Verslag Erfgoedarena 21 april 2010 Welke lobby voert u?

Verslag Erfgoedarena 21 april 2010 Welke lobby voert u? Over de strategische beïnvloeding van de sector Reinwardt Academie, Amsterdam

Meer informatie over de Erfgoedarena vindt u op www.erfgoednederland.nl De Erfgoedarena is een samenwerkingsverband tussen de Reinwardt Academie en Erfgoed Nederland. Iedere derde woensdag van de maand vindt vanaf 20.00 uur een debat plaats met een erfgoedbreed en actueel thema in de aula van de Reinwardt Academie in Amsterdam. Enkele malen per jaar vindt de Erfgoedarena tevens plaats op een locatie elders in Nederland. Deelname is gratis. Verslaggever Maike Smelt

Thema De verkiezingsstrijd staat op losbarsten. Politieke partijen spreken zich openlijk uit voor bezuinigingen op kunst en cultuur. De culturele sector is beland in een stadium waarin het zijn bestaansrecht opnieuw moet verdedigen. Deze arena gaat over lobbyen.

Voorzitters – Astrid Weij, Programmamanager Erfgoed in Internationaal Perspectief bij Erfgoed Nederland

Sprekers – Frits Huis fractievoorzitter van Leefbaar Almere en journalist

– Edwin Jacobs directeur Centraal Museum te Utrecht

– Miriam Offermans senior adviseur Public Matters te Den Haag

2

Verslag Erfgoedarena Welke lobby voert u? 21 april 2010

De kunst van het lobbyen De kunstsubsidies hebben nog nooit zo onder druk gestaan. Slecht drie procent van de Nederlanders wil absoluut niet bezuinigen op kunst en cultuur. Dit bracht een onderzoek, uitgevoerd door NOVA, onlangs naar buiten. Van de vijftig euro die het Ministerie van OCW per inwoner aan kunst en cultuur besteedt, hebben Nederlanders het minst over voor de beeldende kunst. Het subsidiëren van kunstenaars is zijn vanzelfsprekendheid kwijt. De toekomst van de autonome kunstenaar kan zonder overdrijven levensbedreigend genoemd worden. Het museum heeft minder te vrezen. Die vijftig euro aan Kunst en Cultuur geeft Nederland het liefst uit aan een museumbezoek, zo stelt het onderzoek. Maar toch. Geen reden om stil te zitten en de noodzakelijke bezuinigingen weerloos over je heen te laten komen. Op het Museumcongres in Middelburg vorig jaar in september stonden de neuzen al dezelfde kant op. De Nederlandse musea spraken in een resolutie de intentie uit om politiek en samenleving proactief te benaderen. Proactief benaderen. Zou dat het Grote Lobbyen zijn? Wat wordt er dan zoal ondernomen? En, is dat nou zo revolutionair? Lobbyen. Wie, wat en waarom? Een rondje door de zaal. Waarom (en waarvoor) lobbyt u? Cultureel adviseur Carolien van den Akker: ‘Kunst en Cultuur staan onder druk. Ik lobby om argumenten te verzamelen zodat we ons kunnen weren tegen de tendens die nu aan de gang is.’ Een medewerker van het Zaans Museum lobbyt kleiner en gerichter. ‘Bij ouders om meer kinderen naar onze educatieve activiteiten te lokken.’ TNO-adviseur Mark Ruizendaal doet geheimzinnig over zijn laatste lobby. ‘Ik heb gisteren met iemand gelobbyd om samen een project op te zetten. Wat voor een project en met wie? Dat kan ik nog niet loslaten.’ Een medewerker van het muziekmuseum in Utrecht lobbyt voor een goede nieuwe locatie voor het museum in Tilburg. Maarten Steen, secretaris van de vereniging voor archiefinstellingen, voert een lobby voor meer geld in digitaliseringprojecten. ‘Ik wil meer aandacht en zichtbaarheid creëren waarmee we de kans op meer subsidie in 2015 vergroten.’ Cultureel ondernemer Max Meijer, probeert het collectieve belang van de sector ook te dienen. ‘Ik lobby bij Kamerleden en bekende politici om cultuur op de politieke agenda te houden. En in de gemeenteraad van mijn woonplaats Den Briel.’ In die contreien leerde Meijer welke argumenten je beter kunt mijden. ‘Laat economische problemen er buiten en wijs politici meer op de intrinsieke waarde van cultuurhistorie.’ Ruizendaal (TNO) herkent dit. ‘Je moet niet geld vragen voor dingen die er al zijn, maar waarde creëren voor de maatschappij.’ Het verbinden van mensen moet centraal staan. Om het nog aantrekkelijker te maken, kunnen nieuwe media worden ingezet.’

