5
ui Her tg zi av en e2 e 00 2
Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie — Herziene uitgave 2002
Sociale zekerheid en maatschappelijke integratie
KE-41-01-696-NL-C
Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie
Werkgelegenheid
sociale zaken
ISBN 92-894-2100-2
,!7IJ2I9-ecbaad!
›
Europese Commissie
Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie
Herziene uitgave 2002
De inhoud van deze publicatie geeft niet noodzakelijk de mening of het standpunt weer van de Europese Commissie, directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken.
Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Een nieuw gratis nummer:
00 800 6 7 8 9 10 11
Manuscript laatst bijgewerkt op 1 januari 2001. Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op Internet via de Europaserver (http://europa.eu.int). Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officie¨le publicaties der Europese Gemeenschappen, 2003 ISBN 92-894-2100-2 Europese Gemeenschappen, 2003 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Belgium GEDRUKT OP
CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER
DE SOCIALEZEKERHEIDSSTELSELS IN DE LIDSTATEN Wanneer u als burger van e´e´n van de lidstaten van de Europese Unie in een andere lidstaat gaat werken, wonen of gewoon tijdelijk verblijven, zorgen de communautaire rechtsinstrumenten, en in het bijzonder Verordening (EEG) nr. 1408/71, ervoor dat u uw socialezekerheidsrechten niet verliest. Deze wetgeving stelt zich evenwel niet in de plaats van de socialezekerheidsstelsels van de lidstaten: ze coo¨rdineert de verschillende stelsels alleen. Deze handleiding geeft een korte beschrijving van de wijze waarop de socialezekerheidsstelsels van de verschillende lidstaten georganiseerd zijn en functioneren. Ze vermeldt ook de voorwaarden waaronder u recht hebt op de verschillende verstrekkingen en bespreekt de formaliteiten die u moet vervullen. De uitleg bij de socialezekerheidsstelsels van de verschillende lidstaten wordt afgesloten met een hoofdstukje over hoe u indien nodig verdere informatie kunt verkrijgen. Sinds de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte (EER) van kracht is geworden, worden burgers van IJsland, Liechtenstein en Noorwegen die in de Europese Unie werken of verblijven voortaan behandeld alsof ze burgers van een EU-lidstaat waren. Zo ook genieten EU-burgers die in IJsland, Liechtenstein of Noorwegen werken dezelfde socialezekerheidsrechten als de burgers van die landen. Deze handleiding bevat geen informatie over de communautaire bepalingen inzake sociale zekerheid die zijn opgenomen in Verordeningen (EEG) nr. 1408/71 en (EEG) nr. 574/72 betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op loontrekkenden, zelfstandigen en hun gezinnen, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen. Deze informatie kunt u vinden in een handleiding die het Bureau voor officie¨le publicaties der Europese Gemeenschappen in 1999 heeft gepubliceerd. De titel van deze handleiding is: Communautaire bepalingen inzake sociale zekerheid — Uw rechten als u zich verplaatst binnen de Europese Unie (ISBN 92-894-0210-5). Deze handleiding is normaal gezien beschikbaar bij de nationale socialezekerheidsorganisaties. Zo niet kan ze op het volgende adres worden verkregen: Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken Sociale bescherming en sociale integratie Vrij verkeer van werknemers en coo¨rdinatie van socialezekerheidsstelsels B-1049 Brussel
INHOUD BELGIE¨ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Hoofdstuk I — WERKNEMERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
. . . . . . . .
11 12 13 15 15 16 16 17
Hoofdstuk II — ZELFSTANDIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
. . . . . . . .
19 19 20 20 21 21 21 22
DENEMARKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
. . . . . . . . .
23 23 26 28 29 30 30 31 32
DUITSLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
35 35 36 39 39 40 41 42 43 44
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijdensuitkering en uitkeringen aan nabestaanden Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Invaliditeitsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pensioenverzekering (overlevingspensioen, ouderdomspensioen) Pensioen van de gewezen echtgenoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sociale verzekering tegen faillissement . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . Vervroegd pensioen . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen (folkepension) Uitkering bij overlijden . . . . . . . . . . . Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organen van de sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkering voor personen die langdurig zorgbehoevend zijn Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . Invaliditeitspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen aan nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INHOUD
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
5
11. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
GRIEKENLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
. . . . . . . . .
47 48 50 50 51 52 53 54 55
SPANJE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
. . . . . . . . . .
57 59 61 62 62 63 64 65 65 66
FRANKRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
Hoofdstuk I — WERKNEMERS IN LOONDIENST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
. . . . . . . . .
71 72 74 75 76 78 78 79 80
Hoofdstuk II — ZELFSTANDIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
1. 2. 3. 4.
. . . .
81 81 82 83
IERLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
1. 2.
85 87
6
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . Nabestaandenpensioenen en vergoeding van Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . .
............... ............... ............... ............... ............... de begrafeniskosten ............... ............... ...............
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . Blijvende invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rustpensioenen en ouderdomspensioenen . . . . . . . Uitkering bij overlijden en nabestaandenpensioenen Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sociale diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkering bij ouderdom en voor nabestaanden Uitkering bij overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanvullende pensioenen . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen bij ouderdom, invaliditeit en aan nabestaanden Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en zwangerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INHOUD
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
. . . . . . . . .
90 91 91 93 94 95 96 97 97
ITALIE¨ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weduwe-/weduwnaarspensioenen en wezenpensioenen . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinstoelagen (Family Benefits) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niet-premiegebonden uitkeringen (Non-contributory payments) Beslissingen betreffende aanspraken (Decisions on claims) . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Socialezekerheidsorganen . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . Invaliditeits- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pensioenen voor nabestaanden . . . . . . . . . . . . . Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
135 135
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1. 2.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
135
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
OOSTENRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
125 126 129 129 130 130 132 133 133 134
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en zwangerschap . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen voor nabestaanden . . . . . . . . . . . Aanvullende pensioenstelsels voor werknemers Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
125
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
NEDERLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
113 113 115 116 118 119 119 120 121 122
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
113
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
LUXEMBURG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
99 100 101 104 105 106 107 108 110 111
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . Hulpbehoevendheid . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nabestaandenpensioenen . . . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinstoelagen . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organen van de sociale verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INHOUD
7
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
. . . . . . . . .
136 138 139 140 141 141 142 142 144
PORTUGAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
145
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
. . . . . . . . . . .
145 145 146 149 150 151 151 152 153 154 155
FINLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
157
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
. . . . . . . . .
157 158 160 161 162 165 166 167 168
ZWEDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
169
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
. . . . . . . . .
169 170 172 173 175 176 177 179 180
VERENIGD KONINKRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
183
1. 2. 3.
183 184 186
8
Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . Verzorgingsuitkering (Pflegegeld) . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . Nadere informatie . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie, inschrijving en financiering . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen bij ouderdom . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen bij overlijden en pensioenen voor Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premievrij stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezondheidszorg . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten Revalidatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wettelijke pensioenstelsels . . . . . . . Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . Ouderschapstoelagen . . . . . . . . . . . Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten Uitkeringen bij invaliditeit . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . Nabestaandenpensioen . . . . . . . . . . Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . Verdere inlichtingen . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
........... ........... ........... ........... ........... ........... nabestaanden ........... ........... ........... ...........
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INHOUD
4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioen (Retirement Pension) Uitkeringen aan weduwen en wezen . . . Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gibraltar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
187 189 190 191 192 193 193 193
IJSLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
195
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
. . . . . . . . . . . .
195 195 197 197 198 199 200 200 201 201 201 202
LIECHTENSTEIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
203
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekteverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moederschaps- en vaderschapsuitkeringen . . . . Arbeidsongevallenverzekering en beroepsziekten Invaliditeitspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Invaliditeitsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijdensuitkeringen en kinderpensioenen . . . Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanvullende bedrijfspensioenregeling . . . . . . . . Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
203 203 204 205 206 207 207 208
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
208 208 208 209 209
NOORWEGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
211
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
211 212 214 214 216 216 216 217 218 218 219
10. 11. 12. 13.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanvullende uitkeringen in het kader van de ouderdoms-, de nabestaanden- en de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moederschapstoelagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Steunbedragen voor blinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadere informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ziekte, moederschap en adoptie . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen Uitvaartvergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nabestaandenuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkeringen voor gezinnen met kleine kinderen . . . Nadere informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INHOUD
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
9
BELGIE¨ Het Belgische socialezekerheidsstelsel valt grosso modo uiteen in een stelsel voor werknemers en een voor zelfstandigen. Omdat ze zo verschillend zijn, worden die twee stelsels afzonderlijk behandeld. Hoofdstuk I heeft betrekking op de sociale zekerheid van de loontrekkende werknemers, terwijl het stelsel voor de zelfstandigen in hoofdstuk II wordt uiteengezet.
Hoofdstuk I WERKNEMERS 1. Algemeen De Belgische sociale zekerheid bestaat uit de volgende takken: — ziekte- en moederschapsverzekering (zie punt 2); — verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 3); — invaliditeitsverzekering (punt 4); — ouderdomsverzekering (punt 5); — pensioenen voor nabestaanden en uitkeringen bij overlijden (punt 6); — werkloosheidsverzekering (punt 7); — gezinsbijslagen (punt 8).
ð
Hoe aansluiten?
Zodra u als werknemer in Belgie¨ werkt, zal uw werkgever de nodige formaliteiten vervullen voor uw aansluiting bij de sociale zekerheid. U hoeft zich niet zelf tot een bepaalde instelling te wenden. De enige uitzondering is de ziektekosten- en ziekengeldverzekering: u kiest ofwel een van de verzekeringsfondsen (ziekenfonds/mutualiteit), of u laat zich inschrijven bij een regionaal bureau van de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (CAAMI, Caisse auxiliaire d’assurance maladie-invalidite´). In Belgie¨ bestaan er neutrale ziekenfondsen, beroepsgebonden ziekenfondsen, christelijke, socialistische en liberale ziekenfondsen. U mag uw lidmaatschap opzeggen en tot een ander verzekeringsorgaan toetreden op de eerste dag van elk kalenderkwartaal. Indien u evenwel nog geen twaalf maanden verzekerd was bij uw vorig verzekeringsorgaan, heeft het nieuwe ver-
BELGIE¨
zekeringsorgaan van uw keuze het recht deze overschrijving te weigeren. Voor nadere inlichtingen hierover kunt u zich tot uw nieuw verzekeringsfonds wenden. Als u vroeger al bij de ziekteverzekering van een andere lidstaat van de EU was aangesloten, moet u de door het ziekenfonds van het land dat u verliet afgegeven formulieren E 104 en E 105 overhandigen aan uw Belgisch ziekenfonds. Zowel de ziekenfondsen (mutualiteiten) als de regionale bureaus van de Hulpkas worden hieronder „ziekenfondsen” genoemd.
ð
Premies (bijdragen)
Uw werkgever houdt een bepaald percentage van uw loon of wedde in als socialezekerheidspremie, en stort dit bedrag aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) (Office national de se´curite´ sociale — ONSS). De enige premie die u zelf betaalt, is de eventuele ziekenfondspremie voor de vrijwillige aanvullende verzekering. Aanvullende premies zijn niet verschuldigd als u zich aansluit bij de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, want die biedt alleen een verplichte verzekering.
ð
Recht van beroep
Als u niet akkoord gaat met een beslissing van een socialezekerheidsinstelling, kunt u beroep aantekenen binnen een maand na de datum van de kennisgeving van die beslissing. Wanneer u in Belgie¨ woont, moet u het bezwaarschrift per aangetekende brief toezenden aan, of persoonlijk afgeven bij, de griffie van de Arbeidsrechtbank (Tribunal du travail) van het arrondissement waar u woont. Wanneer u in het buitenland woont, zendt u uw bezwaarschrift aan de Arbeidsrecht-
11
bank van het arrondissement van uw laatste woon- of verblijfplaats in Belgie¨ of naar de arbeidsrechtbank van het arrondissement waar u het laatst in Belgie¨ heeft gewerkt als u nooit in Belgie¨ heeft verbleven of gewoond.
2. Ziekte en moederschap Momenteel vallen onder de ziekteverzekering: alle personen die legaal in Belgie¨ verblijven, dus met name ook werknemers, werklozen en gepensioneerden, zelfstandigen, werknemers in de publieke sector, invaliden, huispersoneel, studenten, alle personen die zijn ingeschreven in het register van natuurlijke personen (registre des personnes physiques) alsmede de personen te hunnen laste. Vrouwelijke werknemers, alsmede werkloze en arbeidsongeschikte vrouwen hebben daarenboven recht op uitkeringen in geval van moederschap. Onder bepaalde voorwaarden heeft u ook recht op prestaties van de ziekte- en moederschapsverzekering tijdens een verblijf in het buitenland.
A. VERSTREKKINGEN VAN DE ZIEKTEVERZEKERING Om recht te hebben op verstrekkingen van de ziekteverzekering — moet u aangesloten zijn bij een ziekenfonds; — moeten uw premies een bepaald minimumbedrag bereiken, en — dient u, indien u uit een andere lidstaat komt, of uit een land waarmee Belgie¨ een overeenkomst betreffende het meetellen van verzekeringstijdvakken heeft gesloten, in de zes maanden vo´o´r uw aansluiting bij het Belgische ziekenfonds aangesloten te zijn geweest bij het ziekteverzekeringsstelsel van die lidstaat of dat land. Zowel preventieve als curatieve zorgen worden vergoed overeenkomstig de officie¨le tarieven.
ð
Artsen en tandartsen
In het algemeen kunt u zich rechtstreeks tot een door u gekozen arts of tandarts wenden, aan wie u zelf het honorarium betaalt. Dit wordt dan later terugbetaald, na indiening van het getuigschrift voor verstrekte hulp. In principe vergoedt het ziekenfonds 60 a` 70 % van de honoraria van bijvoorbeeld raadplegingen en visites van geneesheren en specialisten. Indien u zich tot een arts of tandarts wendt die de tariefovereenkomst niet heeft ondertekend, valt het gedeelte van het honorarium dat het bedrag van de tarieven overschrijdt, te uwen laste. Uw ziekenfonds kan u op verzoek de lijst bezorgen
12
van artsen en tandartsen die zich aan de officie¨le tarieven houden.
ð
Apotheek
Voor farmaceutische producten op doktersrecept betaalt u een bepaald bedrag per recept. De hoogte hiervan hangt af van het sociale en therapeutische nut van de voorgeschreven medicijnen. Voor medicijnen hangt het door het ziekenfonds betaalde aandeel af van de categorie waartoe ze behoren (A, B, C, Cs, Cx of magistrale bereidingen). Als u een doktersvoorschrift afgeeft, betaalt u de apotheker normaal slechts het resterend bedrag dat niet door het ziekenfonds wordt vergoed.
ð
Ziekenhuis
Als u naar het ziekenhuis moet, kunt u beter eerst bij uw ziekenfonds alle nodige inlichtingen vragen over de wijze waarop u die behandeling kunt verkrijgen. Bij spoedgevallen is dat natuurlijk niet nodig. Bij uw opname in het ziekenhuis betaalt u een vast bedrag. Daarna dient u enkel voor elke dag een geringe vaste bijdrage in de verblijfskosten te betalen. Ook betaalt u een vast bedrag per dag als eigen bijdrage in de kosten van de geneesmiddelen die u in het ziekenhuis krijgt.
ð
Fysiotherapeuten en verpleegkundigen
Fysiotherapie wordt enkel vergoed indien de behandeling door een arts is voorgeschreven. In het algemeen betaalt het ziekenfonds maximaal 60 % van de honoraria van fysiotherapeuten terug. Het ziekenfonds vergoedt 75 % van de honoraria voor verpleegkundige zorg.
ð
Hogere terugbetaling
Bepaalde verzekerden, en de personen te hunnen laste, kunnen hogere bedragen ontvangen van hun verzekering wanneer zij in financie¨le problemen verkeren. Dit betreft gepensioneerden, weduwen en weduwnaars, wezen, invaliden, en ontvangers van een uitkering voor invaliden of andere sociale uitkeringen.
B.
UITKERINGEN VAN DE ZIEKTEVERZEKERING (ZIEKENGELD)
Als u wegens ziekte niet kunt werken, moet u de medische verklaring van de behandelende arts aan de adviserende arts van uw ziekenfonds toezenden, uiterlijk de tweede dag na het begin van de arbeidsongeschiktheid. Indien u dat pas later doet, krijgt u het ziekengeld pas vanaf die latere datum. De adviseur van het ziekenfonds raamt de duur van uw arbeidsongeschiktheid. Hij kan u op ieder moment oproepen voor medische keuring.
BELGIE¨
Tijdens het eerste jaar van uw arbeidsongeschiktheid heeft u recht op maximaal 60 % van het gederfde loon. De uitkering mag daarbij een bepaald maximum niet overschrijden.
—
werklozen en invaliden: 79,5 % tijdens de eerste 30 dagen, en 75 % vanaf de 31e dag.
ð
Voorwaarden
Als u na e´e´n jaar uw arbeid niet kunt hervatten, heeft u recht op een invaliditeitsuitkering (zie punt 4).
De voorwaarden voor het recht op een uitkering bij moederschap zijn dezelfde als voor de uitkering bij ziekte (zie hoger).
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op ziekengeld: — moet u aangesloten zijn bij een ziekenfonds; — en in een periode van zes maanden 120 dagen hebben gewerkt. Bepaalde perioden van inactiviteit, bijvoorbeeld wegens ziekte, betaald verlof enz., worden gelijkgesteld met arbeid. In andere lidstaten vervulde tijdvakken van arbeid kunnen worden meegeteld; — dient u de door uw werkgever verstrekte bijdragebon aan uw ziekenfonds te hebben afgegeven; — dient u zich te onderwerpen aan de controle van uw ziekenfonds; — dient u de hoedanigheid van verzekerde te hebben behouden. Daartoe moet u kunnen aantonen dat u in de loop van het 2e en 3e kwartaal voorafgaande aan het kwartaal waarin u om ziekengeld verzoekt, 120 dagen heeft gewerkt. Wanneer u niet aan deze voorwaarde voldoet, kunt u eventueel een voortgezette verzekering afsluiten; — moet u arbeidsongeschikt zijn verklaard.
C. UITKERING BIJ MOEDERSCHAP Zwangere vrouwen hebben recht op 15 weken zwangerschapsverlof (17 weken bij geboorte van twee of meer kinderen). De prenatale rust begint op verzoek van de gerechtigde, ten vroegste zeven weken vo´o´r de vermoedelijke bevallingsdatum, of negen weken bij zwangerschap van een tweeling of drieling. Daarvan mogen zes, respectievelijk acht, weken naar eigen keuze vo´o´ r of na de bevalling opgenomen worden. Vanaf de zevende dag voor de vermoedelijke bevallingsdatum is de toekomstige moeder verplicht alle arbeid stop te zetten of eventueel het werkloosheidsbureau op de hoogte te brengen. Daartoe geeft zij aan haar ziekenfonds een medische verklaring af, waarin staat dat ze normaal moet bevallen aan het eind van het gevraagde prenatale verlof. De postnatale rust duurt tot acht weken na de bevalling. Het bedrag van deze uitkering wordt als volgt vastgesteld: — loontrekkenden: 82 % van het loon tijdens de eerste 30 dagen, en 75 % vanaf de 31e dag;
BELGIE¨
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten A. ARBEIDSONGEVALLEN Alle werknemers, ook leerlingen en huispersoneel, zijn gedekt tegen arbeidsongevallen en ongevallen op de weg naar en van het werk. Uw werkgever dient daartoe een verzekering af te sluiten bij een erkende verzekeringsmaatschappij of bij een erkend gemeenschappelijk verzekeringsfonds. Elk arbeidsongeval moet door de werkgever of door de werknemer of e´e´n van zijn/haar gezinsleden binnen de tien dagen met een speciaal formulier worden aangegeven bij de verzekeraar en bij de inspecteur van de arbeidsveiligheid. Indien mogelijk wordt een attest van de dokter bij deze aangifte gevoegd. Bij een arbeidsongeval kunt u recht hebben op de volgende prestaties: — uitkering wegens tijdelijke of permanente, gedeeltelijke of totale arbeidsongeschiktheid, en in ernstige gevallen voor hulp van derden; — medische behandeling, ziekenhuisopname en prothesen; — reiskosten; — speciale uitkeringen bij dodelijk arbeidsongeval. Deze uitkeringen kunnen ook in een andere lidstaat van de EU worden uitbetaald.
ð
Uitkering wegens arbeidsongeschiktheid
Na een bepaalde tijd gaat u ofwel weer aan het werk, of er treedt een consolidatie van de arbeidsongeschiktheid op. De raadgevend geneesheer van de verzekeraar stelt de datum van de consolidatie en het blijvende ongeschiktheidspercentage vast. Vo´o´r de consolidatie wordt een dagvergoeding wegens tijdelijke algemene ongeschiktheid verleend; die bedraagt 90 % van uw gemiddeld dagloon. Vanaf de datum van de consolidatie wordt gedurende drie jaar een jaarvergoeding toegekend. Tijdens deze periode kan uw geval opnieuw worden onderzocht. Het bedrag van de vergoeding hangt af van uw percentage van arbeidson-
13
geschiktheid en van het loon dat u verdiende in het jaar voor het ongeval. Na afloop van deze drie jaren wordt de vergoeding in een lijfrente omgezet. U kunt betaling van eenderde van het kapitaal van de rente verzoeken, wanneer de ongeschiktheid ten minste 16 % bedraagt. De regeling moet in ieder geval bekrachtigd worden door het Fonds voor Arbeidsongevallen (Fonds des accidents du travail, FAT). Als u het niet eens bent met de voorstellen van de verzekeraar, kunt u de zaak aanhangig maken bij de Arbeidsrechtbank.
ð
Medische behandeling
Een persoon die een arbeidsongeval heeft gehad, mag voor zijn medische en chirurgische behandeling zelf een arts, een ziekenhuis of een hospitaal kiezen, behalve indien de werkgever (of zijn verzekeraar) over een erkende medische, farmaceutische of ziekenhuisdienst beschikt. De verzorging die door uw werkgever (of de verzekeraar) wordt verleend, is kosteloos. Bij vrije keuze van arts of ziekenhuis worden de kosten voor de behandeling volledig en tegen het officie¨le tarief door de verzekering terugbetaald.
ð
Reiskosten
De reiskosten van de verzekerde en van zijn gezinsleden worden onder bepaalde omstandigheden terugbetaald.
ð
Dodelijke ongevallen
Als de werknemer overlijdt als gevolg van een arbeidsongeval of een ongeval op de weg naar of van het werk, kan dit aanleiding geven tot de volgende uitkeringen: — een begrafenisuitkering van 30 keer het gemiddeld dagloon, of de terugbetaling van alle kosten (met inbegrip van die voor administratieve formaliteiten) voor de overbrenging van de overledene naar de plaats waar hij zal worden begraven (land van herkomst); — een lijfrente voor de echtgeno(o)t(e) ten bedrage van 30 % van loon of wedde van de overleden verzekerde; — een tijdelijk pensioen voor de kinderen, gelijk aan 15 % of 20 % van het loon of salaris van de overleden verzekerde. Dit pensioen wordt toegekend tot de leeftijd van 18 jaar, of zolang het kind recht op kinderbijslag heeft.
ð
Betaling van de uitkering
De uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid wordt op dezelfde dag betaald als u normaal uw loon zou hebben ontvangen. Na de consoli-
14
datie van de ongeschiktheid wordt de uitkering, afhankelijk van het geval, per kwartaal of per maand betaald. De pensioenen bij dodelijke ongevallen worden eveneens per kwartaal of per maand betaald.
ð
Inlichtingen
Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de verzekeraar van uw werkgever. Bij moeilijkheden neemt u contact op met de Controledienst van het Fonds voor Arbeidsongevallen (Fonds des accidents du travail), Troonstraat 100, B-1050 Brussel.
B.
BEROEPSZIEKTEN
Alle werknemers, en met name ook werklozen en invaliden die worden opgeleid of omgeschoold, zijn verzekerd tegen beroepsziekten. Als beroepsziekten worden erkend: ziekten die zijn opgenomen in een officie¨le lijst, en ziekten die rechtstreeks en hoofdzakelijk het gevolg zijn van de beroepsuitoefening, waarbij de getroffene zowel de blootstelling aan het risico als het oorzakelijk verband moet aantonen. Iedere werkgever dient zich te verzekeren bij het Fonds voor de Beroepsziekten (Fonds des maladies professionnelles, FMP), dat de prestaties toekent.
ð
Prestaties
In geval van beroepsziekten worden de volgende prestaties toegekend: — uitkering bij tijdelijke of permanente, gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, en in ernstige gevallen voor hulp van derden; — uitkering bij tijdelijke of definitieve bee¨indiging van de beroepswerkzaamheden als preventieve maatregel. Het Fonds voor Beroepsziekten kan de werknemer toestemming geven om zijn beroepsbezigheid te staken wanneer een bijzondere aanleg voor een beroepsziekte, of de eerste symptomen ervan, medisch vastgesteld zijn. In dat geval heeft de verzekerde recht op een uitkering wegens volledige tijdelijke arbeidsongeschiktheid. Bovendien heeft hij/zij recht op omscholing; — uitkering in geval van overlijden van de verzekerde als gevolg van de beroepsziekte; — medische behandeling. De verzekerde is vrij in de keuze van de artsen die de geneeskundige zorgen verstrekken. Hij heeft recht op de volledige vergoeding van de kosten volgens de officie¨le tarieven; — vergoeding van reiskosten. De berekening en betaling van de prestaties gebeurt op dezelfde wijze als bij arbeidsongevallen (zie deel A).
BELGIE¨
ð
Formaliteiten
De uitkering moet door de betrokkene of door zijn gevolmachtigde (de verzekeraar bijvoorbeeld) worden aangevraagd bij het Fonds voor de Beroepsziekten, met gebruikmaking van een officieel bij dit fonds te verkrijgen formulier. Bij een wijziging van de gezondheidstoestand kan dat fonds, op verzoek van de betrokkene of op eigen initiatief, het percentage van de arbeidsongeschiktheid herzien. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot het Fonds voor de Beroepsziekten (Fonds des maladies professionnelles), Sterrekundelaan 1, B1210 Brussel.
4. Invaliditeit Indien u na e´e´n jaar ziekte het werk nog niet kunt hervatten, kunt u aanspraak maken op een invaliditeitsuitkering tot uw pensioen (in het kader van de overgangsregeling ter gelijktrekking van de pensioenleeftijd van mannen en vrouwen is voor het moment de pensioenleeftijd van mannen op 65 jaar bepaald en die van vrouwen op 62 jaar). De invaliditeitsuitkering bedraagt 65 % van het gederfde loon indien u personen ten laste heeft. Heeft u geen personen ten laste, dan wordt het bedrag verminderd tot 45 % of 40 %, naargelang het al dan niet om het verlies van uw enig inkomen gaat. De uitkering mag een bepaald bedrag niet overschrijden.
onder de ouderdomsverzekering. Er bestaan evenwel bijzondere regelingen voor deeltijds huispersoneel. Uitkeringen: — ouderdomspensioen (rustpensioen/pension de retraite) voor werknemers; — verwarmingstoelage (allocation de chauffage), voor gepensioneerde mijnwerkers; — vakantiegeld (pe´cule de vacances) en aanvullend vakantiegeld (pe´cule de vacances comple´mentaire).
ð
Voorwaarden
Werknemers, zowel mannen als vrouwen, kunnen (als zij aan de minimumvoorwaarden inzake gewerkte perioden voldoen) vanaf hun zestigste met vervroegd pensioen. De normale pensioenleeftijd is voor mannen 65 jaar. Voor vrouwen is dat momenteel 62 jaar, maar in de periode tot 2009 zal de pensioenleeftijd geleidelijk worden verhoogd tot 65 jaar. Uitzonderingen op die regel gelden voor mijnwerkers, die al vroeger recht hebben op een pensioen. Mannen die recht hebben op een conventioneel brugpensioen (vervroegd pensioen, pre´pension) krijgen hun ouderdomspensioen ten vroegste met 65 jaar.
Uitzondering: mijnwerkers die ten minste tien jaar in de mijnen hebben gewerkt, hebben vanaf de zevende maand van arbeidsongeschiktheid recht op een invaliditeitspensioen.
Vrouwen in dezelfde situatie kunnen ook pas op de wettelijke pensioenleeftijd, momenteel dus 62 jaar, aanspraak maken op een ouderdomspensioen; zoals hierboven aangegeven zal de pensioenleeftijd tegen 2009 ook voor vrouwen 65 jaar zijn.
ð
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op de invaliditeitsuitkering: — moet u aangesloten zijn bij een ziekenfonds; — en in een periode van zes maanden 120 dagen hebben gewerkt. Bepaalde perioden waarin u niet werkte, bijvoorbeeld wegens ziekte, betaalde vakantie enz., worden gelijkgesteld met tijdvakken van arbeid. De in andere lidstaten vervulde tijdvakken van arbeid kunnen worden meegeteld; — u dient de door uw werkgever verstrekte bijdragebon aan uw ziekenfonds te hebben afgegeven; — u dient zich te onderwerpen aan de controle van uw ziekenfonds; — u moet arbeidsongeschikt zijn verklaard.
5. Ouderdomspensioenen Alle werknemers die in Belgie¨ met een arbeidsovereenkomst gewerkt hebben, vallen in principe
BELGIE¨
Formaliteiten
De aanvraag moet ingediend worden bij het gemeentebestuur van uw woonplaats. Indien u in een andere lidstaat woont, wendt u zich tot de plaatselijke pensioendienst van dat land. Om vertragingen te vermijden, is het aan te bevelen om uw aanvraag al e´e´n jaar vo´o´r het bereiken van de pensioenleeftijd in te dienen.
ð
Bedrag van het pensioen
Het bedrag van uw ouderdomspensioen hangt enerzijds af van de duur van uw beroepsloopbaan als werknemer in Belgie¨ (met inbegrip van vakantie, ziekte en werkloosheid) en anderzijds van het daarvoor ontvangen loon. Op het ogenblik van de berekening van het pensioen wordt dat loon aangepast aan het peil van de levensduurte. Het ouderdomspensioen wordt als volgt berekend: per arbeidsjaar krijgen mannen 1/45e van het volledige pensioenbedrag. Voor vrouwen wordt het pensioen in 42en berekend, maar dit zal geleidelijk worden aangepast tot eveneens 1/45
15
op 1 januari 2009. De fractie bedraagt 1/40 voor zeelieden, 1/30 voor mijnwerkers met ten minste 20 jaar mijndienst, en voor zeelieden met ten minste 168 maanden dienst op zee 1/14. Ook de tijdvakken van arbeid in een andere lidstaat worden eventueel meegeteld voor de berekening van het theoretisch pensioenbedrag. Het pensioen bedraagt 60 % van het loongemiddelde van de gehele loopbaan, en 75 % wanneer u een echtgeno(o)t(e) ten laste heeft. Het pensioen kan op twee manieren worden uitbetaald. Ofwel krijgt u een postwissel die bij u thuis kan worden geı¨nd, of u kunt het bedrag laten overschrijven op uw post- of bankrekening. Gepensioneerden mogen tot een bepaald bedrag bijverdienen, maar dat moet wel vooraf per aangetekende brief aan de Rijksdienst voor Pensioenen worden gemeld. Ook moet u, aangetekend, uw werkgever meedelen dat u al een pensioen ontvangt. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de Rijksdienst voor Pensioenen (ONP, Office national des pensions), Zuidertoren, B-1060 Brussel. Uw ouderdomspensioen wordt niet uitbetaald zolang u nog een uitkering wegens ziekte, invaliditeit of onvrijwillige werkloosheid uit hoofde van een Belgische of buitenlandse socialezekerheidswetgeving ontvangt, noch als u een uitkering wegens loopbaanonderbreking ingevolge beroepsziekte of wegens verminderde arbeidscapaciteit ontvangt, of een aanvullende uitkering in het kader van een brugpensioen.
6. Overlijdensuitkering en uitkeringen aan nabestaanden Bij overlijden van een verzekerde werknemer hebben de nabestaanden eventueel recht op de volgende uitkeringen: — e´e´n enkele uitkering voor de begrafeniskosten wordt, na overlegging van de bewijsstukken (verklaring van overlijden, kwitanties), toegekend aan de persoon die deze kosten heeft betaald; — het overlevingspensioen (pension de survie) dat wordt toegekend aan de echtgeno(o)t(e) van de werknemer; — het tijdelijk overlevingspensioen (pension de survie temporaire) dat wordt uitgekeerd aan de weduwe/weduwnaar die geen recht (meer) heeft op een overlevingspensioen.
ð
Voorwaarden
De overlevende echtgeno(o)t(e) van een werknemer heeft op 45-jarige leeftijd recht op een overlevingspensioen. Deze leeftijdsgrens valt weg
16
indien de overlevende echtgeno(o)t(e) een kind ten laste heeft of minstens 66 % blijvend invalide is, of indien de overleden werknemer 20 jaar ondergronds in de mijnen heeft gewerkt. Daarenboven moet het huwelijk minstens e´e´n jaar hebben geduurd, tenzij er een kind uit het huwelijk is, of tenzij het overlijden te wijten was aan een ongeval of een beroepsziekte na de datum van het huwelijk, of tenzij er op het moment van overlijden een kind ten laste is waarvoor de echtgeno(o)t(e) gezinstoelagen ontving.
ð
Formaliteiten
De aanvraag moet worden ingediend bij uw gemeentebestuur. Indien u in een andere lidstaat woont, dient u zich tot de plaatselijke pensioendienst van dat land te wenden. Het tijdelijk overlevingspensioen moet binnen de twaalf maanden na de dag van overlijden van de echtgenoot worden aangevraagd. De overlevende echtgeno(o)t(e) van een gepensioneerde hoeft evenwel geen aanvraag voor een (tijdelijk) overlevingspensioen in te dienen — dat zal hem/haar automatisch worden toegekend.
ð
Bedrag van het pensioen
Het pensioen dat aan de overlevende echtgeno(o)t(e) wordt verleend, bedraagt 80 % van het ouderdomspensioen dat de overleden echtgeno(o)t(e) ontving of zou hebben ontvangen. Het pensioen kan op twee manieren worden uitbetaald. Ofwel krijgt u een postwissel die bij u thuis kan worden geı¨nd, of u kunt het bedrag laten overschrijven op uw post- of bankrekening. Gepensioneerden mogen tot een bepaald bedrag bijverdienen, maar dat moet wel vooraf per aangetekende brief aan de Rijksdienst voor Pensioenen worden gemeld. Ook moet u, aangetekend, uw werkgever meedelen dat u al een pensioen ontvangt. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de Rijksdienst voor Pensioenen (Office national des pensions), Zuidertoren, B1060 Brussel. Uw ouderdomspensioen wordt niet uitbetaald zolang u nog een uitkering wegens ziekte, invaliditeit of onvrijwillige werkloosheid uit hoofde van een Belgische of buitenlandse socialezekerheidswetgeving ontvangt, noch als u een uitkering wegens loopbaanonderbreking ingevolge beroepsziekte of wegens verminderde arbeidscapaciteit ontvangt, dan wel een aanvullende uitkering in het kader van een brugpensioen.
7. Werkloosheid In principe zijn alle loontrekkenden verzekerd tegen werkloosheid, ongeacht hun aantal arbeids-
BELGIE¨
uren per dag of per week. Dit geldt evenwel niet voor huispersoneel dat niet bij de werkgever inwoont, wanneer zij niet meer dan vier uur per dag bij eenzelfde werkgever werken, of niet meer dan 24 uur per week bij e´e´n of meer werkgevers.
van drie maanden voor ieder jaar van werken vo´o´r de periode van werkloosheid. Na deze periode van drie maanden en eventuele verlenging heeft hij recht op een forfaitaire toelage van 12,69 euro (512 BEF) per dag.
ð
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op werkloosheidsuitkeringen moet u aan de volgende voorwaarden voldoen: — u heeft een minimumaantal dagen gewerkt (tussen 312 en 624) in de loop van een bepaalde periode (tussen 18 en 36 maanden) voorafgaand aan uw aanvraag. De duur van die periode hangt af van uw leeftijd. De tijdvakken van arbeid in andere lidstaten kunnen in aanmerking worden genomen, op voorwaarde dat u in Belgie¨ werkloos werd; — u bent onvrijwillig werkloos en ontvangt geen loon of wedde door omstandigheden buiten uw wil; — u bent als werkzoekende ingeschreven bij het bevoegde arbeidsbureau, en u bent bereid elk werk te aanvaarden dat ten aanzien van uw beroeps- en persoonlijke situatie als passend kan worden beschouwd. In Vlaanderen is het bevoegde arbeidsbureau de VDAB, in Brussel is dat de ORBEM/BGDA en in Wallonie¨ de FOREM; — u bent arbeidsgeschikt; — u meldt zich twee keer per maand bij het werkloosheidsbureau van de gemeente of van de plaatselijke instanties van het gebied waar u normaal woont; — u bent jonger dan 65 jaar; — uw normale woonplaats is in Belgie¨ en u woont ook echt in Belgie¨. U mag eventueel gedurende een beperkte tijd in een andere lidstaat werk gaan zoeken zonder daarbij uw Belgische uitkering te verliezen.
ð
Bedrag en duur van de uitkering
De dagvergoeding bedraagt normaal 1/26e van het plafond van het gederfde loon. Indien de werkloze aantoont dat hij een gezin ten laste heeft en de enige kostwinner is, heeft hij recht op 60 % van het gederfde loon, binnen de grenzen van een minimum (29,77 euro (1 201 BEF) in juni 1999) en een maximum (33,91 euro (1 368 BEF)) per dag. Een werkloze die aantoont zijn/haar enig inkomen te hebben verloren, heeft recht op 60 % van het vroegere loon gedurende het eerste jaar van de werkloosheid, en 44 % gedurende het tweede jaar. Een werkloze die geen gezin ten laste heeft en die niet het enig inkomen heeft verloren, heeft recht op 55 % van het vroegere loon gedurende het eerste jaar, en 35 % daarna, maar enkel gedurende een periode van drie maanden, die evenwel kan worden verlengd met een periode
BELGIE¨
Wat moet u doen om de werkloosheidsuitkeringen te ontvangen?
U moet een aanvraag indienen bij de instantie die verantwoordelijk is voor de betaling van uw werkloosheidsuitkeringen. De beslissingen betreffende de toekenning van de uitkering worden genomen door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA/ONEM) en de uitbetaling gebeurt ofwel door de erkende particuliere organen die door de vakbonden zijn opgericht (ACV/CSC, ABVV/FGTB, ACLVB/CGSLB) of door een rijksorgaan, de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (Caisse auxiliaire de paiement des allocations de choˆmage). De werkloze mag vrij kiezen welk orgaan de uitkeringen betaalt, en mag ook op elk ogenblik van keuze veranderen.
ð
Inhouding van de uitkering
Indien u zonder geldige reden uw werkkring verlaten heeft, of ontslagen werd door eigen schuld, of als werkloze passende arbeid heeft afgewezen, kunnen uw uitkeringen gedurende een bepaalde periode worden ingehouden. Hoewel het recht op werkloosheidsuitkeringen in principe onbeperkt van duur is, kan de uitkering toch geschorst worden indien uw werkloosheid langer duurt dan 1,5-maal het regionaal gemiddelde voor personen van hetzelfde geslacht en dezelfde leeftijd. Deze schorsing kan worden opgelegd aan werklozen van minder dan 50 jaar die niet hun enige inkomen hebben verloren, geen gezin ten laste hebben en zich in de derde periode van werkloosheid bevinden, op voorwaarde dat hun belastbaar gezinsinkomen meer bedraagt dan 15 784,42 euro (636 742 BEF) per jaar (vermeerderd met 631,38 euro (25 470 BEF) per persoon ten laste).
8. Gezinsbijslagen Als werknemer, werkloze, invalide of gepensioneerde, heeft u recht op gezinsbijslagen. Tussen u en het kind moet er een familiale of een juridische band bestaan. Wanneer verschillende personen aanspraak kunnen maken op kinderbijslag voor een en hetzelfde kind, worden bepaalde regels inzake de voorrang gevolgd.
ð
Leeftijdsgrenzen
Voor kinderen bestaat er steeds recht op kinderbijslag, zonder enige voorwaarde, tot 31 augustus
17
van het kalenderjaar waarin zij 18 worden. Daarna bestaat er recht op kinderbijslag voor kinderen in de volgende omstandigheden: — tot 25 jaar, indien zij een erkende en gecontroleerde leerovereenkomst hebben gesloten; — tot de leeftijd van 21 jaar, indien zij voor ten minste 66 % gehandicapt/arbeidsongeschikt zijn; — tot de leeftijd van 25 jaar, indien zij hoger onderwijs volgen; — tot de leeftijd van 25 jaar, indien zij na hun studie of leertijd als werkzoekende zijn ingeschreven, maar enkel gedurende maximaal 180 of 270 kalenderdagen na het bee¨indigen van de studie of de leertijd.
ð
Op welke uitkeringen heeft u recht?
Voor elk rechtgevend kind heeft u recht op gezinsbijslagen, waarvan het bedrag toeneemt bij ieder volgend kind. Vanaf het derde kind blijven de bedragen gelijk. Het recht op de basiskinderbijslag wordt voor de duur van elk kwartaal van het kalenderjaar vastgesteld op grond van de situatie van de rechthebbende in de loop van de „referentiemaand”. De referentiemaand is de tweede maand van het voorgaande kwartaal voor degene die reeds rechthebbende was, of de maand van het begin van het recht voor wie voor het eerst recht verkrijgt. U heeft ook recht op een leeftijdstoeslag voor kinderen vanaf 6, 12 en 18 jaar. Er bestaan bijzondere toeslagen voor gehandicapte kinderen, voor kinderen van een sedert meer dan zes maanden volledig uitkeringsgerechtigde werkloze, van gepensioneerden en van invalide werknemers. Een verhoogde kinderbijslag wordt toegekend voor halfwezen, indien de overlevende ouder geen nieuw huwelijk aangaat of geen nieuw huishouden vormt. Voor de toeslagen in verband met de sociale en beroepssituatie van de uitkeringsgerechtigde en de verhogingen voor kinderen van werklozen, invaliden en gepensioneerden gelden dezelfde toekenningsvoorwaarden als voor de basiskinderbijslag. Als het recht op toeslagen wordt erkend, omdat in een gegeven maand aan alle voorwaarden van de wet en de geldende regelingen is voldaan, worden
18
de toeslagen uitgekeerd op de eerste dag van de daaropvolgende maand, voor de rest van het trimester en voor het volgende trimester. Daarna worden de toeslagen telkens voor een periode van drie maanden toegekend, wanneer op enig moment tijdens de tweede maand van het voorafgaande trimester aan de voorwaarden werd voldaan. De toeslagen voor gehandicapte kinderen en de verhoogde kinderbijslag worden niet meer toegekend vanaf de maand die volgt op die waarin de voorwaarden niet meer vervuld zijn. Een geboortetoelage wordt verleend bij de geboorte van een kind. Deze toelage kan worden aangevraagd vanaf de zesde zwangerschapsmaand en kan vanaf de tweede maand vo´o´r de vermoedelijke geboortedatum betaald worden. Ten slotte wordt er nog een adoptiepremie verstrekt bij de adoptie van kinderen waarvoor u recht op kinderbijslag heeft.
