VANAF 1980 TOT 1982
SCHEEPSWERF IN OSSENZIJL
1980-1981 de Scheepswerf Met mijn ervaringen in de Derde Wereld op visserijgebied zag ik wel mogelijkheden voor vissersbootjes als bouwpakket. Door mijn betrokkenheid met de 4 bootjes die in Ossenzijl waren gebouwd en het samenbouwen in Kisumu in Kenia, zag de nieuwe eigenaar perspectief in deze markt. Na enkele gesprekken, en achteraf de kennis dat hij subsidie voor mij gekregen had, want ik was zonder werk na Egypte. Toen de subsidiekraan dicht ging, ging ik de verlopen werf huren (leasen). We zouden alleen jachten voor de Nederlandse en Duitse markt bouwen, maar ook voor vissersscheepjes voor de Derde Wereld. Met medewerking van het Rijks Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) onder leiding van ing. G. de Wit, hebben we een vissersbootje ontwikkeld: de 'Daphnia' (watervlo) genoemd. Ook zou de HTS in Zwolle als studie-opdracht deze bouw begeleiden. Het zou een uitgekiend ontwerp worden, toegesneden op de ontwikkelingslanden. Vanuit deze landen kreeg ik enthousiaste reakties. Helaas kwam de overheid niet over de brug en moest ik deze bouw uit eigen zak betalen, deze bron droogde dan ook langzamerhand op. De jachtbouw en de konstruktiebouw, waar ik en het personeel mee bezig waren, was verliesgevend. Ik bouwde nog een landingsbootje voor de Albert Schweitzerstichting in Lambarene voor F 65.000,00 (zie verslag kranten). Andere scheepswerven waren beduidend hoger in hun prijzen. Achteraf en met de inzet van het personeel, die duidelijk gemotiveerd waren, maakten wij nog winst op deze bouw. Maar de Derde Wereld en de jachtbouw in Nederland, was een te smalle basis om te overleven, zodat ik de werf opgaf
a
•
.;==:;:_.-
-
__
--
-
-
--
_
---===-::--
--
__ .---__
-_-_-
'.~-...:~::::::
_---/
,"-1'
,, "tr-r'I'f L~
.
•
Verhey Voortstuwing B. V. HANDELSONDERNEMING Opdijk 4·10 / 8376 HHOssenzijl
MACHINEF ABRIEK
KLEINE SCHEEPSBOUW
/ Holland
•
Telefoon (05617) 245 na 18.00 uur (03200) 41016/
(05277) 2968
•
Ossenzijl.
•
december 1980.
Specification of the Daphnia 700 Class. 1.
Introduction. This class of vessels can be delivered in tha following modes. DAPHNIA 700 - GP
General purpose launch with a 20 HP propulsion diesel angine.
DAPHNIA 700 - GPS
As DAPHNIA 700 GP, plus an auxiliary sailing rig of abt. 23 m2.
DAPHNIA 700 - FV20
Fishing vessal for passiva fishing operations with a 20 HP diesel angine.
DAPHNIA 700 - FVS20 As DAPHNIA 700 - FV20, plus an auxiliary sailing rig of abt. 23 m2. DAPHNIA 700 - FV50
Fishing veseal for active fishing operations with a 50 HP diesel engine.
DAPHNIA 700 - FVS50 As Daphnia 700 FVSO, plus an auxiliary sailing rig of abt. 23 m2.
2.
Particulars of the vessel. 2.1 Main dimensions. Length overall Beam overall Depth at half length
7.- m. 2.65 m. 1.05 m.
loaded draught (abt.)
~.60 m.
-2-
-2 2.2 Propulsion
engines.
The following diesel engines, types and makes, are suitable for the "DAPHNIA - 700" design. 2.2.1. Water cooled. Yanmar: 2 QM 20 n = 2600 revs/min. 20 HP (cantinuaus rating).
JYIitsubishiS2E n
=
2000 revs/min. 20 HP (continuaus rating).
S3E2n = 3600 revs/min. 53 HP (continuous rating). 2.2.2. Air coa1ed. Deutz F 2 L 912 F 3 L 912
.
F 4 L 912
= n = n = n
1800 revs/min 1800 revs/min 1800 revs/min
23 HP (cant.rating). 38 HP (cant.rating). 52 HP (cant.rating).
-3-
3-
2.3.
The fishing gears
handling is done by hand onboard the FV20 and FVS20
boats. The arrangement will basically be laid out for gillnetting and seining. The nets and ropes are wound on a hand operated net drum, baing standard on the FV20 and FVS20 boats. If desired, the fishing gear equipment will be extended with a pair of gallows in order to handle a handoperated trawl. When trawling, the warps will be drawn in over the stern. The wings, headrope and footrope will also be taken onboard over the stern. The boat shall carefully be manoevred alongside the codend. The rear part of it will be taken onboard and emptied into the fishpond. The FV50 and FVS50 are specifically laid out for trawling. The gallows belong to the standard equipment of this type, as well as hand operated winches in the sides of the boat. The fishing manoeuvres are the same as with the FV20 and FVS20 types. There will also be a netdrum to take the trawl when steaming. The FV50 and FVS50 boats are mainly laid out for bottom - trawling. However, the netdrum will enable them to use also passive fishing gear. like the FV20 and FVS20 boats. The GP and GPS boats have no fishing gear whatsoever.
4-
42.4
The fish pond is located in the rear of the boat. lt takes the fish shaken from the gilinets and from the seinenet. So, the logica! plece is between the flat stern plate and the netdrum. According
to local customs, market demands or efforts to improve the
quality of the landed fish, the fish may be gutted onboard. This ought te be done in the fish pond. There, the fish mayalso container.
be washed before it is stored in the fish
In case it is not necessary container
to gut the fish, it is stored into the fish
without treatment.
Of course, iee has to be mixed ~ith the fish
to keep it as fresh as possible
for human consumption.
Part of the fish container serves to store the ieee
2.5
The fish container construction: The stee1plates to corrosion.
has a capacity of abt. 1.4 m3. It is of a sandwich
double 1 mm ste11plate wil1 be thorougly
The fish container
and 50 mm insu1atien
in between.
treated to improve their resi~tance
has a loaded weigth of abt. 1.5 tons. If suitable
hoisting gear is availab1e
ashore, the container
from the boat and landed for further transport
ean easi1y be taken
to market place
or
fish factory. Then another container, cleaned and partly filled. with ice (abt. 400 kg.), replaces the removed one. At arrival, the fish container may hold a mixture of 1000 kg of fish and 250 kg of ieee it is assumed that of 400 kg. of ice abt. 150 kg. ~i11 melt away per day, due to opening the container and to mixing the ice lIIithfish in high air temperatures. The melt-water is diseharched the bilge pump.
into the bilge and pumped overboard
Of course it is always possible to discharge
by
the fish from the contai-
ner onboard the boat. The fish has to be put' into baskets and these baskets have to be landed by manpo~er. baskets.
lee has also te be boarded by
lt is obvious that many disadvantages,
e.g. for the quality
of the catch, are eonnected to the latter way of handling.
- 5-
5
2.6
The man at the wheel controls the propeller revs. and the controllable propeller's pitch. The wheelhouse is open from behind. In the sides and in the front will windows enable the man at the ~heel to keep a good look- out. In the front bulkhead, two lockable openings give access to a store. On top of the whealhouse two alongside handrails will be arrenged.
2.7
The construction is of the flat - bottom type with a smooth transition from the bottom to the starn, but with a hard china. The platting where the vessel is expected to touch the beach is thickened to 6 mme and provided with halfround bars, 60 x 30 mme to resist wear and tear. The rest of the underwater part of the hull is 5 mm thick and above the flat - bulb reinforcement of the side plating 4 mme The reinforcement of the side - plating's top edge is constructed of a half round bar 75 x18 mme and a flat bar of 50 x 5 mm welded together. frame space is 350 mme All even frames are constructed of 4 mm plete and flat bar 50 x 5 mme Inte'rmediate odd frames either off 4 mm plate and 50 x 5 bar or of 50 x 5 mm bar. Longitudinals to support the fish container are of 3 mm plate. To support the diesel engine, the longitudinals are 4 mm plate and at least 50 x 5 mm flat bar. A wood en floor ( 35 mm ) covers the constructionel parts of the bottom. There will be a bollard and a cleat on the foredack to belay the anchor chain.
2.8
The DAPHNIA 700 is an open type of boat, requiring.a good stability. As a standard of the stability the following valUes were held: Metacentric heigth more than 0.75 m. freeboard in loaded conditio" at least 0.40 m. at ;.L; Scooping water in the most severe loadin~ condition and in flat water not before an angle of heel of 18°.
