2
Inhoud Voorwoord
3
Ga ik door of ga ik terug?
4
Denk nooit: dit overkomt mij niet
5
Morgen wil ik mezelf wel weer zijn
6
3+2=4
7
Heb je echt alles geprobeerd?
8
Een knus halfuurtje gezelligheid
10
Dat wist ik
11
Ballet
12
En ben ik nu degene die gek is?
13
De brommer is (ook niet) het probleem
14
Bijwerkingen zijn goed
16
Zonder bloed
17
Ondanks gele waarschuwingsticker
18
Ik was vergeten
20
De psychiater weet het
22
Een kusje en een duw
23
Tussen soep en conserven
25
Oja, die heeft zelfmoord gepleegd
27
Telefoons, een kind en een hond
28
Weten-wist-gewist
29
Eén voordeel
30
3
Voorwoord Najaar 2008. Omdat ik het schrijven niet kan laten begin ik een weblog. Wist ik veel dat het mijn houvast zou worden in een tumultueuze tijd die mijn leven voorgoed verandert. Geen idee ook dat mijn weblog zou leiden tot de oprichting van mijn eigen bedrijf voor coaching aan een specifieke doelgroep: mensen met een psychische stoornis die een baan hebben en die door therapie veel zelfinzicht hebben, en die toch op hun werk steeds maar op hun tenen lopen. Kijk op mijn website voor meer informatie. In dit mini e-book staat een selectie van de blogposts die ik in die tijd schreef. Een groot aantal daarvan heb ik voor dit e-book herschreven. Veel leesplezier! Marieke Sweens
website: www.ditismarsmania.nl e-mail:
[email protected]
4
Ga ik door of ga ik terug?
Depressiviteit is een gekke ziekte. Na elke depressieve episode neem je je voor: dit laat ik me dus nooit meer gebeuren. Dan als een dief in de nacht is het er toch weer. En eerst denk je nog: ach wat, een beetje somberheid, dat heeft iedereen wel eens. Kijk om je heen, ken je iemand die nooit een dipje heeft? En je denkt: deze keer pak ik het helemaal goed aan. Deze keer blijf ik wel werken en deze keer ga ik niet ‘s middags slapen en deze keer blijf ik een heleboel leuke dingen doen. Maar dat is voordat je je weer herinnert dat voortdurend pijn in al je spieren ook bij depressie hoort. Waardoor je soms niet vooruit te branden bent om al die leuke dingen te verzinnen. Laat staan om ze te doen. En dat is ook voordat je er aan gedacht had hoe het ook alweer was, om schreeuwend uit een nachtmerrie wakker te worden. Of hoe het voelde om je altijd moe te voelen door rusteloze benen – een kwaaltje veroorzaakt door de medicatie die je gebruikt. Waartegen je, aldus de terzakekundige website, beter geen ontspanningsoefeningen kunt doen. Die juist zo heilzaam zouden zijn bij depressie. Nee, je kunt daartegen juist beter “geestelijke activiteiten ondernemen”, zoals sudoku’s doen of andere denkspelletjes. Dus daar zit je dan elke ochtend vroeg, met je sudokupuzzeltjes en je patiencekaarten, jezelf op te peppen om naar je werk te gaan. Want dat was dat mooie voornemen van je toen je nog was vergeten hoe het was, om bij elke zijstraat en op elk kruispunt te twijfelen; ga ik door of ga ik terug? Moet ik vechten of mag ik me even terugtrekken onder mijn dekbed?
5
Denk nooit: dit overkomt mij niet
Om 17.30 uur zit de zwerfster er nog. Kort na 10.00 uur zag ik haar haar plekje innemen. Ze zit tussen Fauchon en Hédiard, daar waar je een kapitaal kunt uitgeven aan een minuscuul doosje bonbons. Daar waar op een terrasje, tussen de uitlaatgassen van luxe auto’s, een kopje koffie minstens vijf euro kost. Vlakbij Maison de la Truffe, waar je 135 euro kunt betalen voor een voorgerecht. Of wil je misschien liever een half onsje kaviaar voor 354 euro? Honderd gram truffels à 1200 euro? Daar zit de zwerfster met haar versleten boodschappentas op wielen de hele dag met een smoezelige wegwerpbeker in haar uitgestoken hand: “S’il vous plait, c’est pour manger.” Denk nooit: dit overkomt mij niet. Word depressief, verlies baan, relatie en huis – et voilà.