ð
Wat moet u doen om de kinderbijslag te ontvangen?
U moet een aanvraag indienen bij het Kinderbijslagfonds (Caisse de compensation) waarbij uw werkgever aangesloten is. De werkgever zal u het adres meedelen van deze instelling, waar u alle nodige inlichtingen kunt krijgen. De gezinsbijslag wordt betaald aan de persoon die het kind opvoedt, dit wil zeggen gewoonlijk de moeder. Gehuwde kinderen, ontvoogde kinderen, kinderen boven de 16 jaar en kinderen die zelf kinderen hebben waarvoor zij gezinsuitkeringen ontvangen, die een afzonderlijke woonplaats hebben en geen deel meer uitmaken van het huishouden van de persoon die hen heeft opgevoed, ontvangen zelf hun kinderbijslag. Indien uw gezin in een andere lidstaat dan Belgie¨ woont, dient u bij uw aanvraag een formulier E 401 te voegen, waarin de samenstelling van uw gezin is vermeld. De geboortetoelage moet worden aangevraagd bij de compensatiekassen (fondsen) voor gezinsbijslagen. Ook de gemeenten verstrekken geboortepremies, die cumulabel zijn met de bijslagen van het stelsel van gezinsbijslagen voor werknemers.
BELGIE¨
Hoofdstuk II ZELFSTANDIGEN 1. Inleiding Er bestaat in Belgie¨ een verplicht stelsel van sociale zekerheid voor zelfstandigen, dat de volgende takken omvat: — ziekteverzekering; — invaliditeitsverzekering; — ouderdomspensioenen en pensioenen voor nabestaanden; — kinderbijslag; — pensioenen voor gewezen echtgenoten; — sociale verzekering tegen faillissement. Onder dit stelsel vallen alle zelfstandigen en hun helpers. Zelfstandigen zijn personen die een beroep uitoefenen zonder daarbij door een arbeidsovereenkomst of door een statuut verbonden te zijn. Helpers zijn personen die een zelfstandige in de uitoefening van zijn beroep bijstaan of vervangen, zonder tegenover hem door een arbeidsovereenkomst te zijn gebonden. Als u als zelfstandige in Belgie¨ gaat werken, dient u uiterlijk 90 dagen na de aanvang van uw beroepsbezigheid toe te treden tot een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen.
ð
Premies
U dient een socialezekerheidspremie te betalen. De berekening van deze premie, die in e´e´n keer voor alle takken van verzekering samen wordt geı¨nd, is gebaseerd op het nettoberoepsinkomen van de zelfstandige tijdens het derde kalenderjaar dat voorafgaat aan datgene waarvoor de premie verschuldigd is. De premie bedraagt 16,70 % van het deel van uw beroepsinkomen dat een jaarlijks vast te stellen plafond niet overschrijdt, en 12,27 % van het deel van uw beroepsinkomen dat dit plafond overschrijdt, tot het absolute plafond waarvan het bedrag eveneens jaarlijks wordt vastgesteld. Er dient in ieder geval een minimumpremie te worden betaald. Zelfstandigen in bijberoep, dat wil zeggen personen die daarnaast nog een ander hoofdberoep uitoefenen (als loontrekkende bijvoorbeeld) zijn geen bijdrage verschuldigd of betalen slechts een beperkte premie (12,99 %) voorzover hun beroepsinkomen als zelfstandige een bepaald, jaarlijks vastgesteld bedrag niet overschrijdt. Gepensioneerden die nog een beroep uitoefenen, zijn evenmin premies verschuldigd, of betalen slechts een verminderde bijdrage (12,99 %), afhankelijk van hun beroepsinkomen.
BELGIE¨
Elk trimester moet u eenvierde van de jaarpremie betalen aan uw sociaal verzekeringsfonds (Caisse d’assurances sociales). Wanneer u in behoeftige omstandigheden verkeert of in een toestand die deze omstandigheden benadert, kunt u om vrijstelling vragen. Daartoe moet u per aangetekende brief of door overhandiging ter plaatse een verzoek bij uw sociaal verzekeringsfonds indienen. Het betreffende fonds zal dan een aantal gegevens verzamelen voordat het uw dossier naar de griffie van de Commissie voor Vrijstelling van Bijdragen doorstuurt (WTC III, 19e verdieping, Nederlandstalige afdeling, en 18e verdieping, Franstalige afdeling, Simon Bolivarboulevard 30, B-1000 Brussel), die over uw geval een uitspraak zal doen. Tegen het genomen besluit kan niet in beroep worden gegaan. Indiening van het verzoek dient plaats te hebben binnen twaalf maanden, gerekend vanaf de eerste dag van het kwartaal, volgend op het kwartaal waarop de door de aanvraag beoogde premie betrekking heeft.
ð
Recht van beroep
Indien u niet akkoord gaat met een beslissing kunt u binnen e´e´n maand te rekenen vanaf de dag van kennisgeving een bezwaarschrift indienen, en dit hetzij per aangetekende brief versturen, hetzij persoonlijk afgeven bij de griffie van de Arbeidsrechtbank (Tribunal du travail) van uw arrondissement. Indien u niet meer in Belgie¨ woont, zendt u het bezwaarschrift naar de rechtbank van het arrondissement van uw laatste woonplaats in Belgie¨.
2. Ziekte en moederschap Deze tak van de sociale zekerheid geeft u recht op: — medische zorg; — uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid; — uitkering bij moederschap.
ð
Wie is verzekerd?
Zelfstandigen, hun helpers, gepensioneerde zelfstandigen en weduwen/weduwnaars van zelfstandigen, wanneer de loopbaan van de overledene recht op overlevingspensioen zou hebben gegeven, zijn verzekerd wat gezondheidszorg betreft. Ook de personen te hunnen laste en volle wezen die kinderbijslag ontvangen, zijn verzekerd.
19
Tegen arbeidsongeschiktheid zijn verzekerd: alle zelfstandigen, met inbegrip van de personen die arbeidsongeschikt zijn en de personen die tot de voortgezette verzekering zijn toegelaten, maar met uitzondering van de gepensioneerden en de zelfstandigen die geen volledige premie betalen. Uitkering bij moederschap: vrouwelijke zelfstandigen, alsook de meewerkende echtgenotes van zelfstandigen, wanneer zij zich vrijwillig bij de arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben aangesloten.
ð
Voorwaarden
U moet zich bij een ziekenfonds laten inschrijven en tijdig uw premies hebben betaald. Om voor de uitkeringen in aanmerking te komen, is een wachttijd van zes maanden vereist, en moet u officieel arbeidsongeschikt zijn verklaard.
ð
Gezondheidszorg
De verplichte verzekering dekt alleen de grote risico’s, dit wil zeggen met name de volgende prestaties: — de behandeling van sommige geestesziekten, tuberculose, kanker enz., — de zorg bij bevallingen, — ziekenhuisopname, — ernstige chirurgische ingrepen, — behandeling door een geneesheer-specialist, — klinische biologie, — functionele revalidatie en beroepsherscholing, — verblijfskosten in een herstellingsoord voor ouderen. Om zich tegen kleine risico’s te verzekeren (in het bijzonder ambulante zorg) kunnen zelfstandigen (dit is niet verplicht) een aanvullende verzekering bij hun ziekenfonds sluiten. De doktershonoraria betaalt u eerst zelf, waarna een percentage ervan tot een bepaald maximumbedrag door het ziekenfonds wordt terugbetaald, net zoals voor de werknemers. Bij opname in een ziekenhuis is een vast bedrag als eigen bijdrage verschuldigd.
ð
Uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid
Bij arbeidsongeschiktheid wordt gedurende elf maanden een uitkering betaald, van de tweede tot en met de twaalfde maand. Gedurende de eerste maand krijgt u dus geen ziekengeld. De uitkering is een vast bedrag, dat slechts verschilt naargelang u al dan niet personen ten laste heeft. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot het ziekenfonds (mutualite´) waarbij u bent aangesloten.
20
ð
Uitkering bij moederschap
Voor de periode van rust voor en na de bevalling wordt een geı¨ndexeerde uitkering van momenteel 943,14 euro (38 046 BEF) toegekend. De aanvraag moet bij de medisch adviseur van uw ziekenfonds worden ingediend, samen met een kopie van de geboorteakte.
3. Invaliditeitsverzekering Indien u na afloop van die elf maanden ziekengeld nog steeds arbeidsongeschikt bent, krijgt u een invaliditeitsuitkering. Deze uitkering is een vast bedrag, dat enkel verschilt naargelang u al dan niet personen ten laste heeft.
ð
Voorwaarden
U moet voldoen aan de voorwaarden voor het verkrijgen van de ziekte-uitkering bij arbeidsongeschiktheid. Bovendien moet u ook ongeschikt zijn verklaard voor het uitoefenen van welke beroepsbezigheden dan ook.
ð
Wat moet u doen om de invaliditeitsuitkering te verkrijgen?
U moet uw toestand van invaliditeit officieel doen vaststellen. Hiertoe dient u een verklaring van arbeidsongeschiktheid in bij de geneesheer van uw ziekenfonds, per post of persoonlijk. Deze verklaring moet door uzelf en door uw behandelende geneesheer worden ingevuld, gedateerd en ondertekend. De uitkeringen worden betaald door het ziekenfonds, uiterlijk op de vijfde dag van de maand die volgt op de maand waarop de uitkering betrekking heeft. Wendt u voor nadere inlichtingen tot uw ziekenfonds.
4. Pensioenverzekering (overlevingspensioen, ouderdomspensioen) De zelfstandigen en hun helpers alsmede de overlevende echtgenoten van zelfstandigen of helpers hebben recht op een ouderdomspensioen respectievelijk een overlevingspensioen. Ouderdomspensioenen worden toegekend aan de zelfstandigen zelf. Het bedrag wordt vastgesteld op basis van de beroepsloopbaan van de persoon in kwestie en de totale verdiensten gedurende die loopbaan. Overlevingspensioenen worden toegekend aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) van de zelfstandige op basis van de beroepsloopbaan van de overledene.
BELGIE¨
ð
Voorwaarden
De pensioenleeftijd is 65 jaar voor mannen en voor vrouwen. Op verzoek kan de zelfstandige evenwel reeds vanaf zijn zestigste pensioen krijgen, maar dan wordt het pensioen wel met 5 % per jaar vervroeging verminderd. De weduwe/weduwnaar die ten minste e´e´n jaar gehuwd was met een zelfstandige, heeft vanaf 45 jaar recht op een overlevingspensioen. De leeftijdsvoorwaarde wordt niet gesteld indien de overlevende ten minste e´e´n kind ten laste heeft of ten minste 66 % arbeidsongeschikt is. Aanspraak op ouderdoms- of overlevingspensioen bestaat enkel voor hen die geen beroep uitoefenen. Een bezigheid waarvan de vergoeding een bepaald bedrag niet overschrijdt, is evenwel toegelaten.
ð
Wat moet u doen om een pensioen te krijgen?
U moet een aanvraag indienen bij de burgemeester van de gemeente. Indien u in een andere lidstaat woont, kan de aanvraag ingediend worden bij het orgaan van de pensioenverzekering van die lidstaat. Het pensioen wordt elke maand betaald door de Rijksdienst voor Pensioenen (Office national des pensions, ONP), per postwissel of door overschrijving op uw rekening. Indien u niet in Belgie¨ woont, krijgt u uw pensioen per internationale postwissel. Nadere inlichtingen krijgt u bij het gemeentebestuur van uw woonplaats, of bij het: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (Institut national d’assurances sociales pour travailleurs inde´pendants), Jan Jacobsplein 6, B-1000 Brussel.
5. Pensioen van de gewezen echtgenoot Als zij bewijzen dat zij geen volledige beroepsloopbaan hebben gehad, kunnen gewezen echtgenoten in aanmerking komen voor een pensioen van hun voormalige echtgenoot uit hoofde van diens beroepsloopbaan als zelfstandige tijdens de jaren van hun huwelijk. Het pensioen van de gewezen echtgenoot gaat in beginsel in op de eerste van de maand, volgend op de maand waarin de aanvrager de 65 heeft bereikt. Het kan op dezelfde voorwaarden als een ouderdomspensioen vervroegd (maximaal vijf jaar) ingaan.
BELGIE¨
6. Kinderbijslag Zelfstandigen en hun helpers hebben in principe recht op kinderbijslag. De leeftijdsgrens is in principe 18 jaar maar kan worden opgetrokken (leerovereenkomst en studenten: 25 jaar). Voor ernstig gehandicapte kinderen wordt kinderbijslag betaald tot 21 jaar. De volgende gezinsbijslagen kunnen worden uitgekeerd: — de gewone kinderbijslag. Het percentage is gelijk aan dat in het stelsel voor werknemers. Alleen voor het eerste kind is het percentage lager; — kinderbijslag voor wezen; — kinderbijslag voor kinderen van invalide zelfstandigen; — kinderbijslag voor gehandicapte kinderen. Er zijn ook leeftijdstoeslagen, die toegekend worden als een kind de leeftijd van 6, 12 en 18 jaar bereikt, maar niet voor een enig kind noch voor de laatstgeborene. Ook bestaat er een geboortetoelage, waarvan het bedrag varieert naar gelang van de rang van het kind. Ten slotte kan bij adoptie van een kind een adoptietoelage worden toegekend. De uitkeringen worden toegekend onder dezelfde voorwaarden als in het stelsel voor werknemers (zie hoofdstuk I, punt 8).
ð
Wat moet u doen om gezinsbijslagen te krijgen?
Indien u recht heeft op gezinsbijslagen moet u een aanvraag indienen bij het bevoegde orgaan, meestal het Sociaal Verzekeringsfonds (Caisse d’assurances sociales), of soms ook de Nationale Hulpkas (Caisse nationale auxiliaire). De gezinsbijslagen worden elke maand per postwissel of per overschrijving betaald. Wendt u voor nadere inlichtingen tot e´e´n van de reeds vermelde organen.
7. Sociale verzekering tegen faillissement De sociale verzekering tegen faillissement biedt de handeldrijvende zelfstandige (bij faillissement) of de niet-handeldrijvende zelfstandige (indien een regeling met de schuldeisers is getroffen) een financie¨le ondersteuning gedurende twee maanden, en sociale zekerheid gedurende vier trimesters, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Een aanvraag betreffende hulp van de sociale verzekering tegen faillissement dient te worden ingediend bij het Sociaal Verzekeringsfonds waarbij u laatstelijk was aangesloten. Dit moet
21
gebeuren voor het einde van het trimester volgend op dat waarin het vonnis van faillietverklaring is uitgesproken, of voor de niet-handeldrijvenden voor het einde van het trimester volgend op dat waarin de activiteiten als zelfstandige zijn gestaakt.
22
8. Nadere inlichtingen De adressen van de instellingen die bevoegd zijn voor de verschillende takken van de sociale zekerheid zijn bij het desbetreffende punt van deze handleiding vermeld. U kunt bij hen terecht voor alle nadere inlichtingen.
BELGIE¨
DENEMARKEN 1. Inleiding
ð
De sociale zekerheid in Denemarken omvat: — geneeskundige verzorging, ziekenhuisverpleging, kraamverzorging, zieken- en kraamgeld en revalidatie (zie punt 2); — uitkeringen en verstrekkingen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 3); — vervroegd pensioen, algemeen ouderdomspensioen en aanvullend pensioen. Het vervroegd pensioen omvat ook de invaliditeitsregeling (punten 4 en 5); — uitkering bij overlijden (punt 6); — werkloosheidsuitkeringen (punt 7); — gezinsbijslagen (punt 8).
In ieder punt wordt vermeld op welke wijze u tegen een beslissing van de diverse socialezekerheidsinstellingen in beroep kunt gaan.
ð
Premies
De Deense socialezekerheidsuitkeringen worden in hoofdzaak uit belastingen gefinancierd (belastingen die worden betaald aan de staat, de districten en de plaatselijke overheden). In 1994 werd een algemene socialezekerheidsbijdrage, de zogenaamde arbeidsmarktbijdrage, ingevoerd ter financiering van onder andere de uitgaven van de staat voor ziekte-, geboorte- en werkloosheidsuitkeringen alsmede het vervroegd pensioen en revalidatie. Werknemers en zelfstandigen betalen bijdragen aan de arbeidsmarktfondsen; deze drie fondsen werden in 1999 gefuseerd tot e´e´n Arbeidsmarktfonds (Arbejdsmarkedsfonden). De bijdrage bedraagt 8 % van het brutoloon van de werknemer; zelfstandigen betalen hetzelfde percentage, berekend op hun inkomsten uit activiteiten als zelfstandige. De werkgevers zijn verantwoordelijk voor de inning van de premies van hun werknemers, en moeten die (samen met aan de bron afgehouden belastingen) aan de belastingdiensten overmaken. De bijdragen aan het Arbeidsmarktfonds zijn geen eigenlijke sociale bijdragen, maar dienen ter financiering van uitkeringen die vroeger via belastingen werden gefinancierd.
ð
Wie valt onder de sociale zekerheid?
Aangezien de meeste takken van de Deense sociale zekerheid verplicht zijn, bestaan er ook geen voorwaarden voor de opneming in de verschillende stelsels. Een uitzondering vormt de werkloosheidsverzekering (zie punt 7).
DENEMARKEN
Beroep
2. Ziekte en moederschap A. MEDISCHE VERZORGING Iedereen die in Denemarken woonachtig is, heeft recht op medische verzorging in een ziekenhuis en kraamverzorging, alsmede op verstrekkingen van de ziekteverzekering.
ð
Hoe wordt u in de ziekteverzekering opgenomen?
Wanneer u naar Denemarken verhuist, dient u zich in uw woonplaats te laten inschrijven in het bevolkingsregister. Daardoor wordt u automatisch opgenomen in de ziekteverzekering. Zes weken na uw aankomst krijgt u recht op geneeskundige verzorging en ontvangt u uw ziekteverzekeringskaart. Was of bent u aangesloten bij een openbare ziekteverzekering in een andere lidstaat, dan kunt u de wachttijd van zes weken vermijden. U dient in uw woonplaats een bewijs voor te leggen van de ziekteverzekering waarbij u tot dan aangesloten was, bijvoorbeeld door middel van een formulier E 104, dat u bij uw vorige ziekenfonds kunt aanvragen.
ð
Twee vormen van verzekering
Er zijn twee verzekeringsgroepen. U beslist zelf of u in groep 1 of groep 2 verzekerd wilt worden, en u kunt eenmaal per jaar van groep veranderen. Indien u voor groep 1 kiest, dient u zich te houden aan een bepaalde huisarts, die een overeenkomst heeft met het ziekenfonds. Als u een behandeling door een specialistische arts nodig hebt, dient u bij uw huisarts een doorverwijzing te vragen. Kiest u voor verzekering in groep 2, dan kunt u zelf vrij uw huisarts of specialist kiezen. U krijgt dan van het ziekenfonds een uitkering ter hoogte van de uitkering die het fonds voor een vergelijkbare behandeling van een patie¨nt in groep 1 betaalt. De arts bepaalt zelf zijn honorarium. Kinderen onder de 16 jaar hebben dezelfde arts of verzekeringsvorm als hun ouders of voogd.
23
ð
Op welke uitkeringen hebt u recht?
Geneeskundige verzorging — — — — — — — —
Verzorging door de door u gekozen huisarts, verzorging door een specialist, na doorverwijzing door uw huisarts, bepaalde verstrekkingen bij de tandarts, fysiotherapie, na doorverwijzing door uw huisarts, behandeling door een chiropractor, voor bepaalde groepen patie¨nten: voetbehandeling, na doorverwijzing door uw huisarts, voor bepaalde groepen patie¨nten: psychologische behandeling, na doorverwijzing door uw huisarts, geneesmiddelen.
Bezoeken aan arts en specialist zijn gratis voor personen in groep 1. Van de overige verstrekkingen betaalt de ziekteverzekering 35 tot 65 %, in overeenstemming met de tarieven die tussen de ziekteverzekering en de verenigingen van behandelende artsen enz. zijn afgesproken. De uitkeringen voor geneesmiddelen hangen af van uw totale uitgaven aan erkende geneesmiddelen per jaar. Liggen deze jaarlijkse uitgaven onder de 500 DKK, dan ontvangt u geen enkele uitkering. De uitkering stijgt als volgt: voor uitgaven aan geneesmiddelen tussen 500 DKK en 1 200 DKK: 50 %, tussen 1 200 DKK en 2 800 DKK: 75 %, boven de 2 800 DKK: 85 %. Voor kinderen onder de 18 jaar wordt altijd minstens 50 % van de uitgaven voor erkende geneesmiddelen vergoed.
Behandeling in het ziekenhuis Als u in een ziekenhuis dient te worden behandeld, kunt u vrij kiezen tussen alle openbare ziekenhuizen in Denemarken die de betrokken behandeling verrichten. De behandeling zelf is gratis. In de meeste gevallen is voor opname in het ziekenhuis een verwijzing van uw huisarts nodig, behalve bij een ongeval of een acute aandoening. Hebt u een bijzonder gespecialiseerde behandeling nodig, bijvoorbeeld wegens een zeldzame of gecompliceerde aandoening, dan moet u altijd worden doorverwezen door een ziekenhuis in het district van uw woonplaats.
Zwangerschapsonderzoek en kraamverzorging U hebt recht op gratis preventieve onderzoeken door de arts en vroedvrouw in verband met
24
zwangerschap en geboorte. De bevalling in een ziekenhuis of andere openbare instelling dan wel hulp van een vroedvrouw bij de bevalling thuis is gratis.
Medische behandeling tijdens een verblijf in het buitenland (rejsesygesikring) Gaat u op vakantie of studiereis in Europa voor maximaal een maand, dan bent u gedekt door de openbare reisziekteverzekering (rejsesygesikring). Deze dekt de kosten van acute geneeskundige verzorging of door een arts voorgeschreven repatrie¨ring.
ð
Beroep
Wanneer u het niet eens bent met een beslissing, kunt u in beroep gaan binnen een termijn van vier weken na ontvangst van die beslissing. Tegen de beslissingen van het bestuur van uw woonplaats inzake ziekteverzekering kunt u beroep aantekenen bij de Sociale Commissie (Det Sociale Nævn) van het staatsdistrict (statsamt) waaronder uw woonplaats valt. Tegen beslissingen van het district (amtskommune) inzake ziekteverzekering, ziekenhuisbehandeling en kraamverzorging kunt u beroep aantekenen bij de Sociale Klachtencommissie (Den Sociale Ankestyrelse).
B.
UITKERINGEN BIJ ZIEKTE (SYGEDAGPENGE — ZIEKENGELD)
Recht op ziekengeld hebben alle personen met een eigen beroepsinkomen of met een vervangingsinkomen, zoals werkloosheidsuitkering, of een ander inkomen dat hoofdzakelijk uit de eigen arbeidsprestaties voortkomt. In de regel geldt de voorwaarde dat het inkomen in Denemarken aan belastingen onderworpen moet zijn.
ð
Voorwaarden
Het ziekengeld vormt een schadeloosstelling voor de inkomensderving bij arbeidsongeschiktheid als gevolg van ziekte of letsel (met inbegrip van arbeidsongevallen en beroepsziekten). Als werknemer hebt u recht op een uitkering vanaf de eerste dag van de ziekte. Indien u tijdens de laatste acht weken vo´o´r uw afwezigheid bij een particuliere werkgever in dienst was, en in die periode ten minste 74 uur gewerkt hebt, is uw werkgever verplicht gedurende twee weken ziekengeld te betalen. Wanneer uw arbeidsongeschiktheid langer dan twee weken duurt of wanneer u bij het intreden van de arbeidsongeschiktheid geen recht op ziekengeld van uw werkgever hebt, dan betaalt de gemeente (kommune) uw ziekengeld, op voorwaarde dat u tijdens de laatste dertien weken
DENEMARKEN
vo´o´r uw ziekte in loondienst was, en tijdens die periode ten minste 120 uur hebt gewerkt. Als u zelfstandige bent, wordt uw ziekengeld vanaf de eerste afwezigheidsdag door de gemeente (kommune) betaald, maar enkel nadat u twee weken ziek bent geweest. Voorwaarde voor het recht op die uitkering is dat u gedurende ten minste zes van de laatste twaalf maanden, waarvan e´e´n maand onmiddellijk voor de afwezigheid wegens ziekte, grotendeels als zelfstandige hebt gewerkt. Elk ziektegeval moet uiterlijk e´e´n week na die periode van twee weken aan de gemeente zijn gemeld. Zelfstandigen kunnen daarnaast ook vrijwillig aanvullende verzekeringspremies betalen waardoor ze reeds uitkeringen krijgen tijdens die eerste twee weken van de ziekte.
ð
Bedrag van de uitkering
Als u werknemer bent, wordt uw uitkering berekend op basis van het uurloon waarop u bij uw arbeid recht zou hebben gehad. Indien u zelfstandige bent, wordt uw uitkering berekend op grond van uw beroepsinkomsten als zelfstandige. Wel is er een maximumuitkering vastgesteld, die gebonden is aan het gemiddelde Deense loonpeil. Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid kan een verminderde dagvergoeding worden toegekend. De uitkering wordt per week betaald. Zelfstandigen die een vrijwillige verzekering afsloten, hebben recht op tweederde van de maximale uitkering, of zelfs op de volledige uitkering, naargelang hun inkomen. Onder bepaalde voorwaarden kan het ziekengeld ook worden betaald als u in een andere lidstaat gaat wonen.
ð
Wat moet u doen om deze uitkeringen te krijgen?
Wanneer u recht hebt op ziekengeld van uw werkgever, moet u hem uw ziekte zo snel mogelijk melden en hem op zijn verzoek de nodige documenten voorleggen, zoals bijvoorbeeld een attest van de dokter. Indien dat doktersbriefje niet wordt bezorgd, vervalt uw recht op ziekengeld van de werkgever. Wanneer u recht hebt op ziekengeld van de gemeente (kommune) moet u ten laatste e´e´n week na de eerste dag van afwezigheid wegens ziekte, of na het stopzetten van de betaling door de werkgever, op een speciaal formulier een verklaring over de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid indienen. De gemeente kan een geneeskundige verklaring vragen, die de arts met behulp van een speciaal formulier moet opstellen. Als een werkgever geheel of gedeeltelijk nalaat het ziekengeld te betalen en de gemeente dit niet
DENEMARKEN
gerechtvaardigd acht, betaalt de gemeente een voorschot op het ziekengeld uit.
ð
Duur van het ziekengeld
De betaling van de uitkeringen wordt stopgezet als in de voorbije achttien maanden gedurende meer dan 52 weken ziekengeld is betaald. Noch de eerste twee weken van een ziekte, noch de uitkeringsperiode bij zwangerschap, geboorte of adoptie worden meegerekend. Er bestaan diverse mogelijkheden om de uitkeringsperiode na de 52 weken nog te verlengen. Omdat het om een tijdelijke uitkering gaat, dient de gemeente uiterlijk na acht weken ziekte de toestand van de betrokkene opnieuw te beoordelen. Is een ontvanger van ziekengeld zes maanden met ziekenverlof geweest, dan moet de gemeente een begeleidingsplan opstellen. Personen die nog werken maar tevens een sociaal pensioen ontvangen, of die dat sociaal pensioen wegens hun zwakke gezondheid hadden kunnen aanvragen, of die al 67 (65) jaar zijn, hebben slechts korte tijd (13 weken per twaalf maanden) recht op ziekengeld.
C. MOEDERSCHAP EN ADOPTIE Vrouwen die in Denemarken wonen, hebben recht op gratis hulp bij zwangerschap en bevalling. Deze verstrekkingen omvatten de preventieve onderzoeken, gratis vervoer in verband met onderzoeken en bevalling, de bevalling in het ziekenhuis of thuis, en de hulp van een vroedvrouw bij een bevalling thuis. Bovendien worden bij moederschap en adoptie ook uitkeringen toegekend. Een vrouw die de laatste dertien weken vo´o´r haar afwezigheid wegens zwangerschap als werknemer ten minste 120 uur werkte of aan de vereisten voor een zelfstandige activiteit voldoet, heeft recht op een zwangerschapsuitkering en een toelage voor geboorte of adoptie. Ook de tijdvakken van verzekering in andere lidstaten worden als tijdvakken van arbeid aangerekend. Deze uitkering kan vanaf vier weken voor de vermoedelijke datum van de bevalling tot 24 weken na de geboorte worden toegekend, waarbij de laatste tien weken tussen de ouders kunnen worden verdeeld. Onafhankelijk daarvan heeft de vader recht op twee weken uitkering binnen de eerste 14 weken na de geboorte, en twee weken vanaf de 24e week naar de geboorte. Personen die een kind willen adopteren, kunnen eveneens uitkeringen ontvangen gedurende de 26 weken die volgen op de aankomst van het kind in het gezin. Ook hierbij zijn de twee laatste weken voorbehouden voor de adoptievader.
25
Het bedrag van de uitkering wordt berekend op dezelfde wijze als bij ziekengeld (zie punt B). Aanvragen voor een geboorte- of adoptie-uitkering moeten bij de gemeente worden ingediend, binnen de negen maanden na de datum van de geboorte of van de aankomst van het kind in het gezin. De geboorte- of adoptie-uitkering wordt door de gemeente (kommune) uitbetaald. De werkgever betaalt een uitkering bij afwezigheid voor preventief zwangerschapsonderzoek.
D. REVALIDATIE-UITKERING Indien u als gevolg van een ziekte of een ongeval niet meer kunt werken, hebt u eventueel recht op een financie¨le toelage voor onderwijs, beroepsopleiding of omscholing, als dat nodig is om een nieuwe baan te vinden. Daarbij wordt rekening gehouden met uw mogelijkheden om voor uzelf en uw gezin te zorgen. Deze revalidatie-uitkering kan toegekend worden aan alle personen die in Denemarken wonen, op voorwaarde dat zij geen gelijkaardige financie¨le steun kunnen krijgen van de nationale instantie ter bevordering van de beroepsopleiding (Statens Uddannelsesstøtte) of op grond van een andere regeling buiten het kader van de sociale wetgeving. De revalidatie verloopt volgens een vooraf vastgesteld plan, en er wordt een vaste maandelijkse uitkering betaald. Personen onder de 25 jaar ontvangen een lager bedrag. Naast de uitkeringen voor het levensonderhoud kan ook nog een bedrag worden toegekend voor speciale uitgaven in verband met de opleiding, of eventueel voor uitgaven in verband met uw handicap, bijvoorbeeld voor onderwijsmateriaal of vervoer. Indien de revalidatie tijdens een opleiding in een bedrijf gebeurt, dan wordt de revalidatie-uitkering van het betaalde loon afgetrokken. De revalidatie-uitkering wordt betaald zolang het beroepsopleidingsplan wordt gevolgd, doch ten hoogste gedurende vijf jaar.
ð
Hoe krijgt u een revalidatie-uitkering?
U vraagt de revalidatie-uitkering aan bij de afdeling Sociale zaken en volksgezondheid van uw gemeente. In speciale gevallen (hulpmiddelen) wordt de beslissing echter niet door de gemeente, maar door de amtskommune (het district) genomen. De gemeente kan u hierover nadere inlichtingen verstrekken.
E.
BEROEP
Wanneer u het niet eens bent met een beslissing, kunt u in beroep gaan binnen een termijn van vier weken na ontvangst van die beslissing.
26
Tegen beslissingen die de gemeenten en districten (amtskommuner) treffen op grond van de sociale wetgeving kunt u beroep aantekenen bij de Sociale Commissie (Det Sociale Nævn). Het beroep kan alleen worden aangetekend door de persoon op wie de beslissing betrekking heeft. Het beroep moet worden voorgelegd aan de Sociale Commissie waaronder de gemeente of amtskommune valt die de beslissing heeft genomen. Elk district (amt) heeft zijn eigen commissie, Kopenhagen en Frederiksberg hebben elk een afzonderlijke commissie. In de regel is geen verder beroep mogelijk tegen beslissingen van deze Sociale Commissie van beroep. De Sociale Klachtencommissie kan een zaak echter in behandeling nemen indien deze een principieel of algemeen belang lijkt te hebben. De persoon op wie de beslissing betrekking heeft, de gemeente of de amtskommune kunnen de Klachtencommissie verzoeken een zaak in behandeling te nemen.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten De verzekering arbeidsongevallen en beroepsziekten dekt alle personen die bij een werkgever in dienst zijn, zelfs als zij daarvoor geen loon ontvangen. Bepaalde categoriee¨n van zelfstandigen (bv. vissers, scheepseigenaren) zijn eveneens verplicht verzekerd. Voor de verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten moet een beroep gedaan worden op een door de staat erkende verzekeringsmaatschappij. De verzekering dekt alle ongevallen, alsook de schadelijke gevolgen die veroorzaakt worden door de beroepswerkzaamheden of de arbeidsomstandigheden, wanneer deze een blijvende of tijdelijke vermindering van de verdiencapaciteit als gevolg hebben. De verzekering dekt ook plotselinge letsels als gevolg van tilwerkzaamheden alsmede een aantal beroepsziekten die in een officie¨le lijst zijn opgenomen, alsmede de letsels die bij een levend geboren kind vo´o´r de geboorte ontstaan zijn als gevolg van het werk van de moeder tijdens de zwangerschap, of als gevolg van schadelijke blootstelling van de ouders vo´o´r de bevruchting. Ongevallen op de weg van en naar het werk worden evenwel niet gedekt. De werkgever dient het arbeidsongeval of de beroepsziekte binnen de negen dagen bij de verzekeringsmaatschappij te melden. Wanneer hij dat verzuimt, kan het slachtoffer van dit arbeidsongeval of die beroepsziekte, of eventueel zijn nabestaanden, zich binnen het jaar rechtstreeks tot de verzekeringsmaatschappij of tot het
DENEMARKEN
Bestuur arbeidsongevallen en beroepsziekten (Arbejdsskadestyrelsen) wenden.
lopende arbeidsongeschiktheidsuitkering afgelost door een bedrag ineens.
ð
De vergoeding voor blijvende invaliditeit wordt toegekend voor blijvende handicaps in het dagdagelijkse leven, die toegeschreven worden aan de medische gevolgen van het ongeval/de ziekte. Het bedrag van die uitkering wordt vastgesteld aan de hand van de schadegraad, op basis van tarieftabellen. Deze vergoeding voor blijvende invaliditeit wordt meestal als bedrag ineens uitbetaald.
Uitkeringen en verstrekkingen
Dit zijn: — geneeskundige behandeling, revalidatie en hulpmiddelen; — vergoeding wegens verlies van de verdiencapaciteit (pensioen); — vergoeding wegens blijvende handicap; — vergoeding wegens verlies van de kostwinner (pensioen); — overbruggingsuitkering voor nabestaanden. Geneeskundige behandeling en revalidatie worden vergoed wanneer zij noodzakelijk zijn voor de best mogelijke genezing, of voor het consolideren van de resultaten van de behandeling. De kosten van behandeling en revalidatie worden enkel vergoed voorzover ze niet reeds door de ziekteverzekering betaald zijn, of geen deel uitmaken van een behandeling in een openbaar ziekenhuis. Indien het arbeidsongeval of de beroepsziekte enkel een arbeidsongeschiktheid van korte duur heeft veroorzaakt, wordt ziekengeld betaald (zie punt 2 B). Een jaar na het ongeval of het begin van de ziekte wordt indien mogelijk een definitieve beslissing genomen over de schadeloosstelling wegens het verlies van de verdiencapaciteit of wegens de blijvende handicap. Normaal gebeurt die schadeloosstelling in de vorm van een pensioen, maar indien de arbeidsongeschiktheid minder dan 50 % bedraagt, wordt een bedrag ineens uitbetaald. In andere gevallen kan op verzoek van de betrokkene een deel van de schadeloosstelling omgezet worden in een bedrag ineens. De vergoeding voor het verlies van de verdiencapaciteit is bedoeld als schadeloosstelling voor het verlies aan inkomsten ten gevolge van het arbeidsongeval of de beroepsziekte. Het bedrag ervan overbrugt het verschil tussen de inkomsten die de persoon had kunnen verdienen indien het ongeval of de ziekte niet had plaatsgevonden, en de inkomsten die hij geacht wordt te verdienen, het ongeval of de ziekte in aanmerking nemend. Deze schadeloosstelling wordt enkel betaald als het verlies van de verdiencapaciteit meer bedraagt dan 15 %. Bij volledig verlies van de verdiencapaciteit bedraagt de uitkering viervijfde van het jaarloon, bij gedeeltelijk verlies van de verdiencapaciteit wordt de uitkering proportioneel gekort. Er is evenwel een jaarlijks maximumbedrag vastgesteld. Op 67 (65) jaar heeft de betrokkene recht op een ouderdomspensioen (folkepension) en wordt de
DENEMARKEN
De vergoeding wegens verlies van de kostwinner wordtuitbetaaldaande overlevendeechtgeno(o)t(e) of aan een andere nabestaande die door de overledene onderhouden werd. Bij de vaststelling van die uitkering wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van de nabestaanden om zelf in hun levensonderhoud te voorzien. De uitkering wordt maximaal tien jaar lang betaald en bedraagt 30 % van het jaarloon van de overledene. In principe ontvangt elk kind 10 % daarvan (20 % indien de overledene de enige kostwinner was) en dit tot het kind 18 jaar wordt (of 21 jaar als het onderwijs of een opleiding volgt). De overbruggingsuitkering is bestemd voor niet nader te omschrijven kosten bij het overlijden van echtgeno(o)t(e) of partner, en wordt als een vast bedrag ineens uitgekeerd.
ð
Betaling van de uitkeringen
Bij ongevallen en schadelijke gevolgen betaalt de betrokken verzekeringsmaatschappij een pensioen of een bedrag ineens. Uitkeringen bij beroepsziekten en plotselinge letsels door tilwerkzaamheden worden uitbetaald door de instelling „Beroepsziekteverzekering van de arbeidsmarkt” (Arbejdsmarkedets Erhvervssygdomssikring). Indien u in een andere lidstaat van de Europese Unie woont, kunt u uw pensioen ook daar laten uitbetalen.
ð
Beroep
Het Bestuur arbeidsongevallen en beroepsziekten (Arbejdsskadestyrelsen) beslist of er al dan niet sprake is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte, of er recht op een schadeloosstelling bestaat, en over het bedrag daarvan. Wanneer u het niet eens bent met deze beslissing, kunt u binnen de vier weken na ontvangst van de kennisgeving beroep aantekenen bij de Sociale Klachtencommissie (Den Sociale Ankestyrelse). Deze termijn wordt verlengd tot zes weken wanneer u in een ander Europees land verblijft. Het adres van deze instanties vindt u onder punt 9.
27
4. Vervroegd pensioen Arbeidsongeschikten van wie de invaliditeit niet door een arbeidsongeval of een beroepsziekte werd veroorzaakt, hebben in het algemeen recht op een soort vervroegd rustpensioen dat førtidspension wordt genoemd. Op dit pensioen kunnen aanspraak maken: — Deense staatsburgers; — werknemers en zelfstandigen die staatsburger van een andere lidstaat zijn; — andere buitenlanders die tien jaar in Denemarken hebben gewoond.
ð
Pensioenbedrag
Alle Deense pensioenen bestaan uit een basispensioen (grundbeløb) en een pensioentoelage (pensionstillæg). Voor het basispensioen wordt een onderzoek naar de eigen bestaansmiddelen uitgevoerd. Het aanvullend pensioen is gekoppeld aan het inkomen van zowel de gepensioneerde als zijn/haar echtgeno(o)t(e). Arbeidsongeschikten die een vervroegd pensioen (førtidspension) ontvangen, kunnen bovendien ook recht hebben op: — een invaliditeitstoeslag en eventueel een toeslag voor arbeidsongeschiktheid, voor geen van beide is een onderzoek naar de bestaansmiddelen vereist; — een verzorgings- of een verplegingstoelage indien zij voortdurende persoonlijke verzorging of verpleging behoeven.
ð
Voorwaarden voor het recht op de verschillende soorten pensioenen
U hebt recht op een pensioen als u tussen uw vijftiende verjaardag en de dag van de pensioenaanvraag ten minste drie jaar in Denemarken hebt gewoond. Ook moet u jonger zijn dan 65 (67) jaar om voor een vervroegd pensioen in aanmerking te komen. Als u ten minste viervijfde van het tijdvak tussen uw vijftiende verjaardag en de aanvraag van het pensioen in Denemarken hebt gewoond, hebt u recht op een volledig vervroegd pensioen. Als u minder lang in Denemarken hebt gewoond, wordt het pensioenbedrag berekend als een breuk tussen enerzijds de tijd van wonen en anderzijds viervijfde van het tijdvak tussen uw 15e verjaardag en de datum van toekenning van het pensioen.
vervroegd pensioen worden toegekend: het hoogste, het middelste of het algemeen tarief van het vervroegd pensioen. Het hoogste tarief van het vervroegd pensioen bevat het basisbedrag, de invaliditeitstoeslag en een toeslag wegens arbeidsongeschiktheid, en kan worden toegekend aan personen van 18 tot 60 jaar met slechts een geringe verdiencapaciteit. Het middelste tarief van het vervroegd pensioen omvat het basispensioen en de invaliditeitstoeslag, en kan worden toegekend aan personen die de leeftijd van 60 jaar nog niet hebben bereikt en van wie de verdiencapaciteit met circa tweederde is verminderd, alsmede aan personen van 60 tot 65 (67) jaar die nog slechts een geringe verdiencapaciteit hebben. Het gewone tarief van het vervroegd pensioen bestaat enkel uit het basisbedrag, en kan worden toegekend aan personen tussen 18 en 65 (67) jaar van wie de verdiencapaciteit om gezondheids- en/ of sociale redenen met ten minste de helft is verminderd, en aan personen tussen 50 en 65 (67) jaar indien hun gezondheids- en sociale toestand daartoe noopt. Als dit algemeen tarief wordt toegekend vo´o´r de betrokkene 60 is geworden, krijgt hij/zij daar als extra ook het zogenoemde førtidsbeløb bij (toeslag bij het vervroegd pensioen). Het pensioen wordt dan forhøjet almindelig førtidspension (verhoogd algemeen vervroegd pensioen) genoemd. Een pensioentoeslag kan ook worden betaald indien de inkomsten van de gepensioneerde en zijn/haar echtgeno(o)t(e) een bepaalde grens niet overschrijden. Op 65 (67) jaar wordt het vervroegd pensioen automatisch omgezet in een algemeen ouderdomspensioen (folkepension, zie punt 5). Personen die ondanks een ernstige handicap een zodanig inkomen verdienen dat hun verdiencapaciteit niet als aanzienlijk verminderd kan worden beschouwd, krijgen een invaliditeitsuitkering (invaliditetsydelse) in plaats van het hoogste of middelste vervroegd pensioen. Deze toelage is bestemd om hun extra uitgaven bij de uitoefening van het beroep te dekken.
