Veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor,

Veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor, ook door Dordrecht en Zwijndrecht

Mainport Rotterdam

Rotterdam Emmerich

Zwijndrecht

Roosendaal

• Veiligheidsbevorderende maatregelen

Dordrecht Breda

tot 2020 Venlo

Vlissingen Antwerpen

• Situatieanalyse Dordrecht/Zwijndrecht

• Structurele oplossing vanaf 2020

Veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor, ook door Dordrecht en Zwijndrecht

2

Over de spoorlijn die door de binnensteden van Dordrecht en Zwijndrecht loopt, worden veel gevaarlijke stoffen vervoerd. Het is dé transportroute tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen en ook het transport tussen Rotterdam en Duitsland loopt via deze lijn. Daarmee is er in Nederland geen ander spoortraject door stedelijk gebied, waarover zoveel gevaarlijke stoffen worden vervoerd. Er gaan zelfs meer brandbare gassen door deze steden dan over de Betuweroute, ook na de realisatie van het Basisnet Spoor. Terwijl het Basisnet Vervoer Gevaarlijke Stoffen (bestaande uit de Basisnetten Spoor, Weg en Water) juist een duurzaam evenwicht beoogt tussen ruimtelijke ontwikkelingen, vervoer van gevaarlijke stoffen en veiligheid.

Door de exponentiële groei van het transport zijn de veiligheidsrisico’s enorm toegenomen en overschrijden de risico’s in ruime mate de normen van wat aanvaardbaar wordt geacht.

Het feit dat de spoorlijn dwars door de binnensteden van Dordrecht en Zwijndrecht gaat, levert grote veiligheidsproblemen op.

Zij kunnen dit echter niet alleen. Het verbeteren van de veiligheidssituatie op en rond het spoor is vooral een taak van de rijksoverheid.

Daarom moet de veiligheid van het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor en de daaraan gekoppelde veiligheid van mensen in Dordrecht en Zwijndrecht sterk verbeterd worden. Risicobeheersing Door het voeren van een stringent ruimtelijk beleid stellen de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht alles in het werk om binnen hun mogelijkheden de risico’s van het transport van gevaarlijke stoffen over het spoor te beheersen en/of te reduceren.

Cijfers en feiten

Zwijndrecht

Dordrecht

100 200

0

400m

Google Maps 2007

Vervoerscijfers

Eemshaven

Transportroutes

Vervoer brandbare gassen en zeer brandbare vloeistoffen per spoor Dordrecht/Zwijndrecht

Delfzijl Leeuwarden

Transportroutes gevaarlijke stoffen

Groningen

Assen Den Helder

2003* 2005 2006

Alkmaar

2007

Zwolle IJmuiden Haarlem Amsterdam

2020* na 2020**

Nieuw Vennep Sassenheim Leiden

na 2020*** 0

aantal wagons

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

Den Haag

60.000

Gouda

Delft

aantal wagons

Moerdijk Breda Roosendaal Vlissingen Zeebrugge

20.000

Bergen op Zoom

Terneuzen Antwerpen

10.000 0

Gent

Betuweroute 2020 *

Dordrecht/ Zwijndrecht 2020 *

Brandbare gassen Zeer brandbare vloeistoffen

* Prognose ** Prognose laag *** Prognose hoog

Arnhem

Mainport Rotterdam Rotterdam Gorinchem Zwijndrecht Dordrecht

Vergelijk vervoer brandbare gassen en zeer brandbare vloeistoffen per spoor Betuweroute met Dordrecht/Zwijndrecht

30.000

Amersfoort Utrecht

Tiel

Emmerich Nijmegen

’s-Hertogenbosch Tilburg

Oberhau Duisburg

Helmond Eindhoven

Venlo Roermond

Mönchen- Düsseld Gladbach

Sittard Urmond Geleen Heerlen Maastricht

Köln

Brussel

Chemiecluster Betuweroute Brabantroute Relevante spoorweg Relevante autosnelweg

Relevante waterverbinding N3 Dedicated goederenspoorlijn inclusief tunnel (gewenst/principeschets)

3

Veiligheidsbevorderende maatregelen voor veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor tot 2020 Het Basisnet Spoor zal naar verwachting de veiligheidsproblematiek tot 2020 beheersbaar maken. Het uitvoeren van de volgende maatregelen is hiervoor wel een noodzakelijke voorwaarde.

