VERSLAG VAN DE KU NSTCOMMISSI E VAN H ET CENTRUM VOOR REVALI DATI E – UMCG, locatie Beatrixoord september 2004 – maart 2007
Lieke Vreede
I N HOU D S O PGAV E 1. Inleiding • Visie • Samenstelling 2. • • • • •
Activiteiten en taken 2.1 Exposities 2.2 Kunstaankoop 2.3 Database 2.4 InterieurCommissie Openbare Ruimtes 2.5 Bewustwording
3. AM-Foundation 4. Financiën 5. Toekomst
Bijlage: Financieel verslag
1. I nleiding In 1986 werd, in wat destijds Revalidatiecentrum Beatrixoord heette, een Kunstcommissie geïnstalleerd die zich ging bezighouden met allerlei kunstuitingen ten behoeve van de instelling. Daarbij ging het alleen om originele kunstuitingen, dus oorspronkelijk werk, geen reproducties. Naast het aankopen van kunst werd ook kunst geleend voor de afdelingen die nog niet gerenoveerd waren. Eerst bij de Kunstuitleen Groningen, maar vanaf 2000 bij een particulier bedrijf. Toen in 2005 de renovatie van de verpleegafdelingen voltooid was - en er dus voor die afdelingen kunst was aangekocht - werd het contract met het kunstuitleenbedrijf beeïndigd. Inmiddels was de eigen collectie dermate gegroeid dat het noodzakelijk werd een database aan te leggen van alle werken. Deze extra werkzaamheden - naast de toenemende vraag vanuit de instelling om advies te geven over kunst en interieur - kwamen voor de commissieleden bovenop het reguliere takenpakket. Werkdruk en tijdsdruk namen steeds verder toe. Op 1 september 2004 begon daarom een tweejarig project, gericht op het professionaliseren van het kunstbeleid in wat tegenwoordig heet: het Centrum voor Revalidatie - UMCG, locatie Beatrixoord. Het Afdelingsbestuur stelde hiervoor vier uur per week beschikbaar, met ingang van 1 januari 2007 is het aantal uren verdubbeld en is de formatie voor onbepaalde tijd verlengd. | KUNST IN HUIS
De activiteiten van de Kunstcommissie bestonden in de afgelopen jaren uit het: • coördineren van het lenen van kunstwerken; • organiseren van wisselende tentoonstellingen en het verzorgen van de PR hiervoor; • aankopen van kunst ten behoeve van een eigen kunstcollectie; • onderhouden van contact met de AM-foundation voor het project Kunst met Zorg; • vastleggen van de eigen kunstcollectie in een database; • zorgdragen voor het inlijsten, plaatsen en ophangen van de kunstwerken; • adviseren bij activiteiten betreffende beeldende kunst; • verrichten van werkzaamheden die voortvloeien uit de InterieurCommissie Openbare Ruimtes; • ontwikkelen van nieuwe ideeën en mogelijkheden op het gebied van kunst. Een aantal van deze activiteiten wordt nader toegelicht. Met dit verslag wil de Kunstcommissie een overzicht geven van wat er tot nu toe is bereikt en tevens verantwoording afleggen van de besteding van de financiële middelen die ter beschikking stonden.
Samenstelling De Kunstcommissie bestaat uit: Joke Postel (voorzitter), Annemiek Reiziger (exposities), Jan Pijpker (financiën en beheer database) en Riemie Kalsbeek (secretaris). Om een relatie te leggen met de locatie Groningen van het CvR maakte Josje van Donselaar van locatie Groningen deel uit van de Kunstcommissie. Zij ging in juni 2005 met pensioen en werd opgevolgd door Maerian de Jong, die tot 1 februari 2007 lid was van de commissie. Zij maakt geen deel meer uit van de Kunstcommissie maar blijft aanspreekpunt in locatie Groningen. Joke Postel en Annemiek Reiziger hebben beiden een deelaanstelling bij de Kunstcommissie in het kader van de professionalisering van het kunstbeleid.
Beeld e n d e ku n s t w i l p r i k ke l e n en aa n ze t t e n t o t n a d e n ke n e n besch o u w e n .
