Coverstory
Zorgverzekeraars • Solidariteit •Selectie
Verzekeraars blijven kieskeurig In 2015 spraken de zorgverzekeraars af hoe ze de solidariteit in het zorgstelsel in stand konden houden. Mooie woorden. Maar in de praktijk blijkt risicoselectie lastig op te geven. Door Daan Marselis
V
Verzekerden van Salland ZorgDirect krijgen eind 2015 een curieuze e-mail van hun zorgverzekeraar. “Ben je van plan om in 2016 zwanger te worden of is er al een baby op komst? Bekijk dan goed of je huidige verzekering nog bij je situatie past”, schrijft het label van ENO, de kleinste zorgverzekeraar van het land met een marktaandeel van krap 1 procent. De verzekeraar stuurt de mail omdat het de dekking voor geboortezorg in de aanvullende verzekering naar beneden heeft bijgesteld. Vrouwen met een kinderwens kunnen dus beter een andere verzekering zoeken, zo redeneert het bedrijf. De verzekeraar roept hiermee de verdenking van risicoselectie over zich af. “Zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger proberen te worden, zijn namelijk duur voor verzekeraars”, aldus Wynand van de Ven, emeritus hoogleraar Sociale Ziektekostenverzekering van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Gemiddeld kost de zorg rondom geboorte 5.000 euro per zwangere, blijkt uit een marktscan van de NZa uit december 2012. ENO probeert die kosten mogelijk te vermijden door de dekking voor geboortezorg naar beneden bij te stellen en minder aantrekkelijk te worden
voor vrouwen met kinderwens. Dan blijven de vruchtbare vrouwen zonder kinderwens over. Dat is extra aantrekkelijk omdat de verzekeraar voor die vrouwen 500 euro per jaar extra krijgt. Zo compenseert de overheid verzekeraars voor de hoge voorspelbare kosten rondom geboortezorg, anders zouden ze vrouwen in de vruchtbare leeftijd mogelijk niet langer als klant willen hebben.
Actieprogramma Risicoselectie voor de basisverzekering is verboden, verzekeraars moeten iedereen accepteren. Zorgverzekeraars zeggen allemaal tegen risicoselectie te zijn, maar toch is selectie van gunstige klanten via marketing en aanvullende verzekeringen mogelijk. Zorgverzekeraars Nederland (ZN), waarvan alle verzekeraars lid zijn, bedacht dus vorig jaar het actieprogramma Kern-gezond. Daarmee gaan verzekeraars de solidariteit in het zorgstelsel garanderen en risicoselectie uitbannen. In hoeverre ze daarin slagen, wordt nu geevalueerd. In afwachting van de uitkomst daarvan wil ZN-voorzitter André Rouvoet niet reageren. Wel is al duidelijk dat bijna alle verzekeraars ook afgelopen overstapseizoen weer een polis of nr. 2-3 • maart 2016 • Skipr
13
460 53 20
Zorgverzekeraars • Solidariteit • Selectie
een marketingcampagne hadden waarmee ze zich richtten op gezonde en jonge verzekerden. De Consumentenbond zette in december 2015 een aantal voorbeelden hiervan op een rij. Zo meldde BeSured op de eigen website dat het zich richtte op studenten en young professionals. Voor jongeren belangrijke zaken als fitness, condooms en een soa-preventieconsult werden gedekt via de aanvullende verzekering. C4ME toonde prominent een ‘afstudeerhoed’ en vroeg nieuwe klanten om de naam van hun opleidingsinstituut in te vullen. Andere verzekeraars gebruikten vergelijkbare technieken. “Door de indruk te wekken dat alleen studenten van deze verzekeringen gebruik konden maken, konden deze verzekeraars oudere consumenten weren”, schrijft de Consumentenbond.