6
Morgen wil ik mezelf wel weer zijn
Een fietsende meneer passeert mij. Hij lacht mij vrolijk toe, ik glimlach vriendelijk terug. “Ik dacht dat je iemand anders was”, zegt hij. Nee, ik ben niet iemand anders. Ik had dat vandaag wel graag willen zijn. In dat geval had ik vannacht vast niet zo rot gedroomd. Dan had ik niet ‘s ochtends in alle vroegte de dubbelzinnige blikken van de stratenmakers hoeven verdragen. En had ik niet voor de tweede keer in vijf maanden oorontsteking. Als ik iemand anders was geweest vandaag, dan had ik niet gehoord dat een collega, zij die telkens weer herstelde en terugkwam, veel te jong en belachelijk snel aan kanker is overleden. Dan had ik niet naar de bedrijfsarts hoeven gaan en horen dat hij de procedure voor gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid moet gaan starten. En al helemaal niet had ik dan ‘s middags gehoord dat ook een loopmaatje, hij die altijd zo sterk en snel was, en niet ouder dan ik, binnen drie maanden aan kanker is doodgegaan. Morgen. Dan wil ik misschien mezelf wel weer zijn.
7
3+2=4
Als klein kind verbaasde ik me erover dat we een eettafel hadden met maar vier stoelen. We waren toch met vijf? Hoe vaak ik ook telde, de stoelen bleven er vier en de gezinsleden vijf. Dat twee ouders en drie kinderen kennelijk toch maximaal vier gezinsleden had moeten opleveren, bleek ook toen we met het hele gezin op vakantie gingen met twee tweepersoonstenten. Ergens klopte er iets niet. En toen we, twee jaar achter elkaar nog wel, naar een vakantiehuisje in Schotland afreisde. Het huisje had slechts vier slaapplaatsen. Ik bleef rekenen als kind – waar zat nu toch de vergissing? De juf van de naailes kan zes cursisten in één groep hebben. Na mijn aanmelding kan ik daarom niet direct beginnen met de lessen. Eerst moet er iemand afhaken. Iedereen heeft een vaste plek aan de grote tafel. Alleen als iemand er niet is, mag je ergens anders gaan zitten. Het luistert nauw. Na een aantal maanden begint het toch te wennen. Behalve dat de andere cursisten mijn naam maar niet onthouden. En dan ontdek ik iets. Op een avond, als iedereen een naaimachine nodig heeft, blijkt dat de juf er maar vijf heeft. Weer sla ik aan het tellen en rekenen. Ik ben er deze keer snel uit. Inmiddels weet ik wel dat ik boventallig ben.
8
Heb je echt alles alles geprobeerd?
“Heb je echt alles geprobeerd?” vraagt iemand mij over de steeds weer oplaaiende depressies, en de daardoor dreigende gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Tja. Een zelfhulpgroep, een psycholoog, psychotherapie. Altijd goed kleden, nooit rondhangen in ouwe afgewassen joggingbroek en slobbertrui. Intensieve dagbehandeling in het gekkenhuis. Wel pillen, geen pillen, andere pillen, extra pillen. Autogene training, ontspanningsmassage. Naar een haptonoom. Niet te laat naar bed. Naar de sauna. Gezond eten. Douchen met Happy Time van Nivea en in bad met Aroma Therapy van Palmolive voor vitaliteit. Eindeloos wandelen met Hond. Eerst niet drinken, dan toch af en toe een lekker wijntje. Paardrijden, hardlopen, fitness, yoga. Wel werken, niet werken, minder werken, anders werken. Een middagdutje. Of juist niet. Zonvakantie, stedentrips, culturele reizen, niet op vakantie. Een ander huis. In de tuin werken. Kleien. Tekenen. Naailes. Sudoku’s en patiencen tot het mijn neus uitkomt. Op tijd rust nemen of beter maar steeds dóórpakken. Drie psychiaters. Altijd een bloemetje in huis. Elke dag glimlachen naar mezelf. Dingen van me afschrijven. Of toch maar liever afleiding zoeken als ik teveel ga denken. Leven in het hier en nu. Mijn emoties toelaten. En dan weer mijn emoties de baas worden. Niet teveel koffie drinken. Uitkijken met suiker, en met oversteken, en niet teveel zout. Allerlei boeken gelezen voor beter inzicht – of nee, terug naar ontspannende lectuur.
9
Ondertussen hebben de diagnoses elkaar in rap tempo afgewisseld: van depressief naar borderline, posttraumatische stressstoornis, bipolaire stoornis, en psychotisch misschien, zou het niet schizofrenie kunnen zijn?, syndroom van Asperger, of bij nader inzien toch maar weer gewoon depressief - maar dan wel chronisch. Nee, ik heb er vast nog niet alles aan gedaan.