ð
Hoe vraagt u een pensioen aan?
U hebt recht op een volledig vervroegd pensioen als u viervijfde van de tijd tussen uw 15e verjaardag en de datum van toekenning van het pensioen in Denemarken hebt gewoond.
U dient de pensioenaanvraag in bij uw gemeentebestuur. De gemeente kan ook op eigen initiatief een pensioenaanvraagprocedure starten. Als u een vervroegd pensioen aanvraagt, kan de gemeente vragen dat uw dokter op een speciaal formulier een medische verklaring invult. Deze medische verklaring wordt door de gemeente betaald.
Indien uw verdiencapaciteit als gevolg van een lichamelijk of geestelijk gebrek blijvend verminderd is, kunnen drie verschillende tarieven van
Een vervroegd pensioen kan pas worden toegekend nadat alle activerings-, revalidatie- en behandelingsvoorstellen niets hebben opgeleverd.
28
DENEMARKEN
ð
Betaling van de pensioenen
Het pensioen wordt op het eind van de betrokken maand betaald. De eerste betaling gebeurt ten vroegste op de eerste dag van de maand volgend op de indiening van de aanvraag. Het vervroegd pensioen kan echter pas worden uitbetaald op de eerste dag van de maand volgend op de beslissing omtrent de toekenning van het pensioen, maar ten laatste op de eerste dag van de maand na het verstrijken van drie maanden sinds het pensioendossier in behandeling is genomen. De pensioenen worden in de regel alleen betaald aan gepensioneerden die in Denemarken of in een van de andere lidstaten van de Europese Unie wonen.
ð
Beroep
Wanneer u het niet eens bent met de beslissing van de gemeente over uw pensioenaanvraag, kunt u beroep aantekenen bij de plaatselijke Sociale Commissie (Det Sociale Nævn). Het beroep moet steeds binnen de vier weken worden ingediend. Zie verder onder punt 2, E — Beroep.
5. Ouderdomspensioenen (folkepension) In principe hebben alle inwoners van Denemarken recht op het algemeen ouderdomspensioen (folkepension) vanaf de leeftijd van 65 (67) jaar. Voor personen die op 1 juli 1999 of daarna zestig jaar waren, is de pensioenleeftijd 65 jaar. Bovendien bestaat er een verplicht aanvullend pensioenstelsel voor werknemers (ATP).
A. OUDERDOMSPENSIOENEN (FOLKEPENSION) In Denemarken hebben volgende personen recht op deze pensioenen: — Deense staatsburgers; — werknemers en zelfstandigen die staatsburger van een andere lidstaat zijn; — andere buitenlanders die tien jaar in Denemarken hebben gewoond.
ð
Pensioenbedrag
Het algemeen ouderdomspensioen bestaat uit een basisbedrag met daarbij eventueel een pensioentoeslag. Het basispensioen is afhankelijk van de bestaansmiddelen van de gepensioneerde uit persoonlijke arbeid. Bij de berekening van het pensioen wordt op dit inkomen een speciale aftrek toegepast. Het aanvullend pensioen is gekoppeld aan het gezamenlijke inkomen van de gepensioneerde en zijn/haar echtgeno(o)t(e).
DENEMARKEN
ð
Voorwaarden voor het recht op de verschillende soorten pensioenen
Om recht op een pensioen te hebben, moet u tussen uw vijftiende en uw 65e (67e) verjaardag ten minste drie jaar in Denemarken hebben gewoond. Het volledig algemeen ouderdomspensioen (folkepension) wordt toegekend aan personen die tussen hun vijftiende en 65e (67e) levensjaar gedurende veertig jaar in Denemarken hebben gewoond. Als die duur niet is bereikt, worden de pensioenrechten toegekend op basis van eenveertigste van het volledige pensioen voor ieder jaar van verblijf in Denemarken tussen het vijftiende en 65e (67e) levensjaar. Het algemeen ouderdomspensioen bestaat uit een basisbedrag met daarbij eventueel een pensioentoeslag. De pensioengerechtigde leeftijd is 65 (67) jaar. De pensioentoeslag wordt toegekend indien de inkomsten van de gepensioneerde (en zijn/haar eventuele echtgeno(o)t(e)) een bepaald bedrag niet overschrijden.
ð
Hoe vraagt u een pensioen aan?
U dient de pensioenaanvraag in bij uw gemeentebestuur. Het speciale formulier daarvoor kunt u bij de gemeente verkrijgen.
ð
Betaling van de pensioenen
Pensioenen worden op het einde van de betrokken maand uitbetaald. De eerste betaling gebeurt ten vroegste op de eerste dag van de maand volgend op de indiening van de aanvraag. De pensioenen worden in de regel alleen betaald aan gepensioneerden die in Denemarken of in een van de andere lidstaten van de Europese Unie wonen.
ð
Beroep
Wanneer u het niet eens bent met de beslissing van de gemeente over uw pensioenaanvraag, kunt u beroep aantekenen bij de plaatselijke Sociale Commissie (Det Sociale Nævn). Het beroep moet steeds binnen de vier weken worden ingediend. Zie verder onder punt 2, E — Beroep.
B.
ARBEJDSMARKEDETS TILLÆGSPENSION (ATP)
Alle personen tussen 16 en 66 die in Denemarken in loondienst werken, vallen onder het ATPstelsel, op voorwaarde dat zij ten minste negen uur per week werken. Werknemers die later als zelfstandige gaan werken, kunnen onder bepaalde voorwaarden de ATP-verzekering voortzetten. Zij betalen dan zelf de gehele premie. De premies voor het ATP-stelsel worden door werknemers en werkgevers gezamenlijk betaald. De werkgever
29
betaalt tweederde, en de werknemer eenderde. De werkgever is evenwel ook aansprakelijk voor de betaling van de werknemer. ATP-leden die geen voltijdse baan hebben, betalen tweederde of eenderde van de volledige premie, of geen bijdrage.
ð
Betaling van het ATP-pensioen
Het ATP-pensioen wordt ofwel als ouderdomspensioen (alderspension) ofwel als uitkering ineens bij het overlijden van de werknemer betaald. Het bedrag van de uitkeringen is gekoppeld aan de ancie¨nniteit als verzekerde en aan het bedrag van de premies. Het ouderdomspensioen wordt normaal als een lopende uitkering betaald, maar bij kleine pensioenen kan een bedrag ineens worden uitgekeerd. Bij overlijden van de verzekerde werknemer wordt aan de weduwe/weduwnaar of aan de kinderen onder de 18 jaar een bedrag ineens uitgekeerd. De uitkering voor de weduwe/weduwnaar wordt berekend op basis van de kapitaalwaarde van de door de overledene verworven pensioenrechten, terwijl de wezenuitkering overeenstemt met een jaarsalaris van de overledene op het tijdstip van het overlijden. Het ATP-pensioen wordt op aanvraag vanaf 67 jaar toegekend. Het wordt betaald als aanvulling op het folkepension (zie hierboven). Wanneer het ATP-pensioen pas na 67 jaar wordt aangevraagd, wordt het pensioenbedrag verhoogd met ongeveer 10 % per jaar uitstel, tot de leeftijd van 70 jaar is bereikt. Bij aanvraag vanaf 65 jaar wordt het pensioenbedrag overeenkomstig verminderd.
ð
Hoe vraagt u een ATP-pensioen aan?
In de regel stuurt de ATP-administratie zelf een aanvraagformulier aan de mogelijke aanvragers. Het formulier is eveneens verkrijgbaar bij banken, spaarkassen, bij de gemeenten en het ATP-bureau. De aanvraag moet worden toegezonden aan het in punt 9 vermelde adres (zie Arbejdsmarkedets Tillægspension). Het ATP-pensioen wordt normaal aan het begin van elke maand op de bankrekening, de spaarrekening of de postrekening gestort. Kleine pensioenen kunnen ook e´e´n keer per jaar worden uitbetaald. Indien u het niet eens bent met een besluit van het ATP-bureau betreffende uw lidmaatschap, premies of pensioenrechten, kunt u binnen de vier weken beroep aantekenen bij de Commissie van beroep voor de ATP (Ankenævnet for Arbejdsmarkedets Tillægspension), zie punt 9.
30
6. Uitkering bij overlijden Bij overlijden kan de ziekteverzekering een overlijdensuitkering uitbetalen indien de overledene recht had op uitkeringen van de ziekteverzekering. Het bedrag van de uitkering bij overlijden is afhankelijk van de gezinssituatie en de bestaansmiddelen van de overledene. Indien de overledene jonger was dan 18 jaar, ontvangen zijn nabestaanden een vaste geldsom, zonder onderzoek naar de bestaansmiddelen.
7. Werkloosheidsverzekering Terwijl de andere takken van de sociale zekerheid verplicht zijn, is de werkloosheidsverzekering in principe vrijwillig. De werkloosheidsfondsen (arbejdsløshedskasser) hangen af van de vakverenigingen, en zijn onderverdeeld naar het beroep. Er bestaan 35 fondsen, waarvan twee voor zelfstandigen. Een van de werkloosheidsfondsen voor werknemers in loondienst is brancheoverschrijdend. Wanneer u bij de werkloosheidsverzekering van een andere lidstaat was aangesloten en in Denemarken gaat werken, dan moet u zich daar aansluiten bij het erkende werkloosheidsfonds van uw beroep. Anders hebt u geen recht op werkloosheidsuitkeringen in Denemarken. U kunt zich ook aansluiten bij het brancheoverschrijdende fonds. Als zelfstandige kunt u toetreden tot e´e´n van de twee werkloosheidsverzekeringen voor zelfstandigen. U kunt zich tot het Nationaal Arbeidsbureau (Arbejdsdirektoratet, zie punt 9) wenden voor inlichtingen over het werkloosheidsfonds dat voor uw beroep erkend is.
ð
Wie kan in de verzekering worden opgenomen?
Personen tussen 16 en 63 jaar die in Denemarken wonen, kunnen in een erkend werkloosheidsfonds (arbejdsløshedskasse) worden opgenomen. De betrokkene dient aan te tonen dat hij/zij onmiddellijk vo´o´r de opneming in het fonds: — werknemer was in het vakgebied van het fonds; — of een beroepsopleiding van ten minste 18 maanden dan wel een beroepsopleiding in de zin van de wet op de basisberoepsopleiding heeft gevolgd (in dat geval kan de betrokkene worden opgenomen en verkrijgt hij/zij recht op daggeld een maand na de voltooiing van de opleiding); — of een activiteit als zelfstandige uitoefende; — of hielp bij de uitoefening van de zelfstandige activiteit van de echtgeno(o)t(e); — of de militaire dienstplicht vervulde;
DENEMARKEN
—
of een gemeenteambt vervulde als burgemeester, schepen/wethouder of voorzitter van een commissie, dan wel lid was van het Deense parlement, de regering of het Europees Parlement.
Het is mogelijk als voltijds of deeltijds verzekerde te worden opgenomen, en de leden dienen een bijdrage tot de werkloosheidsverzekering te betalen.
ð
Bedrag van de werkloosheidsuitkering
De werkloosheidsuitkering bedraagt 9 % van het laatste inkomen uit arbeid, met een maximum (voor het jaar 2000) van 570 DKK per dag of 2 850 DKK per week. Voor in deeltijd verzekerden bedraagt de uitkering maximaal tweederde van de uitkering van een voltijds verzekerde, hetgeen voor het jaar 2000 overeenstemt met 380 DKK per dag of 19 000 DKK per week. Een lagere uitkering ten belope van 82 % van het hoogste uitkeringstarief geldt voor personen die op grond van een beroepsopleiding een uitkering krijgen, indien zij tijdens een periode van twaalf weken na afsluiting van de opleiding niet in aanzienlijke omvang gewerkt hebben. Voor zelfstandigen wordt de uitkering doorgaans berekend op grond van het gemiddelde inkomen van de betrokkene tijdens de twee beste afgesloten boekjaren van de voorbije vijf jaar activiteit.
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op de uitkering is vereist dat u werkloos bent en bij het arbeidsbureau (arbejdsformidlingen) als werkzoekende bent ingeschreven, dat u actief naar werk zoekt, en een baan kunt aannemen. Het recht op de werkloosheidsuitkeringen is normaal verworven na e´e´n jaar lidmaatschap van een erkend werkloosheidsfonds. Daarnaast dient u de eerste keer dat u een uitkering aanvraagt in loondienst te hebben gewerkt tijdens een periode die in totaal overeenstemt met de volledige werktijd in het betrokken beroep (doorgaans 37 uur per week) gedurende minimaal 52 weken tijdens de voorgaande drie jaar, of dient u tijdens een overeenkomstige periode in aanzienlijke mate een activiteit als zelfstandige te hebben uitgevoerd. Een verzekerde die aan de voorwaarden voldoet, ontvangt vier jaar lang een werkloosheidsuitkering, verdeeld over een e´e´njarige daggeldperiode en een driejarige actieve periode. Voor jongeren onder de 25 jaar duurt de daggeldperiode een half jaar en de actieve periode driee¨nhalf jaar. Wie ouder is dan 60, ontvangt maximaal tweee¨nhalf jaar lang daggeld.
DENEMARKEN
Verzekerings- en/of werkperioden in een andere lidstaat kunnen onder bepaalde voorwaarden worden meegeteld om recht te geven op daggeld enz., waaronder vervroegd pensioen.
ð
Vervroegdpensioenuitkering van de werkloosheidsverzekering
Werknemers en zelfstandigen die lid zijn van een werkloosheidsfonds en die minimaal 60 maar nog geen 65 jaar zijn, kunnen een vervroegd pensioen krijgen. Vervroegd pensioen kan zowel aan werkenden als aan werklozen worden toegekend. De betrokken leden dienen in Denemarken, op Groenland, de Faero¨ereilanden of in een andere EER-land te wonen en moeten doorgaans in de loop van de voorgaande 30 jaar gedurende 25 jaar lid van een werkloosheidsfonds zijn geweest. Bovendien dienen zij tijdens deze periode vervroegdpensioenbijdragen te hebben betaald, en zij dienen bij de overgang naar vervroegd pensioen recht te hebben op daggeld. Nadere inlichtingen in verband met het vervroegd pensioen zijn verkrijgbaar bij het Nationaal Arbeidsbureau (Arbejdsdirektoratet).
ð
Beroep
Tegen beslissingen van het werkloosheidsfonds over kwesties zoals lidmaatschap, uitkeringen enz. kunt u binnen vier weken beroep aantekenen bij de directeur van de werkloosheidsverzekering (Direktøren for Arbejdsløshedsforsikringen). Tegen bepaalde beslissingen van die directeur kunt u, eveneens binnen de vier weken, beroep aantekenen bij de Commissie van beroep (Arbejdsmarkedets Ankenævn). De adressen vindt u onder punt 9.
8. Gezinsbijslagen Voor alle kinderen onder de 18 jaar wordt een kinderuitkering (børnefamilieydelse) betaald. Er bestaan drie tarieven: een voor kinderen van 0 tot 3, een voor kinderen van 3 tot 7 en een voor kinderen van 7 tot 18 jaar. In speciale gevallen hebt u eventueel ook recht op een of meer soorten kinderbijslag (børnetilskud). De gewone kinderbijslag (ordinært børnetilskud) wordt toegekend voor kinderen van alleenstaanden, en voor kinderen waarvan beide ouders een algemeen of een vervroegd pensioen ontvangen. De leeftijdsgrens is 18 jaar. Een bijkomende kinderbijslag (ekstra børnetilskud) wordt toegekend aan de alleenstaande ouder van wie de kinderen de gewone kinderbijslag al ontvangen. U kunt slechts e´e´n bijkomende kinderbijslag ontvangen, ongeacht het aantal kinderen. De bijzondere kinderbijslag (særligt børnetilskud) wordt toegekend aan eenoudergezinnen en aan
31
wezen, of voor kinderen van wie e´e´n of beide ouders een algemeen of een vervroegd pensioen ontvangen. Deze kinderbijslag kan samen met de gewone of met de aanvullende kinderbijslag worden toegekend. De leeftijdsgrens is 18 jaar.
ð
Voorwaarden voor het recht op de uitkeringen
Kinderbijslag en kinderuitkering worden enkel toegekend indien: — het kind in Denemarken woont; — het kind ongehuwd is; — het kind niet in het kader van de wet op de sociale bijstand buiten de ouderlijke woning is ondergebracht, noch op een andere wijze uit openbare middelen wordt onderhouden. Voor het recht op de kinderuitkering is bovendien vereist dat de ouder die de ouderlijke macht heeft, volledig belastingplichtig is in Denemarken. Voor de kinderbijslag moet het kind, of de ouder die de ouderlijke macht uitoefent, bovendien ook de Deense nationaliteit bezitten of gedurende het laatste jaar (voor recht op de bijzondere kinderbijslag: de laatste drie jaar) zijn/haar normale woonplaats in Denemarken hebben gehad. Van de voorwaarden in verband met nationaliteit en woonplaats/domicilie in Denemarken kan worden afgeweken in die gevallen waarin de Gemeenschapswetgeving dat vereist. Wanneer uw kinderen in een andere lidstaat wonen terwijl u als werknemer of zelfstandige in Denemarken werkt, hebt u recht op de Deense uitkeringen. Wanneer de andere ouder een beroepsactiviteit uitoefent in het land waar de kinderen wonen, dan worden deze uitkeringen eerst en vooral door dat andere land betaald. Indien uw kinderen niet in Denemarken wonen, krijgt u van de afdeling Sociale zaken van de gemeente (socialforvaltning) een formulier E 401 (verklaring inzake de samenstelling van het gezin). Op dit formulier moet een verklaring worden ingevuld van het bevolkingsregister of vergelijkbare autoriteit van de staat waar de kinderen wonen. Formulier E 401 met de verklaring van de samenstelling van het gezin moet ieder jaar opnieuw worden ingediend.
ð
Hoe krijgt u deze kinderuitkeringen en -bijslagen?
De kinderuitkering en de kinderbijslag worden per kwartaal vooruitbetaald. Normaal wordt het geld overgemaakt aan de moeder van het kind. De kinderuitkering wordt betaald door het nationale bestuur voor douane en belastingen (Told- og Skattestyrelsen) terwijl de kinderbijslag betaald wordt door de gemeente.
32
Zowel de kinderuitkering als de bijzondere kinderbijslag worden in de regel automatisch en zonder aanvraag toegekend. De bijkomende kinderbijslag (ekstra børnetilskud) en de gewone kinderbijslag (ordinært børnetilskud) voor kinderen van alleenstaanden kunnen enkel worden toegekend nadat een aanvraag is ingediend. Deze aanvraag dient u bij de gemeente in te dienen.
ð
Beroep
Wanneer u het niet eens bent met een beslissing van de gemeente betreffende het recht op kinderuitkeringen of kinderbijslag, kunt u daartegen in beroep gaan bij de Sociale Commissie (Det Sociale Nævn), die in elk district (amt) bestaat. De voorwaarde met betrekking tot het betalen van belastingen wordt evenwel nagegaan door de belastingdienst van het district (told- og skatteregionen), en tegen die beslissing kunt u beroep aantekenen bij het nationale bestuur voor douane en belastingen (Told- og Skattestyrelsen). Het beroep moet steeds binnen de vier weken worden ingediend.
9. Nadere inlichtingen Hieronder vindt u de lijst met adressen van de voornaamste socialezekerheidsorganen in Denemarken. Arbejdsmarkedets Ankenævn (Commissie van beroep voor de werkloosheidsverzekering) Nytorv 11-13 DK-1450 København K Ankenævnet for Arbejdsmarkedets Tillægspension (ATP) (Commissie van beroep voor het aanvullend pensioenstelsel ATP) Holmens Kanal 20 DK-1060 København K Arbejdsmarkedets Tillægspension (ATP) (Bureau voor het aanvullend pensioen voor werknemers ATP) Kongens Vænge 8 DK-3400 Hillerød Arbejdsskadestyrelsen (Bestuur arbeidsongevallen en beroepsziekten) Æbeløgade 1 Postboks 3000 DK-2100 København Ø Told- og Skattestyrelsen (Bestuur douane en belastingen) Østbanegade 123 DK-2100 København Ø Den Sociale Ankestyrelse (Sociale Klachtencommissie) Amaliegade 25 Postboks 3042 DK-1021 København K
DENEMARKEN
Den Sociale Sikringsstyrelse (Socialeverzekeringscommissie) Landemærket 11 DK-1119 København K Arbejdsdirektoratet (Nationaal Arbeidsbureau) Finsensvej 78 DK-2000 Frederiksberg
DENEMARKEN
Socialministeriet (ministerie van Sociale Zaken) Holmens Kanal 22 DK-1060 København K Sundhedsministeriet (ministerie van Volksgezondheid) Holbergsgade 6 DK-1057 København K
33
DUITSLAND 1. Inleiding In dit deel van de handleiding wordt uitgelegd welke rechten en plichten u in Duitsland heeft op het gebied van de sociale zekerheid, als werknemer of als zelfstandige. Voor nadere inlichtingen kunt u terecht bij de bevoegde verzekeringsorganen, die vermeld zijn in de lijst onder punt 11. Ook de adressen en telefoonnummers van de verbindingsorganen met alle andere lidstaten van de Europese Unie op het gebied van de sociale zekerheid zijn in punt 11 vermeld. In deze handleiding vindt u nadere bijzonderheden over de volgende prestaties van de sociale zekerheid: — uitkeringen en verstrekkingen bij ziekte en moederschap (punt 3); — uitkeringen en verstrekkingen bij zorgbehoefte (punt 4); — uitkeringen en verstrekkingen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 5); — pensioenen bij invaliditeit, ouderdom en overlijden (punten 6, 7 en 8); — uitkeringen bij werkloosheid (punt 9); — gezinsbijslagen (punt 10). Voor de nieuwe deelstaten gelden ten dele een paar specifieke regels die niet in deze handleiding zijn opgenomen.
ð
Hoe aansluiten?
Zodra u begint te werken, doet uw werkgever het nodige om u bij de sociale zekerheid aan te melden. Eerst wordt u bij het ziekenfonds ingeschreven (Krankenkasse), dat op zijn beurt de organen van de pensioenverzekering en van de werkloosheidsverzekering op de hoogte stelt. U krijgt een verzekeringsnummer, en onder dat nummer zal het pensioenfonds uw tijdvakken van verzekering en uw socialezekerheidsbijdragen registreren. Als u voor het eerst begint te werken, krijgt u van het pensioenfonds een socialeverzekeringskaart (Sozialversicherungsausweis, SV-Ausweis), waarop uw achternaam, meisjesnaam, voornaam en uw verzekeringsnummer staan aangegeven. Bij bepaalde beroepen (bv. in de bouwsector) moet op de socialeverzekeringskaart een foto staan en moet u de kaart steeds bij zich hebben. Als zelfstandige moet u zelf het nodige doen voor uw inschrijving bij het voor u verantwoordelijke ziekenfonds (Krankenkasse), waar u ook alle nadere inlichtingen kunt krijgen.
DUITSLAND
ð
Premies
U dient premies te betalen voor de ziekte- en moederschapsverzekering, voor de zorg- en werkloosheidsverzekering en voor de invaliditeits-, ouderdoms- en nabestaandenverzekering. Uw premie bedraagt een bepaald percentage van uw loon. Werknemer en werkgever betalen in principe elk de helft. Als zelfstandige dient u echter de volledige premie zelf te betalen. Uw werkgever is verantwoordelijk voor het storten van de premies. Uw deel wordt afgehouden bij elke uitbetaling van wedde of loon. U betaalt geen premies voor de verzekering tegen arbeidsongevallen (die worden door de werkgever betaald), noch voor de gezinsbijslagen (die uit de rijksbegroting gefinancierd worden). De premie voor de ziekteverzekering bedraagt gemiddeld 13 % van het gedeelte van uw loon dat een jaarlijks vast te stellen plafond (3 297,83 euro (6 450 DEM) per maand in 2000) niet overschrijdt. U betaalt zelf nog 1,7 % van uw loon als premie voor de zorgverzekering (Pflegeversicherung). Van deze premies wordt telkens de helft door de werkgever betaald, behalve indien u als zelfstandige werkt. In de pensioenverzekering voor arbeiders en bedienden bedraagt de premie 19,3 % (2000) van het loon dat een jaarlijks vastgesteld bedrag (4 397,11 euro (8 600 DEM) per maand in 2000) niet overschrijdt. De helft van de premie wordt door de werkgever betaald, behalve indien u zelfstandige bent. Voor de werkloosheidsverzekering wordt een premie van 6,5 % (2000) van het loon betaald, met dezelfde loongrens als voor de pensioenverzekering. De werkgever betaalt hiervan de helft. Voor de nieuwe deelstaten zijn de cijfers niet volledig gelijk.
2. Organen van de sociale zekerheid Hierna vindt u de bevoegde organen voor de verschillende takken van de sociale zekerheid. De verzekeringsorganen hebben voor hun betrekkingen met de andere EU-lidstaten op het gebied van de sociale zekerheid speciale verbindingsorganen opgericht. Als u problemen of vragen heeft met betrekking tot de sociale zekerheid in Duitsland of in e´e´n of meer andere lidstaten, kunt u zich tot het bevoegde verbindingsorgaan wenden, waarvan de
35
adressen vermeld zijn in punt 11 van deze handleiding.
ð
Ziekte- en moederschapsverzekering
In de meeste gevallen is het algemeen plaatselijk ziekenfonds (Allgemeine Ortskrankenkasse, AOK) van de plaats waar u werkt bevoegd. U kunt evenwel ook verzekerd zijn bij een aanvullend ziekenfonds (Ersatzkasse), een bedrijfsziekenfonds (Betriebskrankenkasse, BKK), een ziekenfonds voor specifieke beroepen (Innungskrankenkasse, IKK), de federale verzekeringsinstelling voor mijnwerkers (Bundesknappschaft) of het ziekenfonds voor de zeelieden (See-Krankenkasse). Nadere inlichtingen krijgt u van de desbetreffende ziekenfondsen of uw werkgever.
ð
Verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten
Naargelang de bedrijfstak waaronder uw beroep of functie valt, bent u verzekerd bij een Berufsgenossenschaft voor de productiesector, de landbouw of de zeevaart.
ð
Pensioenverzekering
Voor invaliditeit, ouderdom en overlijden bestaan er de volgende verzekeringsorganen: —
een van de regionale verzekeringsbureaus (Landesversicherungsanstalten) voor arbeiders en bepaalde categoriee¨n van zelfstandigen, met name de zelfstandige ambachtslieden,
—
de federale verzekeringsdienst voor bedienden (Bundesversicherungsanstalt fu¨r Angestellte), die de verzekering regelt van bedienden, zelfstandig werkende kunstenaars en publicisten, en bepaalde andere categoriee¨n van zelfstandigen,
—
het federaal verzekeringsfonds voor mijnwerkers (Bundesknappschaft), voor de arbeiders en de bedienden van de mijnbouw,
—
het verzekeringsfonds voor zeelieden (Seekasse) voor het personeel van de zeevaart, bedienden en loodsen,
—
de verzekeringsdienst voor het spoor (Bahnversicherungsanstalt) voor arbeiders en bedienden van de Duitse spoorwegen (Deutsche Bahn AG).
ð
Werkloosheidsverzekering en gezinsbijslagen
Zowel de werkloosheidsuitkeringen als de kinderbijslag worden beheerd door het Federaal Arbeidsbureau (Bundesanstalt fu¨r Arbeit) en zijn regionale arbeidsbureaus (Arbeitsa¨mter).
36
3. Ziekte en moederschap De ziekteverzekering helpt u en uw rechthebbende gezinsleden in geval van ziekte en moederschap. Daartoe bestaan de volgende uitkeringen en verstrekkingen: — verstrekkingen: medische behandeling, medicamenten, vroegtijdige opsporing en preventief onderzoek van ziekten (zie deel A); — uitkeringen van de ziekteverzekering (deel B); — uitkeringen en verstrekkingen bij moederschap (deel C). De ziekteverzekering verstrekt ook uitkeringen bij overlijden (zie punt 8). De volgende categoriee¨n van personen zijn verplicht verzekerd: — werknemers die minder dan een bepaald bedrag verdienen, alsmede personen die een beroepsopleiding volgen; — werklozen die een uitkering van het arbeidsbureau ontvangen; — studenten en stagiaires, kunstenaars en publicisten; — pensioengerechtigden en pensioenaanvragers, van wie de vereiste verzekeringsduur is aangetoond (eventueel rekening houdend met tijdvakken in andere lidstaten). Personen met geringe inkomsten (maximaal 322,11 euro (630 DEM) per maand) die minder dan 15 uur per week werken, zijn niet verzekerd. Onder bepaalde voorwaarden kunnen personen die niet meer door de verplichte verzekering gedekt zijn, vrijwillig tot het ziekteverzekeringsstelsel toetreden. Dat geldt ook voor personen die voor het eerst in Duitsland gaan werken, en van wie het inkomen meer bedraagt dan de loongrens voor de verplichte verzekering (3 297,83 euro (6 450 DEM) per maand in 2000). Als u een vrijwillig voortgezette verzekering wenst, moet u de aanvraag daartoe indienen binnen de drie maanden na het stopzetten van de verplichte verzekering. De vrijwillige verzekering moet worden aangevraagd bij het relevante ziekenfonds dat in punt 2 is vermeld.
ð
Verzekering van de gezinsleden
Uw gezinsleden die in Duitsland verblijven, hebben recht op dezelfde verstrekkingen bij ziekte en moederschap als uzelf. Als gezinsleden worden normaal beschouwd: uw echtgenote en uw kinderen tot 18 jaar, alsook uw kinderen die niet werken, tot 23 jaar, of die studeren of een beroepsopleiding volgen, tot 25 jaar. Voorwaarde is dat zij geen eigen ziekteverzekering hebben, niet als zelfstandige werken, en hun inkomen niet hoger is dan een bepaald maximum (2000: 327,23 euro (640 DEM) per maand). Iedere verandering in
DUITSLAND
de omstandigheden die van belang kan zijn voor de toekenning van de prestaties (inkomen, verhuizing enz.) moet onmiddellijk aan het ziekenfonds worden meegedeeld. Ook uw gezinsleden die in een andere lidstaat wonen of tijdelijk in een andere lidstaat verblijven, kunnen aanspraak maken op prestaties van de ziekteverzekering. Over de formaliteiten daarvan kan uw ziekenfonds nadere inlichtingen verstrekken.
A. VERSTREKKINGEN VAN DE ZIEKTEVERZEKERING
ð
Preventief onderzoek
In het kader van de vroegtijdige opsporing van ziekten heeft u voor uzelf en uw gezinsleden recht op preventief onderzoek: —
onderzoek voor het vroegtijdig opsporen van kinderziekten tot de leeftijd van zes jaar; alsook na voltooiing van het tiende levensjaar;
—
jaarlijks onderzoek voor de vroegtijdige opsporing van kanker bij vrouwen vanaf 20 en bij mannen vanaf 45 jaar;
—
tweejaarlijks algemeen medisch onderzoek voor het vroegtijdig opsporen van met name ziekten van hart en bloedsomloop, nierziekten of diabetes, bij verzekerden vanaf 35 jaar.
Daarnaast biedt het ziekenfonds ook nog medische, ambulante en klinische preventieve en revalidatiemaatregelen.
ð
Medische behandeling
Zolang u verzekerd bent, hebben u en uw gezinsleden recht op medische behandeling door huisartsen, specialisten en tandartsen. Vo´o´r de dokter zijn onderzoek begint, legt u hem uw ziekteverzekeringskaart (Krankenversicherungskarte) voor. In een spoedgeval behandelt de arts u ook zonder die kaart, maar u moet dan wel de naam en het adres opgeven van het ziekenfonds waar u verzekerd bent. De behandeling geschiedt door de ziekenfondsartsen of ziekenfondstandartsen — meer dan 90 % van alle artsen zijn aangesloten —, waaruit u bij het begin van de behandeling of aan het begin van ieder kalenderkwartaal een keuze kunt maken. Een lijst van deze artsen krijgt u bij het ziekenfonds. Wanneer uw behandelende arts een verwijzing naar een specialist, een polikliniek of een soortgelijke inrichting noodzakelijk acht, geeft hij u een ¨ berweisungsschein). verwijskaart (U
DUITSLAND
ð
Geneesmiddelen, paramedische zorg en hulpmiddelen
De geneesmiddelen worden voorgeschreven door de ziekenfondsarts en zijn in alle apotheken verkrijgbaar. In de regel betaalt u zelf 4,09, 4,60 of 5,11 euro (8, 9 of 10 DEM) voor elk voorgeschreven geneesmiddel bij. Geneesmiddelen tegen verkoudheid en griep, alsook andere zogenaamde „bagatelgeneesmiddelen”, dient u volledig zelf te betalen. Daarnaast heeft de verzekerde ook recht op paramedische zorg, zoals fysiotherapie en massages. Vanaf de leeftijd van 18 jaar moet de verzekerde echter 15 % zelf bijbetalen. Brilglazen, prothesen en andere hulpmiddelen worden normaal door het ziekenfonds betaald — tot een bepaald bedrag. De recepten voor die hulpmiddelen moeten aan het ziekenfonds worden voorgelegd.
ð
Behandeling van het gebit
De verzekerde betaalt zelf 50 % van het officieel tarief voor het honorarium dat tandtechnici en tandartsen in rekening brengen voor tandprothesen en kronen. Deze bijdrage daalt tot 15 % indien u zich jaarlijks preventief heeft laten onderzoeken en uit de toestand van uw gebit blijkt dat u uw tanden regelmatig verzorgt. Bij tandorthopedie (preventie en correctie van onregelmatigheden van de tanden) draagt de verzekerde zelf 20 % van de kosten. Dit bedrag van 20 % wordt de verzekerde na afloop van de behandeling terugbetaald.
ð
Thuisverpleging en gezinshulp
Als het niet mogelijk is om u door een in uw gezin wonende persoon bij ziekte voldoende te verplegen en te verzorgen, verstrekt het ziekenfonds naast de medische behandeling ook nog de noodzakelijke thuisverpleging. U heeft daar enkel recht op als verpleging in een ziekenhuis niet mogelijk is. Principieel is het recht op thuisverpleging beperkt tot vier weken per ziektegeval. Als u wegens ziekte geen huishoudelijk werk kunt verrichten, kunt u ook een beroep doen op gezinshulp. Gezinshulp wordt evenwel alleen toegekend als in uw gezin een kind van minder dan 12 jaar woont, of een gehandicapt kind dat niet aan de hoede van een andere persoon van het huishouden kan worden toevertrouwd.
ð
Behandeling in een ziekenhuis
U heeft recht op alle noodzakelijke behandelingen in een ziekenhuis, op voorwaarde dat een arts bevestigt dat u naar een ziekenhuis moet. Behalve in spoedgevallen moet u steeds op voorhand bij het ziekenfonds om dekking van de kosten vragen.
37
U betaalt, maximaal gedurende veertien dagen per kalenderjaar, zelf 8,69 euro (17 DEM) per dag aan het ziekenhuis als bijdrage in de kosten.
ð
Bee¨indiging van de verzekeringsaanspraken
Als u niet meer verplicht verzekerd bent, kunt u nog maximaal een maand na het einde van uw aansluiting bij de verzekering aanspraak op verstrekkingen maken, voorzover u geen beroepsactiviteit uitoefent.
ð
Vervoerskosten
Onder bepaalde voorwaarden kunnen de vervoerskosten in verband met een medische behandeling geheel of gedeeltelijk door het ziekenfonds vergoed worden. De verzekerde betaalt zelf 12,78 euro (25 DEM) voor ieder vervoer. In het kader van de maatregelen voor bijzondere gevallen kan de verzekerde hiervan worden vrijgesteld.
B.
ZIEKENGELD (KRANKENGELD)
Bij onvrijwillige arbeidsongeschiktheid wegens ziekte betaalt uw werkgever u tijdens de eerste zes weken meestal uw loon door. Als u ziek wordt, moet u dat onmiddellijk aan uw werkgever melden en hem vertellen hoelang u waarschijnlijk afwezig zal blijven. Uiterlijk op de derde dag van de arbeidsongeschiktheid moet uw dokter u onderzoeken en een verklaring opstellen ter bevestiging van uw arbeidsongeschiktheid, en met de vermelding van de vermoedelijke duur ervan. Hij stuurt deze verklaring naar uw ziekenfonds, terwijl uzelf een exemplaar ervan naar uw werkgever stuurt. Wanneer het loon niet (meer) door de werkgever wordt doorbetaald, komt u in aanmerking voor ziekengeld (Krankengeld) van het ziekenfonds. Het ziekengeld bedraagt 70 % van uw laatste normale loon of salaris (Regelentgelt), maar mag niet meer bedragen dan 90 % van uw laatste normale nettoarbeidsloon. Ziekengeld wordt uitbetaald tot het einde van de erkende arbeidsongeschiktheid. Voor e´e´n en dezelfde ziekte heeft u slechts gedurende maximaal 78 weken in de loop van drie jaar recht op ziekengeld. Na afloop van die drie jaar kan onder bepaalde voorwaarden opnieuw een beroep worden gedaan op een uitkering voor de volgende drie jaar. Bij personen die andere uitkeringen ontvangen, bijvoorbeeld wegens arbeidsongeschiktheid of beroepsinvaliditeit, of uitkeringen uit het buitenland, wordt het ziekengeld geschrapt of verminderd.
38
Een oproep voor een medische keuring moet stipt worden opgevolgd. Als u zonder ernstige reden niet verschijnt, kan de betaling van uw ziekengeld geschorst worden. U moet uw ziekenfonds meedelen dat u eventueel een andere uitkering (bv. een pensioen) ontvangt, of dat uw arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval of van een beroepsziekte. Tijdens de gehele duur van uw arbeidsongeschiktheid mag u Duitsland enkel met toestemming van het ziekenfonds verlaten, anders kunt u uw uitkering verliezen.
ð
Ziekengeld voor ziekte van een kind
Als uw wettelijk tegen ziekte verzekerd kind (tot 12 jaar) ziek wordt en de arts van oordeel is dat het moet worden opgepast, dan heeft u in elk kalenderjaar voor elk kind en maximaal voor tien werkdagen (in totaal maximaal 25 werkdagen) aanspraak op ziekengeld, indien geen andere persoon in uw huishouden voor het kind kan zorgen.
C. UITKERING BIJ MOEDERSCHAP Vrouwen die recht hebben op verstrekkingen bij ziekte (zie punt A) hebben ook recht op verstrekkingen tijdens de zwangerschap en na de bevalling. Als u zwanger bent, moet u een zwangerschapsbewijs (Mutterschaftspass) aanvragen, waarop onder meer aanwijzingen staan voor de verdere onderzoeken. De verstrekkingen bij moederschap omvatten: —
hulp van de dokter alsmede assistentie van een vroedvrouw tijdens de zwangerschap en na de bevalling;
—
hulp van een vroedvrouw bij de bevalling, zo nodig ook hulp van een arts;
—
geneesmiddelen, verband en andere hulpmiddelen;
—
vergoeding van de kosten bij een bevalling in een ziekenhuis;
—
recht op thuisverpleging;
—
recht op hulp in het huishouden.
Naast deze verstrekkingen heeft u eventueel ook nog recht op een uitkering. De zwangerschapsuitkering wordt betaald van zes weken vo´o´r tot acht weken (bij vroegtijdige geboorten en meerlingen: twaalf weken) na de bevalling. Het bedrag ervan hangt af van uw loon en bedraagt hoogstens 12,78 euro (25 DEM) per kalenderdag. Het eventuele verschil tussen zwangerschapsuitkering en loon wordt door de werkgever bijgepast. Deze uitkering wordt niet toegekend indien de werkgever uw loon doorbetaalt tijdens de periode vo´o´r en na de bevalling.
DUITSLAND
Als u bij uw verzekering geen recht heeft op moederschapsgeld, krijgt u een bevallingsuitkering van 76,69 euro (150 DEM).
verleend in geval van arbeidsongeval of beroepsziekte. Elk arbeidsongeval moet u onmiddellijk aan uw werkgever melden.
4. Uitkering voor personen die langdurig zorgbehoevend zijn (Leistungen bei Pflegebedu¨rftigkeit)
Alle personen die werken met een arbeids-, dienst- of leerovereenkomst zijn verplicht verzekerd tegen ongevallen. Ook de kinderen die een kinderdagverblijf bezoeken, leerlingen tijdens algemeen schoolbezoek, alsmede de studenten van het hoger en het voortgezet onderwijs zijn door deze verzekering gedekt.
