Voorwoord. Graag wil ik iedereen hartelijk bedanken die samen met ons bovenstaande ambities weer een stapje dichterbij hebben gebracht

Jaarverslag 2013

Voorwoord Het jaar 2013 was een koningsjaar, waarin Natuur en Milieu Overijssel de kleur oranje heeft toegevoegd aan haar nieuwe logo. Oranje staat voor samenwerking, innovatie, kracht en plezier. Een mooie toevoeging in het jaar dat Natuur en Milieu Overijssel 40 jaar bestaat. Het jubileum hebben we gevierd met een ontbijt met 40 pioniers die zelf groene of duurzame ideeën verwezenlijken en daarbij anderen weten te mobiliseren. Ons veldsymposium kreeg een extra feestelijk karakter met al onze vrijwilligers, partners en oud-medewerkers. Verder maakten we een tour langs al onze 80 lokale groepen om het jubileum met hen te vieren en een nieuwe koers uit te zetten. Die nieuwe koers hebben we 40 jaar vooruit gedacht en beschreven in een nieuwe strategische visie en publieksvriendelijke factsheet. Hierin beschrijven we onze kracht: het samen met en voor de inwoners van Overijssel werken aan een toekomstbestendig Overijssel. Wij zetten in op het versnellen van duurzaamheid en het ondernemend innoveren. Al onze projecten en activiteiten baseren we op drie pijlers: de circulaire economie, een vitale leefomgeving en de kracht van de samenleving. Voor Natuur en Milieu Overijssel was 2013 een mooi jaar waarin we samen met vele anderen Overijssel weer een stukje duurzamer en mooier hebben gemaakt. Samen met inwoners hebben we bijvoorbeeld gewerkt aan Leeg&Braak in Enschede, de toepassing van bestrijdingsmiddelen in de Lelieteelt geagendeerd, windturbines in Deventer positief ondersteund en bijgedragen aan het alternatieve trace N35 dat nu als een volwaardig alternatief wordt meegenomen door Rijkswaterstaat. Daarnaast hebben we vanuit Hier Opgewekt, Energy pitches en het verduurzamen van sportaccomodaties bewonersinitiatieven op het gebied van energie versterkt en gefaciliteerd door kennisdeling en het ontsluiten van relevante netwerken. In projecten als de Parels van het Landschap, Jongleren Waterbeheren en expeditie Wildernis maken we kinderen en volwassen enthousiast voor natuur, water en duurzaamheid. We dragen bij aan een duurzame bedrijfsvoering door de prijsvraag van MVO Loont en de uitreiking van de Groene Twinkeling. We vergroten onze slagkracht door veel projecten samen met partners maar vooral met inwoners van Overijssel op te pakken. Onze opdrachtgevers zijn tevreden over het resultaat gezien het aantal vervolgopdrachten en de uitrol van bestaande opdrachten naar nieuwe opdrachtgevers. U leest er meer over in onze Ennemmo 2.13. Onze medewerkers zijn gemotiveerd, hard werkend, breed georiënteerd. Maar vooral ook creatief en trots op hun werk. Samen ontwikkelden zij met anderen projecten waar behoefte aan is. Natuur en Milieu Overijssel heeft een grote aantrekkingskracht op jonge mensen, die hier als stagiaires, afstudeerders, maar ook als pas afgestudeerden komen werken om werkervaring op te doen. Wij doen ons voordeel met hun frisse kijk op de wereld. Het afgelopen jaar is een goed financieel jaar geweest. We hebben de begroting net niet helemaal gehaald qua omzet, maar het resultaat was positief en volgens plan. Belangrijk te melden dat de hoeveelheid werk en nieuwe projecten voor 2014 conform de planning is. De financiële situatie is gestabiliseerd, zowel de liquiditeitspositie, de solvabiliteit en het eigen vermogen van Natuur en Milieu Overijssel zijn op peil. Wij zijn hierin geslaagd door het continueren van een bedrijfsmatige aanpak, projecten te acquireren die financieel gedekt zijn en vooral door goed projectmanagement. De verdere verlaging van het ziekteverzuim draagt ook bij aan het positieve resultaat. In deze situatie hebben we wederom geen gebruik hoeven maken van de beschikbare krediet faciliteit bij het Nationaal Groenfonds. De eerste TEDx in Zwolle, waarbij we naast Kennispoort Zwolle, PolymerSciencePark en het trendbureau Overijssel een van de founding fathers waren heeft ons sterk geïnspireerd. Alle sprekers hadden “ideas worth spreading”. Het ging onder andere over de circulaire economie, open data, fablabs of de waarde van het verbinden en technology for a better life. Het zijn de punten aan de horizon waar Natuur en Milieu Overijssel naar toe wil. Een toekomstbestendig Overijssel, waar we duurzaam wonen en werken en waar inwoners van Overijssel nu en later kunnen genieten van een gezonde en groene leefomgeving. Graag wil ik iedereen hartelijk bedanken die samen met ons bovenstaande ambities weer een stapje dichterbij hebben gebracht. Ir. G.M.L. Wijffels, directeur Natuur en Milieu Overijssel

2

Inhoudsopgave Voorwoord

2

1

Natuur en Milieu Overijssel in het kort

4

1.1 1.2 1.3 1.4

De organisatie in vogelvlucht Vrijwilligers(groepen) Communicatie met belanghebbenden en anderen De Postcode Loterij

2

10 successen van 2013

3

Management en bedrijfsvoering

3.1 3.2 3.3

Raad van toezicht Bestuur en directie Medewerkers

4

Financiën 20

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Beleid omvang en functie van reserves en fondsen Belegginsbeleid Verhouding en opbrengsten van fonsenwerving Bestedingspercentage Overige relevante financiële gegevens Beleid ten aanzien van reserves

5

Jaarrekening 2013

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11

Oprichting Balans per 31 december 2013 Staat baten en lasten over het jaar 2013 Kasstroomoverzicht over 2013 Grondslagen voor waardering en van resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december 2013 Toelichting op de staat van baten en lasten over het jaar 2013 Toelichting lastenverdeling Werkelijk versus begroting Overige gegevens Controleverklaring

Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8

Begrote exploitatierekening 2014 37 Overzicht betalingen 2013 Stichting De Natuur en Milieufederaties 38 CDO-netwerk 39 Raad van toezicht 40 Het bestuur 44 Personeel 45 Verantwoordingsverklaring 46 Aangesloten groepen 49

3

9 19

22

Hoofdstuk 1 Natuur en Milieu Overijssel in het kort 1.1 De organisatie in vogelvlucht Oprichting. Natuur en Milieu Overijssel, gevestigd te Zwolle, is op 28 september 1973 opgericht. In 1981 werd het Steunpunt Natuur en Milieu Educatie opgericht. Natuur en Milieu Overijssel is vanaf dat moment provinciale milieufederatie en consulentschap voor natuur en milieueducatie in één. Natuur en Milieu Overijssel is een stichting volgens het Raad van Toezicht model. De statuten zijn laatstelijk opgemaakt door notaris H.K. de Boer te Zwolle op 26 juni 2006. De stichting is ingeschreven in het Handelsregister te Zwolle onder nummer S022006. Doelstelling en missie. De doelstelling van Natuur en Milieu Overijssel is volgens de statuten “bevordering van het behoud, herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en milieu, alles in de meest ruime zin, in het bijzonder in de provincie Overijssel”. Die doelstelling kwam 40 jaar geleden voort uit bezorgdheid en een toekomstdroom. Beide zijn nog steeds actueel en hebben in de loop der jaren aan kracht gewonnen. In de afgelopen 40 jaar zijn vorderingen gemaakt op het vlak van overheidsbeleid en wetgeving, maatschappelijk bewustzijn en betrokkenheid van het bedrijfsleven bij een duurzame toekomst. Onze 40 jaar oude doelstelling hebben we in ons nieuwe visiedocument voor 2013-2023 Samen aan de slag voor een mooi en duurzaam Overijssel vertaald in de volgende, eigentijdse missie: Natuur en Milieu Overijssel is dé organisatie in Overijssel die zich inzet voor een gezond leefmilieu, een rijke natuur en een mooi landschap. Wij nemen het initiatief voor een duurzame samenleving, waar mensen in balans zijn met hun leefomgeving hier en nu, maar met dezelfde kansen voor daar en later. Wij stimuleren overheden, bedrijven en burgers om hieraan een bijdrage te leveren. Dit doen we samen met vrijwilligers en organisaties die dezelfde (deel)doelen nastreven en door inzet van sociaal instrumentarium. Rol en werkwijze Om bovenstaande visie te realiseren vervult Natuur en Milieu Overijssel de rol van onafhankelijke innovator, verbinder en versneller. De methodieken of werkwijzen die we hierbij hanteren zijn de volgende: · identificeren en waar nodig stimuleren en faciliteren van bewonersinitiatieven; · initiëren van leernetwerken rondom urgente maatschappelijke thema’s; · projectontwikkeling en uitvoering met overheden, bedrijven en inwoners op het gebied van duurzaamheid, natuur en landschap; · advisering en beleidsbeïnvloeding; · communicatie en educatie voor duurzame ontwikkeling; · samenwerken met en ondersteunen van bekende en nieuwe vrijwilligers(groepen); · agendering, advisering en beleid beïnvloeding in nauwe samenwerking met onze lokale groepen; · organiseren en coördineren van publieksacties. Strategekische koers Natuur en Milieu Overijssel Natuur en Milieu Overijssel heeft haar strategische visie vastgelegd in de nieuwe strategienotitie Samen aan de slag voor een mooi en duurzaam Overijssel; strategische visie Natuur en Milieu Overijssel 20122023. In de visie beschrijven we onze toekomstdroom voor 2050 en hebben dit concreet vertaald naar doelstellingen en acties voor 2020. De drie leidende pijlers voor ons werk zijn: de circulaire economie, een vitale leefomgeving en de kracht van de samenleving.

4

· Onder een circulaire economie verstaan we een economie die niet langer materialen wint, gebruikt en

afdankt, maar de overstap maakt van afval naar grondstof. Producten worden ontworpen en gefabriceerd vanuit de gedachte dat ieder product wordt hergebruikt of gerecycled (concept van www. turntoo.com). Verbranding van materialen en vervuiling vinden niet meer plaats en afval bestaat niet meer. Voor onze energiebehoefte maken we gebruik van hernieuwbare energie. Als samenleving vertonen we het gedrag dat hierbij hoort. Door grondstoffen gescheiden aan te bieden, lokale energie op te wekken en zorg te dragen voor onze eigen leefomgeving.

· Een vitale leefomgeving voor mens, flora en fauna is nodig om welvaart en welzijn voor de toekomst te

borgen. Vitaal in de betekenis van energiek en essentieel . Voor een vitale leefomgeving is het nodig om de biodiversiteit te versterken, zorgvuldig om te gaan met natuurlijke hulpbronnen en te werken aan gezonde, klimaatbestendige steden. Daarmee nemen wij verantwoordelijkheid voor volgende generaties.

· De kracht van de samenleving bestaat uit kleine en grote lokale coalities die bewust verantwoordelijk­

heid nemen voor hun eigen leefomgeving, waarin het goed wonen, werken en recreëren is. Natuur en Milieu Overijssel stimuleert deze lokale coalities zichzelf te organiseren rondom thema’s zoals voed­sel, energie, water, grondstoffen en natuur. Een groot aantal lokale groepen zet zich al met succes in voor natuur- en landschapsbeheer, lokaal draagvlak voor natuur en lokale energie opwekking.

1.2 Vrijwilligers(groepen) Aangesloten natuur en milieuorganisaties Vrijwilligersgroepen zetten zich op allerlei manieren in voor de bescherming van natuur, milieu en landschap. Van deze groepen zijn er 75 aangesloten bij Natuur en Milieu Overijssel. In 2013 hebben zich drie nieuwe groepen bij ons netwerk aangesloten. Dit zijn: Vogelwerkgroep IJsseldelta, Avifauna Zwolle en Stichting Natuurboeren. Intern werken we met drie accountschappen: Twente, Zuid-West Overijssel en IVN afdelingen. Alle aangesloten groepen zijn te vinden op de website www.natuurenmilieuoverijssel.nl en in bijlage 4. Natuur en Milieu Overijssel ondersteunt de vrijwilligers(groepen) met onder andere cursussen en themabijeenkomsten, educatief materiaal, netwerkdagen, advies op maat, digitale nieuwsbrieven en activiteiten-subsidie. Hieronder een beknopte samenvatting: · Cursussen en themabijeenkomsten: bijeenkomsten over natuurbeheer door bewoners, 3 avonden over de EHS ontwikkelingen in Overijssel, advisering bij zoeken naar extra vrijwilligers voor een project van Natuur en Milieu Haaksbergen, hulp bij opzetten facebook community Zoutmarke, Facebook-cursus, ondersteuning groepen bij discussie over gebruik zoutcavernes in Twente en gesprekken met Twence, IVN-districtsvergadering, natuurgidsencursus Deventer, facebook community Kind in de natuur, bijeenkomst Kind in de natuur over participatie, Jeugd en Jongeren Werkdoedag, inspiratie dag over moderne educatiemiddelen in het onderwijs, inspiratiedag watereducatie, 40-sterrenbijeenkomst op landgoed Twickel, Godelieve on tour (kennismaking met 40 groepen)1, minisymposium Ontdek de groene kracht van jouw omgeving1 en 2 co-creatie bijeenkomsten. De bijeenkomsten waren over het algemeen zeer goed bezocht (minimaal 10 en maximaal 80) · Veldsymposium Springendal, als informele netwerkdag voor 130 mensen · Achttien nieuwsbrieven en een special over de Nacht van de Nacht, een special over Parels van het Landschap en een special over de Groene Visite. De nieuwsbrief is verstuurd naar ca. 1400 lezers, waaronder vrijwilligers van natuur en milieuorganisaties; · De accounthouders hebben 10 lokale natuur en milieugroepen bezocht en daarnaast met 5 IVN groepen workshops gedaan over het maken van nieuwe toekomstplannen · Voor drie activiteiten is financiële ondersteuning verleend vanuit het Fonds Lokaal Aktief.

1 Meer

informatie in hoofdstuk 2: 10 successen van 2013 topverhaal 6.