Visi e
Locatie Beatrixoord van het Centrum voor Revalidatie – UMCG is een revalidatiecentrum voor mensen met een motorische handicap en/of chronische ziekte. Beatrixoord beoogt het verbeteren van het functioneren van de patiënt, gericht op herintegratie in de maatschappij en in de eigen leefomgeving. Om dit doel te bereiken is het mede nodig dat de omgeving van de patiënt een stimulerende invloed uitoefent. Een kunstwerk is bij uitstek een teken van actief en creatief denken. Beeldende kunst wil prikkelen en aanzetten tot nadenken en beschouwen. De Kunstcommissie beoogt daarom de patiënt, maar ook de medewerker, in aanraking te laten komen met diverse uitingen op het gebied van beeldende kunst. Kunst biedt de toeschouwer de mogelijkheid met andere andere ogen te kijken naar de wereld om hem heen. De kunstenaar geeft zijn indruk van die wereld in zijn werk weer. Het werk kan veranderend en bevreemdend werken. Het kan uitdagen en aansporen om andere inzichten te zoeken. Zoals revalidatie mensen aanspoort tot het zoeken van nieuwe wegen en tot veranderen. Daarin zijn kunst en revalidatie vergelijkbaar. Daarom wil de Kunstcommissie kunst een geïntegreerd onderdeel laten zijn van de omgeving van patiënt en medewerker. KUNST IN HUIS |
2. Activiteiten en taken 2.1
Exposities
In een aantal gangen verzorgt de Kunstcommissie exposities van uiteenlopende kunstenaars. De exposities duren drie maanden. De Kunstcommissie benadert zelf kunstenaars, maar belangstellenden kunnen ook contact opnemen met de commissie. De voorkeur gaat uit naar exposanten die een relatie hebben met Beatrixoord, revalidatie en/of het noorden van Nederland. De exposanten krijgen begeleiding bij het inrichten van de expositie. Zo verleent secretariaatsmedewerkster Aafkelien Medema de exposant hand- en spandiensten. Daarnaast worden er flyers gemaakt met informatie over de expositie en exposant, die geïnteresseerden kunnen meenemen. Driedimensionaal werk kan ook geëxposeerd worden; hiervoor zijn vitrines beschikbaar bij ‘de Uithoek’. Voor de kunstenaar zijn er geen kosten verbonden aan het exposeren; de kunstenaar kan zijn werken te koop aanbieden. Beatrixoord zorgt voor de verzekering van de werken gedurende de expositie. De Kunstcommissie informeert Polsslag (het personeelsblad van het UMCG), Intranet UMCG, het Harener Weekblad, Dagblad van het Noorden en de Groninger Gezinsbode over de exposities.
| KUNST IN HUIS
2.2 Kunstaankoop
In de loop der jaren heeft de locatie Beatrixoord een aanzienlijke kunstcollectie opgebouwd. Deze kunstwerken zijn aangekocht voor patiënt-toegankelijke, openbare ruimtes. De collectie bestaat voor het grootste deel uit grafiek, schilderijen en tekeningen, maar kent ook driedimensionaal werk: de sculpturen die in de draaideur van de hoofdingang staan en het werk bij de oprijlaan zijn daarvan voorbeelden. Om een keuze te kunnen maken voor een bepaalde kunstenaar of kunstwerken oriënteren de leden van de Kunstcommissie zich door het bezoeken van galerieën, musea en ateliers. Hierbij wordt rekening gehouden met een aantal criteria: de kunstwerken moeten mensen met verschillende achtergronden aanspreken, de afbeeldingen zijn niet confronterend en hebben een inspirerende, positieve uitstraling. Voor een homogene uitstraling van gangen en ruimtes wordt gezocht naar werken die bij elkaar passen. Het ophangen van de kunst gebeurt in nauw overleg met de betrokken afdeling.