De wet inzake de verzekering met betrekking tot langdurige zorgbehoevendheid (Pflegeversicherungsgesetz) is op 1 januari 1995 van kracht geworden. De bedoeling is de verzorgingskosten te dekken van personen die langdurig op verpleging aangewezen zijn, zowel bij thuisverzorging als bij verzorging in een verpleeginstelling. Beide categoriee¨n moeten wel zelf voor voeding en huisvesting betalen. De hoogte van de uitkeringen voor langdurige thuisverzorging hangt af van de mate waarin die persoon zorgbehoevend is, en van de vraag of de verzorging verstrekt wordt door een verpleegdienst dan wel door een persoon die door de betrokkene zelf wordt gekozen. Voor verzorging door een verpleegdienst bedraagt de uitkering maximaal 383,47 euro (750 DEM) per maand voor iemand die regelmatig verzorgd moet worden, 920,33 euro (1 800 DEM) voor iemand die voortdurend verzorgd moet worden en 1 431,62 euro (2 800 DEM) voor iemand die ononderbroken verzorgd en opgepast moet worden. Indien de verzorging gebeurt door iemand die door de betrokkene zelf is gekozen, bedraagt de maximumuitkering telkens ongeveer de helft. Bij tijdelijke afwezigheid van de normale verzorger zal het bevoegde fonds (Pflegekasse) eens per jaar gedurende maximaal vier weken een vervanger betalen. De verstrekkers van thuisverzorging zijn wettelijk verzekerd tegen ongevallen en zijn ook verplicht aangesloten bij de pensioenverzekering. De bijdrage wordt regelmatig betaald door het fonds van de zorgbehoevende. Voor de zorg voor langdurig zorgbehoevenden wordt maximaal 1 431,62 euro (2 800 DEM) per maand (gemiddeld 1 278,23 euro (2 500 DEM), 1 687,26 euro (3 300 DEM) in uitzonderingsgevallen) betaald.
5. Arbeidsongevallen en beroepsziekten U bent door de ongevallenverzekering gedekt tijdens uw beroepswerkzaamheden, alsook op weg naar en van het werk. Daartoe bestaan er enerzijds maatregelen ter voorkoming van arbeidsongevallen, en anderzijds worden prestaties
DUITSLAND
Zelfstandigen die statutair niet tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten verzekerd zijn, kunnen op vrijwillige basis tot het arbeidsongevallenstelsel toetreden. In het kader van de ongevallenpreventie bestaan er desbetreffende voorschriften op grond waarvan de werkgever verplicht is de werkplaatsen zo in te richten en te onderhouden, dat de werknemers beschermd zijn tegen ongevallen en beroepsziekten. Die voorschriften moeten nauwkeurig in acht worden genomen. Bij lichamelijke letsels zijn de volgende verstrekkingen en uitkeringen mogelijk: — eerste hulp en medische behandeling, — Verletztengeld ( = ongevallenuitkering wegens arbeidsongeval of beroepsziekte), — maatregelen voor de beroepsrevalidatie, — Verletztenrente ( = ongevallenpensioen wegens arbeidsongeval of beroepsziekte), — en in geval van overlijden: nabestaandenpensioenen, en uitkering bij overlijden. Het recht op deze prestaties ontstaat, indien de verzekerde een arbeidsongeval heeft of een beroepsziekte heeft opgelopen die door de verzekering gedekt is. Het slachtoffer of zijn nabestaanden hoeven deze prestaties niet aan te vragen, aangezien ze door het bevoegd orgaan van ambtswege worden verstrekt. De werkgever is verplicht alle ongevallen of beroepsziekten bij de Berufsgenossenschaft te melden.
ð
Curatieve behandeling en uitkering bij arbeidsongevallen (Verletztengeld)
De curatieve behandeling omvat de medische behandeling, de verstrekking van geneesmiddelen, hulpmiddelen en prothesen en de behandeling in een ziekenhuis of een speciale medische instelling. De ongevallenuitkering wordt toegekend tijdens de gehele duur van de behandeling en bedraagt ongeveer 80 % van het gederfde loon. Deze uitkering wordt betaald in aansluiting op de periode van de doorbetaling van het loon, in beginsel hoogstens gedurende 78 weken. De
39
uitkering wordt stopgezet zodra u een ongevallenpensioen ontvangt.
ð
Steun voor het verkrijgen of behouden van werk
Als steun voor het verkrijgen of behouden van werk (Berufshilfe) bestaan de volgende maatregelen: — steun voor het behouden of verkrijgen van een arbeidsplaats; — steun voor beroepskeuze, proefbanen, beroepsvoorbereiding en eventueel een wegens uw handicap vereiste basisopleiding; — beroepsopleiding en omscholing. In het kader van deze ondersteuning wordt als ¨ bergangsgeld) regel een overgangsuitkering (U toegekend.
ð
Pensioen wegens arbeidsongeval en beroepsziekte (Verletztenrente)
Na stopzetten van de ongevallenuitkering (Verletztengeld) wordt een pensioen wegens arbeidsongeval of beroepsziekte toegekend, op voorwaarde dat uw verdiencapaciteit als gevolg van het ongeval gedurende meer dan 26 weken met ten minste 20 % is verminderd. Het bedrag van het pensioen is afhankelijk van het percentage van de vermindering van de verdiencapaciteit, en van uw vroeger arbeidsinkomen per jaar. Indien u als gevolg van het door de verzekering gedekte risico zorgbehoevend bent geworden, heeft u naast uw pensioen ook recht op een verzorgingsuitkering.
ð
Pensioenen voor nabestaanden (Hinterbliebenenrente)
Als de verzekerde overlijdt als gevolg van het arbeidsongeval of de beroepsziekte, hebben de nabestaanden recht op een pensioen. Als weduwe/weduwnaar van een overleden verzekerde krijgt u van de ongevallenverzekering een nabestaandenpensioen. Dit pensioen bedraagt 40 % van het laatste bruto-inkomen van de overledene indien u 45 jaar of ouder bent, of invalide, of een kind opvoedt. Als u jonger bent dan 45 jaar en geen kind opvoedt, bedraagt het pensioen 30 % van het laatste brutoloon. Indien u zelf eigen inkomsten heeft, kan het pensioen verminderd worden wanneer uw inkomen een bepaald bedrag overschrijdt. Kinderen jonger dan 18 jaar hebben recht op een wezenpensioen (Waisenrente). Halve wezen (een kind waarvan e´e´n ouder overleden is) ontvangen 20 % en volle wezen 30 % van het vroegere inkomen van de verzekerde. Het pensioen wordt doorbetaald tot 27 jaar voor kinderen die studeren.
40
Onder bepaalde voorwaarden kunt u een afkoopsom (Abfindung) krijgen in plaats van een invaliditeitspensioen of een nabestaandenpensioen. Als u daarvoor belangstelling heeft, kunt u zich wenden tot de Berufsgenossenschaft waarvan u het pensioen ontvangt.
ð
Uitkering bij overlijden
Bij overlijden als gevolg van een door de verzekering gedekt ongeval wordt een overlijdensuitkering (Sterbegeld) uitbetaald. Het bedrag van deze uitkering is gelijk aan 1/7 van de referentieindicator (in 2000 3 926,72 euro (7 680 DEM)).
6. Invaliditeitspensioenen Alle personen die werken met een arbeids-, dienst- of leerovereenkomst en die verplicht zijn aangesloten bij de pensioenverzekering (Rentenversicherung) hebben ook een invaliditeitsverzekering. Voor personen die permanent gedurende een gering aantal uren arbeid verrichten, wordt door de werkgever een forfaitair bedrag betaald dat 12 % van de wettelijke pensioenverzekering en 10 % van de wettelijke ziekteverzekering uitmaakt. Het betreft hier personen die gewoonlijk minder dan 15 uur per week werken en die doorgaans niet meer dan 322,11 euro (630 DEM) verdienen. De verzekeringsplicht geldt ook voor moeders of vaders die hun eigen kind opvoeden. Voor kinderen die geboren zijn na 1 januari 1992 worden de eerste drie jaren van de opvoeding ook als tijdvak van verzekering erkend. Eveneens verplicht verzekerd zijn de trekkers van vervangingsinkomens (ziekengeld, werkloosheidsuitkering, ongevallenuitkering en overgangsuitke¨ bergangsgeld)) voorzover de betrokkene ring (U reeds verplicht verzekerd was vo´o´r het begin van die uitkering. Bepaalde categoriee¨n van zelfstandigen (bv. ambachtslieden en publicisten) zijn ook verplicht verzekerd. De andere zelfstandigen hebben de mogelijkheid vrijwillig toe te treden tot het verplichte verzekeringsstelsel, maar dat moet dan wel gebeuren binnen de vijf jaar na de aanvang van hun loopbaan als zelfstandige. In dat geval zijn zij, zolang zij zelfstandig blijven, onderworpen aan dezelfde verzekeringsplicht als de loontrekkende werknemers. Ten slotte kunnen personen waarvoor de verzekeringsplicht op grond van de Duitse wetgeving niet (meer) geldt, zich vrijwillig aansluiten bij het wettelijk stelsel van de pensioenverzekering. EUburgers die ten minste e´e´n premie voor het Duitse pensioenstelsel hebben betaald, mogen ook na hun vertrek uit Duitsland vrijwillig verzekerd blijven.
DUITSLAND
Let op: pensioenen worden enkel toegekend op aanvraag van de betrokkene. Die aanvraag moet bij het bevoegd socialezekerheidsorgaan worden ingediend (zie punt 2).
ð
Pensioen wegens algemene arbeidsongeschiktheid (Erwerbsunfa¨higkeit)
Dit pensioen wordt toegekend wanneer de verdiencapaciteit van de verzekerde om medische redenen zodanig verminderd is, dat hij niet meer regelmatig werken kan. Het wordt ook toegekend als hij enkel nog geringe inkomsten heeft, — voor 2000 niet meer dan 322,11 euro (630 DEM) per maand. Om recht te hebben op dit pensioen moet u gedurende ten minste 60 premiemaanden (wachttijd) verplicht verzekerd zijn geweest. Bovendien moet u aantonen dat u in de vijf laatste jaren vo´o´r het begin van de invaliditeit, gedurende drie jaar verplicht verzekerd was. Die periode van vijf jaar kan worden verlengd met bijvoorbeeld tijdvakken van werkloosheid en van opvoeding van een eigen kind. Als de verzekerde arbeidsongeschikt wordt binnen de zes jaar na de bee¨indiging van de opleiding, gelden soepeler voorwaarden.
ð
Pensioen wegens beroepsinvaliditeit (Berufsunfa¨higkeit)
Een verzekerde wordt beschouwd als beroepsinvalide wanneer zijn verdiencapaciteit om gezondheidsredenen minder dan de helft bedraagt van die van een gezonde verzekerde met dezelfde opleiding, kennis en bekwaamheden. De voorwaarden voor het recht op dit pensioen zijn dezelfde als die voor het algemeen invaliditeitspensioen.
ð
Bijverdiensten
Als u naast uw pensioen ook nog werkt en bijverdient, kan dat leiden tot de schorsing van uw pensioen. Vraag steeds om raad bij het bevoegd pensioenorgaan vo´o´r u een bijbaan neemt.
ð
Speciale regels voor mijnwerkers
Verminderd arbeidsgeschikt betekent in de mijnbouw dat u wegens ziekte of invaliditeit niet langer in staat bent om zoals vroeger uw gewoon beroep of een gelijkaardig beroep in de mijnbouw uit te oefenen, tenzij u een gelijkwaardig beroep vindt buiten de mijnbouw. Bijverdiensten uit een beroep waarmee minder wordt verdiend dan met uw voormalig beroep in de mijnbouw, hebben geen nadelige gevolgen voor uw pensioen.
DUITSLAND
Vanaf 50 jaar kan een mijnwerker een pensioen krijgen wanneer hij geen beroep meer uitoefent dat financieel evenwaardig is aan zijn werk in de mijnbouw. Om dit pensioen te krijgen moet u wel een wachttijd van 25 jaar aantonen.
ð
Revalidatiemaatregelen
In de pensioenwetgeving wordt uitgegaan van het principe „revalidatie gaat vo´o´r pensioen”. Indien de verdiencapaciteit van de verzekerde door middel van een revalidatiemaatregel kan worden gehandhaafd of verbeterd, dan zorgt de pensioenverzekering eerst voor medische of beroepsrevalidatie in plaats van een pensioen toe te kennen.
ð
Bedrag van het pensioen
Het pensioenbedrag wordt berekend aan de hand van de premies die u tijdens uw gehele verzekeringsloopbaan heeft betaald. Die verzekeringsloopbaan kan eventueel langer zijn dan uw totale tijd van arbeid, aangezien ook de premievrije tijdvakken (bv. schoolopleiding) in aanmerking worden genomen.
7. Ouderdomspensioenen Al wie verplicht aangesloten is bij de invaliditeitsverzekering (zie punt 6) is ook verplicht aangesloten bij de ouderdomsverzekering. Let op: een pensioen wordt enkel toegekend op aanvraag. Die aanvraag moet u indienen bij het bevoegde socialezekerheidsorgaan (zie punt 2). Het ouderdomspensioen is een soort beloning voor uw werk tijdens uw actief leven. Voorwaarde is, dat u een bepaalde leeftijd heeft bereikt en dat een minimumverzekeringsduur (wachttijd) vervuld is. Voor de wachttijden van 5, 15 en 25 jaar worden alle kalendermaanden in aanmerking genomen waarin u premies heeft betaald of een kind van minder dan drie jaar heeft opgevoed. Voor de wachttijd van 35 jaar worden ook de duur van de opleiding en de opvoeding van een kind onder de tien jaar in aanmerking genomen. Indien u bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd uw beroepsbezigheden beperkt zonder deze volledig stop te zetten, kunt u kiezen voor een gedeeltelijk ouderdomspensioen (eenderde, de helft of tweederde van het volledig pensioen). Ook kunt u beslissen uw pensioen nog niet meteen aan te vragen. Als u op 65 jaar beslist het ouderdomspensioen niet of slechts gedeeltelijk aan te vragen, wordt achteraf uw volledig pensioen verhoogd met 0,5 % per maand (6 % per jaar) voor het niet opgenomen gedeelte.
41
ð
Gewoon ouderdomspensioen (Regelaltersrente)
premievrije tijdvakken (bv. voor schoolopleiding of invaliditeitspensioen) worden aangerekend.
U kunt dit pensioen krijgen vanaf 65 jaar, indien u ten minste vijf verzekeringsjaren aantoont.
8. Uitkeringen aan nabestaanden
Bij dit pensioen mag u onbeperkt bijverdienen.
Wie bij de verplichte invaliditeitsverzekering is aangesloten (zie punten 6 en 7) is ook bij de verplichte nabestaandenverzekering aangesloten.
ð
Vervroegde pensioenen
Wie 35 verzekeringsjaren vervulde, heeft vanaf 63 jaar recht op een ouderdomspensioen. Voor personen die geboren zijn na 31 december 1937 wordt de leeftijdsgrens geleidelijk opgetrokken tot 65 jaar. Ernstig gehandicapten, beroepsinvaliden of algemeen invaliden hebben recht op een ouderdomspensioen vanaf 60 jaar, na een wachttijd van 35 jaar. Het ouderdomspensioen voor werklozen (Altersrente wegen Arbeitslosigkeit) of na een uitgroeibaan wordt toegekend aan verzekerden die aan de volgende voorwaarden voldoen: — de leeftijd van 60 jaar hebben bereikt; — werkloos zijn bij het begin van het pensioen en in totaal 52 weken werkloos zijn geweest na het bereiken van de leeftijd van 58 jaar en zes maanden of gedurende 24 kalendermaanden een uitgroeibaan hebben gehad; — 15 verzekeringsjaren aantonen; — in de loop van de laatste tien jaar ten minste acht jaar verplichte premies hebben betaald. Voor mijnwerkers gelden er bijzondere regels. Zij hebben op 60 jaar en na een wachttijd van 25 jaar recht op een ouderdomspensioen.
ð
Ouderdomspensioen voor vrouwen
Vrouwelijke verzekerden kunnen vanaf 60 jaar met pensioen indien zij meer dan tien jaar verplicht verzekerd zijn geweest na hun veertigste verjaardag. Hun wachttijd is 15 jaar. Voor verzekerden die na 31 december 1940 geboren zijn, wordt de leeftijdsgrens echter geleidelijk opgetrokken tot 65 jaar.
ð
Optrekking van de leeftijdsgrens
Onder bepaalde voorwaarden gelden er overgangsmaatregelen voor het optrekken van de leeftijdsgrens bij vervroegd pensioen. De overgangsmaatregelen hebben tot gevolg dat de leeftijdsgrens niet of minder snel wordt opgetrokken.
ð
Bedrag van het pensioen
Het pensioenbedrag wordt berekend aan de hand van de socialezekerheidspremies die tijdens de gehele verzekeringsloopbaan zijn betaald. De verzekeringsloopbaan is eventueel langer dan de totale duur van uw arbeid, aangezien ook
42
Let op: u krijgt alleen een pensioen als u dit zelf aanvraagt. Die aanvraag moet bij het bevoegd socialezekerheidsorgaan worden ingediend (zie punt 2).
ð
Weduwe- en weduwnaarspensioen (Witwen- und Witwerrenten)
Indien de echtgeno(o)t(e) van de overleden verzekerde 45 jaar oud is, of beroeps- of algemeen invalide is, of een eigen kind of dat van de verzekerde opvoedt, ontvangt hij/zij een pensioen dat 60 % bedraagt van het pensioen dat de overledene zou hebben ontvangen (große Witwenrente). In alle andere gevallen ontvangt de langstlevende echtgeno(o)t(e) 25 % van het volledige pensioen dat de verzekerde zou hebben ontvangen (kleine Witwenrente). Voorwaarde is, dat de verzekerde vo´o´r het overlijden een verzekeringsperiode van vijf jaar had vervuld, of dat hij/zij gepensioneerd was op het ogenblik van het overlijden.
ð
Wezenpensioen
Indien e´e´n van de ouders nog in leven is, heeft de wees recht op 1/10 van het pensioen dat de overleden verzekerde zou hebben ontvangen. De vereiste verzekeringsperiode is dezelfde als voor de weduwen/weduwnaars. Indien beide ouders overleden zijn, bedraagt het wezenpensioen normaal 1/5 van pensioen dat de overleden verzekerde zou hebben ontvangen; het wordt bij overlijden van de verzekerde en van de andere ouder uitbetaald. Het wezenpensioen wordt normaal toegekend tot 18 jaar, en bij school- of beroepsopleiding tot 27 jaar.
ð
Wachttijd
Voor de wachttijd van vijf jaar worden de kalendermaanden met vrijwillige en verplichte premies in aanmerking genomen. Wanneer de verzekerde overlijdt binnen de zes jaar na het bee¨indigen van zijn opleiding, gelden soepeler voorwaarden.
ð
Bijverdiensten
Het pensioen van de weduwe/weduwnaar wordt verminderd indien haar/zijn eigen inkomen (inclusief eigen pensioen) een bepaald nettobedrag
DUITSLAND
overschrijdt (tweede semester 2000 655,74 euro (1 282,51 DEM) per maand). Die inkomensgrens wordt verhoogd voor elk kind dat recht heeft op een wezenpensioen. Het wezenpensioen kan enkel na de leeftijd van 18 jaar worden verminderd. Vanaf die leeftijd wordt rekening gehouden met het gedeelte van de eigen inkomsten van de wees dat een bepaald bedrag overschrijdt (tweede semester 2000 437,15 euro (855 DEM)).
ð
— —
—
Bedrag van het pensioen
Het pensioenbedrag wordt berekend aan de hand van de socialezekerheidsbijdragen die de overleden verzekerde betaald heeft in de loop van zijn volledige verzekeringsloopbaan. De verzekeringsloopbaan is eventueel langer dan de volledige duur van zijn arbeid, aangezien ook premievrije tijdvakken (bv. de schoolopleiding) in aanmerking worden genomen.
ð
—
Uitkering bij overlijden
Bij overlijden van de verzekerde wordt een uitkering betaald ter compensatie van de begrafeniskosten, op voorwaarde dat de overledene op 1 januari 1989 bij de ziekteverzekering was aangesloten. Die uitkering bedraagt 1 073,71 euro (2 100 DEM).
De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijk van het tijdvak dat u premies heeft betaald, alsook van uw leeftijd: het varieert van zes maanden voor personen van minder dan 45 jaar die twaalf maanden gewerkt hebben in de laatste drie jaar, tot maximaal 32 maanden voor personen van meer dan 57 jaar die 64 maanden hebben gewerkt in de laatste zeven jaar. De uitkering wordt gedurende maximaal twaalf weken geschorst (Sperrzeit) als u: — zelf uw arbeidscontract bee¨indigd heeft; — het door het Arbeidsbureau aangeboden werk weigert; — weigert deel te nemen aan redelijke arbeidsinpassingsmaatregelen.
Ook bij het overlijden van e´e´n van uw gezinsleden kan in bepaalde omstandigheden een uitkering bij overlijden van 536,86 euro (1 050 DEM) worden toegekend.
ð
9. Werkloosheid
ð
Alle werknemers, met inbegrip van de personen in opleiding, zijn tegen werkloosheid verzekerd. Voor banen van een beperkt aantal uren (minder dan 15 uur per week of een loon van maximaal 322,11 euro (630 DEM) per maand) geldt de werkloosheidsverzekering niet. De werkloosheidsverzekering wordt beheerd door het Federale Arbeidsbureau (Bundesanstalt fu¨r Arbeit) dat ook de arbeidsbemiddeling en de revalidatie verzorgt. Dit bureau is ook bevoegd voor het toekennen van uitkeringen bij werkloosheid. Er bestaan twee soorten uitkeringen: —
de werkloosheidsuitkering (Arbeitslosengeld), en
—
de werklozenbijstand (Arbeitslosenhilfe).
ð
Werkloosheidsuitkering
Als u in dienstbetrekking of in opleiding werkt en uw baan verliest, heeft u in beginsel recht op een werkloosheidsuitkering op voorwaarde dat u:
DUITSLAND
zich bij het Arbeidsbureau (Arbeitsamt) als werkloze laat registreren en de uitkering aanvraagt; per week geen of minder dan 15 uur arbeid verricht; beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt (d.w.z. tot werken in staat en bereid alle passende arbeid te aanvaarden) en zelf actief op zoek bent naar werk; de wachttijd heeft vervuld, dit wil zeggen u moet in de laatste drie jaar ten minste twaalf maanden premieplichtige arbeid hebben verricht.
Werklozenbijstand
Naast de werkloosheidsuitkering heeft u recht op werklozenbijstand, indien u als behoeftig kunt worden beschouwd.
Formaliteiten
Als uitkerings- of bijstandstrekker bent u verplicht zich bij het Arbeidsbureau te melden telkens als u een oproep ontvangt. Wanneer u aan die oproep geen gevolg geeft, kan de werkloosheidsuitkering of de bijstand gedurende twee weken worden geschorst. Als u binnen de volgende 14 dagen opnieuw geen gevolg geeft aan een oproep, kan de uitkering gedurende ten minste vier weken worden geschorst. Ook bent u verplicht uit eigen beweging onmiddellijk alle wijzigingen in uw persoonlijke omstandigheden en in de omstandigheden van uw gezinsleden aan het Arbeidsbureau mee te delen, voorzover deze van invloed kunnen zijn op uw recht op uitkering (bv. de toekenning van een pensioen, opnieuw gaan werken).
ð
Andere uitkeringen
Tijdens de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekering in uw naam een aantal premies: — premies voor de ziekteverzekering. Voor uw rechten inzake ziekteverzekering zie punt 3;
43
— —
premies voor de sociale zorgverzekering; premies voor de wettelijke pensioenverzekering.
De werkloze die uitkering of bijstand ontvangt, is ook verzekerd tegen bepaalde ongevallen.
De kinderbijslag wordt maandelijks door het Arbeidsbureau (gezinsfonds, Familienkasse) betaald. Het geld wordt overgeschreven op uw eigen rekening of op die van uw werkgever, die het aan u uitkeert.
Al wie in Duitsland woont, heeft recht op kinderbijslag (Kindergeld) en op een opvoedingsuitkering (Erziehungsgeld) voor zijn kinderen.
Alle veranderingen van gegevens die u op het aanvraagformulier heeft ingevuld en die van invloed kunnen zijn op uw recht op kinderbijslag (bv. stopzetten van de beroepsopleiding van uw kind), moet u ongevraagd en onmiddellijk aan het Arbeidsbureau meedelen.
A. KINDERBIJSLAG
B.
10. Gezinsuitkeringen
Kinderbijslag wordt in de regel toegekend voor kinderen tot 18 jaar. Daarna kan het recht op kinderbijslag blijven bestaan: — voor kinderen die nog geen 21 jaar oud zijn, werkloos zijn en in Duitsland, een andere EU-lidstaat, in IJsland, Liechtenstein of Noorwegen voor arbeidsbemiddeling ter beschikking staan; — voor kinderen die nog geen 27 jaar oud zijn en studeren of een beroepsopleiding volgen, of zich in een overgangsfase bevinden van ten hoogste vier maanden tussen twee opleidingscycli, of vrijwillig gedurende e´e´n jaar sociale of ecologische dienstverlening verrichten; — voor kinderen die wegens een fysieke, mentale of psychische handicap niet in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. Kinderen ouder dan 18 jaar geven geen recht op kinderbijslag, indien zij per kalenderjaar voor meer dan 6 657,02 euro (13 020 DEM) inkomsten hebben.
ð
Bedrag
De kinderbijslag bedraagt 138,05 euro (270 DEM) per maand voor het eerste en het tweede kind, 153,39 euro (300 DEM) voor het derde kind en 178,95 euro (350 DEM) voor elk volgend kind. Let op: er wordt geen kinderbijslag uitgekeerd voor kinderen voor wie u of uw echtgeno(o)t(e) reeds soortgelijke uitkeringen ontvangt. Gezinsbijslagen die u in een andere lidstaat van de EU ontvangt, kunnen ertoe leiden dat uw recht op kinderbijslag in Duitsland geheel of gedeeltelijk vervalt.
ð
Aanvraag en uitbetaling
Kinderbijslag wordt enkel op schriftelijk verzoek toegekend. Het formulier kunt u verkrijgen bij het Arbeidsbureau.
44
OPVOEDINGSTOELAGE (ERZIEHUNGSGELD)
De opvoedingstoelage wordt gewoonlijk uitbetaald aan de moeder, en onder bepaalde omstandigheden ook aan de vader, op voorwaarde dat zij zelf het kind verzorgen en opvoeden. De ouder heeft recht op deze uitkering zolang hij of zij niet meer dan 19 uren per week werkt. De opvoedingsuitkering bedraagt maximaal 306,78 euro (600 DEM) per maand en is afhankelijk van de inkomsten van de ouders. De uitkering kan tot de 24e levensmaand van het kind worden betaald. De uitkeringsbevoegdheid voor deze toelage verschilt naar gelang van de deelstaat. Inlichtingen hierover krijgt u bij uw ziekenfonds.
11. Nadere inlichtingen Nadere inlichtingen krijgt u bij uw ziekenfonds (Krankenkasse), uw Berufsgenossenschaft, het bevoegd orgaan voor de pensioenverzekering, of uw Arbeidsbureau (Arbeitsamt). Voor de nieuwe deelstaten gelden ten dele specifieke regels die niet in deze handleiding zijn opgenomen. Ook de pensioenverzekering voor landbouwers, de verzekering voor ambachtslieden en de sociale verzekering voor kunstenaars en publicisten werden hier niet besproken. Voor nadere inlichtingen daarover kunt u zich tot de bevoegde verzekeringsorganen wenden. Hieronder volgen de namen en adressen van de verzekeringsinstellingen die als verbindingsorgaan optreden voor de verschillende takken van de sociale zekerheid. Indien u problemen of vragen heeft met betrekking tot de sociale zekerheid in Duitsland of in e´e´n of meer lidstaten, moet u zich tot het bevoegde verbindingsorgaan wenden.
DUITSLAND
Takken van de sociale zekerheid; EU-lidstaat waarmee het verbindingsorgaan werkt
Naam en adres van het verbindingsorgaan
Ziekteverzekering, alle landen
Deutsche Verbindungsstelle Krankenversicherung — Ausland Postfach 200464 D-53134 Bonn
Ongevallenverzekering, alle landen
Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften e. V. Postfach 2052 D-53754 Sankt Augustin
Werkloosheidsverzekering en gezinsuitkeringen, alle landen
Bundesanstalt fu¨r Arbeit Regensburger Straße 104 D-90478 Nu¨rnberg
Arbeiderspensioenverzekering, Verenigd Koninkrijk en Ierland
LVA Freie und Hansestadt Hamburg (LVA = Landesversicherungsanstalt = Verzekeringsbureau van de deelstaat) ¨ berseering 10 U D-22297 Hamburg Tel. (49-40) 63 81-0
Arbeiderspensioenverzekering, Frankrijk en Luxemburg
LVA Rheinland-Pfalz Eichendorffstraße 4-6 D-67346 Speyer Tel. (49-6232) 17-0
Arbeiderspensioenverzekering, Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden
LVA Schleswig-Holstein Ziegelstraße 150 D-23556 Lu¨beck Tel. (49-451) 48 45-0
Arbeiderspensioenverzekering, Belgie¨ en Spanje
LVA Rheinprovinz Ko¨nigsallee 71 D-40215 Du¨sseldorf Tel. (49-211) 937-0
Arbeiderspensioenverzekering, Italie¨
LVA Schwaben An der Blauen Kappe 18 D-89152 Augsburg Tel. (49-821) 500-0
Arbeiderspensioenverzekering, Portugal
LVA Unterfranken Friedenstraße 12/14 D-97072 Wu¨rzburg Tel. (49-931) 802-0
Arbeiderspensioenverzekering, Nederland en IJsland
LVA Westfalen Gartenstraße 194 D-48147 Mu¨nster Tel. (49-251) 238-0
Arbeiderspensioenverzekering, Griekenland
LVA Baden-Wu¨rttemberg Adalbert-Stifter-Straße 105 D-70437 Stuttgart Tel. (49-711) 848-1
Arbeiderspensioenverzekering, Oostenrijk
LVA Oberbayern Thomas-Dehler-Straße 3 D-81737 Mu¨nchen Tel. (49-89) 67 81-0
Bediendenpensioenverzekering, alle landen
Bundesversicherungsanstalt fu¨r Angestellte Ruhrstraße 2 D-10709 Berlin Tel. (49-30) 865-1
Mijnwerkersverzekering, alle landen
Bundesknappschaft Pieperstraße 14-28 D-44789 Bochum Tel. (49-234) 304-0
DUITSLAND
45
GRIEKENLAND 1. Inleiding
—
Het belangrijkste socialezekerheidsorgaan van Griekenland is het IKA (Idryma Koinonikon Asphaliseon — Instituut voor Sociale Verzekeringen), waarbij de meeste werknemers verzekerd zijn. Het verzekeringsstelsel van het IKA dekt alle werknemers die niet onder een van de kleine speciale verzekeringsstelsels vallen.
—
— —
verstrekkingen en uitkeringen bij ziekte en moederschap (zie punt 2); verstrekkingen en uitkeringen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 3); pensioenen bij invaliditeit, ouderdom en overlijden (punten 4, 5 en 6); werkloosheidsuitkeringen (punt 7); gezinsbijslagen (punt 8).
Naast het IKA bestaan er bijzondere stelsels voor ambtenaren, voor bepaalde categoriee¨n van werknemers (bv. bankpersoneel en journalisten), voor boeren, die onder het OGA vallen (Organismos Georgikon Asphaliseon — Nationaal Instituut van Landbouwverzekeringen) en voor zelfstandigen, die bij eigen verzekeringsfondsen (bv. TAE (Tameio Asphaliseos Emporon), TEVE enz.) verzekerd zijn. De adressen van deze organen vindt u in punt 9.
ð
Hoe aansluiten?
Voor elk verzekeringsorgaan gelden andere regels. De socialezekerheidsprestaties en de voorwaarden en formaliteiten voor de toekenning ervan, verschillen van verzekeringsorgaan tot verzekeringsorgaan. Aangezien het IKA het grootste Griekse socialezekerheidsstelsel is en model staat voor de meeste andere stelsels, licht deze handleiding vooral de door het IKA aan zijn leden geboden sociale bescherming toe. Indien u een beroep uitoefent dat door een ander verzekeringsstelsel wordt gedekt, moet u zich tot de daarvoor bevoegde instelling wenden. Als u niet weet onder welk socialezekerheidsstelsel u valt, kan u inlichtingen vragen bij het plaatselijk IKA-bureau (ypokata´stima) van uw woonplaats. Het IKA omvat de verzekeringstakken ziekte, moederschap en ouderdom, terwijl een bijzonder orgaan, het OAED (Organismos Apascholiseos Ergatikou Dynamikou — Instituut voor Tewerkstelling) voor de takken werkloosheid en gezinsbijslagen bevoegd is. De premies van het OAED worden evenwel ook door het IKA geheven.
ð
Welke risico’s worden door de Griekse sociale verzekering gedekt?
Als u in Griekenland werkt, heeft u recht op socialezekerheidsprestaties onder dezelfde voorwaarden als de Griekse werknemers. Ook de in Griekenland wonende leden van uw gezin hebben recht op dezelfde prestaties als de gezinsleden van een Griekse werknemer. Het Griekse socialezekerheidsstelsel voor werknemers omvat de volgende prestaties:
GRIEKENLAND
—
Zodra u in Griekenland werkt, moet uw werkgever de nodige formaliteiten vervullen voor uw inschrijving bij het IKA (of bij het bevoegde speciale verzekeringsstelsel). Het uitvoeringsorgaan van de sociale zekerheid reikt u vervolgens een verzekeringsboekje of andere verzekeringsdocumenten uit. Als u bij het IKA verzekerd bent, krijgt u een verzekerings- en premiekaart met de initialen „DATE”. Bewaar deze kaart zorgvuldig; het is een bewijs dat u verzekerd bent en het zal de contacten met het verzekeringsorgaan en met uw werkgever vergemakkelijken. Indien u als zelfstandige werkt, moet u zich inschrijven bij de bevoegde socialezekerheidsinstelling (meestal TAE of TEVE).
ð
IKA-premies
Uw socialezekerheidspremie wordt van uw loon afgetrokken. Een deel van de kosten draagt u zelf, de rest komt voor rekening van de werkgever. Beide delen worden evenwel samen betaald: uw werkgever moet de gehele premie overmaken aan het IKA, daarna trekt hij uw gedeelte van de premie van uw loon af.
ð
Wat te doen indien u het met een beslissing van het IKA niet eens bent?
Indien u het niet eens bent met een beslissing van het bevoegde bureau van het IKA, kan u daartegen bezwaar aantekenen bij de plaatselijke administratieve commissie van uw IKA-bureau, en dit binnen 30 dagen na ontvangst van die beslissing. Voor een bezwaar tegen een pensioenbeslissing is de termijn drie maanden. Voor beslissingen in verband met verstrekkingen bij ziekte is de termijn evenwel e´e´n maand. Indien u het ook niet eens bent met de beslissing van die administratieve commissie, kan u binnen de 60 dagen na ontvangst van de beslissing bij de bevoegde administratieve rechter beroep aantekenen.
47
2. Ziekte en moederschap Het IKA verleent: — verstrekkingen bij ziekte: medische behandeling, geneesmiddelen en ziekenhuisbehandeling (punt A); — ziekengeld: uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid wegens ziekte (punt B); — uitkeringen bij moederschap (punt C). Wanneer u (of uw gezinsleden) in een andere lidstaat verblijft (verblijven), heeft u onder bepaalde omstandigheden toch nog recht op prestaties. A.
VERSTREKKINGEN BIJ ZIEKTE
Volgende personen hebben recht op verstrekkingen van de ziekteverzekering van het IKA-stelsel: — werknemers die bij het IKA verzekerd zijn; — gepensioneerden die onder het IKA-stelsel vallen, dit wil zeggen alle personen die een invaliditeits-, ouderdoms- of nabestaandenpensioen ontvangen; — personen die een pensioen ontvangen uit een bijzonder fonds en die tijdens hun beroepsloopbaan tegen ziekte verzekerd waren; — de personen ten laste van verzekerden en gepensioneerden; — werklozen die een werkloosheidsuitkering ontvangen.
ð
Voorwaarden
Om recht op verstrekkingen te hebben, moet u aantonen dat u tijdens het kalenderjaar voorafgaand aan de dag waarop u zich ziek heeft gemeld of tijdens de laatste periode van 15 maanden, met aftrekking van het aantal werkdagen tijdens de laatste drie maanden, ten minste 50 dagen gewerkt heeft. Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag. De jaarlijkse betaalde vakantiedagen worden als werkdagen aangerekend. Voor het vaststellen van het recht op verstrekkingen bij ziekte, worden ook de dagen waarop ziekte- of werkloosheidsuitkeringen betaald werden, meegeteld als verzekeringsdagen. Zo nodig kunnen ook tijdvakken van verzekering die in een andere lidstaat van de EU vervuld zijn, bij de verzekeringstijdvakken van Griekenland worden geteld, ondanks het feit dat die mogelijkheid in de nationale regelgeving niet wordt voorzien. Inlichtingen over de formaliteiten die daarbij in acht genomen worden, krijgt u bij uw plaatselijke IKAbureau.
ð
Gezondheidsboekje
Meestal moet u uw gezondheidsboekje voorleggen als u verstrekkingen wenst voor uzelf of voor
48
uw gezinsleden, anders kan de arts, de apotheker of het ziekenhuis niet weten of u al dan niet verzekerd bent. Zodra u verzekerd bent, moet u uw persoonlijk gezondheidsboekje aanvragen. Ook moet u een aanvraag indienen voor een gezondheidsboekje voor gezinsleden die te uwen laste komen, die ook recht hebben op een afzonderlijk gezinsgezondheidsboekje.
ð
Verstrekkingen
U heeft recht op de volgende verstrekkingen: — medische behandeling; — geneesmiddelen; — behandeling in een ziekenhuis; — paraklinisch onderzoek; — therapiee¨n; — gebruikelijke en speciale hulp- en kunstmiddelen, met inbegrip van prothesen; — geneeskrachtige baden. U kan deze verstrekkingen krijgen vanaf het begin van uw ziekte, en dat zolang u er recht op heeft. De duur van dat recht is in uw gezondheidsboekje vermeld. Ook indien een bepaalde ziekte langer dan de periode van het recht duurt, worden de verstrekkingen voortgezet tot u genezen wordt verklaard (voortgezette behandeling). Uw aandeel in de kosten van de verstrekkingen is vastgelegd in de IKA-verordening en kan nooit meer dan 25 % van het totale bedrag zijn. Voor nadere inlichtingen over de verstrekkingen en over de, eventueel verschuldigde, eigen bijdrage in de kosten van de behandeling, kan u zich tot het plaatselijk IKA-bureau wenden.
B.
ZIEKENGELD
Alle voor uitkeringen bij ziekte verzekerde werknemers hebben recht op ziekengeld.
ð
Voorwaarden
U heeft recht op ziekengeld als u sedert ten minste drie dagen niet meer werken kan wegens een ziekte die niet aan uw eigen schuld te wijten is, en u tijdens het kalenderjaar voorafgaand aan de dag waarop u zich ziek heeft gemeld of tijdens de laatste periode van 15 maanden, met aftrekking van het aantal werkdagen tijdens de laatste drie maanden van die periode van 15 maanden, ten minste honderd dagen gewerkt heeft. Een „werkdag” is een dag van arbeid of van verzekering. De dagen van het jaarlijks betaald verlof worden als werkdagen beschouwd. Voor het vaststellen van het recht op ziekengeld, worden de dagen waarop een werkloosheidsuitkering betaald werd niet meegeteld als verzekeringsdagen. Zo nodig worden tijdvakken van
GRIEKENLAND
verzekering die u in een andere lidstaat van de EU heeft vervuld, bij de in Griekenland vervulde verzekeringstijdvakken geteld, ondanks het feit dat die mogelijkheid in de regels van het IKA niet wordt voorzien. In dat geval kan u bij uw plaatselijk IKA-bureau informeren naar de nodige formaliteiten.
ð
Bedrag van de uitkering
Het ziekengeld bedraagt in de regel 50 % van het referteloon van de categorie van verzekerden waarbij u ingedeeld bent op grond van uw gemiddeld loon over de laatste 30 werkdagen van het aan de ziekmelding voorafgaande kalenderjaar. Het basistarief van het ziekengeld wordt per ten laste komend gezinslid met 10 % verhoogd, maar kan in totaal niet meer dan 70 % zijn van het referteloon van uw categorie van verzekerden. Ook is er een maximumbedrag voor het ziekengeld vastgesteld. Indien u voor rekening van het IKA in een openbaar of particulier ziekenhuis wordt behandeld, en geen personen ten laste heeft, wordt het ziekengeld met tweederde gekort. Het ziekengeld wordt slechts toegekend vanaf de vierde dag nadat de arbeidsongeschiktheid bij het bevoegde orgaan is gemeld.
ð
Duur van de uitkering
C. MOEDERSCHAPSVERZEKERING Bij de geboorte van een kind worden een geboortetoelage en een zwangerschapsuitkering verleend. De geboortetoelage kan worden aangevraagd door een vrouw die zelf verzekerd is of een pensioen ontvangt, en door een man die zelf verzekerd is of een pensioen ontvangt, van wie de echtgenote als ten laste komend gezinslid medeverzekerd is. De zwangerschapsuitkering daarentegen wordt enkel gegeven aan vrouwen die zelf aangesloten zijn bij de ziekte- en moederschapsverzekering (rechtstreeks verzekerden).
ð
Geboortetoelage
De geboortetoelage is een vast bedrag dat bij de geboorte van een kind wordt toegekend. Om de geboortetoelage te ontvangen, moet het gezondheidsboekje van de verzekerde vrouw of het gezinsgezondheidsboekje van de echtgenote van een IKA-verzekerde of een IKA-gepensioneerde, samen met de geboorteakte van het pasgeboren kind worden voorgelegd. Om recht te hebben op de geboortetoelage moet u ten minste 50 dagen gewerkt hebben tijdens het voorafgaande kalenderjaar of de laatste periode van 15 maanden, met aftrekking van het aantal werkdagen tijdens de laatste drie maanden van die periode van 15 maanden.
Bij 100 werkdagen wordt ten hoogste 182 dagen ziekengeld betaald voor e´e´n en dezelfde ziekte of enige andere ziekte in dezelfde periode. Bij 300 werkdagen gedurende de twee jaar voorafgaand aan de dag waarop u zich ziek heeft gemeld, wordt ten hoogste 360 dagen ziekengeld betaald voor dezelfde ziekte.
ð
Die periode kan tot ten hoogste 720 dagen worden verlengd wanneer u in totaal 4 500 dagen heeft gewerkt, of wanneer u 1 500 dagen gewerkt heeft, waarvan 600 dagen in de vijf jaar vo´o´r de ziekmelding. Als de arbeidsongeschiktheid aan tuberculose te wijten is, kan tot 360 dagen ziekengeld worden toegekend.
Tijdens uw zwangerschapsverlof wordt deze uitkering betaald vanaf 56 dagen vo´o´r de vermoedelijke datum van de bevalling tot 56 dagen na de geboorte van het kind.