5

Maatschappelijk draagvlak Naast de 75 bij ons aangesloten natuur- en milieuorganisaties bestaat het netwerk van Natuur en Milieu Overijssel uit zo’n 7-duizend mensen en organisaties. Bij ons staan 1400 Notendoplezers geregistreerd, 450 Groene Peiler leden, ruim 60 individuele NMO-vrijwilligers (waaronder onze vertegenwoordigers landinrichtingscommissies, gebiedsgroepen en klankbordgroepen Natura 2000 en gidsen expeditie uiterwaard), 180 deelnemers aan het Kind in de Natuur-netwerk, ruim 30 organisaties Nacht van de Nacht, 80 deelnemers (scholen en organisaties voor bso) aan het NME-netwerk, 250 mensen/ organisaties in ons Hier Opgewekt netwerk en ca. 100 bedrijven in ons MVOLoont netwerk. Wat betreft social media zijn er 900 NMO volgers op Twitter, 1000 Godelieve Wijffels volgers op Twitter en 126 likers op onze Facebookpagina. Nauw aan onze organisatie verbonden zijn ook de Zoogdierenwerkgroep van ongeveer 12 personen en de Kerkuilenwerkgroep West-Overijssel/NOP met ongeveer 100 personen. Afhankelijk van de behoefte faciliteert, coördineert en/of ondersteunt Natuur en Milieu Overijssel deze vrijwilligers. Vrijwilligers ontvangen gewoonlijk geen vergoeding voor hun werkzaamheden anders dan een eventuele onkostenvergoeding. Incidenteel wordt aan vrijwilligers een vergoeding gegeven die binnen de grenzen van de fiscale vrijwilligersvergoeding blijft. Samen met diverse lokale groepen hebben we bij overheden op de volgende thema’s het natuur- en milieubelang ingebracht: · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Conceptplannen waterbeheer van Waterschap Groot Salland Windenergie voor gemeente Hardenberg en Deventer Buurt betrekken bij duurzaamheid gemeente Oldenzaal Dag van de Duurzaamheid in Zwolle Herijking EHS Zienswijze tbv Herziening omgevingsvisie Ruimte voor de Vecht Aanbevelingen in verband met landinrichtingcommissies Voorbereiding midtermreview Omgevingsvisie Stationsomgeving Zwolle N35 Wythmen N35 Nijverdal-Wierden IJsselvechtdelta Fietspad Loozensche linie Reactie op ca. 20 ruimtelijke plannen en ontwikkelingen Verkavelen met groei Concept MER zoutwinning Haaksbergen

1.3 Communicatie met belanghebbenden en anderen Bestuurlijk overleg met provincie. In 2013 is er drie keer bestuurlijk overleg geweest tussen de gedeputeerde mevrouw Bakker en de directeur van Natuur en Milieu Overijssel. In dit overleg worden zowel werkafspraken als inhoudelijke projecten besproken. Provinciale Staten. In totaal hebben 11 statenleden deelgenomen aan een van onze activiteiten op onder andere de thema’s energie, sociale innovatie, vrijwilligers en bewonersinitiatieven. Natuur en Milieu Overijssel heeft via de Strategische Adviescommissie voor het Fysieke domein geadviseerd over de toekomst van de veehouderij en de herijking van het openbaar vervoer. Via de subcommissie Wettelijke adviestaken Fysieke Domein advies gegeven over de actualisatie Omgevingsvisie. Tot slot hebben we contact gehad met de staten om het budget voor de Overijssel brede educatie structuur veilig te stellen en participatie bij windenergie te bepleiten.

6

Landelijke initiatieven en samenwerking · Natuur en Milieu Overijssel is een van de twaalf Natuur en Milieufederaties. Ten behoeve van uitwisseling, afstemming en samenwerking nemen de medewerkers van Natuur en Milieu Overijssel deel aan de landelijke themakringen Sterke binding met burgers en achterban, Ruimte, Kwaliteit van de natuur en Klimaat en energie. De directeur is Portefeuillehouder water. Een van de medewerkers van Natuur en Milieu Overijssel is secretaris van het kopteam Energie geworden. Deze contacten worden mogelijk gemaakt met geld van de Nationale Postcodeloterij. We hebben gezamenlijk gewerkt aan de volgende projecten: Energienotanul en Energieneutraal renoveren met de Stroomversnelling, Manifest Klimaatbestendige stad, Wind op land, Nieuwe Binding, Hier Opgewekt, Nacht van de Nacht, Big Jump en Stook je rijk. Voor de laatste vier projecten hebben wij cofinanciering gebruikt van de Nationale Postcode Loterij. · Samen met COS Brabant en COSZeeland hebben we het project MVOLoont opgepakt.We organiseerden in Overijssel 5 inhoudelijke netwerkbijeenkomsten over bijvoorbeeld biodiversiteit en Twente Onderneemt Duurzaam, de Energy Tour Zwolle en de MVOLonnt prijs Zwolle. · Samen met de federaties hebben wij een bijdrage geleverd aan projectportfolio Omgevingswet van milieufederaties voor ministerie van I&M en gelobbyd voor koppeling waterbeleid en natuurbeleid · Met de federaties, Natuur&Milieu, Vogelbescherming Nederland, de Zoogdiervereniging, de Waddenvereniging, de Nederlandse Vissersbond, stichting Het Blauwe Hart en Milieudefensie hebben wij een schriftelijke reactie gegeven op de structuurvisie Wind op land. · Als federatie maakten wij deel uit van de groene 11 die bijgedragen hebben aan het Landelijke Energieakkoord. Samen met Greenpeace, Milieudefensie, Natuur Milieu en de Natuur en Milieufederaties hebben wij onze gezamenlijke achterban daarbij betrokken in de vorm van een enquête over de omslag naar schone energie in Nederland. Aan de enquête deden 50-duizend mensen mee. Belangrijke boodschap van de respondenten: ‘’de vervuiler betaalt’. · Natuur en Milieu Overijssel sloot zich aan bij de landelijke publiekscampagne van Milieudefensie ‘Maak van Nederland geen megastal’. De ruim 10-duizend ansichtskaarten die dit opleverde worden in 2014 aangeboden aan staatssecretaris Sharon Dijksma die beslist over het al dan niet loslaten van ons systeem van dierrechten en melkquotum. · Op basis van onze ervaring met de lelieteelt discussie in Hardenberg, hebben wij bij de Gezondheidsraad gepleit om gemeenten meer juridische ruimte te geven om spuitvrije zones in te stellen. Dit advies heeft de Gezondheidsraad grotendeels overgenomen.   · Natuur en Milieu Overijssel is een van de provinciale NME-consulentschappen die onderdeel zijn van het landelijke IVN-netwerk. Medewerkers van Natuur en Milieu Overijssel nemen deel aan de landelijke kennisteams IVN ten behoeve van uitwisseling, deskundigheidsbevordering en projectontwikkeling. In 2013 heeft dit o.a. geleid tot landelijke samenwerking rondom Natuurontbijt, Scharrelkids, de Natuurgidsencursus, voorbereidingen Slootjesdagen 2014, jeugdwerkdoedag en Woestpop. Provinciale en lokale samenwerking uitgebreid Natuur en Milieu Overijssel heeft ook het afgelopen jaren stevig geïnvesteerd in haar provinciale netwerk, contacten geconsolideerd en uitgebreid. Vooral onze projecten (sport)accommodaties gaan duurzaam, Hier opgewekt, MVOLoont, de nieuwjaarsbijeenkomst de Groene Twinkeling en Educatie voor Duurzame ontwikkeling zorgen voor veel nieuwe contacten. · (Sport)accomodaties gaan duurzaam. Nieuwe contacten met verschillende energieadviseurs, LTG Europe, AEROLux, HKCLightning, Golfclub Driene, Tennisvereniging TVPaf Zwolle, De Tukkers, Zelzius en Atechpro. · Nieuwjaarsbijeenkomst De Groene Twinkeling. Voor de tweede keer organiseerden wij een nieuwjaarsbijeenkomst voor zo’n 150 mensen uit politiek, overheid, natuurorganisaties, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. De nieuwjaarsbijeenkomst was een zeer succesvolle coproductie met Staatsbosbeheer, Landschap Overijssel en Natuurmonumenten. Dit heeft geleid tot interessante nieuwe allianties en nieuwe projecten. · Hier Opgewekt: Stimuland, Saxion Hogeschool, Euregio, KISS, verschillende Overijsselse gemeenten en lokale energie initiatieven. · MVO Loont: Saxion Hogeschool, Iris Visie, Zienergie, A&A Business, El-tec, LTG Europe, GDF Suez, Enexis, Agentschap NL, Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie, Wezenberg Transport, Isala Dermatologisch Centrum, ATK RTK Kofferbak, Regio Zwolle, Optima Advies Groep, Gemeenten Zwolle en Kampen. · Educatie voor Duurzame Ontwikkeling. Nieuwe contacten gelegd met jeugdwerkbureau Stap, Travers, Twence, Natura Docet wonderryck Twente, Nibi, Provinciaal Jongeren Overleg, Katholieke Pabo Zwolle, IOW, Gereformeerde Pabo, Openbaar Onderwijs Zwolle, Vivente, HandzeStede marketing, diverse kringloopbedrijven, Wild World en Carmel college.

7

Algemeen publiek In 2013 hebben we met verschillende partners een aantal activiteiten georganiseerd voor algemeen publiek. · Dag van de Duurzaamheid Zwolle met veel verschillende activiteiten verspreid over de dag · Bruisweken voor studenten in Zwolle over foodsharing · Natura2000 Parels van het landschap · Nacht van de Nacht voor donkere nacht · Big Jump voor schoon water 1.4 Cheque van € 2.250.000 van de Postcode Loterij voor De Natuur en Milieufederaties De Natuur en Milieufederaties hebben tijdens het Goed Geld Gala in Koninklijk Theater Carré te Amsterdam een cheque van 2.250.000 euro ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. Joris Hogenboom, voorzitter van het bestuur van De Natuur en Milieufederaties, is heel blij met dit enorme bedrag. “Met dit bedrag kunnen we onze inzet voor mooie en duurzame provincies versterken en prachtige projecten uitvoeren.” De Postcode Loterij maakte tijdens het Goed Geld Gala bekend dat zij dit jaar een recordbedrag van ruim 302 miljoen euro doneert. De miljoenenschenkingen aan goede doelen zijn mogelijk gemaakt door de 2,5 miljoen deelnemers van de Postcode Loterij. Van ieder lot dat zij kopen gaat de helft naar goede doelen. Dankzij een groeiende loterijopbrengst kan er dit jaar bijna 12 miljoen euro meer aan goede doelen geschonken worden dan het afgelopen jaar. Natuur en Milieu Overijssel kan dankzij de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij de volgende projecten uitvoeren: Nacht van de Nacht, de Groene visite, de Teek away app, Fonds Lokaal Aktief, Expeditie uiterwaard, Foodsharing tijdens de bruisweken Zwolle, Hier Opgewekt en Expeditie schoolreis.

Foto-onderschrift: Joris Hogenboom (voorzitter van De Natuur en Milieufederaties),  Imme Rog (managing director Nationale Postcode Loterij), Sonja Sars (secretaris van De Natuur en Milieufederaties), Corinne Ellemeet (Netwerkdirecteur van De Natuur en Milieufederaties) Foto: Roy Beusker Fotografie

8

Hoofdstuk 2

10 successen 2013

Foodsharing uitkomst voor platzakke student Eigenlijk is het te gek voor woorden: Nederlanders gooien jaarlijks zo’n 50 kilo eten per persoon weg. Dat is dus in totaal bijna 800 miljoen kilo per jaar! Om voedselverspilling in Zwolle tegen te gaan, promootte Natuur en Milieu Overijssel tijdens de introweken voor studenten het gebruik van Foodsharing.nl. Dit is dé website waar particulieren die boodschappen over hebben en degene die nog wat kunnen gebruiken, elkaar kunnen vinden. Ook vroegen we de studenten in de ludieke PhotoFoodBooth naar hun goede voornemens om minder voedsel te verspillen. Een veelvoorkomend probleem bij studenten: aan het eind van het geld nog een stukje maand over hebben! Menig student eet de laatste paar dagen van de maand daarom alleen nog maar brood met pindakaas. Of ze gaan een dag eerder terug naar hun ouders voor een fatsoenlijke warme prak. Maar tijdens de introweken lieten wij Zwolse studenten zien dat dit niet meer nodig is! Studenten zijn de ideale gebruiker van het initiatief Foodsharing. nl. Zij kunnen hier producten vinden, aangeboden door mensen die deze niet meer gebruiken. Zo slaan gezinnen tijdens hamsterweken en euroweken massaal blikken perziken, potten appelmoes, knakworsten en flessen curry in. Uiteindelijk lukt het hen niet deze voor de houdbaarheidsdatum te gebruiken en de etenswaren verdwijnen ongeopend in de container. Natuur en Milieu Overijssel moedigt hen aan deze producten beschikbaar te stellen op foodsharing.nl. Anderen, bijvoorbeeld studenten, kunnen deze dan aan de deur ophalen. Voedsel delen Foodsharing.nl is een initiatief van Eva van Dijk. ‘Ik besefte dat mensen veel eten weggooien dat anderen nog prima hadden kunnen gebruiken. Maar je moet elkaar maar net weten te vinden’, aldus de oprichtster. ‘Ik begon met een Facebookgroep. Daar kreeg ik zulke enthousiaste reacties op dat ik besloot er een website van te maken.’ Omdat deelnemers de boodschappen gratis aanbieden, is het niet alleen goed tegen voedselverspilling, maar ook goed voor de portemonnee. Bovendien leidt het ook nog eens tot leuke buurtcontacten. ‘Foodsharing. nl brengt mensen samen die bij elkaar om de hoek wonen, maar elkaar eigenlijk nog helemaal niet kennen. Door onze website staan zij nu tomatenpuree en pasta uit te wisselen en maken zo kennis met elkaar’, vertelt Eva van Dijk. PhotoFoodBooth Tijdens de introweken konden Zwolse studenten live foodsharen en maakten zij in een PhotoFoodBooth met slogans, gekke outfits en ugly foods een statement om minder voedsel te verspillen. Veel van hen vonden het uiteraard erg interessant dat ergens gratis eten op kunnen halen, maar deze actie bracht hen ook zeker aan het denken over de achterliggende boodschap.