Schande Voorzitter Chris Oomen van zorgverzekeraar DSW spreekt er schande van. Door actief gezonde doelgroepen te werven, doen zorgverzekeraars aan risicoselectie en dat ondermijnt de solidariteitsgedachte, zegt hij. Een ‘nare vorm’ van risicoselectie was volgens hem de campagne die Promovendum, een zogenoemde volmachthouder met ruim 200.000 verzekerden, jarenlang voerde. Als volmachthouder is Promovendum feitelijk een intermediair; het regelt zelf de acquisitie van nieuwe verzekerden en draagt zorg voor de afhandeling van schades. Maar Promovendum is geen zorgverzekeraar en dus verkoopt het de polissen van VGZ. Het bedrijf richt zich daarbij op hoger opgeleiden, een groep die doorgaans lagere zorgkosten maakt en waarvoor verzekeraars via een speciaal compensatiemechanisme bovendien vaak extra geld ontvangen. Oomen neemt het VGZ kwalijk dat het met Promovendum in zee ging op het moment dat Achmea zijn handen er vanaf trok. Achmea was volgens Oomen gevoelig voor de maatschappelijke kritiek dat Promovendum alleen toegankelijk zou zijn voor hoger opgeleiden. Een lezing die
door Achmea als ‘onzin’ wordt bestempeld. Al is het wel zo dat Achmea graag meer inhoudelijk wilde samenwerken met haar collectiviteiten, zegt woordvoerder Christine Rompa. “Het moet niet alleen om prijsconcurrentie gaan.” Hoe het ook zij: nadat Achmea en Promovendum elk een andere kant op gingen, sloot de volmacht zich aan bij VGZ. Oomen: “Het is heel kwalijk dat wanneer de grootste verzekeraar vanwege de maatschappelijke kritiek stopt, de nummer twee dan zegt ‘nou mooi, dan gaan wij het doen’.” VGZ acht zich niet schuldig. “Promovendum is niet de enige die zich op hoger opgeleiden richt”, zegt woordvoerder Dennis Verschuren. Aanvankelijk zag het bedrijf geen belemmering in de marketing van Promovendum. Dat liet iedereen tot de basisverzekering toe en overtrad dus volgens hem de wet niet. “Bovendien richtten ze zich met al hun verzekeringen op hoger opgeleiden en daar zei niemand wat van. Totdat Promovendum in een keer werd gebruikt als hét voorbeeld als het ging om risicoselectie voor de zorgverzekering.” Volgens Verschuren ondernam VGZ wel actie richting de volmacht. Zo vroeg het Promovendum de reclamecampagne aan te passen. Dit overstapseizoen deed Promovendum het dan ook veel netter dan voorheen, stelt de Consumentenbond.
Risicoselectie In opdracht van de NZa inventariseerde het iBMG welke mogelijkheden de zorgverzekeraars allemaal hebben voor risicoselectie en hoe de NZa deze kan opsporen. Verzekeraars kunnen groepen dure verzekerden buitensluiten door bijvoorbeeld polissen te ontwikkelen voor gezonde doelgroepen die weinig zorgkosten maken. Verzekeraars kunnen ook ongunstige verzekerden buitensluiten via de zorginkoop. Bijvoorbeeld door niet de beste zorg te contracteren die een groep patiënten nodig heeft. Ook kunnen verzekeraars de polisvoorwaarden van het basispakket zo formuleren dat de polis niet aantrekkelijk is voor groepen verzekerden die veel geld kosten, bijvoorbeeld door een second opinion alleen te vergoeden als er een verwijsbrief is of door uitsluitend medicatie te vergoeden als die via een internetapotheek is ge-
Logisch gevolg
kocht.
De discussie over risicoselectie vindt haar oorzaak in het zorgstelsel zelf. De strijd om de gunst van de jongere, gezonde en hogeropgeleide klant is het logische gevolg van een stelsel waarin verzekeraars enerzijds moeten zorgdragen voor het collectieve karakter en anderzijds met elkaar moeten concurreren. Emeritus hoogleraar Van de Ven geldt als een van de architecten van het systeem dat verzekeraars compenseert voor klanten die voorspelbaar hoge kosten maken; het risicovereveningssysteem. Dit compensatiemechanisme is één van de veiligheidssystemen die nodig zijn om kwaliteit nr. 2-3 • maart 2016 • Skipr
15
Coverstory
Polisjungle Het aantal merknamen is erg groot, terwijl in Nederland toch maar negen zorgverzekeraars actief zijn. Zo handelt Zilveren Kruis, onderdeel van Achmea, onder de namen Interpolis, FBTO, De Friesland en nog een aantal andere titels waaronder ik!, Kiemer en ProLife. Bekende handelsmerken uit de stal van VGZ zijn Univé en IZZ. Maar ook de titels Bewuzt, BeSured, Promovendum en National Academic behoren tot dit concern. Menzis heeft onder meer Anderzorg, Hema en Azivo. CZ handelt onder de namen Ohra en Delta Lloyd. Ook de kleinere zorgverzekeraars hanteren dit meermerken beleid. Al die verschillende merken bieden op hun beurt weer een aantal polissen aan, met elk andere voorwaarden en verschillende premies.
