VANGNET BUIG-BUDGET GEMEENTE GENNEP ANALYSE EN PLAN VAN AANPAK 2015

VANGNET BUIG-BUDGET GEMEENTE GENNEP ANALYSE EN PLAN VAN AANPAK 2015 Voor het vangnet in de Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorziening Gemeenten

september 2015

Vangnet BUIG-budget Gemeente Gennep Analyse en Plan van Aanpak - 2015

Leeswijzer en samenvatting Deze rapportage is geschreven om de overschrijding van het budget voor bijstandsuitkeringen (BUIG-budget) in 2015 te analyseren en acties in kaart te brengen om deze overschrijding terug te dringen. De gemeente Gennep geeft in 2015 naar verwachting 10% meer uit aan bijstandsuitkeringen dan zij vergoed krijgt van het rijk in het kader van de BUIG-regeling. De gemeente Gennep is daarmee een “verliesgemeente”. Deels blijft het risico bij de gemeente. Is het tekort méér dan 5%1, dan wordt het meerdere gedeeltelijk gecompenseerd via een Vangnet. In deze notitie geven we aan de hand van statistische informatie aan, dat de oorzaak van de budgetoverschrijding in belangrijke mate samenhangt met ontslagwerkeloosheid die in Gennep duidelijk hoger is dan elders in de regio. Door verwachte nieuwe bedrijvigheid komt er nieuwe werkgelegenheid en die kansen moeten we aangrijpen. Hiervoor stellen we maatregelen voor. In deze notitie geven we aan dat we de compensatie die we uit het Vangnet zullen ontvangen, gaan inzetten om: -

Via gerichte scholing van werklozen het beroep op uitkeringen te beperken door de uitstroom naar werk te bevorderen; Uitkeringsaanvragen nog scherper te controleren op rechtmatigheid en voorkoming van onterechte uitkeringen.

De rapportage steunt op gegevens van de Kamer van Koophandel, E’til, CBS, UWV, Divosa Benchmark en de eigen gemeentelijke administratie. Bij elk overzicht wordt aangegeven uit welke bron de gegevens stammen en op welke periode de gegevens betrekking hebben. De meeste bronnen bevatten absolute aantallen. De Divosa Benchmark bevat vergelijkingsgegevens. Hierbij worden gegevens van de gemeente Gennep vergeleken met de centrumgemeente van onze arbeidsmarktregio (Venlo) en met de overige kleine gemeenten van Nederland.

1

De drempel is in de Kamerbrief van 19 juni 2015 door de Staatssecretaris van SZW verlaagd naar 5%.

GEMEENTE GENNEP

2


Inhoud Leeswijzer en samenvatting ...................................................................................................... 2 Inhoud ................................................................................................................................... 3 1.

Analyse .............................................................................................................................. 4 1a. Aanleiding van het beroep op uitkering ......................................................................... 6 1b. Reden van einde van uitkeringen.................................................................................... 6 1c. Beheersmaatregelen bij aanvraag en betaling van uitkering.......................................... 7 1d. Maatregelen om de uitstroom uit uitkering te bevorderen .......................................... 8 1e. Profiel van inwoners met een bijstandsuitkering .......................................................... 8 1f. Profiel van de arbeidsmarkt ........................................................................................... 10 1g. Ontwikkeling van de ontslagwerkeloosheid ................................................................. 12 1h. Nieuwe doelgroepen en nieuw instrumentarium ........................................................ 13 1i. Samenvatting op hoofdlijnen ......................................................................................... 13

2.

Plan van Aanpak .............................................................................................................. 14 2a. Aanleiding voor de uitkeringsaanvraag ......................................................................... 14 2b. Reden van einde van uitkeringen.................................................................................. 14 2c. Maatregelen bij instroom en betaling van uitkering ..................................................... 14 2d. Uitstroombevordering .................................................................................................. 15 2e. Arbeidsmarkt ................................................................................................................. 16 2f. Brede regio ..................................................................................................................... 16 2g. Ontslagwerkeloosheid onderzoeken............................................................................. 16 2h. Nieuwe doelgroepen; banenafspraak ........................................................................... 17

3.

Recapitulatie en begroting .............................................................................................. 18 3a. Wat we gaan doen: ....................................................................................................... 18 3b. Beoogde effecten .......................................................................................................... 18 3c. Dekkingsvoorstel ........................................................................................................... 19

Bijlagen .................................................................................................................................... 20 Bijlage 1. Lijst van afkortingen ............................................................................................ 20 Bijlage 2. Literatuur ............................................................................................................ 21

GEMEENTE GENNEP

3


1. Analyse Een gemeente moet vier soorten uitkeringen vanuit het BUIG budget betalen: -

Algemene bijstand in de kosten van levensonderhoud op grond van de Participatiewet; IOAW uitkeringen voor oudere werklozen die de WW geheel hebben doorlopen; IOAZ uitkeringen voor oudere gewezen zelfstandigen; Uitkeringen levensonderhoud voor zelfstandigen die tijdelijk onvoldoende inkomsten hebben om in het levensonderhoud te voorzien.

Vanwege het zeer beperkte belang van de laatste groep (het gaat om een enkeling), zullen we ons in deze analyse beperken tot de eerste drie groepen. De gemeente Gennep heeft een tekort op de uitkeringsverstrekking. Dat wil zeggen: de gemeente kan de uitkeringsuitgaven niet geheel dekken uit de rijksbijdrage. Het volume aan bijstandsuitkeringen is daarvoor te hoog. De ontwikkeling van het bijstandsvolume laat vanaf 2013 het volgende beeld2 zien. Het verloop gedurende 2014 voor de gemeente Gennep was positief t.o.v. de vergelijkingsgemeenten. Er was weliswaar een stijging van het aantal uitkeringen, doch die was gematigd in verhouding tot de vergelijkingsgemeenten. Ontwikkeling gedurende 2014:

In de eerste helft van 2015 is hierin een flinke kentering gekomen. De uitkeringsaantallen zijn sterk opgelopen. Vooral bij de aanvragen van ouderen voor een IOAW – uitkering is de stijging markant. Bij de landelijke vergelijkingsgemeenten is die stijging niet terug te zien. Bij onze 2

Divosa Benchmark tot en met April 2015.