10
Een knus halfuurtje gezelligheid ezelligheid
Het ochtendommetje met Hond is lang genoeg om niet warm te blijven en te kort om het echt koud te krijgen. Op de ruiten van de auto’s staan ijsbloemen. Voor het eerst heeft het `s nachts gevroren. Het seizoen van de korte dagen is begonnen. De tijd van Sinterklaas en kerst. Dat je vroeg de gordijnen dicht doet, de verwarming hoog draait en kaarsen aansteekt. De tijd dat het woord gezelligheid met hoofdletters geschreven moet worden. Op een dag stelde mijn moeder een nieuwe regel in. Voortaan moeten we ons ‘s avonds om acht uur in de woonkamer melden om gezamenlijk koffie te drinken. Dat is namelijk gezellig. Even voor acht uur rinkelt moeder hard met een bel: het teken dat de gezelligheid begint. Terwijl ze koffie inschenkt, zet mijn vader de tv aan. Het journaal. Moeder mag hopen dat alle kopjes gevuld zijn en de koekjes uitgedeeld als de begintune geklonken heeft. Geen geluid mag er meer gemaakt worden, zelfs een kuchje is uit den boze. Het journaal is heilig voor vader en Grote Broer - wie waagt om dit niet te eerbiedigen, krijgt de wind van voren. De nieuwe regel schrijft ook voor dat we tot half negen beneden moeten blijven. Zodra geluid weer is toegestaan, gaat moeder weven. Als ze dat doet, mag je niet met haar praten want dan raakt ze in de war. Vader gaat nog wat voor zijn werk doen. Ook dat gaat niet samen met een goed gesprek. De broers slurpen hun koffie op en verdwijnen. Inderdaad, een knus halfuurtje huiselijke gezelligheid.
11
Dat wist ik
Grote Broer wil niet meer met zijn vriendinnetje spelen. Hij vindt haar maar een huilebalk. Driftig stormt hij naar zijn kamer als ze langskomt om hem op te halen. Het woord huilebalk is nieuw voor mij. Aan mijn moeder vraag ik wat het betekent. Ze zegt dat het niets ergs is, dat Grote Broer het eigenlijk lief bedoelt. In mijn fantasie zie ik een meisje voor me dat tranen met tuiten huilt terwijl ze op een spoorwegbiels zit. Want een balk is een biels, dat wist ik. We hadden ze in de tuin. Bielzen waren in die tijd hip, voor in de tuin. Niet lang daarna gaan we met z’n allen naar een andere lagere school. Ik schrik er een beetje van dat op het schoolplein verhogingen en zitkuilen en trappetjes zijn gemaakt van spoorwegbielzen – heel veel plek om te huilen. Grote Broer vindt er een nieuwe vriend. B. Hun lievelingsspel is zusje pesten. B. heeft geen zusje. Grote Broer wel. Ze beweren tegen de meester dat ik een muur van de school heb ondergekalkt. Ik krijg straf: ik moet het schoonmaken. B. duwt me na een museumbezoek met de school van mijn fiets af en ik rol bijna in een gracht. Thuis trekken ze de armen en benen uit mijn poppen en ze maken spulletjes uit mijn poppenhuis kwijt. Als ik moet huilen, ben ik geen huilebalk. Maar een stomme trut. Een baby. Schreeuwt Grote Broer woedend. "Het is niets ergs", zegt mijn moeder. "Grote Broer bedoelt het eigenlijk lief." Lieg nooit tegen kinderen.
12
Ballet
Het is weer zo’n dag. Het liefst zou ik de hele dag diep weggekropen onder mijn dekbed willen blijven liggen. Maar mijn benen en voeten hebben heel andere plannen. Die draaien en strekken en buigen alle kanten op, die hebben een heel eigen wil vanochtend en voeren een ingewikkelde dans uit. Ik maak bewegingen waarvan ik zelf niet wist dat ik ze maken kon. Die ik op commando niet zou kunnen voordoen. Dit voltrekt zich helemaal uit zichzelf, mijn hersenen hebben er geen invloed op. Hond heeft zoiets ook als ze slaapt. Het is lief en vertederend om te zien. Haar pootjes leggen een hele droomwandeling af. Of ze spelen met een droombal. Graven naar een droommolletje. Hond’s droomblaf is een allerschattigst blafje, zacht en hoog. Ik vind mezelf helemaal niet lief en vertederend als ik ongewild lig te balletten in mijn bed. Steeds als ik denk dat het eindelijk klaar is, begint het weer. In de vreemde choreografie van vandaag moet ik vooral mijn voeten veel verder flexen dan eigenlijk mogelijk is. En hoe ik me ook inspan, er komt geen einde aan. De enige oplossing is opstaan, mijn warme bed uit. Dus daar zit ik dan gebogen over de sudoku’s in de krant, met de patiencekaarten binnen handbereik. Het is mijn vrije dag en nog geen 7.00 uur.
13
En ben ik nu degene die gek is?