-6-
6-
2.9
The free-running speed is expected to be fot OAPHNIA 700 - GP (20 HP) and OAPHNIA 700 rV20 abt. 7 kn., for OAPHNIA 700 - rvso '50 HP) 8 kn. We do not expect the sailing rig to increase these speeds notably. We expect the sailing rig to take its share of the power required to travel the boat at the above mentioned speeds and to allow the diesel engine to reduce its share accordingly. This can be done by reducing the diesel engine's revs. and by adjusting the V.P.propeller's pitch It is impossible to guess the size of the contribution by the sailing rig. This size depends completelyon direction.
the variables wind force and wind
Another point regarding the sailing rig is its favourable influence on the boats rolling motions in a seaway. 2.10 The sailing-rig model has been chosen with an eye on nandling it by a small crew. However, it might occur that other models of sailing rig have the owner's or the crew's prefer~c~ •. Such wishes can be given due consideration in order to find out., ~hether the requested type of sailing-rig does fit fnto the design. The designed sailing-rig has an area ')ofabt. 23 m2. and has been laid out to interfere fishing operations to a minimum. When ordering the GPS and rvs types, the sailing-rig will be delivered complete with a wooden mast, boomiand gaff, standing and running rigging, cleats, bloCKS, etc.
-7
3. 3.1
Particulars of the propulsion and mechanical eguipment. for the proposed propulsion engines, see 2.2. If the engine makers agree, the diesel engines will be mounted on resilient engine mountings.
3.2
To drive the propeller we can deliver two systems. 1. diesel engine, reverse gearing, propeller shaft with a flexible
coupling, fixed propeller. 2. diesel engine, gearing without reverse coupling, partly hollow propeller shaft with a flexible couplingo controllable pitch propeller. for a number of technical and economical reasons, we prefer the second option, which is standard in all our tenders. The second has a number of advantages: better manoevrability, better propeller efficiency tn extrane conditions. The propeller diameter can be 430 mm at a maximum. 3.3
The steering gear consists of a balanced rudder, welded to a rudderhead and a ruddertiller. A shoe sliding over the tilier will be connected to two adjustable steel wires in tubes. One piece of chain will be connected to the free .ends of the steel wires. This chain runs over the steering winch in the wheelhouse. An emergency tilier that can easily b~ connected to the ruddertiller will be delivered.
3.4
The diesel engine drives a suitable bilge pump. Two galvanised steel pipes suction the water from the bilge, one aft. two hand operated bilge pumps, one forward and one aft., will be inatalled in order to keep the boat dry when the engine does not work.
3.5
A deck wash pump or fire extinguishing pump, will be driven by the diesel engine. It will be coupled to the bilgepump (3.4) aD that it cannot wo'rkwhen the bilge pump does not work. A 4 m. flexible hose will be connected by a fire-hose coupling. The hull-connected sea-cock will have a ~t-iron plug.
3.6
house and a bronze
The propeller shaft will be hand lubricated by a suitable grease lubricator, connected to the stern tube -8
-
8-
4. Conservation All the steelwork will be made free of rust, dirt, scale and grease or oil before applying a wash primer. The welded spots where the wash primer disappears, will be given an extra brush of wash primer. Two layers of black varnish, will be applied to the'inside and to the outside of the huIl. The wheelhouse however, will be painted in a bright lacker on a undergroun9 of a rust-resisting paint and two layers of priming. The oiltanks will receive no treatment to the inside. The watertanks will be cement washed to the inside. The outside of all tanks will be treated as the wheelhouse. The boat will be built and completed under cover, duly protected against rain snow, wind and low temparatures. Two sine slabs will be connected to the huIl in the neighbourhood of the bronze propeller. 5.
Spare parts, fishing gear, awning. The need for spare parts can importantly vary between one customer and the other. Therefore, the diesel engine spare parts may seperately be ordered by a customer according t~ his own needs. No spare parts are comprised in our tender. The same applies the fishing gear. Thanks to our connections with fishing gear makers, we can submit proposals and deliver all kinds of fishing gears, according to the customers specification. We will take care of a prompt sttlement and supervision of customer's separate orders, but we have to charge them a small fee. An awning does not belong to the standard types. Customers can order one seperately, extending from the rear of the fish container to the wheelhouse.
6.
Inventorx. The boat will be fitted out, with the following inventory: One Danforth anchor of 14 kg. 50 m of 6 mm studless anchor chain. One life-buoy, with a floating line of 30 m. Four life-saving jackets. One set of navigation lights, according to the national or international rules. One set of tools as supplied by the engine maker. Two mooring lines of 10 m each. Two trawl warps of a length of 100 m each and a braking load.of 3.5 tone, for the DAPHNIA 700 - FV50 and FVS50 types only.
.
., "
'"
.;_
.., ~.
.ot
"
..... i
.'
\
r.
~ -l . ~ ': "
,
DAI'HNIA
700
700
m
260 100
m m
060
m
--- __ ._
ilo!
i
-.::.:::=t-f_-_ ~i f/s4:"" ~oId ',
'tIIIdtu
,:,
,
"
: I ___.1 L
Drinking
,:
"
.J
_
y---'
--""---0 ' ;
,:
,
fiJh:, :hol , ,,
I
,
Die~~
I
,: ....... -'-'-----
Sfore
_____
JI
~ '.-1-
'8c
5.~~
/-(~~~~
-:
~~-L7~~oJ,
~.~
.
~[
~~
:)~ (1<\110)
~ok
CNv{
d».
Hr~ ~~
HJ~~
~
~ck~k)JU~~~' ~ o-trt.VV\ ~
~a-~
~cJ..e_
~.~. ~e..d.e_
-
,"'_""
·°èle~
~~~~
a
~~~ .
">: -~~(
d
STICHTING
NEDERLANDS GEVESTIGD
ALBERT
SCHWEITZER
FONDS
TE DEVENTER
Po~tbus 15, 7400 AA Deventer 25 septemb~r 1980 ,HR/HGM
V.H. Yachting Ossenzijl b,.v. Oss,enzijl
Zeer geachte Heer,arands, Met referte aan Uw schrijvenvan 30 mei 1980 deel ik U mede ~et de inhoud voll~dig accoo~d te gaan, zijnde: 1 stalen boot, compleet 9 meter lang, 2,40 meter bre~d, diepgang, + 50 cm., vlak 6 mm plaat, zijkanten5 mm p~aat en opbouw-en gangboo~d 4 mmo De boot wor-d t gestraald en gemenied.Voorts geheel volgens Uw brief, echter met uitzohdering van de Verhey's omkeerbare schroefasinstallatie. In plaats hiervan zal een zogenaa~de vaste schroefasinstallatie wo~den gemontee~d. Tevens deel ik U m~de, vah de volgende extra's gebruik te willen maken: r~itenwisser : motor ! 200.zeildoek voor bovenkant 500.~ reserve-onderdelen voor Samofa diesel- " motor " 1000.2e accu 12 volt " 300.verlichting met montage + schijnwerper tt 2QOO. ~. Het geheel af Ossenzijl.', De betaling zal geschieden via de RABO-bank in Oldenmarkt, te weten 50% bijoporacht en 50% bijoplevering. -=---te zijn~eweest, Hopende U - hiermede van dienst
N~r~' nam~
'<,
de Stichting r.l;ands Albert~sohwe:i;tzep:F(j,h
(,'/'.~. ~,
----_. ..:..~;:.. ,
~';'
.~.--'---
,,'.
___.-~----
old E. Roble$ :'Di.ecteurhNederlands . ; ,,:: A'bert;SchweÜ;zer Centrum
..,
,
1980 -1982 SCHEEPSWERF IN OSSENZIJL Na een flink aantal jaren in de Derde Wereld bij visserijprojecten betrokken te zijn geweest, wilde ik iets anders. '
Al voordat ik in Nederland terugkwam, liep ik met plannen rond een eigen scheepswerfje te beginnen. Om vissersschepen te gaan bouwen als bouwpakket compleet met visnetten. In Kisumu (Kenia) had ik voor een project in Tanzania (1975-1977) 4 vissersbootjes geassembleerd voor visserij op het Victoriameer. Terug in Nederland zaten ze niet op mij te wachten, ik ging op zoek naar zo'n werfje. Die vond ik in Ossenzijl, deze had ook de casco's gebouwd voor een Zaanse werf die later door mij geassembleerd werden in Kisumu. Later zou . ik deze bootjes, afgedankt en als wrakken, terugvinden op het Victoriameer. Ik bouwde, met wat meer succes, een boot voor het Albert Schweitzer hospitaal in Lambarene. Het vissersscheepje Daphnia. Het was duidelijk een succes, maar de Nederlandse overheid kwam niet over de brug met financien om dit project van de grond te krijgen. De Derde Wereld bleek een te smalle basis te zijn voor de werf Ik deed het licht uit en zat "stevig aan de grond". Ik vertrok uit Ossenzijl op zoek naar een ander project in de Derde Wereld. Die kwam niet direct, nl. het Sudan project. (zie verder verslag in Schuttevaer (1998) en de Blauwe Wimpel.
Ossenzijlse werf bouwt boot voor Gabon OSSENZIJL - De Albert Schweitzer Stichting heeft er voor de medische zorg in Gabon, Midden Afrika, een boot bij gekregen. Afgelopen zaterdag werd deze boot op de werf Verhey Voortstu-
f; TEEN' CVJklEÁ.