GEMEENTE GENNEP

4


centrumgemeente Venlo zien we een patroon dat lijkt op het patroon in Gennep, maar wel duidelijk minder ingrijpend uitpakt. Ontwikkeling juni 2014 – mei 2015:

Gennep had in mei 2015 7% meer uitkeringen dan in december 2014. Hier ligt een belangrijke oorzaak van het te verwachten tekort. Duiding van de belangrijkste oorzaak geven we in paragraaf 1g. Het financieel gevolg wordt in de volgende grafiek getoond, waarin het “BUIGresultaat” wordt weergegeven. Dit is het percentage van onder- of overbesteding uit het rijksbudget. Negatieve percentages betekenen een te verwachten tekort. We zien dat de trend is omgeslagen naar een oplopend tekort (periode juni 2014 – mei 2015).

GEMEENTE GENNEP

5


1a. Aanleiding van het beroep op uitkering Bij de aanvraag van een uitkering wordt de aanvraagreden vastgelegd. De aanvraagredenen zijn de afgelopen jaren als volgt3: 2013 Aflopen WW-uitkering

29

Ontslag zonder WW-recht

19

Einde zelfstandig beroep of bedrijf

6

Beeindiging studie

10

Echtscheiding

17

Andere oorzaak

29 110

2014 16 17 7 14 13 23 90

2015 14 6 1 3 3 9 36

De ontslagwerkloosheid (eerste twee categorieën) is voor rond de 40% van de instroom verantwoordelijk. De doorstroom van WW naar bijstand is in Gennep iets geringer dan het landelijk gemiddelde (6,3% t.o.v. 6,7%)4. Het overgrote deel van mensen met een WWuitkering stroomt uiteindelijk niet uit naar de bijstand maar gaat weer aan het werk. Jeugdigen die van school komen maken slechts een klein deel van de instroom uit. Van de circa 190 schoolverlaters in Gennep meldt zich minder dan 10% voor een bijstandsuitkering. 1b. Reden van einde van uitkeringen Bij het beëindigen van een uitkering wordt de beëindigingsreden vastgelegd. Deze zijn de afgelopen jaren als volgt5:

Werk zelfstandig beroep of bedrijf Andere uitkering / inkomen Start opleiding aangaan relatie verhuizing andere gemeente bereiken AOW-gerechtigde leeftijd Overlijden geen inlichtingen andere oorzaak

2013 33 4 4 1 9 21 6 1 7 10 96

2014

2015

29 3 3 4 3 10 6 3 9 5 75

7 2 2 17

3 3 34

3

Bron gemeentelijke uitkeringsadministratie; 2015 tot en met juni. Bron Na de WW in de bijstand, De doorstroom van WW naar bijstand per gemeente tot en met 2015, UWV oktober 2014 5 Bron gemeentelijke uitkeringsadministratie; 2015 tot en met juni. 4

GEMEENTE GENNEP

6


Het verkrijgen van een eigen inkomen (eerste twee categorieën) is voor rond de 40% van de beëindigingen van uitkering verantwoordelijk.

1c. Beheersmaatregelen bij aanvraag en betaling van uitkering De gemeente Gennep heeft geen achterstanden in het beoordelen van aanvragen. Er worden geen voorschotten verstrekt op aangevraagde maar nog niet verstrekte uitkeringen. Alle uitkeringsaanvragen worden gecontroleerd aan de hand van bestandsvergelijking met andere uitkeringsinstanties en met de belastingdienst6. Alle “witte” inkomens- en vermogensbestanddelen zijn daarmee volledig transparant. De betreffende gegevens worden ook bij de aanvrager uitgevraagd en analyse van verschillen tussen de opgave van de aanvrager en de registratie uit de gekoppelde bronnen, voorkomt dat onterechte uitkeringen worden toekgekend. Maandelijks vóór elke uitkeringsbetaling, vindt er een controle plaats in deze bronnen op eventuele nieuw ontstane inkomstenbronnen. In de verwerking van deze controles zijn geen achterstanden. De controles hebben daardoor grote preventieve werking en leiden incidenteel7 tot constateringen achteraf en terugvorderingen. De gemeente Gennep betaalt de uitkeringen na afloop van de maand. Inwoners met wisselende inkomsten uit deeltijdwerk leveren maandelijks vóór de uitkeringsbetaling hun loonstrookje in. Ook in deze verwerking bestaan geen achterstanden. Voor het opsporen van “zwarte” inkomens- en vermogensbestanddelen en voor verzwegen woonsituaties maakt de gemeente Gennep gebruik van de regionale Sociale Recherche. Deze kan ook strafrechtelijk instrumentarium inzetten (m.n. huiszoeking, observatie, getuigenverhoor). Volledig “zwarte” situaties blijken immers niet uit gekoppelde bronnen of ander documentair bewijs. Op dit moment ligt het zwaartepunt van deze controles bij lopende uitkeringen. Van een preventieve controle op dit soort situaties tijdens de uitkeringsaanvraag wordt relatief weinig gebruik gemaakt. We hebben in 2014 de volgende onderzoeken uitgevoerd via de sociale recherche: Fraude aangetoond - Aanvraag afgewezen - Uitkering beëindigd - Uitkering verlaagd - Beëindigde uitkering herzien Geen fraude aangetoond

12 2 3 6 1 12

6

De bestandsvergelijking verloopt via het Suwinet. Hierin krijgt de gemeente zeer ruime raadpleegmogelijkheden van inkomens- en vermogensbestanddelen van inwoners. Aan het gebruik van Suwinet zijn daarom veiligheidseisen verbonden om misbruik door gemeentelijke medewerkers en derden tegen te gaan. De naleving van de veiligheidseisen is in Gennep geborgd met een toezichtsregeling. 7 Incidenteel zijn er in de bronnen kleine verwerkingsachterstanden waardoor de informatie niet altijd geheel actueel is.