9

Spannende strijd voor beste duurzame ondernemer Natuur en Milieu Overijssel organiseerde samen met Duurzaam Ondernemend Regio Zwolle (DORZ) en partners de MVO-prijs Regio Zwolle. Deze prijs stimuleert bedrijven tot Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en zet vooruitstrevende ondernemers in het zonnetje. Maar liefst 24 uiteenlopende bedrijven meldden zich aan, van kringloopbedrijf tot restaurant en van ziekenhuis tot installatiebedrijf. Na drie selectierondes bleven er drie finalisten over en koos de jury onder leiding van gedeputeerde Ineke Bakker de winnaar: Wezenberg Transport BV uit IJsselmuiden. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) gaat over de winnende combinatie van people, planet en profit. Ondernemers die hun bedrijfsvoering afstemmen op de samenleving en het milieu zijn de koplopers in hun sector. Hierbij kunt u denken aan het opwekken van hernieuwbare energie, het inkopen van milieuvriendelijke materialen en het produceren van duurzame producten. Maar ook door een evenwichtig en sociaal personeelsbeleid te voeren of maatschappelijke projecten te ondersteunen. Gedeputeerde Ineke Bakker hecht veel waarde aan MVO. ‘Gelukkig zie ik ook steeds vaker dat ondernemers hun verantwoordelijkheid nemen, zowel op het sociale vlak als op het gebied van duurzaamheid. Daarbij vind ik het vooral knap wanneer ondernemers er in slagen hun maatschappelijke betrokkenheid te vertalen naar economische meerwaarde. Dan is er pas echt sprake van people, planet, profit.’ Beste duurzame ondernemer Om in aanmerking te komen voor de MVO-prijs, konden bedrijven uit de regio Zwolle zich via de website aanmelden. De jury onder leiding van gedeputeerde Ineke Bakker had al in de eerste ronde een zware taak door de vele en sterke aanmeldingen. Van de 24 bedrijven mochten er slechts 10 door naar de publieksronde. In deze tweede ronde probeerden de kandidaten zoveel mogelijk stemmen te verzamelen van het grote publiek. De vijf bedrijven met de meeste stemmen gingen door naar ronde drie. Tijdens Dag van de Duurzaamheid moesten de halve-finalisten tijdens een kennisbijeenkomst voor ondernemers met een pitch de jury en bezoekers overtuigen waarom hun bedrijf de MVO-prijs verdiende. Dankzij een overtuigende pitch bereikten ATK-RTK KOFFERBAK, Isala Dermatologisch Centrum en Wezenberg Transport BV de finale. De eindstrijd was spannend! Alle drie de finalisten zijn koplopers in duurzaam ondernemen. De jury kon maar moeilijk kiezen, maar uiteindelijk had Wezenberg Transport net een streepje voor en mag zich de komende twee jaar Beste duurzame ondernemer van regio Zwolle noemen. Natuur en Milieu Overijssel en Duurzaam Ondernemend Regio Zwolle (DORZ) zijn erg tevreden over het verloop van de wedstrijd. Het laat zien dat maatschappelijk verantwoord ondernemen duidelijk geïntegreerd is in de regio. Ook juryvoorzitter Ineke Bakker is erg enthousiast: ‘Het is geweldig dat er in de regio Zwolle zoveel ondernemers zijn die zich verantwoordelijk voelen voor het milieu en de wereld waarop wij leven. Samen werken we aan een duurzaam schone en veilige leefomgeving.’

10

Jonge adviseurs inspireren Vechtdal professionals Adviseurs van de Toekomst is een project van Natuur en Milieu Overijssel en Natuuractiviteitencentrum de Koppel dat in 2014 zijn tweede jaar in gaat. En dat is niet voor niets! Het enthousiasme in het eerste jaar belooft veel goeds. In dit project gaan leerlingen van het voortgezet onderwijs aan de slag als adviesbureau met een echte opdracht en opdrachtgever. Dat kan een opdracht zijn voor de waterschappen, de provincie of de gemeente. Adviseurs van de Toekomst brengt jonge mensen in aanraking met het werkveld van de overheid en water en het programma Ruimte voor de Vecht. Adviseurs van de Toekomst koppelt scholen en overheden aan elkaar rondom watervraagstukken. Maarten Pouwel, programmasecretaris Ruimte voor de Vecht bij Provincie Overijssel, en Bert Haaksma, docent Meandercollege in Zwolle, kijken positief terug op het eerste jaar. ‘Wij doen mee aan dit project omdat we jongeren willen laten ervaren hoe hun eigen leefomgeving er uit ziet en hoe de rivier de Vecht daar een rol in speelt. Het eerste jaar heeft dat goed gewerkt. Er was van alle kanten veel enthousiasme!’, vertelt Maarten. Dat enthousiasme herkent Bert ook. ‘In dit project zie je dat leerlingen zich vast bijten in het onderwerp. De didactiek van verhalend ontwerpen is hier ook voor bedoeld. En het werkt! Het is niet zo zeer de kennis die centraal staat, maar het project daagt de leerlingen uit op hun vaardigheden.’ Eindevenement in Statenzaal In een periode van een paar maanden hebben leerlingen vanuit hun eigen leefwereld naar het Vechtdal gekeken en gaven zij uiteindelijk adviezen voor het programma Ruimte voor de Vecht. Deze adviezen presenteerden de vijf kersverse adviesbureaus in de Statenzaal aan ruim 200 belangstellenden. Dit eindevenement was voor zowel leerlingen als docenten een absoluut hoogtepunt. ‘Dit zijn momenten waar leerlingen over twintig jaar nog steeds aan terugdenken. Als docent geniet ik vooral van de groei die mijn leerlingen doormaken tijdens dit project’, aldus een trotse Bert Haaksma. Bruikbare adviezen Gedeputeerde Bert Boerman sprak zijn dank uit naar de leerlingen voor de bruikbare adviezen. Hij verzekerde hen dat de Provincie het plan van de waterspeelplaats langs de Vecht op zal pakken. Ook het alternatief om in plaats van één grote meander in de rivier te kiezen voor meerdere kleinere vond hij erg interessant. Waterschap Velt en Vecht gaf aan dat de adviezen voor de Dag van de Dijk zeer welkom zijn. Zo laat Adviseurs van de Toekomst zien dat de frisse blik van jongeren de professionals kan helpen bij het vormgeven van hun plannen. Dit succesvolle project krijgt in 2014 een vervolg. Maar liefst 13 klassen uit het voortgezet onderwijs zullen van start gaan met een opdracht van de waterschappen Groot Salland en Vechtstromen, de gemeente Dalfsen en provincie Overijssel.

11

Overijsselse energie initiatieven leren van elkaar Overijssel kent inmiddels meer dan 40 lokale energie initiatieven. Deze initiatieven hebben de toekomst als het gaat om duurzame energievoorziening. Ze bestaan vaak uit vrijwilligers die met veel enthousiasme werken aan goede ideeën, maar ze vinden het vaak moeilijk om te professionaliseren. Daarom ondersteunt Natuur en Milieu Overijssel hen met begeleiding, een netwerk en activiteiten, zoals de Energy Pitch. In oktober pitchten vier initiatieven hun duurzame plannen en kregen feedback van een professionele jury. Tijdens de Energy Pitch van Natuur en Milieu Overijssel en Stimuland betraden vier bewonersinitiatieven het podium om hun duurzame businessplan te pitchen. Nieuwleusen Synergie is een coöperatie die werkt aan een leefbaar en betaalbaar dorp. Zo hebben zij onder andere een eigen lokaal energiebedrijf en kringloopwinkel opgezet, werken ze aan een windmolenpark en rijdt er een buurtauto. Energiepark Heeten werkt aan lokaal opgewekte groene stroom met als pronkstuk een veld van achtduizend zonnepanelen. Reggestroom uit gemeente Hellendoorn verkoopt 100% Nederlandse groene energie aan haar klanten en zij blazen de oude dorpsmolen nieuw leven in door er elektriciteit mee op te wekken. De laatste pitcher was Deventer Energie die zich ook inzet voor 100% duurzame energie gebruik. Ze hebben een energieloket opgezet en richten zich op energiebesparing in de wijken. Daarnaast nemen zij deel in de realisatie van twee windmolens op bedrijventerrein Kloosterlanden. Professionalisering Om de initiatieven verder te helpen zich te professionaliseren, kregen zij advies van een vakkundige jury met expertise over bankfinanciering, crowdfunding, ondernemen, energie en marketing. De jury stond onder leiding van Dorine Putman, duurzaamheidsexpert ASN Bank. Zij vindt de Energy Pitch enorm waardevol. ‘De overstap naar een meer bedrijfsmatige organisatievorm zoals een coöperatie of een BV blijkt in de praktijk vaak lastig. Veel initiatieven stranden dan’, vertelt Dorine. “De Energy Pitch biedt initiatiefnemers ideeën voor innovatieve financieringsconstructies en geeft de mogelijkheid om contacten te leggen en inzichten te delen.” Interactief programma Deze avond was niet alleen voor de vier ondernemers interessant, maar ook voor de aanwezige deelnemers. Onder hen bevonden zich veel ambtenaren, bestuurders en ondernemers van andere duurzame initiatieven. Zij konden in gesprek gaan met de vier pitchers en de juryleden. Anjo Maijvis, beleidsmedewerker Milieu van gemeente Twenterand vond het een leerzame bijeenkomst. ‘De Energy Pitch gaf mij veel aandachtspunten die voor een lokaal initiatief bij ons in de gemeente belangrijk zijn om rekening mee te houden.’ Ook Kees de Vries, voorzitter van Blauwvinger Energie uit Zwolle was een enthousiaste deelnemer aan de avond. ‘Ik vond de Energy Pitch een goede en inspirerende bijeenkomst. De initiatieven waren heel divers en dankzij de gevarieerde jury keek goed naar de verschillende kanten van de projecten.’ Naast de Energy Pitch, heeft Natuur en Milieu Overijssel een Servicepunt Lokale Energie. Hiermee krijgen de energie initiatieven maatwerkbegeleiding en kunnen zij deelnemen aan verschillende activiteiten om hun netwerk te versterken, zoals excursies, kennissessies en workshops.

12

Overleven in de Twentse natuur met Expeditie Wildernis In bomen klauteren, door het bos sluipen, hutten bouwen en voedsel zoeken. Expeditie Wildernis is dé schoolreis om kinderen de Twentse natuur te laten beleven. Natuur en Milieu Overijssel organiseert deze groene schoolreis voor het basisonderwijs samen met Natura Docet Wonderryck Twente. Hiermee willen we meer kinderen in contact brengen met de natuur en laten zien hoe leuk het is om buiten te zijn. Zo krijgen kinderen waardering voor de natuur en dit draagt bij aan een duurzame levensstijl als zij ouder worden. Twente leeft! Daar weet Anetta Dullaert van Natura Docet Wonderryck Twente over mee te praten. De meest exotische dieren omgeven Anetta tijdens haar werk in het splinternieuwe museum in Denekamp. Maar ook de Twentse dieren komen uitgebreid aan bod. ‘Wij laten de bezoekers Twente beleven door de ogen van de dieren die hier leven. Zo kunnen mensen ervaren dat een haas de wereld anders ziet dan een vlinder, dat een kikker alles geel ziet en dat een torenvalk hoog in de lucht via urinesporen een veldmuis op de grond vindt’, vertelt de educatief medewerker. Expeditie Wildernis Anetta is namens Natura Docet Wonderryck Twente betrokken bij Expeditie Wildernis, die Natuur en Milieu Overijssel sinds afgelopen jaar organiseert. De kinderen leren van de natuur aan de hand van de trucjes van de haas, torenvalk, vlinder, kikker en de das. De eerste pilot was direct een succes! ‘De kinderen sprongen als een stel kikkers uit de bus en renden als een haas naar de grote open plek bij de vijver. De stemming zat er al meteen goed in’, lacht Anetta. De trucjes die de kinderen ’s ochtends in het museum leerden, konden zij ’s middags gebruiken tijdens het grote overlevingsspel in de bossen bij Denekamp. Met schepnetjes op jacht naar kleine visjes en andere waterdiertjes. Met een verrekijker een uitkijktoten beklimmen om muizen in het veld te spotten. Op de knieën op zoek naar kleine bodemdiertjes. Een heuse dassenburcht bouwen met takken. En na afloop apetrots met de natuurtrofee naar huis. Expeditie geslaagd! Buitenspelen belangrijk Klauteren, bouwen en spelen in de natuur is goed voor de ontwikkeling van kinderen. ‘Mooi om te zien hoe de kinderen zelf al spelende van alles ontdekken in de natuur. We zijn ons er steeds meer van bewust hoe belangrijk buiten spelen voor kinderen is. Kinderen die regelmatig buiten spelen zitten over het algemeen beter in hun vel, ze zijn gezonder, creatiever en presteren beter op school.’ Het is dus niet alleen leuk, maar ook nog hartstikke goed voor ze!

13

Godelieve op tournee Natuur en Milieu Overijssel stond afgelopen jaar op verschillende manieren stil bij haar 40-jarig jubileum. We introduceerden een geheel nieuwe, eigentijdse huisstijl, organiseerden een bijzonder Veldsymposium compleet met oud-medewerkers, een 40-sterrenontbijt met pioniers op natuur en duurzaamheid en gingen met Godelieve op tournee. Tijdens deze tournee spraken we op vier verschillende momenten met ongeveer 80 mensen van 40 lokale natuur- en milieuorganisaties. We ontmoetten ook nieuwe groepen en nieuwe zeer gemotiveerde vrijwilligers. Er ontstonden nieuwe (samenwerkings)verbanden en ideeën voor nieuwe activiteiten en projecten. We bespraken belangrijke knelpunten en mogelijke oplossingen voor nieuwe organisatiestructuren en werkwijzen, voor het werven van nieuwe (jonge) aanwas en het aangaan van nieuwe samenwerkingspartners. Elsberth Dirkzwager van de Natuur en Milieuraad Enschede en Ria van Puffelen van ZwolleGroenstad waren aanwezig bij respectievelijk Godelieve op tournee in Bornebroek en Zwolle. Hieronder een korte impressie van hun bevindingen. Positieve zwieper Elsberth Dirkzwager, die namens Natuur en Milieuraad Enschede aanwezig was in Bornerbroek, vond Godelieve op tournee een inspirerende bijeenkomst. “Ik zag veel grijze en soms enigszins vermoeide mensen om mij heen. Ik was dan ook onder de indruk hoe Natuur en Milieu Overijssel een positieve zwieper gaf aan de avond. Met opbouwende, concrete suggesties en tips voor de broodnodige vernieuwingen. Ik probeer vernieuwingen in mijn eigen organisatie en het bestuur te laten landen. Bijvoorbeeld minder vergaderen, meer doen, tijdelijke werkgroepen opzetten en nieuwe enthousiaste types binnenhalen. Dat kost tijd en gaat stapje voor stapje”. Wederzijdse kennismaking Ria van Puffelen zit in het bestuur van Zwolle Groenstad, een organisatie die zich inzet voor een groenere stad en zich daarbij vooral richt op het behoud en de uitbreiding van het bomenbestand, vooral op particulier terrein. Met twee collega vrijwilligers was zij bij Godelieve op tournee aanwezig. Voor Ria betekende de avond een kennismaking. Een kennismaking met Natuur en Milieu Overijssel en met een aantal anderen. Ria: “Ik vond het interessant om te horen wat Natuur en Milieu Overijssel doet. Veel van de andere aanwezigen ken ik overigens wel, alleen de enthousiaste vrouwen van Bijenlint Zwolle waren nieuw voor mij. Met die groep hebben wij nu ook nieuwe groenwaarnemers voor Dieze-oost geregeld. Dat was dus een heel mooi concreet resultaat.” Zoals uit bovenstaande impressie blijkt, leverden de vier bijeenkomsten inspirerende gesprekken op die we in 2014 zeker zullen vervolgen.