3


Resoluut op een bierviltje De resolutie van Middelburg: “De Nederlandse musea gaan proactief de gemeenschap en de politiek benaderen om, vanuit onze kerntaken en met respect voor onze authenticiteit, plannen en programma’s te ontwikkelen ter ondersteuning van sociaal-maatschappelijke opdrachten en projecten. Hiermee verwacht de museale branche dat er een wederkerigheid met de gemeenschap en de politiek ontstaat, met andere woorden, dat de politiek met haar meedenkt over de gemeenschappelijke opdrachten en de benodigde voorwaarden daarvoor schept.” Gastspreker Edwin Jacobs, directeur van het Centraal museum in Utrecht, voert vanavond een bezielende lobby voor de resolutie van Middelburg. Jacobs schreef de tekst op een bierviltje, samen met Paul Spies, directeur van het Amsterdams Historisch Museum. ‘Toen we de tekst tijdens het Museumcongres voorlazen, was er een drive in de zaal en het aantal handen dat de lucht inging, bewees dat de museumwereld als een collectief achter de tekst stond.’ De 700 congresgangers besloten min of meer unaniem: dit moeten we agenderen.’ De oogst van het Museumcongres werd meegenomen naar de Algemene Ledenvergadering van de Nederlandse Museumvereniging Vereniging. ‘Het was interessant wat daar gebeurde.’ Sommige collega’s reageerden opgelucht en waren blij dat deze hartenkreet eindelijk eens een keer werd opgeschreven. Anderen waren woedend. Die vonden de resolutie een herhaling van zetten en hadden het idee al jaren proactief bezig te zijn. Jacobs: ‘Als je ergens zo agressief op reageert, betekent het vaak dat je er nog niet aan toe bent.’ ‘We moeten als culturele sector met een stem spreken. Politieke partijen moeten we zien als medestander. We moeten die politici als het ware aan de hand meenemen om samen te ontdekken hoe we verder gaan.’ En nu dan? Dagvoorzitter Astrid Weij van Erfgoed Nederland stelt de concrete vraag: En nu dan? Jacobs vindt het jammer dat er direct allerlei speerpunten, agendapunten en tienpuntenplannen worden verwacht. ‘We hebben ergens een witte vlag neergezet, iets verderop. We kijken naar de lange termijn en nu gaan we op pad.’ Interne lobby Jacobs spreekt van een proces van bewustwording. Binnen de sector moet eerst iedereen beseffen dat je samen met één stem moet spreken om opnieuw duidelijk te maken wat het nut van musea is. De eerste stap van de lobby is dus een interne lobby. De tweede gastspreker is Mirjam Offermans, senior advisor Public Matters in Den Haag. Zij waarschuwt Jacobs: ‘Zo’n tienpuntenplan heb je wel nodig.’ Met de verkiezingen voor de deur en de op handen zijnde bezuinigen is introspectie volgens Offermans niet handig en verstandig. ‘De discussie is nù bezig en vult al in hoe men tegen de sector aankijkt.’ Offermans adviseert een projectmatige aanpak, waarbij de buitenwereld kan zien waar je concreet mee bezig bent. Jacobs: ‘De NVM heeft de resolutie opgenomen in haar jaarplan. Dat is concreet.’