12-/1/9/
wing BV in Ossenzijl feestelijk te water gelaten. Tradrtinnas} werd voor deze plechtigheid door de Gabonese mevrouwDelfinevan Wijneeen fles champagne gebruikt. Deze doping geschiedde tot haar grote opluchting in één keer. De scheepswerf Verhey VoortstuwingBVis door de Albert Schweitzer Stichting uitgekozen voor de bouw van deze landingsboot omdat deze werf al enige ervaring heeft in het bouwen van boten voor de derde wereld. De landingsboot is een geheel eigen ontwerp van de werf, en wel van scheepsbouwer Gerrit Hilbrink. De . boot is negen meter lang, twee meter veertig breed en heelt een diepgang van maar vijftig eentimeter. Die diepgang mocht niet groter zijn omdat er in de droogte tijden erg veel ondiepe plekken in de rivieren -voorkomen. Er is tevens een mogelijkheid een jeep aan boord mee te nemen. Als er dan in de droogte gebieden niet meer verder gevaren kan worden dan kan de arts met deze jeep verder zijn patiënten Opzoeken. Het vaartuig zal hoofdzakelijk gebruikt worden voor het zogenaamde moeder-kind project. Er is in Midden-Afrikaveel kindersterfte. Gewerkt zal worden aan onder andere voedingsvoorlichting. Ook zal de boot gebruikt worden voor het overbrengen van verse zeevis voor de nodige proteïne. De boot is een gift van de vrienden van Albert Schweitzer Stichting, die ter gel.genheld van de opening van ee.p nieuw ziekenhuis in Gabon wordt aangeboden. De motorboot vaart onder de naam "M'Böló", dit is Gabonees voor goedendag. Een nieuw ziekenhuis in Gabon zal op 11Januari worden geopend. Voor dit ziekenhuis heeft Nederland ruim een miljoen gulden beschikbaar gesteld. De rest van het geld is door 34 andere landen gefinancierd.
pagina 1 van 2
file:/1F:\evert20.jpg
25-3-02
..,.
Schip voor ziekenhuis in Gabon DELPHINE van Wijnen g horen in Gabon en getrouwd met een Nederlandse arts - heeft op een scheepswerf in Ossenzijl een negen m ter lange motorboot te water gelaten. Het scheepje, M'Bólö genaamd (goedendag lil het Gabonees) is bestemd voor het Albert Schweitzer ziekenhuis in Lambarene.
Met M'Bölö, de 65.000gulden bouwkosten zijn door particulieren in Nederland bijeengebracht, is het voor ziekenhuispersoneel nu mogelijk ook op momenten dat de waterstand in de rivieren hoog is, dorpen in het binnenland van Gabon te bezoeken.
LAMBARENE - In Albert Schweitzer's hospitaaldorp aan de Ogowee waren vorig weekeinde meer mensen dan de tachtig à negentig patiënten, die op het dagelijks spreekuur verschijnen. Maar deze gasten beklommen geen onderzoektafels en hun familie stookte geen vuurtje onder een pot kookbananen. Zij kwamen naar Lambarene, om de officiële opening bij te wonen van het nieuwe ziekenhuiscomplex. Tot diep in het oerwoud lieten de tamtams het nieuws horen, dat bijna zestig jaar nadat de blanke oganga (rnedicijnmeester) zijn eerste operatie in Gabon uitvoerde bij het licht van een
stallantaarn, men nu de beschikking heeft gekregen over een gezondheidscentrum, dat ruim vijftien miljoen gulden heeft gekost. Er is een nieuw tijdperk aangebroken, Vleerrnuisgewijs in de bomen hangend gedierte wordt opgeschrikt door het geknetter van buitenboordmotoren. De inboorlingen spoeden zich weliswaar in uitgeholde boomstammen (piroques) naar het feest, maar hebben de pagaai niet meer nodig. Alszijop volle kracht door het water schieten gaan vliegende honden op de wieken en stroomopwaarts spitst misschien een nijlpaard de kleine oortjes.
al~e· d€>wensen van de du'ek
\
lil
Albert
Sell\H'Jtzrl"
Lambarene
Die l~
1 gr-redeu na.u- O!>.ll'l1ZIJl en heeft daar ~,il71c:I1 met Brands en GebIt'::. .urrec I'
het Albert Schwenzei ënkeNederlandse schepen
1I1Nederland I naar
Toen zag hl) een plat
met daarop een traktor dlll(! mOt'~H.'I141Jhebbeu
de ctreopanc
1'110~'
Mët
Eerbied voor het Ie, =n. voor alles wat leeft en groeit. De zachte krachten hebben gewonnen in Lambarene maar het is niet meer de oase van'weleer; de vnj staat in het oerwoud. Met ijzer en hand geregeerd door een ouderwetse en soms zeer eigenzinnige dokter. De twee nieuwe operatiekamers kunnen wedijveren r-et die van ziekenhuizen in Europa. En in een hypermodern laboratorium wordt studie gemaakt van tropi-
gvnna
. .ddus ct!:" heer Gebles
• Breiwerk
a veertig jaar trouwe dienst in N het hospitaal verdient Maria Lagendijk haar ereplaats tussen de achttien 'getrouwen van SchweitzeroZij draagt nog altijd haar kraakhelder gesteven verpleegstersschort. Op de begraafplaatse wijst zij de gereserveerde plaats aan, schuin achter het graf van de N0belprijswinnaar. Als haar uur gekomen is, hoopt zij in Lambarene te zijn, omringd door zwarte evangelisten en zusters, die weten dat er geen mango van de boom valt, zonder de wil van de Hemelse Vader.
sche ziekten. Dat gebeurt lIJ. samenwerking met instituten te Amsterdam, Bern en Hamburg. Een opgewekt "M'boI0" gaat van mond tot mond. Goedendag. Regeringsvertegenwoordigers en met versierselen getooide leden van het Co.rps Diplomatique uit Libreville kwamen de openingspleohtigheid opluisteren en liepen op hun tenen door het kinderziekenhuis. De in totaal 230 bed-
ster Greet van Wijk. Zij is getrouwd met de huidige ziekenhutsduecteur Max Caulet. Haar belangrijkste opdracht is, om de negerrnoeders voorliehtmg te geven over de manier, waarop zij hun zuigelingen moeten behandelen, De noodlottige gewoonte om baby's uitsluitend te voeden IrP, nm' ~e enzov.oo.rt l.e.id tot .reon, ~téTltnae klndersterfte. Vijftig procent van de jonggeborenen bezwijkt binnen één jaar. Greet van Wijk spoort de moeders er toe aan om zelf groenten en fruit te kweken op kleine plantages. Zij beschikt over apparatuur, om een eventuele besmetting van het drinkwater vast te stellen, geeft advies over het slaan van waterputten en het bouwen van eenvoudige toiletten. Een kordate vrouw! Men treft haar dikwijls aan in verafgelegen dorpen, als een soort marskramer op het plein, terwijl zij via reusachtige voorlichtingsborden de juiste voeding aanprijst.
Cadeautjes Om de moeders te stimuleren reikt ze cadeautjes uit na het zoveelste consult. Voor elke baby heeft. zij de beehikking over een registratiekaart met alle gegevens. Dank zij de nieuwe boot, voorzien
'Boto'
Er is recht gedaan aan de onverzettelijke apostel van soberheid - in zijn persoonlijk leven soms grenzend aan zelfkwelling - onthechting en vlijt. Lambarene heeft de symboolfunctie behouden. Schweitzers kolossale wilskracht schijnt nu Linksboven: Ons bericht over de tewaterlating van het schip te Ossenzijl. Rechtsboven: dr. Albert Schweitzer. Rechts: Greet van Wijk (rechts) in het oerwoud, moeders onderwijzend hoe ze hun baby's groot moeten brengen. Linksonder: Deelvan hef nieuwe ziekenhuiscomplex. Midden: Maria Lagendijk en Greet van Wijk.
gezondheid ten spijt gaat zij opnieuw het moordend klimaat van equatoriaal Afrika trotseren. Zij was niet de enige, die op deze feestdag afdaalde naar de kleine dodenakker, waar de oerwouddokter in 1965is begraven. "Maria Martha", zoals hij haar noemde, heeft de geweldenaar uit de Elzas begeleid op zijn laatste reis. Zijn kist was bedekt met ranken van de wilde wingerd, uit de pastorietuin van Gunsbach.