Oké, ik geef het onmiddellijk toe: ontzettend graag wou ik in een hokje. Met een veilig labeltje toegedekt worden. Eindelijk een naam hebben voor hoe ik me steeds weer voel. Kunnen uitleggen met een mooie verantwoorde term wat ik heb. Waarom ik niet altijd functioneer op de manier die men van mij verwacht. En nu heb ik een etiket. Daar staat het, zwart op wit: borderline persoonlijkheidsstoornis. Het bewijs: ik ben gek. En nu word ik daar dus echt ontzettend recalcitrant van. Ik gek? Wég met dat label – ineens weet ik zeker dat ik heel erg normaal ben. Vernederd, gekwetst. Verwaarloosd, dat ook. Ja, dat zeker. Getraumatiseerd, misschien. Onveilig opgegroeid. Ik noem maar wat. En ik vergeet vast wel iets. Gebrek aan structuur gehad, bijvoorbeeld. En ben ik nu degene die gek is? Die een stoornis heeft? Depressief, oké. Angstig, wantrouwend en zó moe, allemaal goed. Maar nee, nee, nee! Borderline persoonlijkheidsstoornis – dát hokje wil ik niet.
14
De brommer is (ook niet) het probleem
Van zijn taalcoach moet ik maar eens met hem praten. Want hij komt vaak te laat of hij komt helemaal niet en hij gaat niet vooruit. De taalcoach denkt dat hij problemen heeft. Dat hij hulp nodig heeft. Dus ik nodig hem uit. De eerste keer laat hij verstek gaan. Zie je wel. De tweede keer komt hij een halfuur te laat. Ik spreek hem erop aan, hij is merkbaar verbaasd. Zijn brommer wilde niet starten, daar kan hij toch niets aan doen? Blijkbaar heeft nooit iemand hem uitgelegd dat je in Nederland bij je vrienden te laat mag komen, maar verder niet. Dan bel je even. Hij wist het niet. Ik vraag hem hoe het komt dat hij vaak te laat komt voor zijn taallessen. Slaapt hij slecht? Kan hij niet uit bed komen? Inderdaad, bevestigt hij, hij slaapt slecht. Maar de brommer is het probleem. Die heeft vaak kuren en wil niet starten. Toen hij alles nog lopend deed, kwam hij nooit te laat. Besmet door vooroordelen neem ik hier niet zomaar genoegen mee. Het is een jonge vluchteling uit Afrikaans oorlogsgebied – mij maak je niet wijs dat hij alleen last heeft van brommerpech. Dus ik hou nog even aan en informeer naar zijn slapeloosheid. Of hij veel denkt aan vroeger, aan thuis, aan zijn vaderland. Met een mengeling van ergernis en onverschilligheid maakt hij een wegwerpgebaar. Jawel, die dingen spelen allemaal wel, lijkt hij te willen zeggen. “Maar dit”, hij smijt een envelop op tafel, “dit is echt een probleem. Ik snap deze dingen niet. Wat moet ik doen?” Voor me ligt het stempakket voor de waterschapsverkiezingen 2008. Ik schiet in de lach. Over dat soort onzindingen hoeft hij zich niet druk te maken. Maar daar heeft hij toch echt een andere mening over. Hoofdschuddend kijkt hij me aan. Kan ik even uitleggen waar deze verkiezingen nou over gaan? Hij blijkt precies te weten hoe de
15
Nederlandse democratie in elkaar zit. Maar waar moet hij dat waterschap nou plaatsen? En hoe moet hij in dit geval stemmen, eigenlijk? Zelf wilde ik mijn stempakket al ongezien weggooien. Vandaag heb ik mijn stem op de bus gedaan.
16
Bijwerkingen zijn goed
Even dacht ik dat het door de aanblik van twee zweterige gebakjes in een smoezelige doos kwam, dat ik misselijk ben. Ook lijkt het of ik een draaitolletje ben. Kom ik al een paar nachten moeilijk in slaap. Droomde ik vannacht zo eng dat ik ervan wakker werd en niet meer verder durfde te slapen. En waar de kracht in mijn benen is gebleven, is me een raadsel. De psychiater zou vermoedelijk een klein vreugdedansje maken als ze wist hoe ik er deze dag aan toe ben. Zij hoopte hier al op. Als ik me ook nog huileriger ga voelen en depressiever dan ik al was, gaat helemaal de vlag uit. De misselijkheid en de andere ellende komen namelijk door de verhoogde dosering van mijn pillen. Het zijn de bijwerkingen. Die trouwens nog veel erger kunnen zijn, maar gelukkig zijn de lettertjes van de bijsluiter zo klein dat ik ze met mijn duizelige hoofd niet kan lezen. Bijwerkingen zijn goed, heeft de psychiater me verteld. Dan gebeurt er iets in mijn lichaam met de toegediende stoffen. Maar of het dan ook werkt - dat is nog de vraag. Ziek moeten zijn zonder te weten of je er beter van wordt – ik vind het maar een rare gang van zaken.