In uitvoering Sinds 2004 voeren de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht een strikt veiligheidsbeleid gebaseerd op het samen met het Rijk ontwikkelde Toetsingskader voor Externe Veiligheid (2004)/ Veiligheidsstudie Spoorzone Dordrecht - Zwijndrecht. Dit heeft geresulteerd in: Veiligheidszones In deze zones mag niet worden gebouwd, waardoor de veiligheidsrisico’s sterk afnemen. Beperking van het ruimtelijk gebruik Bouw van bijvoorbeeld basisscholen, ziekenhuizen of woon-zorgcomplexen binnen een afstand van 200 meter tot het spoor is niet toegestaan, zodat de gevolgen van een ongeval beperkt worden.

4

Extra investeringen in hulpverlening Hieronder vallen investeringen in extra brandweermaterieel, informatievoorziening

en oefenfaciliteiten voor de Brandweer. Deze vergroten de mogelijkheden om op te treden bij een incident. Extra investeringen in ruimtelijke plannen Door de aanleg van vlucht- en toegangswegen alsmede bluswatervoorzieningen. Investeringen in een veiligere infrastructuur Waaronder investeringen in seinen. Recentelijk zijn een aantal aanvullende maatregelen afgesproken met de ministeries van VenW en VROM om de veiligheid positief te beïnvloeden, namelijk: ATB-Vv’s Automatische Treinbeïnvloeding verbeterde versie (ATB-Vv) betreft het verbeteren van een aantal spoorwegseinen, zodat treinen geen rood licht kunnen negeren. Aanleg van voorzieningen De aanleg van voorzieningen voor brandweer en andere hulpverleners ter verbetering van de mogelijkheden om een incident te beheersen, zoals extra bluswater en een betere toegang tot het spoor.

Op de korte- en middellange termijn tot 2020 BLEVE–arm rijden De kans op een explosie wordt sterk verkleind door het zoveel mogelijk rijden in bloktreinen. Dit zijn treinen uitsluitend bestaand uit ketelwagens of met brandbaar gas of met zeer brandbare vloeistoffen. Hetzelfde geldt voor een beperking van het vervoer van LPG samen met andere zeer brandbare vloeistoffen, zoals benzine. 40 km per uur rijden De snelheid van het goederentransport zou verlaagd kunnen worden naar 40 km per uur. Ook dit verkleint de kans op een ongeval. Een gevolg hiervan is echter dat de spoorcapaciteit voor zowel goederen- als personenvervoer afneemt.

Betere wissels plaatsen Technische verbeteringen aan de wissels verkleinen de kans op ontsporingen. Met name de toepassing van deze maatregel in combinatie met ATB-Vv’s geeft een sterke verbetering van de veiligheidssituatie. Stellen van bouwkundige- en installatietechnische eisen aan nieuwbouwprojecten bij het spoor Gemeenten krijgen de mogelijkheid aan nieuwbouwprojecten bij het spoor bouwkundige (bijvoorbeeld over de brandwerendheid van gevels)- en installatietechnische (bijvoorbeeld over ventilatie) eisen te stellen. Hiervoor is een aanpassing in het bouwbesluit nodig of moeten gemeenten een ander toepasselijk beleidsinstrument in handen krijgen.

Meer ATB-Vv’s plaatsen Door het gehele spoortraject in het stedelijk gebied van Dordrecht en Zwijndrecht te voorzien van (betere) ATB-Vv seinen wordt de kans op een incident sterk gereduceerd.

5

Oplossing voor veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor vanaf 2020 Vanaf 2020 neemt het transport van gevaarlijke goederen per spoor weer sterk toe. Hierdoor wordt het veiligheidsprobleem voor Dordrecht en Zwijndrecht vergroot. Vervoer van gevaarlijke goederen per binnenvaartschip, met name het LPG-transport vanuit Vlissingen, verbetert de veiligheid maar is vanuit marktoptiek niet haalbaar. De kosten van het vervoer vallen in dat geval aanzienlijk hoger uit dan bij het huidige vervoer per spoor. Daarom is op de lange termijn een structurele oplossing noodzakelijk. Dedicated goederenspoorlijn inclusief tunnel (RoBel-lijn) Een maatregel om het veiligheidsprobleem in Dordrecht en Zwijndrecht structureel op te lossen is een dedicated goederenspoorlijn tussen Rotterdam en België die niet door de stedelijke omgeving rijdt. 6