Schweltzers werk. leeft voort In nieuw hospitaal
Heeft het zin, om op deze glorieuze dag de groeve van Albert Schweitzer te bezoeken, met dat grauwe scheefgezakte kruisje van beton? Men heeft zi~h dikwijls afgevraagd, ofhij zich niet zou omdraaien in dit graf, als het mis dreigde te gaan met zijn levenswerk. Het heeft er in 1975 even zelfs nog invloed te hebben op de personeelsbenaar uitgezien, dat het ziekenhuis gesloten zou zetting. Hij heeft destijds de Zwitserse dr.Walter moeten worden. Munz nadrukkelijk aanbevolen als zijn opvolLang na 1965 wierp Albert Schweitzer nog een ger, maar door allerlei strubbelingen is daar soms dreigende schaduw over Lambarene. Hij niets van gekomen. Toch is het nu zo ver en ook liet een erfenis na die in zijn geest beheerd moest dat was nieuws voor de tamtam! Tot diep in de worden. Zestien jaar na zijn dood schijnt men jungle herinnerde men zich deze medicus als zich detln\tief ont- -orsteld te hebben \V!~ar. "SchWMt' ..'l::l""1!rr"IrmérIlè"gen. üäfi veerens ~n macJ tetoosnem, opgeroepen door -assisknt voorheen hebben er dagtochten voor over, om deze onverhiddeltjke bestseller in het liefdehem te kunnen consulteren. werk: Lambarene. Schweitzer was door de weGeheel in de geest van de vereerde dode is ook de reldopinie reeds onsterfelijk verklaard, vóór hij op 90-jarige leeftijd de laatste adem uitblies. Wie benoeming van een nieuwe directeur voor het oerwoudhospitaal, dr.Yves Scheidecker, afwaagde het om in de voetsporen te treden van komstig uit de geboortestreek waar Schweitzer een man die blijkens recente opiniepeilingen gezo met hart en ziel aan verknocht was, de Elzas. zien wordt als het grootste voorbeeld voor de Hij is gekozen uit 42 sollicitanten. Is dat niet mensheid? wonderbaar? Deze vraag zal zeker gehoord worDe zich lang voortslepende meningsverschillen den onder de vrienden van Lambarene, die in ever Lambarene's toekomst behoren nu tot het bijna veertig landen geld bijeen brengen voor verleden. En Schweitzer kan rusten in vrede. De het ziekenhuis. "heilzame chaos" is niet bezworen, omdat men Terwijl de eigen watertoren een milde regen trouw is gebleven aan zijn principe: het werken naar alle afdelingen stuwt en de 150 kinderen vanuit de cultuurpatronen die ter plaatse worvan personeelsleden les krijgen in eigen, nieuwe den aangetroffen. En dus koken de negervrouschooltjes voltrekt zich een omschakeling. De wen nog hun eigen potje voor de zieke gezinslemedische school leidt steeds meer Gabonezen den, zij het in gemetselde nissen. Er zijn barakop voor gevarieerde werkzaamheden in het zieken gebouwd voor de families, die als vanouds kenhuis en het lepradorp. De leiding blijft voorpatiënten begeleiden op weg naar genezing of lopig nog in de handen van Europeanen. dood. De medische stafbestaat nu uit twee chirurgen, Alle technologische verworvenheden ten spijt is een internist, een kinderarts, een tandarts en ook het nieuwe ziekenhuis een toonbeeld van twee bijna afgestudeerde studenten, die telkens soberheid en eenvoud. Zelfs in de bouwstijl is door andere vervangen werden, Nederland berekening gehouden met de architectonische perkte zich niet tot de (overheids) bijdrage van grondbeginselen, die Schweitzer toepaste bij één miljoen gulden voor het nieuwe ziekenhuis. het optrekken van zijn eerste ziekenhuiscomDe contributie en akties van het Schweitzerplex. Hij verfoeide het systeem van airconditiofonds in ons land leiden soms tot verrassende ning wegens de gevaarlijke temperatuurveropbrengsten. schilen tussen "binnen en buiten". De heer Harold E.Robles, voorzitter van dit Een natuurlijke ventilatie - reeds in 1913 toegefonds en secretaris-generaal van een internatiopast - ontstaat, door ruimte te laten Voor de nale Schweitzerstichting, reist vanuit Deventer werveling van lucht tussen daken en wanden en stad en land af om Lambarene en Schweitzer's royaal gebruik van vliegengaas. In het nieuwe geestelijke erfenis onder de aandacht te brencomplex is de kille adem van de airconditioning gen. alleen voelbaar in de operatiekamers en het ondergronds magazijn, waarin de geneesmiddelen zijn opgeslagen.
Soberheid
den van het complex zijn al sinds augustus vorig jaar in gebruik en in een grote polikliniek met vier consultatie kamers klinkt dagelijks het gezoem van een bijenkorf, als kroostrijke gezinnen de wachtzaal bevolken. Onder hen die zich kwamen verwonderen over deze zegeningen, bevond zich Maria Langendijk. jarenlang als verpleegster de rechterhand van Albert Schweitzer. Haar ouderdom (4)en zwakke
Zaterdag 10 januari was hij in Ossenaijl. Daar werd op de werf van Verhey Vo.ortstuwing B.V. een nieuw vaartuig voor het hospitaaldorp te water gelaten, waar ons volk f 65.000voor bijeen had gebracht. Nederland spreekt een woordje mee in Lambarene. De "M'boto" werd gedoopt door de charmante Gabonse Joan, echtgenote van de arts Ary van Wijk die al zeven jaar in Lambarene heeft gewerkt, vervolgens vier jaar dokter was in Nigeria en nu weer terugkeert naar het hospitaaldorp aan de Ogowee met zijn vcrouw, die verloskundige is. De dieselmotor van 68 pk kan deze "M'boto" voortstuwen tot diep in het oerwoud, dank zij de uiterst geringe diepgang. Het speciaal ontworpen schip gaat een grote rol spelen in het Moeder en Kind project, Cl.I.V. de Nederlandse verpleeg-
van een landingsklep, kan de jeep van deze verpleegster vervoerd worden tot in het hart van de jungle, waar ze dan verder haar weg moet zoeken .. De regering van Gabon betaalt alle injecties, maar verbiedt haar nadrukkelijk om de vrouwen een systeem voor geboorteregeling aan de hand te doen. De voormalige kolonie is een uitgemergeld land, vroeger geteisterd door de slavenhandel, alcoholisme, uitbuiting en tropische ziekten. Van de
bevolking resten slechts tussen de vijfhonderdduizend en één miljoen mensen, terwijl Gabon achtmaal zo groot is als Nederland. De president. wil meer onderdanen. De ontstellende kindersterfte - die nu langzaam begint af te nemen neemt hij op de koop toe. De echtgenote van deze kleine alleenheerser Omar Bongo, reist soms de ziekenhuizen af - er zijn ook enkele slecht functionerende regeringshospitalen en dure klinieken - om beddegoed uit te reiken. Een symbolisch gebaar. De plannen om in Gabon eigen medici te gaan opleiden op universitair,niveau, zijn nog uitermate vaag. Lambarene moet dus blijven, Niet alleen om wonden te helen en ziekten te bestrijden. De preventie krijgt steeds meer aandacht, ook via een grote demonstnatrlekeuken, waar "voedingsleer" wordt onderwezen in de simpelste vorm. De slordigheid van de oerwoudbewoners, hun bijgeloof en analfabetisme wordt soms overtroffen, door flaters van westerse fabrikanten, die bi:jna duizenden blikjes vette, geoendenseerde melk naar Gabon exporteerden. Moeders die de gebruiksaanwijzing niet konden lezen, gaven deze voedig onverdund aan hun baby's, met noodlottige gevolgen. Het leidde ook tot de bizarre mode, om borstvoeding voor ouderwets te verklaren. Tegenslagen ten spijt gaat het werk voort, ook in ons land. Onlangs vlogen de Wilde Ganzen f 54.000 bij elkaar voor Lambarene, op één zondag. Vrouwenorganisaties, scholen, verenigtrigen (Rotary International financierde het laboratorium) verzinnen steeds iets nieuws. Dank zij de nieuwe boot zullen nu containers met verse zeevis uit Port Gentil gehaald kunnen wordenm, voor het hpospitaal en de bewoners van het naburige dorp Lambarene.
man, de Amerikaanse arts David Miller, bij een (onder) voedingsproject betrokken is. .
Voorbeeld Er liggen nu twee aiekenhuiscorrrplexen aan de Ogowee. Het oude is van onschatbare waarde, als voorbeeld van wat men misschien eens de "medische archeologie" zal gaan noemen. Schweitzers eigenhandig gebouwde wacht- en onderzoekkamers, de operatieruimte en apotheek vormen een uniek museum, tezamen met de barak, waarin hij 's nachts studeerde en piano speelde en in 1965gestorven is. Alles blijft zoals het was, toen de grote medicijnmeester deze ruimten verlïet, compleet met persoonlijke bezittingen en medische inboedel. Een toenemend aantal bezoekers ontdekt deze schatkamers van Lambarene, waartoe ook het klassieke postkantoortje behoort. Sinds kort is er een expositie van Afrikaanse kunst te bewonderen en kunnen er waardevolle souvenirs gekocht worden. In Lambarene dankt men de hemel, dat dit alles gespaard is gebleven bij de brand, die op 30 augustus 1980, drie barakken verwoestte, door Sehweitzer gebouwd tussen 1924!en 1927. In de rest van het oude complex zijn nu bejaarden gevestigd, die de "oganga" bij zijn pionierswerk terzijde hebben gestaan.