GEMEENTE GENNEP

7


De bespaarde uitkeringsgelden op grond van de hier genoemde aangetoonde fraude zijn becijferd op een bedrag van € 48.388,00. 1d. Maatregelen om de uitstroom uit uitkering te bevorderen Conform het beleidsprogramma Ontmoeten, Meedoen, Ondersteunen, worden sinds medio 2012 alle bijstandsaanvragers (“nieuwe instroom”) direct opgenomen in de bemiddeling naar werk of andere vormen van maatschappelijke participatie. Ook neemt Gennep met een eigen werkgeversbenaderaar actief deel in het regionale Werkgeversservicepunt en zijn daaruit nauwe bemiddelingsrelaties met twee grotere regionale werkgevers tot stand gebracht. In de re-integratie opgenomen personen in 20148:

Instroom 2014  Nieuwe instroom  Zittend bestand  Nugger Reeds in traject 1-1-2014 Totaal in traject in 2014

Jaardoelstelling 110 80 30 0

Realisatie 2014 106 96 8 2 128 234

Er zijn in 2014 via deze maatregelen 33 personen op betaalde arbeid geplaatst, waarvan een deel op deeltijdwerk dat leidde tot een verlaging van de uitkering (gedeeltelijke uitstroom). De plaatsing op werk was 14% van het totaal van personen dat in traject was. De uitkeringsbesparing is becijferd op een bedrag van € 419.000 (€ 152.000 door gedeeltelijk uitstroom en € 267.000 door volledige uitstroom). 1e. Profiel van inwoners met een bijstandsuitkering De reden van het beroep op een uitkering ligt deels bij de situatie op de arbeidsmarkt en deels bij factoren die in de inwoner zelf zijn gelegen. In 2008 had Nederland te maken met een overspannen arbeidsmarkt en een zeer goed draaiende economie. Op dat moment verstrekte Gennep aan 155 inwoners (huishoudens) een uitkering. Thans is het aantal uitkeringen 270, een ontwikkeling die ook landelijk zichtbaar is. Op basis van deze groei nemen we aan dat ongeveer 40% van het huidig beroep op uitkeringen aan economische oorzaken (crisisperiode) en 60% aan persoonlijke oorzaken is toe te schrijven. Dit wil niet zeggen dat we hier een granieten bestand van onbemiddelbare personen in onderkennen, maar wel dat er bij voldoende werkgelegenheid zeker grote uitstroomkansen zijn voor mensen met een bijstandsuitkering. Bijstandsuitkeringen 00 t/m 26 27 t/m 44 Ouder dan 45

Gennep 14% 33% 53%

Nederland 9% 42% 48%

8

Rapportage Intos: Management informatie Arbeidsontwikkeling Gemeente Gennep 1-1-2014 t/m 3112-2014

GEMEENTE GENNEP

8


Arbeidsdeelname 15 – 25 jaar9 2011 2014

Leefvorm Alleenstaande Alleenstaande ouder Echtpaar/samenwonend

Gennep

Nederland

62,9% 63,5%

61,3% 58,8%

Gennep 67% 17% 16%

Nederland 63% 22% 14%

De bijstandsontvanger in Gennep is relatief oud10. Vooral de groep 55-plussers is oververtegenwoordigd. In Gennep is de uitkeringsontvanger iets vaker dan gemiddeld alleenstaand. Het aandeel alleenstaande ouders is relatief gering. Het aandeel echtparen/gehuwden is iets hoger dan gemiddeld.

Anders dan in grote steden is toename van jeugdwerkloosheid in Gennep niet significant zichtbaar. Er is weliswaar een groter dan gemiddeld aandeel in de uitkeringen, maar de arbeidsdeelname van jongeren is hoger dan landelijk en neemt toe. Ook eventuele oververtegenwoordiging van allochtonen uit tweede of derde generatie is in Gennep geen factor van belang. Wèl zien we relatief veel recente nieuwkomers, met name door de toestroom van vluchtelingen. Deze groep wordt belemmerd door een groter taalachterstand11. Ontvangers van bijstandsuitkeringen zijn gemiddeld laag opgeleid. In Gennep zijn er weinig bijstandsontvangers met een afgeronde MBO-opleiding en nauwelijks bijstandsontvangers met een HBO- of WO-opleiding. Kengetallen over het opleidingsniveau van inwoners met een uitkering zijn lokaal niet beschikbaar. In de casuïstiek is zichtbaar dat bijstandsgerechtigden vaker dan gemiddeld schooluitvallers zijn die gebaat zijn bij kortdurende en praktisch gerichte cursussen en trainingen. Via de regionale meld- en coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten (RMC) wordt geborgd dat voortijdige schoolverlaters zoveel mogelijk terugkeren naar de schoolbanken. De gemeente werkt hier nauw mee samen. Tot slot blijkt uit vergelijking met andere gemeenten12 dat het aantal uitkeringsgerechtigden met een aanvullende uitkering naast deeltijdwerk, hoger is dan gemiddeld. In Gennep ligt dit percentage rond de 18%. Vergelijkingsgemeenten laten percentages zien tussen de 10 en 14%. Het gemiddelde bedrag van de deeltijdinkomsten is in Gennep wel aan de lage kant, circa 430 euro netto per persoon, waar dit bij vergelijkingsgemeenten tussen de 500 en 550 euro ligt.