14

Sportverenigingen gaan duurzaam Veel gemeenten hebben ambitieuze energiedoelstellingen.  Zo investeren ze volop in duurzame overheidsgebouwen en openbare verlichting en stimuleren ze bedrijven en particulieren energie te besparen. Maar hoe staat het met sportaccommodaties? Met Sportverenigingen gaan Duurzaam! van Natuur en Milieu Overijssel worden ook die een stuk duurzamer. Samen met sportverenigingen en lokale partijen uit Deventer en Dinkelland-Tubbergen gingen we afgelopen jaar aan de slag met energiebesparing en duurzame energieopwekking. Een mooie nieuwe stap naar een nog duurzamere gemeente! Veel sportaccommodaties zijn verouderd en hebben een hoog energieverbruik. Met een aantal simpele maatregelen kunnen sportverenigingen veel energie en daarmee geld besparen. Dat is dus niet alleen goed voor onze planeet, maar ook goed voor de sportverenigingen zelf die het vaak financieel steeds moeilijker krijgen. Met het project Sportverenigingen gaan duurzaam! helpt Natuur en Milieu Overijssel verenigingen geld te besparen met energiemaatregelen. Dit doen wij in samenwerking met lokale partijen als energiecoöperaties, lokale installateurs, sportraden, energieadviseurs en gemeenten. Energiescan Het project loopt in de gemeenten Dinkelland-Tubbergen en Deventer. Door slim energie in te kopen, kunnen sportverenigingen al snel 500 tot 1.500 euro per jaar besparen. We stimuleren de verenigingen deze besparing deels te investeren in een energiescan. Ben Dull, energieadviseur, voert deze energiescans in Deventer uit. ‘Ik maak een afspraak met de vereniging en samen lopen we het gebouw door. Ik maak gebruik van de provinciale MKB-energiescan, een aangepaste scan voor sportaccommodaties. Dankzij een subsidie van de provincie kost deze scan maar 250 euro’, vertelt Ben, ‘Op basis van de energierekeningen en de energiescan, maak ik een rapport die ik toelicht aan het bestuur. Samen bespreken we de mogelijke energiemaatregelen.’ Eenvoudige maatregelen Doordat Ben bij verschillende sportverenigingen komt, heeft hij inmiddels goed zicht op de quick-wins die te behalen zijn. ‘Uit onderzoeken die ik tot nu toe heb uitgevoerd, blijkt dat met eenvoudige maatregelen al veel te besparen valt. Wat mij opvalt is het grote aantal oude koel- en vrieskasten in clubgebouwen. Echte energievreters, want zij staan vaak 24 uur per dag aan.’ Ook maatregelen als het vervangen van tl- en halogeenverlichting door LED, het aanbrengen van bewegingsmelders, tijdschakelaars en waterbesparende douches verdienen zich snel terug. ‘Verder valt mij op dat binnen de vereniging meestal niemand verantwoordelijk is voor het energiebeheer, terwijl de kennis vaak wel aanwezig is onder de leden.’ Zijn advies is dan ook om iemand hiervoor aan te stellen. Sportverenigingen gaan Duurzaam! is een pilot die provincie Overijssel financiert met als doel de opgedane ervaringen en producten beschikbaar te stellen voor andere verenigingen die met duurzaamheid aan de slag willen. In 2014 gaan we dit project verbreden naar andere maatschappelijke organisaties, zoals wijkgebouwen en scholen.

15

Geslaagd minisymposium ‘Ontdek de groene kracht van jouw omgeving’ Natuur en Milieu Overijssel werkt samen met vrijwilligers en lokale groepen die zich op lokale of regionale schaal inzetten voor een mooie en duurzame leefomgeving. Wij begeleiden hen onder andere met de transitie naar een open, flexibele netwerkorganisatie en werkwijze. Om lokale groepen hiervoor te inspireren, organiseerden wij het minisymposium Ontdek de groene kracht van jouw omgeving. Tijdens dit symposium kregen deelnemers concrete tips over hoe ze meer mensen of organisaties bij hun groene initiatief of organisatie kunnen betrekken. De wereld is aan het veranderen. Vastgeroeste patronen waarbij de overheid altijd voor ons zorgt zijn aan het verschuiven. Maar er zijn veel kundige en getalenteerde mensen die sterk verbonden zijn met de eigen leefomgeving en daar iets aan willen bijdragen. In de samenleving en direct om ons heen schuilt een gigantisch, vaak onzichtbaar, sociaal kapitaal. Ons minisymposium Ontdek de groene kracht van jou omgeving stond in het teken van de zoektocht van lokale groepen naar dit sociale kapitaal. Inspirators Tijdens het symposium gingen twee inspirerende sprekers in gesprek met de deelnemers: Timo Veen en Ferenc van Damme. Timo Veen, voorzitter van stichting Duurzaam Hoonhorst en coach voor duurzame burgerinitiatieven, sprak over de praktijkvoorbeelden van de proactieve aanpak van de inwoners van Hoonhorst om het dorp groen, gezond, gemeenschappelijk en gezellig te maken. Ook vroeg hij de deelnemers na te denken over vragen als: Wat verwachten jullie van vrijwilligers en wat bieden jullie hen? Waarin verschilt jullie aanpak met die van Duurzaam Hoonhorst? Wat ga je morgen anders doen en wat heb je daarvoor nodig? Hij gaf de deelnemers de opdracht met maximaal drie goede voornemens naar huis te gaan. Ferenc van Damme, communicatiestrateeg en projectleider Participatie & Communicatie bij provincie Overijssel, ging op een humoristische en soms confronterende manier in op de rol van de overheid bij het aanboren van het sociaal kapitaal. Hoe sluit de overheid aan bij onze initiatieven? Zijn boodschap is dat succesvolle participatie gebaseerd is op tweerichtingsverkeer in wederzijds vertrouwen, echtheid en openheid.

16

Onbezorgd de natuur in met de nieuwe ‘Teek Away’ App Op 1 augustus 2013 lanceerde Natuur en Milieu Overijssel haar zelf ontwikkelde ‘Teek Away’ App voor de mobiele telefoon, een primeur waar we trots op zijn! Het is een gebruiksvriendelijke en handige App die mensen op eenvoudige wijze helpt wanneer zij in een tekengebied zijn geweest of een tekenbeet hebben opgelopen. Met de ‘Teek Away’ App op zak, kun je onbezorgd genieten van de natuur. In de zomer zoeken Nederlanders massaal de natuur op. Lekker kamperen, wandelen en fietsen. De Nederlandse natuur kent weinig gevaren, we hebben hier immers geen levensgevaarlijke spinnen, leeuwen of slangen. Maar we hebben wel teken! Deze kleine, zwarte, spinachtige beestjes bijten zich vast in de huid. In Nederland worden 1 miljoen mensen per jaar door een teek gebeten. Alhoewel tekenbeten meestal vrij onschuldig zijn, kun je wel erg ziek worden van besmette teken. Teken kunnen namelijk de ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten overdragen. Hoe kun je een tekenbeet voorkomen? Hoe herken je een teek en wat moet je doen als je een tekenbeet hebt opgelopen? Om eenvoudig en slim met teken om te gaan, heeft Natuur en Milieu Overijssel de teken-App ‘Teek Away’ ontwikkeld. Concreet stappenplan en handige tools De ‘Teek Away’ App bevat een concreet stappenplan wat je moet doen als je een tekenbeet hebt opgelopen. Ook heeft de App een handige tool, die je aan het eind van de dag helpt te herinneren jezelf te controleren op tekenbeten. Vaak merken ‘slachtoffers’ een beet niet op, omdat zij deze controle vergeten. Daarnaast kun je de datum en de locatie noteren en een foto opslaan van de beet. Vervolgens helpt de App je middels herinneringen de ontwikkeling van de beet en de eventuele symptomen van de ziekte van Lyme in de gaten te houden. Eventueel zijn alle gegevens gemakkelijk naar je huisarts te sturen. Blijvend in ontwikkeling Om de ‘Teek Away’ App zo goed mogelijk af te stemmen op gebruikers, hebben we een gebruikersgroep opgericht. Dit is een groep boswachters en staat onder leiding van Eric Vogel, klimaat-, arbo- en milieucoördinator bij Natuurmonumenten. ‘De Teek Away App is een erg handige app voor mij en mijn collega’s. Met deze gebruikersgroep dragen we bij aan het doorontwikkelen van de App.’, aldus Eric, ‘Tijdens De Week van de Teek willen we samen met een aantal partners de App weer onder de aandacht brengen.’ Op deze manier kunnen natuurliefhebbers ook dit jaar weer onbezorgd genieten van de buitenlucht.

17

Kennis delen op inspiratiedag Succesfactoren van natuur- en landschapsbeheer door bewoners Het borrelt in de samenleving! Steeds meer inwoners uit Overijssel willen zelf de natuur in de buurt gaan beheren. Maar hoe pak je dit aan? Natuur en Milieu Overijssel ondersteunt initiatieven met tips en informatie én verbindt hen met elkaar en andere relevante organisaties. Op 23 november kwamen acht initiatieven bij elkaar om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De Naobers van Zudert uit Dwarsgracht bestaan al zo’n tien jaar en deelden hun ervaringen met de deelnemers. ‘We willen met onze kennis graag andere initiatieven op weg helpen’, aldus initiatiefnemer Harm Piek. Met zijn allen in een boot varen langs bloemrijke hooi- en rietlanden, hakhout, fruitbomen en knotbomen van het plaatsje Dwarsgracht. Weilanden die tot voor kort door verruiging leken te verdwijnen. Maar dankzij een grote dosis verantwoordelijkheid en passie van de Naobers van Zudert is het tij gekeerd. De bewoners zijn zelf aan het werk gegaan! Ze maaien het land, snoeien de bomen en baggeren zelf de sloten uit. Zo herstellen de Naobers het oorspronkelijke ‘open’ landschap weer in ere. En het werkt!. Verdwenen planten en vogels keren één voor één weer terug naar het unieke landschap. Vanuit de boot is dit goed te zien. Tijdens de inspiratiebijeenkomst die Natuur en Milieu Overijssel organiseerde voor bewonersinitiatieven, vertelt ecoloog en Naober van het eerste uur Harm Piek over dit succesvolle initiatief. Eigen inkomsten Eén van de lessen die Harm Piek de andere initiatieven mee wil geven gaat over de financiën. ‘Toen er nog veel achterstallig onderhoud was, hebben we een aantal startsubsidies gekregen om de grote hoeveelheid werk uit te kunnen voeren’, aldus Harm, ‘maar uiteindelijk moesten we op eigen benen verder.’ Ondertussen zijn de Naobers erg creatief geworden in het genereren van inkomsten. ‘We verkopen veel producten uit ons eigen gebied en houden workshops natuurfotografie en lezingen over het gebied.’ Met de inkomsten van deze activiteiten betalen de Naobers het beheer. Naast deze eigen inkomsten, krijgen ze ook nog een kostenvergoeding van particuliere grondeigenaren, Natuurmonumenten en de overheid. ‘Maar voor een echt succesvol bewonersinitiatief, zijn eigen inkomsten van levensbelang’, aldus de Dwarsgrachter. Inspiratiedag Harm Piek kijkt met een goed gevoel terug op de inspiratiebijeenkomst van Natuur en Milieu Overijssel. ‘Het was een dag vol uitwisseling tussen verschillende initiatieven.’ Zo wisselde hij contactgegevens uit met een pril bewonersinitiatief dat ook met natuurbeheer wil gaan beginnen. Maar er viel ook voor hem iets te halen op deze inspiratiedag. “Ook wij zitten met vraagstukken, zoals over de continuïteit van ons beheer op langere termijn. Veel van de Naobers zijn al op leeftijd, dus we hebben behoefte aan verjonging.’ Harm heeft hierover met andere deelnemers van gedachten kunnen wisselen. De hele dag stond zo in het teken van kennis delen en ervaringen uitwisselen. Na afloop gingen alle deelnemers weer geïnspireerd naar huis, vol plannen om hun initiatief nog succesvoller te maken!

18

Hoofdstuk 3

Management en bedrijfsvoering

3.1. Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het naleven van de wet, de statuten en op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken in de stichting. De Raad staat het bestuur met raad terzijde en kan ook op eigen initiatief advies uitbrengen aan het bestuur. Bij de vervulling van haar taak richt de Raad van Toezicht zich naar het belang van de stichting. De Raad van Toezicht bestaat uit ten hoogste zeven en ten minste drie personen die door de Raad van Toezicht zelf worden benoemd. In het verslagjaar bestond de Raad van Toezicht uit zes personen. De zittingsduur van de leden van de Raad van Toezicht is drie jaar, waarbij aftredende leden twee keer herkiesbaar zijn. Meer informatie over de samenstelling van de Raad van Toezicht, het rooster van aftreden en het verslag over 2013 staan beschreven in bijlage 5.

3.2. Bestuur en directie Het bestuur bestaat statutair uit ten minste één persoon en wordt benoemd door de Raad van Toezicht. Het huidige bestuur bestaat uit één persoon, die tevens is belast met de dagelijkse leiding van de stichting. De zittingsduur van een bestuurslid is vijf jaar; bij periodiek aftreden is het bestuurslid herbenoembaar. De Raad van Toezicht stelt het salaris en de overige arbeidsvoorwaarden van de bestuursleden vast. Het bestuur bestuurt de stichting onder toezicht van de Raad van Toezicht en heeft de eindverantwoordelijkheid voor de (dagelijkse) leiding en de uitvoering van haar programma’s en activiteiten. Het bestuur heeft alle bevoegdheden behalve die welke in de statuten zijn opgedragen aan de Raad van Toezicht.   De Raad van Toezicht heeft per 1 september 2009 ir. G.M.L. Wijffels benoemd als enig lid van het bestuur en tevens als directeur van de stichting. Het bestuursverslag over 2013 staat beschreven in bijlage 6.