Zij hebben bij de brand ergervoorkomen, door bluswater uit de Ogowee aan te voerenin kalebassen,drums en zelfsin flessen. LEO J.LEEUWIS
Merkwaardig Harold Robles gewaagt van merkwaardige geschenken in natura, variërend van breiwerken tot wikkeltafels voor de demonstratie van babyverzorging, naaimachines en een robot-zuigeling met echte ribbetjes, fontanel en plassertje, te gebruiken bij hetzelfde onderricht. Nederland wil zoveel mogelijk het P.M.K. (project moeder-kind) blijven begeleiden, Kosten: zestigduizend gulden per jaar. In Batmen wordt er bijvoorbeeld één keer per maand, aandacht voor gevraagd in een kerkdienst. Volgens de heer Robles is de belangstelling voor Schweitzers geestelijke erfenis sterk groeiende. Vrijwel alles wat hij heeft ondernomen, krijgt een nieuwe actualiteit. Dit geldt voor zijn werk als pionier van de ontwikkelingshulp, zijn vooruitlopen op allerlei facetten van de moderne theologie, het vredeswerk (Schweitzers waarschuwingen tegen de nucleaire oorlogsvoering roepen steeds sterkere echo's op) en vooral zijn eerbied voor het leven. Na zijn dood is de milieuvervuiling een wereldprobleem geworden. Vanint Deventer worden de bulletins met nieuws over het Schweitzer-revival verzonden naar 47 landen. Zelfs achter het Ijzeren Gordijn wordt studie gemaakt van zijn geschriften en zijn er fondsen in het leven geroepen, Honderdzestig geleerden uit twaalf landen namen vorig jaar deel aan een symposium in de DDR over Oost en West, oorlog en vrede. De ingebruikneming van het nieuwe ziekenhuis bewijst deze actualiteit van alles wat Albert Schweitzer als medicus, geleerde, kunstenaar maar vooral als mens aan de wereld heeft voorgehouden. Een boodschap, die ook door zijn dochter Rhena in alle werelddelen wordt verspreid. Zij konnietbij de opening vanhet ziekenhuis aanwezig zijn, omdat zij twee jaar verblijf houdt in Noord-Jemen, waar ze samen met haar
ONDER REDACTIE VAN JAN LOUWEN EN WILLEM VAN DER VEEN
J .
WEEKENDBIJLAGE
ZWOLSE COURANT / NIEUW KAMPER DAGBLAD / HET DAGBLAD / HET NIEUWE LAND
NIEUWE BOEKEN
TUKJES&BEETJES
FABELT/ES VAN MABIUS 'Witte zwanen ... zwarte zwanen', eigentijdse fabels, door Marius. Tekeningen van Frits Scholten. Uitgeverij Smit van 1876Hengelo. Wie de medemens een spiegel wil voorhouden kan dat uitstekend doen via het dierenrijk. Voor de mens(en) in kwestie komt het dan minder hard aan, misschien is het wel beledigend voor de dieren. Veel auteurs vóór Marlus pasten deze indirecte manier van kritiek leveren met succes toe, zo bijvoorbeeeld ook de Middeleeuwse 'Willem' die er op vrijwel onnavolgbare wijze in slaagde zijn tijdgenoten via Reinaert de Vos en zijn mededieren op hun fouten te wijzen. Marius Herman van der Noordaa neemt in zijn 'Witte zwanen ... zwarte zwanen' ook allerlei eigentijdse zaken op de hak, zoals ambtenarij, liefde, vraatzucht of kale deftigheid. De fabels van Marius, die in be-
langrijke mate steunen op woordgrapjes en rijm, zijn meestal goedmoedig en nooit cynisch. Wellicht zouden de fabels door economischer woordgebruik wat puntiger zijn uitgevallen. Tussen zijn 'eigentijdse fabels' strooide de auteur een twaalftal kolderieke kwatrijnen, waarin ook dieren de hoofdrol spelen: 'Een zure haring in een blik maakte zich daar ontzettend dik. 'Want zo wordt' zei hij, slecht geluimd, 'in elk geval je blik verruimd'.' en 'Een oude kerkuil, uit gebrek, verft nu van elke kerk het hek, maar smeert er met zijn wijze kop uitsluitend eucumenle op.' Frits Scholten vulde deze luchtige poëzie op uitstekende wijze aan met zijn fraaie zwart-wit tekeningen. JLS.
Beryl Bainbridge: zwartgallige humor 'Blessuretijd' is het zesde werk dat van Beryl Bainbridge in vertaling in het Nederlandse taalgebied verschijnt. Van de andere vijf werken is 'De jonge Adolf wellicht een van de bekendste. Hierin beschrijft Bainbridge, fantasievol en op een zeer smalle historische basis, de vijf maanden die Adolf HitJer in 1912 in Engeland doorgebracht zou hebben. Voor 'Blessuretijd' gaat de auteur niet terug in de geschiedenis, deze roman speelt in Londen anno nu, in een weinig gecompliceerd milieu. Edward Freeman, accountant van professie, brengt zo nu en dan zijn vrije tijd graag door bij zijn vriendin Binny, een gescheiden vrouw. Zijn vrouw Helen is hiervan niet op de hoogte en Edward doet alle moeite om dit zo te laten. Zo is hij bijvoorbeeld altijd stipt op tijd thuis vó6r zijn vrouw terug is van een van haar vele vergaderingen. Ook rIjdt hijnooit in zijn eigen auto naar het huis van zijn 'maîtresse', zoals hij haar graag noemt tegenover zijn vrienden, een kennis zou dan misschien het voertuig kunnen zien staan en moeilijke vragen gaan stellen. Aangezien Binny meer van de verhouding verwacht, wil zij wel eens kennis maken met echte vrienden van Edward. Kennissen van Edward, ene Simpson en zijn echtgenote, worden gearrangeerd voor een etentje ten huize van vriendin Binny. De lastige kinderen worden met moeite tijdig de straat op gemanoeuvreerd, opdat mama in alle rust haar vriendje kan ontvangen. Simpson blijkt trouwens in dezelfde situatie te verkeren als Edward, ook hij blijkt er heimelijk een vriendin op na te houden, maar daarover wordt natuurlijk alleen gerept als de vrouwen er niet bij zijn. Eens op een dag, peinsde Edward somber, zou Simpson tegen de lamp lopen. Ze zouden allemaal tegen de lamp lopen, Simpson, hij zelf, al die andere dwaze mannen die in cafe's stonden te hijsen, met hun kleingeld rammelden en hoog opgaven over hun affaires. Het was verbazingwekkend hoe ontrouw in de mode was gekomen. Hij vroeg zich dikwijls af of het misschien samenhing met het verdwijnen van de hoed. Niet zodra waren de 'gleuf- en bolhoeden uit de City verdwenen of iedereen liet zijn haar groeien en daarna was er niets meer heilig (p. 67). Gaandeweg blijkt het avondje lang niet zo gezellig te verlopen als men zich zou wensen en tot overmaat van ramp dringt een viertal bankrovers het huis binnen. Ze nemen de merendeels toevallige bewoners in gijzeling en alle bij zo'n situatie gebruikelijke en ongebruikelijke gebeur-
BOEKEN KORT Mooi zIJn met kruiden, door Mességue, Uitg. H. Meulenhoff te Amsterdam, prijs f 24,50. Onthullende ontdekkingen van de Franse kruidenkundige, over het gebruik van kruiden bij de natuurlijke schoonheidsverzorging. Tegen de Wet, door Simon Vinkeneog, Uitg. Corrie Zelen te Maasbree, prijs f 27,90. In 1965 bracht de auteur 42 dagen door in het huis van Bewaring te Utrecht, wegens het in bezit hebben van marihuana. Dit boek vertelt er over, over de auteur, het leven, de ervaringen en noem maar op; een vreemd geheel, en het blijft de vraag waarom dit boek (nu nog) geschreven moest worden. Olie en zweet, een traan en een lach, door W. de Jongh, Uitg. Moesson, Prins Mauritslaan 36, Den Haag, prijs f 29,50. Samen met haar man trok Wil
tenissen spelen zich af. De roman eindigt wanneer de achtervolgde misdadigers onder afgedwongen bescherming van de vrouwen in een gereedstaande auto proberen te ontkomen. De gijzeling als zodanig staat in dit boek van Bambridge niet centraal. Zij gebruikt de chaotisehe situatie om de karakters van haar romanfiguren des te scherper te kunnen laten uitkomen. De hoofdfiguur Edward, zo op het oog nog een Engelsman in stijl, blijkt Binny alleen maar te bezoeken om met haar naar bed te gaan, alle mooie smoesjes ten spint. Doodsbang is hij dat zijn VI'OUWHelen achter zijn verhouding komt. De schrijfster prikt de pose van Edward genadeloos door naarmate de avond vordert en wanneer later de gijzeling langer duurt. Zijn afgang aan het eind van het boek is volmaakt, de schone beloften worden op de juiste waarde geschat: 'Met een verwijtende blik in zijs ogen boog Edward zich naar Birmy en strekte zijn arm uit. 'Ik zal me nooit verlaten', riep hij. De auto versnelde zijn vaart en draaide bij de garage de hoek om. De vier inzittenden op de achterbank zwaaiden naar één kant. De deur opende zich. 'Leugenaar' , dacht Binny, toen Edward uit de auto viel (p. 172). Het bestaan van Binny is trouwens ook weinig rooskleurig. Ze is niet in staat haar gevoelens de kans te geven om tot meer diepte in haar relaties te komen. De kans wordt háártrouwens ook niet gegeven. De veràouding met haar kinderen, haar ambivalente opstelling tegenover Edward en haar doen en laten tijdens de gijzeling geven blijk van haar kleur- en uitzichtloze situatie van alle dag. Voor Edward en Binny, maar ook voor andere romanfiguren in 'Blessuretijd' geldt dat ze ondanks hun welig tierende verhoudingen en vermeende vriendschappen in wezen eenzame mensen zijn, die zich staande proberen te houden in een weinig vriendelijke wereld. Op de keper beschouwd een weinig opwekkend boek dus, maar Beryl Balnbridge gebruikt op de juiste momenten de broodnodige humor, weliswaar zwartgallige, maar daar is de situatie dan ook naar. Het satirische element zorgt er juist ook voor dat het geheel niet te melodramatisch wordt en dat de lezer het zo nu en dan vergund is te glimlachen. JAN LOOVERS
'Blessuretijd" door Beryl Bainbridge (vertaald door Meli M. Flothuis). Uitg. De Arbeiderspers. Amsterdam. Prijs: f 24,50 de Jongh over de halve wereld, waar hij werkzaam was bij de oliewinning. Triest h€l€lgtepunt is het gedwongen verblijf'onder de Jap'. Een boeiende documentaire, ontwapenend eerlijk geschreven. Mei 1940: Vuur uit de hemel, door U. G. de Jong, Uitg. De Friese Pers B.V.Postbus 935te Leeuwarden, prijs onbekend. Over de mobilisatietijd en de meidagen van 1940 zijn al veel boeken verschenen. Dit boek, grotendeels in artikel vorm gepubliceerd in de Leeuwarder Courant, vertelt over de ervartngen van gewone mensen, met tegelijk boeiende en veelal onbekende informatie over kolonel Veenbaas, territoriaal eommandant van Friesland, Groningen en Dsente, en zijn directe tegenstander Generaal-majçor Kurt Feldt. Complete barbecue-gids, door A. Hoogeweegen, Uitg. Luitingh te Laren, prijs f 9,90. Mochten er nog meer mensen zijn die geen barbecue-boeken hebben, dan kunnen ze dit boekje aanschaffen: praktische tips, bekende en minder bekende recepten en leuke ideeën.
