DE EVOLUTIE VAN HET KUNSTENAARSSTATUUT Hoe zag het kunstenaarsstatuut er uit in 2013, en wat is er veranderd in het nieuwe kunstenaarsstatuut zodat ook de DJ ervan kan genieten?
Maxim Cavanas
Hantal – Bedrijfsmanagement – Eventmanagement – Music & Entertainment Kortrijk – Juni 2014
INHOUD INHOUD
2
VOORWOORD
3
INLEIDING
4
HET KUNSTENAARSSTATUUT VANDAAG?
5
WAT IS EEN KUNSTENAAR? COMMISSIE KUNSTENAARS GESCHIEDENIS VAN HET KUNSTENAARSSTATUUT WAT IS HET KUNSTENAARSSTATUUT? SOCIAAL STATUUT KUNSTENAAR 1. ARBEIDSOVEREENKOMST 2. SOCIAAL BUREAU voor KUNSTENAARS (SBK) 3. 1bis: VERMOEDEN VAN WERKNEMERSCHAP 4. KLEINE VERGOEDINGSREGELING (KVR)
WERKNEMER - ZELFSTANDIGE DE WERKLOOSHEIDSUITKERING DE CACHETREGELING HET NEUTRALISATIEVOORDEEL
5 5 10 11 11 11 11 12 13
13 14 14 14
WAAROM EEN KUNSTENAARSSTATUUT? (VOORDELEN) DE VOORDEELREGEL ACTIVITEITEN TIJDENS DE WERKLOOSHEID
15 15 15
DE PIJNPUNTEN
16
1. DE SAMENSTELLING VAN DE COMMISSIE KUNSTENAARS. 2. DE VERNIEUWING VAN DE LIJST MET ARTISTIEKE ACTIVITEITEN 3. 1BIS WETGEVING EN HET VERMOEDEN VAN EEN OPDRACHTGEVER 4. WERKLOOSHEIDSVERGOEDINGEN, ENKEL VOOR UITVOERENDE KUNSTENAARS.
16 16 17 17
DE TOEKOMST VAN HET KUNSTENAARSSTATUUT
18
1. EEN NIEUWE COMMISSIE KUNSTENAARS 2. WEG MET DE LIJST MET ARTISTIEKE ACTIVITEITEN! 3. HET VISUM VOOR KUNSTENAARS 4. WERKLOOSHEIDSVERGOEDINGEN OOK VOOR SCHEPPENDE KUNSTENAARS!
18 19 20 21
CONCLUSIE
22
BIJLAGE 1: INTERVIEW KUNSTENLOKET
23
VRAGEN KUNSTENLOKET INTERVIEW MET HET KUNSTENLOKET
23 25
BIJLAGE 2: INTERVIEW T-HEATER
36
BRONNENLIJST
39
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
2
VOORWOORD Toen ik het onderwerp voor mijn eindwerk zocht had ik in het begin niet verwacht om kunstenaarsstatuut uit te komen. Vrij ingewikkelde materie, waar ik toch niet over moest twijfelen. Het is eigenlijk door mijn eigen passie en hobby, DJ/Producer, dat ik mij ben gaan concentreren op het kunstenaarsstatuut. Vooral het feit dat een DJ niet als kunstenaar beschouwd werd sprak me onmiddellijk aan, en zorgde voor mijn ‘drive’ uit te zoeken hoe dit veranderd kon worden. Ook als artiest is het trouwens belangrijk om te weten wat je opties zijn. Omdat er heel wat problemen met het statuut leken te zijn sprong het me onmiddellijk in het oog. Mijn zoektocht startte vanaf hier. Ik heb tijdens het werken aan mijn eindwerk enorm veel gehad aan de hulp van mijn eindwerkbegeleider Jan Pauly. Ik wil hem dan ook specifiek bedanken. Ook aan de mensen van het kunstenloket en t-heater die me enorm goed hebben geholpen met het uitleggen van alle huidige zaken en vernieuwingen. Zonder hen had ik dit eindwerk niet op poten kunnen zetten.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
3
INLEIDING In dit eindwerk wordt duidelijk dat er heel wat problemen in het kunstenaarsstatuut van 2013 zitten. Ik som de 4 grote problemen even op: 1. De samenstelling van de commissie kunstenaars. 2. De vernieuwing van de lijst met artistieke activiteiten 3. 1bis wetgeving en het vermoeden van een opdrachtgever 4. Werkloosheidsvergoedingen, enkel voor uitvoerende kunstenaars. In de rest van dit eindwerk wordt duidelijk waarom dit problemen zijn en dat ze allemaal aan elkaar gelinkt zijn. Ik wil graag volgende dingen onderzoeken en te weten komen: - Waarom staat een DJ/producer niet in de lijst van artistieke activiteiten - Zal hij bij een vernieuwing van de lijst er in komen? - Welke invloed zouden nieuwe commissieleden uit de sector hebben? - Uit welke sector zou een nieuw commissielid moeten komen (theater of operasector is dat een grote vernieuwing, aangezien deze sectoren al degelijk beschermd worden om te zorgen dat ze niet uitsterven?) Deze dingen zal ik onderzoeken aan de hand van het ontleden van het statuut, en door middel van interviews met mensen uit de sector. Bijvoorbeeld met de mensen van het kunstenloket. De vereniging die juridische hulp biedt in de artistieke sector. Al snel zal duidelijk worden dat dit werk de evolutie van het kunstenaarsstatuut weergeeft die momenteel aan de gang is. Ik overloop eerst het kunstenaarsstatuut in 2013, en in het kunstenaarsstatuut van de toekomst zal duidelijk worden wat er veranderd is in het nieuwe kunstenaarsstatuut van 1 april 2014. De interviews zitten uitgetypt achteraan in de bijlage, en mijn verslag is wat volgt. Dit is het ingewikkelde verhaal van het kunstenaarsstatuut.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
4
HET KUNSTENAARSSTATUUT VANDAAG? Wat is een kunstenaar? Voor we problemen in het kunstenaarsstatuut kunnen zien en begrijpen, moeten we natuurlijk weten wat het kunstenaarsstatuut vandaag is. En geen kunstenaarsstatuut zonder kunstenaar, dus vandaar de logische vraag: wat is een kunstenaar?. En er volgt meteen een heel dubbelzinnig antwoord op. Iedereen kan een kunstenaar zijn. De wet beschouwt enkel iemand die een artistieke activiteit beoefent als kunstenaar. Letterlijk staat er in de wet geschreven: “De wet definieert op strikte wijze 'het leveren van artistieke prestaties' en/of 'het produceren van artistieke werken' als "de creatie en/of uitvoering of interpretatie van artistieke oeuvres in de audiovisuele en de beeldende kunsten, in de muziek, de literatuur, het spektakel, het theater en de choreografie". Niet de persoon maar de activiteit bepaalt of iemand als kunstenaar beschouwd kan worden, m.a.w. of de prestaties als artistiek gekwalificeerd kunnen worden. “1 Als je een artistieke activiteit tegen betaling (als werknemer of zelfstandige) uitoefent ben je dus een kunstenaar en val je onder het kunstenaarsstatuut volgens de wet. Waarom is dit nu een dubbelzinnig antwoord? Omdat de artistieke activiteiten bepaald worden door de commissie kunstenaars. De, voor mij, 2 grootste pijnpunten van het kunstenaarsstatuut liggen hier en zullen snel duidelijk worden.
Commissie Kunstenaars Wat nu net als artistieke prestatie wordt gezien, beslist de commissie kunstenaars. De commissie kunstenaars is een commissie die samengesteld is uit: - een onafhankelijke jurist als voorzitter - 2 leden van de RSVZ (1 Nederlandstalige, 1 Franstalige) - 2 leden van de RSZ (1 Nederlandstalige, 1 Franstalige) waarvan: 2 secretarissen (1 van de RSVZ en 1 van de RSZ) Wat onmiddellijk duidelijk wordt is dat het een commissie is die uit een beperkt aantal leden bestaat (5), Franstalig en Nederlandstalig België gemengd, en dat er niemand aanwezig is uit de artistieke sector zelf. Meteen ook het 1e pijnpunt in het huidige kunstenaarsstatuut.
1
http://www.acvcultuur.be/data/files/Commisssie_Kunstenaars_Begrip_artistieke_activit eit2010.pdf Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
5
Deze commissie beslist dus over wat als artistieke activiteit aanvaard wordt en wat niet, en met andere woorden dus ook over wie gebruik kan maken van het kunstenaarsstatuut en wie niet. Om te beginnen verdelen ze alle activiteiten in volgende categorieën: - Scheppende activiteiten - Uitvoerende activiteiten - Technische functies - Ondersteunende functies Ik voeg even de laatst bijgewerkte lijst uit 2010 bij die zegt wat als artistieke activiteit wordt gezien:
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
6
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
7
2
2
Tabellen: http://www.acvcultuur.be/data/files/Commisssie_Kunstenaars_Begrip_artistieke_activite it2010.pdf Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
8
Zoals gezegd wordt er dus over 4 grote groepen gesproken, waarvan er 2 al sowieso niet worden meegeteld als zijnde: artistieke activiteit. Enkele bijkomende voorbeelden maken sommige verschillen en extra vragen meteen duidelijk: Een dansleraar wordt niet als kunstenaar gezien, omdat zijn prioriteit bij het educatieve ligt. Of technische en ondersteunende beroepen zoals licht, geluid, camera… worden niet als kunst gezien omdat ze niet ‘origineel’ of ‘creatief’ zijn. Hier komt het 2e pijnpunt in naar boven. Een commissie kunstenaars, die vreemd is met de werkwereld, moet beslissen wat er als artistieke activiteit beschouwd wordt en wat niet. Het 2e pijnpunt gaat dus over het feit dat sommige activiteiten niet als artistiek worden gezien. Met verandering van de technologie en de cultuur moet dit document dringend en regelmatiger vernieuwd worden, of misschien wel geschrapt worden. Om even kort samen te vatten: de wet geeft dus geen definitie van een kunstenaar, maar van artistieke activiteiten.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
9
Geschiedenis van het kunstenaarsstatuut Voor we gaan kijken wat het kunstenaarsstatuut net is, moeten we ook kijken van waar we komen. Het kunstenaarsstatuut zelf zag uiteindelijk in 2003 het licht. En eigenlijk is dat heel simpel op te vatten. Er waren in 2002 heel wat voorstellen van toenmalig minister van cultuur Bert Anciaux. Concreet ging het om een kunstenaarskaart, die ervoor zorgde dat een kunstenaar voor artistieke prestaties die niet vaak voorkwamen, onbelast betaald kon worden. Men ging er ook vanuit dat een kunstenaar zonder twijfel zelfstandige was. Kunstenaars werden dus zonder vragen uitbetaald, wat zorgde voor heel wat zwartwerk. Er moest dus ook een oplossing komen voor het vele zwartwerk, en de vele kunstenaars die geen sociale zekerheid opbouwden door het afwezig zijn van aangepaste regelingen. Vandaar dat in 2003 het artikel 1bis in het leven werd geroepen. Daar staat in: “Volgens artikel 1bis valt eenieder die een artistieke prestatie levert of artistiek werken produceert, in opdracht van een natuurlijk persoon of een rechtspersoon, tegen betaling van een loon, onder het sociaal statuut van de werknemer. Tenzij de persoon expliciet zelf de keuze maakt voor het zelfstandige statuut. “3 (verder in dit werk meer uitleg over het artikel 1bis). Een hele vooruitgang, maar het probleem is dat het statuut sinds 2003 veel te weinig mee geëvolueerd is. In 2011 zou de RVA de wet rond de sociale zekerheid en werkloosheidsvergoeding aanpassen naar alle kunstenaars, maar het tegenoverstelde gebeurde en de RVA definieerde het begrip artistieke activiteit opnieuw. Maar enkel tot de podiumkunsten, film- en audiovisuele sector. Hierdoor werden er vele kunstenaars plots uitgesloten, waardoor de nood naar een vernieuwd statuut nog hoger werd. In 2012 kwam de NAR (Nationale Arbeidsraad) samen om nieuwe adviezen uit te werken. Deze werden in 2013 doorgegeven, en zo zijn er op 1 april 2014 eindelijk aanpassingen gebeurd in het kunstenaarsstatuut.