Onderzoek heeft aangetoond dat dit vanwege de ligging van rangeerterrein Kijfhoek alleen bereikt kan worden met een spoortunnel voor goederenvervoer. Het tunneltracé zou dan parallel aan de A16 komen te liggen. Het personenvervoer blijft in dat geval het huidige tracé gebruiken. Langs dit tracé kan intensief gebouwd worden, doordat de veiligheidsproblematiek wegvalt en de geluidshinder afneemt. Een belangrijk aandachtspunt bij aanleg van deze tunnel is de hulpverlening bij eventuele calamiteiten: hulpdiensten moeten in voorkomende situaties veilig en effectief kunnen optreden. Aan het ontwerp van de beoogde tunnel zullen op dit gebied dan ook stringente randvoorwaarden worden gesteld. Behalve aan de veiligheid draagt de RoBel-lijn ook bij aan de ontsluiting van de Rotterdamse haven, de ruimtelijke ontwikkeling en verbeterde leefbaarheid van Dordrecht en Zwijndrecht en de daarmee gepaard gaande economische groei in de Zuidvleugel van de Randstad.

Gouda

am Principeschets tunnel dedicated goederenspoorlijn

Contact A.S. Scholten (Antoin) Burgemeester Zwijndrecht T 078 620 64 40 E [email protected]

Kijfhoek Zwijndrecht

Dordrecht

Tweede Tol

Dordrecht Zuid



H.L. van Broekhoven (Hans) Public Affairs T 078 639 82 59 E [email protected]

Gori

D.A. van Steensel (Dion) Wethouder Milieu Dordrecht T 078 639 61 05 E [email protected]

R.W. Leegte (René) Adviseur T 06 182 65 385 E [email protected]

R. Kooman (Ronald) Milieubeleid T 078 639 68 46 E [email protected]

Gemeente Dordrecht Postbus 8 3300 AA Dordrecht T 078 639 89 89 F 078 639 58 74

G.W. Slager (Gert) Mobiliteitsbeleid T 078 639 68 44 E [email protected]

Colofon

Betuweroute Relevante spoorweg Relevante autosnelweg Relevante waterverbinding

Moerdijk

N3 Maasterras Dedicated goederenspoorlijn inclusief tunnel (gewenst/principeschets) Tunnel

Uitgave Realisatie Ontwerp Foto’s Druk

Gemeente Dordrecht, Sector Stadsontwikkeling, juli 2009 Wendelyn van der Knoop Marketingcommunicatieadvies, Rotterdam Impuls Publiciteit, Alblasserdam Ronald Kooman Haveka, Alblasserdam

7

Veilig vervoer gevaarlijke stoffen per spoor, ook door Dordrecht en Zwijndrecht In het kort Ernstig veiligheidsprobleem op en rond het spoor Door de exponentiële groei van het vervoer van gevaarlijke stoffen per spoor is er sprake van een ernstig veiligheidsprobleem op en rond het spoor in de binnensteden van Dordrecht en Zwijndrecht. Korte- en middellange termijn veiligheidsbevorderende maatregelen tot 2020 Met de realisatie van het Basisnet Spoor is dit probleem tot 2020 beheersbaar als de volgende maatregelen worden genomen: • BLEVE–arm rijden • 40 km per uur rijden • Meer ATB-Vv’s (Automatische Treinbeïnvloeding verbeterde versie) plaatsen • Betere wissels plaatsen • Bouwkundige- en installatietechnische eisen stellen aan nieuwbouwprojecten bij het spoor

Toename transport vanaf 2020 Vanaf 2020 ontstaat er opnieuw een ernstig veiligheidsprobleem door de naar verwachting sterke toename van het transport van gevaarlijke stoffen. Lange termijn oplossing vanaf 2020 Dit vraagt om een structurele oplossing: een dedicated goederenspoorlijn inclusief tunnel tussen Rotterdam en België (RoBel-lijn). Effecten

• Goede veiligheidssituatie op en rond het spoor

in Dordrecht en Zwijndrecht

• Betere ontsluiting van de Rotterdamse haven • Optimale ruimtelijke ontwikkeling Dordrecht en

Zwijndrecht • Verbeterde leefbaarheid Dordrecht en Zwijndrecht • Hogere economische groei in de Zuidvleugel van de Randstad