4


Zendingswerk Frits Huis, fractievoorzitter van Leefbaar Almere en journalist, is vanavond naar eigen zeggen een vreemde eend in de bijt. ‘Ik pas echt niet in dit gezelschap. Let niet op mijn schoenen!’ Maar als buitenstaander kan hij de communicatiekloof tussen cultuur en politiek goed overzien. Zijn advies aan Jacobs: ‘Ik denk dat jij het zendingswerk kan doen. Jij kunt dat verhaal vertellen. Je moet eruit. Naar die fracties toe.’ Jacobs houdt vast aan zijn filosofie van de lange termijn. ‘Ik geloof in generaties.’ Ondernemer Herbert-Jan Hiep ook. ‘De milieulobby begon twintig jaar geleden klein, met het planten van zaadjes, en heeft nu overal voeten in de aarde. Een lobby heeft tijd nodig.’ Maar met Huis is hij het ook eens. ‘Inspirerende mensen zijn belangrijker dan lijstjes en tienpuntenplannen.’ Huis: ‘Luther hing zijn 17 stellingen ook op en die bestaan nu nog. Maar er kwam tegelijkertijd ook een beweging op gang. Het moet naast elkaar ontstaan en elkaar versterken.’ Faalangst Sjouke Kerman, student van de Reinwardt Academie, vertelt over de faalangsttraining die ze via haar opleiding volgt. ‘Het lijkt wel alsof de museumwereld zelf aan faalangst lijdt.’ Zou het zo kunnen zijn dat we zelf bang zijn om voor onszelf op te komen? Jacobs reageert op de suggesties uit de zaal. Hij zou geen andere lobbytactiek willen kiezen dan die van de lange baan. Hij heeft een denktank van vrijwilligers samengesteld om over de bewustwording in musea te brainstormen. Stichting DOEN heeft hem onlangs benaderd voor een samenwerking. ‘DOEN heeft geduld voor de fase waarin wij nog op zoek zijn naar het nieuwe nut van musea in de samenleving.’ Richard Hermans, directeur Erfgoed Nederland, zegt dat de museumwereld wat betreft lange termijn denken een voorbeeld kan nemen aan de sportwereld. ‘NOC NSF heeft sport beter in de maatschappij willen positioneren en heeft als eikpunt de Olympische Spelen in 2028. Ook een lange weg, die je gezamenlijk bewandelt.’ Aan faalangst lijden we niet, vindt hij. ‘Daar waar we naar binnen gericht zijn, zoeken we vanuit onszelf naar een breder publiek.’ Iemand uit de zaal reageert: ‘In de uitzending van NOVA over de druk op de kunstsector werd Bas Heijne geïnterviewd en verder kwamen er nog wat andere bekende publieke figuren aan het woord. Maar waar waren wij zelf?’ Offermans vindt dit een hele goede opmerking. ‘Natuurlijk moet je eerst intern op een lijn zitten. Dat is je huiswerk. Maar ondertussen moet je je ook laten zien, want de politiek gaat gewoon door. Nu wordt er gepraat over jullie, niet met jullie.’ Minder geld Voor de arena maakte Offermans een quickscan van de verkiezingsprogramma’s van alle politieke partijen. Het belang van Kunst en Cultuur wordt in alle partijprogramma’s erkend. Offermans: ‘Het is niet zo dat de bewustwording ontbeert bij politieke partijen, alleen linksom of rechtsom, er komt minder geld.