ð
Om de uitkering te krijgen moet u ten minste 200 dagen gewerkt hebben tijdens de laatste twee jaar vo´o´r de bevalling, en moet u bovendien echt uw werk onderbroken hebben.
Formaliteiten
Voor het toekennen van ziekengeld moet u de volgende bescheiden voorleggen: — een arbeidsongeschiktheidsattest dat opgesteld is door een IKA-dokter; — uw verzekerings- en premiekaart (DATE); — uw persoonlijk gezondheidsboekje; — het gezinsgezondheidsboekje; — een verklaring van de werkgever over de vermoedelijke duur van uw arbeidsongeschiktheid.
GRIEKENLAND
Zwangerschapsuitkering
Het bedrag van deze uitkering is hetzelfde als dat van het ziekengeld (zie punt B), met inbegrip van de toeslagen voor ten laste komende personen. Voor de zwangerschapsuitkering is evenwel geen maximumbedrag vastgesteld.
ð
Voorwaarden voor het recht op zwangerschapsuitkering
Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag. Ook de dagen van de jaarlijkse betaalde vakantie worden als werkdagen beschouwd. De dagen waarop u ziekengeld of een werkloosheidsuitkering kreeg, worden daarentegen niet meegerekend. Zo nodig kunnen de tijdvakken van verzekering die u in een andere lidstaat van de EU heeft vervuld, bij de in Griekenland vervulde worden geteld, ondanks het feit dat in de regels
49
van het IKA niet in deze mogelijkheid wordt voorzien. Inlichtingen over de nodige formaliteiten kan u vragen bij het plaatselijke IKA-bureau.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Als werknemer bent u in het IKA-stelsel verzekerd bij: — ongevallen tijdens uw werk of in verband met uw werk (arbeidsongevallen); — ongevallen op de weg van en naar uw werk (worden als arbeidsongevallen beschouwd); — ongevallen die geen arbeidsongevallen zijn; — ziekten die veroorzaakt zijn door schadelijke invloeden tijdens uw werk, op voorwaarde dat zij op de lijst van de beroepsziekten vermeld staan. Ongevallen en beroepsziekten vormen geen aparte tak van de verzekering. De daardoor veroorzaakte ziekte of tijdelijke arbeidsongeschiktheid wordt gedekt door het ziekteverzekeringsstelsel (zie 2 A en 2 B), terwijl invaliditeit en overlijden gedekt worden door het pensioenstelsel (zie 4 en 6). Wel worden bij ongevallen (en in het bijzonder arbeidsongevallen) of beroepsziekten minder strenge voorwaarden gesteld voor de toekenning van de verzekeringsprestaties.
ð
Arbeidsongevallen
U heeft recht op uitkeringen e´n verstrekkingen, ongeacht de duur van uw verzekering. U heeft dus recht op de prestaties zonder dat daarvoor een bepaald aantal werkdagen wordt vereist. Indien u door een arbeidsongeval alleen maar tijdelijk en gedeeltelijk arbeidsongeschikt bent, wordt dit ongeval als een ziektegeval behandeld. Wel zijn daarbij een paar speciale regels van toepassing. Als u niet kunt aantonen dat u tijdens het kalenderjaar vo´o´r het ongeval 30 dagen heeft gewerkt, wordt uw uitkering berekend op basis van het referteloon van de categorie van verzekerden waartoe u volgens uw dagloon op de datum van het ongeval behoorde. De uitkering wordt toegekend vanaf de dag waarop het ongeval bij het verzekeringsorgaan gemeld werd. Er zijn geen drie dagen wachttijd zoals bij ziekte, behalve indien de arbeidsongeschiktheid niet langer dan drie dagen duurt. Indien het arbeidsongeval een blijvende invaliditeit of de dood als gevolg heeft, ontvangt u een invaliditeitspensioen, of ontvangen de personen te uwen laste een nabestaandenpensioen (zie punten 4 en 6).
50
ð
Overige ongevallen (buiten het werk)
In het algemeen heeft u al recht op uitkeringen en verstrekkingen van zodra u de helft van het normaal vereiste aantal werkdagen heeft vervuld.
ð
Melding van het ongeval
U moet elk ongeval onmiddellijk (doen) melden aan uw werkgever en aan uw plaatselijk IKAbureau. Het ongeval moet in elk geval binnen vijf dagen worden gemeld. Nadere inlichtingen krijgt u van uw plaatselijk IKA-bureau.
ð
Beroepsziekten
Beroepszieken worden gelijkgesteld met slachtoffers van arbeidsongevallen. Dientengevolge worden ook aan hen de prestaties (medische behandeling, ziekengeld, pensioenen) toegekend zonder rekening te houden met hun aantal werkdagen. Om een beroep op de regeling voor beroepsziekten te kunnen doen, moet u aantonen dat u lijdt aan een chronische ziekte die op de officie¨le lijst der beroepsziekten staat, of dat u ziek bent als gevolg van e´e´n van de in die lijst vermelde beroepsbezigheden. De plaatselijke gezondheidsdiensten van IKA dienen na te gaan of uw geval beantwoordt aan de voorwaarden voor de erkenning als beroepsziekte.
4. Invaliditeit In de regel wordt een pensioen voor volledige invaliditeit toegekend aan werknemers met een — blijvende of tijdelijke — invaliditeit van meer dan 80 %. De verzekerde die invalide wordt verklaard, heeft recht op een volledig pensioen. Om recht te hebben op een pensioen voor volledige invaliditeit moet u aan de volgende voorwaarden voldoen: — het bevoegde IKA-bureau moet u een verklaring afgeven waaruit blijkt dat uw capaciteit een inkomen te verwerven met ten minste 4/5 verminderd is (invaliditeitsgraad 80 %); — deze verminderde arbeidsgeschiktheid moet ten minste e´e´n jaar duren; — u moet of a) in totaal ten minste 4 500 dagen gewerkt hebben, of b) 1 500 dagen gewerkt hebben, waarvan ten minste 600 dagen in de vijf jaar vo´o´r de vaststelling van de invaliditeit. Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag, met inbegrip van de betaalde vakantiedagen. De tijdvakken van verzekering in een andere lidstaat van de EU worden bij de in Griekenland
GRIEKENLAND
vervulde tijdvakken van verzekering geteld. Indien u tijdvakken van verzekering in een andere lidstaat vervuld heeft, moet u dit in uw pensioenaanvraag vermelden en daarbij alle verzekeringsbescheiden voegen die in uw bezit zijn.
ð
Formaliteiten
60 jaar (55 jaar voor vrouwen). Daarvoor moet u wel ten minste 4 500 dagen hebben gewerkt, waarvan 4/5 in een zwaar en ongezond beroep, en ten minste 1 000 van die werkdagen moeten in de periode van tien jaar vo´o´r ofwel de pensioenleeftijd ofwel het moment van indiening van de pensioenaanvraag vallen.
Samen met uw aanvraag voor een invaliditeitspensioen legt u de volgende documenten aan uw plaatselijk IKA-bureau voor: — al uw verzekeringsdocumenten (gezondheidsboekje, DATE enz.); — een verklaring omtrent de datum van het staken van uw arbeid; — voor gehuwden met minderjarige kinderen: een verklaring van de burgerlijke stand omtrent uw huwelijk en de geboorte van uw kinderen; — als u studerende of arbeidsongeschikte kinderen heeft: een verklaring van de onderwijsinstelling, of een verklaring van de bevoegde gezondheidsdienst; — een fotokopie van de door de politie verstrekte identiteitskaart.
Als u ten minste 10 500 dagen (nagenoeg 35 jaar) in loondienst heeft gewerkt, krijgt u al op 58 jaar een volledig pensioen (mannen en vrouwen).
ð
In bepaalde omstandigheden kan het pensioen twee of zelfs vijf jaar vroeger worden toegekend, maar dan wordt het bedrag wel met 0,5 % verminderd voor elke tot de normale leeftijdsgrens ontbrekende maand. Nadere inlichtingen over verlaagde pensioenen krijgt u van uw plaatselijk IKA-bureau.
Pensioen voor gewone invaliditeit
Dit pensioen wordt toegekend bij een invaliditeit van meer dan 67 % maar minder dan 80 %. Dat pensioen bedraagt 75 % van het invaliditeitspensioen. Als de verzekerde 6 000 dagen heeft gewerkt, of als de invaliditeit hoofdzakelijk aan psychologische aandoeningen te wijten is, krijgt hij/zij het volledige invaliditeitspensioen.
ð
Pensioen voor gedeeltelijke invaliditeit
Dit pensioen wordt toegekend aan verzekerden bij wie een invaliditeit van meer dan 50 % maar minder dan 67 % is vastgesteld. Dit pensioen bedraagt 50 % van het volledige invaliditeitspensioen. Als de invaliditeit hoofdzakelijk aan psychologische aandoeningen te wijten is, krijgt hij/zij 75 % van het volledige pensioen.
5. Ouderdomspensioenen Om recht te hebben op een ouderdomspensioen moet u een bepaalde leeftijd hebben bereikt, een bepaald aantal dagen hebben gewerkt en in sommige gevallen ook aan bijzondere voorwaarden voldoen. Als u ten minste 4 500 dagen gewerkt heeft, krijgt u een volledig pensioen op 65 jaar (60 jaar voor vrouwen). Als u ten minste 10 000 dagen gewerkt heeft, krijgt u het volledig pensioen al vanaf 62 jaar (57 jaar voor vrouwen). Als u een zwaar en ongezond beroep heeft uitgeoefend, krijgt u het volledige pensioen op
GRIEKENLAND
Vanaf 29 december 2000 heeft de verzekerde die 10 500 verzekeringsdagen in loondienst heeft gewerkt, waarvan 7 500 dagen in een zwaar en ongezond beroep, en zijn 55e levensjaar heeft bereikt, recht op een volledig pensioen. Bij het bereiken van zijn 53e levensjaar heeft hij recht op een pensioen verminderd met 0,005 % van het volledige pensioen voor elke maand die hij van bovengenoemde grens verwijderd is. Als u moeder bent van een ongehuwd kind van minder dan 18 jaar, kan u vanaf 55 jaar het volledige pensioen krijgen, op voorwaarde dat u 5 500 dagen gewerkt heeft en geen eigen pensioen ontvangt, noch van het IKA, noch van een andere verzekeringsinstelling.
Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag, met inbegrip van de betaalde vakantiedagen. Bij de vaststelling van het recht op een ouderdomspensioen kan rekening worden gehouden met maximaal 200 dagen ziekengeld en 200 dagen werkloosheidsuitkering, op voorwaarde dat die toegekend werden tijdens de tien aan de aanvraag voorafgaande jaren. Indien nodig kunnen ook de tijdvakken waarin een invaliditeitspensioen werd uitgekeerd, in aanmerking worden genomen. De tijdvakken van verzekering in een andere lidstaat van de EU kunnen bij de in Griekenland vervulde tijdvakken worden geteld. Indien u ooit in een andere lidstaat verzekerd was, moet u dit in uw pensioenaanvraag vermelden, en daarbij alle verzekeringsbescheiden voegen die in uw bezit zijn.
ð
Formaliteiten
Om een ouderdomspensioen aan te vragen, moet u samen met het juiste aanvraagformulier de volgende bescheiden voorleggen aan uw plaatselijk IKA-bureau: — al uw verzekeringsdocumenten (gezondheidsboekje, DATE enz.);
51
—
een verklaring omtrent de datum van het staken van uw arbeid;
—
voor gehuwden met minderjarige kinderen: een verklaring van de burgerlijke stand omtrent uw huwelijk en de geboorte van de kinderen;
—
als u studerende of arbeidsongeschikte kinderen heeft: een verklaring van de onderwijsinstelling, of een verklaring van de bevoegde gezondheidsdienst;
—
uw geboortedatum zoals aangegeven op uw identiteitsbewijs.
ð
Hoogte van het ouderdoms- en het invaliditeitspensioen
Het basisbedrag van het ouderdoms- en het invaliditeitspensioen wordt vastgesteld aan de hand van het aantal werkdagen van de verzekerde en de categorie van verzekerden waartoe hij/zij behoort, op grond van de hoogte van het loon tijdens de laatste vijf jaar voorafgaand aan de pensionering. Bovenop dit bedrag komen toeslagen voor: a) de echtgeno(o)t(e), indien hij/zij niet werkt en geen pensioen ontvangt; b) de kinderen (ten hoogste drie), indien zij ongehuwd zijn, niet werken, geen pensioen ontvangen, nog geen 18 jaar zijn, of nog geen 24 jaar (indien ze onderwijs volgen aan een hogeschool of universiteit in het binnen- of buitenland), of volledig arbeidsongeschikt zijn en de arbeidsongeschiktheid vo´o´r het 18e levensjaar is ontstaan en hiervoor aan de andere echtgeno(o)t(e) geen toeslag wordt toegekend, indien hij/zij een pensioen ontvangt.
6. Nabestaandenpensioenen en vergoeding van de begrafeniskosten De gezinsleden van een verzekerde hebben recht op een pensioen indien hij tot aan zijn dood in totaal 4 500 dagen heeft gewerkt, of indien hij 1 500 dagen heeft gewerkt, waarvan 300 in de vijf laatste jaren voor het overlijden. Bij overlijden door een arbeidsongeval hebben de gezinsleden altijd recht op een pensioen, ongeacht het aantal arbeidsdagen. Wanneer het overlijden te wijten is aan een ongeval dat niet als een arbeidsongeval kan worden beschouwd, wordt de helft van het vastgestelde aantal arbeidsdagen vereist. Gezinsleden van een overledene die reeds een IKA-pensioen wegens ouderdom of invaliditeit ontvingen, krijgen automatisch het nabestaandenpensioen, zonder dat het aantal werkdagen nog wordt nagetrokken.
52
Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag, met inbegrip van de betaalde vakantiedagen. De tijdvakken van verzekering in een andere lidstaat worden bij de in Griekenland vervulde tijdvakken van verzekering geteld. Indien u ooit in een andere lidstaat verzekerd was, moet u dit in uw pensioenaanvraag vermelden en er alle in uw bezit zijnde verzekeringsdocumenten bijvoegen.
ð
Gezinsleden
Bij overlijden van een IKA-verzekerde of IKAgepensioneerde hebben de volgende leden van het gezin (rechtgevende leden) recht op een nabestaandenpensioen: a) de nog levende echtgeno(o)t(e), in eerste instantie voor drie jaar, daarna wordt het pensioen verlengd indien hij/ zij op het moment van overlijden van de verzekerde/gepensioneerde ten minste 40 jaar oud was; b) de kinderen, indien zij ongehuwd zijn, niet werken, geen pensioen ontvangen, nog geen 18 jaar zijn, of nog geen 24 jaar (indien ze onderwijs volgen aan een hogeschool of universiteit in het binnen- of buitenland), volledig wees zijn, of indien zij ten laste kwamen van de overleden ouder, indien deze door de andere ouder was verlaten; volledig arbeidsongeschikte kinderen die vo´o´r het 18e levensjaar arbeidsongeschikt zijn geworden, hebben recht op een nabestaandenpensioen ongeacht hun leeftijd; c) kleinkinderen en stiefkinderen, wezen indien zij ten laste kwamen van de overledene; d) ouders en stiefouders, indien zij hoofdzakelijk ten laste kwamen van de overledene. Als de verzekerde echtgenoot in de eerste zes maanden van het huwelijk overlijdt, heeft de weduwe of weduwnaar geen recht op een pensioen. Wel krijgt de weduwe een pensioen indien de dood veroorzaakt werd door een ongeval, of indien uit het huwelijk een kind geboren werd of een kind door huwelijk gewettigd werd, of als er sprake is van zwangerschap. Als de gepensioneerde echtgenoot in de eerste 24 maanden van het huwelijk overlijdt, heeft de weduwe of weduwnaar geen recht op een pensioen.
ð
Bedrag van de pensioenen
Het weduwe- of weduwnaarspensioen bedraagt 70 % van het ouderdomspensioen waarop de overledene recht zou hebben gehad (of indien hij/ zij al gepensioneerd was, het ouderdomspensioen dat hij/zij ontving). Bij een nieuw huwelijk vervalt het recht op het weduwe-/weduwnaarspensioen. Het wezenpensioen bedraagt 20 % van het ouderdomspensioen waarop de overledene recht zou hebben gehad. Volle wezen ontvangen een pensioen van 60 %.
GRIEKENLAND
Het totaalbedrag van de nabestaandenpensioenen van de rechthebbende gezinsleden mag niet meer bedragen dan het volledig pensioen waarop de overledene recht zou hebben gehad. Volle wezen kunnen niet me´e´r ontvangen dan 80 % van het pensioen van de overledene. Als het totaal van de pensioenen deze grens overschrijdt, wordt elk pensioen evenredig verminderd.
ð
Formaliteiten
Voor het aanvragen van een nabestaandenpensioen zijn dezelfde documenten vereist als voor het ouderdomspensioen (zie punt 5). Bovendien moet een overlijdensakte en een verklaring over de samenstelling van het gezin van de overledene (verstrekt door de gemeente) worden ingediend. Het pensioen moet bij het plaatselijk IKA-bureau worden aangevraagd. Indien u in een andere lidstaat verblijft, kan u die aanvraag indienen bij het plaatselijke orgaan van de pensioenverzekering.
ð
Vergoeding van de begrafeniskosten
Bij overlijden van de verzekerde ontvangt de weduwe, de weduwnaar of degene die de begrafeniskosten heeft betaald, als vergoeding een vast bedrag, gelijk aan acht keer het refertedagloon van de hoogste verzekeringscategorie. De vergoeding voor de begrafeniskosten wordt toegekend voor verzekerden en gepensioneerden van het IKA-stelsel, alsook voor verzekerden en gepensioneerden van andere verzekeringsstelsels, voorzover zij onder de IKA-ziekteverzekering vielen. Bij overlijden van een gezinslid van deze personen worden de begrafeniskosten niet vergoed, tenzij hij/zij een overlijdenspensioen ontving. De vergoeding voor de begrafeniskosten wordt toegekend indien de verzekerde 100 dagen had gewerkt in het jaar voor zijn overlijden, of in de periode van 15 maanden voor zijn overlijden, met aftrekking van de laatste drie maanden. Indien de overledene gepensioneerd was, wordt vereist dat hij/zij verzekerd was tegen ziekte. Om de vergoeding voor de begrafeniskosten te ontvangen, moet de weduwe of weduwnaar bij het plaatselijk IKA-bureau de verzekerings- en premiekaart (DATE) of het pensioenboekje van zijn/haar overleden echtgeno(o)t(e) indienen, alsmede zijn/haar gezondheidsboekje, en een officiele overlijdensakte. Verder is voor de vergoeding van de begrafeniskosten ook een verklaring van de begrafenisonderneming in verband met de hoogte van de kosten nodig.
GRIEKENLAND
7. Werkloosheid Voor de werkloosheidsverzekering is het Instituut voor Tewerkstelling (OAED) bevoegd dat de volgende prestaties verleent: — werkloosheidsuitkering; — ziekengeld. Alle werknemers die onder de ziekteverzekering van een socialezekerheidsinstelling vallen, zijn automatisch ook gedekt door de werkloosheidsverzekering.
ð
Voorwaarden
U heeft recht op een werkloosheidsuitkering indien u: — zonder uw toedoen ontslagen werd; — arbeidsgeschikt en bereid tot werken bent; — ten minste 16 jaar bent; — zich persoonlijk bij het Arbeidsbureau heeft gemeld; — beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt; — aantoont dat u tijdens de laatste 14 maanden vo´o´r uw ontslag ten minste gedurende 125 dagen een werkloosheidsverzekering had, waarbij de dagen van de laatste twee maanden niet meetellen. Indien u voor het eerst een werkloosheidsuitkering aanvraagt, moet u daarnaast aantonen dat u tijdens de laatste twee jaar vo´o´r uw werkloosheid per jaar 80 verzekeringsdagen heeft vervuld. Zo nodig worden uw arbeidsdagen van een andere EU-lidstaat meegerekend, op voorwaarde dat u het formulier E 301 voorlegt, dat door de werkloosheidsverzekering van het land waar u het laatst werkte aan u is uitgereikt.
ð
Bedrag van de uitkering
De werkloosheidsuitkering bestaat uit een basisuitkering, met toeslagen voor de ten laste komende gezinsleden. De basisuitkering bedraagt 40 % van het loon dat u verdiende op het tijdstip van ontslag. Kantoorpersoneel ontvangt 50 % van het laatste salaris, maar nooit minder dan 2/3 van het loon van een ongeschoolde arbeider. De basisuitkering wordt met 10 % verhoogd voor elk gezinslid ten laste.
ð
Duur van de uitkering
De duur van de werkloosheidsuitkering hangt af van uw aantal werkdagen tijdens de 14 voorgaande maanden. Als u ten minste 125 dagen gewerkt heeft, ontvangt u de uitkering gedurende vijf maanden; bij 150 werkdagen is dat zes maanden; bij 200 werkdagen acht maanden; bij 220 werkdagen tien maanden en bij 250 werkdagen twaalf maanden.
53
De werkloosheidsuitkering wordt toegekend voor 25 dagen per maand. U kan na het verstrijken van de vermelde uitkeringsduur pas opnieuw een werkloosheidsuitkering ontvangen, wanneer u eerst weer het vereiste aantal dagen heeft gewerkt. De uitkering wordt geschorst zodra u opnieuw gaat werken, of indien u tijdelijk arbeidsongeschikt bent. Het recht op een werkloosheidsuitkering vervalt bij overlijden van de werkloze, bij toekenning van een pensioen, bij blijvende arbeidsongeschiktheid en indien de werkloze niet via het Arbeidsbureau beschikbaar is voor de arbeidsmarkt.
ð
Formaliteiten
Om een werkloosheidsuitkering te krijgen, moet u zich binnen de 60 dagen na het stopzetten van uw werk persoonlijk bij het Arbeidsbureau van uw woonplaats als werkloze melden, en daar de werkloosheidsuitkering aanvragen. De werkloosheidsuitkering wordt enkel toegekend indien het Arbeidsbureau u niet aan passend werk kan helpen. Bij de aanvraag voegt u de volgende documenten: — uw verzekeringsboekje (het door IKA uitgereikte DATE-verzekeringsboekje, of een ander bewijs van verzekering); — een bewijsstuk betreffende het bee¨indigen van de arbeidsovereenkomst; — een verklaring dat u geen ander werk verricht en dat u nieuwe werkzaamheden aan het Arbeidsbureau zal melden; — het gezondheidsboekje van uw gezinsleden.
ð
Ziekte tijdens de werkloosheid
Voor het recht op de prestaties van de ziekteverzekering worden de dagen waarover u werkloosheidsuitkering ontvangt, door uw ziekenfonds als arbeidsdagen aangemerkt. Indien u arbeidsongeschikt wordt door ziekte terwijl u een werkloosheidsuitkering ontvangt, dan ontvangt u nog vijf dagen een werkloosheidsuitkering, zonder evenwel voor diezelfde dagen ziekengeld te ontvangen. Als uw ziekte langer dan vijf dagen duurt, dan wordt de werkloosheidsuitkering geschorst en ontvangt u in de plaats daarvan ziekengeld, voorzover u daarop recht heeft bij uw ziekenfonds.
ð
U komt uit een andere EU-lidstaat om in Griekenland werk te zoeken
Indien u in een andere lidstaat werkloosheidsuitkeringen ontvangt en toestemming heeft om in Griekenland werk te zoeken, moet u zich binnen zeven dagen na uw aankomst in Griekenland persoonlijk bij het Arbeidsbureau melden, als u
54
verder uw werkloosheidsuitkering wenst te ontvangen. Daartoe moet u vo´o´r uw vertrek naar Griekenland een formulier E 303 invullen en dit bij het Arbeidsbureau indienen.
ð
Als u naar een andere EU-lidstaat gaat om werk te zoeken
Als u een Griekse werkloosheidsuitkering ontvangt en in andere lidstaten werk gaat zoeken, behoudt u het recht op die Griekse werkloosheidsuitkering, op voorwaarde dat u ten minste al vier weken vo´o´r uw vertrek als werkzoekende in Griekenland ingeschreven was. U heeft nog gedurende maximaal drie maanden recht op de Griekse werkloosheidsuitkering. Keert u evenwel binnen deze termijn van drie maanden niet naar Griekenland terug, dan verliest u dat recht.
8. Gezinsbijslagen Indien u in loondienst werkt en bij het IKA, het OAED of een ander wettelijk verzekeringsstelsel voor werknemers aangesloten bent, dan heeft u eventueel recht op kinderbijslagen van het Instituut voor Tewerkstelling (OAED). U heeft recht op kinderbijslag voor uw kinderen die in Griekenland of in een andere lidstaat van de EU wonen op voorwaarde dat: — u werknemer bent en ten minste e´e´n kind ten laste heeft; — u in het afgelopen kalenderjaar ten minste 50 dagen heeft gewerkt, en daarover premies heeft betaald; — u niet reeds op grond van een collectieve arbeidsovereenkomst van uw werkgever een hoger bedrag aan gezinsuitkeringen ontvangt dan het OAED-tarief. Volgende personen hebben recht op kinderbijslag: — de ouders (vader of moeder), voor hun ongehuwde kinderen ten laste, voorzover die kinderen nog geen 18 jaar of, als zij studeren, nog geen 22 jaar zijn, of als de kinderen arbeidsongeschikt zijn (zonder leeftijdsgrens). De moeder wordt als rechthebbende beschouwd als zij wel de voorwaarden vervult terwijl de vader om e´e´n of andere reden geen recht heeft op OAED-uitkeringen; — de grootvader of grootmoeder, broer of zus, oom of tante, voorzover zij volle of halve wezen onderhouden. Voor halve wezen wordt de kinderbijslag enkel aan hen toegekend indien de langstlevende ouder zelf niet voldoet aan de voorwaarden voor het recht op kinderbijslag.
ð
Bedrag van de uitkering
U krijgt kinderbijslag vanaf de geboorte van uw eerste kind, en dat voor al uw kinderen. Het
GRIEKENLAND
bedrag hangt af van het aantal kinderen en van het jaarlijks inkomen van uw gezin. In bepaalde omstandigheden kan het bedrag van de kinderbijslag verhoogd worden, bijvoorbeeld voor een ouder van wie de echtgeno(o)t(e) overleden of invalide is, of zijn militaire dienstplicht vervult, en eveneens voor de ouder die buitenechtelijke of invalide kinderen heeft, of die de zorg draagt voor volle wezen.
ð
Formaliteiten
U moet bij het plaatselijk OAED-bureau een aanvraag indienen en daarbij uw verzekeringsboekje (het DATE-verzekeringsboekje van IKA of een ander verzekeringsboekje) voegen, alsmede het geboorteattest van uw kind. Als u kinderbijslag aanvraagt voor kinderen die in een andere lidstaat wonen, moet u formulier E 401 indienen, waaruit de samenstelling van uw gezin blijkt. Nadere inlichtingen over gezinsbijslagen kan u vragen bij uw plaatselijk OAED-bureau.
9. Nadere inlichtingen Het grootste uitvoeringsorgaan van de Griekse sociale zekerheid is het IKA. Het IKA is bevoegd voor alle takken van de sociale zekerheid, behalve voor de werkloosheidsverzekering en de kinderbijslag, waarvoor het OAED bevoegd is. Indien u in Griekenland verblijft en vragen heeft over uw rechten en plichten inzake de sociale zekerheid, dient u zich te wenden tot het plaatselijk bureau (ypokatastima) van het IKA. Sommige categoriee¨n van personen vallen niet onder het IKA. De meesten vallen dan onder de TAE (zelfstandigen, met name handelaars), de TEVE (zelfstandigen, met name kleine winkeliers), de TSMEDE (ingenieurs) of de OGA (landbouwers). Naast deze grote verzekeringsorganen bestaan er nog tal van bijzondere stelsels voor
GRIEKENLAND
specifieke takken van het bedrijfsleven. Als u onder een van deze stelsels valt, kan u nadere inlichtingen vragen bij het IKA. IKA — Idryma Koinonikon Asphaliseon (Instituut voor de Sociale Verzekering) Agiou Konstantinou 8 GR-10241 Athene Tel. (30-1) 523 60 61 OAED — Organismos Apascholiseos Ergatikou Dynamikou (Organisatie voor Arbeidsbemiddeling van Werknemers) Ethnikis Antistasis Ano Kalamaki Athene Tel. (30-1) 994 28 10-19 TAE — Tameio Asphaliseos Emporon (Verzekeringsfonds voor handelaren) Voulis 8-10 GR-10562 Athene Tel. (30-1) 322 83 91 TEVE — Tameio Epangelmation Viotechnon Elladas (Verzekeringsfonds voor zelfstandige ambachtslieden enz.) Agiou Konstantinou 5 GR-10431 Athene Tel. (30-1) 523 33 30 TSMEDE — Tameio Syntaxeon Michanikon ke Ergolipton Dimosion Ergon (Pensioenfonds voor ingenieurs) Kolokotroni 4 GR-10561 Athene Tel. (30-1) 324 65 86 OGA — Organismos Georgikon Asphaliseon (Verzekeringsfonds voor de landbouw) Patision 30 GR-10170 Athene Tel. (30-1) 360 70 11
55
SPANJE 1. Inleiding Het Spaanse socialezekerheidsstelsel bestaat uit twee niveaus of soorten stelsels: premiegebonden en premievrije stelsels.
ð
Premiegebonden stelsels
betrokkene en het provinciale kantoor van het Algemeen Fonds voor de Sociale Zekerheid (Direccio´n Provincial de la Tesorerı´a General de la Seguridad Social) of het provinciale kantoor van het Sociaal Instituut voor Zeelieden (Direccio´n Provincial del Instituto Social de la Marina). De adressen van deze instellingen vindt u in punt 10.
Er zijn zes grote premiegebonden stelsels: — een algemeen stelsel voor alle werknemers in loondienst die niet onder een bijzonder stelsel vallen en voor bepaalde categoriee¨n ambtenaren; en — vijf bijzondere stelsels, namelijk voor de landbouw, voor zelfstandigen, voor huispersoneel, voor mijnwerkers en voor zeelieden.
ð
Daarnaast bestaan er nog bijzondere premiegebonden stelsels voor ambtenaren en een speciale studentenverzekering (seguro escolar).
Inschrijving bij de sociale zekerheid is verplicht en vindt eenmalig plaats als u voor de eerste keer gaat werken. De inschrijving is voor de rest van uw arbeidsleven geldig.
Al deze stelsels zijn verplicht: elke werknemer moet premie betalen aan het stelsel waaronder zijn beroep ressorteert. Niemand kan voor e´e´n en hetzelfde beroep tegelijkertijd bij twee stelsels aangesloten zijn.
ð
Premievrije stelsels
De premievrije prestaties zijn bestemd voor personen die bijstand nodig hebben en niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken, maar die nog nooit of nog niet lang genoeg sociale premies hebben betaald om recht te hebben op de prestaties van een premiegebonden stelsel. Premievrije prestaties zijn onder andere: — medische verstrekkingen; — rust- en invaliditeitspensioenen; — werkloosheidsuitkeringen; — uitkeringen voor kinderen ten laste. Naast bovengenoemde prestaties krijgen bepaalde categoriee¨n personen aanvullende sociale steun van de staat en van sommige regionale en plaatselijke instanties. Het gaat dan vooral om bejaarden en gehandicapten.
ð
Vrijwillige verzekering
In Spanje kan men niet vrijwillig toetreden tot het algemene socialezekerheidsstelsel. Wel is het mogelijk het lidmaatschap van e´ e´n van de verplichte verzekeringsstelsels (zowel algemeen als bijzonder) vrijwillig voort te zetten na de stopzetting van de beroepswerkzaamheden. Deze vrijwillige voortzetting van de verzekering gebeurt op basis van een contract, convenio especial (speciale overeenkomst) genoemd, tussen de
SPANJE
Inschrijving
Als u voor het eerst in Spanje werkt, moet u zich laten inschrijven bij de sociale zekerheid en zich binnen de wettelijk vastgestelde termijnen aanmelden bij het stelsel waar u onder valt. Als zelfstandige moet u dat zelf doen. Bent u werknemer in loondienst, dan moet uw werkgever hiervoor zorgen.
Bij inschrijving ontvangt u een bewijs van inschrijving (documento de afiliacio´n), waarop uw persoonsgegevens en die van uw gezinsleden en een inschrijvingsnummer vermeld staan. Dit document moet u zorgvuldig bewaren. Na de inschrijving kan uw loopbaan zich nog vaak wijzigen (ander werk, werkloosheid, militaire dienst enz.). Al deze wijzigingen beı¨nvloeden uw verzekeringsstatus. Zodra u begint met werken, betaalt u sociale premies en bent u dus verzekerd. Tijdvakken van arbeid/verzekering worden altas genoemd. Tijdvakken waarin niet wordt gewerkt, worden bajas genoemd. De alta-status is vrijwel altijd een voorwaarde om recht te hebben op prestaties van de sociale zekerheid. Bepaalde situaties zijn echter gelijkgesteld aan verzekeringstijdvakken (en dus ook alta), ook al werkt u op dat ogenblik niet.
ð
Premies
De door elke werknemer te betalen socialezekerheidspremie is een bepaald percentage van de premiegrondslag. De premietarieven veranderen nagenoeg ieder jaar. In het algemene stelsel komt de premiegrondslag nagenoeg overeen met het werkelijke loon van de werknemer. Wel is er een minimumbedrag vastgesteld dat gelijk is aan het minimumloon (SMI) voor een volledige baan, en een maximumbedrag van iets meer dan vijfmaal het minimumloon. In het bijzonder stelsel voor zelfstandigen wordt alleen premie betaald voor niet-beroepsgebonden risico’s, zoals ziekte. Ze kunnen zich vrijwillig
57
verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid door de desbetreffende premies te betalen. De verzekerde kiest zelf zijn/haar eigen premiegrondslag; deze moet ergens tussen de minimum- en de maximumgrondslag liggen.
—
Werknemers in loondienst zijn niet verantwoordelijk voor de afdracht van hun sociale premies: dat is de taak van hun werkgever. De werkgever maakt dus zowel zijn eigen aandeel in de premie als dat van de werknemer over. De werknemersbijdrage wordt, net zoals de inkomstenbelasting, op het brutoloon van de werknemer ingehouden.
—
Zelfstandigen zijn daarentegen zelf verantwoordelijk voor de afdracht van hun premies.
ð
Uitvoeringsorganen van de sociale zekerheid
Er bestaan zes uitvoeringsorganen van de sociale zekerheid: het Algemeen Fonds voor de Sociale Zekerheid (TGSS), het Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid (INSS), het Nationaal Instituut voor de Volksgezondheid (Insalud), het Instituut voor Migratie en Sociale Dienstverlening (Imserso), het Nationaal Arbeidsbureau (INEM) en het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM). De adressen van de provinciale kantoren van de bovengenoemde organen vindt u in punt 10. De taak van het Algemeen Fonds voor de Sociale Zekerheid (Tesorerı´a General de Seguridad Social) bestaat in het inschrijven van ondernemingen, het inschrijven van zowel werknemers als zelfstandigen en het bevestigen van hun alta-status, het innen van de premies, het betalen van alle uitkeringen en het verstrekken van de formulieren E 101, E 102 en E 103 overeenkomstig de wetgeving inzake migrerende werknemers. Het Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid (INSS) is verantwoordelijk voor het toekennen en berekenen van alle uitkeringen (met uitzondering van de werkloosheidsuitkeringen) van alle stelsels (behalve het bijzonder stelsel voor zeelieden en de premievrije ouderdoms- en invaliditeitspensioenen). Het Nationaal Instituut voor de Volksgezondheid (Insalud) is verantwoordelijk voor het verstrekken van medische zorg. Daartoe beschikt het niet alleen over een eigen netwerk van consultatiebureaus, maar heeft het ook overeenkomsten gesloten met andere medische centra. Insalud werkt in heel Spanje, met uitzondering van de hierna genoemde autonome gemeenschappen waar het toekennen van de medische verstrekkingen aan de volgende organen is toevertrouwd: —
58
Andalusie¨: de Andalusische gezondheidsdienst (SAS);
—
— — —
Catalonie¨: het Catalaans Instituut voor de Volksgezondheid (ICS, Institut Catala` de la Salut); Valencia: de Valenciaanse gezondheidsdienst (Servasa); Baskenland: de Baskische gezondheidsdienst (Osakidetza); Navarra: de gezondheidsdienst van Navarra (Osasunbidea); Galicie¨: de Galicische gezondheidsdienst (Sergas); Canarische Eilanden: de gezondheidsdienst van de Canarische Eilanden (Sercasa).
Het Instituut voor Migratie en Sociale Diensten (Imserso) regelt de premievrije pensioenen en de uitkeringen aan bejaarden en gehandicapten, met uitzondering van verstrekkingen van zuiver medische aard. Deze diensten worden verzorgd door de autonome gemeenschappen, behalve in Ceuta en Melilla. Het Nationaal Arbeidsbureau (INEM) is verantwoordelijk voor de toekenning en uitbetaling van de werkloosheidsuitkeringen, voor de arbeidsbemiddeling via de arbeidsbureaus, voor de beroepsopleiding en voor het werkgelegenheidsbeleid in het algemeen. Het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM) beheert het bijzonder stelsel voor zeelieden en verleent de nodige bijstand en prestaties aan deze personen. Via zijn kantoren (zie punt 10) is het ISM ook verantwoordelijk voor arbeidsbemiddeling voor zeelieden en het toekennen van werkloosheidsuitkeringen.
ð
Beroep
Als u het niet eens bent met een beslissing van een socialezekerheidsorgaan, kunt u bij dat orgaan een administratieve klacht indienen. U moet dit doen binnen dertig dagen na de datum waarop u van de beslissing in kennis bent gesteld. Indien het socialezekerheidsorgaan uw klacht afwijst, kunt u zich wenden tot de socialezekerheidsrechtbank (Juzgado de lo social) van uw woonplaats. Als u het ook niet eens bent met de beslissing van deze rechtbank, kunt u in beroep gaan bij een hogere rechtbank (Tribunal Superior de Justicia) van de autonome gemeenschap waaronder de betrokken socialezekerheidsrechtbank valt.
ð
Invloed van feitelijke scheiding, echtscheiding en verlating van het gezin op de socialezekerheidsuitkeringen
Die gezinssituaties kunnen met betrekking tot de sociale zekerheid tot heel wat verwikkelingen leiden. Om hiervoor een oplossing te vinden, kunt u het best advies inwinnen bij de provinciale
SPANJE
kantoren van de betrokken uitvoeringsorganen (INSS, ISM, INEM enz.). Indien uw recht op gezondheidszorg afgeleid was van een hoofdverzekerde (meestal uw echtgeno(o)t(e)) met wie u inmiddels niet meer samenwoont, kunt u voor uzelf en uw inwonende kinderen een eigen socialezekerheidskaart aanvragen bij het provinciale kantoor van het INSS waaronder uw woonplaats valt. Als u in een bijzondere gezinssituatie verkeert, worden alle wezenpensioenen, gezinsbijslagen, uitkeringen voor gehandicapten en in het algemeen alle prestaties voor minderjarigen of arbeidsongeschikten uitbetaald aan de persoon die de minderjarige of de gehandicapte ten laste heeft.
De rechthebbende alsmede zijn/haar echtgeno(o)t(e) en kinderen hebben recht op medische verstrekkingen vanaf de eerste dag dat hij/zij een premiebetaler van de sociale zekerheid wordt.
ð
Hoe vraagt u die medische verstrekkingen aan?
Voor het ontvangen van geneeskundige verzorging dient u normaal een geldige socialezekerheidskaart over te leggen, de zogenaamde tarjeta individual sanitaria.
2. Ziekte en moederschap
De medische behandeling wordt uitsluitend verleend door het eigen netwerk van de sociale zekerheid en door de medische centra waarmee een overeenkomst gesloten is. De behandeling in andere centra wordt in het algemeen niet door de sociale verzekering betaald.
A. MEDISCHE VERSTREKKINGEN
ð
In het stelsel van sociale zekerheid wordt medische zorg verstrekt aan de volgende categoriee¨n personen: — werknemers die bij de sociale zekerheid aangesloten zijn en zich in een alta- of daarmee gelijkgestelde situatie bevinden, ook al is de werkgever zijn verzekeringsverplichtingen niet nagekomen; — pensioengerechtigden en personen die een doorlopende socialezekerheidsuitkering ontvangen; — de echtgeno(o)t(e) of de persoon met wie de verzekerde ten minste sinds een jaar voorafgaand aan de aanvraag samenwoont, de kinderen, broers en zusters van de verzekerde of van zijn/haar echtgeno(o)t(e), op voorwaarde dat zij bij de verzekerde inwonen en door hem/haar worden onderhouden, dat zij niet meer dan tweemaal het minimumloon verdienen en dat ze niet al op een andere grond recht hebben op medische verstrekkingen; — personen die van tafel en bed gescheiden zijn of gescheiden zijn, zoals hierboven beschreven, die op het moment waarop de scheiding van tafel en bed of de echtscheiding van kracht werd, bij hun echtgeno(o)t(e) waren medeverzekerd, mits zij niet op een andere grond recht hebben op bijstand; — Spaanse emigranten die gedurende een tijdelijk verblijf in Spanje of bij hun definitieve terugkeer een vrijwillige ziektekostenverzekering afsluiten, omdat ze anders geen recht op prestaties hebben; — Spanjaarden en buitenlanders van bepaalde nationaliteiten die in Spanje wonen en niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken.
Het algemene stelsel dekt zowel de medische behandeling bij u thuis als in een medisch centrum of ziekenhuis. U kunt zich rechtstreeks tot een huisarts, kinderarts of tandarts wenden. Voor de overige specialisten is een verwijskaart van uw huisarts vereist. Binnen het basisgebied van zijn/haar woonplaats mag de patie¨nt zijn/haar eigen huisarts en kinderarts kiezen, voorzover die artsen nog niet het maximale aantal patie¨nten hebben overschreden dat op grond van de kenmerken van het basisgebied is vastgesteld.