17
Zonder bloed
Er zit een kip in de tuin. Een slanke, elegante, zwarte kip. Zoals een goede kip betaamt, zegt ze nog tok tok tok ook, terwijl ze op hoge poten door het gras stapt. Hond is door het dolle heen. Wat een geweldig begin van de zaterdag. Hoopvol kijkt ze me aan, terwijl ze tegen de achterdeur opspringt. “Baasje, mag ik…?” Nee Hond, jij mag even helemaal niks. Geen herhaling van het bloederige slachtfeest van enkele maanden terug, graag. Het was een mooie lentedag, uitermate geschikt voor een lange wandeling met Hond. Ontspannen genoot ik van het zonnetje, totdat Hond met een sprong in de bosjes verdween. Gekakel en tumult. En daar dook Hond weer op, een grote kip bij het nekje in haar bek. “Los!” gilde ik, “Hond, los!” Met een dof geluid viel de kip op de grond. Ze bewoog – “sta op, asjeblieft, sta op”, sommeerde ik haar. Er liep een dikke, donkerrode straal bloed uit het nekje. Nee, die zou niet meer opstaan. Wat nu? De dierenambulance bellen, de eigenaar opsporen, het beest in de bosjes wegmoffelen? Ik besloot om door te lopen. Toch voelde ik me een stuk minder ontspannen. De kip in mijn tuin moet weg. Ik besluit haar te vangen en in haar eigen tuin weer los te laten, twee huizen verderop. Gewapend met een snee brood stap ik er op af. Uiteraard pak ik dit daadkrachtig en professioneel aan. Kip heeft andere plannen. Luid kakelend vliegt ze op en belandt in de dakgoot van de buurman. Zonder bloed. Hond baalt.
18
Ondanks gele waarschuwingsticker
Mijn rijinstructie was een morsige vrouw die, als ze niet rookte, voortdurend lurkte aan een fles Coca Cola. Steevast droeg ze een afgewassen legging en een lange trui met daarop de afbeelding van een honden- of poezenkop. De achterbank van de lesauto lag bezaaid met half opgekauwde hondenkluiven, smoezelig hondenspeelgoed en vooral heel erg veel hondenharen. Ze hield van honden. Ze had er een stuk of vijf. Naast de gebruikelijke rijvaardigheden die ze me leerde, kreeg ik een aantal nuttige tips van de instructrice. Bijvoorbeeld om bij mist zo dicht mogelijk op de auto vóór je te gaan rijden. Op die manier zag je het mistlicht goed en navigeerde je voorganger je als het ware over de weg. Nog voordat ik zelfs maar het theorie-examen had gedaan, had ik de indruk dat iets niet helemaal lekker zat met deze tip. Ze had ook nog een idee voor het zuinig omspringen met brandstof. Volgens haar kon je door alleen de koppeling te laten opkomen, versnelling in z’n vrij en zonder gas te geven, zó naar Zwitserland rijden. Ik heb het nooit geprobeerd, maar het lijkt me sterk, toch. Het derde advies neem ik nog dagelijks ter harte, als ik langs het ziekenhuis fiets: let op bij ziekenhuizen, tipte de rijinstructie, want in die omgeving zijn mensen vaak niet zo met hun hoofd bij het verkeer. En dat merkte ik deze week tot twee keer toe maar al te goed. Al kwamen beide automobilisten niet bij het ziekenhuis vandaan en gingen ze er ook niet
19
naartoe. Ze waren er wèl in de buurt. En ze negeerden allebei volslagen de haaientanden en mijn voorrang.
Ondanks de gele waarschuwingsticker op het doosje van mijn antidepressiva, is met mijn reactievermogen nog alles in orde.