5


Hiep heeft meegeschreven aan een partijprogramma. ‘Dat moet je zien als een onderhandelingsdocument. ‘Over kunst en cultuur staan uiteindelijk maar twee zinnetjes in het hele programma, want het zijn geen punten die spelen in de politieke arena, het is geen maatschappelijk issue.’ Je bespreekt de punten waarover je wilt onderhandelen en dus krijgen die de meeste aandacht.’ Bezuiniging een zegening Als fractievoorzitter van Leefbaar Almere, is Huis een frequente bezoeker van de politieke markt. ‘Daar sprak Macha Roesink, Museum De Paviljoens Almere, mij aan en gaf me een boekje over hun museum. Zo simpel is het.’ Roesink beschouwt de bezuinigingen van het kabinet dan ook bijna als een zegening. ‘Er was eigenlijk te veel geld waardoor mensen zoals wij alleen maar notities aan het schrijven waren. Nu worden we gedwongen om dingen te gaan doen. We worden met zijn allen creatiever en meer solidair.’ Offermans heeft aan het einde van de avond haar mening iets bijgesteld in de richting van Jacobs. ‘Ik weet het, ik word nu geassocieerd met tienpuntenlijstjes. Maar ik ben toch met Edwin eens dat je intern moet beginnen. Je moet er eerst met elkaar uitkomen, waar je achter staat. Dan kun je een stukje bewustwording op allerlei niveaus bereiken. Maar richt je ondertussen ook op de actualiteit, want die komt nu op ons af. Zorg ervoor dat jouw gemeente met een erfgoednota komt. Of probeer cultuur erfgoed via een omweg in te kaderen (Bij Ruimtelijke Ordening bijvoorbeeld).’ Ben ik om? Huis mag zijn schrijverstalent met ons delen in een daverende column aan het einde van de avond over lobbyen. ‘Ben ik om?’ vraagt hij zich af. ‘Is mijn weerzin jegens het fenomeen lobbyen omgeslagen in enthousiasme?’ Maar eerst de opvattingen die hij koesterde vóórdat hij naar de Erfgoedarena ging. Het Grote Lobbyboek Huis deed research. Gelukkig is er Google. ‘Daar vond ik in een recensie van Het Grote Lobbyboek, de volgende definitie over lobbyen: ‘Lobbyen is iemand voor je karretje spannen om er zelf beter van te worden. Het is een alledaagse bezigheid. Er is niets geheimzinnigs aan en iedereen kan het.’ Huis gaat het boek niet kopen, besluit hij. ‘Ik word al zenuwachtig van het lijstje met onderwerpen waarvoor gelobbyd kan worden, van de praktische tips en trucs krijgt hij het Spaans benauwd. Hoe beweegt u zich soepel op een receptie? Ik hààt recepties.’ Een lobby van en voor Uri Geller Maar een paar mooie lobbyervaringen had Huis voor ons op zijn toetsenbord. ‘De eerste speelde zich in de jaren zeventig af in de lobby van het Okura Hotel in Amsterdam. Ik was daar om een interview te maken met een jong fenomeen dat naar de naam Uri Geller luisterde. Tegenwoordig heet hij mentalist, maar toen hadden de mensen aan een half woord genoeg.’ ‘Uri dus. Uri had televisiekijkend Nederland verbaasd door vergeten horloges en oude klokken die al jaren niet geslagen hadden spontaan op gang te brengen. Hij hoefde er