3
http://www.kunstenloket.be/sites/default/files/upload/document/file/20120704_het_stat uut_van_de_kunstenaar_enkele_voordelen_en_knelpunten_-_2012_0.pdf Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
10
Wat is het kunstenaarsstatuut? De laatste stap (en ook de laatste pijnpunten) voor we het kunstenaarsstatuut volledig snappen en kunnen gaan onderzoeken. De logische laatste vraag: Wat is het kunstenaarsstatuut? Onmiddellijk volgt er een verassing. Het kunstenaarsstatuut bestaat eigenlijk niet. In België kennen we 3 statuten. Het werknemersstatuut Het Ambtenaarsstatuut Het statuut voor de zelfstandige Enkel de werknemer en de zelfstandige kunnen onder het sociaal statuut voor kunstenaars vallen, ambtenaren niet. Het statuut zorgt voor Werkloosheidsuitkering en sociale zekerheid. Sociale zekerheid houdt bijvoorbeeld in: kinderbijslag, pensioen, vakantiegeld… De werkloosheidsuitkering spreekt voor zich.
Sociaal statuut kunstenaar Het basisprincipe van de sociale bescherming is natuurlijk dat je er zelf ook moet toe bijdragen. Dat gebeurt in de vorm van sociale bijdragen op ons loon die we betalen aan de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid). Dat verklaart meteen ook waarom je een werkgever moet hebben, of zelfstandige moet zijn voor je het kunstenaarsstatuut kunt verkrijgen. Wat we hieruit kunnen afleiden is dat een kunstenaar dus ofwel een zelfstandige is, ofwel een werknemer. Als een kunstenaar een werknemer is moet hij aan enkele voorwaarden voldoen om het Sociaal statuut van kunstenaar te verkrijgen. Hij kan zijn artistieke activiteit op 4 manieren organiseren. 1. ARBEIDSOVEREENKOMST Hij moet werken met een arbeidsovereenkomst (met andere woorden, voor een werkgever) en valt dus onder het arbeidsrecht. Concreet wil dit zeggen dat je recht hebt op vakantiegeld, wettelijke feestdagen, minimumlonen, beperkte werktijden enzovoort. 2. SOCIAAL BUREAU voor KUNSTENAARS (SBK) Hij werkt voor het Sociaal Bureau voor Kunstenaars (een interimkantoor speciaal voor de artistieke sector.) Het SBK vervult dan de rol van de werkgever/betaler. Het betaalt de kunstenaar als werknemer een loon uit, na aftrek van alle sociale aangiften en bijdragen.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
11
3. 1bis: VERMOEDEN VAN WERKNEMERSCHAP “Volgens artikel 1bis valt eenieder die een artistieke prestatie levert of artistiek werken produceert, in opdracht van een natuurlijk persoon of een rechtspersoon, tegen betaling van een loon, onder het sociaal statuut van de werknemer. Tenzij de persoon expliciet zelf de keuze maakt voor het zelfstandige statuut. “4 Concreet wil het zeggen dat er in het geval van kunstenaars vaak 3 partijen zijn. Je hebt de kunstenaar, de opdrachtgever en de betaler. De opdrachtgever en de betaler zijn vaak dezelfde. Een kunstenaar kan dus werken met een arbeidsovereenkomst, maar ook met een contract van artistiek opdrachtwerk. In dat contract kunnen alle onderlinge afspraken op papier worden gezet. Er moet altijd sprake zijn van een artistieke prestatie, tegen betaling en in opdracht van. Als er aan die 3 punten voldaan wordt, val je sowieso onder het vermoeden van werknemerschap. Dus bij dat vermoeden ging men ervanuit dat, zelfs al is er geen arbeidsovereenkomst (dus geen sprake van gezag), maar wordt er wel een artistieke prestatie geleverd tegen betaling voor een opdrachtgever. Dan geldt het vermoeden van werknemerschap. Concreet moest je dus gewoon aantonen als kunstenaar ik heb iets tegen betaling voor deze persoon gedaan en dan werd je automatisch beschermd als werknemer. Het was dus ook niet noodzakelijk dat er iets op papier staat, het vermoeden geldt wel. In de praktijk kwam het er meestal op neer dat er wel een contract was. Als het geen arbeidsovereenkomst was, dan was het wel een contract waarin bepaald werd dat aan een aantal elementen moest worden voldaan, en dat er dan sociale zekerheid voorzien werd. Het loon waartegen gewerkt wordt enzovoort. Het feit dat het om een artistieke prestatie gaat, is dus opnieuw een speciaal geval. Want dat beslist of je een arbeidsovereenkomst of een contract van artistiek opdrachtwerk kan maken, wie je betaler is, wat je bijdragen zijn enzovoort. Een hekelpunt in het statuut, dat ervoor zorgt dat er heel wat misloopt en dat er heel wat geprofiteerd wordt van het artikel 1bis. Want de lijsten met de artistieke prestaties die de commissie kunstenaars heeft opgesteld, zijn niet bindend. En elk geval is een individueel geval. Ik geef een voorbeeld. De commissie zegt dat een DJ geen artistieke prestatie uitvoert. Hun lijst is niet bindend, dus een DJ kan met zijn opdrachtgever overeenkomen dat het hier om een artistieke prestatie gaat. Dringend tijd dus om de definitie bij te schaven en het artikel 1bis meer waterdicht te maken.
4
http://www.kunstenloket.be/sites/default/files/upload/document/file/20120704_het_stat uut_van_de_kunstenaar_enkele_voordelen_en_knelpunten_-_2012_0.pdf Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
12
4. KLEINE VERGOEDINGSREGELING (KVR) Een KVR kan vergeleken worden met een vrijwilligerscontract. Het is een forfaitaire kostenvergoeding, vrijgesteld van sociale bijdragen en belastingen. Natuurlijk hangen er enkele voorwaarden vast aan de KVR: - Je moet uiteraard een artistieke prestatie leveren - Je mag met de vergoeding maximum 100 euro per dag (en per opdrachtgever) verdienen, en maximum 2000 euro per jaar (aangepast met de index is dat bedrag voor 2014: €2444,21) - Je mag maximum 30 dagen per jaar gebruik maken van de KVR en maximum 7 dagen op rij bij dezelfde opdrachtgever. De KVR is een all-in vergoeding, wat wilt zeggen dat vergoeding en onkosten er allemaal in verrekend zitten. Wat er wel nog duidelijk moet bij gezegd worden is dat je met een KVR geen sociale bescherming opbouwt, omdat je geen sociale bijdragen betaalt.
Werknemer - Zelfstandige Voor een werknemer komt het er dus op neer dat, vanaf je een artistieke opdracht doet voor een opdrachtgever, dat je onmiddellijk onderworpen bent aan het kunstenaarsstatuut. Je hoeft geen aanvraag te doen voor het statuut, je bent er meteen aan onderworpen. Voor de zelfstandige ligt het natuurlijk iets anders. Hij werkt voor zichzelf en betaalt dus automatisch alle bijdragen. Concreet wil dit hetzelfde zeggen als in de gewone statuten. Een zelfstandige betaalt minder sociale bijdragen dan een werknemer, en ontvangt dus ook minder sociale bescherming. Hun pensioen zal kleiner zijn, net als hun ziekteverzekering, werkloosheidsuitkering etc. Voor de zelfstandige zijn er dus ook geen specifieke maatregelen uitgewerkt. Het sociaal statuut van de kunstenaar is dus eigenlijk enkel van toepassing op de kunstenaar-werknemer. Maar uiteindelijk kan een zelfstandige ook nog als werknemer opdrachten uitvoeren. We nemen het voorbeeld van een muziekgroep. Een muziekgroep die volledig als zelfstandige werkt (bijvoorbeeld, een bvba). Deze groep duikt voor 6 maanden de studio in om een nieuwe plaat op te nemen. Tijdens deze 6 maanden bouwen de groepsleden dus geen of beperkte rechten op wat betreft bijvoorbeeld ziektegeld of werkloosheidsuitkering, aangezien er geen inkomsten zijn die als loon worden uitbetaald. Als de groep tijdens deze 6 maanden toch nog een concert kan spelen kan het bijvoorbeeld interessanter zijn om dit concert via een SBK uit te betalen. Op die manier bouwen ze een stuk rechten op, waar ze in die 6 maanden gebruik van kunnen maken.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
13
De werkloosheidsuitkering DE CACHETREGELING Voor de werkloosheidsuitkering zijn er enkele specifieke regels van toepassing. Voor je een werkloosheidsuitkering kan ontvangen, moet je een bepaald aantal dagen in loondienst kunnen bewijzen. Omdat het voor de kunstenaar iets makkelijker te maken, omdat een kunstenaar met veel korte en tijdelijke contracten werkt, is er voor gezorgd dat het brutoloon gedeeld wordt door het referteloon (voor 2013 is het referteloon: €39,21). De uitkomst hiervan vormen het aantal gewerkte dagen. Hier wordt de cachetregel toegepast. Deze regel maakt van het verdiende bedrag, een aantal gelijkgestelde dagen. De cachetregel gaat in zijn werk afhangend van leeftijd: (cachetregeling voor 2013) LEEFTIJD Jonger dan 36 Van 36 t.e.m. 49 50 jaar en ouder
AANTAL DAGEN 312 468 624
REFERENTIEPERIODE CACHET 21 maanden 12.233,52 euro 33 maanden 18.350,28 euro 42 maanden 24.467,04 euro
Met andere woorden een kort voorbeeld. Als je 30 jaar bent, moet je 312 keer 39,21 euro verdienen op 21 maanden . Pas dan heb je het cachet bereikt. Nu met de aangepaste regels rond het statuut kunnen er meer mensen genieten van de aangepaste werkloosheidsuitkering. Daarom is deze ook verstrengd. Het referteloon, of beter gezegd het bedrag dat je per dag verdiend, is opgetrokken naar 57,76 euro. Het cachet dat je in de referentieperiode moet verdienen ligt dus ook een pak hoger. HET NEUTRALISATIEVOORDEEL Naast de cachetregeling heb je ook nog het neutralisatievoordeel. Het neutralisatievoordeel zorgt ervoor dat een kunstenaar niet “lastig gevallen” wordt door de VDAB met nieuwe jobaanbiedingen. Een voorbeeld: Je bent kunstenaar en je bent werkloos. Uiteraard komt de VDAB met nieuwe jobaanbiedingen aankloppen, en als je die weigert, verlies je ook je werkloosheidsuitkering. Zo gaat het voor de niet-kunstenaars. Maar als je het kunstenaarsstatuut hebt verworven kan je deze niet-artistieke aanbiedingen weigeren. Maar ook voor de neutralisatieregeling is er een soort cachet. Het cachet nodig om zo’n aanbieding te weigeren is: 156 DAGEN op 18 MAANDEN met een cachet van 6.116,76 EURO. Wat de cachetregeling en de werkloosheidsvergoeding zo dubbelzinnig maakt, is dat ze enkel voor uitvoerende kunstenaars is en voor schouwspelartiesten. Een oneerlijke zaak die meteen het 4e pijnpunt blootlegt van het huidig kunstenaarsstatuut: enkel uitvoerende kunstenaars kunnen deze aanbiedingen weigeren, scheppende kunstenaars niet. Iets compleet absurd als je weet dat een scheppende kunstenaar meer tijd thuis doorbrengt, werkend aan nieuw materiaal, dan de uitvoerende kunstenaar. In 2014 is ook deze regel aangepast aan het referteloon van €57,76.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
14
Waarom een kunstenaarsstatuut? (Voordelen) De vraag waarom er nu net een kunstenaarsstatuut nodig is, brengt ons al snel bij de voordelen van het statuut. Uiteraard draait het allemaal rond de sociale zekerheid van een kunstenaar. Zodat ook deze mensen kunnen genieten van een pensioen, kinderbijslag, ziektevergoeding, werkloosheidsvergoeding enzovoort. Zoals we al gezien hebben, is alles voor een kunstenaar niet zo vanzelfsprekend. Denk maar aan de cachetregeling. Een kunstenaar krijgt niet zomaar een uitkering, zijn loon dat hij verdiende moet worden omgerekend naar dagen en die dagen moeten binnen een bepaalde periode vallen enzovoort. Er zijn dus aanpassingen gemaakt om het leven van een kunstenaar even vlot te laten verlopen als dat van een niet-kunstenaar. De reden waarom alles niet zo vanzelfsprekend is, komt omdat er eigenlijk geen kunstenaarsstatuut bestaat in de werkloosheidsregelgeving. De cachetregeling past de kunstenaars zo wel mee in de regelgeving, en zo zijn er nog enkele voordelen en sociale zekerheden die een kunstenaar kan verkrijgen.