20
Ik was vergeten
Echt doordringen doet het nog niet, dat ik voor de helft van de week ander werk heb. Twee weken geleden gesolliciteerd, vorige week een beetje begonnen en deze week echt. Webredacteur. Plus nog wat communicatiedingetje – zit ik zomaar ineens in de communicatiehoek. Het is jaren geleden dat ik aan een nieuwe baan begon. Ik was vergeten hoe leuk het is om zoveel nieuwe dingen te leren. En in wat voor wilde galop die nieuwigheid door je hoofd kan razen. En niet alleen de nieuwigheid raast – ineens zit ik middenin een tochtje te paard langs het strand. Met een stel meiden gingen we een lekker uitwaairitje maken. In de stallen bleken de paarden niet van die lieverdjes zoals we gewend waren. Alleen met heel speciale technieken kon je ze van zadel en hoofdstel voorzien. Nou ja, kan gebeuren, zeiden we dapper tegen elkaar. Voor het oversteken van de boulevard tussen stallen en strand kregen we verontrustend veel aanwijzingen. Bij een aantal van ons verschenen nu toch duidelijk rode plekken in de hals. En inderdaad verliep deze oversteek tamelijk onrustig. Achteraf zouden we met een bibberig lachje zeggen dat dit nog het goede gedeelte van het uitstapje was. Want nauwelijks op het strand aangeland vlogen we er in rengalop vandoor. Mijn paard koos de route pal langs de duinafrastering van prikkeldraad, slalommend om vuilnisbakken die om de meter geplaatst leken te zijn. Ik kwam niet meer aan denken toe. Ik kwam nauwelijks nog aan voelen toe – hoe eng het was, bijvoorbeeld. Het ging alleen maar erg hard. En het duurde erg lang voordat ik het beest tot stilstand wist te krijgen. Pas nu de herinnering als een film door mijn hoofd galoppeert, voel ik de paniek.
21
Ik was vergeten hoe leuk het is om zoveel nieuwe dingen te leren. Ik was ook vergeten wat er gebeurt als er zoveel nieuwigheid door mijn hoofd jaagt.
22
De psychiater weet het
Meneer de psychiater heeft mij nooit eerder ontmoet. Toch weet hij dat het goed met me gaat. “U functioneert toch prima?” zegt hij. Hij weet ook dat het me geen moeite kost om te werken. “U hebt toch een goede baan die er toe doet?” Hij weet dat mijn leven in balans is. “U bent toch eigenlijk hartstikke stabiel?” Ik krijg enorme zin om de man hard in zelfgenoegzame gezicht te slaan. In plaats daarvan ga ik huilen. Dat zal vast liggen aan de borderline persoonlijkheidsstoornis, waarvan meneer de psychiater zegt dat ik die heb. Die dingen weet hij. Hij weet ook dat ik depressief ben. En dat ik een posttraumatische stressstoornis heb. Hij weet wat ik verwacht. “U verwacht wel heel veel van ons.” Hij weet wat ik denk. “U denkt toch niet dat u beter wordt?” Ik krijg de behoefte om op te staan en weg te lopen. In plaats daarvan vul ik met driftige hanenpoten een formulier in. Meneer de psychiater weet dat ik met een vrouw wilde praten. “Vindt u het wel goed dat ik hier nu zit – ik ben immers geen vrouw?” Hij lacht er neerbuigend bij. Het zal de posttraumatische stressstoornis zijn waardoor ik ter plekke in een herbeleving schiet – zit daar nou ineens mijn vader tegenover me? Of Grote Broer? Meneer de psychiater weet niet op welke plek ik in zijn systeem pas. “U denkt toch niet dat wij u nog iets kunnen bieden?” Het zal de depressie wel zijn dat ik me daar bijzonder wanhopig door voel.
23
Een kusje en een duw
Er was eens een tijd dat ik alles kon en nog veel meer. Natuurlijk zaten er hier en daar wel wat beren op de weg. Waar niet? Die gaf ik dan een kusje en daarna een duw: “Wegwezen jij! Ik moet erdoor.” Dat ik toch eens hard zou struikelen was onvermijdelijk. Beren blijven dat niet eeuwig lijdzaam ondergaan, zoals ik met ze omging. Maar dat het zo moeilijk is om weer op de been te komen, en dat het zo lang duurt, dat blijft me maar verbazen. De klappen van de zweep dacht ik wel te kennen. Hup hup hup, even zus en even zo, en ik zou weer fier rechtop staan. Heel irritant dat het niet zo werkt. Het helpt om je daarover kwaad te maken – het helpt je van de regen in de drup. Uiteraard hebben de beren besloten dat ze zich niet meer laten wegsturen. En daar zit ik dan. Vanmiddag naar de kapper? Ooit was er dus een tijd dat ik bij zoiets ergens in de middag dacht: “Oja, straks de kapper.” Nu springt er al sinds ik die afspraak maakte een beer voor mijn neus heen en weer. Morgen boodschappen doen? Hier naast me probeert een beer me wijs te maken dat dat uren tijd in beslag neemt. Steeds opnieuw trap ik er in en ga ik de discussie aan: “Nee hoor, boodschappen doen kost hooguit een uurtje.” Maar beer is veel vasthoudender dan ik en onvermoeibaar bovendien. Voor zaterdag heb ik geen plannen, een lekker luie dag mag dat worden. En wat treffen we tóch aan op die bladzijde in mijn agenda? Juist, een hele groep beren, de één nog drukker
24
dan de ander – ik word bloednerveus als ik ze zie. Wat het gekke is: ik had gedacht ze op zondag tegen te komen. Zondag als ik helemaal alleen naar Amsterdam ga voor een workshop. Daar verwachtte ik nou echt tegenop te zien. Daar dacht ik de zenuwen van te krijgen. Pijn in mijn buik. Zweethanden. Maar nee, helemaal niets, totaal blanco. Het enige wat ik steeds bedenk, en heel onhandig even hard weer vergeet, is om de treinreis te plannen. Euhm – is er misschien een heel klein zacht beertje die me daaraan kan helpen herinneren?