en solidariteit te borgen onder de Zorgverzekeringswet. Een andere maatregel is de acceptatieplicht, waardoor verzekeraars alle klanten voor de basisverzekering moeten accepteren. Ook moeten verzekeraars alle klanten dezelfde nominale premie in rekening brengen. Dit heet het verbod op premiedifferentiatie. Van de Ven: “Dit alles is nodig omdat de zorgkosten van ouderen een factor tien hoger zijn dan die van jongeren. Ook binnen elke leeftijdsgroep maken de ongezonde mensen tien keer hogere zorgkosten dan de gezonde.” Als verzekeraars niet voor die kostenverschillen gecompenseerd worden, worden ze geprikkeld om alleen nog jonge en gezonde klanten te accepteren. Of ongezonde mensen zouden alleen nog dure polissen kunnen afsluiten. “Maar dit kunnen we altijd nog via de zorgtoeslag corrigeren.”
Onaantrekkelijk Het grootste gevaar is dat risicoselectie leidt tot een lagere kwaliteit van zorg. “De meest schadelijke vorm van risicoselectie is dat een verzekeraar bewust de beste zorg voor bijvoorbeeld chronisch zieken niet meer contracteert. Op die manier maakt hij de polis voor die groep patiënten onaantrekkelijk en op de lange termijn holt dat het stelsel uit.” Geen enkele zorgaanbieder zal dan nog de noodzaak voelen om in dat type zorg te investeren, zegt Van de Ven. Dat kan er namelijk toe leiden dat hij geen contract krijgt en dan is hij het jaar erop failliet. Het risicovereveningssysteem moet dit voorkomen. “Het probleem is dat dit systeem nog niet perfect werkt”, zegt Van de Ven. Er zijn nog altijd
16 Skipr • nr. 2-3 • maart 2016
groepen verzekerden die overgecompenseerd worden. Voor die groepen verzekerden krijgt de verzekeraar eigenlijk geld toe. Deze mensen zijn dus extra aantrekkelijk voor verzekeraars. Maar dit betekent ook dat andere groepen minder aantrekkelijk zijn. Dat verklaart waarom veel marketing gericht is op gunstige groepen. De e-mail van zorgverzekeraar ENO vindt Van de Ven een perfect voorbeeld van risicoselectie. Niet alleen heeft het er de schijn van dat het bedrijf probeert voorspelbaar dure verzekerden te weren, ook zou het gelijktijdig een risicovereveningsbonus voor vruchtbare vrouwen zónder kinderwens ontvangen. ENO zelf ontkent op BNR Nieuwsradio dat het om risicoselectie gaat. Volgens de woordvoerder wilde het bedrijf de klanten alleen goed voorlichten omdat het de dekking van de polis had aangepast. En daar zit een belangrijke voetangel, zegt Van de Ven. “Het zou heel goed kunnen dat goede voorlichting inderdaad de intentie van ENO was. Het is ontzettend moeilijk aan te tonen of een zorgverzekeraar bewust aan risicoselectie doet.” Dat risicoselectie bestaat, staat voor hem vast. Hij en zijn collega’s toonden het in 2013 voor het eerst aan in het rapport Overstapgedrag en risicoselectie.