De voordeelregel De uitkering die een werkloze ontvangt hangt af van de werkloosheidsduur. Met andere woorden, hoe langer een persoon werkloos is, hoe kleiner zijn uitkering wordt. Voor kunstenaars zou dit een ongelooflijk struikelblok zijn, omdat kunstenaars in vele gevallen met contracten van korte duur werken (minder dan 3 maanden). Voor die kunstenaar-werknemers (in hoofdberoep) is er de voordeelregel gekomen, die ervoor zorgt dat de uitkering het volgende jaar niet onmiddellijk zal verminderen. De kunstenaar moet deze regeling wel aanvragen bij de uitbetalingsinstelling (vakbond of hulpkas).
Activiteiten tijdens de werkloosheid Een kunstenaar die werkloos is, mag geen andere activiteit met uitkering uitoefenen. Enkel een onbezoldigde activiteit of een hobby, of (mits toestemming van de RVA) vrijwilligerswerk. Werken met een KVR is niet mogelijk, dan zal de kunstenaar zijn uitkering voor die specifieke dagen verliezen. Bij het commercialiseren van een artistieke activiteit maken we een onderscheid tussen een scheppende en een uitvoerende artiest. Als scheppend kunstenaar wordt dit als een nevenactiviteit beschouwd en moeten ze de activiteit op hun stempelkaart aanduiden. Een uitvoerend artiest moet een bezoldigde dag altijd aanduiden, en verliest dus zijn werkloosheidsuitkering voor deze dagen. Je behoudt je volledige uitkering ook. Enkel wanneer het inkomen uit de commercialisering hoger is dan €4027,92 euro wordt de uitkering kleiner. Dingen als een commercialisering dienen ook aangegeven te worden bij de RVA. Uiteraard hoort ook de cachetregeling en het neutralisatievoordeel, bij de voordelen van het kunstenaarsstatuut, deze heb ik in voorgaande stukjes al besproken.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
15
DE PIJNPUNTEN Nu ik het statuut heb ontleed, overloop ik nog even de pijnpunten die het statuut voor mij persoonlijk heeft blootgelegd. Een extra woordje uitleg.
1. De samenstelling van de commissie kunstenaars. De Samenstelling van de commissie kunstenaars vormt een probleem omdat ze de sector niet genoeg vertegenwoordigt. Wat wil dat zeggen, er zijn 2 ministers die beslissingen moeten maken voor het kunstenaarsstatuut. Minister van Werk (op dit moment Monica De Coninck) die over de werkloosheid beslissingen moet maken, en minister van Sociale zaken en volksgezondheid (op dit moment Laurette Onkelinx) die over de sociale zekerheden beslist. Deze 2 ministers hebben de finale beslissing in handen heeft over het onderwerp ‘kunstenaar’. Wie kan er beroep doen op het kunstenaarsstatuut, is een DJ een kunstenaar enzovoort. Het is onmogelijk dat een minister alles over alle sectoren weet, daarom is er een commissie die de sector waarover het gaat moet vertegenwoordigen en die adviezen geeft aan de minister. Probleem bij de commissie kunstenaars is dat deze commissie niet bestaat uit kunstenaars of mensen uit de sector. Daar moet verandering in komen om een realistischer beeld te schetsen van wie nu als kunstenaar aanvaard wordt.
2. De vernieuwing van de lijst met artistieke activiteiten Dit pijnpunt hangt onrechtstreeks vast met het pijnpunt hierboven. Een nieuwe commissie zal een nieuwe lijst voorstellen, of misschien een afbakening laten vallen. Waarom is die vernieuwing nu juist nodig? Door de snelle evolutie van de technologie, evolueert ook het beroep van de kunstenaar. Een kunstenaar die bijvoorbeeld met Illustrator zijn werken maakt, of een DJ die plaatjes draait voor duizenden mensen. Het begrip DJ is ook enorm veranderd in de afgelopen jaren. Daarom is het dus nodig om deze lijst te vernieuwen en dit om de x aantal jaren terug te doen, of om de lijst volledig te laten vallen. Enkel op die manier kunnen we de meest realistische voorstelling krijgen van wie de dag van vandaag nu juist als kunstenaar beschouwd wordt. Want hoe je het ook draait of keert, elk geval kan verschillend zijn.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
16
3. 1bis wetgeving en het vermoeden van een opdrachtgever Concreet zegt het artikel 1bis dus dat je sociale rechten opbouwt als er een vermoeden van een opdrachtgever is. De pijnpunten bij dit artikel zijn misschien wel de grootste van het kunstenaarsstatuut. Het grote probleem bij kunstenaars is dat het in bepaalde gevallen onmogelijk is om van een arbeidsrelatie te spreken door het missen van gezag. Een kunstenaar werkt meestal in opdracht van, maar toch is de opdrachtgever niet zijn baas. Vandaar dat het artikel 1bis er is gekomen. Het grote probleem is de beschrijving van een artistieke prestatie. Zo kon een kunstenaar ervan uitgaan dat hij onder artikel 1bis viel terwijl hij geen artistieke activiteit beoefent. Daarom zijn er net zoveel problemen rond het artikel. Als we deze definitie meer aanpassen, of elk geval individueel gaan bekijken, zal het artikel waterdichter worden en zal er minder van geprofiteerd worden.
4. Werkloosheidsvergoedingen, enkel voor uitvoerende kunstenaars. Als je sociale zekerheid hebt opgebouwd als artiest, heb je ook recht op een werkloosheidsvergoeding. Het jammere (en ook wel vreemde) ding hieraan is dat het enkel voor uitvoerende kunstenaars is. Met andere woorden, als je muziek maakt heb je geen recht op een werkloosheidsuitkering, maar als je ze speelt wel. Daar zit weinig logica in, en dat moet veranderen. Opnieuw kunnen we hier terugvallen op de lijsten, de definitie van een artistieke prestatie enzovoort. Naar mijn persoonlijke mening is het grootste probleem dus de definitie rond een artistieke prestatie en diegene die ze definiëren. Zowat alle pijnpunten die ik uit het statuut heb gehaald, hangen hieraan vast en kunnen er volgens mij ook voor een groot deel door opgelost worden.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
17
DE TOEKOMST VAN HET KUNSTENAARSSTATUUT Na mijn interview met het Kunstenloket en T-heater is er heel wat duidelijk geworden rond de veranderingen in het kunstenaarsstatuut die op 1 april 2014 zijn ingegaan. In dit laatste deel leg ik per pijnpunt uit wat de veranderingen zijn, bekijk ik de veranderingen in het algemeen (zijn ze bijvoorbeeld wel haalbaar), en geef ik er mijn persoonlijke mening bij. Antwoorden zijn gebaseerd op het interview met het Kunstenloket en Theater dat je in de bijlage terugvindt. Algemeen zijn er op dit moment al een heel pak aanpassingen gebeurd in het statuut. Alles wat ik hiervoor heb opgesomd is dus deels aangepast. Sommige dingen zouden dit jaar nog beslist moeten worden, maar met de verkiezingen op 25 mei in aantocht is het kunstenaarsstatuut weer even aan de kant gelegd. Vanaf 1 april zijn de veranderingen in het statuut wel van kracht gegaan, maar er zijn bijvoorbeeld momenteel geen ministeriële besluiten die de wetgeving rond artikel 1bis praktisch uitvoerbaar maken. Ook op de vorming van de nieuwe commissie zullen we nog even moeten wachten tot na de verkiezingen.