9

Arbeidsdeelname CBS/statline regionale indelingen, arbeidsmarkt, arbeidsdeelname per leeftijdsgroep Cijfers leeftijdsopbouw Nederland: CBS/statline. Cijfers Gennep ontleend aan uitkeringsadministratie. 11 Met ingang van 1 september 2015 start in Gennep een inburgeringsklas voor deze groep. De gemeente heeft geen rol in de financiering maar heeft wel stappen ondernomen voor de facilitering. 12 Gegevens ontleend aan de Divosa Benchmark 10

GEMEENTE GENNEP

9


1f. Profiel van de arbeidsmarkt Gennep zelf kent een vrij eenzijdige arbeidsmarkt. Door de aanwezigheid van grote zorginstellingen werken er relatief veel mensen in de zorg. Er zijn nauwelijks andere grote werkgevers. Opvallend is dat de arbeidspendel in Gennep erg evenwichtig is: er komen even veel mensen “van buiten” in Gennep werken, als er Gennepenaren in andere gemeenten werken. De wisselwerking is er met name met Oost-Brabant en Zuidoost Gelderland. Wat verder opvalt is dat de grote nabije Duitse arbeidsmarkt nauwelijks door Gennepenaren wordt aangesproken. Wel werken er buitenlandse (Duitse) ingezetenen in Gennep. Gennep valt regionaal op doordat er anders dan in de rest van Noord-Limburg relatief weinig Midden- en Oost-Europese buitenlanders werken. Over het aantal en de verdeling van banen zijn verschillende statistische gegevens beschikbaar. Omdat niet alle onderzoekers van dezelfde definities hanteren, zijn er ook verschillen in de gerapporteerde aantallen. Het aantal banen in Gennep neemt af13, bij een gelijk blijvend aantal bedrijfsvestigingen:

2011 2012 2013 2014

Banen totaal 8660 8650 8510 8520

Vestigingen totaal 1520 1540 1520 1540

Ongeveer 40% van de Gennepse werkende bevolking werkt in Gennep zelf. Ongeveer 40% van de Gennepse banen wordt vervuld door inwoners van andere gemeenten. Het belang van het aantal banen in de gemeente zelf is voor de Gennepse inwoners dus betrekkelijk. De afname van het aantal Gennepse werkenden vertaalt zich vooral bij werkplekken in Gennep en in Noordoost-Brabant. UITGAANDE PENDEL Inwoners (duizendtallen) van Gennep werken in:14 Ultimo 2011

2012

2013

Heel Nederland Waarvan werkgemeente:

8,6

8,1

7,9

Gennep Overig Noord-Limburg (excl. Gennep) Arnhem/Nijmegen Noordoost-Noord-Brabant Zuidoost-Noord-Brabant Zuidwest-Gelderland Utrecht Groot-Amsterdam Twente Overige regio’s

3,5 0,6 1,8 1,7 0,2 0,1 0,1 0,1 0 0,4

3,4 0,7 1,7 1,6 0,2 0,1 0,1 0,1 0 0,2

3,2 0,7 1,7 1,5 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2

13

Bron: Onderzoeksbureau LISA Bron: CBS Statline regionale statistieken arbeidsmarkt. Geen gegevens over 2014 en 2015 beschikbaar. 14

GEMEENTE GENNEP

10

Vangnet BUIG-budget Gemeente Gennep Analyse en Plan van Aanpak - 2015 INKMENDE PENDEL Woongemeenten van personen (duizendtallen) die in Gennep werken Alle banen Waarvan wonend in: Gennep Overig Noord-Limburg (excl. Gennep) Noordoost-Noord-Brabant Arnhem/Nijmegen Zuidoost-Noord-Brabant Overige regio's Buitenland en niet in te delen

Ultimo 2011

2012

2013

7,8

7,7

7,8

3,5 1,2 1,5 0,8 0,1 0,4 0,3

3,4 1 1,5 0,8 0,2 0,4 0,4

3,2 1,1 1,6 0,9 0,2 0,4 0,4

Bij de Kamer van Koophandel15 zijn 1.529 ondernemingen geregistreerd met een hoofdvestiging in Gennep en minimaal één werknemer. Samen vertegenwoordigen zij 11.267 banen, deels dus buiten de gemeente Gennep zelf. 128 ondernemingen hebben 10 of meer werknemers. Er zijn 10 ondernemingen met meer dan 100 werknemers. De grootste daarvan is Dichterbij, met 4.800 banen, waarvan echter 3.900 banen in vestigingen elders in het werkgebied van Dichterbij en niet in Gennep. Transport, personenvervoer, recreatie, een drietal grotere productiebedrijven en winkelbedrijven dragen daarnaast veel bij aan de werkgelegenheid. Voor de regio Noord-Limburg ziet het plaatje er als volgt uit16:

15 16

Bron: Bedrijvengegevens Kamer van Koophandel, januari 2015 Bron: UWV arbeidsmarktprognose Noord-Limburg 2014-2015

GEMEENTE GENNEP

11


1g. Ontwikkeling van de ontslagwerkeloosheid Gennep valt in de regio Noord-Limburg en ook ten opzichte van de rest van Limburg, Brabant en Gelderland ongunstig op door een hoge ontslagwerkeloosheid in de jaren 2014 en 2015. In vrijwel alle gemeenten loopt het beroep op WW-uitkeringen17 sinds begin of midden 2014 terug. In Gennep is dit echter niet het geval, maar loopt het beroep op WW-uitkeringen juist verder op. De aantallen WW-gerechtigden zijn sinds juli 201318:

Gennep Nrd. Limburg

Juli 2013

Juli 2014

Mei 2015

437 7.595

478 8.374

497 8.295

Mutatie t.ov. 2013 +13,7% + 9,2%

Mutatie t.o.v. 2014 +3,9% -1%

De toename van het absolute aantal WW-gerechtigden met 60 personen, betekent een toegenomen concurrentie op de arbeidsmarkt en een hogere druk op de instroom in bijstandsuitkeringen. In de instroomcijfers van de bijstandsuitkeringen (zie paragraaf 1a) is te zien dat in 2015 het aandeel van de instroom na einde WW toeneemt. In de uitstroomcijfers (zie paragraaf 1b.) is een terugloop in de plaatsingen naar werk te zien: er zijn meer concurrenten op de arbeidsmarkt. Samen met de afdeling statistiek van UWV Zuid Nederland hebben we een analyse gemaakt van de instroomreden in de WW. Enigszins verrassend is niet de sector zorg, maar juist de techniek en productie de grootste bron van ontslagwerkloosheid. Pas in 2015 zien we het aandeel van de sector zorg oplopen. In absolute aantallen gaat dat niet over veel personen19.