6


alleen maar indringend voor in de camera te kijken en de uurwerken begonnen als op commando te lopen. Uit heel Nederland kwamen meldingen van de sterkste staaltjes op klokkengebied. Niet dat we er veel wijzer van werden, behalve Uri dan, maar het was wel het gesprek van de dag. Vooral ook omdat Uri op tv had laten zien hoe hij hele bestekken kon verbuigen door simpelweg met zijn magische vingers over lepels en vorken te wrijven….’ ‘Wat heeft dit met lobbyen te maken? Welnu, ik ontmoette Uri Geller dus in de lobby van het Okura. Ofschoon ik het toen niet in de gaten had, zat hij daar om bij mij te lobbyen. Voor publiciteit namelijk. Hij nam de fotograaf en mij mee naar de keuken van het hotel, waar een vriendelijk lachende Japanse kok, die geen woord Nederlands sprak, Uri met een royaal gebaar een zware ijzeren soeplepel overhandigde. Uri ging met een schouder tegen een enorme koelinstallatie staan. “Dat is om energie op te doen,” zei hij. Daarna begon hij met duim en wijsvinger over die soeplepel te wrijven en, zowaar als ik hier sta, het ding boog om…’ ‘… Nee, ook dit heeft ogenschijnlijk niets met lobbyen te maken, maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat ik aan het lobbyen ben voor Uri Geller. Misschien heeft hij mij wel ingehuurd om ook kritische mensen als u, hooggeëerd publiek, te bewegen om naar het televisieprogramma te kijken waarin hij als de Magiër der Magiërs optreedt.’ Huis wijze les: ‘Wees altijd bedacht op wat men tegen je zegt. Soms heb je niet door dat je ‘belobbyd’ wordt!’ Maar na de arena ... ‘Ik was hier in feite gekomen om te lobbyen tegen het lobbyen. Was, zeg ik nu, want na de discussie over dit onderwerp ben ik er anders over gaan denken. En ik had zoveel vertrouwen in onze sprekers en in u, het publiek, dat ik dit van tevoren heb opgeschreven. Ik ben min of meer, dus toch nog wat aarzelend, om. Lobbyen hoeft niet schimmig, laat staan ranzig te zijn. Het kan op een normale manier en met open vizier worden gedaan en soms is het nog nuttig ook. Caspar Georg Carl Reinwardt Weet u wat? Ik zal vanavond bij u lobbyen, gewoon om eens te kijken hoe dat voelt. Of ik er ook maar in de verste verte geschikt voor ben. En ik lobby voor Caspar Georg Carl Reinwardt, de man wiens naam aan deze academie is verbonden. Wie van u weet wie hij was? Dat dacht ik al. Onder de studenten is Reinwardt ook niet echt populair. In het rijtje met veel gestelde vragen, lezen we wel “Kan ik met mijn handicap deze opleiding volgen?” of “Vind ik werk met deze opleiding?” maar niet “Wie was die Reinwardt”? Tussen twee haakjes, die vraag of je werk vindt met deze opleiding intrigeert mij. Of je werk vindt, hangt denk ik vooral van jezelf af, maar dit geheel terzijde. Ik ga dus bij u lobbyen voor Caspar Georg Carl Reinwardt, een Nederlandse botanicus van Pruisische afkomst, die leefde van 1773 tot 1854. Zijn loopbaan als wetenschapper mag magnifiek worden genoemd. Aan de Universiteit van Harderwijk verwierf hij eredoctoraten in de filosofie en de geneeskunde, hij werkte voor koning Lodewijk Napoleon en werd benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de chemie en de farmacognosie en tot gewoon hoogleraar in de natuurlijke historie aan het Athenaeum Illustre. Na de bevrijding van de Franse overheersing werkte hij voor

7


de Nederlandse regering in Nederlands Indië waar hij op Java een botanische tuin stichtte om verschillende plantensoorten te kweken en onderzoek te doen. Hij ging ook op expeditie naar Timor, de Molukken en Celebes. In 1822 keerde hij terug naar Nederland om hoogleraar Botanie aan de Universiteit van Leiden en directeur van de Hortus Botanicus in Leiden te worden. Op het plaatje dat ik bij me heb, ziet u een geleerd kijkende man met een koninklijke onderscheiding op één van zijn revers. En aan die man ontleent deze academie zijn naam. Mijn advies: Haal Caspar Georg Carl Reinwardt uit de vergetelheid en stimuleer daarmee het historisch besef dat immers een belangrijk aspect is in het denken over cultureel erfgoed.’

Verslag Erfgoedarena 21 april 2010 Welke lobby voert u?

Recommend Documents