SPANJE
Soorten medische verstrekkingen
Ziekenhuisopname en spoedeisende behandeling in een eerstehulpcentrum (met of zonder opname) vallen ook onder deze verzekering. Behalve in noodgevallen heeft de patie¨nt een verwijsbrief van de huisarts nodig om in het ziekenhuis opgenomen te worden. Wanneer de zieke niet met een normaal transportmiddel naar het ziekenhuis kan worden gebracht, betaalt de sociale zekerheid de kosten van het ziekenvervoer (ambulance). Geneeskundige behandeling is in het algemeen kosteloos. Psychiatrische en tandheelkundige behandelingen worden echter niet volledig vergoed. Aan bepaalde gerechtigden, met name gepensioneerden en personen die een uitkering trekken wegens arbeidsongeval of beroepsziekte, worden geneesmiddelen in geval van een poliklinische behandeling gratis verstrekt. In de overige gevallen betaalt de patie¨nt zelf een deel van de kosten van het geneesmiddel (meestal 40 %). Geneesmiddelen die verstrekt worden tijdens een ziekenhuisbehandeling zijn gratis. Het socialezekerheidsstelsel betaalt ook voor chirurgische en orthopedische prothesen, en voor mechanisch voortgedreven voertuigen ten behoeve van gehandicapten. Tandprothesen en brillen worden niet vergoed.
59
Revalidatiebehandelingen op voorschrift van de geraadpleegde arts worden volledig vergoed.
ð
Speciale regels van de bijzondere stelsels
Het bijzondere stelsel voor zeelieden kent een aantal speciale bepalingen in verband met ziekte en ongevallen aan boord en in buitenlandse havens. Nadere inlichtingen hierover zijn verkrijgbaar bij het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM) (voor adressen zie punt 10). Zeeschepen kunnen tot slot op elk moment van de dag via de radio om geneeskundig advies vragen aan het radio-medisch centrum van het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM).
ð
Buitenlandse reizen
Indien u recht heeft op de Spaanse medische verstrekkingen en op reis wilt naar een andere lidstaat van de EU of de EER, moet u vooraf een speciaal formulier bij het provinciaal kantoor van het Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid (INSS) aanvragen.
ð
Speciale programma’s voor gehandicapten
Het socialezekerheidsstelsel biedt kosteloze geneeskundige verzorging en gratis medicamenten aan alle gehandicapten die anders via dit stelsel geen recht op dergelijke hulp zouden hebben. Zij mogen ook een beroep doen op de programma’s voor medisch-functionele revalidatie en psychotherapeutische behandeling, op psychologische hulp en advies, op algemeen en bijzonder onderwijs, op beroepsrevalidatie enzovoort. Vanaf de leeftijd van 3 jaar wordt er bij een invaliditeitsgraad van minimaal 33 % ook een mobiliteitsvergoeding of een vergoeding voor de transportkosten toegekend aan personen die geen gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer.
B.
UITKERINGEN BIJ ZIEKTE, MOEDERSCHAP EN RISICOZWANGERSCHAP
Werknemers hebben recht op een uitkering bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid, bij moederschap en in geval van een risicozwangerschap. Tijdelijke arbeidsongeschiktheid kan veroorzaakt worden door een gewone ziekte of een gewoon ongeval of door een arbeidsongeval of beroepsziekte, met inbegrip van eventuele observatietijd. De uitkering bij moederschap wordt toegekend aan werkneemsters die zijn aangesloten bij een socialezekerheidsstelsel, en wel tijdens de periode van rust voorafgaand aan de geboorte, adoptie of opname in het gezin van een pleegkind.
60
De uitkering bij risicozwangerschap beschermt de werkende vrouw tijdens de periode waarin haar arbeidscontract wordt opgeschort indien zij, vanwege de negatieve invloed van het werk op haar gezondheid of die van de foetus, van functie moet veranderen en deze functieverandering door omstandigheden niet mogelijk is. Recht op deze uitkeringen hebben enkel de werknemers die actieve premiebetalers (alta) zijn of daarmee gelijkgesteld zijn. Wanneer de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte, wordt de werknemer altijd als een actieve premiebetaler beschouwd. Als de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een gewoon ongeval, een arbeidsongeval of een beroepsziekte, is er geen wachttijd (minimumpremietijdvak) vereist. Bij een gewone ziekte zijn er wel 180 premiedagen in de vijf voorgaande jaren nodig. Bij moederschap is aansluiting en premiebetaling vereist, evenals 180 premiedagen in de laatste vijf jaar voor de bevalling of voor de dag van de gerechtelijke of administratieve beslissing tot toewijzing van een pleegkind of het gerechtelijk besluit tot goedkeuring van de adoptie.
ð
Wachttijd en maximumduur
In principe wordt de uitkering pas na een wachttijd van vier dagen toegekend. In de praktijk betalen veel werkgevers gedurende deze korte periode het loon echter gewoon door. Er is geen wachttijd wanneer de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval, een beroepsziekte of zwangerschap. Bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid als gevolg van een ongeval of ziekte, ongeacht de oorzaak hiervan, wordt de uitkering gedurende een periode van twaalf maanden toegekend. Deze periode kan met zes maanden worden verlengd als verwacht wordt dat de werknemer in deze periode alsnog genezen zal worden verklaard. Bij observatieperiodes na een arbeidsongeval wordt de uitkering voor zes maanden toegekend met een mogelijke verlenging van nogmaals zes maanden. In bepaalde omstandigheden kan de uitkering worden toegekend voor een periode van ten hoogste 30 maanden vanaf het begin van de arbeidsongeschiktheid. Bij zwangerschap wordt de uitkering toegekend voor een periode van 16 weken (die bij een meerlinggeboorte kan worden verlengd tot 18 weken). Bij adoptie of bij opname in het gezin (hetzij voorafgaand aan een adoptie hetzij permanent) van kinderen tot 6 jaar, wordt de uitkering gedurende een ononderbroken periode van 16 weken toegekend. Deze periode kan in geval van
SPANJE
adoptie of opname in het gezin van meerdere kinderen worden verlengd met twee weken voor elk kind, vanaf het tweede kind.
ð
Hoogte van de uitkering
Als de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval of beroepsziekte, bedraagt de uitkering 75 % van de berekeningsgrondslag (base reguladora) naar gelang van de betaalde premies in een bepaalde periode. Bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid door een gewoon ongeval of een gewone ziekte, bedraagt de uitkering vanaf de vierde tot en met de twintigste dag 60 % van de berekeningsgrondslag (dagelijkse bijdragegrondslag in de voorgaande maand) en daarna 75 %. Bij moederschap bedraagt de uitkering 100 % van de berekeningsgrondslag (premiegrondslag van de maand voorafgaand aan de maand waarin het verlof is ingegaan). In geval van een risicozwangerschap bedraagt de uitkering 75 % van de toepasselijke berekeningstoeslag, te betalen vanaf de dag dat het arbeidscontract wordt opgeschort. Bij gewone ongevallen of ziekten betaalt de werkgever het ziekengeld vanaf het begin van de uitkering tot de vijftiende dag. Vanaf de zestiende dag betaalt het INSS of de partnerorganisatie ofwel rechtstreeks uit aan de betrokkene, ofwel via de werkgever. Bij een arbeidsongeval of beroepsziekte betaalt het INSS of de partnerorganisatie (Mutua de Accidentes de Trabajo y Enfermedades Profesionales) de uitkering vanaf de dag volgend op de ziekmelding en moet de werkgever het volledige salaris voor de dag van de ziekmelding uitbetalen. Bij moederschap en risicozwangerschap betaalt het INSS vanaf de eerste dag uit.
ð
Speciale regels van de bijzondere stelsels
In het bijzonder stelsel voor zelfstandigen begint de uitkering voor tijdelijke arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of ongeval pas op de vijftiende dag nadat het werk is neergelegd. Dit ziekengeld bedraagt van de vijftiende tot en met de twintigste dag 60 % van de maandelijkse berekeningsgrondslag en vanaf de eenentwintigste dag 75 % van de berekeningsgrondslag.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Het Spaanse socialezekerheidsstelsel kent geen aparte tak voor arbeidsongevallen en beroepsziekten. Bovenop de hierboven beschreven prestaties heeft de werknemer dan echter recht op andere speciale uitkeringen.
SPANJE
Een arbeidsongeval is een lichamelijk letsel dat de werknemer oploopt tijdens of als gevolg van de arbeid, of een ziekte die niet als beroepsziekte kan worden beschouwd aangezien deze niet als zodanig op de speciale lijst van beroepsziekten staat vermeld, maar die wel het gevolg is van de uitoefening van het beroep. Ook ongevallen op weg van en naar het werk worden als arbeidsongevallen beschouwd. Onder beroepsziekte wordt verstaan iedere ziekte die op bovengenoemde lijst van beroepsziekten voorkomt.
ð
Medische behandeling
Voor de medische behandeling worden grotendeels de in punt 2 A genoemde regels gevolgd, maar die worden wel veel ruimer geı¨nterpreteerd. Ook de gratis verstrekking van geneesmiddelen en alle voor de revalidatie vereiste maatregelen vallen hieronder.
ð
Tijdelijke arbeidsongeschiktheid en uitkeringen bij arbeidsongevallen
Indien het arbeidsongeval of de beroepsziekte leidt tot tijdelijke arbeidsongeschiktheid, zijn de in punt 2 B genoemde regels van toepassing. Het speciale geval waarbij ze te wijten zijn aan de nalatigheid van de werkgever, wordt verderop uiteengezet. Bij blijvende invaliditeit zijn de in punt 4 uiteengezette regels van toepassing. Daarnaast kan ook een eenmalige uitkering worden toegekend. Definitieve letsels, verminkingen en misvormingen die door een arbeidsongeval of een beroepsziekte zijn veroorzaakt, en die de werknemer lichamelijke beperkingen opleggen zonder tot blijvende invaliditeit te leiden, geven recht op een vergoeding in de vorm van een eenmalige uitkering. Voorwaarde is wel dat ze op de officie¨le lijst van letsels, verminkingen enz. voorkomen.
ð
Uitkering bij overlijden
Bij overlijden ten gevolge van een arbeidsongeval of een beroepsziekte wordt, naast de normale in punt 6 beschreven uitkering, tevens een bijzondere eenmalige uitkering verstrekt. De weduwe/ weduwnaar ontvangt een bedrag dat gelijk is aan zesmaal de berekeningsgrondslag. Elke wees ontvangt een bedrag dat gelijk is aan e´ e´n maandelijkse berekeningsgrondslag. In gevallen waar er geen weduwe of weduwnaar is, worden de zes maandelijkse uitkeringen onder de wezen verdeeld. Indien er evenmin wezen zijn die recht hebben op die uitkering, ontvangen de vader en de moeder van de overledene een bedrag van twaalf maandelijkse berekeningsgrondslagen als beide ouders nog in leven zijn, en van negen maandelijkse berekeningsgrondslagen als slechts e´e´n van de ouders nog in leven is.
61
ð
Nalatigheid van de werkgever
Alle uitkeringen wegens arbeidsongeval of beroepsziekte worden met 30 % tot 50 % verhoogd indien het ongeval of de ziekte te wijten is aan nalatigheid van de werkgever op het gebied van arbeidsveiligheid en -hygie¨ne. Zelfs indien de werkgever zijn verzekeringsplichten niet is nagekomen, worden toch uitkeringen en verstrekkingen bij arbeidsongeval of beroepsziekte toegekend.
4. Blijvende invaliditeit Een werknemer wordt blijvend invalide genoemd wanneer hij/zij, na het afronden van de voorgeschreven behandeling en na medisch genezen te zijn verklaard, toch nog ernstige en waarschijnlijk blijvende anatomische of functionele afwijkingen vertoont, waardoor hij/zij geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt wordt. Invaliditeitsuitkeringen worden toegekend aan personen jonger dan 65 jaar of aan personen ouder dan 65 jaar die invalide verklaard zijn maar geen recht hebben op een ouderdomspensioen. Nadat een gerechtigde de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt, wordt de uitkering voor blijvende invaliditeit ouderdomspensioen genoemd. Dit heeft echter geen gevolgen voor de voorwaarden van de uitkering.
ð
Voorwaarden
Op het ogenblik dat de invaliditeit optreedt, moet de persoon in kwestie premieplichtige arbeid verrichten of zich in een daarmee gelijkgestelde (alta-) toestand bevinden. Aan die voorwaarde wordt altijd geacht te zijn voldaan wanneer de invaliditeit het gevolg is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte. Bij volledige blijvende invaliditeit of bij ernstige invaliditeit ten gevolge van een gewoon ongeval of ziekte wordt deze voorwaarde niet gesteld, mits ten minste 15 premiejaren vervuld zijn, waarvan drie binnen de periode van tien jaar voorafgaand aan de officie¨le vaststelling van de invaliditeit. Er wordt geen minimumpremietijdvak vereist wanneer de invaliditeit het gevolg is van een gewoon ongeval, een arbeidsongeval of een beroepsziekte. Wanneer deze daarentegen het gevolg is van een gewone ziekte, moeten er wel, afhankelijk van de leeftijd, gedurende een bepaald aantal jaren socialezekerheidspremies betaald zijn.
ð
Invaliditeitsgraad en hoogte van de uitkering
Bij blijvende gedeeltelijke ongeschiktheid (33 % of meer) voor het gewoonlijk door de betrokkene uitgeoefend beroep, wordt een vast bedrag uitge-
62
keerd dat gelijk is aan 24 keer de maandelijkse berekeningsgrondslag van de uitkering bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid. Bij blijvende algehele ongeschiktheid voor het gewoonlijk uitgeoefend beroep bestaat de uitkering in een pensioen dat gelijk is aan 55 % van de berekeningsgrondslag. Voor ouderen dan 55 jaar die moeite hebben om werk te vinden, bedraagt de uitkering 75 % van de berekeningsgrondslag. Bij volledige blijvende ongeschiktheid voor iedere vorm van werk („absolute invaliditeit”), is de uitkering een pensioen gelijk aan 100 % van de berekeningsgrondslag. Bij zware invaliditeit, dit wil zeggen absolute invaliditeit waarbij de betrokkene voortdurend hulp van derden behoeft voor zijn dagelijkse levensverrichtingen zoals eten, aankleden enz., is de uitkering een pensioen dat gelijk is aan 150 % van de berekeningsgrondslag.
ð
Premievrij invaliditeitspensioen
Gehandicapten die onvoldoende inkomsten hebben en nooit of niet lang genoeg socialezekerheidspremies betaald hebben en dus geen premiegebonden pensioen hebben opgebouwd, kunnen desalniettemin een premievrij invaliditeitspensioen ontvangen. Om recht te hebben op dat premievrije invaliditeitspensioen moet de betrokkene: — ouder zijn dan 18 jaar en jonger dan 65; — gedurende ten minste vijf jaar legaal op het Spaanse grondgebied hebben verbleven, waarvan twee jaar onmiddellijk voorafgaand aan de pensioenaanvraag; — een handicap hebben of aan een chronische ziekte lijden en daardoor ten minste 65 % invalide zijn; — niet beschikken over voldoende inkomsten. Indien de invaliditeitsgraad wegens handicap of chronische ziekte ten minste 75 % bedraagt, en de betrokkene voortdurend hulp van derden nodig heeft, kan een aanvullend pensioen van 50 % worden toegekend.
5. Rustpensioenen en ouderdomspensioenen ð
Premiegebonden rustpensioen
U heeft recht op een premiegebonden rustpensioen indien u verzekerd bent en zich in een alta- of daarmee gelijkgestelde toestand bevindt (bv. onvrijwillige werkloosheid), voldoet aan de voorwaarden wat betreft leeftijd (65 jaar) en premieafdracht (ten minste 15 jaar, waarvan twee jaar tijdens de 15 jaar onmiddellijk voorafgaand aan uw pensionering) en stopt met werken.
SPANJE
U heeft ook recht op dit rustpensioen indien u verzekerd bent en zich op het moment van pensionering niet in een alta- of daarmee gelijkgestelde toestand bevindt, mits u voldoet aan de voorwaarden wat betreft leeftijd (65 jaar) en premieafdracht (ten minste 15 jaar, waarvan twee jaar tijdens de 15 jaar onmiddellijk voorafgaand aan uw pensionering).
ð
Hoogte van het pensioen
Indien u gedurende 15 jaar premies heeft betaald, bedraagt uw pensioen 50 % van de berekeningsgrondslag. Voor het vijftiende tot en met het vijfentwintigste jaar krijgt u voor elk bijkomend jaar 3 % extra, en vanaf het zesentwintigste jaar 2 % extra. Zo wordt met 35 premiejaren 100 % bereikt. Met ingang van 1 januari 2002 is de berekeningsgrondslag gelijk aan het quotie¨nt van uw premiegrondslagen over de 180 aan de pensioendatum voorafgaande maanden, gedeeld door 210. Voor de laatste 24 maanden telt de nominale waarde van de berekeningsgrondslagen; voor de rest van de periode worden de berekeningsgrondslagen aangepast aan de stijging van de consumptieprijsindex. Aan het begin van het jaar worden alle pensioenen aangepast op basis van de consumptieprijsindex. Voor nadere inlichtingen over uw huidig of toekomstig pensioen kunt u zich wenden tot het provinciale kantoor van het Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid (INSS) of van het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM). De adressen vindt u in punt 10.
ð
Vervroegd pensioen en gedeeltelijk pensioen
Vervroegde uittreding (d.w.z. vo´o´r de leeftijd van 65 jaar) met behoud van het volledig pensioen is mogelijk voor zwaar, ongezond of gevaarlijk werk (bv. in de mijnbouw, bij de spoorwegen of op een schip). Werknemers die vo´o´r 1 januari 1967 bij e´e´n van de gemeenschappelijke arbeidersfondsen (Mutualidades Laborales) aangesloten waren, mogen vanaf hun zestigste jaar met pensioen, met toepassing van de desbetreffende verlagingscoe¨fficie¨nt. Als u aangesloten bent bij de Mutualidades del Mar, kunt u op 55-jarige leeftijd met pensioen gaan. Ook dan ontvangt u een lager pensioen. Vanaf 60 jaar tot de leeftijd waarop het pensioenrecht ingaat, bestaat de mogelijkheid van een gedeeltelijke pensionering, mits: —
de werknemer met zijn werkgever een contract voor halve dagen afsluit, waarbij de arbeidsduur en het salaris met ten minste 30 % en ten hoogste 77 % worden verminderd, en
SPANJE
—
het bedrijf een vervangingsovereenkomst sluit met een werkloze, waarbij het verplicht is ten minste het desbetreffende aantal arbeidsuren te handhaven tot de datum van pensionering van de vervangen werknemer.
ð
Premievrij rustpensioen
Bejaarden die niet over voldoende inkomsten beschikken en nog nooit of niet lang genoeg premie hebben betaald om recht te hebben op een premiegebonden pensioen, komen in aanmerking voor een premievrij rustpensioen. De voorwaarden voor dit ouderdomspensioen zijn dat de persoon in kwestie: — ouder is dan 65 jaar; — legaal op het Spaanse grondgebied heeft gewoond gedurende ten minste tien jaar in de periode tussen zijn/haar 16e verjaardag en de datum waarop het pensioen wordt aangevraagd, waarvan ten minste twee jaar onmiddellijk voorafgaand aan de aanvraag; — niet beschikt over voldoende inkomsten.
ð
Minimumpensioenen en SOVIouderdomspensioenen
Wanneer uw pensioen (of, indien u meer dan e´e´n pensioen ontvangt, de som van uw pensioenen) lager is dan het vastgestelde „minimumpensioen”, ontvangt u een aanvullend pensioen dat gelijk is aan het verschil tussen het minimumpensioen en het pensioen dat u ontvangt, mits u geen inkomen uit arbeid en/of kapitaal boven een bepaald bedrag ontvangt. Deze aanvulling heeft geen consolideerbaar karakter. De hoogte van het minimumpensioen wordt aan het begin van elk jaar vastgesteld. Personen die vo´o´r 1967 in Spanje hebben gewerkt en voldoen aan de voorwaarden van de toentertijd geldende wetgeving (verplichte ouderdoms- en invaliditeitsverzekering — SOVI), hebben recht op een pensioen op grond van genoemde regeling, het zogenoemde SOVI-ouderdomspensioen. Dit pensioen mag niet worden gecumuleerd met een pensioen op grond van een andere regeling.
6. Uitkering bij overlijden en nabestaandenpensioenen Overlijdensuitkeringen en nabestaandenpensioenen worden uitbetaald aan de nabestaanden van een overledene die: — zich in een alta- of daarmee gelijkgestelde toestand bevond, en over ten minste 500 dagen in de loop van de vijf jaar vo´o´r het overlijden premie heeft betaald, indien het overlijden te wijten was aan een gewone ziekte. Als het overlijden het gevolg was van
63
— — — —
ð
een ongeval (arbeidsongeval of gewoon ongeval) of aan een beroepsziekte, dan wordt die minimumpremieduur niet vereist; zich niet in een alta- of daarmee gelijkgestelde toestand bevond, mits hij/zij gedurende minimaal 15 jaar premie heeft betaald; een premiegebonden ouderdomspensioen ontving; tijdelijk arbeidsongeschikt was ofwel een revalidatie-uitkering of een premiegebonden pensioen voor blijvende invaliditeit ontving; een werknemer was die ten gevolge van een gewoon ongeval of een arbeidsongeval vermist wordt, in omstandigheden die zijn overlijden doen vermoeden, en van wie 90 dagen na het ongeval nog geen levensteken is ontvangen. In dit geval is echter geen sprake van een overlijdensuitkering.
sioen vervalt op het ogenblik dat het kind de leeftijd van 18 jaar bereikt; in de bovenvermelde gevallen geldt een leeftijdsgrens van 21 of 23 jaar.
Uitkering bij overlijden
ð
Bij overlijden wordt een tegemoetkoming in de begrafeniskosten toegekend.
ð
Weduwe- en weduwnaarspensioenen
Als de overledene slechts e´e´n keer gehuwd is geweest, wordt het weduwe- of weduwnaarspensioen aan de langstlevende wettelijke echtgeno(o)t(e) toegekend. Als de overledene verscheidene keren gehuwd is geweest, wordt het pensioenbedrag, naar evenredigheid van de duur van de huwelijken, vastgesteld op basis van de daadwerkelijke inkomsten van de overleden verzekerde. Het pensioen wordt zonder onderscheid aan mannen en vrouwen toegekend. Het pensioen is gelijk aan 45 % van de berekeningsgrondslag. Die berekeningsgrondslag wordt afgeleid van het laatste loon van de overleden verzekerde (indien hij/zij overleed als gevolg van een arbeidsongeval of een beroepsziekte) of van zijn/haar premiegrondslag (in alle andere gevallen). Indien de overledene al gepensioneerd was, wordt dezelfde berekeningsgrondslag gebruikt als voor het berekenen van zijn/haar pensioen.
ð
Wezenpensioenen
Een wezenpensioen wordt toegekend aan de kinderen van de overledene of, in bepaalde gevallen, aan de kinderen van zijn/haar langstlevende echtgeno(o)t(e), op voorwaarde dat deze kinderen jonger dan 18 jaar of gehandicapt zijn. Zij hebben tevens recht op wezenpensioen als zij jonger dan 21 of 23 jaar zijn als geen van de ouders meer in leven is, mits zij geen betaald werk verrichten, hetzij als zelfstandige hetzij in loondienst. Als zij wel betaald werk verrichten, moet hun inkomen op jaarbasis lager zijn dan 75 % van het minimumloon en wordt het pensioen telkens op jaarbasis vastgesteld. Het recht op wezenpen-
64
Het wezenpensioen bedraagt voor elke wees 20 % van de berekeningsgrondslag, die op dezelfde wijze wordt vastgesteld als bij het weduwe- en weduwnaarspensioen. Als er geen overlevende echtgeno(o)t(e) is, wordt het weduwe- of weduwnaarspensioen bij het wezenpensioen opgeteld.
ð
Levenslange of tijdelijke uitkeringen aan andere verwanten
Onder bepaalde voorwaarden kunnen ook uitkeringen worden toegekend aan bepaalde verwanten van de overledene (ouders, broers en zusters enz.) die financieel van de overledene afhankelijk waren. De hoogte van die uitkering is voor elk van hen gelijk aan het wezenpensioen.
Cumulatie met andere uitkeringen
Cumulatie van het weduwe- en weduwnaarspensioen met andere inkomsten of met een zelf opgebouwd pensioen is toegestaan. Het recht op het weduwe- en weduwnaarspensioen houdt evenwel op te bestaan bij een nieuw huwelijk. Een wezenpensioen wegens overlijden van de ene ouder kan gecumuleerd worden met een wezenpensioen wegens het overlijden van de andere ouder. Tenzij het kind gehandicapt is, mag nadat het de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt, het wezenpensioen niet worden gecumuleerd met inkomsten uit arbeid die hoger liggen dan 75 % van het minimumloon voor personen ouder dan 18 jaar.
7. Werkloosheid Werknemers in loondienst die kunnen en willen werken maar hun arbeidsplaats hebben verloren, of van wie de normale werktijd (en het loon) met ten minste eenderde is gekort, hebben recht op een werkloosheidsuitkering. Er bestaat dus volledige en gedeeltelijke werkloosheid. Er zijn twee verschillende soorten uitkeringen: ten eerste de premiegebonden uitkering en ten tweede, voor wie daar geen recht (meer) op heeft, de premievrije uitkering (werkloosheidsuitkering). De werkloosheidsuitkeringen worden toegekend, uitbetaald en gecontroleerd door het Nationaal Arbeidsbureau (INEM), met uitzondering van de uitkeringen voor personen die onder het bijzonder stelsel voor zeelieden vallen; deze uitkeringen worden door het Sociaal Instituut voor Zeelieden beheerd.
ð
Premiegebonden uitkeringen
U heeft recht op een premiegebonden werkloosheidsuitkering indien u:
SPANJE
—
— — — —
ð
op het ogenblik dat u werkloos werd als een actieve premiebetaler beschouwd werd, of zich in een daarmee gelijkgestelde toestand bevond; in de laatste zes jaar voordat u werkloos werd ten minste twaalf maanden premie heeft betaald; zich bij een arbeidsbureau heeft laten inschrijven en een werkloosheidsuitkering heeft aangevraagd; niet ouder bent dan 65 jaar, mits u voldoet aan de vereisten voor toekenning van een ouderdomspensioen; niet uit eigen beweging uw baan heeft opgezegd of een baan hebt geweigerd.
Duur van de uitkering
De duur van de uitkering hangt af van de duur van de periode waarover u socialezekerheidspremies heeft betaald. U heeft recht op de minimumduur van 120 uitkeringsdagen indien u ten minste 360 dagpremies heeft betaald. De maximumduur van 720 dagen wordt toegekend indien u meer dan 2 160 dagpremies heeft betaald. Werklozen die zich naar een andere lidstaat begeven om daar werk te zoeken, behouden het recht op de Spaanse werkloosheidsuitkering gedurende maximaal drie maanden.
ð
Hoogte van de werkloosheidsuitkering
Bij volledige werkloosheid bedraagt de uitkering tijdens de eerste 80 dagen 70 % van de berekeningsgrondslag, en vervolgens 60 % daarvan, steeds binnen de grenzen van een minimum- en een maximumbedrag. De berekeningsgrondslag is gelijk aan de gemiddelde premiegrondslag van de laatste zes maanden. Bij gedeeltelijke werkloosheid wordt de uitkering evenredig verminderd. Personen die een werkloosheidsuitkering ontvangen, hebben tevens recht op medische verstrekkingen. Met betrekking tot de andere socialezekerheidsprestaties wordt de periode van werkloosheidsuitkering gelijkgesteld met een premietijdvak.
ð
Bijstandsuitkeringen
Een bijstandsuitkering kan worden toegekend aan personen die geen recht hebben op een premiegebonden uitkering omdat ze niet lang genoeg premie hebben betaald, alsmede aan personen die recht hebben gehad op de premiegebonden uitkering maar die na afloop van de uitkeringsduur nog geen werk hebben gevonden. De premievrije uitkering wordt enkel toegekend aan werkzoekenden van wie de inkomsten minder dan 75 % van het minimumloon bedragen, op voorwaarde dat zij ten minste een maand bij het Arbeidsbureau (INEM) zijn ingeschreven en geen door het INEM
SPANJE
aangeboden passende arbeid of beroepsopleiding hebben geweigerd. Bovendien moet de betrokkene voldoen aan een aantal bijkomende voorwaarden, zoals: — zijn/haar recht op een premiegebonden werkloosheidsuitkering is afgelopen en hij/ zij heeft gezinsleden ten laste; of — hij/zij is ouder dan 45 jaar en heeft gedurende twaalf maanden of langer een premiegebonden uitkering ontvangen en heeft geen gezinsleden ten laste; of — hij/zij is ouder dan 52 jaar en voldoet aan alle voorwaarden voor de pensionering, behalve leeftijd; of — hij/zij heeft gedurende minimaal drie tot maximaal twaalf maanden premie betaald, ofwel is een uit het buitenland teruggekeerde emigrant, ofwel is uit de gevangenis ontslagen, en heeft in al deze gevallen geen recht op een premiegebonden werkloosheidsuitkering. De duur van deze uitkering varieert van 3 tot 30 maanden, naar gelang van de leeftijd van de betrokkene en het feit of deze al dan niet personen ten laste heeft. Indien de werkloze ouder is dan 52 jaar en voldoet aan de wettelijke voorwaarden, kan de uitkering verlengd worden tot de datum van pensionering. In de regel bedraagt de premievrije uitkering 75 % van het minimumloon. De rechthebbenden hebben tevens recht op medische verstrekkingen.
8. Gezinsbijslagen Alle personen die in Spanje werken en/of wonen hebben recht op een uitkering voor elk kind ten laste dat jonger is dan 18 jaar. Voor ernstig gehandicapte kinderen bestaat er geen leeftijdsgrens. Indien beide ouders overleden zijn of hun kinderen verlaten hebben, wordt de uitkering aan de kinderen toegekend. Behalve voor gehandicapte kinderen, ontvangen de ouders geen kinderbijslag als het gezinsinkomen een bepaald bedrag overschrijdt. Indien e´e´n van de ouders zijn werk opgeeft om een pasgeboren kind op te voeden, wordt het eerste jaar daarvan door de sociale zekerheid beschouwd als een premietijdvak. Tevens worden er eenmalige uitkeringen uitbetaald bij de geboorte van een kind (vanaf het derde kind en afhankelijk van een inkomensgrens) en bij de geboorte van een meerling (geboorte van twee of meer kinderen).
9. Sociale diensten Het Spaanse socialezekerheidsstelsel verleent verder de volgende sociale diensten:
65
—
opname in een bejaardentehuis;
10. Nadere inlichtingen
—
gezinshulp;
—
vakanties en verblijven in kuuroorden;
—
een netwerk van centra en clubs voor gepensioneerden;
—
opname in tehuizen voor lichamelijk en geestelijk gehandicapten;
—
revalidatievoorzieningen;
—
er is een dienst voor sociale huisvesting voor de bemanning van koopvaardij- en vissersschepen, die voor hun werk tijdelijk in Spaanse havens moeten verblijven. Deze biedt accommodatie in de zogenaamde Casas del Mar in de belangrijkste havens. Voor meer informatie over deze dienst kunt u contact opnemen met het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM).
Werknemers die van oordeel zijn dat hun rechten op het gebied van de sociale zekerheid geschonden zijn (bv. wanneer zij niet door hun werkgever verzekerd werden) of die menen dat hun werkgever de wetgeving inzake veiligheid en hygie¨ne niet naleeft, kunnen zich wenden tot de Inspectie voor Arbeid en Sociale Zekerheid (Inspeccio´n de Trabajo y Seguridad Social). In iedere provinciehoofdstad is een kantoor van deze inspectie gevestigd; het adres vindt u in het telefoonboek onder Delegacio´n Provincial de Trabajo (Provinciaal Arbeidsbureau).
Voor nadere inlichtingen over deze sociale dienstverlening kunt u zich wenden tot het Nationaal Instituut voor Sociale Diensten (Imserso).
Ook kunt u zich wenden tot de Ombudsman (Defensor del Pueblo), een door de Spaanse grondwet opgerichte instelling ter verdediging van de fundamentele rechten van de burgers. De Ombudsman houdt toezicht op de werking van de overheidsinstanties, ook op die voor de sociale zekerheid. Het centrale adres is: c/Eduardo Dato, 31, Madrid. Hierna volgen de adressen van de voornaamste socialezekerheidsorganen in elke Spaanse provincie.
PROVINCIALE INSS-KANTOREN A Corun˜a
c/ Marcial del Adalid, 3 y 7 E-15005 A Corun˜a
Ca´diz
Plaza de la Constitucio´n, s/n E-11008 Ca´diz
´ lava A
c/ Eduardo Dato, 36 E-01005 Vitoria-Gasteiz
Cantabria
Avda. Calvo Sotelo, 8 E-39002 Santander
Albacete
Avda. de Espan˜a, 27 E-02002 Albacete
Castello´n
Plaza Juez Borrull, 14 E-12003 Castello´n de la Plana
Alicante
c/ Churruca, 26 E-03003 Alicante
Ceuta
c/ Real, 20 E-51001 Ceuta
Almerı´a
Plaza Emilio Pe´rez, 4 E-04001 Almerı´a
Ciudad Real
c/ General Aguilera, 6 E-13001 Ciudad Real
Asturias
c/ Santa Teresa de Jesu´s, 8 y 10 E-33007 Oviedo
Co´rdoba
c/ Co´rdoba de Veracruz, 4 E-14008 Co´rdoba
´ vila A
Avda. de Portugal, 4 ´ vila E-05001 A
Cuenca
Parque de San Julia´n, 7 E-16002 Cuenca
Badajoz
Ronda del Pilar, 10 E-06002 Badajoz
Girona
c/ Santa Eugenia, 40 E-17005 Girona
Baleares
c/ Pere Dezcallar i Net, 3 E-07003 Palma de Mallorca
Granada
Carretera de Armilla, 33 E-18006 Granada
Barcelona
c/ Sant Antoni Maria Claret, 5-11 E-08037 Barcelona
Guadalajara
c/ Carmen, 2 E-19001 Guadalajara
Burgos
c/ Trinidad, 4 y 6 E-09003 Burgos
Guipu´zcoa
c/ Podavines, 1 y 3 E-20010 Donostia-San Sebastia´n
Ca´ceres
c/ San Pedro de Alca´ntara, 1 E-10001 Ca´ceres
Huelva
c/ San Jose´, 1 y 3 E-21002 Huelva
66
SPANJE
PROVINCIALE INSS-KANTOREN Huesca
c/ San Jorge, 34 y 36 E-22003 Huesca
Pontevedra
c/ O Grove, 4 E-36209 Vigo
Jae´n
Avenida de Madrid, 70 E-23009 Jae´n
Salamanca
Plaza de los Bandos, 3 y 4 E-37002 Salamanca
La Rioja
c/ Sagasta, 2 E-26001 Logron˜o
Santa Cruz de Tenerife
c/ General Gutie´rrez, 4 E-38003 Santa Cruz de Tenerife
Las Palmas
c/ Pe´rez del Toro, 89 E-35004 Las Palmas
Segovia
Plaza Reina Don˜a Juana, 1 E-40001 Segovia
Leo´n
Avenida de la Facultad, 1 E-24004 Leo´n
Sevilla
c/ Sa´nchez Perrier, 2 E- 42001 Sevilla
Lleida
Pasaje Pompeyo, 2 E-25006 Lleida
Soria
c/ San Benito, 17 E-42001 Soria
Lugo
Plaza del Ferrol, 11 E-27001 Lugo
Tarragona
Rambla Nova, 84 E-43003 Tarragona
Madrid
c/ Serrano, 102 E-28006 Madrid
Teruel
c/ Joaquı´n Arnau, 22 E-44001 Teruel
Ma´laga
c/ Esperanto, 1 E-29007 Ma´laga
Toledo
Callejo´n del Moro, 4 E-45001 Toledo
Melilla
c/ General Marina, 18 E-52001 Melilla
Valencia
c/ Baile´n, 46 E-46007 Valencia
Murcia
Avda. de Alfonso X el Sabio, 15 E-30008 Murcia
Valladolid
c/ Gamazo, 5 E-47004 Valladolid
Navarra
c/ Conde Olivet, 7 E-31003 Pamplona-Irun˜a
Vizcaya
Gran Vı´a, 89 E-48011 Bilbao
Ourense
c/ Concejo, 1 E-32003 Ourense
Zamora
Avenida Requejo, 23 E-49012 Zamora
Palencia
c/ Miguel Primo de Rivera, s/n E-34001 Palencia
Zaragoza
c/ Dr. Cerrada, 6 E-50005 Zaragoza
PROVINCIALE INEM-KANTOREN A Corun˜a
Avenida del Eje´rcito, 12 y 14
Ca´diz
Granja de San Ildefonso, s/n
´ lava A
Pintor Jesu´s Apellaniz, 11
Cantabria
c/ Vargas, 53 (Santander)
Albacete
c/ Cid, 31
Castello´n
Avenida Pe´rez Galdo´s, 19
Alicante
c/ San Juan Bosco, 15
Ceuta
Avenida de Nuestra Sen˜ora de Otero, 14
Almerı´a
Avenida Cabo de Gata, 120
Ciudad Real
c/ Echegaray, 3
Asturias
Comandante Caballero, s/n
´ vila A
Plaza de Santa Ana, 7
Co´rdoba
Avenida Conde Vallellano, s/n
Badajoz
Avenida de Colo´n, 6
Cuenca
c/ Fermı´n Caballero, 3
Baleares
c/ Gremi de Sabaters, 39
Girona
Plaza Marque´s de Camps, 1
Barcelona
Parc Estacio´ del Nord, s/n
Granada
c/ Mirlo, 4
Bilbao
c/ Gran Vı´a, 50
Guadalajara
Avenida del Eje´rcito, 12, 3ª planta
Burgos
c/ San Pablo, 8
Guipu´zcoa
c/ Oquendo, 16
Ca´ceres
Avenida de la Hispanidad, 3
Huelva
c/ Rasco´n, 2
SPANJE
67
PROVINCIALE INEM-KANTOREN Huesca
c/ Agustı´n de Carrera, 2
Pontevedra
Ca´novas del Castillo, 18
Jae´n
Plaza de San Francisco, 2
Salamanca
Avenida de Carlos I, 78-92
La Rioja
c/ Pı´o XII, 33
c/ Tome´ Cano, 12
Las Palmas
c/ Vela´zquez, 10
Santa Cruz de Tenerife
Leo´n
Gran Vı´a de San Marcos, 27
Segovia
Avenida Ferna´ndez Ladreda, 31
Lleida
Avenida de Catalun˜a, 2
Sevilla
Avenida Blas Infante, 4
Lugo
Ronda de la Muralla, 58
Soria
c/ Santa Teresa de Jesu´s, 9
Tarragona
Rambla Nova, 95
Madrid
Espartinas, 10
Teruel
Nicanor Villalta, 22
Ma´laga
Avenida de Andalucı´a, 23
Toledo
c/ Covarrubias, 20
Melilla
A´lvaro de Baza´n, 14 y 16
Valencia
c/ Trinidad, s/n
Murcia
Plaza Vinadel, 10
Valladolid
c/ Jesu´s Rivero Meneses, s/n
Navarra
Avenida de Zaragoza, 12
Vizcaya
Gran Vı´a, 50
Ourense
Parque de San La´zaro, 12
Zamora
Plaza de Alemania, 3
Palencia
Avenida de Simo´n Nieto, 10
Zaragoza
Capita´n Portole´s, 1, 3 y 5
PROVINCIALE EN REGIONALE INSALUD-KANTOREN
Autonome gemeenschap Aragon Huesca
c/ San Jorge, 65
Teruel
c/ Joaquı´n Arnau, 22
Zaragoza
Paseo Marı´a Agustı´n, 16
Cuenca
c/ Colo´n, 12
Guadalajara
c/ Ferial, 31
Toledo
Miguel de Cervantes, 4
Autonome gemeenschap Castilla-Leon Autonome gemeenschap Asturie¨ (regionaal kantoor)
´ vila A
c/ Doctor Fleming, 3
Burgos
Avenida de los Reyes Cato´licos, 15
Leo´n
Juan Lorenzo Segura, 3
Autonome gemeenschap Balearen (regionaal kantoor)
Palencia
Martı´n Calleja, 15
Salamanca
Avenida de Mirat, 28-32
Palma de Mallorca Reina Esclaramunda, 9
Segovia
Paseo Conde de Sepu´lveda, 1
Soria
Paseo del Espolo´n, 2
Valladolid
Galatea, 3
Zamora
Avenida Prı´ncipe de Asturias, 47-49
Oviedo
Plaza del Carbayon, 1-2
Autonome gemeenschap Cantabrie¨ (regionaal kantoor) Santander
Avenida Cardenal Herrera Oria, s/n
Autonome gemeenschap Castilla-La Mancha
Autonome gemeenschap Extremadura
Albacete
Carretera Pen˜as San Pedro, 2
Badajoz
Avenida de Huelva, 8
Ciudad Real
c/ Alarcos, 10
Ca´ceres
San Pedro de Alca´ntara, 3
68
SPANJE
PROVINCIALE EN REGIONALE INSALUD-KANTOREN
Autonome gemeenschap Madrid (regionaal kantoor)
Regionaal kantoor Ceuta Ceuta
Madrid
Autonome gemeenschap Murcia (regionaal kantoor) Murcia
Avenida de la Marina Espan˜ola, 13
c/ Sagasta, 6
Regionaal kantoor Melilla Melilla
c/ Pablo Vallesca, s/n, Edificio A´nfora
c/ Pinares, 6
Autonome gemeenschap La Rioja (regionaal kantoor) Logron˜o
c/ Breto´n de los Herreros, 33
AUTONOME GEMEENSCHAPPEN MET EEN EIGEN GEZONDHEIDSDIENST
Instituto Catala´n de la Salud (Catalaans gezondheidsinstituut) Barcelona
c/ Manso, 19
Girona
c/ Santa Clara, 33-35
Lleida
Carretera Torrebonica, s/n
Tarragona
Avenida Prat de la Riba, 39
Servicio Andaluz de Salud (Andalusische gezondheidsdienst) Almerı´a
c/ San Leonardo, 7
Ca´diz
Avenida de Marı´a Auxiliadora, 2
Co´rdoba
Calle de la Repu´blica Argentina, 34
Granada
Avenida del Sur, 13
Servicio Vasco de Salud (Osakidetsa) (Baskische gezondheidsdienst) ´ lava A
Avenida de Santiago, 11
Guipu´zcoa
Avenida de Navarra, 4
Vizcaya
c/ Marı´a Dı´az de Haro, 60
Castello´n
Plaza Huerto Sogueros, 12
Valencia
Gran Vı´a Fernando el Cato´lico, 74
Servicio Gallego de Salud (Galicische gezondheidsdienst) A Corun˜a
c/ Dura´n Loriga, 3
Lugo
c/ Doctor Portela, 13
Ourense
c/ Juan XXIII, 31-33
Pontevedra
c/ La Corun˜a, 24
Servicio Navarro de Salud (osasumbidea) (gezondheidsdienst van Navarra) Pamplona
c/ Irunlarrea, 39
Servicio Canario de Salud (gezondheidsdienst van de Canarische Eilanden) Las Palmas de Gran Canaria
Paseo de Lugo esquina a Pe´rez del Toro
Santa Cruz de Tenerife
c/ Me´ndez Nun˜ez, 14
Servicio Valenciano de Salud (gezondheidsdienst van Valencia) Alicante
SPANJE
c/ Girona, 26
69
PROVINCIALE ISM-KANTOREN A Corun˜a
Avenida de Ramo´n y Cajal
Lugo
Carril de los Loureiros, 17
Alicante
Muelle de Poniente, s/n
Madrid
c/ Churruca, 2
Almerı´a
c/ Muelle, 39
Ma´laga
Puente del Carmen
Baleares
c/ Muelle Viejo, 15
Melilla
Avenida de la Marina Espan˜ola, 7
Barcelona
c/ Albareda, 1
Palma de Mallorca Muelle Viejo
Bilbao
c/ Virgen de Begon˜a, 32
San Sebastia´n
c/ Marinos, 1
Ca´diz
Avenida de Vigo
Avenida de Anaga
Cartagena
Muelle de Alfonso XII
Santa Cruz de Tenerife
Castello´n
Plaza de Miguel Peris y Segarra (El Grao)
Santander
Avenida Sotileza
Sevilla
c/ Fernando IV, 1
Ceuta
Muelle Can˜onero Dato, 20
Tarragona
c/ Francisco Bastos, 19
Gijo´n
Prı´ncipe de Asturias
Valencia
Avenida del Puerto, 300
Huelva
Avenida de Hispanoame´rica, 9
Vigo (Pontevedra)
Avenida Orillamar, 51
Las Palmas
c/ Leo´n y Castillo, 322
Villagarcı´a de Arosa
Avenida de la Marina, 23
70
SPANJE
FRANKRIJK Het Franse stelsel van sociale zekerheid omvat de volgende stelsels: — het algemene stelsel, dat meer dan 80 % van de bevolking dekt, in totaal ongeveer 47 miljoen personen; — de bijzondere stelsels, die dekking bieden tegen een specifiek risico (doorgaans ouderdomsverzekering, aangezien de overige risico’s door het algemene stelsel worden gedekt) of tegen alle risico’s. Deze afzonderlijke stelsels van ouderdomsverzekering kunnen worden aangevuld met verplichte of vrijwillige bijkomende pensioenregelingen, al naargelang het stelsel; — het landbouwstelsel, dat landbouwers en hun werknemers tegen alle risico’s dekt, in totaal 5 miljoen personen; — de werkloosheidsverzekering, die alle werknemers in loondienst betreft, wordt door paritaire organen beheerd; — naast de basisouderdomsverzekering voor werknemers in loondienst bestaan er tot slot verplichte aanvullende verzekeringsstelsels.