ZATERDAG 24 JANUARI 1981
•
WATBETEKENEN DE NAMEN VAN DE DAGE!\I'!
Daardoor is het zo rijk aan miere-organismen geworden dat geabsorbeerde olie binnen een jaar totaal afgebroken wordt. Wat er overbUjft blijft is vervolgens zeer goed te gebruiken als compost.
Zeehond krijgt lenzen
Omdat het middel niet kan branden zijn alle brandweerkorpsen in West-Duitsland er mee uitgerust. Die kunnen de schorst desnoods op brandende olie spuiten.
In het Instituut voor Onderzoek van Oogziekten in Odessa is een zeldzame €lperatie uitgevoerd: de patiënt was de circusartiest 'Bootsman', een zeehond. Het dier is een echte duizendpoot, kan een kruishang aan de ringen uitvoeren, een motorwagentje rijden, dansen en verschillende muziekinstrumenten bespelen. Opeens merkte zijn dresseur dat het dier zich zonderling gedroeg. Het medisch onderzoek wees uit, dat zich grijze staar bij het dier had €lntwikkeld. Men besloot tot een chirurgische ingreep, die de patiënt goed heeft doorstaan. Bij 'Bootsman' werden vervolgens speciaal vervaardigde ooglenzen ingebracht, aldus het blad Nederland-USSR.
i
I· I
a
I
_ -
H
EVOLUTIE
Bij proeven in West-Duitsland heeft men met groot succes een nieuw produkt tegen olievervuiling zowel op het land als op water uitgetest. Het wondermiddel is gemaakt van de schors van een bepaald soort den.
I al
-
Geneugten vlln het vaderschap Schors tegen olievervuiling
~
.;
Een Zweedse kunstenaar heeft zo zijn eigen gedachten over de theorie der evolutie. Met deze vis wil hij laten zien welke richting de biologische ontwikkeling wellicht op zal gaan als straks de zeeën verloederd zijn tot onleefbare riolen ...
Volgens de rapporten van tal van Westduitse, Zweedse en Deense instituten is het middel, dat Zugol heet, volkomen onschadelijk voor het milieu. V€lrig jaar heeft men in WestDuitsland enkele duizenden tonnen olie over een stuk grond laten lopen die vermengd was met Zugol. Na vier weken werd het terrein ingezaaid met gras; twee maanden later stond dat er prachtig en mals bij en kropen de wormen vrolijk rond door de grond.
Op een neger
•
Laatst zei 'es een negerstudent: 'De blanken hebben - 't is gekbeslist maar aan één ding gebrek. Ze hebben tekort aan pigment.
WILLEM
r ,' /
11
/ /
I
et heeft waarschijnlijk te maken met de sentimentaliteit, die als grondmist je leven binnenkruipt, wanneer je het grootste deel van je weg naar "AF" hebt afgelegd. Dan krijg je, ook buitenje dromen om, op klaar,/ichte dag visioenen, waarin je momenten uit he verleden in tere, verbloemende tinten ziet opdoemen. Je zit weer aan de lange zijde ",an de tafel in het ouderlijk huis en kijkt naar de dampende schaal, die moeder heeft binnengedragen. Er is vandaag soep, tomatensoep met rijkelijk veel lichtgrijze balletjes. Dus moet het zondag zijn, want op werkdagen komen na het "Onze Vader" gelijk de aardappelen en de groenten binnen. Als de verzilverde schotel met karbonaadjes is gearriveerd, zegt moeder: "Mag ik je bord even", en iedereen weet op dat moment, voor wie haar uitnodiging bedoeld is. Want in de hierarchie van ons gezin heeft vader de eerste keus, die daarna overigens door moeder bepaald wordt. Ook deze keergeett ze hem de karbonade met het lange been. En ofschoon ik toch de redelijkheid hiervan inzie (er ziffen zeven kinderen aan tafel en je zou gegaFandeerd een rotzooitje krijgen, als die mochten mee doen asn de afval-race om het grootste stuk vlees), voel ik me toch te kort gedaan. Het punt is namelijk, dat ik me dit weekend bepaald niet onbetuigd heb gelaten en me gister.avond - om maar eens iets te noemen - nog vrijwillig heb gemeld om af te drogen.
E
r is trouwens nog een reden, waarom het volgens mij niet zo voor de hand ligt om de karbOnade met het lange been - en daarvan is er steevast maar één, waardDor je je af gaat vFagen,hBe zo'n varken t:JOg overeind weet·1e blijven - aan vader toe te wijzen. Sinds hij zijn eigen tanden en kiezen niet meer heeft, is hem de lust tot kluive« namelijk stilasn ",ergaan en laat hij zelfs het kosterlijke lange been van zijn zondagse kanbonaadje met hele stukken vlees eraan onaangeroerd. Accoord: meestal "'Faagt hij of er nog liefhebbers voor zijn. En omdat ik naast hem zit, ben ik in negen van de tien gevallen de gelukkige. Maar niettemin blijf ik het doodzonde vinden, dat het been me langs zo'n omweg moet bereiken. Nu ik er nog eens over nadenk, begrijp ik trouwens ook niet zo heel best, waarom vader op
.
I
woensdag altijd een bal gehakt kreeg, die zeker anderhalf maal zo groot was als die van de overige gezinsleden. En dan overdrijf ik echt niet, want zolang hij nog tussen de andere balletjes op de schaal lag, had je het idee, dat moeder er voor de grap een gepaneerde voetbal tussen hsd gestopt. Wat mij overigens nog het meest verbaasde was de lakonieke wijze, waarop vader die sterk afwijlcende porties vlees accepteerde. Nimmer heb ik hem verbaasd naar zijn bord zien staren of horen stamelen: "Maar Stientje nou toch: ik krijg nu sterk de indruk, dat je hand is uitgeschoten. Wat bezielt je: dit noem ik geen bal meer. Dit is een wereldbol, die meneer Atlas zojuist nog op zijn schouders heeft gedragen". Ik begreep overigens donders goed, waarom hij dat extra krachtvoedsel kreeg, want hij werkte niet
MIJN WERELD door Eric Sorel alleen zes dagen per week bij het nijverheidsondefWijs, maar gaf daarnasst ook nog eens vier avonden les aan slome duikelaars, die er in klasseverband niks van bakten en door hem aan het bureau in de achterkamer voor de somma van vijf gulden per uur met monnikengeduid werden ingewijd in het wonderlijke gedrag van stompe rechthoeken en paralellepipida.
allaar nu komt het vreemde: ""'ook tijdens de grote vakantie, als hijna het ontbijt de ligstoel op het verste gaatje zette en daarin met het ochtendblad over zijn hoofd voor uren onder zeil ging, kreeg hij 's avonds toch weer dat karbonaadje met het lange been of die bal, waar je eerbiedig "U" tegen zei. "Wat heeft ie dan in vredesnaam gedaan?", dacht ik op zulke momenten in troebel gepeins en met de beste wil van de wereld kon ik me niet voorstellen, dat hij de tractatie echt vekliend had. Pas gaandeweg, bij het klimmen der jaren, ,." ik begrepen, dat "'Ij alleen door zijn vaderschap aanspraak kon maken op het grootste stuk vlees. Zelf zei hij te pas en te onpas: "Die kinderen van me eten de oren van mijn hoofd", maar dat sloeg alleen op de aardappelen en de groenten. En om daar wat meer van te krijgen, beboef je niet perse vader te zijn. De karbonade met het lange been en die buiten-proportionele gehaktbal vormden echter duidelijk een ander geval. Om die deelachtig te kunnen wO.rden, moest je eerst met moeder trouwen en haar daarna zondags vóór de kerkgang in haar jas helpen. Stom, dat ik dat niet eerder door had.