3.3. Medewerkers In 2013 heeft zich een aantal wijzigingen voorgedaan in de samenstelling van het medewerkersbestand. In bijlage 7 staat een overzicht van de medewerkers die op 31 december 2013 in dienst waren en van de personen die in 2013 zijn vertrokken en gekomen. Per saldo is het aantal fte iets gedaald van 13,2 in 2010 naar 13,0 in 2011 en vervolgens in 2012 iets gestegen naar 13,2 fte. In 2013 is het aantal fte 13,1. De verdeling man/vrouw was voor alle medewerkers in 2013 37,5 %man: 62,5%vrouw. De leeftijdsverdeling zag er voor alle medewerkers in 2013 als volgt uit: <20 20-30: 2 30-40: 3 40-50: 4 50-60: 7 60 e.o.Het verzuim in 2013 is 2,3% en daarmee opnieuw gedaald ten opzichte van 2012 (3,7%). Daarmee zit NMO onder het landelijk gemiddelde. De genomen maatregelen hebben tot de gewenste resultaten geleid. Wat betreft de scholing van medewerkers zijn hun wensen en de wensen van de organisatie vastgelegd in hun persoonlijke ontwikkelingsplannen. Naast het bezoeken van de kenniskringen en themakringen hebben medewerkers diverse korte opleidingen gevolgd. De in 2008 opgeheven ondernemingsraad is in 2009 vervangen door de personeelsvergadering, convenant dateert van augustus 2009. In 2013 heeft er een personeelsvergadering plaatsgevonden op 28 november, waarbij een afvaardiging van de Raad van Toezicht de tweede helft van de vergadering heeft bijgewoond.

19

Hoofdstuk 4

Financiën

4.1 Beleid omvang en functie van reserves en fondsen Voor beleidsinformatie over reserves en fondsen wordt verwezen naar de Jaarrekening 2013.

4.2 Beleggingsbeleid Natuur en Milieu Overijssel houdt al haar middelen liquide aan in rekening-courant of op spaarrekeningen. Natuur en Milieu Overijssel belegt geen middelen in effecten, onroerend goed of andere wijze. De gemiddelde rente op de spaarrekeningen in 2013 was 1,38%.

4.3 Verhouding en opbrengsten van fondsenwerving Natuur en Milieu Overijssel ontvangt uit fondsenwerving alleen indirect middelen afkomstig van de Nationale Postcode Loterij via Stichting De Natuur- en Milieufederaties. Deze stichting ontvangt gelden die de Nationale Postcode Loterij aan de gezamenlijke milieufederaties beschikbaar stelt voor projecten. In 2013 is 97,4% van alle toekenningen in Stichting De Natuur- en Milieufederaties afkomstig van de Nationale Postcode Loterij. Deze opbrengsten zijn onder “Baten uit acties van derden” verantwoord in de jaarrekening. Natuur en Milieu Overijssel heeft om deze middelen te verkrijgen geen andere extra kosten gemaakt dan de kosten die samenhangen met de verantwoordingseisen van het CBF; deze zijn niet als zodanig zichtbaar in de jaarrekening omdat ze relatief laag zijn.

4.4 Bestedingspercentage Het percentage dat Natuur en Milieu Overijssel in 2013 besteed heeft aan haar doelstellingen ten opzichte van de baten bedroeg 93%, evenals in 2012. In de tabel in de toelichting op de lastenverdeling in paragraaf 4.8 van dit verslag wordt dit nader beschreven. Van de bestedingen aan de doelstelling heeft in 2013 15% betrekking op de kosten van beheer en administratie; in 2012 was dit 12%. Met ingang van 2012 is een aanpassing gedaan, zie toelichting onder paragraaf 4.8 Het kostenpercentage eigen fondsenwerving bedroeg in 2013 evenals in 2012 0%.

4.5 Overige relevante financiële gegevens De gemiddelde opbrengst per fte is gedaald van € 109.000 in 2012 naar € 91.750,= in 2013. Het gemiddelde brutoloon en werkgeverslasten laten per fte een stijging zien ten opzichte van vorig jaar. In 2012 bedroegen deze € 61.400,= en in 2013 € 63.700,= Het werkkapitaal is gestegen van € 298.000 in 2012 naar € 325.600,= in 2013. De liquiditeitsratio blijft hiermee op het niveau van 2012, te weten 1,5. De vermogensratio bedroeg in 2012 22% en stijgt naar 28% in 2013. De solvabiliteit neemt iets af van 35% in 2012 naar 32% in 2013.

20

4.6 Beleid ten aanzien van reserves. 1 2

3

Provincie Overijssel heeft geen aanvullende bepalingen opgenomen in het Uitvoeringsbesluit subsidie, en derhalve wordt verwezen naar art 4.72 in de Algemene wet Bestuursrecht. Het CBF geeft in haar Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen in art 315-324 uitleg over de richtlijnen die zij hanteert bij de vorming van reserves/fondsen/voorzieningen. Daarin staan de algemene voorwaarden hoe het één en ander in de jaarrekening moet worden verantwoord. In deze richtlijn wordt geen melding gedaan van de hoogte van de te vormen reserve. Voor de richtlijn met betrekking tot de hoogte van de reservering wordt verwezen naar de VFI-richtlijn ‘Reserves Goede Doelen’. In z’n algemeenheid wordt gesteld dat er geen reserves worden gevormd zonder vooraf bepaalde bestemming en dat reservering van middelen wenselijk is voor de continuïteit van steun aan de doelstelling. Daarbij wordt wel een maximum aangegeven van 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie voor de op te bouwen continuïteitsreserve. Het aanhouden of opbouwen van reserves is dan ook slechts in de volgende gevallen toegestaan: A. Bestemmingsreserve; B. Continuïteitsreserve; C. Ter financiering van activa in het kader van bedrijfsvoering; D. Als reserve bedoeld als bron van inkomsten; Voor het opbouwen van reserves bij de Stichting Natuur en Milieu Overijssel zijn A tm C van belang. Wanneer door derden aan een deel van de middelen een specifieke bestemming is gegeven dient dit deel aangemerkt te worden als een bestemmingsfonds. De continuïteitsreserve is bedoeld voor dekking van risico’s die voortvloeien uit de aard van de organisatie. Voor de Stichting Natuur en Milieu Overijssel is deze reserve bedoeld om de continuïteit van de organisatie zeker te stellen, waarbij verschillende uitgangspunten kunnen worden genoemd. Enerzijds moet zij ervoor zorgen fluctuaties in de projectsubsidies op te vangen en er voor zorgen financiële risico’s op te vangen die verband houden met aangegane projectverplichtingen en anderzijds voldoende liquiditeiten om de organisatie door een (klein) dal te loodsen. Omdat de Stichting Natuur en Milieu Overijssel een ‘mensen’ organisatie is zal zij in het geval zij om bedrijfseconomische redenen moet stoppen met haar werkzaamheden voldoende middelen beschikbaar willen hebben om een sociaal plan uit te voeren. Op basis van genoemde componenten is de streefnorm voor de omvang van de continuïteitsreserve bepaald op € 550.000,= In 2013 zijn de richtlijnen van het CBF ten aanzien van reserves en beleggingsbeleid gewijzigd. Op grond daarvan is besloten het saldo van de bestemmingsreserve financiering activa toe te voegen aan de continuïteitsreserve.

21

Hoofdstuk 5

Jaarrekening 2013

5.1 Oprichting

5.1 Oprichting

De Stichting is opgericht op 28 september 1973 onder de statutaire naam Stichting Natuur en Milieu Federatie Overijssel. Op 26 juni 2006 vond er een statutenwijziging plaats waarbij functiescheiding tussen uitvoeren, besturen en toezicht houden volgens de Code Goed Bestuur is geregeld. Bij eerdere statutenwijzigingen is de naam van de Stichting gewijzigd in Stichting Natuur en Milieu Overijssel en de instelling van de Raad van Toezicht statutair vastgelegd. De laatste statutenwijziging vond plaats op 24 december 2009. Bij deze statutenwijziging zijn onder andere artikelen opgenomen over het evalueren van het functioneren van de Raad van Toezicht en het instellen van een financiële auditcommissie binnen de Raad van Toezicht. Doelstelling De stichting heeft tot doel: bevordering van behoud, herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en milieu, alles in de meest ruime zin, in het bijzonder in de provincie Overijssel. Inschrijving Kamer van Koophandel De Stichting is gevestigd te Zwolle en geregistreerd onder nummer 41022006 bij de Kamer van Koophandel Oost Nederland. De laatste wijziging is van 17 december 2013. Samenstelling Raad van Toezicht op 31 december 2013 Voorzitter: Leden:

Auditcommissie:

Drs. A. Vroon Ir. M.J.L.A. Langeslag Ir. R.A.F. Nijbijvank Drs. J.L. Hoeflak Dr. L.J. Dijkstra Drs. A. Kuiper Drs. F.M. Galesloot RA (extern) Drs. J.L. Hoeflak Drs. A. Kuiper

Bestuurder op 31 december 2013 Bestuurder

Ir. G.M.L. Wijffels

22

5.2 Balans per 31 december 2013 5.2 Balans per 31 december 2013

na resultaatbestemming

31-12-2013

31-12-2012

Activa Vaste activa Materiële vaste activa

€

6.972

€

22.197

€

893.118

€

915.315

€

320.191

€

595.124

€

915.315

Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Liquide middelen

€

€ €

370.342 15.732 12.139 398.213 622.941

Totaal

€

€

1.021.154

€

1.028.126

€ €

273.925 7.589 4.780 286.294 606.824

Passiva Reserves en Fondsen Reserves Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves

€ €

267.558 65.000

€

539.452

€

332.558

€ €

232.994 87.197

€

390.072

Kortlopende schulden Nog te besteden inkomsten Crediteuren Te betalen/vooruit ontvangen bedragen

Totaal

23

31.356 124.760

€

695.568

€

1.028.126

19.214 185.839

5.3 Staat van baten en lasten over het jaar 2013 Omschrijving

Realisatie 2013

Begroting 2013

Realisatie 2012

Baten

5.3 Staat van baten en lasten over het Baten uit eigen 5.3 Staat vanfondsenwerving baten en lasten over het jaar 2013 Baten uit gezamenlijke acties Baten uit acties derden Projectbijdragen Omschrijving van overheden 1) Overige projectbijdragen 1) Rentebaten Overige baten

jaar €2013

Baten Som der baten

-

-

232.735 746.520 Realisatie 173.953 2013 6.332 34.964

230.500 528.185 Begroting 632.596 2013

€

1.194.503

Baten uit eigen fondsenwerving € Baten uit gezamenlijke acties Lastenuit acties derden Baten 232.735 Projectbijdragen van overheden 1) 746.520 Besteedprojectbijdragen aan doelstelling Overige 1) 173.953 Rentebaten 6.332 Programma € 181.935 Overige baten Kwaliteit van de natuur 34.964 Programma Ruimtelijke Kwaliteit 94.254 Programma 260.952 Som der batenDuurzame ontwikkeling € 1.194.503 Samenleving 644.995 5.3Programma Staat vanNetwerken/Sociale baten en lasteninnovatie over hetduurzame jaar 2013

€

223.641 900.710 Realisatie 287.566 2012 7.808 18.515

€

-

1.391.281

€

1.438.240

-

€

-

230.500 528.185 632.596

€

-

€

1.391.281

€

223.641 900.710 287.566 7.808 185.354 18.515 111.342 296.591 1.438.240 749.375

Werving Lasten baten Omschrijving Kosten en administratie 2) Besteedbeheer aan doelstelling

Realisatie Begroting Realisatie 2013 2013 2012 € 1.182.137 € 1.376.281 € 1.342.662 Exploitatieresultaat 12.367 € 15.000 95.578 Programma Kwaliteit van de natuur € 181.935 € 185.354 Baten Programma Ruimtelijke Kwaliteit 94.254 111.342 Som der lasten € 1.194.503 1.391.281 € 1.438.240 Programma Duurzame ontwikkeling 260.952 € 296.591 Baten uit eigenNetwerken/Sociale fondsenwerving innovatie duurzame Samenleving € € Programma 644.995749.3751) Verschil tussen begroting en realisatie betreft het nog te acquireren bedrag. In de begroting is Baten uit gezamenlijke acties Baten uit volledig acties derden 232.735230.500 223.641deze post onder overige projectbijdragen meegenomen. Werving baten 2) Projectbijdragen van overheden 1) 746.520 528.185 900.710 De provinciale milieufederaties hanteren voor het inzichtelijk maken van deze kosten een uniforme systematiek Overige beheer projectbijdragen 1) 173.953 632.596 287.566Kosten endeadministratie 2) die gebaseerd is op aanbeveling "Toepassing van Richtlijn 650 voor Kosten Beheer- en Administratie van de Rentebaten 6.332 € 7.808 € 1.182.137 1.376.281 € 1.342.662 Vereniging Fondsenwervende Instellingen" (VFI). De kosten voor beheer en administratie worden inzichtelijk gemaakt Overige baten 34.964 18.515 Exploitatieresultaat 12.367 € 15.000 95.578 in de "Toelichting lastenverdeling", maar worden in de "Staat van baten en lasten" volledig toegerekend aan de doelstellingen. Som der baten

Som der lasten

€ €

1.194.503 1.194.503

€ €

1.391.281 1.391.281

€ €

1.438.240 1.438.240

Een uitgebreide toelichting u in paragraaf 1) Verschil tussen begrotingvindt en realisatie betreft5.8. het nog te acquireren bedrag. In de begroting is

Lasten deze post volledig onder overige projectbijdragen meegenomen. 2)

De provinciale milieufederaties hanteren voor het inzichtelijk maken van deze kosten een uniforme systematiek

Besteed aan doelstelling

die gebaseerd is op de aanbeveling "Toepassing van Richtlijn 650 voor Kosten Beheer en Administratie van de Vereniging Fondsenwervende Programma Kwaliteit vanInstellingen" de natuur (VFI). De kosten voor beheer € en administratie 181.935 worden inzichtelijk gemaakt €

260.952 644.995

185.354 111.342 296.591 749.375

-

-

in de "ToelichtingRuimtelijke lastenverdeling", maar worden in de "Staat van baten en lasten" volledig toegerekend aan de Programma Kwaliteit 94.254

Programma Duurzame ontwikkeling doelstellingen.

Programma Netwerken/Sociale innovatie duurzame Samenleving

Een uitgebreide toelichting vindt u in paragraaf 5.8.

Werving baten

Kosten beheer en administratie 2) Exploitatieresultaat Som der lasten

€

1.182.137 12.367

€ €

1.376.281 15.000

€

1.342.662 95.578

€

1.194.503

€

1.391.281

€

1.438.240

1) Verschil tussen begroting en realisatie betreft het nog te acquireren bedrag. In de begroting is

1)

deze post volledig onder overige projectbijdragen meegenomen. 2)

De provinciale milieufederaties hanteren voor het inzichtelijk maken van deze kosten een uniforme systematiek

die gebaseerd is op de aanbeveling "Toepassing van Richtlijn 650 voor Kosten Beheer en Administratie van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen" (VFI). De kosten voor beheer en administratie worden inzichtelijk gemaakt in de "Toelichting lastenverdeling", maar worden in de "Staat van baten en lasten" volledig toegerekend aan de doelstellingen. Een uitgebreide toelichting vindt u in paragraaf 5.8.