In deze nota wordt aandacht besteed aan de bepalingen voor werknemers van het algemene stelsel en voor zelfstandigen. Valt uw beroepsactiviteit onder een ander stelsel, dan kunnen de uitkeringen, voorwaarden en te vervullen formaliteiten afwijken van wat in deze gids is vermeld. U neemt derhalve het best contact op met uw ziekenfonds.
In deze nota wordt verwezen naar een maximumbedrag van de sociale zekerheid, dat in de loop der jaren geleidelijk is verdwenen uit de bepalingen betreffende de berekening van de bijdragen. Het bestaat momenteel nog voor een deel van de ouderdomsverzekeringsbijdrage en wordt voornamelijk gebruikt als rekenkundige referentie in de aanvullende stelsels voor werkloosheidsverzekering. Het dient verder als referentie voor de uitkeringen. Op 1 januari 2001 bedroeg het 2 279,11 euro (14 950 FRF) per maand en 27 349,35 euro (179 400 FRF) per jaar.
Hoofdstuk I WERKNEMERS IN LOONDIENST vallen (algemene ziektekostenverzekering, couverture maladie universelle, CMU).
1. Inleiding Het algemene Franse stelsel van de sociale zekerheid dekt: — alle risico’s voor werknemers in loondienst in de industrie en handel, met uitzondering van zij die onder een bijzonder stelsel vallen; — gezinsbijslagen voor de gehele in Frankrijk woonachtige bevolking. Landbouwers en hun werknemers ontvangen gezinsbijslagen van de landbouwverzekeringsfondsen waarbij zij aangesloten zijn; — uitsluitend bepaalde risico’s (voornamelijk ziektekosten en moederschap) voor diverse categoriee¨n personen alsmede voor bepaalde personen die onder een bijzonder stelsel vallen, maar tegen alle risico’s gedekt zijn; — uitsluitend het risico van ziektekosten en moederschap/bevallingskosten voor alle personen die duurzaam en regelmatig in Frankrijk wonen en niet onder een andere verplicht stelsel voor ziektekosten en moederschap
FRANKRIJK
Het algemene stelsel biedt dekking voor: — ziekte-moederschap (zie punt 2); — arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 3); — invaliditeit (punt 4); — ouderdom en overlijden van de echtgenoot (punt 5); — overlijden (punt 6); — gezinsbijslagen (punt 7). Het algemene socialezekerheidsstelsel wordt aangevuld door een stelsel van werkloosheidsverzekering (punt 8) en aanvullende pensioenverzekeringen (punt 9).
ð
Aansluiting bij het socialezekerheidsstelsel
Zodra een werkgever in Frankrijk u in dienst neemt, moet hij een verklaring (de´ claration
71
pre´alable a` l’embauche) indienen bij het voor hem bevoegde orgaan dat de socialezekerheidsbijdragen int (Union de recouvrement des cotisations de se´curite´ sociale et d’allocations familiales, Urssaf). Met deze verklaring wordt u ingeschreven bij de sociale zekerheid en aangesloten bij de werkloosheidsverzekering. Voor de aanvullende pensioenverzekering wordt u aangesloten bij het verzekeringsfonds waar uw bedrijf lid van is. Het orgaan van de sociale zekerheid verstrekt u dan een inschrijvingskaart. Uw ziekteverzekeringsfonds stuurt u een getuigschrift waaruit blijkt dat u recht hebt op ziektekostenverzekering, met een magneetkaart die carte vitale wordt genoemd.
ð
Premies
U draagt een bepaald percentage van uw loon af als socialezekerheidspremie. Uw werkgever houdt die premie op uw loon in, en betaalt het bedrag aan het orgaan dat de socialezekerheidspremies moet innen.
ð
Wat doet u als u het niet eens bent met een beslissing van een orgaan?
Indien u het niet eens bent met een beslissing van uw verzekeringsfonds (caisse), kan u daartegen in beroep gaan bij de Arbitragecommissie (Commission de recours amiable) van uw verzekeringsfonds, en dit binnen de twee maanden na de kennisgeving van de door u betwiste beslissing. Wanneer het fonds u zijn beslissing niet binnen een maand heeft meegedeeld, betekent dit dat uw verzoek verworpen is. Als u de zaak wil voortzetten, kan u zich vervolgens binnen de twee maanden wenden tot de Rechtbank voor sociale zekerheid (Tribunal des affaires de se´curite´ sociale). Als uw beroep niet binnen deze termijn ingediend is, wordt de beslissing van de Arbitragecommissie definitief.
ð
Voorwaarden
Het recht op geneeskundige verzorging is normaal gebaseerd op beroeps- of daarmee gelijk te stellen criteria. Er geldt een aantal voorwaarden: u dient een bepaald aantal uren gewerkt te hebben of een bepaald bedrag aan bijdragen te hebben betaald. Wie niet langer voldoet aan de voorwaarden om als verzekerde of rechthebbende dekking van de sociale zekerheid te verkrijgen, behoudt niettemin vier jaar lang het recht op verstrekkingen in natura van het stelsel waaronder hij viel, behalve als hij op een bepaald ogenblik weer aan de voorwaarden voor het verplichte stelsel voldoet. In sommige gevallen krijgt u recht op verstrekkingen in natura zonder dat daar een bijdrage tegenover hoeft te staan: dat is het geval als u een e´e´nouderuitkering of een uitkering voor volwassene gehandicapten ontvangt. Voorts heeft iedereen die op basis van het in Frankrijk wonen bij het algemene stelsel is aangesloten recht op verstrekkingen in natura zonder andere voorwaarden dan die dat zij op duurzame en regelmatige wijze in Frankrijk moeten wonen. Deze personen zijn overigens al naargelang hun inkomen (de inkomsten die worden meegeteld, zijn specifiek omschreven, maximumbedrag van 6 402,86 euro (42 000 FRF) per jaar in 2000 om vrijgesteld te worden) onderworpen aan de specifieke overeenkomstige CMU-bijdragen.
ð
Terugbetalingen
U en de personen die te uwen laste zijn (echtgenoot, kinderen jonger dan 20 jaar, samenlevende partner, persoon ten laste die in de woning van de verzekerde woont) hebben recht op de terugbetaling van de kosten van een medische behandeling.
A. VERSTREKKINGEN
Voor alle niet in het ziekenhuis verstrekte zorgen die deel uitmaken van een bepaalde lijst en voor elk terugbetaalbaar product bestaat een zogenaamd tarif de responsabilite´. Op basis van dit tarief worden de kosten vergoed. Voorts geldt in de Franse wetgeving het principe dat de verzekerden een deel van de kosten voor hun rekening nemen. Deze eigen bijdrage heet ticket mode´rateur: het is een percentage van de terugbetaalbare kosten dat hetzij door de verzekerde zelf moet worden betaald, hetzij door het ziekenfonds of een andere vrijwillige aanvullende verzekering waarbij hij aangesloten is.
Recht op medische verzorging hebben personen die een bezoldigde of daarmee gelijk te stellen activiteit uitoefenen, werklozen en gepensioneerden alsmede personen die op duurzame en regelmatige wijze in Frankrijk woonachtig zijn en op geen enkele andere wijze recht hebben op verstrekkingen in natura van de ziekteverzekering, alsmede de personen te hunnen laste.
Sinds 1 januari 2000 gelden de volgende terugbetalingstarieven: — 80 % van de kosten van behandeling in het ziekenhuis; — 70 % van de erelonen van artsen en de kosten van ambulante behandeling in het ziekenhuis;
2. Ziekte en moederschap De Franse ziekteverzekering omvat (A) verstrekkingen (soins de sante´ — medische verzorging) en (B) uitkeringen (indemnite´s journalie`res — dagvergoedingen) die toegekend worden bij arbeidsongeschiktheid wegens ziekte. Moederschap valt onder een apart verzekeringsstelsel (C).
72
FRANKRIJK
— — — — —
60 % van de erelonen voor paramedici en de kosten van laboratoriumonderzoeken; 100 % van de in een bepaalde lijst opgenomen medicijnen die door geen andere middelen kunnen worden vervangen; 65 % van de kosten van medicijnen met een wit etiket; 35 % van de kosten van medicijnen met een blauw etiket (voor kleine aandoeningen); 65 % voor reiskosten en andere doktersvoorschriften (van oogarts of orthopedist).
In bepaalde gevallen kunnen de kosten voor 100 % van het tarif de responsabilite´ worden vergoed, zodat de patie¨nt geen eigen bijdrage hoeft te betalen. Dit geldt voor patie¨nten met een langdurige ziekte, bepaalde chirurgische ingrepen en voor personen die een invaliditeitspensioen of een pensioen wegens een arbeidsongeschiktheid van meer dan 66,6 % ontvangen. De verzekerde betaalt zelf voor de medische zorgen en legt daarbij zijn verzekeringskaart carte vitale voor. Met behulp daarvan kan de behandelaar de desbetreffende documenten opstellen en elektronisch aan het betrokken ziekenfonds (caisse primaire) doorsturen. Zo kunnen de kosten sneller worden vergoed. Beschikt de behandelaar niet over de vereiste apparatuur, dan worden de documenten op papier opgesteld. Deze documenten dient u vervolgens bij uw ziekenfonds in, dat u volgens het geldende tarief de kosten vergoedt. Voor bepaalde speciale voorzieningen, zoals de verstrekking van prothesen, heeft u de voorafgaande toestemming van uw ziekenfonds nodig. De kosten van de door de arts voorgeschreven geneesmiddelen worden door het ziekenfonds vergoed. Het is ook mogelijk een gedeelte van de kosten rechtstreeks door het ziekenfonds te doen betalen. In dat geval betaalt u de apotheker slechts het gedeelte van de kosten dat niet ten laste van het ziekenfonds valt.
ð
Opname in een ziekenhuis
U kan zelf uw ziekenhuis kiezen, maar als u kiest voor een erkend particulier ziekenhuis dat niet door de officie¨le tarieven gebonden is, moet u zelf alle honoraria en kosten voorschieten. Voor nadere inlichtingen wendt u zich tot uw ziekenfonds. Indien de kosten van opname in het ziekenhuis voor 100 % vergoed worden, moet u bij opneming in een ziekenhuis of in een medisch-sociale inrichting een vast bedrag zelf betalen (sinds 1 januari 1996 is dat 10,67 euro (70 FRF) per dag). Bepaalde categoriee¨n van patie¨nten zijn vrijgesteld van deze forfaitaire bijdrage, met name zwangere vrouwen tijdens de laatste vier maan-
FRANKRIJK
den van de zwangerschap en pasgeboren baby’s, gehandicapte kinderen, gehandicapte jongeren die verblijven in speciale opvoedings- of opleidingsinstituten, en personen die behandeld worden voor een arbeidsongeval of beroepsziekte.
ð
Aanvullende verzekering
U kan voor de kosten die niet door de verplichte verzekering worden gedekt een aanvullende ziektekostenverzekering afsluiten bij een ziekenfonds (caisse mutuelle), een voorzorginrichting (institution de pre´voyance) of een verzekeringsmaatschappij (compagnie d’assurance) (84 % van de Fransen beschikken over een dergelijke verzekering). Overigens is iedereen die krachtens de algemene ziekteverzekering (couverture maladie universelle) verzekerd is en van wie het inkomen een bepaalde grens niet overschrijdt, gratis aanvullend verzekerd.
B.
UITKERINGEN
Alle werknemers hebben vanaf de vierde dag van het ziekteverzuim recht op ziekengeld wanneer zij arbeidsongeschikt zijn als gevolg van ziekte. Ook werklozen hebben recht op ziekengeld zolang zij een werkloosheidsuitkering ontvangen. Als uw aansluiting bij de sociale zekerheid afloopt, kan u toch nog een jaar lang aanspraak maken op uitkeringen van de ziekteverzekering indien u geen lid bent van een andere verplichte verzekering.
ð
Voorwaarden
Om tijdens een basisperiode van zes maand vanaf het begin van de ziekte ziekengeld te krijgen, moet u tijdens de drie kalendermaanden voor de werkonderbreking ten minste 200 uur hebben gewerkt of moet u op uw salaris van de zes maanden vo´o´r het ziekteverlof premies hebben betaald voor een bedrag dat overeenkomt met dat voor een salaris van 1 015 keer het SMIC (minimumuurloon). Na die eerste zes maanden kan het ziekengeld verder worden toegekend indien u tijdens de twaalf kalendermaanden voor het ziekteverlof ten minste 800 uur heeft gewerkt, waarvan ten minste 200 uur tijdens de eerste drie maanden, of indien u op uw salaris van de twaalf kalendermaanden voor het ziekteverlof premies heeft betaald voor een bedrag dat overeenstemt met dat voor een salaris van 2 030 keer het SMIC, waarvan 1 015 keer het SMIC tijdens de eerste zes maanden van die periode. Bovendien moet u op het ogenblik van de werkonderbreking ten minste twaalf maanden bij de Franse sociale zekerheid ingeschreven zijn. Sommige tijdvakken waarin u niet gewerkt heeft, worden gelijkgesteld met tijdvakken van arbeid (bv. betaalde vakantie, ziekteverlof enz.).
73
Zo nodig kunnen ook de tijdvakken van arbeid (of premiebetaling) die u in andere lidstaten van de EU vervuld heeft, in aanmerking worden genomen. Daartoe moet u bij uw Frans ziekenfonds het formulier E 104 indienen, dat u vo´o´r uw vertrek naar Frankrijk aangevraagd had bij het ziekenfonds van het land dat u verliet. Om ziekengeld te krijgen, dient u eventueel een medische keuring door uw ziekenfonds te ondergaan.
ð
Tarief van de uitkering
De dagvergoeding is gelijk aan 50 % van uw gemiddeld dagloon van de drie maanden die aan uw aanvraag voorafgaan, zonder dat een door de sociale zekerheid vastgesteld bedrag mag worden overschreden; het bedraagt 2/3 van hetzelfde bedrag vanaf de 31e dag werkonderbreking indien u drie kinderen ten laste heeft. Vanaf de zevende maand van ononderbroken uitbetaling is het bedrag respectievelijk 51,49 % en 68,66 % van de bovengenoemde bedragen. Voor de eerste drie dagen wordt geen ziekengeld toegekend. Voor sommige langdurige ziekten kan u de uitkering gedurende drie jaar ontvangen.
ð
Documenten voor het aanvragen van het ziekengeld
Bij een werkonderbreking (begin van de onderbreking dan wel verlenging) dient u het door uw arts ingevulde avis d’arreˆt de travail (bericht van werkonderbreking) verder in te vullen, de eerste twee delen van dit document binnen de 48 uur aan uw ziekenfonds toe te sturen, en het derde deel aan uw werkgever. U moet bij uw ziekenfonds tevens een verklaring van uw werkgever indienen waarop uw werkduur en uw loon van vo´o´r de werkonderbreking zijn vermeld, zodat uw ziekenfonds uw dagvergoeding kan berekenen.
ð
Voorwaarden
U (of de verzekerde van wie uw recht afgeleid is) moet ten minste tien maanden vo´o´r de vermoedelijke bevallingsdatum bij de verzekering ingeschreven zijn, en moet bewijzen dat op de vermoedelijke datum van de bevruchting of op de datum waarop het prenataal moederschapsverlof begon, voldaan was aan de voorwaarden voor de vergoeding van de medische behandeling en de toekenning van ziekengeld (zie de punten A en B).
ð
Geneeskundige verzorging
De kosten van de volgende verstrekkingen met betrekking tot zwangerschap, bevalling en de daaropvolgende zorgen worden voor 100 % vergoed: verzorging, geneesmiddelen, bevalling in het ziekenhuis, kosten van de voorgeschreven preventieve en postnatale controleonderzoeken.
ð
Uitkeringen
Uw dagvergoeding (indemnite´ journalie`re) wordt berekend op grond van het loon van de drie maanden die aan het zwangerschapsverlof voorafgingen, met een door de sociale zekerheid vastgesteld maximaal bedrag. Van dit loonbedrag worden de wettelijk en krachtens de CAO verplichte bijdragen en de algemene sociale bijdrage (contribution sociale ge´ne´ralise´e) afgetrokken. Normaliter loopt de dagvergoeding van zes weken vo´o´r de bevalling (acht weken bij een problematische zwangerschap of vanaf het derde kind, twaalf weken voor tweelingen, vierentwintig weken voor drielingen en meer) tot tien weken na de bevalling (18 weken vanaf het derde kind, tweee¨ntwintig weken voor een meerling (2 kinderen of meer)).
C. VERZEKERING BIJ MOEDERSCHAP
Voor inlichtingen over formaliteiten en bewijsstukken kan u zich wenden tot uw ziekenfonds (caisse de maladie) en uw kinderbijslagfonds (caisse d’allocations familiales). U dient zich ook tot deze organismen te wenden indien u zich naar een andere lidstaat begeeft.
De moederschapsverzekering omvat de volledige vergoeding van sommige medische verstrekkingen voor moeder en kind en een uitkering voor arbeidsongeschiktheid wegens zwangerschap.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten
Werkneemsters in loondienst, werkloze werkneemsters die werkloosheidsuitkeringen (hebben) ontvangen, gepensioneerde vrouwen en echtgenoten en dochters ten laste van verzekerden, hebben allen recht op medische verzorging. Enkel de werkneemsters in loondienst en de werkloze werkneemsters die werkloosheidsuitkeringen (hebben) ontvangen, hebben daarenboven ook nog recht op de uitkering.
74
De verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten dekt de arbeidsongevallen die veroorzaakt zijn door uw werk, of gebeurd zijn naar aanleiding van uw werk, en de ongevallen op weg van en naar het werk, alsmede de bij het werken opgelopen ziekten die op de officie¨le lijst van beroepsziekten staan of die na een onderzoek door een commissie ter erkenning van beroepsziekten zijn erkend als rechtstreeks met het werk verband houdende ziekten.
FRANKRIJK
Uw werkgever moet onmiddellijk in kennis gesteld worden van het ongeval en hij moet de namen en adressen krijgen van de getuigen ervan. De werkgever bezorgt u dan een arbeidsongevallenformulier dat u recht geeft op de nodige verstrekkingen in natura (verzorging) zonder dat u deze kosten hoeft voor te schieten. De beroepsziekten die voorkomen op de officie¨le lijst, alsmede de ziekten die door de regionale commissies als beroepsziekten zijn erkend, geven recht op exact dezelfde verstrekkingen en uitkeringen als de arbeidsongevallen. Wanneer u aan e´e´n van deze ziekten lijdt, moet u, binnen de 15 dagen na de datum van het stopzetten van het werk, aangifte daarvan doen bij uw fonds. Bij deze verklaring voegt u twee exemplaren van het doktersattest. Na een medische keuring zal het fonds u meedelen welke beslissing genomen is. Bij arbeidsongeval of beroepsziekte heeft u recht op medische behandeling en op een dagvergoeding, en eventueel op een pensioen wegens blijvende invaliditeit. Indien u overlijdt, hebben uw nabestaanden recht op een pensioen.
ð
Medische behandeling
ð
Pensioen bij overlijden
Het fonds betaalt pensioenen aan de echtgeno(o)t(e), de kinderen en, onder bepaalde voorwaarden, ook aan de ouders van de overledene. De pensioenen bedragen een bepaald percentage van het jaarloon van de overleden verzekerde, namelijk 30 % voor de echtgeno(o)t(e) (in bepaalde gevallen 50 %), 15 % voor e´e´n kind, 30 % voor twee kinderen, en 10 % per kind vanaf het derde kind. Het totaal van de toegekende pensioenen dat aan de nabestaanden van een slachtoffer van een arbeidsongeval wordt uitbetaald, mag niet meer bedragen dan 85 % van het jaarloon van de overledene.
ð
Medische behandeling
Ontvangt u als gevolg van een arbeidsongeval een pensioen voor een permanente arbeidsongeschiktheid van minstens 66,6 %, dan hebt u, zonder eigen bijdrage (ticket mode´rateur), recht op verstrekkingen in natura van de ziekte- en moederschapsverzekering. Hetzelfde geldt als u een nabestaandenpensioen ontvangt.
Op vertoon van het door uw werkgever opgestelde document met betrekking tot het arbeidsongeval ontvangt u, behalve bij overschrijding van het tarief, gratis geneeskundige verzorging, geneesmiddelen, ziekenhuisverpleging en technische hulpmiddelen.
ð
In bepaalde omstandigheden kan u ook een revalidatiebehandeling of een herscholing volgen.
4. Invaliditeit
ð
De invaliditeitsverzekering heeft ten doel u een pensioen toe te kennen als schadeloosstelling voor blijvende arbeidsongeschiktheid en het aldus gederfde loon. Dit pensioen wordt enkel tijdelijk toegekend, en kan op elk moment worden herzien. Het invaliditeitspensioen kan enkel aan de rechtstreeks verzekerde worden toegekend.
Uitkering
U heeft recht op een dagvergoeding vanaf de eerste dag van uw arbeidsongeschiktheid. Deze uitkering bedraagt de eerste 28 dagen 60 % van uw brutodagloon en vervolgens 80 % daarvan, met als maximumbedrag 0,834 % van het jaarlijks maximumbedrag van de sociale zekerheid. In geval van recidief wordt het ongevalformulier niet door uw werkgever, maar door uw ziekenfonds verstrekt.
ð
Pensioen bij blijvende arbeidsongeschiktheid
Wanneer het ongeval of de beroepsziekte een blijvende gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheid veroorzaakt, heeft u recht op een pensioen. Het bedrag daarvan wordt berekend op basis van uw inkomen tijdens de twaalf maanden vo´o´r de arbeidsongeschiktheid, en van het percentage van uw blijvende arbeidsongeschiktheid. Bedraagt de blijvende arbeidsongeschiktheid minder dan 10 %, dan wordt u als vergoeding een kapitaal uitgekeerd.
FRANKRIJK
Betalingen buiten Frankrijk
Indien u naar een andere lidstaat van de EU terugkeert, daar verblijft of er gaat wonen, kunnen deze pensioenen en uitkeringen ook ginder worden uitbetaald.
ð
Voorwaarden
U heeft enkel recht op een invaliditeitspensioen indien u aan de volgende zes voorwaarden voldoet. — Uw arbeidsgeschiktheid of verdiencapaciteit is met ten minste tweederde verminderd. — U bent jonger dan 60 jaar. — U moet aantonen dat u voldoet aan de voorwaarden inzake aansluiting bij een ziekenfonds, betaling van bijdragen en gewerkte tijdvakken of inzake de betaling van daggeld door de ziekenverzekering voor een periode van meer dan zes maanden (zie punt 2 B). Zo nodig kunnen ook tijdvakken van arbeid of premies in andere lidstaten in aanmerking worden genomen.
75
— —
ð
Uw gezondheidstoestand moet door een medisch attest worden bevestigd. U moet zich aan alle gevraagde medische keuringen onderwerpen.
Bedrag van het pensioen
Het bedrag van het pensioen is afhankelijk van uw resterende mogelijkheden tot het uitoefenen van een beroep. Indien u nog fit genoeg bent om een inkomen te verdienen, bedraagt uw pensioen 30 % van uw gemiddeld loon over de tien beste jaren gedeeld door tien indien u minimaal tien jaren heeft gewerkt, met een bepaald maximumbedrag. Indien u niet in staat bent enig beroep uit te oefenen, zal uw pensioen 50 % bedragen van uw gemiddeld loon van de tien beste jaren gedeeld door tien indien u minimaal tien jaren heeft gewerkt, eveneens met een bepaald maximumbedrag. Uw pensioen wordt verhoogd indien u voor de normale activiteiten van het dagelijks leven een beroep moet doen op de hulp van derden. Uw pensioen kan worden herzien, geschorst of ingetrokken wegens medische redenen, en het kan ook worden geschorst of verminderd wanneer u opnieuw een bepaald inkomen verdient met werken. Met 60 jaar wordt het pensioen omgezet in een ouderdomspensioen wegens arbeidsongeschiktheid (pension de substitution). Indien u in twee of meer lidstaten verzekerd was, wordt het bedrag van uw pensioen vastgesteld volgens de communautaire voorschriften. Die communautaire regels zijn ook van toepassing indien u of leden van uw gezin in een andere lidstaat wonen of daar tijdelijk verblijven.
ð
Medische behandeling
Indien u een invaliditeitspensioen trekt, hebben u en uw gezinsleden recht op terugbetaling van de medische kosten bij ziekte of moederschap. Voor uzelf wordt 100 % van het officieel tarief terugbetaald.
5. Uitkering bij ouderdom en voor nabestaanden De tak ouderdomsverzekering van het algemeen stelsel verleent twee soorten uitkeringen en verstrekkingen: — op premiebetaling berustende uitkeringen van de verzekering, bijvoorbeeld ouderdomspensioenen en nabestaandenpensioenen; — niet op premiebetaling berustende uitkeringen, met name de bijstandsuitkeringen waarvoor uw bestaansmiddelen worden nagegaan (zie verder).
76
ð
Ouderdomspensioen
Bij de berekening van het ouderdomspensioen wordt uitgegaan van drie elementen: het gemiddeld jaarloon, het pensioenpercentage en de verzekeringsduur. — Het gemiddeld jaarloon wordt berekend op grond van de gewogen beste jaren van uw loopbaan. Sinds de wet van 22 juli 1993 op 1 januari 1994 van kracht werd, stijgt het aantal meegerekende jaren regelmatig. Het kan uiteenlopen van 11 (voor verzekerden die na 1934 zijn geboren) tot 24 (voor verzekerden die in 1947 zijn geboren). In 2008 zal het aantal jaren, ongeacht het geboortejaar, 25 bedragen. In het jaar 2000 werden voor verzekerden die in 1940 zijn geboren 17 jaren meegeteld. — Het pensioenpercentage ligt tussen 25 % en 50 %, al naargelang de tijdvakken waarin u verzekerd bent geweest in alle stelsels samen en naargelang uw leeftijd. Vanaf 60 jaar kan u een ouderdomspensioen met het maximale percentage verkrijgen als u kan aantonen dat u in een of meer basispensioenstelsels een bepaald aantal verzekeringstijdvakken of daarmee overeenstemmende erkende perioden heeft verworven, zulks al naargelang uw geboortejaar. Sinds 1 januari 1994 wordt dit aantal tijdvakken voor verzekerden die na 1934 geboren zijn geleidelijk met e´ e´n trimester per jaar verhoogd tot vanaf 1 januari 2003 het aantal van 160 trimesters is bereikt, ongeacht het geboortejaar. In het jaar 2000 moesten in 1940 geboren verzekerden een totaal van 157 trimesters kunnen aantonen. Ook verzekeringstijdvakken die u onder een stelsel van sociale zekerheid van een staat van de Europese Economische Ruimte heeft verworven, worden in aanmerking genomen voor de vaststelling van het pensioenpercentage vanaf 60 jaar. Wanneer de verzekeringsduur niet tussen 60 en 65 jaar wordt bereikt, wordt het maximumpercentage (50 %) verminderd. Dit maximumpercentage wordt echter ongeacht de verzekeringsduur automatisch verkregen wanneer de verzekerde de leeftijd van 65 jaar bereikt of wanneer hij voor het bereiken van deze leeftijd arbeidsongeschikt wordt verklaard. Hetzelfde voordeel wordt vanaf 60 jaar onder bepaalde voorwaarden aan werkende huisvrouwen toegekend. — Voor de berekening van het pensioenbedrag blijft de verzekeringsduur in het stelsel vastgesteld op 150 kwartalen (onder verzekeringsduur wordt verstaan verzekeringsduur in het algemeen stelsel, inclusief met verzekeringstijdvakken gelijkgestelde perioden (werkloosheidsperioden, militaire dienst, perioden tijdens welke ziekengeld, invaliditeits-
FRANKRIJK
pensioen en ongevallenrente voor een blijvende arbeidsongeschiktheid van minstens 66,66 % wordt ontvangen)). Wanneer de verzekeringsduur minder dan 150 kwartalen bedraagt, is het pensioen gelijk aan zoveel honderdvijftigsten als de verzekerde verzekeringskwartalen in het algemeen stelsel heeft.
ð
Minimum- en maximumbedrag van het ouderdomspensioen
Elke verzekerde waarvan het pensioen op grond van het volledige percentage wordt berekend, kan aanspraak maken op een minimumpensioen, genaamd minimum contributif. Wanneer het pensioen op grond van het volledige percentage maar voor een verzekeringsduur in het stelsel van minder dan 150 kwartalen wordt berekend, wordt dit minimumpensioen vastgesteld naar rata van de effectieve verzekeringsduur in het algemeen stelsel. De pensioenen die vanaf 60 jaar worden toegekend, mogen niet hoger zijn dan de helft van de hoogste loongrens waarover premies verschuldigd zijn. Onder bepaalde voorwaarden wordt het pensioen verhoogd als: — de gepensioneerde drie of meer kinderen heeft opgevoed; — de gepensioneerde vo´o´r de leeftijd van 65 jaar een beroep moet doen op de hulp van derden om de normale dagelijkse activiteiten te kunnen verrichten; — de gepensioneerde een echtgeno(o)t(e) in de leeftijd van ten minste 65 jaar, of 60 jaar in geval van arbeidsongeschiktheid, ten laste heeft.
ð
Nabestaandenpensioen
Een nabestaandenpensioen (pension de re´version) wordt toegekend aan weduwen/weduwnaars van ten minste 55 jaar, van wie het inkomen een bepaald bedrag niet overschrijdt. Dit pensioen bedraagt 54 % van het ouderdomspensioen van de overleden echtgeno(o)t(e). Cumulatie van dit pensioen met eigen ouderdoms- en invaliditeitsuitkeringen is binnen bepaalde grenzen mogelijk. Een ander pensioen (pension de veuve ou de veuf) wordt toegekend aan weduwen/weduwnaars die al blijvend invalide zijn op het ogenblik van het overlijden van hun echtgeno(o)t(e), die recht had op een ouderdoms- of invaliditeitspensioen. Dit pensioen kan worden toegekend als de langstlevende nog geen 55 jaar is. Indien de echtgenoot van een verzekerde overledene geen recht heeft op een nabestaandenpensioen, kan onder bepaalde voorwaarden een weduwe- of weduwnaarsuitkering (allocation
FRANKRIJK
veuvage) worden toegekend om de (her)integratie op de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Deze uitkering wordt maximaal twee jaar lang betaald aan personen jonger dan 55 jaar en is onderworpen aan een vermogenstoets. Deze uitkering kan vijf jaar lang worden betaald indien de aanvrager op het moment van overlijden van de echtgenoot reeds 50 jaar was. In dat geval wordt de uitkering uitbetaald tot de betrokkene 55 jaar wordt.
ð
Bij welk orgaan vraagt u deze uitkeringen aan?
Het ouderdomspensioen, het nabestaandenpensioen (pension de re´version) en de weduwe-/ weduwnaarsuitkering worden op de volgende adressen aangevraagd: — in Parijs en omstreken: bij de Caisse nationale d’assurance vieillesse des travailleurs salarie´s (Nationaal Fonds voor de Ouderdomsverzekering van Werknemers); bij het ziekenfonds van ˆIle-de-France voor de weduwe-/weduwnaarsuitkering voor invaliden; — in de provincie: services „vieillesse” (afdeling Ouderdomsverzekering) van de Caisse re´gionale d’assurance maladie (Regionaal Ziekenfonds); — in Straatsburg: Caisse re´gionale d’assurance vieillesse de Strasbourg (het Gewestelijk Fonds van Straatsburg voor de Ouderdomsverzekering). Dat orgaan moet de ontvangst van uw aanvraag bevestigen. Wanneer u in een andere lidstaat woont, moet u de aanvraag indienen bij het orgaan van de pensioenverzekering van dat land.
ð
Niet premieafhankelijke uitkeringen
Er bestaan ook uitkeringen die niet afhankelijk zijn van de betaling van ouderdomspensioenpremies. Deze zijn: — uitkering aan huismoeders (allocation aux me`res de famille); — toeslag voor gepensioneerden van wie het pensioen lager is dan het minimumbedrag; — secours viager (lijfrente); — speciale ouderdomsuitkering; — aanvullende uitkering van het Nationaal Ouderdomsfonds. Om deze uitkeringen te ontvangen moet u aan de volgende voorwaarden voldoen: — ten minste 65 jaar zijn (voor arbeidsongeschikten: 60 jaar); — op duurzame en regelmatige wijze in Frankrijk wonen;
77
— —
inkomsten hebben die een bepaald bedrag niet overschrijden; gedurende een bepaalde tijd als werknemer of zelfstandige hebben gewerkt.
De uitkering van het ouderdomsfonds is bedoeld als een aanvulling op de verschillende ouderdomsuitkeringen voor personen uit de laagste inkomenscategorie. Voor leeftijd, woonplaats en bestaansmiddelen worden dezelfde voorwaarden gesteld als hierboven. De FNS-uitkering wordt uitbetaald door hetzelfde orgaan dat de aan te vullen ouderdomsuitkering toekent.
ð
Secundaire rechten
Wanneer u een ouderdomspensioen of een ouderdomsuitkering ontvangt, heeft u voor uzelf en uw medeverzekerden tevens recht op geneeskundige verzorging. Deze verstrekkingen worden u door het plaatselijk ziekenfonds van uw woonplaats verleend op vertoon van het pensioenbewijs of van het betalingsstrookje van uw pensioen.
ð
Verzekering in twee of meer lidstaten
Indien u in twee of meer lidstaten verzekerd was, wordt het bedrag van uw pensioen berekend volgens de communautaire regels.
6. Uitkering bij overlijden Bij het overlijden van de verzekerde betaalt de overlijdensverzekering aan de personen die op de dag van het overlijden daadwerkelijk geheel en blijvend ten laste waren, een vaste geldsom uit. Indien binnen een maand geen rangorde wordt ingeroepen, wordt deze som toegekend aan de echtgeno(o)t(e) van wie de overledene niet wettelijk of feitelijk gescheiden was, of anders aan de nakomelingen en, indien de verzekerde geen overlevende echtgenoot noch nakomelingen had, aan de verwanten in stijgende lijn. Op het tijdstip van zijn overlijden moet de verzekerde voldoen aan de voorwaarden om verstrekkingen in natura van de ziekteverzekering te verkrijgen, dan wel een vervangende uitkering ontvangen of een invaliditeitspensioen dan wel lijfrente krachtens de wet op de arbeidsongevalverzekering, zulks voor een arbeidsongeschiktheid van ten minste 66,66 %. De voorwaarden voor het verkrijgen van de overlijdensuitkering zijn dezelfde als die voor het verkrijgen van de verstrekkingen van de ziekteverzekering (zie punt 2 A); de overledene moet eraan hebben voldaan.
ð
Welke documenten heeft u nodig?
U moet de overlijdensuitkering aanvragen op een speciaal formulier dat u bij uw ziekenfonds (caisse primaire d’assurance maladie) haalt. Dit formulier dient u in, samen met een overlijdensakte, de
78
inschrijvingskaart van de overledene, een verklaring over het laatste loon van de verzekerde, een fiche familiale d’e´tat civil (een uittreksel uit het bevolkingsregister betreffende de samenstelling van het gezin) en eventueel ook een document waarin verklaard wordt dat u op de dag van het overlijden geheel en blijvend ten laste van de verzekerde was.
ð
Bedrag van de overlijdensuitkering
De uitkering bedraagt 90-maal het dagelijks basisloon van de verzekerde, vastgesteld zoals voor de dagvergoeding bij ziekte. Het mag niet minder bedragen dan 1 % van het jaarlijkse maximumbedrag van de sociale zekerheid en niet meer dan een kwart van datzelfde bedrag. Voor nadere inlichtingen kan u contact opnemen met uw ziekenfonds.
7. Gezinsbijslagen De Franse wetgeving voorziet in de volgende uitkeringen: — de eigenlijke kinderbijslag (allocation familiale); — de uitkering voor jonge kinderen (allocation pour jeune enfant); — de gezinstoeslag (comple´ment familial); — de huisvestingstoelage (allocation de logement); — de bijzondere opvoedingsuitkering (allocation d’e´ducation spe´ciale); — de kostwinnerstoelage (allocation de soutien familial); — de uitkering aan het begin van het nieuwe schooljaar (allocation de rentre´e scolaire); — de toelage aan alleenstaande ouders (allocation de parent isole´); — de opvoedingsuitkering (allocation parentale d’e´ducation); — de adoptie-uitkering (allocation d’adoption); — de ouderlijke aanwezigheidsuitkering (allocation de pre´sence parentale).
ð
Voorwaarden
U heeft recht op de Franse gezinsbijslagen als u en uw gezin in Frankrijk wonen en u ten minste e´e´n kind volledig en voortdurend ten laste heeft. Voor de kostwinnerstoelage, de toelage aan alleenstaande ouders, de uitkering voor jonge kinderen, de adoptietoelage, de huisvestingstoelage en de gezinstoeslag mag u bovendien niet meer verdienen dan een bepaald bedrag. De eigenlijke kinderbijslag (allocation familiale) wordt pas vanaf het tweede kind toegekend, maar bepaalde uitkeringen zoals de huisvestingstoelage, de uitkering aan het begin van het nieuwe
FRANKRIJK
schooljaar, de bijzondere opvoedingsuitkering, de uitkering voor jonge kinderen en de toelage aan alleenstaande ouders kunnen vanaf het eerste kind worden toegekend. Als u werknemer of zelfstandige in Frankrijk bent of er werkloosheidsuitkeringen ontvangt en als uw echtgeno(o)t(e) met uw kinderen in een andere lidstaat van de Europese Unie woont en er niet werkt, heeft u recht op de hierna opgesomde gezinsbijslagen, met uitzondering van de opvoedingsuitkering, de huisvestingstoelage, de uitkering voor jonge kinderen tot de leeftijd van drie jaar, en de adoptie-uitkering. Als uw echtgeno(o)t(e) in die andere lidstaat wel een beroep uitoefent, heeft u recht op de gezinsuitkeringen van dat andere land, met eventueel een aanvullende uitkering van Frankrijk.
ð
Wie heeft recht op gezinsbijslag?
De gezinsbijslagen worden toegekend voor alle kinderen tot 20 jaar, op voorwaarde dat het kind niet werkt of een loon ontvangt dat lager is dan 55 % van het minimumloon (SMIC). Er wordt geen gezinsbijslag toegekend voor het eerste kind. Vanaf 11 jaar en opnieuw vanaf 16 jaar worden toeslagen toegekend, met uitzondering van het oudste kind van een gezin met twee kinderen. Gezinnen met drie of meer kinderen krijgen deze toeslagen voor alle kinderen.
ð
Aanvraag
U moet uw aanvraag indienen bij het kinderbijslagfonds (Caisse d’allocations familiales) van de woonplaats van uw gezin. Welke bewijsstukken u nodig heeft voor elk van de hierboven vermelde uitkeringen, kan u lezen in de Guide des allocations familiales (handleiding gezinsbijslagen) die uitgegeven is door het kinderbijslagfonds, of u kan zich wenden tot de Caisse de mutualite´ sociale agricole (Sociaal Fonds voor de Landbouw) van uw woonplaats.