1. Een nieuwe commissie kunstenaars Voorlopig is er op dit moment geen nieuwe commissie kunstenaars. Er zijn wel plannen voor een nieuwe commissie met heel wat nieuwe leden in. Normaal gezien komen er 2 kamers, een Franstalige en een Nederlandstalige. In elke kamer zit dan een vertegenwoordiger van: - de RSZ - de RSVZ (Rijksdienst voor zelfstandigen) - de RVA - de vakbonden - vertegenwoordigers van de cultuurafdelingen - werkgeversvertegenwoordiging (bv. Voor podiumkunsten OKO) - vertegenwoordigers van de gemeenschapsregeringen (vlaams/frans) - En uiteindelijk ook vertegenwoordigers van de sector, maar niemand weet wie dit gaan zijn, of waar ze vandaan gaan komen. De nieuwe commissie is er ook nog niet omdat men nog niet weet of er wel geld gaat zijn om al deze mensen te betalen. Concreet zijn de ministers op dit moment al beter op elkaar afgesteld. Zo is er bijvoorbeeld al een nieuw artikel 1bis. Dat hebben ze gedaan door de voorstellen van de NAR te volgen. Dat is de Nationale Arbeidsraad. Als we zo meteen ook zien dat het begrip artistieke prestatie vervallen is, zien we dat het belang van een nieuwe commissie toch wel groot is. Persoonlijk vind ik het al enorm goed dat dit het nieuwe voorstel is voor de samenstelling van de nieuwe commissie. Op deze manier denk ik dat we het best de realiteit benaderen met deze samenstelling, en is zo elke groep vertegenwoordigd.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
18
De commissie zal vanaf nu over tal van individuele gevallen moeten oordelen en visums moeten uitdelen. En dat kan volgens mij enkel door deze voorgestelde mensen. Als de oude commissie hierover zou moeten oordelen, zouden we volgens mij geen stap verder staan. Het is dus ook vrij dringend dat deze commissie er snel komt, en om uit te zoeken of het haalbaar is om deze commissie op poten te zetten. Haalbaar in de zin van ‘kunnen we het betalen’, maar ook in de zin van ‘wie worden de vertegenwoordigers van de sector?’ Zelf zou ik van elke sector voor 2 personen opteren. Bijvoorbeeld de muzieksector, en daar kiezen we voor iemand, bijvoorbeeld een zelfstandige muzikant, die mee beslist. Omdat de commissie uiteindelijk over heel abstracte materie beslist, en eigenlijk ook beslist over een materie die door iedereen anders wordt opgevat (wat voor de een kunst is, is voor de ander rommel), is het denk ik belangrijk dat er zeker 2 personen van uit de sector komen. Om nu 2 personen uit elke sector te halen, de muzieksector, de audiovisuele sector… is wat ver gezocht. Als er nu al getwijfeld wordt of al deze mensen betaald kunnen worden, zou het dom zijn om er nog meer mensen bij te betrekken.
2. Weg met de lijst met artistieke activiteiten! Datgene wat eigenlijk aan de basis van al mijn pijnpunten lag is nu verdwenen. Enorm goed nieuws dus, want de lijst met artistieke activiteiten is verdwenen. Elk geval wordt nu individueel bekeken. Dat wil dus concreet ook zeggen dat een DJ onder het kunstenaarsstatuut kan vallen. Op zich eigenlijk niets nieuws. Want er werd me gewezen op het feit dat er al enkele DJ’s onder het kunstenaarsstatuut vielen. Dat wil zeggen dat ze als werknemer ingeschreven worden onder de code 046. Dat is de code van: kunstenaar. Als een DJ dus overeen kwam met zijn opdrachtgever en betaler dat het hier om een artistieke prestatie ging, kon hij zich al onder code 046 inschrijven. Als er dan controle kwam, waarom hij als 046 was ingeschreven kon hij aantonen dat het onderling was afgesproken dat het om een artistieke prestatie ging. T-heater ging van het “creëren uit. Creëerde een DJ iets nieuws en kwamen mensen speciaal voor hem, kon hij als kunstenaar gezien worden. Speelde een DJ plaatjes en kwam het publiek eigenlijk voor iets anders (bijvoorbeeld een trouwfeest) kon het niet als artistiek gezien worden. Maar op dit moment moet een DJ zich dus eigenlijk geen zorgen meer maken. Hij kan zich ook aanmelden voor een visum, en kan dus eindelijk als volwaardig kunstenaar beschouwd worden. Persoonlijk vind ik dit fantastisch nieuws. Niet alleen voor het geval DJ, maar voor alle kunsten. Een individuele benadering bij elk apart geval neemt tijd in beslag, maar zorgt op termijn zonder twijfel voor minder problemen en een veel eerlijkere aanpak.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
19
3. Het visum voor kunstenaars Er is ook een oplossing gecreëerd voor het artikel 1bis. Zoals ik zei vallen we altijd terug op het begrip artistieke prestatie. Nu dat begrip er niet meer is, moet er wel iets zijn waarop we ons kunnen baseren en dat wordt het visum voor kunstenaars. Het visum is eigenlijk een bewijs dat je onder het kunstenaarsstatuut mag vallen omdat je een artistieke prestatie levert. Die artistieke prestatie kan volledig verschillend zijn van wat we hiervoor kenden. Elk geval wordt nu individueel door de commissie kunstenaars behandeld. Zij zullen dus beslissen of je een visum ontvangt of niet. Dat visum kan je dan voorleggen aan je opdrachtgever/betaler, wat onmiddellijk laat zien dat je als kunstenaar werkt. Het visum laat je dus toe te bewijzen dat je een artistieke prestatie uitoefent als kunstenaar, en dat je ook recht hebt dat al je bijdragen door de werkgever (opdrachtgever) betaald worden. Het visum is niet verplicht. Wat ervoor zorgt dat er toch nog een gat in het artikel 1bis zit. Dat hebben ze proberen dichten door van 3 partijen naar 2 partijen te gaan. Zoals ik eerder zei waren er bij het vorige artikel 1bis altijd 3 partijen aanwezig. De werknemer, de opdrachtgever en de betaler. In het nieuwe artikel 1bis, wordt de opdrachtgever ook automatisch de betaler. Omdat het vaak voorkwam dat een 3e persoon de kunstenaar betaalde en de opdrachtgever dus niet wist dat er nog bijdragen moesten betaald worden. Op die manier hebben ze het lek dus proberen dichten. Persoonlijk vind ik het een enorme vooruitgang voor het artikel 1bis. Het visum is een handig document dat een kunstenaar ook onmiddellijk meer zekerheid geeft bij het uitvoeren van een opdracht. Ik vind het alleen niet logisch dat het visum niet verplicht wordt. Wat ervoor zorgt dat er opnieuw een gat komt in het artikel waarbij niet bewezen kan worden of er een kunstenaar tegen betaling voor een opdrachtgever werkt. Het visum neemt alle twijfel weg, maar er zou eerst een procedure moeten uitgedacht worden die het aanvragen van het visum vlot doet verlopen. Vanaf dan kan het visum misschien verplicht worden, en het leven van een kunstenaar met een visum weer heel wat comfortabeler maken.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
20
4. Werkloosheidsvergoedingen ook voor scheppende kunstenaars! Een logisch gevolg van het wegvallen van de lijsten met artistieke activiteiten is ook het wegvallen van het verschil tussen scheppende en uitvoerende kunstenaars. Dat wil zeggen dat ook een scheppende kunstenaar de dag van vandaag van de werkloosheidsvergoeding voor kunstenaars kan voldoen. Hij moet natuurlijk wel aan het cachet voldoen om er gebruik van te mogen maken. Een heel goede verandering in het statuut die ervoor zorgt dat bijna alle kunstenaars van dezelfde voordelen kunnen genieten, als ze daar natuurlijk toe bijdragen. Want het opentrekken van het artiestenstatuut en bijvoorbeeld van de werkloosheidsvergoedingen brengt natuurlijk ook “kosten” met zich mee. Meer mensen die op sociale bijdragen kunnen terugvallen betekent dus dat er meer geld in het laatje moet komen. Daarom is het cachetbedrag stevig gestegen. Het cachetbedrag dat eerst €39,21 was, is gestegen en gekoppeld aan het minimumloon. Nu bedraagt het cachetbedrag €57,76. Een flinke stijging dus. Je moet ook geen €12.000 meer binnen halen op 18 maanden, maar wel €18.000 op 21 maanden. Een verstrenging die wel hard nodig is om de verbreding in het statuut te beschermen tegen foutief gebruik! Zoals ik eerder al zei vind ik het opentrekken van de lijsten een geweldige zaak. Alle soorten kunstenaars kunnen nu proberen bewijzen dat wat ze doen echt wel een artistieke activiteit is. Wat er volgens mij ook voor zorgt dat kunstenaars die eindelijk onder het statuut vallen erg gemotiveerd zijn om te werken. Wat er op zijn beurt dan weer voor zorgt dat de verstrenging in bijvoorbeeld de cachetregeling beter aanvaard wordt bij kunstenaars.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
21
CONCLUSIE Achteraf gezien geeft dit eindwerk de evolutie weer van het kunstenaarsstatuut. Een cruciale evolutie die ervoor zorgt dat het statuut grondig verandert. Ik ging uit van de positie waar ik zelf in sta. Ik ben DJ/Producer, maar toch was ik geen kunstenaar. Zo kwam ik bij 4 grote punten voor mezelf: 1. De samenstelling van de commissie kunstenaars. 2. De vernieuwing van de lijst met artistieke activiteiten 3. 1bis wetgeving en het vermoeden van een opdrachtgever 4. Werkloosheidsvergoedingen, enkel voor uitvoerende kunstenaars. Ik ben heel blij als ik de resultaten van mijn onderzoek en mijn interview met het kunstenloket zie. De 4 punten die ik heb genoteerd zijn alle 4 aangepast of opgelost. 1. De samenstelling van de commissie gaat op termijn aangepast worden 2. De lijsten met artistieke activiteiten vervallen en elk geval wordt individueel behandeld 3. 1bis wordt aangepast met het visum voor kunstenaars en het samennemen van betaler en opdrachtgever 4. Door het wegvallen van de lijsten met artistieke activiteiten kunnen ook scheppende kunstenaars terugvallen op de aangepaste werkloosheidsvergoeding voor kunstenaars. Met het aanpassen van deze regels worden enkele andere regels natuurlijk zwaarder gemaakt. Het cachet wordt verhoogd naar €57,73 per dag, dus €18.011,76 op 21 maanden. Een logische aanpassing die er mee voor zorgt dat een DJ nu ook kan genieten van het statuut: Kunstenaar. Iets waar ik zeker voor streef omdat een DJ nu eenmaal deel uitmaakt van onze dagelijkse muziekcultuur. Wat ik wel opmerk door mijn interview met t-heater is dat bepaalde DJ’s sowieso al toegelaten werden tot het statuut. Beslissingen werden gemaakt of er gecreëerd werd of niet. Waar ligt de nadruk, komen mensen om een DJ te zien of komen de mensen omdat er een koppel getrouwd is. Een goede opvatting, die gewoon gehanteerd mocht worden omdat de beslissingen van de commissie niet bindend waren. Er veranderd dus niet ingrijpend veel in de praktijk, maar alles kan nu wel bijna zo goed als volgens het boekje verlopen.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
22
BIJLAGE 1: INTERVIEW KUNSTENLOKET Om een oplossing en vooral een duidelijkere kijk te krijgen op de pijnpunten die ik aanhaal ben ik op onderzoek gegaan. Concreet heb ik een interview geregeld met het kunstenloket. Het kunstenloket is een organisatie die bijvoorbeeld kunstenaars verder helpt met de feitelijke en juridische kant van de zaken. De ideale mensen dus om mij een antwoord te geven op mijn vragen. Julie Van Elslande vroeg me om op voorhand de vragen al door te sturen. Dit zijn de vragen dat ik haar stuurde:
Vragen Kunstenloket Bij het onderzoeken van het huidige kunstenaarsstatuut ben ik op 4 grote pijnpunten gebotst: 1. De samenstelling van de commissie kunstenaars. 2. De vernieuwing van de lijst met artistieke activiteiten 3. 1bis wetgeving en het vermoeden van een opdrachtgever 4. Werkloosheidsvergoedingen, enkel voor uitvoerende kunstenaars. Zoals ik al zei in mijn eerste mail wil ik tot een soort oplossing komen voor de DJ/Producer. Om hem vooral te kunnen beschouwen als kunstenaar en wat hiervoor nodig zijn, en wat hier gevolgen van zullen zijn. Vandaar dat ik me vooral toespits op pijnpunten 1 en 2. • • • • • •
•
Kloppen deze stellingen om te beginnen volgens u? (Los van de vernieuwingen in het statuut die in aantocht zijn) Wat vinden jullie van de samenstelling van de commissie op dit moment? Wie zou u bij de commissie betrekken om een ‘juistere’ samenstelling te hebben? Denken jullie dat zo’n andere samenstelling het statuut kan openbreken? (Met openbreken bedoel ik, een modernere kijk op wat artistieke activiteiten zijn) Op wat wordt er allemaal gelet als het begrip DJ/Producer beschreven wordt om een afbakening te voorzien om opgenomen te worden in de lijst met artistieke activiteiten? Er moet natuurlijk een onderscheid zijn tussen een trouwfeest-DJ en een DJ die op grote festivals speelt. Mocht een DJ/Producer opgenomen worden in de lijst met artistieke activiteiten, welke gevolgen zou dit kunnen hebben? - Op vlak van openheid tegenover andere kunstvormen nog niet opgenomen in de lijst - Op vlak van rechten? Maakt een te groot aantal nieuwe kunstenaars het moeilijk om de huidige rechten te behouden?