2.3
Database
Om overzicht te houden op de steeds groeiende collectie is in samenwerking met de afdeling Automatisering & Informatisering een database opgezet. De complete kunstcollectie is inmiddels
Van september 2004 tot april 2007 werden de volgende exposities gehouden. •
september/oktober/november 2004 Margot Brekelmans, Zuidhorn stillevens in acrylverf
•
december/januari/februari 2005 Carien Roodhof, Groningen schilderijen in sjabloontechniek
•
maart/april 2005 Lieke Vreede, Hoogezand etsen
• mei/juni/juli 2005 Eef van Maanen, Bargercompascuum toneelmaskers van papier-maché en schilderijen in fijnschildertechniek.
• augustus/september 2005 Marianne Jenner, Haren reisimpressies en portretten in acrylverf. •
oktober/november/december 2005 Joke Langendorff, Haren schilderijen in acrylverf
•
januari/februari/maart 2006 Antje Solf, Ten Boer schilderijen in diverse technieken
•
april/mei/juni 2006 Philippine Lugtigheid, Haren schilderijen in acrylverf en toegevoegde materialen zoals zand en zijdevloeipapier
• juli/augustus/september 2006 expositie van schilderijen van Tanzaniaanse kunstenaars en werken van medewerkers van het CvR – UMCG. De opbrengst komt geheel ten goede aan de projecten van Revalidatie Tanzania. •
oktober/november/december 2006 Frits Bertram, Veendam schilderijen in acrylverf
• januari/februari/maart 2007 Marijke Blommaert, Haren schilderijen in verschillende materialen, vaak een combinatie van acrylverf en olieverf.
KUNST IN HUIS |
gefotografeerd, foto’s en gegevens zijn in deze database ingevoerd. Ook de collectie van locatie Groningen CvR is hierin opgenomen. Het resultaat is een overzichtelijke database waarin (voor zover mogelijk) van elk schilderij is opgenomen wie de kunstenaar is, welke techniek is gebruikt, voor welk bedrag en wanneer het is aangeschaft, wat de afmetingen zijn en waar het schilderij hangt. Inmiddels bestaat de collectie uit zo’n honderdvijftig werken.
2.4 InterieurCommissie Openbare Ruimtes
Voortvloeiend uit de werkzaamheden van de Kunstcommissie ontstond de InterieurCommissie Openbare Ruimtes (ICOR). Een groot deel van locatie Beatrixoord is in 2003 en 2004 verbouwd. Voor de inrichting van de nieuwe ruimtes is een beroep gedaan op een binnenhuisarchitect. De Kunstcommissie zocht kunst uit voor de nieuwe afdelingen, rekening houdend met het kleurenpalet dat op deze afdelingen was toegepast. Voor het verder inrichten van de ruimtes misten echter richtlijnen
en de persoonlijke smaak van medewerkers leek leidend te worden. Het effect dat de binnenhuisarchitect en de Kunstcommissie hadden bereikt bij de uitstraling van het gebouw werd gedeeltelijk tenietgedaan. De Kunstcommissie kaartte dit probleem aan bij het Afdelingsbestuur, dat begin 2006 besloot tot het instellen van de ICOR. Deze commissie bestaat uit twee leden van de Kunstcommissie en een lid van het Afdelingsbestuur. De commissie wordt bij nieuwbouw gekend in ontwerpen van de binnenhuisarchitect. De werkzaamheden van de commissie betreffen de inrichting van alle openbare ruimtes in het gebouw. Hierbij gaat het om het bepalen en bewaken van het kleurenpalet bij schilderwerk, gordijnen, vloerbedekking, meubilair, kunst en verlichting. Kortom: alles wat zich in de openbare ruimte bevindt. Ook probeert de ICOR meer uniformiteit in het gebouw te brengen, zo hebben de kopieerapparaten een uniforme ‘omlijsting’ gekregen en worden standaard attributen uitgezocht voor alle afdelingen. Gebruikers van openbare ruimtes kunnen een beroep doen op de
Ku n s t b i e d t d e t o e s c h o u w e r de mogelijkheid met andere andere ogen te k i j ke n n a a r d e w e re l d o m hem heen. | KUNST IN HUIS
commissie als iets in de openbare ruimte veranderd moet worden. De commissie is gemachtigd om zaken uit de openbare ruimte te verwijderen en medewerkers aan te spreken op het gebruik van de ruimte. De ICOR zoekt in dat geval samen met de gebruikers naar praktische en esthetische oplossingen.