2010 Automatisering en ICT Gezondheidszorg, welzijn en persoonlijke verzorging Handel en administratie Horeca en huishouding Landbouw, natuur en milieu Onderwijs, cultuur en wetenschap Openbaar bestuur, veiligheid en rechtspraak Opslag en transport Personeel, organisatie en strategie Taal, media en communicatie Techniek en productie Toerisme en recreatie Eindtotaal

2011

50%

2012

2013

2014

2015

3% 18% 32% 6%

2% 7% 29% 2% 1% 4% 1% 17% 2% 2% 31%

2% 11% 29% 6%

3% 30% 28% 6% 2% 3% 1% 8% 1%

100%

33%

50%

67%

3% 9% 6% 3% 21%

100%

100%

100%

3% 3% 12% 2% 1% 31% 1% 100%

19% 100%

17

Werknemers die werkloos worden uit een dienstbetrekking hebben gedurende 3 maanden tot 36 maanden recht op een WW-uitkering (Werkloosheidsuitkering). De duur is afhankelijk van de leeftijd en het arbeidsverleden. Wordt de maximale uitkeringsduur bereikt, dan kan aansluitend recht bestaan op een gemeentelijke bijstandsuitkering of een IOAW-uitkering. De WW wordt uitgevoerd door de UWV. 18 UWV nieuwsflitsen arbeidsmarkt, juli 2014 en mei 2015. 19 Bron: UWV overzicht van personen die per 1 mei 2015 in Gennep een WW-uitkering ontvangen, onderverdeeld naar ingangsjaar van de WW-uitkering en sector van het beroep van inschrijving.

GEMEENTE GENNEP

12


Op basis van deze cijfers en de huidige hoge aantallen bijstandsaanvragen na afloop van een WW-uitkering vermoeden wij een samenhang tussen de ontslagwerkloosheid en het oplopen van het beroep op bijstand. De sturingsmogelijkheden die de gemeente hierin heeft zijn beperkt. Zie hierover paragraaf 2g. 1h. Nieuwe doelgroepen en nieuw instrumentarium Net zoals elders in Nederland ziet Gennep in bescheiden mate aanvragen binnenkomen van inwoners die voorheen een beroep op een Wajong- of WSW-plaatsing hadden kunnen doen. De nieuwe instrumenten Beschut Werk en Loonkostensubsidie op basis van loonwaarde, zijn per 1 juli 2015 nog niet ingezet voor inwoners van Gennep. De regelingen zijn technisch complex en financieel onzeker. Dit probleem speelt in heel Nederland. In hoofdstuk 2 werken we uit hoe we dit gaan aanpakken. 1i. Samenvatting op hoofdlijnen In Gennep valt met name de hoge ontslagwerkloosheid van de afgelopen 12 maanden op. Verder zijn er niet veel bijzonderheden die Gennep onderscheiden van de landelijke situatie. Voorgaande paragrafen geven wel houvast voor nader onderzoek in het najaar van 2015.

GEMEENTE GENNEP

13


2. Plan van Aanpak In dit hoofdstuk bespreken we de in het vorige hoofdstuk geanalyseerde punten en de maatregelen die we op grond van de analyse kunnen nemen. 2a. Aanleiding voor de uitkeringsaanvraag De instroom via de werkloosheidsuitkering is hoog. De ondersteuning die het UWV biedt aan mensen met een WW-uitkering is gering. Medio 2015 hebben we daarom als gemeente zelf al een keer een speed-date georganiseerd tussen werkzoekenden en uitzendbureaus. Dit kan preventief zorgen voor een lagere instroom in de bijstandsuitkering. We stellen in het vervolg van dit plan van aanpak voor, om meer cursussen en trainingen te gaan aanbieden en stellen die ook open voor de werklozen met een WW-uitkering. Ook gaan we bekijken of en hoe we ten behoeve van WW-gerechtigden workshops kunnen bieden om een doorstroming naar de bijstand te beperken. 2b. Reden van einde van uitkeringen De plaatsingen op werk blijven in 2015 achter. We verwachten dat zich vanaf het najaar van 2015 onder andere op Industrieterrein De Brem nieuwe bedrijvigheid gaat vestigen. We zullen contact leggen met deze potentiële werkgevers om hieruit werkgelegenheid voor inwoners te stimuleren. We verwachten dat de werkgevers behoefte zullen uiten aan specifieke trainingen en scholing voor praktische vaardigheden (bijvoorbeeld: een heftruckcertificaat). Wij stellen voor om hiervoor middelen vrij te maken. Voor scholing kan bovendien nog uit provinciale en sectorale bronnen extra financiering verkregen worden (scholings-vouchers), die ingezet kunnen worden na cofinanciering door de gemeente. 2c. Maatregelen bij instroom en betaling van uitkering De controles met behulp van gegevensbronnen worden bij instroom en uitkeringsbetaling tijdig en volledig uitgevoerd. Hier is geen ruimte voor aanscherping van beleid of uitvoering. Bij zaken die niet uit andere gegevensbronnen blijken, is het uit de aard van de zaak altijd onzeker of alles opgespoord wordt. Zwarte inkomsten en verzwegen woonsituaties zijn daarvan het belangrijkste voorbeeld. Dit wordt in de regel immers goed verborgen. Extra inzet op controle van de rechtmatigheid heeft daarom altijd zin. Er is daarbij ook altijd sprake van een verminderde meeropbrengst: de makkelijke zaken worden snel geconstateerd en gaandeweg komen steeds moeilijkere dossiers aan bod, waar steeds zwaarder onderzoek nodig is. Wij adviseren om extra middelen in te zetten om dergelijke situaties op te sporen. Drie wegen lijken op dit moment het meest kansrijk: -