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
23
Het artikel 1bis blijft nog altijd wat vaag voor me. Kan u me dit duidelijk uitleggen? • Waarom is het artikel 1bis zo vaag? Is er volgens u een oplossing voor? • Waarom wordt er zoveel van geprofiteerd? • Welke gevolgen zouden er kunnen komen als de werkloosheidsvergoedingen niet enkel meer voor uitvoerende artiesten zijn? • Gaat het nieuwe kunstenaarsstatuut deze vragen oplossen? Waar ligt volgens u de oplossing? •
En tenslotte zou ik nog graag uw mening weten over: - het nieuwe statuut - het opnemen van een DJ/Producer in het statuut - Een nieuwe samenstelling van de commissie kunstenaars
Ik werd uitgenodigd om het interview af te nemen op het kantoor van het Kunstenloket zelf. Omdat ik de vragen al op voorhand had doorgestuurd (op vraag van mevrouw Van Elslande) heeft ze meer een groot verhalen proberen vertellen aan de hand van de vragen die ik had opgesteld. Het interview:
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
24
Interview met het Kunstenloket Ik heb gemerkt dat het kunstenaarsstatuut is aangepast. Onder andere het ongelooflijk ingewikkelde artikel 1bis. Wat is er veranderd in het artikel 1bis? Voor een artistieke prestatie, ook al was er geen arbeidsovereenkomst, was er toch een vermoeden dat ze werkten als werknemer. Nu is dat vermoeden niet meer zo automatisch in die zin dat er in artikel 1bis vandaag gezegd wordt dat als je nog wil werken als werknemer zonder dat er spraken is van een arbeidsovereenkomst, dan moet je eerst een visum aanvragen. Een beetje meer uitleg. Strikt genomen kan je werken als zelfstandige, werknemer en eventueel ook als ambtenaar. Maar ambtenaren laten we voor het kunstenaarsstatuut buiten bespreking. Zelfstandige en werknemer zijn eigenlijk de 2 meest voorkomende statuten binnen de sociale zekerheid. Wat is de sociale zekerheid, alles wat te maken heeft met ziekte, pensioen, werkloosheid… Het verschil tussen de 2 statuten heeft alles te maken met gezag. Heel veel mensen krijgen een negatief gevoel bij het woord gezag. Eigenlijk is gezag gewoon een mogelijkheid tot het geven van instructies. Daarom dat je ook vaak hoort spreken over schijnzelfstandigheid. Dat zijn mensen waar er toch een mogelijkheid is tot het geven van instructies, maar die toch werken als zelfstandige. Wat dus eigenlijk niet klopt. In de artistieke sector ging men er dus van uit dat je werkt als zelfstandige. Dus heel veel werkgevers namen dat als uitgangspunt en betaalde de kunstenaar gewoon uit. Maar de kunstenaars waren niet aangesloten als zelfstandigen, wat zorgde voor heel veel zwartwerk. Er was dus een probleem, buiten zwartwerk waren er heel veel mensen die ook geen Sociale zekerheid opbouwden. Dus dan hebben ze artikel 1bis in het leven geroepen. Dat was in 2003, op dat moment hebben ze in de RSZ wet een verandering gedaan en een soort vermoeden ingevoerd dat wijst op werknemerschap. Dus bij dat vermoeden ging men ervanuit dat, zelfs al is er geen arbeidsovereenkomst (dus geen sprake van gezag), maar wordt er wel een artistieke prestatie geleverd tegen betaling voor een opdrachtgever. Dan geldt het vermoeden van werknemerschap. Concreet moest je dus gewoon aantonen als kunstenaar ik heb iets tegen betaling voor deze persoon gedaan en dan werd je automatisch beschermd als werknemer. Het is dus concreet ook niet noodzakelijk dat er iets op papier staat, het vermoeden geldt wel. In de praktijk kwam het er meestal op neer dat er wel een contract was. Als het geen arbeidsovereenkomst was, dan was het wel een contract waarin bepaald werd dat aan een aantal elementen moest worden voldaan, en dat er dan sociale zekerheid voorzien werd. Het loon waartegen gewerkt wordt enzovoort.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
25
Als je dan via een SBK werkt, geldt het vermoeden dan sowieso omdat hij je ‘werkgever’ wordt? In de meeste gevallen zal het dus zo zijn dat er dus een arbeidsovereenkomst zal worden afgesloten. Je hebt eigenlijk 2 soorten mogelijkheden, een arbeidsovereenkomst en een contract voor bijvoorbeeld artistiek opdrachtwerk. Het verschil is dat er op een arbeidsovereenkomst heel wat zaken van toepassing zijn die niet van toepassing zijn op het contract. Zoals bijvoorbeeld alles wat in het arbeidsrecht zit. Minimumlonen, betaalde feestdagen, eindejaarspremies, beperkingen van arbeidstijden enz. In het contract loopt gewoon volgens het contractenrecht. Er zitten dus geen speciale beschermingen in. Heel veel zal afhangen van de afspraken die onderling gemaakt worden. Je moet ervan uitgaan dat met het oude artikel 1bis dat, vanaf dat er een artistieke prestatie is, tegen betaling en voor een opdrachtgever, het vermoeden automatisch in werking treedt. Waarom bracht het oude artikel 1bis dan juist zoveel problemen met zich mee? Wat gezorgd heeft voor onduidelijkheid is dat los van wie artiest of opdrachtgever was, er soms doelbewust geen arbeidsovereenkomst werd afgesloten. Terwijl het wel verplicht was. Want vanaf je een aantal elementen hebt (gezag) je verplicht was een arbeidsovereenkomst af te sluiten. De moeilijkheid was wat de definitie van een artistieke prestatie. Hiervoor is de commissie kunstenaars opgericht. Het probleem met de commissie is dat hun advies niet bindend is. Wat wil zeggen dat iedereen uiteindelijk kon kiezen. RSZ baseert zich bijvoorbeeld op de adviezen en RVA niet. Met als gevolg dat de RVA bijvoorbeeld vaak te maken kreeg met cases die nog niet waren voorgelegd aan de commissie. De lijsten met artistieke activiteiten zijn er dus eigenlijk bij wijze van voorbeeld. Ze zijn dus niet bindend. Ook bij de opvatting een DJ is niet artistiek, kan bij 1 geval dat de commissie voor zich had niet het geval geweest zijn. Het nieuw verslag dat de commissie vorig jaar normaal gezien had opgesteld is er nooit gekomen om de eenvoudige reden dat er nu hervormingen zijn. Wat gebeurt er dan nu? Komt er dan nu wel een nieuw verslag? Op dit moment staat in de nieuwe wetgeving staat dat de nieuwe adviezen bindend zijn. Dat in de zin van, ze gaan verschillende soorten verklaringen afnemen. Je kan bijvoorbeeld naar de commissie gaan om een visum aan te vragen, waarmee hij kan bewijzen dat hij prestaties levert van artistieke aard en dus kan werken met een ander contract als een arbeidsovereenkomst. Je kan een verklaring voor zelfstandigheid aanvragen en ook een kunstenaarskaart.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
26
Voor zelfstandigen valt dan eigenlijk alles weg? Op zich vallen enkel de lijsten weg, maar je moet het niet bekijken alsof het statuut los van zelfstandigen staat. Het kunstenaarsstatuut dekt eigenlijk verschillende ladingen. Mensen gebruiken het woord voor verschillende zaken; bijvoorbeeld het werken als werknemer en dan eventueel terugvallen op een uitkering. Of voor alle soorten regels die in de sociale zekerheid specifiek op kunstenaars gericht zijn. Bijvoorbeeld de bijdragevermindering voor werkgevers, de KVR… Of nog anders: het kunstenaarsstatuut is het principe van het artikel 1bis. Valle deze dingen nu weg als iemand zelfstandig is? Ja en nee. De opdrachtgever moet zich ervan bewust zijn dat als een artistieke prestatie in opdracht was, wat ook voor een zelfstandige dus kan, dat het wel duidelijk moest zijn dat de persoon zelfstandige was en dat het expliciet zijn keuze was. Je kon niet zomaar een kunstenaar dwingen zelfstandig te worden. Het bewijs was simpel, een ondernemingsnummer enzovoort. Een zelfstandigheidsverklaring werd eigenlijk bijna nooit bij de commissie aangevraagd omdat mensen hier het nut niet echt van inzagen. Wat is er nu juist veranderd op het werkgevervlak in het artikel 1bis? Wat men geprobeerd heeft eigenlijk is om een ander probleem aan te pakken. En dat was diegene die betaalt wordt beschouwd als werkgever. Wat betekent dat je 3 partijen hebt, een kunstenaar, een opdrachtgever en iemand die betaalt. De opdrachtgever en de betaler kunnen dezelfde persoon soms zijn. Het ding is dat de opdrachtgever ook een SBK kan zijn. Dan is het SBK de werkgever. Maar wat er regelmatig gebeurde is dat er een 3e instantie was die betaalde in naam van de opdrachtgever. Wat betekende dat de opdrachtgever nog altijd werkgever was, maar zich er niet altijd van bewust was. Dat zorgde natuurlijk voor problemen als de kunstenaar zei; ik werk met een tussenpersoon (een SBK), maar de opdrachtgevers realiseerden zich niet dat ze nog altijd aansprakelijkheid hadden als werkgever. Dus in het nieuwe artikel 1bis heeft men ervoor gezorgd dat de opdrachtgever beschouwd wordt als werkgever. Als ik nu onder het kunstenaarsstatuut wil vallen, wat moet er dan gebeuren voor ik onder het kunstenaarsstatuut val? Of volgt het statuut onmiddellijk vanaf je aan de cachetregeling voldoet? Je moet in principe op voorhand niets aanvragen, op voorwaarde dat je op voorhand kunt werken met arbeidsovereenkomsten. Dus het moet duidelijk zijn dat er een werkgever of SBK is. Het kan ook dat je contracten hebt waar het niet zo duidelijk is. Of als er enkel mondelinge afspraken zijn, of enkel afspraken op mail en het is niet duidelijk dat er echt een arbeidsovereenkomst is. Als je iets voor een opdrachtgever doet en het is niet duidelijk wat er net gebeurt, of je nu wordt beschouwd als werknemer of zelfstandige, en ook de KVR en het SBK zijn op dat moment geen optie. En het is ook niet duidelijk of er een arbeidsovereenkomst is. Op dat moment kan het interessant zijn om een visum aan te vragen. Vanaf het moment van die aanvraag kan je 3 maanden werken onder het vermoeden dat je prestaties artistiek zijn. Dat wil niet zeggen dat de opdrachtgever sociale Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