25
Tussen soep en conserven
Bij de kruidenier die op de kleintjes let is het zo druk, dat ik me afvraag of ik me vergis in de datum. Is het dit weekend al kerst, of daags daarna? Maar op mijn werk heb ik het kerstpakket nog niet gekregen, en de kerstborrel is nog niet geweest en de kerstinstuif ook nog niet. Dus nee, het is nog geen kerst. Wel is er een kerstproeverij in de winkel. En daar is het dorp massaal op af gekomen. Tussen de appels en de zure room, een afstand van een meter of 20, moet ik vijf proefstands zien te omzeilen. Plus natuurlijk de gebruikelijke schappen, de koffiecorner, het kinderhoekje en diverse extra uitstallingen van etenswaren die blijkbaar onmisbaar zijn met kerst. De plaatselijke rollatorclub is erop uit getrokken om niets te missen van deze happening. Strategisch hebben ze zich verspreid tussen de standjes. Elk moment verwacht ik een fluitsignaal te horen ten teken dat ze van plaats gaan wisselen. Tegelijkertijd zijn alle vakkenvullers opgetrommeld – als ik niet bezig ben met slalommen langs de stands en rollators moet ik me langs vakkenvullende jongeren zien te wurmen. En uiteraard zijn precies de vakken waaruit ik iets nodig heb nog niet gevuld. Of zijn de producten die altijd hier stonden naar daar verplaatst. Zo gek is het dus niet dat ik de bijna onweerstaanbare drang krijg om bij de rijst op de grond te gaan zitten om een potje te janken. Het komt er niet van omdat iemand anders ook op deze gedachte is gekomen. Een klein meisje met zo’n ellendig kinderwinkelwagentje huilt tranen met tuiten tussen de soepen en de conserven. Ze is haar moeder kwijt. Met een pak aardappelpuree in mijn ene hand en het meisje aan mijn
26
andere hand, baan ik me een weg naar de klantenservicebalie. Precies op hetzelfde moment komt moeder daar aan. Eind goed, al goed. Mijn huilmoment is voorbij. Nu alleen nog via de wijn, de diepvriesspinazie en het wc-papier de kassa zien te bereiken.
27
Oja, die heeft zelfmoord gepleegd
Er ligt een rouwkaart in de bus. Niet bestemd voor mij, maar voor iemand die hier allang niet meer woont. Als ik de kaart weggooi, gaat er floep! een deur in mijn bovenkamer open. In plaats van mijn eigen hand, zie ik de hand van mijn moeder die een rouwkaart diep wegduwt in de vuilnisbak. Zorgvuldig let ze erop dat hij verdwijnt onder aardappelschillen en koffiedrap. Even daarvoor was de kaart door de brievenbus naar binnen gevallen. Ik was 9 jaar en ik wachtte tot mijn moeder zover was om me naar turnen te brengen. Ik was heel trots op mijn turnpakje en dol op de juf. Mijn moeder griste de kaart uit de brievenbus, las hem snel en viel toen huilend neer op de trap. Ik begreep daar niets van: ik wist niet dat de rouwkaart een rouwkaart was. Mijn moeder zei dat mijn buurmeisje M. was doodgegaan. M. was al heel groot, wel 20, en voor zover ik wist gingen alleen opa’s en oma’s en huisdieren dood. Een verkeersongeluk, zei mijn moeder, en nu naar turnen! En ze stopte de kaart in de afvalemmer. Maar ik wilde niet meer naar turnen. Ik wilde nooit meer naar turnen. Ik wilde helemaal nergens meer heen. Bij dood hoorde dat je niet meer bewoog, nooit meer. Bij dood hoorde dat je je opsloot in huis, voor altijd. Mijn moeder wilde nergens van weten en nergens over praten. Pas jaren later komt M. weer ter sprake. “Oja, M.”, reageert mijn moeder een beetje vaag. “Die heeft geen ongeluk gehad. Die heeft zelfmoord gepleegd.”