inzet van een poortwachter bij het beoordelen van uitkeringsaanvragen om rechtmatigheidsvragen snel te onderkennen. Hiervoor kan externe expertise worden

GEMEENTE GENNEP

14


-

-

ingehuurd. Als er bij de aanvraag extra wordt geïnvesteerd in het onderkennen van mogelijk verzwegen omstandigheden, kunnen daarmee onterechte uitkeringsaanvragen worden afgehouden of afgewezen. Het kost vaak meer moeite een onterecht toegekende uitkering te beëindigen, dan vooraf een onterechte uitkering te voorkomen; mede in combinatie met het voorgaande een internet-recherche, langs uitingen van bijstandsontvangers via face-book, twitter, Instagram e.d. Mensen zijn daar vaak aanmerkelijk opener dan in officiële communicaties; verzwegen vermogen in het buitenland. Met enkele landen zijn inmiddels samenwerkingsafspraken om hier achter te komen.

Bij verdere uitwerking zullen concrete maatregelen op dit vlak getoetst worden aan het privacy-recht van betrokkenen en de proportionaliteit van ingezette middelen. Ook de opsporingsbevoegdheid van een gemeente en van de sociale recherche heeft uiteraard haar grenzen. 2d. Uitstroombevordering Het moment dat er veel mensen uitstromen uit de arbeidsmarkt naar de Werkloosheidswet, is geen gunstige periode voor het plaatsen van mensen vanuit bijstandsuitkeringen naar betaald werk. Er zijn klaarblijkelijk minder banen. Er is ook meer concurrentie van werkzoekenden onderling en mensen met een recent arbeidsverleden hebben over het algemeen betere kansen dan mensen in de bijstand. Gerichter inzetten van re-integratie inspanningen bij nieuwe bijstandsaanvragers die uit een WW-uitkering komen is daarom zinvol. Zie hierover paragraaf 2a. Deeltijdwerk leidt niet tot volledige uitstroom (althans meestal niet). Deeltijdwerk leidt wel tot lagere (aanvullende) uitkeringen en dus voor de gemeente tot schadelastbeperking. In Gennep is er relatief veel deeltijdwerk met een aanvullende uitkering. De deeltijdbanen zijn echter kleiner dan gemiddeld in Nederland. We gaan de betreffende personen benaderen om te kijken of er ruimte is voor urenuitbreiding. Het blijft daarnaast van belang om ook mensen met een achterstand te plaatsen. Er komen betere tijden. Bijstandsgerechtigden moeten zoveel mogelijk arbeidsfit blijven en de weg naar de arbeidsmarkt vinden als de economie weer aantrekt. Dit is – lokaal en landelijk – een van de speerpunten van gemeentelijk bijstandsbeleid20. De gemeente heeft hiervoor het instrument van de werkervaringsplaats en de wederprestatie21, die op grond van het programmaplan Ontmoeten, Meedoen, Ondersteunen, voor een zo breed mogelijke doelgroep worden ingezet. Ook heeft de gemeente instrumenten uit de banenafspraak (zie paragraaf 2g.) en neemt zij deel aan het regionale werkgeverservicepunt dat tot doel heeft werkzoekenden en werkgevers efficiënt en snel bij elkaar te brengen. Tot slot heeft de gemeente een

20

Zie hierover Divosa: “Tijd voor een vak”, april 2012. Over de landelijke kaders, zie het rapport van de Inspectie SZW, “Aan de slag met werk”, November 2014. 21

GEMEENTE GENNEP

15


convenant gesloten over social return22 en het beleid hiervoor opgenomen in de eigen aanbestedingsregels.

2e. Arbeidsmarkt De gemeente heeft slechts beperkte invloed op de arbeidsmarkt. Ondernemers creëren de economische activiteit en daarmee de aard en omvang van de arbeidsmarkt. De gemeente Gennep wil zorgdragen voor een ondernemersklimaat waar ondernemers zich thuis voelen en zich kunnen ontplooien. De gemeente besteedt aandacht aan het zo goed mogelijk faciliteren van ondernemingen en het voorkomen van knellende regels die vestigingen en bedrijvigheid nodeloos in de weg zitten. De gemeente Gennep richt een ondernemersloket in, waar de ondernemer voor al zijn vragen en gemeentelijke producten snel en eenduidig wordt geholpen. De gemeente stimuleert de ontwikkeling van bedrijventerreinen. Ook op deze manier faciliteert de gemeente de lokale bedrijvigheid. We verwachten dat hier in 2015 / 2016 nieuwe bedrijvigheid ontstaat. We stellen middelen ter beschikking om werkgevers en werknemers te faciliteren om hiervan gebruik te maken. We denken hierbij aan gerichte trainingen die we aan de betrokken werkgevers en werknemers kunnen aanbieden. Hierbij zoeken we naar kansen die een baangarantie of direct en concreet uitzicht op werk opleveren. Het is in het verleden immers, ook landelijk, gebleken dat ongericht opleiden nauwelijks tot betere kansen op de arbeidsmarkt leidt. 2f. Brede regio De gemeente Gennep ligt aan de grens van meerdere Nederlandse en één Duitse economische regio. De gemeente onderhoudt ten behoeve van haar werkzoekenden contacten bij het Werkbedrijf Noord-Limburg, het Werkbedrijf Rivierenland (Nijmegen en omstreken) en het Werkbedrijf Noordoost-Brabant. Incidenteel zijn er contacten met het Arbeitsamt Kleve. In deze contacten worden vacatures en mogelijkheden voor werkzoekenden uitgewisseld. Dit beperkt niet altijd het beroep op uitkeringen in de eigen gemeente. Als voor een Gennepse werkgever een geschikte werkzoekende uit een andere gemeente en/of regio kan worden gevonden, wordt die bemiddeling óók tot stand gebracht. 2g. Ontslagwerkeloosheid onderzoeken Er is in Gennep – of voor Gennepse inwoners – een andere ontwikkeling van de WWuitkeringen te zien dan gemiddelde voor werknemers in Nederland: de WW-uitkeringen in Gennep lopen op. Ook met behulp van gegevens van de UWV blijft het onduidelijk waar dit vandaan komt. De gemeente heeft wellicht mogelijkheden om werkgevers te adviseren of te ondersteunen als hun werkgelegenheid onder druk staat. Te denken valt aan begeleiding bij werk-naar-werk trajecten.