2.5
Bewustwording
De Kunstcommissie ziet het als haar taak zowel medewerkers als patiënten (meer) bewust te maken van kunst. Het bewerkstelligen en vergroten van deze bewustwording gebeurt onder meer via het personeelsblad Arcade en het relatiemagazine Revisie van het Centrum voor Revalidatie, waarin kunst geregeld onder de aandacht wordt gebracht. Zo is de achterkant van Revisie gereserveerd voor een kunstwerk uit de lopende expositie met een korte toelichting.
Diana van Hal KUNST IN HUIS |
3. A M Foundation De Stichting AM Foundation is een particulier vermogensfonds dat in 1999 werd opgericht met als doel: activiteiten organiseren op het gebied van algemeen welzijn en beeldende kunst. Het eerste project van de Stichting was het project Kunst met Zorg, waarbij revalidatiecentra en herstellingsoorden in staat werden gesteld een bescheiden kunstcollectie op te zetten. Vijf jaar lang mocht elk jaar voor vijfduizend gulden kunst worden uitgezocht die dan in permanente bruikleen aan de instelling werd afgestaan. Het werk kon uitgezocht worden tijdens een van de verkooptentoonstellingen die de AM Foundation had geselecteerd.
Voorwaarde om mee te doen was dat de instelling een Kunstcommissie had die uit minstens drie personen bestond en dat het werk op openbare plekken terecht kwam, zodat patiënten, medewerkers en bezoekers er het meeste aan hebben. Eénentwintig instellingen deden mee, waaronder (toen nog) Revalidatiecentrum Beatrixoord. Het leidde tot de aanschaf van tweeëndertig werken. Het project werd in juni 2006 afgesloten met een bijeenkomst in Almere. De verantwoording van het project is vastgelegd in het boek ‘Kunst met Zorg’, dat aan de deelnemende instellingen werd uitgereikt. Eén exemplaar van het boekje ligt bij de Personeelswinkel en is daar in te zien. Verder liggen er exemplaren in de dagverblijven op de afdelingen, in de bibliotheek en bij de Activiteitentherapie en Recreatie.
D e Ku n s t co m m i s s i e ziet het als haar taak zowel medewerkers Lidia Derksen
a l s p at i ë nt e n ( m e e r) bewust te maken van kunst .
4 . F inanciën Een aantal jaren is vanuit de exploitatie van locatie Beatrixoord een bedrag van jaarlijks € 6.800,- gedoteerd aan de Kunstcommissie. Vanwege een op handen zijnde renovatie, is er gedurende een aantal jaren nauwelijks kunst aangekocht, terwijl er wel geld binnenkwam. Op deze manier is een behoorlijk fonds ontstaan; gezien het oplopende saldo is de dotatie in 2003 gestaakt. Na de renovatie van een aantal verpleegafdelingen is weer begonnen met kunstaankoop.
In september 2004 is een start gemaakt met de professionalisering van de Kunstcommissie. De uren hiervoor van Joke Postel en Annemiek Reiziger zijn tot en met 2006 vanuit de Kunstcommissiegelden betaald. In de bijlage zijn de bestedingen voor de jaren 2004, 2005 en 2006 weergegeven.
Annemiek Vos KUNST IN HUIS | 11
5 . Toekomst De afgelopen jaren is veel tijd gaan zitten in het in kaart brengen van de collectie en het beheer daarvan. Vaak liep de Kunstcommissie achter de feiten aan. Nu dat aspect echter goed geregeld lijkt te zijn, wil de commissie nieuwe projecten initiëren. Onderstaande opsomming is niet volledig maar geeft een idee over de activiteiten, die de komende jaren verder worden uitgewerkt en geconcretiseerd.
Ten aanzien van de bewustwording wil de Kunstcommissie informatie geven over de aanwezige kunstwerken en de gebruikte technieken. Gedacht wordt aan een perspex houder met daarin een kaart waarop uitleg over de werken staat. Voor de exposities wordt gedacht aan het ontwerpen van een gestandaardiseerd affiche waarop de kunstenaar zelf informatie kan geven. In het UMCG kunnen medewerkers, voor eigen rekening, ingelijste affiches huren voor kantoor- en behandelruimtes. De Kunstcommissie wil onderzoeken of op locatie Beatrixoord hieraan ook behoefte bestaat.