28
Telefoons, een kind en een hond
Drie mobiele telefoons heb ik tot nu toe gevonden. Twee kon ik terugbrengen bij de rechtmatige eigenaar. Ik vond een keer een decemberkraslot dat vijf euro opleverde. Een briefje van 20 euro. En een staatslot. Ik vond ook eens sleutels, die ik bij de politie bracht. Een agenda, die tegelijk met veel belangrijkere dingen gestolen was. Degene bij wie ik de agenda terugbezorgde was een beetje achterdochtig. Alsof ik de dief was. De gevonden personeelspas van iemand die in het ziekenhuis werkte leverde een bos bloemen op. Laatst vond ik een kind. Die slaapt weer in haar eigen bedje, als het goed is. Een nieuwe baan vond ik meerdere keren, pas geleden nog weer eentje. Talloze tennisballen en verloren boodschappenbriefjes heb ik op straat gevonden. De lidmaatschapskaart van een sportclub vond ik ooit. Die heb ik afgeleverd bij de club. Vorige week vond ik een heel klein babyschoentje. Misschien wel het allereerste schoentje van het kindje. Ik heb het duidelijk zichtbaar op een paaltje gezet, maar niet meer opgelet of het weg was. Vorig jaar vond ik in het bos een man die daar maar zat te zitten op de grond tussen de bomen. Hij bezwoer me dat het echt goed met hem ging, heus, hij zat daar prima en niets aan de hand. Niet zo lang geleden vond ik een fotorolletje. Ik heb het weggegooid. Vandaag vond ik een hond.
29
Weten - wist - gewist
Nee, het ontgaat me niet dat het kerstmis is. Helemaal vanzelfsprekend is dat niet. Het overkomt me voortdurend dat ik eigenlijk niet zo goed weet welke maand het is. Of welke maand het hiervoor was en welke hierna komt. Ik weet heel goed hoe de volgorde is, daar niet van. Alleen vergeet ik het steeds. Het schijnt er allemaal bij te horen, bij mijn gekte. Best hoor. Heel soms heb ik het ook wel met woorden. Laatst was ik er van overtuigd: het is wetenwist-gewist. Heerlijk moet dat zijn. Als ik over alles dat ik nu nog weet, kon zeggen: “Hè? Wat? O – dat! Ja, ooit wist ik dat wel. Maar nu niet meer. Ik heb het gewist.” Wat dan hopelijk ook integraal opgaat voor alle bijbehorende emoties. Bakken energie zou ik daardoor overhouden. Dan had ik wel naar de kerstborrel van mijn werk kunnen gaan. Kon ik meer dan één afspraak per weekend maken. Was ik over het algemeen wat blijer. Zou bijvoorbeeld kerstmis niet iets zijn om liefst diep weggedoken onder mijn dekbed door te brengen. Van die dingetjes. Mooier zou het leven zijn. Helaas. Ik heb niet gewist dat het nu kerstmis is. Maar voor de rest wil ik er niets van weten.
30
Eén voordeel
Toen ik laatst voor het eerst geconfronteerd werd met de woorden borderline persoonlijkheidsstoornis, sloeg ik ze wild van me af. Depressief, trauma’s, prima, zover was ik zelf ook wel. Maar een stoornis? Een gekte? Een afwijking, een gebrek? Rot op. Toen kwam daar de psychiater met diezelfde woorden. En weer sloegen ze in als een bom. Niet eerder ben ik zó geraakt door een diagnose. Borderline persoonlijkheidsstoornis – de woorden zoemen om me heen als een irritant insect. Ze willen zich wringen in elke zin die ik schrijf. Onhoorbaar volgen ze op elk woord dat ik uitspreek. Het zijn de laatste woorden die ik denk voordat ik in slaap val. De eerste die in mijn hoofd opkomen als ik wakker word. Het is maar een term, zeggen zij die er verstand van schijnen te hebben. Ik dacht altijd: als ik maar eenmaal weet wat ik heb, dan kan ik er wat mee, dan heb ik daaraan steun. En niets is minder waar. Nog nooit voelde ik me zo kwetsbaar en zo bloot. Alsof ik betrapt ben op iets dat ik koste wat het kost verborgen wilde houden. Nou jongens, hier is het dan. Eén voordeel. “Jij hebt geen persoonlijkheid!” is het ergste wat de jury tegen je kan zeggen in van die Idols-achtige programma’s. Daar hoef je bij mij dus niet mee aan te komen. Want zonder persoonlijkheid zou ik er ook geen stoornis in kunnen hebben.
31
Alle teksten en foto's: © Marieke Sweens 2011 Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit e-book mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door op welke andere wijze en/of door welk medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Voor eigen gebruik kun je dit e-book uiteraard printen, maar het is niet de bedoeling dit ebook elektronisch door te sturen of uitgeprint aan anderen te geven.
32