Zeven polissen Ook de Nederlandse Zorgautoriteit ziet ‘segmentatie op de polismarkt’. In een rapport van eind januari 2016 stelt de NZa dat in zeven polissen de selectie op basis van gezondheidsrisico’s of bijvoorbeeld leeftijd voorkomt. In het onderzoek,
Zorgverzekeraars • Solidariteit • Selectie
‘Echte verbetering is pas te verwachten als de risicovereffening goed werkt’ dat gaat over de jaren 2010 tot en met 2013, ziet de NZa ook aanwijzingen dat de solidariteit wordt aangetast. Dit komt doordat groepen verzekerden die bijvoorbeeld een hoog eigen risico kiezen, vaak ook een lagere premie betalen. Tegelijk ontvangen verzekeraars voor deze mensen een hogere compensatiebijdrage. Of van bewuste risicoselectie sprake is, kan de NZa niet zeggen. Daarvoor is aanvullend onderzoek nodig, dat de organisatie in juli 2016 publiceert.
Jaarlijks aangepast Het is overigens nog maar de vraag hoeveel winst risicoselectie de verzekeraars echt oplevert. Het genoemde compensatiemechanisme wordt jaarlijks door het ministerie van VWS aangepast. Groepen die nu gunstig zijn, kunnen volgend jaar wellicht minder wat aantrekkelijk gaan uitvallen. Van de Ven stelt dan ook dat de samenstelling van hun portefeuille voor verzekeraars heel erg belangrijk is. “Zorgverzekeraars willen dat hun klantenbestand een zo goed mogelijke doorsnee is van de Nederlandse bevolking. Want hoe de risicoverevening ook uitpakt, gemiddeld komen ze dan altijd goed uit.” Doelgroepmarketing zal altijd blijven bestaan, voorspelt hij. “We hebben een zorgstelsel neergezet waarin concurrentie tussen verzekeraars een belangrijke rol speelt. Dan verwacht je ook een doelgroepenbeleid.” Verschillende groepen zullen verschillende wensen hebben ten aanzien van hun zorgverzekering. De hoogleraar noemt
Kerngezond
jongeren, studenten, werknemers, ouderen, bewoners van de grote stad en van het platteland, gezonde en ongezonde mensen. “Het mooie van een concurrerende markt is dat verzekeraars marktonderzoek doen. Het probleem is dat mensen met een lagere sociaal economische status, ouderen en ongezonde mensen er in het polisaanbod nu nog bekaaid af komen.”
ZN wil met het actieplan Kerngezond vier doelen bereiken. Op één staan overzichtelijke polissen. ZN bedoelt duidelijke polissen per verzekeraar met een heldere polisinhoud. Ten tweede willen verzekeraars dat
Minder reclame
verzekerden eenvoudig moeten
Hebben de zorgverzekeraars hun gedrag sinds het actieplan Kern-gezond helemaal niet aangepast? Toch wel, zeggen betrokkenen. Er is afgelopen overstapseizoen minder reclame uitgezonden op televisie. Verzekeraars lijken hun reclamebudget naar beneden toe aangepast te hebben, zegt adviseur Paul van den Broek van BS Health Consultancy. Dat bureau analyseert jaarlijks de reclame-uitgaven van zorgverzekeraars. Ondanks de mooie woorden van Zorgverzekeraars Nederland is echte verbetering pas te verwachten als het risicovereveningssysteem goed werkt. Dennis Verschuren kijkt uit naar dat moment. “Als de risicoverevening zo aangepast wordt dat bijvoorbeeld ouderen aantrekkelijker worden, krijg je automatisch meer producten voor die doelgroep. Bij een goed werkend systeem van risicoverevening heb je verder dus geen enkele discussie meer over de doelgroep waarop een verzekeraar zich richt.” Van de Ven verwacht dat het nog zeker tot 2020 duurt voor het systeem zo goed werkt, dat ook ouderen en chronisch zieken even aantrekkelijk voor verzekeraars zijn als jonge, gezonde mensen.
kunnen overstappen. Ze moeten de premie te zien krijgen voordat ze hun leeftijd invullen. Verzekeraars gaan ook de drempels wegnemen die zorggebruikers ervaren, bijvoorbeeld door machtigingen van de vorige zorgverzekeraar over te nemen. Een derde doel is grotere transparantie over de bedrijfsvoering en een grotere invloed van verzekerden op het beleid. Ten slotte zullen de verzekeraars zich inspannen voor een breed basispakket, een laag vrijwillig eigen risico en een goed werkend risicovereveningssysteem.
nr. 2-3 • maart 2016 • Skipr
17