24

5.4 Kasstroomoverzicht 2013 5.4 Kasstroomoverzicht 2013

Het saldo van de liquide middelen is in 2013 is gestegen. De oorzaak hiervan blijkt uit onderstaande analyse van de kasstromen. 2013 Resultaat Afschrijvingen Veranderingen in werkkapitaal Mutatie vorderingen Mutatie kortlopende schulden

€

€

-111.919 100.444

Kasstroom uit operationele activiteiten

2012

12.367 15.225

€

€ -11.475 €

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa

16.117

95.577 13.091

-20.801 16.022

-4.779 €

103.890

0

-1.599

Netto kasstroom

€

16.117

€

102.291

Stand liquide middelen per 31 december Stand liquide middelen per 1 januari

€

622.941 606.824

€

606.824 504.533

Mutatie liquide middelen

€

16.117

€

102.291

5.5 Grondslagen voor waardering en van resultaatbepaling

5.5 Grondslagen voor waardering en van resultaatbepaling Inrichting jaarrekening

Deze jaarrekening is ingericht volgens de richtlijn 650 Fondsenwervende Instellingen. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs verminderd met de op basis van de geschatte levensduur bepaalde afschrijvingen. De afschrijvingen bedragen een percentage van de verkrijgingsprijs. Voor zover niet anders is vermeld zijn de overige activa en passiva opgenomen voor de nominale waarde.

Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen De baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben. Baten en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, zijn aan dit boekjaar toegerekend. De uitvoeringskosten zijn, met uitzondering van de directe projectkosten, op basis van het aantal geregistreerde uren toegerekend aan de betreffende doelstelling. De directe projectkosten zijn rechtstreeks toegerekend aan de doelstellingen. Pensioenen Natuur en Milieu Overijssel heeft voor haar medewerkers een toegezegde-pensioenregeling. De hiervoor in aanmerking komende medewerkers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen welke afhankelijk is van leeftijd, salaris en dienstjaren. De regeling is ondergebracht bij het pensioenfonds PFZW. Natuur en Milieu Overijssel heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij PFZW, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Natuur en Milieu Overijssel heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde-bijdrage-regeling en heeft de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord.

25

5.6 Toelichting op de balans per 31 december 2013 5.6 Toelichting op de balans per 31 december 2013

Activa Materiële vaste activa Inventaris Boekwaarde per 1 januari 2013

€

Investeringen

22.197

22.197 15.225

Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2013

€

6.972

Cumulatieve aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

€

36.899 29.927

Boekwaarde per 31 december 2013

€

6.972

Afschrijvingspercentages

10% - 33%

Vlottende activa Debiteuren De post debiteuren bestaat voor een groot deel uit nog te ontvangen subsidies. Deze worden ontvangen na afwikkeling van de diverse projecten. Een specificatie op hoofdlijnen volgt hieronder:

31-12-2013

31-12-2012

Provincie Overijssel Stichting De Natuur- en Milieufederaties Ministeries Overige

€

145.179 49.218 175.946

€

45.168 46.004 18.000 164.753

Totaal

€

370.342

€

273.925

Vooruitbetaalde bedragen Reiskosten personeel Overige

€

9.267 6.465

€

1.904 5.685

€

15.732

€

7.589

€

4.467 7.673

€

4.480 300

€

12.139

€

4.780

Nog te ontvangen bedragen Rente Overige

26

31-12-2013

Liquide middelen 1) Kas

€

63

31-12-2012 €

262

Rekening courant tegoeden bij banken

167.919

113.622

Spaar tegoeden bij banken

454.960

492.940

€

622.941

€

606.824

1) Ivm regelingen zoals in het garantiestelsel van banken heeft NMO er voor gekozen bij meerdere banken spaarrekeningen aan te houden.

Passiva Reserves en Fondsen

Continuiteitsreserve Bestemmingsreserves * Verhuis- en inrichtingskosten * Reserve financiering activa

Totaal reserves en Fondsen

Saldo 01-01-2013 €

232.994

€

65.000 22.197 87.197

€

320.191

Overige mutaties

Resultaat boekjaar

€

22.197

€

€

-22.197 -22.197 -

€

€

0

€

Saldo 31-12-2013

12.367

€

267.558

0

€

65.000 0 65.000

12.367

€

332.558

Continuiteitsreserve De Raad van Toezicht van de Stichting Natuur en Milieu Overijssel streeft naar een continuiteitsreserve van maximaal € 550.000,= om: - de continuïteit van de organisatie zeker te stellen - fluctuaties in projectsubsidies op te kunnen vangen - financiële risico's op te kunnen vangen, in het geval de organisatie niet in staat is om aan projectverplichtingen te voldoen - het doen van voor de bedrijfsvoering noodzakelijke investeringen - ervoor te zorgen dat de organisatie voldoende liquide is. Het CBF hanteert voor de zgn. continuïteitsreserve een maximum van 1,5 x de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie afhankelijk van de specifieke risico's van de organisatie. Een continuïteitsreserve is nodig om ervoor te zorgen dat de instelling ook in de toekomst aan haar verplichtingen voortkomend uit haar doelstelling kan voldoen. In hoofdstuk 3.6 wordt het beleid ten aanzien van reserves toegelicht. Bestemmingsreserve verhuis- en inrichtingskosten NMO is voornemens om, uiterlijk medio 2014, een nieuwe kantoorlocatie te betrekken. Het huidige huurcontract loopt op 31 augustus 2014 af. Met het oog op de te verwachten kosten van verhuizing en inrichting is door het bestuur een bestemmingsreserve gevormd ten laste van het resultaat 2011. Bestemmingsreserve financiering activa. In 2013 zijn de richtlijnen van het CBF ten aanzien van reserves en beleggingsbeleid gewijzigd. Op grond daarvan is besloten het saldo van de bestemmingsreserve financiering activa toe te voegen aan de continuïteitsreserve.

27

Nog te besteden inkomsten 1)

31-12-2013

Gespecificeerd per bate: Baten uit acties van derden Stichting De Natuur- en Milieufederaties Projectbijdragen van overheden Projectbijdragen provincie Overijssel Projectbijdragen van andere overheden Overige projectbijdragen

€

31-12-2012

122.069

198.890

181.394 85.048 150.940

67.319 6.703 117.160

€ 539.452

€

€ 390.072

1) Dit betreft in 2013 gehonoreerde aanvragen die in 2014 nog uitgevoerd moeten worden. Veel projecten lopen over meerdere jaren.

Crediteuren

€

31.356

€

19.214

€

42.852 45.882 7.300 597

€

44.912 54.768 8.500 1.368

Nog te betalen/vooruit ontvangen bedragen Verlof tegoeden/vakantiegeld juni t/m december Belastingdienst Accountantskosten Personeelsfonds Overige

28.129 €

124.760

76.290 €

185.838

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Huur kantoorpand NMO heeft een huurovereenkomst gesloten met NIMOG Beheer inzake het pand aan de Stationsweg 3 te Zwolle. De huurovereenkomst loopt tot en met 31augustus 2014. De maandelijkse huurverplichting bedraagt € 5.099,24 in 2013. Geindexeerd voor 2014 wordt dit € 5224,12. Huur kopieermachine Voor haar kopieermachine heeft NMO een huur-/serviceovereenkomst met Leferink Kantoormachineverhuur BV. Per kwartaal is dit € 2.497,=. Dit contract loopt in 2014 af. Krediet in rekening-courant Natuur en Milieu Overijssel heeft in januari 2010 een overeenkomst gesloten met het Nationaal Groenfonds te Hoevelaken inzake een geldlening in de vorm van een rekening-courant met een kredietlimiet van € 250.000. De rekening-courant wordt uitsluitend aangehouden ten behoeve van geldtransacties, die in directe zin verband houden met de heroriëntatie en doorstart van Stichting Natuur en Milieu Overijssel. Het krediet wordt vanaf eind 2010 jaarlijks ingeperkt met € 27.778. In 2013 bedroeg het krediet € 166.666,= Ter meerdere zekerheid van het opgenomen krediet heeft de Provincie Overijssel zich in februari 2010 garant gesteld, middels een akte van borgtocht voor een bedrag van maximaal € 250.000. In 2013 is er geen gebruik gemaakt van bovengenoemd rekening-courantkrediet.

28

5.7 opstaat de staat vanenbaten 5.7 Toelichting Toelichting op de van baten lasten en overlasten het jaarover 2013 het jaar 2013 Werkelijk 2013

Baten Baten uit acties van derden De Natuur- en Milieufederaties 1) Overige fondsenwervers Inkomsten overlopend uit voorgaande jaren* Onderhanden werk naar volgend boekjaar*

Bijdragen van overheden Subsidie exclusief prestatiemodel Provincie Overijssel 2) Projectinkomsten Provincie Overijssel 3) Projectinkomsten andere overheden 3) Inkomsten overlopend uit voorgaande jaren* Onderhanden werk naar volgend boekjaar*

Overige projectbijdragen Projectinkomsten niet-overheden 3) Inkomsten overlopend uit voorgaande jaren* Onderhanden werk naar volgend boekjaar* Te acquireren

Begroot 2013

€

140.797 15.117 198.890 -122.069

€

115.000 18.000 97.500 -

€

219.230 18.446 184.855 -198.890

€

232.735

€

230.500

€

223.641

€

458.185 269.464 211.291 74.022 -266.442

€

458.185

€

484.000 124.608 247.949 118.175 -74.022

€

746.520

€

€

900.710

€

207.733 117.160 -150.940 -

€

€

291.870 112.856 -117.160 -

173.953

€

€

287.566

€ Rentebaten Rentebaten

70.000 528.185

632.596

6.332

632.596

-

6.332 Overige baten Overige inkomsten OV inkomsten oude jaren Bijdrage in exploitatiekosten

Totaal baten 1)

Werkelijk 2012

7.808 0

14.092 7.812 13.061 €

34.964

€

€

1.194.503

€

7.808

-

6.614

-

11.900

1.391.281

€

18.515

€

1.438.240

Dit betreft de baten, die Natuur en Milieu Overijssel ontvangt van Stichting De Natuur- en Milieufederaties. Het betreft een reguliere bijdrage van € 118.000,= over 2013. Als extra projectbijdragen is een bedrag van € 22.797,= toegekend over 2013. Deze stichting ontvangt gelden die de Nationale Postcode Loterij aan de gezamenlijke milieufederaties beschikbaar stelt voor projecten. In 2013 is 97,4% van alle toekenningen in Stichting De Natuur- en Milieufederaties afkomstig van de Nationale Postcode Loterij. De voorwaarden voor de beneficiënt door de Nationale Postcodeloterij zijn opgenomen in de overeenkomst tussen de Stichting Nationale Postcode Loterij NV en Stichting De Natuur- en Milieufederaties. Een kopie hiervan is bij Natuur en Milieu Overijssel op te vragen. In 2011 is deze overeenkomst verlengd tot 2015. 2) Dit betreft de prestatiesubsidie van de Provincie Overijssel vastgelegd in het besluit 2012/0286348 van 29 januari 2013. 3) De overige subsidies en projectinkomsten zijn incidenteel. *Het totale bedrag "Subsidies overlopend uit voorgaande jaren" in 2013 bedraagt € 390.072,=. Het totale bedrag "Onderhanden werk naar volgend jaar" bedraagt in 2013 € 539.452,=

29

30

155.413 €

€

181.935 €

26.521 €

- €

94.254 €

15.774 €

78.480 €

1.255 €

- €

5.641 €

6.403 €

673 €

- €

260.952 €

40.536 €

220.416 €

21.960 €

-

14.497 €

16.455 €

1.730 €

-

165.774 € € 39.361 €

644.995 €

96.963 €

548.032 €

73.320 €

€

34.677 €

€

- €

-

- €

- €

- €

- €

- €

- €

- €

Overstijgende activiteiten

4.139 €

396.535

Netwerken

Werving baten

- €

€

- €

- €

- €

- €

- €

- €

- €

- €

€

- €

-179.795

179.795 €

- €

15.225 €

10.677 €

12.119 €

1.274 €

18.411 €

1.194.503 €

1.182.137 €

1.182.137 €

122.105 €

15.225 €

74.976 €

85.105 €

8.949 €

18.411 €

1.391.281 €

1.376.281 €

1.376.281 €

186.210 €

10.000 €

108.800 €

99.750 €

10.000 €

19.500 €

1.438.240

1.342.662

1.342.662

330.341

13.091

57.018

91.633

3.308

16.145

831.126

Werkelijke lasten 2012

942.021 €

Begrote lasten 2013

857.365 €

Werkelijke lasten 2013

122.089 €

Lasten Beheer en administratie

Besteed aan doelstellingen als percentage van de baten 99% 99% 93% Besteed aan doelstellingen als percentage van de lasten 100% 100% 100% Kosten B&A tov totale kosten. 15,2% De kosten zijn zoveel als mogelijk toegerekend aan de doelstellingen op basis van de urenregistratie. De directe projectkosten zijn rechtstreeks aan de doelstellingen toegerekend. Voor zover kosten niet direct zijn toe te wijzen aan de doelstellingen zijn deze verantwoord onder Beheer en Administratie. Dit betreft onder meer kosten van directie en ondersteuning (secretariaat en administratie), die niet rechtstreeks toegerekend kunnen worden aan de doelstellingen. De kosten van Beheer en Administratie zijn toegerekend aan de doelstellingen naar rato van de rechtstreeks toegewezen kosten (excl. directe projectkosten). De kosten van beheer en administratie zijn in 2013 15,2% van de totale kosten (2012 12 %). Natuur en Milieu Overijssel hanteert de volgende normen voor de verschillende kengetallen: - kosten eigen fondsenwerving t.o.v. de baten uit eigen fondsenwerving n.v.t. - besteed aan doelstelling t.o.v. van de baten 100% - besteed aan doelstelling (voor verdeling kosten beheer en administratie) t.o.v. de lasten 80% - kosten beheer en administratie t.o.v. van de lasten 20%

Baten

€

- €

25.570 €

€

€

Afschrijving en rente

Directe projectkosten

€

9.485 €

€

€

Huisvestingskosten

Kantoor- en algemene kosten

Beheer en administratie

10.766 €

€

Publiciteit en communicatie

Totaal

1.132 €

€

Directe beheer en adm kosten

Klimaat en duurzame ontwikkeling

64.508 €

€

Personeelskosten

108.460 €

Doelstellingen Kwaliteit vd Ruimtelijke Natuur Kwaliteit

Bestemming Lasten

gemaakt. In onderstaande tabel is weergegeven op welke wijze de kosten van Beheer en Administratie aan de doelstellingen worden toegerekend.