22

Convenant “Werken aan vakmanschap”, November 2012.

GEMEENTE GENNEP

16


Aan de hand van Suwinet is de gemeente in staat om van alle ontslagen de voorafgaande werkgever(s) te bepalen23. Hiervoor is ureninzet nodig, maar naar verwachting kunnen we dit onderdeel laten zijn van een stage-opdracht voor een HBO student Human Resources of HBO student Economie. Of dit onderzoek is toegestaan is afhankelijk van toestemming van het College Bescherming Persoonsgegevens, omdat het Suwinet dan voor een ander doel wordt gebruikt dan waarvoor het is opgezet. De verwachting is dat de toestemming verleend zal worden onder voorwaarde van anonimisering van de eindresultaten. 2h. Nieuwe doelgroepen; banenafspraak In de tweede helft van 2015 is een toeloop te verwachten van schoolverlaters uit het speciaal onderwijs, die door de veranderde wetgeving geen beroep meer kunnen doen op een Wajonguitkering. Samen met de regiogemeenten hebben we een convenant 24met de scholen gesloten om leerlingen uit het speciaal onderwijs zoveel mogelijk naar een werkgever in plaats van naar een uitkering te laten uitstromen uit de opleiding. Dit is in uitvoering en zullen we monitoren. Daarnaast hebben we vanaf januari 2015 de mogelijkheid om loonkostensubsidie te verstrekken aan arbeidsgehandicapten met een beperkte loonwaarde. Inmiddels is de loonwaardemethodiek gekozen en is bekend welke personen er concreet in aanmerking komen voor een dergelijke plaatsing. Vanaf juli 2015 gaat Intos voor de betrokken personen op zoek naar concrete plaatsingsmogelijkheden bij werkgevers hier in de regio. Dit komt in uitvoering en zullen we monitoren. Werkgevers hebben zich ertoe verplicht om voor deze doelgroepen ruimte te maken in hun organisaties25. De gemeente is zèlf ook werkgever. We hebben met ingang van de begroting 2016 middelen vrijgemaakt waardoor de gemeente zelf ook werk kan bieden aan arbeidsgehandicapte werknemers26.

23

Hiervoor zal toestemming van de bronhouder van dit register nodig zijn. Deze toestemming is aangevraagd. 24 Convenant Baanwijs, De brug van opleiding naar werk in Noord-Limburg, 25 juni 2015. 25 Banenafspraak uit Sociaal Akkoord, april 2013. 26 Methodes hiervoor worden ontleend aan het rapport “De Overheidswerkgever werkt inclusief!”

GEMEENTE GENNEP

17


3. Recapitulatie en begroting 3a. Wat we gaan doen: Door de verruiming van de Vangnetregeling komen extra middelen ter beschikking van de gemeente. Voorgesteld wordt om die aan te wenden voor de uitvoering van de acties die op grond van de Vangnetregeling worden vereist. Dit levert aanvullend budget op, dat in onderstaand overzicht is opgenomen. In paragraaf 3c worden de aanvullende budgetten nader toegelicht. Onderwerp Urenuitbreiding bij deeltijdwerkenden onderzoeken Re-integratie aanbieden aan inwoners met WW

Werkzoekenden en (nieuwe) bedrijven matchen Werkzoekenden gerichte training of scholing aanbieden Meer transparantie aanbrengen in achtergronden van beroep op uitkeringen Intensiveren van rechtmatigheidsonderzoek. Aansluiting speciaal onderwijs – arbeidsmarkt Inzetten loonkostensubsidie

Bijzonderheden Leidt niet tot minder uitkeringen maar wel tot verminderde uitkeringslasten Bijvoorbeeld door workshops aan mensen die met doorval naar bijstand worden bedreigd Ontwikkeling nieuwe bedrijvigheid volgen

Wanneer Gedurende 2016

Budget Aanvullend budget re-integratie

Eerste helft 2016

Aanvullend budget re-integratie

Najaar 2015

Reguliere budgetten

Circa 20 personen

Vanaf september 2015

Aanvullend budget re-integratie

Via een HBO-stage

Vanaf september 2015

n.v.t.

Extra opdracht sociale recherche of andere specialist Convenant Baanwijs Monitoren

Gedurende 2016

Aanvullend budget rechtmatigheid

Vanaf juni 2015

Reguliere budgetten.