27
zekerheden voor jou zal afhouden, maar je kan wel met je visum naar de vakbond gaan en die vakbond kan voor jou naar de rechter gaan. In de rechtbank kan er dan bekeken worden wat er net tussen jou en de opdrachtgever gebeurt is. Welke betaling is daar geweest? En het aantonen van een arbeidsovereenkomst kan mogelijk zijn. Want er wan loongezag en arbeid. Maar het kan ook zijn dat er door de rechter geen arbeidsovereenkomst wordt erkend, maar jij hebt wel een visum. Dat wil zeggen dat de opdrachtgever toch jouw sociale bijdragen zal moeten betalen. Dus het visum is eigenlijk een kaart die bewijst dat je kunstenaar bent? In de wettekst staat (artikel 1bis, paragraaf 2) dat het visum een soort papier is dat de artistieke aard van uw prestaties aantoont. Dus eigenlijk wel, want een kunstenaar is iemand die artistieke prestaties uitoefent en de kaart toont aan dat je artistieke prestaties beoefent. Eigenlijk vooral een document voor de kunstenaar zodat hij aan de opdrachtgever kan vragen, dat ook al zitten ze niet in een situatie waar een arbeidsovereenkomst moet worden afgesloten, dat de kunstenaar toch als werknemer beschermd is. Het komt heel weinig voor dat er geen arbeidsovereenkomst is, want dan moet de persoon zelf alle bijdragen betalen, de kunstenaar kan door dit visum toch wel als werknemer werken en moet dus zijn bijdragen niet zelf betalen. Maar het visum is dus niet verplicht. Zolang er een arbeidsovereenkomst wordt afgesloten is het niet nodig om een visum voor te leggen. Wat is dan juist de kunstenaarskaart? De kaart was al lang voorgesteld, en ze hebben er nu voor geopteerd om alles bij de commissie kunstenaars te zetten, wat niet onlogisch is zodat er eindelijk centralisatie komt. De kaart zal worden toegekend aan mensen die een artistieke activiteit uitoefenen, en dat zal opnieuw terug bewezen moeten worden. Is er dan nu veel controle op de KVR? Daar kan controle op komen door de fiscus, en dan kan de prestatie in twijfel getrokken worden. Maar op dat moment is het eigenlijk een feitelijke discussie op dat moment, en kan de fiscus zeggen voor mij was de prestatie niet artistiek en mag je niet zo werken, en moet je dat inkomen aangeven en wordt dat dus ook belast.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
28
Maar de kaart vervangt de KVR dan eigenlijk? De kaart gaat ervoor zorgen dat de KVR toch iets of wat gecontroleerd wordt (doordat je op voorhand een kunstenaarskaart moet aangevraagd worden en dat er op dat moment beslist wordt of je een artistieke prestatie uitoefent of niet) en dat er niet met bedragen gespeeld wordt. Bijvoorbeeld, er zijn mensen die morgen een andere naam hebben dan vandaag om meerdere keren van het systeem gebruik te kunnen maken. Dat zal met de kaart niet meer kunnen. Als iemand het visum EN de kunstenaarskaart zou aanvragen, gaat de commissie vragen waarom iemand de twee zou moeten hebben. Als de kunstenaar zegt, ik ben muzikant/werknemer en daarnaast ben ik beperkt grafisch ontwerper, dan kan het eventueel toegelaten worden, maar dat komt echt zelden voor. Je kan het visum ook perfect met een andere job combineren, maar je moet halftijds werken, en dan je artistieke prestaties aangeven. Als je voltijds werkt en nog eens bijdragen op je artistieke prestaties bepaalt, dan kan je beter zelfstandige in bijberoep worden. Anders betaal je dubbele zekerheid, waar je eigenlijk niets aan hebt. Ik heb u 4 grote pijnpunten gegeven die ik uit het huidige kunstenaarsstatuut heb gehaald. Ik wil me uiteindelijk meer concentreren op de DJ op zich, en dan denk ik dat we moeten beginnen bij de samenstelling van de commissie kunstenaars en de lijst met artistieke prestaties. Bent u het hier mee eens? Er zijn al gevallen bekend van DJ’s die met arbeidsovereenkomsten werken en ingeschreven zijn onder de code van kunstenaar en ook de werkloosheidsuitkeringen etc. ontvangen. Dat bestaat al. Dus het ding is dat als een DJ werkt met arbeidsovereenkomsten en met de opdrachtgever overeenkomt, het gaat hier om een artistieke prestatie, dan kan hij de code 046 toekennen, en dan werkt hij eigenlijk als kunstenaar. En dat mag dan omdat de lijsten van de commissie niet bindend zijn, en ze zijn ook niet verplicht om te verantwoorden waarom ze ingeschreven worden onder de code 046, de code van een kunstenaar. Er kan een arbeidsinspectie langskomen om te controleren waarom er iemand als kunstenaar is ingeschreven, en of het wel gerechtigd is. Men gaat ervanuit dat een werkgever niet zal frauderen, maar mijn persoonlijke mening is dat dit absurd is. Er had beter een visum voor iedereen geweest dan. Eigenlijk is er een ander probleem met de nieuwe regelgeving. In 1bis, vandaag, spreken we over prestaties van artistieke aard.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
29
Spreekt u dan over de lijsten die de commissie heeft samengesteld als u zegt prestaties van artistieke aard? Neen, de commissie blijft bestaan, maar de lijsten uit 2010 zijn vervallen. Het is nu ook totaal nog niet duidelijk of er nieuwe lijsten gaan komen of niet. Dus om verder te gaan, 1bis spreekt over prestaties van artistieke aard. Wat wil dat nu zeggen in de werkloosheidsreglementering: deze reglementering neemt de tekst over van het oude artikel 1bis. Deze teksten wijzen wel terug op de 4 lijsten. Wat er dus nu gebeurt, is dat er verschillende definities komen. Vroeger werd dus alles via de 4 lijsten van de commissie kunstenaars beoordeeld. Nu is die definitie er eigenlijk niet meer van wat een artistieke prestatie is. Dus de vraag is nu, op welke manier zal de commissie kunstenaars uitspraken doen? Gaan ze er nog rekening mee houden met de definities? Want als er zomaar uitspraken gedaan worden, buiten de definities, dan kan RVA ze eigenlijk niet gaan toepassen. Wat maakt dat dan voor de nieuwe samenstelling van de commissie kunstenaars? Normaal gezien komen er 2 kamers, een Franstalige en een Nederlandstalige. Daar zit dan iemand in van: de RSZ de RSVZ (Rijksdienst voor zelfstandigen) de RVA de vakbonden vertegenwoordigers van de cultuurafdelingen werkgeversvertegenwoordiging (bv. Voor podiumkunsten OKO) vertegenwoordigers van de gemeenschapsregeringen (vlaams/frans) En uiteindelijk ook vertegenwoordigers van de sector, maar niemand weet wie dit gaan zijn, of waar ze vandaan gaan komen. Dat is eigenlijk het voorstel waar rond gediscussieerd wordt. Maar ik veronderstel dat politiekers momenteel meer met verkiezingscampagnes bezig zijn dan met het samenstellen van de nieuwe commissie. De NAR (Nationale Arbeidsraad) heeft heel wat voorstellen gedaan, en minister De Coninck heeft deze ook allemaal opgevolgd. Die voorstellen waren onder andere het visum, de kunstenaarskaart, de nieuwe samenstelling etc. Dat is ook op dit moment aan het gebeuren. En dat is ook goed, want uiteindelijk kent minister De Coninck zelf ook niet alles van de sector en eigenlijk is het advies van de NAR ook opgesteld op basis van informatie die de hoogste rangen van de NAR krijgen uit de paritaire comités. Want er zijn uiteindelijk toch 2 ministers die beslissen over het statuut? Dat klopt, Minister Oncelinckx en De Coninck. Minister van Werk en van Volksgezondheid en sociale zekerheid. Spreekt de commissie dan tegen beiden ministers? In principe vallen die onder bevoegdheid van minister Oncelinckx. Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
30
Jullie zeiden op jullie site, in een update van 20 november 2013, dat de 2 ministers nog niet goed op elkaar zijn afgesteld. Is dat nog altijd het geval? Ondertussen zijn ze het wel op een of andere manier eens geraakt. Anders zou er geen nieuw artikel 1bis zijn geweest. Maar of er nog geld gaat zijn om de commissie kunstenaars operationeel te maken, dat is maar de vraag. Dus op dit moment is eigenlijk een DJ een kunstenaar. Na het vervallen van alles? Dat klopt. Er is geen definitie meer van een artistieke prestatie, je moet je enkel door je opdrachtgever onder code 046 laten inschrijven die zegt dat je artistieke prestaties beoefent. En als er dan nu controle komt op het kunstenaarsstatuut, gaan ze dan bij de opdrachtgever/werkgever horen waarom de werknemer onder 046 als kunstenaar staat ingeschreven? Dat klopt, en dan zal er een feitelijke argumentatie moeten komen waarom je een artistieke prestatie hebt uitgeoefend. Waarschijnlijk gaat er teruggegrepen worden naar de lijsten, maar in principe beslist de rechter uiteindelijk over het feit of het om een artistieke prestatie gaat of niet. Er zijn heel weinig vonnissen, maar er zijn voorbeelden. Bijvoorbeeld een location hunter, waarbij de rechter echt wel location hunting in zijn geval artistiek heeft genoemd. Dus het hangt enkel af van wat de persoon gedaan heeft, niet van wie de persoon is. Wie vandaag kunstenaar is, kan morgen bijvoorbeeld geen kunstenaar meer zijn. Daarom vind ik het ook heel moeilijk om te snappen hoe je net onder dat statuut valt. Het is moeilijk te begrijpen dat als je de ene dag wel kunstenaar kan zijn en de andere niet, je toch onder het statuut valt als je aan de vereisten van onder andere het cachet etc. voldoet. Wanneer maak je dan juist gebruik van de sociale zekerheid voor kunstenaars? Eigenlijk maak je daar altijd van gebruik, als je werkt als kunstenaar werknemer. Omdat je dan altijd geniet van die bijdragen. Als het gaat om een artistieke prestatie zou het ook duidelijk moeten zijn bij het opstellen van de arbeidsovereenkomst en ook voor het sociaal secretariaat. Als je de term probeert af te bakenen wordt het ook heel moeilijk. Een dj op een trouwfeest is bijvoorbeeld niet hetzelfde als een dj op een festival. Dat was ook de argumentatie van de commissie kunstenaars. We kijken naar het ding dat de overhand neemt. Is dat het technische of het creatieve. Dat was de argumentatie die de commissie hanteerde.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