Op grond van de vernieuwde richtlijn 650 dienen de kosten van Beheer en Administratie als separate kostenpost in de jaarrekening zichtbaar te worden

5.8 Lastenverdeling

5.8 Toelichting lastenverdeling Werkelijk 2013

Begroot 2013

Werkelijk 2012

Lasten Personeelskosten Publiciteit en communicatie Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Directe Beheer en Administratiekosten Afschrijving Directe activiteitenkosten uitvoering projecten

Personeelskosten Brutoloon Mutatie reservering vakantiegeld juni t/m december Heffing spaarloon/vermindering afdracht loonheffing Werkgeverskosten sociale verzekeringen Werkgeverskosten pensioenfonds

€

857.365 8.949 85.105 74.976 18.411 15.225 122.105

€

942.021 10.000 99.750 108.800 19.500 10.000 186.210

€

831.126 3.308 91.633 57.018 16.145 13.091 330.341

€

1.182.137

€

1.376.281

€

1.342.662

666.955 -3.094 407 100.056 65.122 829.446 23.427 9.405 13.122 2.222 6.683 884.305 26.939 -

€

689.714

€

650.005 887 248 98.155 62.105 811.399 21.177 1.074 3.776 25.587 1.843 11.277 876.133 3.955 26.434 14.618

857.365

€ €

€

€ Reis- en verblijfkosten Wervingskosten Deskundigheidsbevordering Verzuimrisicoverzekering Arbodiensten Overige personeelskosten € Af: ontvangen ziekengeld Af: doorberekende bruto salarissen aan Af: aanvulling werkgelegenheidsinitiatieven € € Gemiddeld aantal personeelsleden in fte's

31

13,12

€

€

132.905 67.112 889.731 27.500 2.500 10.000 25.000 2.500 12.000 969.231

€

€

27.210 942.021 13,67

€

831.126 13,21

De bezoldiging van de bestuurder is in 2013 als volgt: Grondslag: CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening

Specificatie Naam

G.M.L. Wijffels

Functie

Algemeen Directeur

Dienstverband aard uren parttime percentage periode

onbepaald 36 100% 01-01-2013 t/m 31-12-2013

Bezoldiging in euro's Jaarinkomen; Brutoloon Vakantiegeld Eindejaarsuitkering Variabel inkomen

€ € €

75.651 5.947 6.755

Totaal Jaarinkomen

€

88.352

SV verzekeringslasten Pensioenlasten werkgever Belastbare vergoedingen Overige beloningen op termijn Uitkering beeindiging dienstverband

€ €

9.077 9.771

Totaal Overige lasten en vergoedingen

€

18.848

Totaal bezoldiging 2013

€ 107.200

Totaal bezoldiging 2012

€ 104.618

Er zijn aan de bestuurder en de leden van de Raad van Toezicht geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.

32

Werkelijk 2.013 Publiciteit en communicatie Representatiekosten

Huisvestingskosten Huur Energiekosten Overige huisvestingskosten

Kantoor- en algemene kosten Kantoorbenodigdheden Telefoon- en internetkosten Porti- en vrachtkosten Druk/kopie/vormgeving Abonnementen/vakliteratuur Automatiseringskosten Overige kosten algemeen Kosten inhuren derden Totaal

8.949

€

10.000

€

3.308

€

8.949

€

10.000

€

3.308

€

61.191 8.774 15.140

€

67.500 12.000 20.250

€

59.817 10.204 21.611

€

85.105

€

99.750

€

91.633

€

4.167 5.341 2.217 22.242 4.809 10.677 12.186 13.338

€

16.000 5.200 5.500 20.000 5.750 19.000 34.850 2.500

€

6.529 4.962 3.424 12.537 4.703 13.215 11.648 -

€

74.976

€

108.800

€

57.018

7.300 4.541 6.570 €

18.411

De leden van de Raad van Toezicht hebben in 2013 een vergoeding ontvangen

naar rato van het aantal bezochte vergaderingen.

33

Werkelijk 2012

€

Directe beheer en administratiekosten Accountantskosten Administratiekosten Bestuurskosten/incl verg Raad van Toezicht 1)

1)

Begroot 2013

8.500 5.000 6.000 €

19.500

8.152 4.366 3.627 €

16.145

Werkelijk 2.013 Afschrijving Afschrijving inventaris

Werkelijk 2012

€

15.225

€

10.000

€

13.091

€

15.225

€

10.000

€

13.091

Directe activiteitenkosten uitvoering projecten 2) Loonkosten NME 3)

26.931 1.796 33.092 8.537 51.749

Drukwerk/kantoor Catering/campagne Materialen Inhuren derden €

2)

Begroot 2013

122.105

27.210 28.500 27.000 25.000 78.500 €

186.210

26.434 6.661 43.594 30.765 222.887 €

330.341

Deze kosten worden rechtstreeks aan de projecten doorberekend. De verschillen ontstaan doordat er in bepaalde

projecten meer externe kosten zitten. Deze post is moeilijk van te voren te begroten, maar wordt lopende een project aangepast, en alleen opgenomen als er dekking is voor deze extra kosten binnen het project. 3) Rechtstreeks toegerekende loonkosten aan het NME netwerk.

34

5.9 Werkelijk versus begroot resultaat 5.9 Werkelijk versus begroot resultaat

Er is een positief resultaat gerealiseerd van € 12.367 ,=. Begroot was een resultaat van € 15.000.

Baten, gerealiseerd Baten, begroot Verschil

€ 1.194.503 € 1.391.281

Lasten, gerealiseerd Lasten, begroot Verschil

€ 1.182.137 € 1.376.281

-€ 196.778

Saldo verschil met begroting

-€ 194.144 -€ 2.633

5.10 Overigegegevens gegevens 5.10 Overige Statutaire regeling betreffende de resultaatbestemming In de statuten zijn geen specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de resultaatbestemming. Bestemming van het resultaat over het boekjaar Het positieve resultaat over 2013 is als volgt toegevoegd aan de reserves van de stichting: Continuiteitsreserve Bestemmingsreserve verhuis- en inrichtingskosten Bestemmingsreserve financiering activa

34.564 0 -22.197 €

12.367

Nevenvestigingen Geen nevestigingen Nevenvestigingen Geen nevenvestigingen.

5.11 Controle verklaring 5.11 Controle verklaring De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is hierna opgenomen.

35

Bijlage 1 begrote exploitatierekening Bijlage 1 Begrote exploitatierekening 2014 Omschrijving

Begroting 2014

Begroting 2013

Werkelijk 2013

Baten. Subsidie Provincie Overijssel

€

432.685

€

458.185

€

458.185

Overige subsidies en inkomsten

81.000

88.000

744.901

Mutatie onderhanden werk

95.000

97.500

149.380-

De Natuur- en Milieufederaties

118.000

115.000

140.797

Nog te acquireren

669.893

632.596

-

€

1.396.578

€

1.391.281

€

1.194.503

€

942.728

€

942.021

€

857.365

Lasten. Personeelskosten Publiciteit en communicatie

10.000

Huisvestingskosten

104.200

99.750

85.105

Algemene kosten

125.300

148.300

117.562

177.350

186.210

122.105

15.000

15.000

12.367

Afschrijving en rente

22.000

Activiteitenkosten projecten Resultaat

€

37

1.396.578

€

1.391.281

€

1.194.503

Bijlage 2

Betalingen Stichting De Natuur en Milieu Federaties 2013

B 1301

Bijdrage 2013

€

118.000,00

Np 0802

Ave Natura

Pr 1206

Pluk van de Petteflet

Ac 1314

Acquisitie en projectontwikkeling

1.364,00

Pr 1303

Nacht vd nacht en laat het donker donker 2013

2.069,12

Pr 1203

Nacht vd nacht en laat het donker donker 2012

4.432,50

Pr1005

Gedragen door de wind

Ac 1203

Vergoeding Programmadirectie

TOTAAL

 

4.307,10 500,00

640,60 5.910,00

€

137.223,32

“In 2013 is 97,4 % van alle toekenningen van Stichting De Natuur en Milieu Federaties afkomstig van de Nationale Postcode Loterij.”

38

Bijlage 3 CDO-Netwerk

CDO Makelaar/Opzetten CDO netwerk Betreft de volgende beschikkingen van de Gemeente Zwolle: Subsidie CDO makelaar Periode: 1 april 2013-1 oktober 2014 Kenmerk: PU1305-0144 Afrekening Subisidieverlening CDO makelaar Periode: 1 april 2013-1 oktober 2014 Kenmerk: PU1307-0137 In een brief van 24 juli 2013 gaat de Gemeente er mee akkoord dat er over de periode 01-04-2013 tm 31-12-2013 middels een vaststellingsformulier en een financieel verslag 2013 een aanvraag tot vaststelling wordt ingediend. De in dit verslag opgenomen verklaring van de accountant heeft tevens betrekking op deze bijlage. (Artikel 1:22 lid 6 van de ASV)

Financieel verslag 2013

De subsidie is verstrekt voor een periode van 1,5 jaar, waarvan de helft in 2013 en de andere helft in 2014 valt. Het totale subsidiebedrag van € 60.000,= is te verdelen over beide jaren; elk jaar een bedrag van € 30.000,=. In 2013 zijn minder uren besteed aan de opdracht als CDO-makelaar dan begroot. De resterende uren willen we in 2014 besteden. Het ligt in de aard van de opdracht dat het zwaartepunt in het tweede deel van de termijn ligt. In 2013 bestonden de werkzaamheden voor een groot deel uit het spreken van alle betrokken partijen. Nu het beeld compleet is en de betrokken partijen zijn benaderd, is het in 2014 tijd voor actie. Hier is meer tijd voor nodig dan de opstartfase van de opdracht. Omdat er in 2013 iets minder werk is verricht dan gepland wordt er voor de uren in 2013 een bedrag van € 26.375,= verwerkt in de boekhouding. Voor 2014 wordt de rest van het bedrag meegenomen om te besteden in 2014. Daarmee komt het totaal te besteden bedrag voor 2014 op € 33.625,=

39

Bijlage 4 De Raad van Toezicht De samenstelling: De Raad van Toezicht bestond in 2013 uit de volgende personen: · Drs. A. Vroon; voorzitter, in functie: 11-12-2013 · Drs. A. Kuiper; in functie: 28-09-2011 · Dr. L.J. Dijkstra; in functie: 16-12-2008 · Drs. J.L. Hoeflak; in functie: 12-04-2007 · Ir. R.A.F. Nij Bijvank; in functie: 28-09-2011 · Ir. M.J.L.A. Langeslag-Linssen; in functie: 19-09-2012 Bijeenkomsten Raad van Toezicht in 2013: · 27 februari · 10 april · 22 mei · 25 september · 27 november · 11 december Daarnaast heeft de Raad van Toezicht op 28 november vergaderd met de medewerkers. Deze vergadering werd bijgewoond door Drs. J.L. Hoeflak. Auditcommissie: In 2013 heeft de Auditcommissie de volgende samenstelling: · Drs. A. Kuiper · Drs. J.L. Hoeflak · Drs. F.M. Galesloot RA (extern lid) Lid Raad van Toezicht van Stichting De Natuur en Milieufederaties: Drs. J.L. Hoeflak is namens Natuur en Milieu Overijssel lid van de Raad van Toezicht van Stichting De Natuur en Milieufederaties.

40

Relevante (neven)functies van de leden van het bestuur en het toezichthoudend orgaan: Als relevante (neven)functies is door de volgende leden van het bestuur en toezichthoudend orgaan de volgende melding gedaan. Bestuur: Ir. G.M.L. Wijffels: · Lid Raad van Advies van Staatsbosbeheer · Penningmeester bestuur Stichting IJssellandschap te Olst

Lid Raad van Toezicht Deltion College te Zwolle Raad van Toezicht:

Ir. M.J.L.A. Langeslag:

· Directeur bedrijfsvoering Waterschap Vechtstromen. ·

Drs. A. Vroon:

· Lid RvC woningcorporatie Delta Wonen te Zwolle · Penningmeester en lid Bestuur Socires (Society and Responsibility) · Auditor excellentieprogramma’s hoger onderwijs (Siriusprogramma) · · Dr. L.J. Dijkstra

Senior adviseur landschapsecologie gemeente Zwolle



Ir R.A.F. Nij Bijvank



Strategisch adviseur Waterschap Vechstromen

Verslag Raad van Toezicht 2013:

41

Verslag van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht van Natuur en Milieu Overijssel blikt terug op een jaar waarin de verbetering van de bedrijfsvoering is gecontinueerd. De financiële situatie is verder gestabiliseerd, zowel qua liquiditeit als solvabiliteit. Het eigen vermogen van NMO laat wederom een (lichte) verbetering zien. Tegelijkertijd tekende zich een aantal veranderingen af in de omgeving, die het voor de organisatie noodzakelijk maken fundamenteel na te denken over haar toekomst. Vanwege de economische situatie gaan diverse organisaties over tot het heroverwegen van hun uitgaven. De focus op de provinciale kerntaken bij het toekennen van de prestatiesubsidie door de provincie Overijssel vraagt om heroriëntatie van NMO op haar werkwijze en aanbod.  In 2013 heeft NMO haar strategische visie en beleid aangescherpt. De Raad van Toezicht heeft vanuit haar adviserende rol bijgedragen aan het tot stand komen van dit visiedocument. Tevens vormt deze strategische visie het actuele kaderdocument voor de raad om de resultaten van NMO aan te toetsen. De Raad van Toezicht is in 2013 vijf keer bij elkaar geweest, was twee keer aanwezig bij bestuurlijk overleg met de provincie en heeft verschillende evenementen van Natuur en Milieu Overijssel bijgewoond. De raad heeft halverwege 2013 haar eigen functioneren geëvalueerd en een aantal verbeterpunten ter hand genomen: - in het toezicht zich concentreren op de koers en afgesproken doelen. - de rollen als raad ten opzichte van de bestuurder helder houden (toezichthouder, werkgever, sparring partner) Tevens heeft zij een aantal scenario’s benoemd, die in nabije toekomstige situaties NMO kunnen helpen haar doelstellingen waar te maken. De verdere uitwerking van deze scenario’s zal in 2014 plaats vinden.  In 2013 heeft de raad afscheid genomen van haar voorzitter en een nieuwe voorzitter gevonden in de heer drs. A. Vroon. De Raad kijkt terug op een jaar waarin zij de samenwerking met de bestuurder als constructief en prettig heeft ervaren. De Raad van Toezicht is trots op de bereikte resultaten en realiseert zich dat de veranderende situatie voor NMO uitdagend zal zijn. Marianne Langeslag-Linssen, vicevoorzitter van de Raad van Toezicht

42

43

12-apr-07

16-dec-08

22-dec-09

28-sep-11

19-sep-12

11-dec-13

Drs. J.L. Hoeflak

Dr. L.J. Dijkstra

Drs. A. Kuiper

Ir. R.A.F. Nijbijvank

Ir. M.J.L.A. Langeslag

Drs. A. Vroon

jaartal

benoeming

2007

benoeming

2008

benoeming

2009 herkiesbaar

2010

benoeming

herkiesbaar

2011

benoeming

herkiesbaar

2012

benoeming

herkiesbaar

2013

herkiesbaar

herkiesbaar

stopt per 1 april

2014

herkiesbaar

herkiesbaar

2015

Rooster van aftreden Raad van Toezicht Natuur en Milieu Overijssel

herkiesbaar

2016

herkiesbaar

niet herkiesbaar

2017

herkiesbaar

niet herkiesbaar

2018

herkiesbaar

2019

niet herkiesbaar

2020

Bijlage 5 Het bestuur Het bestuur bestond in het verslagjaar uit de volgende personen: · Ir. G.M.L. Wijffels; in functie als directeur vanaf 01-09-2009. Voor de verslaglegging van het bestuur verwijzen we naar het voorwoord waarin de bestuurder verslag doet van de resultaten en een blik geeft op de toekomst. Voor de resultaten en financiële zaken verwijzen we naar de jaarrekening en hoofdstuk 4 van dit jaarverslag.