Loonwaardemeting + match maken met ondernemers

Vanaf juli 2015

Reguliere budgetten

3b. Beoogde effecten Doelstelling van dit plan van aanpak is om het aantal uitkeringen zodanig te beperken dat de kosten van uitkeringen in balans komen met het daarvoor ontvangen budget. De nu voorziene overschrijding van het budget bedraagt circa 320.000 euro. Omdat de kostprijs per uitkering bij benadering 14.000 euro is, stellen wij ons ten doel om 23 uitkeringen te beëindigen,

GEMEENTE GENNEP

18


Onderwerp Urenuitbreiding bij deeltijdwerkenden Werkzoekenden en (nieuwe) bedrijven matchen. Werkzoekenden gerichte training of scholing aanbieden Meer transparantie in achtergronden van beroep op uitkering. Intensiveren rechtmatigheidsonderzoek Aansluiting speciaal onderwijs – arbeidsmarkt Inzetten loonkostensubsidie

Effect op aantal uitkeringen 0 -5 -12

Financieel effect

70.000 -168.000

Pm -3 Voorkomen stijging -3

-42.000 -42.000

Dit zijn effecten die pas in de loop van 2016 zichtbaar zullen worden. Bij gelijkblijvende aantallen meldingen voor een bijstandsuitkering zou dit een volumebeperking tot 220 uitkeringen kunnen betekenen. Er zijn echter omgevingsfactoren die door de gemeente niet beïnvloed kunnen worden die autonoom kunnen leiden tot een daling of stijging van het aantal uitkeringen of bijstelling van het budget door de rijksoverheid. Aan de in deze paragraaf geformuleerde doelstelling kan dan ook geen garantie worden ontleend voor het aantal uitkeringen of voor een budgettair neutrale uitvoering van de bijstandsverlening. 3c. Dekkingsvoorstel We stellen voor om de aanvullende maatregelen te dekken uit de extra middelen die we op grond van de Vangnetregeling kunnen gaan ontvangen. Het gaat hierbij om de gedeeltelijke compensatie van budgetoverschrijding, voor zover die ligt tussen de 5% en 10% van het budget. Met compensatie van onverhoopt nog hogere overschrijdingen hebben we in de begroting al rekening gehouden en die levert geen extra middelen op. We verwachten een Vangnettegemoetkoming van 50% van de compensabele overschrijding van € 160.000. Dit levert € 80.000 extra middelen voor de gemeente op. Wij stellen voor om dit aanvullende budget als volgt te bestemmen: -

Aanvullend budget ter bevordering van re-integratie Aanvullend budget rechtmatigheid

GEMEENTE GENNEP

€ 60.000 € 20.000

19


Bijlagen Bijlage 1 Lijst van afkortingen

BUIG

Wet Bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeente

CBS

Centraal bureau statistiek

Divosa

Vereniging van directeuren van sociale diensten

IAU

Incidentele aanvullende uitkering BUIG

IOAW

Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers

IOAZ

Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen

PW

Participatiewet (vervangt vanaf 1 januari 2015 de WWB)

UWV

Uitvoeringinstelling werknemersverzekeringen (Uitvoerder van o.a. WW en Wajong)

Wajong Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering jonggehandicapten WSW

Wet sociale werkvoorziening

WW

Werkloosheidswet (uitgevoerd door UWV)

WWB

Vroegere Wet werk en bijstand (tot 1 januari 2015)

GEMEENTE GENNEP

20


Bijlage 2. Literatuur

CBS, CBS Statline, regionale tabellen, sociale zekerheid en arbeidsmarkt Divosa, Tijd voor een vak!, Vakmanschap in de gemeentelijke re-integratiesector, april 2012 Gemeente Gennep, Programma Ontmoeten Meedoen Ondersteunen, januari 2013 Gemeente Gennep, Gezond en Wel in 3D, november 2014 Inspectie SZW, ‘Aan de slag met werk, over de verschillende vormen van werk met uitkering, november 2014 Inspectie SZW, ‘Suwinet: veilig omgaan met elkaars gegevens’, mei 2015 Inspectie SZW, ‘Ken uw klanten’, juli 2014 INTOS, Aanvalsplan 2015 – 2018, maart 2015’ Kennisplatform Werk en Inkomen, ‘Investeren in Participeren’, april 2013 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en Verbond Sectorwerkgevers Overheid, De Overheidswerkgever werkt inclusief!, januari 2015 Provincie Limburg en gemeenten van Noord Limburg, Convenant Social Return, Werken aan Vakmanschap, november 2012 Panteia, Monitor Regionale Aanpak jeugdwerkloosheid - conceptrapport Meting 2, voorjaar 2015 Programmaraad, Kennisdocument Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten, mei 2015 Regiogemeenten Noord-Limburg, Convenant Baanwijs, De brug van opleiding naar werk in Noord-Limburg, 25 juni 2015 Staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Kamerbrief Agenda aanpak jeugdwerkloosheid 2015 – 2016, 31 maart 2015 Staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Kamerbrief Vangnet 2015 en verdere verbetering verdeelmodel Participatiewet, 22 december 2014 Staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Stand van zaken verbeterslag verdeelmodel bijstandsbudgetten en informatie over handelswijze verplaatsing uitkeringslasten bijstand op de ZW, WW en WIA, kamerbrief 19 juni 2015 Stichting voor de Arbeid, Perspectief voor een sociaal én ondernemend land: uit de crisis, met goed werk, op weg naar 2020, april 2013 UWV, Arbeidsmarktprognose 2015-2016

GEMEENTE GENNEP

21


UWV, Arbeidsmarktprognose Limburg 2014 – 2015 UWV, regionale nieuwsflits arbeidsmarkt Limburg, maandelijkse publicaties 2013, 2014, 2015 VNG, Nieuwsberichten online, Afspraken over verdeling bijstandsbudgetten, 26 juni 2015

GEMEENTE GENNEP

22

VANGNET BUIG-BUDGET GEMEENTE GENNEP ANALYSE EN PLAN VAN AANPAK 2015

Recommend Documents