Henriëtte Boerendans 12 | KUNST IN HUIS
José van Gool
De Kunstcommissie gaat bij de teams navragen of er behoefte bestaat aan kunstaffiches voor de patiëntenkamers. De Kunstcommissie gaat vastleggen wie de verantwoordelijkheid draagt voor de kunstcollectie. Wie controleert de staat van de kunstwerken, wie laat reparaties uitvoeren, enzovoort. De Kunstcommissie wil een intern roulatiesysteem opzetten om afdelingen in de gelegenheid te stellen kunstwerken uit de eigen collectie te wisselen.
Tot slot
Wij hopen dat u naar aanleiding van dit verslag nog eens met (hernieuwde) belangstelling kijkt naar wat er allemaal voor moois te zien is in Beatrixoord. Voor suggesties en wensen houden wij ons aanbevolen. U kunt daarvoor contact opnemen met de voorzitter van de Kunstcommissie, Joke Postel, e-mail:
[email protected] De Kunstcommissie, maart 2007
Waar mogelijk wil de Kunstcommissie graag participeren in de kunstprojecten van het UMCG. Er ligt een plan om uniforme lijsten aan te schaffen voor alle afdelingen met daarin de namen en foto’s van de medewerkers. De Kunstcommissie is betrokken bij advisering en aanschaf van kunstwerken voor de proefwoning op het terrein van locatie Beatrixoord, het ‘Brinkhuis’.
Margot Brekelmans KUNST IN HUIS | 13
F inancieel overz icht Saldo per 1 januari 2004
44.265
Bestedingen in 2004 Eigen risico schade foto-expositie
45
Brekelmans
1.760
Werfkade- Lieke Vreede
3.030
Professionalisering kunstcie - uren Reiziger en Postel
1.977 6.812
Saldo per ultimo 2004
37.453
Bestedingen in 2005 Art Image - 7 zeefdrukken Faces Carla Veltman - 2 schilderijen Werfkade - 11 kunstwerken
840 300 2.750
2-Aulman, 1-Zurne, 2-Schulten, 2-Bree, 2-Boerendans, 2-Toorn Beikes - Lijsten - tbv Werkkade-aankoop 5 kunstwerken (Vos,Schellekes,Kolvoort) Beikes - Lijsten Werfkade - 10 kunstwerken
871 1.457 429 2.250
2-De Bree, 2-VdElst, 2-Scheer, 2-VanHall, 2-Aulman Beikes - Lijsten - 4 st (t.b.v. Opname) Professionalisering kunstcie - uren Reiziger en Postel
286 5.733 14.916
Saldo per ultimo 2005 14 | KUNST IN HUIS
22.537
Saldo per ultimo 2005
22.537
Bestedingen in 2006 Langendorff; la danse + les gans en blue
410
Heleen vd Tuin; hollands landschap
164
Werfkade; Miosh Land 12 + land 14
470
Galerie Inkt; 5 etsen v.Leeuwen,Rahder,Kopec
1.050
Boerendans; 7 houtsneden
796
Schilderij Tempel met wimpels
450
Reiskosten en gemaakte onkosten
222
Beikes; lijsten
1.640
Professionalisering kunstcie - uren Reiziger en Postel
4.499 9.701
Saldo per ultimo 2006
12.836
De Ku n s t co m m i s s i e w i l ku n s t e en geïnt e g re e rd o n d e rd e e l l at e n z i jn van d e o m g evi n g va n p at i ë nt e n mede w e r ke r.
Willem Kolvoort KUNST IN HUIS | 15
Harrie Gerritz
Colofon:
‘Kunst in huis’ is een uitgave van de Kunstcommissie van het Centrum voor Revalidatie – UMCG, locatie Beatrixoord. Postbus 30.002, 9750 RA Haren. Fotografie: Bert Hofstra en Jan Pijpker. Vormgeving en druk: Koninklijke Van Gorcum Assen.