Ir. G.M.L. Wijffels

44

Bijlage 6 Personeel Medewerkers in en uit dienst: Medewerkers uit dienst: · Martin Hoek, Medewerker Natuur en Landschap, per 31-05-2013 · Marijke Wester, Projectleider Educatie voor Duurzame Ontwikkeling, per 30 -11-2013 · Angelien Hoppen, Projectleider Educatie voor Duurzaamheid, per 31-12-2013 · Peter Adema, Adviseur Communicatie en IVN-Consulent, per 31-12-2013 · Paul Santman, Projectleider Energie en Duurzaamheid, per 31-12-2013 Medewerkers in dienst: · Annefloor Zuurbier, Projectleider Educatie voor Duurzaamheid met ingang van 01-08-2013 · Ruud Pleune, Projectleider Natuur, Landschap en Landbouw met ingang 03-06-2013 · Alma Streefkerk, Projectleider Educatie voor Duurzame Ontwikkeling met ingang 01-02-2013. Op 31 december 2013 waren de volgende medewerkers in dienst: · · · · · · · · · · · · ·

Gerda van den Berg, Secretaresse Annelies van der Blij, Educatie voor Duurzame ontwikkeling Sylvia ter Heegde, Financiën en Control Loet van der Heijden, Projectleider Energie en Duurzaamheid Wijnand Jonkers, Projectleider Energie en Duurzaamheid Jan Willem Jorritsma, Projectleider Educatie voor Duurzame Ontwikkeling Daniëtte Kisjes, Secretaresse Livia Leysen, Adviseur Communicatie en PR Gerben Mensink, Projectleider Ruimtelijke Ordening Willem Seine, Projectleider Water, Voedsel en Energie Godelieve Wijffels, Directeur Ruud Pleune, Projectleider Natuur, Landschap en Landbouw Alma Streefkerk, Projectleider Educatie voor Duurzame Ontwikkeling

45

Bijlage 7 verantwoordingsverklaring Verantwoordingsverklaring De leden van de Raad van Toezicht en van het Bestuur van Natuur en Milieu Overijssel onderschrijven de volgende principes: 1. Binnen de instelling is de functie ‘toezicht houden’ (goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’.” 2. De instelling werkt continu aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. 3. De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. In deze verantwoordingsverklaring wordt beschreven op welke manier de organisatie invulling geeft aan deze principes. Ad 1 Functiescheiding tussen toezicht en uitvoering Bij Natuur en Milieu Overijssel is de uitvoering van de functie ‘beleid en (dagelijkse) leiding’ enerzijds gescheiden van de functie ‘toezicht houden’ anderzijds. De eerste functie ligt bij het bestuur, de tweede bij de Raad van Toezicht. Deze scheiding is vastgelegd in de statuten. De Raad van Toezicht (toezichthouder) evalueert haar taak en positie. Sinds 2011 is een auditcomité actief. Bij wijziging van de samenstelling van de Raad van Toezicht kan de taakverdeling van de leden bij besluit van de Raad van Toezicht worden gewijzigd op basis van de deskundigheden van de afzonderlijke bestuursleden. Ad 2 Optimale besteding van de financiële middelen De stichting Natuur en Milieu Overijssel heeft volgens de statuten ten doel “bevordering van het behoud, herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en milieu, alles in de meest ruime zin, in het bijzonder in de provincie Overijssel”. Zij heeft dat doel geconcretiseerd in de volgende missie: Samen met overheden, bedrijven en inwoners werkt Natuur en Milieu Overijssel aan een mooi en duurzaam Overijssel. Een provincie waar we duurzaam wonen en werken, zodat inwoners van Overijssel nu en later kunnen genieten van een gezonde en groene leefomgeving. Vanuit onze missie werken we toe naar een toekomstbestendig Overijssel. Natuur en Milieu Overijssel wil een omslag maken naar een circulaire economie en een vitale leefomgeving en de kracht van de samenleving versterken. Natuur en Milieu Overijssel heeft in de afgelopen jaren voortdurend gewerkt aan verbetering van de projectmatige aanpak van haar werkzaamheden. Alle beleidsmatige en projectmatige activiteiten zijn gericht op het realiseren van de doelstelling van Natuur en Milieu Overijssel.

46

Optimalisering van de effectiviteit van de organisatie vindt op de volgende manier plaats: · De directie stelt jaarlijks een werkplan met begroting vast, waarin onder meer de gewenste resultaten, begrote kosten en beoogde financiering per project zijn vastgelegd. Het werkplan met begroting wordt besproken met de provincie. Na akkoord van de provincie wordt het werkplan en de begroting ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht · Over de voortgang van het werkplan en de afzonderlijke projecten wordt conform de daarover gemaakte afspraken aan de partners en subsidieverstrekkers gerapporteerd. · De medewerker Financiën en Control stelt een jaarrekening op conform de Richtlijn 650 Fondswervende instellingen. De accountant controleert deze en voorziet de jaarrekening van een goedkeurende accountants­ verklaring. De accountant rapporteert aan het bestuur over de jaarlijkse accountants­controle. De Raad van Toezicht toetst de jaarrekening en keurt deze goed. · De directie stelt jaarlijks een overzicht op van de gerealiseerde prestaties, de gerealiseerde uren en kosten, met per project informatie over de gerealiseerde financiering, te weten subsidies en overige bijdragen. De inhoudelijke verslaglegging wordt samengevat in het jaarverslag, dat door geïnteresseerden kan worden opgevraagd. De werkwijze van de organisatie wordt voortdurend geëvalueerd en er worden afspraken gemaakt over verbeteringen van de aanpak in de toekomst. · De taken, bevoegdheden en procedures rond de besteding van de financiële middelen zijn vastgelegd in de Administratieve Organisatie. Ad 3. Streven naar optimale relaties met belanghebbenden.

Natuur en Milieu Overijssel heeft minimaal 3 keer per jaar bestuurlijk overleg met de verantwoordelijke gedeputeerde van de provincie. Natuur en Milieu Overijssel ondersteunt mensen, die zich actief inzetten voor hun eigen leefomgeving. Zij vervult de functie van vraagbaak, aanspreekpunt en coördinator van lokale activiteiten in Overijssel. Zij beschikt daarvoor over een breed netwerk van contacten. Gerelateerd aan onze doelstelling zijn belanghebbenden: 1. plaatselijke groepen en individuen, die zich inzetten voor natuur, milieu en landschap in Overijssel 2. beleidsmakers en beslissers in openbaar bestuur en bedrijfsleven, die invloed uitoefenen op het terrein van natuur, milieu en landschap in Overijssel 3. samenwerkingspartners, waaronder de terrein beherende organisaties (Landschap Overijssel, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer), woningbouwcorporaties, onderwijsinstellingen, waterschappen, bedrijven etc. De informatievoorziening is erop gericht om de effectiviteit van de activiteiten van Natuur en Milieu Overijssel te vergroten. Concrete voorbeelden van de uitvoering van de communicatiestrategie zijn: · onze website waarmee op een heldere manier inzicht wordt gegeven in visie, taken en rollen van Natuur en Milieu Overijssel, haar activiteiten en die van haar collega-organisaties · de digitale nieuwsbrief Notendop, waarmee geïnteresseerden actief worden geïnformeerd over actuele ontwikkelingen en activiteiten. · Faceboek en Twitter, waarbij we onderdeel zijn van diverse communities. Natuur en Milieu Overijssel maakt jaarlijks een publieksversie van haar activiteiten, en een zakelijk jaarverslag. Het magazine ENNEMMO (publieksversie) wordt verspreid onder alle betrokkenen en is te downloaden via de website van NMO, www.natuurenmilieuoverijssel.nl. Het zakelijk jaarverslag wordt verstuurd aan het College van Gedeputeerde Staten van Overijssel, de Nationale Postcode Loterij, het Centraal Bureau Fondsenwerving, het Nationaal Groenfonds, de Raad van Toezicht, de provinciale Natuur en Milieufederaties, en kan worden opgevraagd via een link op de website.

47

Iedereen is vrij om inbreng te leveren en te reageren op onze activiteiten en het te voeren of gevoerde strategische en inhoudelijke beleid. Dat kan op verschillende manieren; onze website naast facebook is daarvoor een goed platform. Meningen, opvattingen of reacties worden op prijs gesteld en worden in de reguliere werkprocessen van beleidsvorming en uitvoering meegenomen.

Tot slot bestaat er voor belanghebbenden de mogelijkheid om een klacht in te dienen, als zij het bijvoorbeeld niet eens zijn met de uitvoering van activiteiten of constateren dat er sprake is van inconsistentie van beleid. Voor een correcte verwerking van de klachten is in 2005 de Klachtenprocedure Natuur en Milieu Overijssel vastgesteld. Doelstellingen van deze procedure zijn: 1. Klachten afhandelen op een vooraf vastgestelde eenduidige wijze, om de servicegraad naar de aangesloten organisaties, relaties, partners en geïnteresseerden te bewaken. 2. Ten behoeve van bestuur en/of management inzicht verschaffen in het totale aantal, de soort en de ernst van klachten om zo, waar nodig en mogelijk, te komen tot aanbevelingen om werkprocessen of de inhoudelijke koers aan te passen of te wijzigen. De volledige tekst van de klachtenprocedure is bij Natuur en Milieu Overijssel op te vragen. Aldus vastgesteld te Zwolle door het bestuur van Natuur en Milieu Overijssel op 28 februari 2014.

Ir. G.M.L. Wijffels bestuurder

48

Bijlage 8: Aangesloten groepen Gemeente Almelo · IVN Almelo · KNNV Twenthe · Stichting Natuurlijk Twente (NAT) · Nivon Almelo Gemeente Borne · Natuur en milieuraad Borne Gemeente Dalfsen · Vrienden van Dalfsen · Natuur en Milieuwerkgroep Nieuwleusen · Landschap Overijssel Gemeente Deventer · Natuur en Milieu Bathmen · KNNV Deventer · Natuur en Milieuplatform Deventer · IVN Deventer · Nivon Deventer-Zutphen · Stichting Natuur Anders · Deventer Bomenstichting · Stichting Natuurboeren · Vogelwerkgroep De IJsselstreek Gemeente Dinkelland · Heemkunde Denekamp · Stichting Natuur en Milieu Ootmarsum · Heemkunde Weerselo · Natura Docet Wonderryck Twente

49

Gemeente Enschede · Werkgroep Vereniging Milieudefensie Landbouw Twente · KNNV Enschede · IVN Enschede · Vereniging Vrienden van de Twentse Welle

· Stichting Houd Driene Groen · Stichting Natuur en Milieuraad Enschede Gemeente Haaksbergen · IVN Haaksbergen · Stichting Natuur en Milieu Haaksbergen Gemeente Hardenberg · Natuuractiviteitencentrum De Koppel · IVN Hardenberg-Gramsbergen e.o. · Weidevogelbescherming Avereest · Natuurwerkgroep De Reest · Stichting Natuurbehoud Noordoost Overijssel · Stichting Das en Vecht Gemeente Hellendoorn · Centrum voor Natuur en Milieu Educatie · IVN Hellendoorn-Nijverdal · Stichting Milieuraad Hellendoorn · Vogelwerkgroep Midden-Overijssel Gemeente Hengelo · Stichting Natuur en Milieuraad Hengelo · IVN Hengelo · Nivon Hengelo · KNNV Hengelo-Oldenzaal

50

Gemeente Hof van Twente · Stichting De Groene Hof · Nivon Goor · IVN Markelo · IVN Diepenheim · Vereniging Verontruste Burgers Hof van Twente Gemeente Kampen · Natuurvereniging IJsseldelta Gemeente Losser · IVN Losser Gemeente Oldenzaal · IVN Oldenzaal · Stichting Milieuoverleg Oldenzaal Gemeente Olst-Wijhe · IVN De Grutto Wijhe-Olst Gemeente Ommen · Vereniging Natuur en Milieu De Vechtstreek Gemeente Raalte · IVN Raalte Gemeente Rijssen-Holten · IVN Rijssen Gemeente Staphorst · Natuurbeschermingsvereniging IJhorst-Staphorst Gemeente Steenwijkerland · KNNV De Noordwesthoek · IVN Noord-West Overijssel · Natuur en Milieuplatform Steenwijkerland

51

Gemeente Twenterand · IVN Den Ham-Vroomshoop · KNNV Vriezenveen · Stichting Milieuraad den Ham-Vroomshoop Gemeente Tubbergen · Natuur en vogelwerkgroep De Grutto Gemeente Wierden · Stichting Natuur en Milieu Wierden Gemeente Zwolle · IVN Zwolle · KNNV Zwolle · Milieuraad Zwolle · Nivon Zwolle · Avifauna Zwolle Provinciaal/regionaal · Het Oversticht · Twentse vogelwerkgroep · Vogelwerkgroep Midden Overijssel · Landschap Overijssel · Schoonewelle, centrum voor Natuur en Ambacht

52

Zwolle, 2 april 2014

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3 8011 CZ Zwolle [email protected] www.natuurenmilieuoverijssel.nl Twitter@natuurmilieuov www.facebook.natuurmilieuov