teeds
Van 'Sag heim Jfbschietl'lol'You neetletl me'
Nostalgie troel op goede verzamelelpee's W
at vond u nou het mooiste onderdeel?", vroeg ik de bijna tachtigjarige dame, toen zij me 6rflangs vertelde dat zij naar het tv-programma "Music Gallecy" over rozen had gekeken. "Rita Reys", antwoordde ze zonder dralen. "Rita Reys?", vroeg ik verbaasd. "U hield vroegernooit van Rita Reys, want u vond jazz wel knap uitgevoerde muziek, maar u kon er nooit een touw aan vastknopen". "Ja, dat was ook zo", zei ze, "maar sinds kort ben ik van mening veranderd. Rita Reys heeft wel niet de stem van een operazangeres, maar wat ze met haar geheel eigen stem doet, is toch wel fantastisch. Die voordracht, die afgewogen dictie, die timing enz. Nee, ik vind Rita Reys als het er op aankomt, heel mooi om te horen". Opnieuw een bewijs voorde stelling, datje zojong bent als je je in muzikaal opzicht voelt. Waarschijnlijk heeft die oude dame vroeger nooit een plaat van Rita Reys gekocht of cadeau gevraagd. Daarom haast ik me om haar (en alle andere Rita Reys-fans) de elpee van deze zangeres aan te prijzen, die is uitgekomen in de serie "Collage". CBS heeft daarin een aantal hoogtepunten opnieuw uitgebracht van min of meer succesvolle platen, die in de loop van de zeventiger jaren van een aantal van haar topartiesten versehenen, doch die niet alle meer verkrijgbaar zijn. Achteraf beschouwd niet jammer, want zoals gezegd gaat het hier om hoogtepunten en de keus daaruit is prima, hoewel u en ik natuurlijk altijd wel een nummer zullen missen dat we destijds op de originele plaat 66k graag 11001'den. "Rita Reys Collage" dus. Op CBS 84736, met o.a. "Altie" van Burt Baehasach. Trouwens alleen maar songs van Burt Bacharaeh, Michel Legrand en George Gershwin. Om de nieuwe evergreens even vers te houden als de ouwe, denk ik. Niet ten onrechte. Haar man Pim Jacobs, die in die jaren voor de aardigheid wel eens Pim jaCoBS werd genoemd, maakte op CBS 84739zijn collage samen met Rogier van Otterloo: ragfijn pianospel in stuk voor stuk rustige classics, zoals "All the things you are", "Misty", "StlM'dust", "Over the rainbow" en noem maar op. Rogier van Otterloo stond in het vorige decennium toch al vooraan, waar het sfeermuziek betrof. De collage van zijn orkest op CBS 84742 bevat eigen en andermans nummers, waarin solisten van andere Collageplaten veel reliëfkrijgen, tegen het bekende Van Otter100- klankgordijn. Een hele schijf (CBS 84741) werd ook gewijd aan de combinatie Louis van Dijk-Regier van Otterloc (van de Varia tions sérieuses van Mendelssohn tot" The tinal question" ofwel "Als je overmorgen oud bent" van Jules de Corte). Een even uiteenlopend repertoire treffen , 'l
we aan op de plaat van het Trio Louis van Dijk CCBS 84744): van Morricone's "Once upon a time in the west" tot Ravel's "Pavane pour une infante defunte". Volgens hetzelfde recept is trouwens de collage van weer een andere (inmiddels ex-) CBS-ptanist samengesteld die van Laurens van Rooyen (CBS 84738): van ee~ pastorale van Scarlatti tot het, overigens evenzeer barokke, "From me to you" van Van Rooyen himself. Twee grote fluitisten uit de CBS-stal zijn eveneens elk op één plaat opnieuw tot leven gebracht: Thijs van Leer op CBS 84771(met uiteraard een paar Introspeotions) en Chris Hinze op CBS 84743 (met voornamelijk
Bach, maar ook o.a, "Blackbird" van Lennon en McCartney. Jean Toot Thielemans is weliswaar geen fluitist, maar muzikaal bezien wel een soort flierefluiter met zijn mondharmonica. Ook hij heeft recht een plaat(s)je in de reeks verworven en op CBS 84737horen we hem dan ook opnieuw in o.a. zijn magistrale vertolkingen van 'Nobody does it better' , 'The shadow ofyour smile' en zijn eigen wereldsucces 'Bluesette'.
naval", "Nuages" (van Django Reinhardt), "Sweet Georgie Fame" (van Blossom Dearie) en "How soon" (van Henry Mancini). suggereren genoeg over hun even virtuoze en smaakvolle als introverte behandeling door deze meestergitarist. Een ander recent muziekprogramma dat althans op mij veelindrukmaakte, was "De nacht van de Balkan", einde vorig jaar op de beeldbuis gebracht door Thérèse Steinmetz en een aantal 'Zigeunerensembles, waaronder dat van Andrei Serban. Diens vader, Gregor Serban, ontrukte op CNR 447.010een aantal "Roemeense Souvenirs" aan de vergetelheid. We vinden deze rasmuzikant tevens terug in de serie "Muzikale troeven van ...", Uitgegeven door RCA. Met zijn al even geniale, en ook voor zigeunermuziek zeer getalenteerde, collega op accordeon: J ohnny Meyer (merendeels snelle evergreens), het Trio Hellinique (Grieks dus) en het draaiorgel De Turk, dat een aantal beroemde operettemelodieën tussen de groeven slingerde. Op het door Telstar uitgebracht Killroy-label werden onder de titel "Country Music - Double Dutch" maar liefst 28 stukjes "eojboj""muziek vastgelegd door Nederlandse formaties in dit genre, zoals de Ruud Hermans Band, The Tumbleweeds, Andy Tielman en The Tielman Brothers en het inmiddels nogal epigonistiseh op de Abba-toer gegane duo Saskia en Serge (Killroy KIL 29003-04KD).
T
nder de titel "Specialiteiten van de Sjef' zong Dolf O Brouwers alias Sjeike van Oekel alias Wald€l van Dungen op Ariola 202.756€lpde van hem bekende hart-
_'J TO_aaN
IIIJBIJI •• ,Il,rKllIl
enslotte in alle stilte de schijf van gitarist Wim Overgaauw (CBS 84740).Titels als "Manha de ear-
• RITAREYS:
... hoogtepunten uit de jaren zeventig ...
verscheurende wijze een aantal oude bekende liedjes. "Diep in mijn hart", "Be:lAmi", "Omdat ik zoveel vanje hou", "Oh mijn papa", "Weet je nog wel.,.", "Kleine blonde Mariandel", "Zo heerlijk rustig", "Ais ik groot ben, lieve moeder", "Sag' beizn Abschied leise Servus" ... Enfin, u kende ze... reeds. Maar ook de jongere generaties hebben last van jeugdsentiment. Daarom zal een elpee als "Nederpop lI, 1965-1975",vol hoogtepunten uit de Haagse beatperiode (Q 65, Sandy Coast, Sllocking Blue, Shoes, Earth and Fire en Golden Earring-met-toen-nog-een-S-erachter) er wel ingaan als de bekende koek (Poldydor 2442.118), evenals de heruitgave van InCrowd's eerste elpee, uit 1966: ,,1'11 be free" in de serie "Nederpop" (Polydor 2426.028). Eindigen we maar weer met een zingende dame, als pendant voor de Rita Reys-heruitgave uit de aanhef van deze wat nostalgische aflevering: op EMI IA 06286229 de Greatest Hits van Arme Murray. Toevallig een van mijn favoriete zangeressen. Maardat komt natuurlijk ook omdat ik aan "Youneeded me" zulke onvergetelijke herinneringen bewaar.
.)
\ ItSI
G
10 jan.
Os~enzijl - Nederland Tcr gelegenheid van de tewaterlating van dl'
Motorboot "M'Bölö, geschonken door Nederland aan hel Albert Schweitser Ziekenhuis in Lamharene • Gabon
----!>-
..__
.-
Ter gelegenheid van de tewaterlating van de motorboot "M'Bolo" heeft het Albert y'chweitzer Centrum in samenwerking met postzegelhandel Philato in Deventer in een zeer beperkte oplage twee speciale enveloppen uitgegeven met een afbeelding van de motorboot, de één voorzien van de Nederlandse Albert Schweitzer postzegel, de ander met een postzegel van koningin Beatrix; gestempeld in Ossenzijl, 10 januari 1981, 's·middags om '14.00uur, het uur waarop de tewaterlating plaats vond. . Er zijnnOfJenkele exemplaren te bestellen door overmaking van f 5. - + f 0,65 porto pea:stuk op gironummer 222020 (onder vermelding: speciale enveloppe en de gewenste zegel). De oud-burgemeester van Kaysersberg -Mr Georg Ferrenbach- heeft ter gelegenheid van de opening van het nieuwe ziekenhuis in Lambarene een in hoogreliëf uitgevoerde sleutelhanger ten bate van het nieuwe ziekenhuis laten maken. Ook in Deventer is deze prachtige sleutelhanger te verkrijgendoor overmaking van f 6,50 - inclusief verpakking en porto - op postgironummer 2220 20 (onder vermelding sleutelhanger) . Foto: Martin Hollering
23
rene 1980) werd Mevrouw Josephine Bongo, de vrouw van president Bongo van Gabon, aan het Afrikaanse medische personeel voorqentie l d.