31
Maar sinds de laatste lijsten van de commissie is er veel veranderd, een DJ heeft een hele nieuwe betekenis gekregen en er zijn ook veel meer DJmuzikanten. Vandaar dat ik ook over DJ/Producer spreek. Zou het makkelijker zijn om deze 2 te koppelen (scheppend/uitvoerend)? Dat was in principe vroeger ook al het geval. Werkgevers schreven muzikant (producers) die plaatjes kwamen draaien (DJ) vaak in onder 046. Het moet gewoon heel duidelijk omschreven worden wat er juist gaat gebeuren. Er moet dus duidelijk gezegd worden wat die DJ daar nu net gaat doen. En dat wordt omschreven in hun arbeidsovereenkomst. Is de werkloosheidsvergoeding in het nieuwe statuut ook enkel nog voor uitvoerende kunsten? Neen. Dat is volledig opengetrokken. Dus nu is dat voor iedereen die als werknemer artistieke prestaties verricht. Maar wat dan nu gebeurt is, dat elke werknemer die artistieke prestaties verricht ook onder het statuut valt, is dat wel haalbaar? Financieel gezien voor de staat dan? Er zijn een aantal regels die strenger geworden zijn. Ze hebben het toepassingsgebied uitgebreid. De cachetregel is wat aangepast, die was vroeger €39,21 per dag. Die wordt hoger, het wordt gekoppeld aan het minimumloon. Dus het gewaarborgd minimumloon. Dat wordt nu €57,73. Dus wat maakt dat je onder de cachetregel geen €12.000 meer nodig hebt op 18 maanden, maar €18.000 op 21 maanden.. Zo zitten er nog wel een aantal zaken in de hervorming van de werkloosheid. Er is een verbreding, wat goed is want er wordt geen onderscheid meer gemaakt, maar die regels worden inderdaad strenger omdat ze beseffen dat er anders foutief gebruik van wordt gemaakt. We moeten dus zorgen dat diegenen die er van kunnen genieten er effectief wel voor gewerkt hebben en dat ze ook kunnen aantonen dat ze hebben bijgedragen. Wie houdt eigenlijk bij dat je het cachet behaald? Niemand houdt dat bij, je moet het zelf bijhouden. Dat bijhouden is ook een beetje onrealistisch, dat zou zijn alsof een gewone werknemer zijn dagen zou tellen tot hij zou kunnen doppen. Het ding is dus wanneer zit ik aan 312 dagen, als je jonger bent dan 36 jaar, in 21 maanden. Niemand gaat dat voor je bijhouden. Tenzij je zegt, ik werk altijd via een SBK, dan zitten al je C4’s gecentraliseerd. Dan kan je deze bijvoorbeeld wel allemaal opvragen. Maar het is eigenlijk simpel, je moet altijd je C4’s bijhouden zodat je het zelf kan uitrekenen.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
32
Als je nu het cachet na 21 maanden hebt behaald, wat zorgt er dan voor dat je niet meer onder de zekerheid van een kunstenaar zou vallen? Die 21 maanden heb je nodig voor de toegang tot de werkloosheid. Daarna krijg je een werkloosheidsuitkering toegekend, maar die gaat wel naar beneden. Dat is de degressiviteit en je hebt daar verschillende fases in. Normaal gezien ga je na 1 jaar naar fase 1. Wat dus eigenlijk het voordeel is als kunstenaars, is de voordeelregel. Daar is ook een nieuwe regeling in. Je hebt een eerste toekenning van de voordeelregel, en je hebt een verlenging. Bij de verlenging is dat zoals vroeger met 3 contracten, maar met de eerste toekenning is dat 156 dagen op 18 maanden. Wat moet je dan nog doen, is vanaf je in dat systeem zit ben je werkzoekende, en je moet dus wel zoeken naar werk. Want je kan controle krijgen van RVA die checken of je genoeg moeite doet om een nieuwe job te zoeken. Maar de voordeelregel zorgt er dus voor dat je niet-artistieke aanbiedingen kan weigeren. Dan kan je, je dus eigenlijk beperken tot het artistieke. Ga je dan ook artistieke aanbiedingen krijgen van de VDAB? Of heb je zelf de tijd om je opdrachten te zoeken en je creatief te ontpoppen? Ja, het kan zijn dat VDAB gaat vragen of je dingen daarnaast zou willen doen. Of als er toevallig een vacature is voor kunstenaar gaan ze die misschien wel tonen, maar zoals je zelf weet zijn er geen of weinig vacatures. Het ding is, je mag zo’n niet-artistieke aanbieding weigeren als je die 156 dagen in 18 maanden gewerkt hebt. Je moet dus theoretisch gezien elke keer als je zo’n aanbod weigert, kunnen aantonen dat je aan die 156 dagen voldoet. In de praktijk draait dat iets anders uit, in die zin dat VDAB mensen oproepen, zien dat je aan de 156 dagen voldoet en je dan weer een jaar met rust laten bij wijze van spreken. Maar je hebt je dagen voor de cachetregeling, wilt niet zeggen dat je al je dagen voor de voordeelregel hebt. Je kan bijvoorbeeld na 6 maanden in de werkloosheid je voordeelregel kwijt zijn. Allemaal dingen die wel meer coördinatie kunnen gebruiken, maar de kunstenaarsgroep is daar eigenlijk te klein voor. Maar wat wel zo nodig zijn, is om die 156 dagen in 18 maanden te controleren dat mensen bellen naar RVA om te vragen hoeveel schrappingen er zijn op de kaart. Wat wilt dat nu zeggen, eens je een werkloosheidsuitkering hebt, krijg je een controlekaart. Alle dagen staan daar op, en die vink je af met een kruisje op de kaart. Dus vanaf het moment dat VDAB bij jou komt en je zegt dat je aan de voordeelregel voldoet, dan checkt VDAB dat bij RVA. Ze vragen dan of er veel schrappingen zijn de voorbije maanden.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
33
Wat vind u nu van die vernieuwingen? Ik denk dat er zeker een vooruitgang is. Ik zie dat enkel al aan het feit dat ons document op onze site met de knelpunten, dat ik er minstens 6 of 7 heb kunnen schrappen. Er zijn dus veel knelpunten weg, maar er zijn er ook nieuwe gecreëerd. Tenzij dat het allemaal op elkaar afgestemd geraakt. Zoals bijvoorbeeld de definitie in de werkloosheid die niet meer overeenstemt met 1bis, tenzij de commissie zich nog altijd op die definitie gaat beroepen. Als ze het in hun reglement zet, dat ze volgens die definitie gaan werken. Er zijn dus ook veel zaken die onduidelijk zijn geworden, en er zijn mensen die zeggen dat het onmogelijk is geworden, en veel te streng is. Maar dat is natuurlijk normaal als je meer mensen toelaat tot het kunstenaarsstatuut. Het maakt het voor jonge mensen minder gemakkelijk, maar wat wel goed is door de strengere cachetregeling is dat het mensen ook wel eens 2 maal doet nadenken. Nadenken over bijvoorbeeld zelfstandige in bijberoep etc. Waarom is het statuut nu zo belangrijk, en waarom willen kunstenaars dat zo graag. Stel dat een kunstenaar werkt en goed verdiend, laat ons zeggen €2500 op een maand, en de maand erna hebben ze nog maar €600. Op zich nog perfect haalbaar, maar je moet het bekijken op het aantal dagen dat gewerkt is. Het kan zijn dat hij €3100 op nog geen 5 dagen werk heeft verdiend. Maar het bedrag staat voor de gewerkte dagen en dat is wel belangrijk voor onder andere ziekteverzekering, pensioen enzovoort. Maar de cachetregeling telt enkel voor de werkloosheidsuitkering. Wat wil zeggen dat ze 47 dagen niet gewerkt hebben. Maar die 47 dagen worden wel gelijkgesteld voor je pensioen ziekteverzekering enzovoort, omdat ze in de werkloosheid zaten. Dus het wil niet zeggen dat als je veel verdient als werknemer dat je dan ook een groot pensioen zal hebben. Het kunstenaarsstatuut doet daar natuurlijk iets aan, en dat is door de werkloosheid dat je niet gewerkte dagen toch worden gelijkgesteld aan het verdiende bedrag. Dus een dag dop is een dag voor je pensioen. Is de werkloosheidsvergoeding eigenlijk hoger dan voor een gewone werknemer als kunstenaar? Neen, die is voor iedereen dezelfde berekening. 60% van je laatste maandelijks brutoloon. Het ding is natuurlijk dat ze hoger blijft als je van het kunstenaarsstatuut geniet. Wat zien we wel, bijvoorbeeld podiumkunstenaars uit de audiovisuele sector ook wel muzikanten, voor mensen die dus veel werken en redelijk wat verdienen een probleem hebben met dit. Namelijk dat de prestaties altijd op korte periodes zitten. Maar dat maakt de werkloosheid dus goed, en daarom is het kunstenaarsstatuut interessant. Want als je dan zelfstandige bent moet je dus terugvallen op wat je verdiend hebt. Nog een korte conclusie over de lijsten? Laat ons zeggen dat het enorm goed is dat de lijsten weg zijn, en dat het ook beter is dat er niet meer zo’n lijsten komen. Dat omdat ieder geval anders is. Wat het voordeel is, is dat de beslissingen van de commissie kunstenaars bindend gaan worden. Dat wil dus ook zeggen dat je naar een rechtbank kan gaan om die beslissing te betwisten.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
34
En gaat case per case niet te veel tijd in beslag nemen? Dat was nu ook al zo, en misschien gaat dat inderdaad lang duren. Maar het kan ook zijn dat ze intern met lijsten werken waarop bijvoorbeeld staat, DJ: neen, en die DJ moet dan naar de rechtbank om alsnog te bewijzen dat het wel artistiek is. Maar je kan wel eerst intern in beroep gaan tegen de commissie. Elke case moet natuurlijk geargumenteerd worden dus eigenlijk is het normaal dat het lang gaat duren. Daarom is er ook dat vermoeden dat je een aanvraag doet, dat je eerste 3 maanden gedekt zijn door 1bis. Voor de samenstelling van de commissie wordt er dus ingegaan op de voorstellen van de NAR, maar concreet weten we nog niet wanneer die er zal komen. We gaan ervan uit dat deze commissie er zal komen omdat minister De Coninck het advies van de NAR volledig ging implementeren. Nog even geduld voor het nieuwe statuut (vooral met de nieuwe commissie) volledig op poten zal staan, maar alvast een serieuze stap in de goede richting!
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
35
BIJLAGE 2: INTERVIEW T-HEATER Ik wou absoluut niet enkel de mening van het kunstenloket horen rond de vernieuwingen en de problemen in het kunstenaarsstatuut. Daarom heb ik ook t-heater gecontacteerd. Een Sociaal Bureau voor Kunstenaars dat absoluut alles weet over de praktijk. Ik kreeg T-heater iets moeilijker te pakken wat voor wat tijdsnood zorgde. Vandaar dat ik dit interview schriftelijk via mail heb afgenomen. De antwoorden en de vragen vindt je hieronder.
Bij het onderzoeken van het huidige kunstenaarsstatuut ben ik op 4 grote pijnpunten gebotst: 1. De samenstelling van de commissie kunstenaars. 2. De vernieuwing van de lijst met artistieke activiteiten 3. 1bis wetgeving en het vermoeden van een opdrachtgever 4. Werkloosheidsvergoedingen, enkel voor uitvoerende kunstenaars. Kloppen deze stellingen om te beginnen volgens u? (Los van de vernieuwingen in het statuut die doorgevoerd zijn) Veel van deze pijnpunten werden blootgelegd in de adviesnota van de NAR. Wat ons betreft een nota die een correct beeld schets van het toenmalige ‘artistieke’ landschap. • Wie zou u bij de commissie betrekken om een ‘juistere’ samenstelling te hebben? Afgevaardigden uit ‘de sector’ om legitimiteit van beslissingen te vergroten, vakbonden om sociale bescherming bij adviezen te waarborgen en werkgeversafgevaardigden om betrokkenheid van bij de start te waarborgen • Hoe maakte jullie een onderscheid of een DJ een artistieke prestatie leverde of niet? Op wat werd er allemaal gelet? Het criterium was vaak het onderscheid tussen plaatjes draaien, dwz de nummers draaien zoals ze door iemand anders gemaakt zijn vs eigen, nieuwe nummers maken door gebruik te maken van bestaande platen. Kortom, het concept van “creëren” staat centraal. Daarnaast was de locatie ook vaak een indicatie. Komen de aanwezigen voor de DJ of komen ze voor iets anders en is er ook iemand aanwezig die plaatjes draait? • Waren er ook DJ’s die bijvoorbeeld op een trouwfeest moesten draaien die bij jullie terecht wouden? Hoe beoordeelde jullie hun artistieke prestatie? Voor DJ’s die op een trouwfeest enkel plaatjes draaien, zonder eigen gecreëerde nummers, wordt door t-heater geen artistiek arbeidscontract opgemaakt
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
36
• Hoe bepalen jullie de waarde van een artistieke prestatie? (Wanneer wel, wanneer niet artistiek?) De leidraad zijn de definities zoals beschreven door de RVA, met praktische interpretaties in individuele gevallen • Waarom is in 2003 het artikel 1bis in het leven geroepen Als opvangnet voor bepaalde gevallen waar het onmogelijk is om van een arbeidsrelatie te spreken (gezag, loon, arbeid) toch sociale bescherming te bieden aan de kunstenaar. • Wat was het belang van artikel 1bis? Toch sociale bescherming voor zij die dreigden uit de boot te vallen. • Wat was nu net het probleem met artikel 1bis? Misbruik van het artikel (beschreven in advies van NAR) • Wat zijn de aanpassingen die zijn doorgevoerd in artikel 1bis? 1. Duidelijker omschreven wie er beroep op kan doen onder welke omstandigheden 2. De opdrachtgever moet zijn verplichtingen nakomen als ware hij werkgever, waar dit vroeger bij de derde betaler gesitueerd was. • Wat is er veranderd in de cachetregeling? 1. Referteloon verhoogd naar 1/26ste van het GMMI 2. Bij toelaatbaarheid beperking in aanmerking genomen dagen per kwartaal obv formule (n x 26 + 78) 3. Enkel toepasbaar voor artiesten (geen onderscheid scheppend/uitvoerend of bep sector) die met een taakloon tewerkgesteld worden • Vanaf wanneer verminderd een kunstenaar zijn uitkering volgens de voordeelregel? Indien hij de juiste procedures volgt en hij kan aantonen dat hij nog steeds actief is in de artistieke sector, zal hij steeds in de eerste vergoedingsperiode blijven. Volgens de nieuwe regels (omzettingsregel) zullen zijn inkomsten uit artistieke activiteit in 1 kwartaal wel effect hebben op het bedrag van de uitkering in het daaropvolgende kwartaal, voor artiesten die met een taakloon werken. • Zijn er met het nieuwe statuut grote wijzigingen die jullie doorvoeren? Want door dat de beslissingen van de commissie kunstenaars niet bindend waren heb ik het gevoel dat iedereen al lang deed wat er nu is aangepast. Bijvoorbeeld lijsten met artistieke activiteiten niet gebruiken. Basis van deze beslissingen zou in de toekomst meer bij de commissie moeten komen te liggen. Hierdoor hopelijk iets meer gedragen beslissingen. Onze werking is na de gewijzigde reglementering niet ingrijpend veranderd.
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
37
• Welke gevolgen zouden er kunnen komen als de werkloosheidsvergoedingen niet enkel meer voor uitvoerende artiesten zijn? Het gaat hier dan over de toepassing van de cachetregel bij de toelaatbaarheid begrijp ik? Dit zal tot gevolg hebben dat er meer mensen toegelaten zullen worden tot de werkloosheidsuitkeringen. • Lost het nieuwe statuut vele problemen op denkt u? Een aantal belangrijke issues zijn verhelderd en verstrengd (regelgeving 1Bis). Daarnaast geen discriminatie meer tussen scheppend en uitvoerende kunstenaars + regels rond technische en ondersteunende functies gedetailleerder beschreven. • Creëert het nieuwe statuut nieuwe problemen? Praktisch en organisatorisch verloopt momenteel niet alles vlekkeloos. Een aantal centrale concepten zoals taakloon onvoldoende beschreven waardoor interpretaties mogelijk zijn. Dit kan leiden tot willekeurige interpretaties door verschillende instanties. Daarnaast is het referteloon opgetrokken naar 1/26 van het GMMI, waardoor bedrag voor toelaatbaarheid ineens veel hoger ligt. Moeilijker voor jonge kunstenaars om uitkering te bekomen. MBT 1Bis: voorlopig geen ministeriële besluiten die wetgeving praktisch uitvoerbaar maken voorlopig alles bij het oude
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
38
BRONNENLIJST Websites & online documenten ACV Cultuur: Het sociaal kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/data/files/FAQ_Sociaal_Kunstenaarsstatuut_2013.pdf ACV Cultuur: Sociaal Bureau voor Kunstenaars. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/data/files/FAQSBK_2013.pdf Kunstenloket: Het kunstenaarsstatuut in 15 vragen. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.kunstenloket.be/sites/default/files/upload/document/file/statuut_in_15_vrag en_mei_2011.pdf Kunstenloket: Ontwikkelingen in het kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.kunstenloket.be/sites/default/files/upload/document/file/20131212_duiding _ontwikkelingen_statuut_tvr.pdf Kunstenloket: Vergoedingen. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.kunstenloket.be/nl/advies/vergoedingen/opdracht Kunstenloket: Het kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.kunstenloket.be/nl/advies/kunstenaarsstatuut ACV Cultuur: Nieuwe regels in 2014. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/nl/informatie/kunstenaarsstatuut/duiding_nieuwe_regels_201 4-713.html ACV Cultuur: Commissie kunstenaars en het begrip artistieke activiteit. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/data/files/Commisssie_Kunstenaars_Begrip_artistieke_activite it2010.pdf NICC: Wet van 2002 nog niet voor alle partijen. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.nicc.be/?action=inhoudelijk&articleid=73 ACV Cultuur: De Voordeelregel. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/data/files/FAQVoordeelregel2013bis.pdf ACV Cultuur: FAQ kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.acvcultuur.be/nl/informatie/kunstenaarsstatuut/faq_statuut_kunstenaar30.html#Sociaal_Kunstenaarsstatuut Kunstenloket: Hoe worden de arbeidsdagen berekend?. Geraadpleegd op 3 februari, 2014, van http://www.kunstenloket.be/nl/advies/vergoedingen/hoe-wordt-het-vereisteaantal-arbeidsdagen-berekend
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
39
ACV Cultuur: Persbericht aanpassingen in het kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 3 februari, 2014, van http://www.acvcultuur.be/nl/informatie/kunstenaarsstatuut/persbericht_kunstenaarsstat uut-714.html Kunstenloket: Werkloosheidsvergoedingen. Geraadpleegd op 3 februari, 2014, van http://www.kunstenloket.be/nl/advies/vergoedingen/werkloosheid ACV Transcom: Artiestenstatuut wordt misbruikt. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://acv-transcom.acvonline.be/cultuur/nieuws/detail/artiestenstatuut_wordt_misbruikt.asp Kunstenloket: Laatste ontwikkelingen op een rijtje. Geraadpleegd op 24 november, 2013, van http://www.kunstenloket.be/nl/nieuws/statuut-van-de-kunstenaar-de-laatsteontwikkelingen-op-een-rijtje
Wetteksten & Adviezen NAR: Advies van de NAR voor vernieuwingen in het kunstenaarsstatuut. Geraadpleegd op 10 maart, 2014, van http://www.kunstenloket.be/sites/default/files/upload/document/file/20120717_nar_adv ies.pdf
Interviews Van Elslande,J.Het Kunstenaarsstatuut, 7 maart 2014 Meyer,E. Het Kunstenaarsstatuut, 21 april 2014
Maxim Cavanas
De evolutie van het kunstenaarsstatuut
40