.lt.
rches" (Tropisch laboratorium was onder andere mogeLaboratorium) geopend. De bouw van lijkdank zijde financiële steun van de Internationale Rotary Clubs. Op 4 april j.l. werd in
24
. 1981
10 jan .
Ossenzijl - Nederland
Ossenzijlse werf bouwt boot voor Gabon OSSENZIJL - De Albert Schweitzer Stichting heeft er voor de medische zorg in Gabon, Midden Afrika, een boot bij gekregen. Afgelopen zaterdag werd deze boot op de werf Verhey Voortstu-
o sc 120181
wing BV in Ossenzijl feestelijk te water gelaten. Traditioneel werd voor deze plechtigheid door de Gabone~e mevrouwDelfinevan Wijne een fles champagne gebruikt. Deze doping geschiedde tot haar grote opluchting in één keer. De scheepswerf VerheyVoortstuwingBVis door de Albert Schweitzer Stichting uitgtkozen voor de bouw van deze landingsboot omdat deze werf al enige ervaring heeft in het bouwen van boten voor de derde wereld. De landingsboot is een geheel eigE{~ ontwerp van de werf, en wel van scheepsbouwer Gerrit Hilbrink. De boot is negen meter lang, twee meter veertig breed en heeft een diepgang van maar vijftig centimeter. Die diepgang mocht niet groter zijn omdat er in de droogte tijden erg veel ondiepe plekken in de rivieren -voorkornen.Er is tevens een mogelijkheid een jeep aan boord mee te nemen. Als er dan in de droogte gebieden niet meer verder gevaren kan worden dan kan de arts met deze jeep verder zijn patiënten opzoeken. Het vaartuig zal hoofdzakelijk gebruikt worden voor het zogenaamde moeder-kind project. Er is in Midden-Afrikaveel kindersterfte. Gewerkt zal worden aan onder andere voedingsvoorlichting. Ook zal de boot gebruikt worden voor het overbrengen van verse zeevis voor de nodige proteïne. De boot is een gift van de vrienden van Albert Schweitzer Stichting, die ter gel genheid van de opening van eel nieuw ziekenhuis in Gabon worcfi aangeboden. I' De motorboot vaart onder de naam "M'Bólö", dit is Gabonees voor goedendag. Een nieuw ziekenhuis in Gabon zal op J.1 Januari worden geopend. Voor dit ziekenhuis heeft Nederland ruim een miljoen gulden beschikbaar gesteld. De rest van het geld is door 34 andere landen gefinancierd.
EERBIED VOOR
HET LEVEN EN NIEUWS UIT LAMBARENE EEN
NEDERLANDSE
BOOT
VOOR
LAMBARENE
Op 10 januari j.l. werd om 14.00 uur, op de werf Verhey-Voortstuwing B.V. in Ossenzijl, een nieuwe boot voor het ziekenhui& in Lambarene gedoopt. Ondanks het gure weer was de belangstelling van Schweitzer-vrienden uit geheel Nederland erg groot. De doop werd verricht door de Gabonese Mevrouw Delphine van Wijnen onder het uitspreken van de volgende woorden: "Au nom des Gabonais je remercie beaucoup les amis de Schweitzer en Hollande et des autres donateurs pour ce bateau magnifique! Je suis sûr, qu'il sera très utile pour L'Hêpital Schweitzer à Lambaréné et que beaucoup des malades en profiteront. C'est un honneur pour moi maintenant de baptiser ce bateau avec un mot de ma langue Fang "M'Bêlo", ça veut dire: "Bonjour!" BATEAU M'BOLO, JE VOUS SOUHAITE UN GRAND SERVICE A L'HOPITAL SCHWEITZER ET "BEHOUDEN VAARTI" Het scheepje met een lengte van 9 meter en een breedte van 2.40 kreeg de Gabonese naam "M'Bêlo, hetgeen goedendag in het Fang betekent,(Fang is één van de vele Gabonese talen). In 1961 werd door Nederland ook al eens een boot aan het ziekenhuis geschonken de "Hélène", die nog steeds dienst doet als pontje over de honderden meters brede rivier de Ogowé. De M'Bêlo, die Hfl 65.000 heeft gekost is ook een geschenk van de Nederlandse Schweitzervrienden maar deze boot heeft veel meer mogelijkheden dan de Hélène. Als in de regentijd het water in de Ogowé erg hoog staat is het voor het personeel van het ziekenhuis mogelijk om met deze boot anders onbereikbare dorpen te bezoeken. Ook is het mogelijk een jeep aan boord te vervoeren. Deze jeep wordt door de Nederlandse verpleegster Greet Caulet van Wijk gebruikt om de moeders in de wijde omgeving van Lambarene voor te lichten over hygiëne en voeding en om alle kleine kinderen in te enten • Bovendien is de boot geschikt voor container vervoer. Het ligt in de bedoeling met de M'Bêlo naar Port-Gentil (de grootste havenplaats van Gabon) te varen en daar verse vis in te slaan. De vis kan door de 68 P.K. motor onderweg worden gekoeld en dan bij aankomst in het ziekenhuis worden inge~ vroren. Deze vis is erg belangrijk omdat er zo'n groot gebrek aan eiwitten is vooral bij de kinderen. Er is immers ook geen melk en praktisch geen vlees. Het werd een fijne middag in Ossenzijl. Veel mensen profiteerden van de gelegenheid om ondanks de kou, een tochtje met de M'Bêlo te maken. In een zaaltje van een plaatselijk café werden later nog de dia's vertoond die de Heer WentzeI , gedurende zijn reis in sept.ember'1980 naar Lambarene had gemaakt. Deze zonnige beelden deden een. ieder even de Hollandse kou vergeten. Inmiddels werd uit Lambarene een telegram ontvangen, waarin staat dat de b60t veilig en wel is aa~gekomen en dat men er daar ontzettend blij mee is!
3
DERTIGSTE JAARGANG
No. 1
MEI 1981
MEDEDELINGENBLAD VAN DE STICHTING NEDERLANDS ALBERT SCHWEITZER FONDS
Q,{
I
Ij
.J
)
~~::~~~7~~~~~2-~--~!'~--~---""<" ~ :-.~'.~ .. ~.. , ..~;_.
_
." -~'>1='
~
.
.~ . .
)
1981
10 jan.
Ossenzijl - Nederland Ter gelegenheid van de tewaterlating van dc Motorboot "M'lJölö, geschonken door Nederland aan het A1bert Schweitzer Ziekenhuis in Lambarene - Gabon
WERF AI voordat ik in Nederland terug was gekomen, liep ik met plannen rond voor een eigen scheepswerfje om daar als bouwpakket vissersbootjes voor de Derde Wereld te gaan bouwen. In Kisumu (Kenia) had ik immers in 1974 al eens vier van dergelijke bootjes geassembleerd. Omdat ik bij mijn terugkeer in Nederland geen werk had ging ik op zoek naar zo'n werfje. In Ossenzijl vond ik in 1980 een verlopen werfje dat voor mijn plannen wel geschikt was. Dit werfje was kort te voren overgenomen en de nieuwe eigenaar zag wel wat in mijn ideeën, zodat ik de werf van hem kon "leasen". Er bleken namelijk mogelijkheden te zijn om in aanmerking te komen voor een Overheidssubsidie (die achteraf zou worden uitgekeerd). Naast deze vissersvaartuigjes, zouden we ook jachten voor de Nederlandse en Duitse markt bouwen. Met medewerking van het Rijks Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO), onder leiding van ing. G. de Wit ontwikkelden we speciaal voor
! !
de Derde Wereld een vissersvaartuigje dat de naam "Daphnia" ("wateNlo") kreeg. Ook de HTS in Zwolle zou de bouw van dit vaartuigje begeleiden als studieopdracht. Het betrof een uitgekiend ontwerp, toegesneden op de behoeften die in ontwikkelingslanden aan de orde zijn. Vanuit deze landen kregen we enthousiaste reacties. Helaas kwam de Overheid niet over de brug met de toegezegde subsidie, zodat ik de bouw van het vaartuigje zelf moest financieren. De jacht- en constructiebouw bleek helaas verliesgevend te zijn. Een opmerkelijke opdracht die we uitvoerden betrof de bouw van een landingsvaartuigje voor de Albert Schweitzerstichting in Lambarene. Wij hadden ingeschreven voor een bedrag van 65.000 gulden, wat beduidend lager bleek te zijn dan de prijs die de andere werven hadden geoffreerd. Ondanks die relatief lage prijs, maakten we toch winst bij de bouw van dit scheepje, dankzij het gemotiveerde personeel dat eraan werkte. Maar, de Derde Wereld en de jachtbouw bleken voor het werfje een te smalle basis om te overleven. In 1982 zaten we dan ook "stevig aan de grond"; een uitermate onaangename situatie.
::
~~.. -
:;:.':"--.-
1981
10 jan.
Ossenzijl - Nederland Ter gelegenheid van de tewaterlating van de Motorhoot "M'Bölo, geschonken door Nederland aan het Alhert Schweitzer Ziekenhuis in Lamharene - Gabon
)
1981
10 jan.
Ossenzijl - Nederland , Ter g,elegenheidvan de '. ' tewaterlating van de Motorboot "M'Bölö, geschonken door Nederland aan het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Lambarene - Gabon
.