8. Werkloosheid Wanneer u in Frankrijk werkloos wordt, moet u zich onmiddellijk als werkzoekende laten inschrijven bij het dichtstbijzijnde plaatselijk kantoor van het Assedic (Association pour l’emploi dans l’industrie et le commerce — Vereniging voor Werkgelegenheid in Handel en Industrie), teneinde uw werkloosheidsuitkeringen te ontvangen en uw recht op de socialezekerheidsprestaties te behouden. Uw afdeling van Assedic zal u een aanvraagformulier voor de uitkeringen toezenden, dat u moet invullen en terugsturen samen met een verklaring van uw voormalige werkgever over de verbreking van de arbeidsovereenkomst.
FRANKRIJK
Als u voldoet aan de voorwaarden, zal Assedic de aan u verschuldigde werkloosheidsuitkering uitbetalen. Deze werkloosheidsuitkering wordt allocation unique de´gressive (AUD — afnemende eenheidsuitkering) genoemd. Als uw recht op werkloosheidsuitkering verlopen is, of u niet langer voldoet aan de voorwaarden om dergelijke uitkeringen te verkrijgen, kan u eventueel, na een vermogenstoets, werkloosheidsbijstand krijgen.
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op een uitkering van de werkloosheidsverzekering moet u voldoen aan de volgende voorwaarden: — buiten uw schuld uw betrekking verloren hebben; — ingeschreven zijn als werkzoekende, en u aan de vereiste controles onderwerpen; — daadwerkelijk een voortdurend werk zoeken; — lichamelijk arbeidsgeschikt zijn; — niet ouder zijn dan 60 jaar, of als u niet voldoet aan de voorwaarden voor een pensioen op 60 jaar: niet ouder zijn dan 65 jaar; — aantonen dat u de laatste acht maanden ten minste vier maanden bij het werkloosheidsverzekeringsstelsel aangesloten bent geweest. De referentieperiode voor de vaststelling van de aansluitingsduur bedraagt twee jaar voor personen jonger dan 50 jaar en drie jaar voor personen ouder dan 50 jaar. Hoe langer u bent aangesloten, hoe langer u uitkeringen ontvangt. Tijdvakken van arbeid die in een andere lidstaat vervuld zijn, worden ook in aanmerking genomen op voorwaarde dat u formulier E 301 voorlegt, dat u werd verstrekt door het orgaan van de werkloosheidsverzekering van het laatste land waar u hebt gewerkt.
ð
Duur en bedrag van de uitkering
De duur van het recht op werkloosheidsuitkering hangt af van de voorafgaande verzekeringsduur en van de leeftijd van de werkzoekende. Grosso modo hebben personen ouder dan vijftig langer recht op de uitkering dan personen die jonger zijn dan 50 jaar. Om recht te hebben op de minimumperiode van vier maanden moet u vier verzekeringsmaanden hebben vervuld (of 676 uur hebben gewerkt) tijdens de laatste acht maanden. De langste uitkering (60 maanden) wordt toegekend aan werklozen van meer dan 55 jaar, die tijdens de voorgaande drie jaar meer dan 27 maanden verzekerd waren (en dus meer dan 4 563 uur hebben gewerkt). Eerst wordt gedurende een zekere tijd een uitkering aan het „normale” (volledige) tarief toege-
79
kend, daarna wordt de uitkering afgebouwd. Die eerste periode aan normaal tarief duurt eenderde tot de helft van de volledige uitkeringsduur, de tweede periode, met afnemende uitkering, de rest van de uitkeringsduur. Het normale tarief van de dagvergoeding is een percentage van het brutodagloon dat u vroeger verdiende en waarover u bijdragen heeft betaald. Dat percentage varieert van 57,4 % bij een relatief hoog inkomen tot 75 % bij een relatief laag inkomen. Na afloop van die eerste periode wordt de uitkering elke vier maand met een bepaald percentage verminderd (meestal 15 %). Daarbij wordt de uitkering nooit lager dan het door de staat vastgestelde bestaansminimum. Nadere inlichtingen krijgt u bij uw Assedicbureau.
ð
Gedeeltelijke werkloosheid
Er worden eventueel ook uitkeringen toegekend als het werkaanbod in uw onderneming vermindert of wegvalt wegens gebrek aan afzetmogelijkh e d e n o f a l s g e vo l g va n b e v oo rradingsmoeilijkheden, van een ongeval of van slechte weersomstandigheden. Werknemers van de bouw en de openbare werken krijgen speciale vergoedingen als niet kan worden gewerkt als gevolg van het slechte weer. Die uitkeringen worden door uw werkgever betaald.
ð
Werk zoeken in het buitenland
Indien u uit een andere lidstaat in Frankrijk werk komt zoeken, of in Frankrijk werkloos wordt en naar een andere lidstaat werk gaat zoeken, dient u de communautaire regels te raadplegen.
9. Aanvullende pensioenen Naast het basispensioen (1er e´tage du 1er pilier) staat het aanvullend pensioen (2e e´tage du 1er pilier), dat verplicht is voor alle werknemers die onder het algemeen of het landbouwstelsel vallen.
80
Niet-kaderpersoneel betaalt bijdragen over zijn volledig salaris met een maximum van driemaal het maximumbedrag van de sociale bijdrage, aan het overkoepelende systeem ARRCO (Association de re´gime de retraite comple´mentaire) dat 90 pensioeninstellingen omvat. Kaderleden betalen tot het maximumbedrag van de sociale zekerheid bijdragen aan het ARRCO-stelsel en daarboven over hun gehele salaris tot een maximum van achtmaal het maximumbedrag aan het stelsel van de AGIRC (Association ge´ne´rale des institutions de retraites de cadres), die 45 pensioeninstellingen omvat. Deze aanvullende stelsels worden op onafhankelijke wijze paritair beheerd door de sociale partners volgens het omslagstelsel. De bijdragen die u gedurende uw loopbaan betaalt, worden omgezet in pensioenpunten. Deze worden elk jaar berekend door alle betaalde bijdragen te delen door de prijs per punt (of het referentiesalaris) voor het desbetreffende jaar. Het bedrag van uw pensioen hangt af van het aantal punten dat tijdens uw loopbaan op uw rekening wordt geboekt. Uw pensioen wordt berekend door dit aantal punten te vermenigvuldigen met de waarde op het tijdstip van pensionering. In de aanvullende pensioenstelsels is de leeftijd voor volledige pensionering 65 jaar. Onder bepaalde voorwaarden kan het aanvullend pensioen reeds vanaf 60 jaar worden uitbetaald zonder aftrek. Ook zijn er nabestaandenpensioenen voor weduwen, weduwnaars, wezen jonger dan 21 jaar en ex-echtgenoten. Vanaf 1 januari 2000 vallen zowel het AGIRC- als het ARRCO-stelsel onder de toepassing van Verordening (EEG) nr. 1408/71, net als de basisstelsels van de sociale zekerheid. De bepalingen van deze verordening gelden dan ook voor de aanvullende stelsels.
FRANKRIJK
Hoofdstuk II ZELFSTANDIGEN ð
1. Inleiding In Frankrijk vallen de zelfstandigen die geen landbouwers zijn onder een ander socialezekerheidsstelsel dan de loontrekkenden. Alle zelfstandigen die geen landbouwers zijn, vallen onder e´e´n en dezelfde ziekte- en moederschapsverzekering. Daarentegen bestaat er een groot aantal pensioenverzekeringen voor ouderdom, invaliditeit en nabestaanden. Naar gelang van de beroepscategorie waartoe u behoort, valt u onder het verzekeringsstelsel voor ambachtslieden, handelaren-industrie¨len of vrije beroepen.
Aansluiting bij het verzekeringsstelsel
Uw aansluiting bij de bovenvermelde socialezekerheidsstelsels is verplicht. Ambachtslieden en handelaars of industrie¨len moeten zich binnen de 15 dagen na de aanvang van hun werkzaamheden in Frankrijk, laten inschrijven in het handelsregister (RC) of in het beroepsregister (RM) om recht te hebben op de prestaties van de verzekering ziekte-moederschap.
Zelfstandigen die geen landbouwers zijn, hebben recht op de volgende verstrekkingen en uitkeringen:
Bovendien moet u zich binnen de twee maanden laten inschrijven bij het regionale verzekeringsfonds (caisse mutuelle re´gionale) waaronder u ressorteert. Dit fonds laat u vervolgens weten hoe u kan aansluiten bij het erkend verzekeringsorgaan van uw keuze.
—
verzekering bij ziekte en moederschap (zie punt 2);
ð
—
ouderdoms-, invaliditeits- en nabestaandenpensioenen (punt 3);
—
gezinsuitkeringen. Zelfstandigen ontvangen dezelfde gezinsuitkeringen als loontrekkenden, en onder dezelfde voorwaarden (zie hoofdstuk I, punt 7).
Als premie en bijdragen betaalt u een bepaald percentage van uw beroepsinkomen. De premie voor de basisouderdomsverzekering van de vrije beroepen is daarentegen een vast bedrag.
Er bestaan geen bijzondere uitkeringen of verstrekkingen voor arbeidsongevallen, noch voor werkloosheid. U kan echter vrijwillig bijdragen betalen aan het algemene stelsel voor het risico van arbeidsongevallen.
ð
Wie wordt als zelfstandige beschouwd?
In de regel worden personen van de volgende categoriee¨n beschouwd als zelfstandigen: —
—
—
ambachtslieden die in het beroepsregister (Re´pertoire des me´tiers, RM) ingeschreven zijn als zelfstandige ondernemer of als beheerder of compagnon van een bedrijf dat in het beroepsregister moet worden opgenomen; handelaren en industrie¨len die in het handelsregister (Registre du commerce, RC) zijn ingeschreven of die als handelaar aan de beroepsbelasting onderworpen zijn; zelfstandigen die e´e´n van de uitoefenen die niet onder het stelsel van de sociale zekerheid die niet behoren tot e´e´n van de genoemde groepen zelfstandigen.
FRANKRIJK
beroepen algemeen vallen, en hierboven
Premies en bijdragen
De premie voor de ziekteverzekering wordt halfjaarlijks geı¨nd, op 1 april en op 1 oktober. Ambachtslieden, handelaars en industrie¨len betalen een aanvullende bijdrage aangezien zij recht hebben op daggeld. Let op: betaal uw premies stipt op tijd, want anders moet u wellicht een boete betalen. Voor de pensioenverzekering verschillen de premies naar gelang van het stelsel. Voor de vrije beroepen varie¨ren de premies ook nog naar gelang van de beroepssector. Normaal dient u ieder halfjaar uw premie te betalen aan het fonds waarbij u aangesloten bent. Tot slot dient u als zelfstandige een bijdrage voor gezinsbijslagen te betalen aan de Union de recouvrement de se´curite´ sociale et d’allocations familiales (Unie voor de inning van de bijdragen voor sociale zekerheid en gezinsbijslagen, Urssaf).
2. Ziekte en moederschap Verzekerden die nog werken of die al een pensioen voor zelfstandigen ontvangen, alsmede in het algemeen de personen te hunnen laste, hebben recht op de uitkeringen en verstrekkingen van de ziekte- en moederschapsverzekering.
81
ð
Verstrekkingen
De regelgeving voorziet in dezelfde verstrekkingen bij ziekte en moederschap als die van het algemeen stelsel (zie punt 2 A van hoofdstuk I). Om uw kosten vergoed te krijgen, moet u de documenten in verband met de verleende behandeling indienen bij uw verzekeringsfonds of verzekeringsmaatschappij. Zelfstandigen krijgen op dezelfde wijze als werknemers een verzekeringskaart (carte vitale). De behandelingsdocumenten kunnen dus elektronisch worden doorgestuurd indien de behandelaar over de apparatuur beschikt om gebruik te maken van de verzekeringskaart. Er worden ook uitkeringen betaald: — bij moederschap ontvangen de verzekerde vrouwen een hersteluitkering (gelijk aan een maandelijks maximumbedrag van de sociale zekerheid), die in twee schijven wordt uitbetaald en vaste daguitkeringen bij onderbreking van hun beroepsactiviteit voor minimaal 30 opeenvolgende dagen. De daguitkering bedraagt 1/60e van het maandelijks maximumbedrag van de sociale zekerheid. Meewerkende echtgenotes krijgen een hersteluitkering (gelijk aan het maximumbedrag van de sociale zekerheid, uitbetaald in twee schijven) en een vervangingsvergoeding gelijk aan de ree¨le vervangingskosten, met een maximum van 1 085,44 euro (7 120 FRF); — verzekerden die een ambachtelijke, handelsof industrie¨le activiteit uitoefenen, hebben recht op uitkeringen bij ziekte of ongeval tijdens de eerste 90 verzuimdagen (wachttijd van drie dagen bij opname in het ziekenhuis en zeven dagen bij ongeval of ziekte). De daguitkering bedraagt 1/720 van het beroepsinkomen van de voorgaande drie jaren. Als maximum geldt 1/720 van het jaarlijks maximumbedrag van de sociale zekerheid. Voor nadere inlichtingen wendt u zich tot uw regionaal verzekeringsfonds of verzekeringsmaatschappij of tot de CANAM (Caisse nationale d’assurance maladie des professions inde´pendantes — Nationaal Fonds voor de ziekteverzekering van zelfstandige beroepen), Centre Pleyel, Tour Ouest, F-93521 Saint-Denis Cedex 1, tel. (33) 149 33 38 00.
3. Uitkeringen bij ouderdom, invaliditeit en aan nabestaanden Voor de zelfstandigen bestaat er een hele reeks stelsels voor ouderdoms- en invaliditeitsverzekering en voor verzekering bij overlijden. De uitkeringen en verstrekkingen, de voorwaarden
82
voor de toekenning ervan, en de tarieven, zijn voor ieder stelsel anders. In deze handleiding kan derhalve slechts een kort overzicht worden gegeven; voor nadere inlichtingen wendt u zich tot de volgende instellingen: — indien u handelaar of industrieel bent, tot het beroepsfonds waaronder u ressorteert of tot de Caisse nationale Organic, 9, rue Jadin, F75832 Paris Cedex 17, tel. (33) 140 53 00; — indien u een ambacht uitoefent, tot de de´le´gation de´partementale (vertegenwoordiging in het departement) van de plaats waar u werkt, of tot de Caisse nationale Cancava, 28, boulevard de Grenelle, F-75737 Paris Cedex 15, tel. (33) 145 79 86 47; — indien u een vrij beroep uitoefent, tot de beroepsafdeling waaronder u ressorteert (13 in totaal) of tot de Caisse nationale CNAVPL, 102, rue de Miromesnil, F-75003 Paris, tel. (33) 144 95 01 50.
ð
Het stelsel voor handelaren en industrie¨len
De pensioenverzekering voor handelaren en industrie¨len verleent de volgende uitkeringen. — Ouderdomspensioen voor de verzekerde en een pensioen voor de echtgeno(o)t(e) van de verzekerde. U kan dit pensioen aanvragen vanaf 60 jaar. Voor verzekeringstijdvakken na 1 januari 1973 wordt het bedrag van het pensioen op dezelfde wijze vastgesteld als in het algemeen stelsel voor loontrekkenden (zie hoofdstuk I, punt 5). In het verplicht aanvullend stelsel voor echtgenoten heeft uw echtgeno(o)t(e) recht op een pensioen wanneer u de pensioenleeftijd bereikt dan wel overlijdt. — Invaliditeitspensioen. Bij volledige invaliditeit, waardoor geen enkele beroepsactiviteit meer mogelijk is, heeft u recht op een invaliditeitspensioen. — Uitkering bij overlijden. Bij overlijden vo´o´r het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd wordt aan de personen te uwen laste een overlijdensuitkering toegekend. — Aanvullend pensioen (facultatief). U kan, op vrijwillige basis, premies betalen voor een aanvullend pensioenstelsel. Hierbij heeft u de keuze uit zeven premiecategoriee¨n. — Bij uw overlijden heeft uw weduwe/weduwnaar dan recht op een nabestaandenpensioen (pension de re´version, survie) aan dezelfde voorwaarden als voor het algemene stelsel gelden.
ð
Stelsel voor ambachtslieden
Het stelsel voor ambachtslieden verleent de volgende uitkeringen.
FRANKRIJK
— —
—
—
Ouderdomspensioen. Zelfde regels als voor handelaren en industrie¨len. Verplicht aanvullend ouderdomspensioen. De ambachtslieden zijn verplicht premies te betalen voor een aanvullend pensioenstelsel. Als u de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, uw ambachtelijke werkzaamheden stopzet en een basispensioen ontvangt, zal een aanvullend ouderdomspensioen worden toegekend. Nabestaandenpensioen. De weduwe/weduwnaar van de overleden verzekerde heeft recht op een nabestaandenpensioen (pension de re´version) vanaf 55 jaar. Dit pensioen bedraagt 54 % van het basispensioen dat de verzekerde zou hebben ontvangen; de weduwe/weduwnaar ontvangt tevens een pensioen uit hoofde van het aanvullend pensioen. Pensioen bij invaliditeit of ongeschiktheid tot het uitoefenen van het beroep. Bij volledige invaliditeit hebben de verzekerde ambachtslieden recht op een invaliditeitspensioen, dat 50 % bedraagt van het vroeger verdiende gemiddeld basisinkomen, met als maximum het maximale bedrag van de sociale zekerheid, maar niet lager mag zijn dan een bepaald minimum. Op 60 jaar wordt het invaliditeitspensioen omgezet in een ouderdomspensioen. Aan de verzekerde kan ook gedurende maximaal drie jaar een tijdelijk pensioen worden toegekend wegens ongeschiktheid tot het uitoefenen van het eigen beroep.
FRANKRIJK
—
Uitkering bij overlijden. Bij uw overlijden wordt een uitkering toegekend aan de personen te uwen laste.
ð
Vrije beroepen
Indien u een vrij beroep uitoefent, heeft u normaal recht op: — een ouderdomspensioen. U krijgt een basispensioen (allocation de base) op 65 jaar, of als u arbeidsongeschikt bent reeds op 60 jaar; u ontvangt ook een aanvullend pensioen; — toeslag of pensioen voor echtgenoten. Wanneer uw echtgeno(o)t(e) de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, kan u bij uw pensioen een vaste toeslag krijgen. Na uw dood ontvangt uw weduwe/weduwnaar een uitkering die gelijk is aan de helft van het bedrag dat u ontving of zou hebben ontvangen indien u de leeftijd van 65 jaar had bereikt; — verzekering bij invaliditeit of overlijden. Deze verzekering bestaat niet voor alle beroepscategoriee¨n; vraag dus inlichtingen aan de voor uw geval bevoegde afdeling.
4. Nadere inlichtingen In deze handleiding worden bij elke tak van de sociale zekerheid telkens de bevoegde socialezekerheidsorganen vermeld. U kan zich tot deze organen wenden voor alle nadere inlichtingen. De adressen van de plaatselijke bureaus vindt u in het telefoonboek van uw woonplaats.
83
IERLAND 1. Inleiding De uitkeringen in het kader van de Ierse sociale zekerheid kunnen globaal in drie categoriee¨n worden onderverdeeld: — premiegebonden uitkeringen (in het kader van de sociale verzekeringen) die toegekend worden op basis van een PRSI-loopbaan (PayRelated Social Insurance = loongerelateerde uitkeringen). Voor iedere uitkering is een bepaald aantal PRSI-premies vereist; — niet-premiegebonden uitkeringen (in het kader van de sociale voorzieningen) die toegekend worden op basis van een onderzoek naar de bestaansmiddelen. De uitkeringen in het kader van de sociale voorzieningen zijn bedoeld voor personen die niet in aanmerking komen voor de uitkeringen in het kader van de sociale verzekeringen (zie hoofdstuk 9); — een beperkt aantal algemene uitkeringen zoals de kinderbijslag, die noch van PRSIpremies noch van de bestaansmiddelen van de aanvrager afhankelijk zijn. Iedereen komt in aanmerking voor een socialezekerheidsuitkering, zolang hij/zij voldoet aan de gestelde voorwaarden. Behalve voorwaarden inzake de verzekeringsloopbaan of de bestaansmiddelen, kunnen voor bepaalde uitkeringen ook nog andere voorwaarden gelden. Om bijvoorbeeld voor een werkloosheidsuitkering in aanmerking te komen, moet u beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt en zelf naar werk zoeken. De Ierse wetgeving kent geen bijzondere socialezekerheidsregelingen voor afzonderlijke categoriee¨n werknemers.
— — —
ouderdomspensioenen (hoofdstuk 5); weduwe-/weduwnaars- en wezenpensioenen (hoofdstuk 6); werkloosheidsuitkeringen (hoofdstuk 7).
Wie niet voldoet aan de voorwaarden voor de uitkeringen van (sommige van) deze verzekeringsstelsels, kan eventueel aanspraak maken op nietpremiegebonden regelingen die naast bijna alle beschikbare verzekeringsstelsels bestaan (hoofdstuk 9).
ð
Wie is verzekerd?
In het algemeen zijn alle werknemers en zelfstandigen van meer dan 16 jaar, die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd (66) hebben bereikt, verzekerd. Werknemers die minder dan 38,09 euro (30 IEP) per week verdienen (dit geldt voor alle beroepen) of die ouder zijn dan 66 jaar, zijn alleen verzekerd tegen eventuele arbeidsongevallen.
ð
De PRSI-premies van de werknemers
De premie voor de PRSI (de aan het loon gekoppelde sociale verzekeringen) is een bepaald percentage van het brutoweekinkomen van de werknemer. Werkgever en werknemer betalen elk een deel van de premie, maar sommige werknemers met een laag loon zijn vrijgesteld van de betaling van (een gedeelte van) hun premie. Uw werkgever is wettelijk aansprakelijk voor de betaling van de gehele PRSI-premie. Hij dient evenwel het werknemersaandeel van de premie op uw loon of salaris in te houden.
Wie in Ierland verblijf houdt, heeft recht op bepaalde voorzieningen van de gezondheidszorg (zie hoofdstuk 2 A) en op kinderbijslag (hoofdstuk 8).
Het gewoonlijk door de werknemer te betalen gedeelte van de PRSI-premie bestaat uit twee verschillende onderdelen: de bijdrage sociale verzekeringen en de bijdrage gezondheidszorg (die beide geheven worden op het volledige inkomen). Voor de premies gelden verschillende tarieven naar gelang van uw beroep; zij worden contribution classes (premiecategoriee¨n) genoemd.
Daarnaast kunnen de verzekerden en hun gezinsleden ook nog een beroep doen op de volgende verstrekkingen, uitkeringen, pensioenen en toelagen: — bepaalde uitkeringen voor medische behandelingen, ziekengeld en zwangerschapsuitkering (hoofdstuk 2 B, C en D); — uitkeringen in verband met arbeidsongevallen (hoofdstuk 3); — arbeidsongeschiktheidspensioenen (hoofdstuk 4);
Het betalen van de bijdrage aan de gezondheidszorg is niet verplicht indien: — de werknemer in het bezit is van een medische kaart en recht heeft op kosteloze gezondheidszorg; — een werknemer een weduwe-/weduwnaarspensioen, uitkering voor eenoudergezinnen (One Parent Family Payment (OPFP)), een uitkering voor verlaten echtgenotes (Deserted Wife’s Benefit), een nabestaandenpensioen uit een lidstaat van de Europese Economische
ð
Beschikbare uitkeringen en verstrekkingen
IERLAND
85
Ruimte of uit een land waarmee Ierland een bilaterale overeenkomst inzake sociale zekerheid heeft gesloten, ontvangt.
ð
De PRSI-premies voor zelfstandigen
Zelfstandigen betalen als PRSI-premie een percentage van hun bruto-inkomen, na aftrek van de pensioenbijdragen en na de investeringsaftrek. Zelfstandigen met een laag inkomen betalen een vaste premie. Bij de meeste zelfstandigen wordt de PRSI-premie geı¨nd door de belastingdienst (Revenue Commissioners). Indien u wegens te geringe inkomsten geen belastingaangifte hoeft in te dienen, kunt u uw PRSI-premie betalen aan het ministerie van Sociale en Gezinszaken (Department of Social, Community and Family Affairs).
ð
Gecrediteerde premies (PRSI Credits)
Om aanspraak te kunnen maken op de premiegebonden uitkeringen (van de sociale verzekeringen) moet u voorheen gewerkt hebben en PRSIpremies hebben betaald. Indien u in de loop van uw werkzame leven gedurende twee volle belastingjaren geen PRSI-premies heeft betaald en u ook geen gecrediteerde (fictieve) premies hebt ontvangen, kunt u geen gecrediteerde premies meer krijgen tot u opnieuw gedurende ten minste 26 weken heeft gewerkt en PRSI-premies heeft betaald. Om de toekomstige rechten van de werknemers op uitkeringen en pensioenen te beschermen, kent het ministerie van Sociale en Gezinszaken in bepaalde omstandigheden fictieve PRSI-premies toe. Die premies worden meestal toegekend aan personen die socialezekerheidsuitkeringen ontvangen wegens werkloosheid, ziekte of pensionering, alsook aan personen die cursussen van FA´S (de nationale scholingsdienst) volgen. Bovendien worden ook speciale fictieve premies (pre-entry credits genoemd) toegekend aan personen die voor het eerst gaan werken. Ook kunnen er studentenpremies worden toegekend.
ð
Organisatie
De premies en bijdragen van werknemers en werkgevers (uitgezonderd de bijdrage voor gezondheidszorg) worden betaald aan het socialeverzekeringsfonds (Social Insurance Fund), dat daarnaast ook bijdragen ontvangt van de staat. De regelingen in het kader van de sociale verzekeringen worden door middel van dit fonds gefinancierd, dat door het ministerie van Sociale en Gezinszaken wordt beheerd. De niet-premiegebonden uitkeringen daarentegen worden door de staat gefinancierd. De verstrekkingen van de gezondheidszorg worden gefinancierd door de staat en uit de bijdragen
86
van de gezondheidszorg. Acht regionale diensten voor de gezondheidszorg (Regional Health Authorities) die onder toezicht van het ministerie van Gezondheid en Kinderen (Department of Health and Children) in Dublin vallen, beslissen over de toekenning van de verstrekkingen. De toekenning van afvloeiingsuitkeringen valt onder de bevoegdheid van het ministerie van Bedrijfsleven, Handel en Werkgelegenheid (Department of Enterprise, Trade and Employment) in Dublin (zie hoofdstuk 11).
ð
Hoe kunt u zich aansluiten bij het socialezekerheidsstelsel?
Als u gaat werken in Ierland, dient u bij de plaatselijke instantie voor de sociale zekerheid (Social Welfare Local Office) onmiddellijk een PPSN-nummer (sociaal-fiscaalnummer) aan te vragen. Dit nummer hebt u nodig voor al uw contacten met overheidsdiensten, zoals in verband met de belastingaftrek sociale verzekeringen of de verstrekkingen van de gezondheidszorg. Als u al over een RSI-nummer beschikt, hoeft u geen PPSN-nummer aan te vragen, aangezien het RSInummer automatisch in het PPSN-nummer wordt omgezet. Als u een PPSN-nummer hebt ontvangen, moet u zich in verbinding stellen met het plaatselijke belastingkantoor om uw belastingzaken te regelen. Ga na of u ingeschreven bent en stel uw werkgever in kennis van uw PPSN-nummer, zodat uw PRSI-premies niet foutief worden geboekt. Het PPSN-nummer dient altijd te worden vermeld bij het aanvragen van uitkeringen en verstrekkingen en bij elk schriftelijk contact met het ministerie van Sociale en Gezinszaken. Daardoor kan uw dossier snel worden gevonden en doet er zich bij de betaling geen onnodige vertraging voor.
ð
Vrijwillige verzekering
Wanneer u niet langer verplicht verzekerd bent en de leeftijd van 66 jaar nog niet heeft bereikt, kunt u uw aanspraak op bepaalde uitkeringen zoals pensioenen behouden door op vrijwillige basis premies te betalen. Dat is evenwel alleen mogelijk als u gedurende ten minste 156 weken gewerkt en PRSI-premies betaald heeft, en u die vrijwillige verzekering bovendien binnen een bepaalde termijn na de stopzetting van uw verplichte verzekering heeft aangevraagd.
ð
Voorwaarden PRSI-premies
Voor de verstrekkingen van de gezondheidszorg, voor uitkeringen en verstrekkingen in verband met arbeidsongevallen en beroepsziekten en voor kinderbijslag worden geen voorwaarden gesteld inzake het betalen van PRSI-premies. Voor de meeste andere uitkeringen is dat wel het geval.
IERLAND
Om recht te kunnen doen gelden op tijdelijke uitkeringen (zoals bij arbeidsongeschiktheid, zwangerschap, werkloosheid enz.) moet u sinds uw aansluiting bij de verzekering ten minste 39 PRSI-weekpremies betaald hebben en moet u in het premiejaar (van 6 april van het ene jaar tot 5 april van het volgende jaar) dat voorafging aan het uitkeringsjaar (kalenderjaar) waarin u de aanvraag indient, ten minste 39 PRSI-premies betaald of fictief ontvangen hebben. Voor permanente uitkeringen zoals weduwe-/ weduwnaarspensioen, arbeids- en ouderdomspensioenen geldt als voorwaarde dat u ten minste 156 PRSI-weekpremies heeft betaald (260 weken voor het arbeidsongeschiktheidspensioen en voor het gemengde pensioen (Mixed Insurance ProRata Pension)), en bovendien moet u een vastgesteld minimumjaargemiddelde van betaalde of gecrediteerde premies kunnen aantonen. De verzekeringperiodes die in een andere lidstaat van de Europese Unie of een land binnen de Europese Economische Ruimte (EER) vervuld zijn, kunnen in aanmerking worden genomen, zodat u voldoet aan de premievoorwaarden voor Ierse uitkeringen en verstrekkingen. Daartoe dient u de formulieren te overleggen die u gekregen heeft van de verzekeringsinstanties van het land dat u hebt verlaten, bijvoorbeeld het formulier E 104 voor uitkeringen in het geval van ziekte, zwangerschap en overlijden, zwangerschaps- en nabestaandenuitkering en het formulier E 301 voor de werkloosheidsuitkeringen.
2. Ziekte en zwangerschap A. VERSTREKKINGEN VAN DE GEZONDHEIDSZORG In het algemeen zijn de verstrekkingen van de gezondheidszorg gebaseerd op het inkomen. Er bestaan twee categoriee¨n van rechthebbenden: de volledig rechthebbenden (categorie 1) en de beperkt rechthebbenden (categorie 2).
ð
Categorie 1: volledig rechthebbenden, houders van een medische kaart
Categorie 1 bestaat uit personen die volgens het oordeel van de Chief Executive Officer van de betrokken dienst voor de gezondheidszorg (Health Board) niet zelf kunnen betalen voor de door een huisarts verleende diensten ten behoeve van henzelf en de personen te hunnen laste. Deze categorie van rechthebbenden wordt dikwijls aangeduid als houders van een medische kaart (medical card), omdat zij zo’n kaart krijgen om hun recht op verstrekkingen aan te tonen. Er bestaan inkomensrichtlijnen aan de hand waarvan wordt vastgesteld of iemand hiervoor in aanmer-
IERLAND
king komt; deze richtlijnen worden elk jaar gewijzigd. Houders van een medische kaart hebben recht op de volgende voorzieningen: — hulp van een huisarts; — alle ziekenhuisdiensten voor zaalpatie¨nten; — gespecialiseerde medische behandelingen in poliklinieken; — tand-, oog- en oorheelkundige behandeling; — de voorgeschreven geneesmiddelen, medische en chirurgische hulpmiddelen, prothesen en tand-, oog- en oorheelkundige hulpmiddelen; — kraamzorg en zuigelingen- en kleuterzorg; — een uitkering aan de moeder voor ieder nieuw geboren kind.
ð
Categorie 2: beperkt rechthebbenden
Wie niet behoort tot de categorie van de volledig rechthebbenden, heeft een beperkt recht op gezondheidszorg. In categorie 2 heeft men recht op: — alle ziekenhuisdiensten voor zaalpatie¨nten (waarbij bepaalde kosten in rekening kunnen worden gebracht); — gespecialiseerde medische behandeling (met uitzondering van tandheelkundige behandelingen en van de meeste routinebehandelingen in verband met oog- en oorheelkunde) in poliklinieken (waarbij bepaalde kosten in rekening kunnen worden gebracht); — kraamzorg en zuigelingen- en kleuterzorg, met inbegrip van de hulp van een huisarts tijdens de zwangerschap, en de zorg van de huisarts voor moeder en kind tot zes weken na de geboorte; — terugbetaling van de kosten van geneesmiddelen die een bepaald bedrag te boven gaan; — geneesmiddelen voor de behandeling van bepaalde ziekten die onder het stelsel van de langdurige ziekten vallen.
ð
Verstrekkingen die kosteloos zijn voor iedereen
Alle in Ierland verblijf houdende personen hebben recht op de volgende kosteloze verstrekkingen: — verpleging in ziekenhuis voor kinderen die aan bepaalde langdurige ziekten lijden; — geneesmiddelen voor personen met bepaalde handicaps; — ziekenhuisverpleging en diagnostische en preventieve maatregelen met betrekking tot besmettelijke ziekten.
87
ð
Uitkeringen van de diensten voor de gezondheidszorg
—
De thuiszorguitkering (Domiciliary Care Allowance) voor gehandicapte kinderen van het tijdstip van geboorte tot 16 jaar, die aanzienlijk meer zorg en hulp behoeven dan andere kinderen van dezelfde leeftijd; de onderhoudstoelage bij besmettelijke ziekten (Infectious Diseases Maintenance Allowance) wordt afhankelijk van het inkomen verstrekt aan personen die behandeld worden voor tuberculose en bepaalde andere besmettelijke ziekten.
—
Personen die gezondheidszorg nodig hebben, kunnen deze aanvragen bij de dienst voor de gezondheidszorg (Health Board) van hun district (voor adressen zie hoofdstuk 11).
B.
UITKERINGEN MEDISCHE BEHANDELINGEN EN VOORZIENINGEN (TREATMENT BENEFITS)
Dit stelsel omvat de volgende behandelingen en voorzieningen: — tandheelkundige hulp en verstrekkingen (behandeling van het gebit en verstrekkingen van kunstgebitten); — oogheelkundige hulp en verstrekkingen (controle van het gezichtsvermogen en verstrekking van brillen); — verstrekking van gehoorapparaten en contactlenzen. Deze staan ter beschikking van verzekerden die voldoen aan de voorwaarden inzake premiebetaling, alsmede van hun echtgenoten ten laste. Een deel van de kosten dient u zelf te betalen. Om in aanmerking te komen voor deze behandelingen en voorzieningen, dient u aan de volgende voorwaarden in verband met de PRSIpremie te voldoen, die afhankelijk van leeftijd verschillen. — Jonger dan 21 jaar: 39 betaalde PRSI-weekpremies sinds u voor het eerst bent beginnen te werken; — 21-24 jaar: 39 betaalde PRSI-weekpremies sinds u voor het eerst bent beginnen te werken en 39 weken (1) betaalde of fictieve PRSI-weekpremies in het belastingjaar waarop uw aanvraag is gebaseerd; (1) In het geval van 39 betaalde of fictieve weekpremies, moet u er ten minste 13 zelf hebben betaald in — het belastingjaar waarop de aanvraag is gebaseerd, of — een van de twee voorafgaande belastingjaren, of — ieder jaar volgend op het desbetreffende belastingjaar (eventueel het lopende belastingjaar, maar geen combinatie van twee willekeurige belastingjaren).
88
—
—
25-65 jaar: 260 betaalde PRSI-weekpremies, 39 betaalde PRSI-premies sinds u voor het eerst bent beginnen te werken en 39 (1) betaalde of fictieve PRSI-weekpremies in het belastingjaar waarop uw aanvraag is gebaseerd; 66 jaar en ouder: 260 betaalde PRSI-weekpremies, 39 betaalde PRSI-weekpremies sinds u voor het eerst bent beginnen te werken en 39 (1) betaalde of fictieve PRSIweekpremies in een van de twee laatste belastingjaren vo´o´r het bereiken van de leeftijd van 66 jaar.
C. ZIEKENGELD (CASH SICKNESS BENEFIT) De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt wekelijks betaald, zolang de verzekerde arbeidsongeschikt is. Indien de arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte, kan in plaats daarvan een arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering (Injury Benefit) worden toegekend. Om in aanmerking te komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering moet u: — arbeidsongeschikt zijn; — voldoen aan de voorwaarden inzake de premies. De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt doorgaans vanaf de vierde dag van de ziekte toegekend. U heeft recht op die uitkering zolang u arbeidsongeschikt bent en de pensioengerechtigde leeftijd nog niet heeft bereikt, op voorwaarde dat u ten minste 260 PRSI-weekpremies heeft betaald. Als dat niet het geval is, wordt de uitkering na 52 weken arbeidsongeschiktheid stopgezet. De tijdvakken van verzekering of de daarmee gelijkgestelde tijdvakken die in een andere lidstaat of een EER-land zijn vervuld, kunnen zo nodig meegeteld worden. De arbeidsongeschiktheidsuitkering moet binnen zeven dagen na het begin van de arbeidsongeschiktheid worden aangevraagd. Hiertoe moet u aan het ministerie van Sociale en Gezinszaken (Department of Social, Community and Family Affairs) een verklaring van arbeidsongeschiktheid sturen, die bij de meeste artsen verkrijgbaar is. Gewoonlijk moet er voor elke week van arbeidsongeschiktheid een nieuwe verklaring naar het ministerie worden gestuurd. De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt samen met de toelage voor volwassenen en kinderen ten laste, wekelijks door middel van een postcheque uitbetaald. Langdurig rechthebbenden worden wekelijks betaald door middel van een cheque, een boekje met betaalopdrachten die wekelijks bij een plaatselijk postkantoor kunnen worden geı¨nd, of het bedrag wordt rechtstreeks op hun bankrekening gestort.
IERLAND
Uw arbeidsongeschiktheidsuitkering kan u ook in een andere lidstaat van de Europese Unie buiten Ierland worden betaald, op voorwaarde dat u uw laatste verzekeringsplichtige arbeid in Ierland verricht hebt.
D. ZWANGERSCHAPSUITKERING De zwangerschapsuitkering wordt toegekend aan vrouwen die werk in loondienst verrichten dat valt onder de Maternity Protection of Employees Act van 1994, vanaf de eerste dag waarop het zwangerschapsverlof ingaat. Sinds 1997 komen ook vrouwelijke zelfstandige werknemers in aanmerking voor een zwangerschapsuitkering. Om aanspraak te kunnen maken op deze uitkering moet u: —
ten minste 39 PRSI-weekpremies hebben betaald, en
—
ten minste 39 PRSI-weekpremies hebben betaald of fictief ontvangen in het in aanmerking komende belastingsjaar, of 39 PRSIweekpremies hebben betaald in de twaalf maanden vo´o´r de eerste dag van het zwangerschapsverlof.
Verzekeringsperiodes of gelijkgestelde periodes die in een andere lidstaat van de Europese Unie of een EER-land zijn vervuld, kunnen in aanmerking worden genomen, zodat u voldoet aan de voorwaarden voor de toekenning van de zwangerschapsuitkering. De zwangerschapsuitkering moet ten minste tien weken voor de vermoedelijke datum van de bevalling worden aangevraagd. Het formulier krijgt u bij de plaatselijke instantie voor de sociale zekerheid (Social Welfare Office); het moet door uw arts en door uw werkgever worden ingevuld, en daarna naar het ministerie van Sociale en Gezinszaken (Department of Social, Community and Family Affairs) worden gestuurd. De zwangerschapsuitkering wordt gedurende 18 weken toegekend, waarvan ten minste vier weken voor en vier weken na de verwachte geboortedatum moeten liggen. De betaling geschiedt wekelijks door middel van een postcheque of het bedrag wordt op een bankrekening gestort. De uitkering bedraagt 70 % van het inkomen in het relevante belastingjaar, met een vastgesteld minimum- en maximumbedrag per week. Dat belastingjaar wordt vastgesteld op grond van de aanvangsdatum van het zwangerschapsverlof. U heeft ook recht op de kraam-, zuigelingen- en kleuterzorg van uw plaatselijke dienst voor de gezondheidszorg(HealthBoard)(zie hoofdstuk2 A).
IERLAND
ð
Gezondheids- en veiligheidsuitkering (Health & Safety Benefit)
De gezondheids- en veiligheidsuitkering wordt toegekend aan vrouwen die zwanger zijn, onlangs zijn bevallen of borstvoeding geven en niet door kunnen werken als gevolg van het risico voor hun gezondheid en veiligheid en die van hun werkgever gezondheids- en veiligheidsverlof (Health & Safety Leave) hebben gekregen. Een werknemer wordt door de werkgever gezondheids- en veiligheidsverlof toegekend, wanneer de werkgever een risico voor de gezondheid, de veiligheid, de zwangerschap of de borstvoeding van de werkneemster niet kan voorkomen of aan deze geen alternatieve (risicovrije) taken kan toewijzen. U komt hiervoor in aanmerking als u: — een zwangere werkneemster bent die blootgesteld is aan bepaalde risico’s op het werk of als u nachtarbeid verricht (1); — een werkneemster bent die gedurende de voorafgaande 14 weken bevallen bent en nachtarbeid verricht (1); — borstvoeding geeft (tot maximaal 26 weken na de bevalling) en blootgesteld bent aan bepaalde risico’s op het werk (bijzonderheden betreffende de risico’s in kwestie kunnen worden aangevraagd bij de dienst voor gezondheid en veiligheid (Health and Safety Authority)); — krachtens artikel 18 van de Maternity Protection Act van 1994 gezondheids- en veiligheidsverlof hebt gekregen; — en voldoet aan de voorwaarden in verband met de PRSI-premies. Om in aanmerking te komen moet u: — ten minste 13 weken PRSI-premies hebben betaald gedurende de twaalf maanden voorafgaande aan het vermoedelijke tijdstip van de bevalling, of — 39 weken PRSI-premies hebben betaald sinds u voor het eerst bent beginnen te werken en in het desbetreffende jaar 39 PRSI-premies hebben betaald of fictief hebben ontvangen. Uw werkgever is verplicht u tijdens de eerste 21 dagen van het gezondheids- en veiligheidsverlof door te betalen. U ontvangt vervolgens tijdens het resterende gedeelte van het gezondheids- en veiligheidsverlof de uitkering. De betaling geschiedt door middel van een postcheque of het (1) Krachtens de Health & Safety at Work (pregnant employees, etc.) Regulations van 1994 geldt als nachtarbeid „…arbeid gedurende de periode van 23.00 uur tot 06.00 uur de volgende dag, indien: a) de werknemer gewoonlijk minimaal drie uur werkt gedurende voornoemde periode; b) ten minste 25 % van de maandelijkse arbeidsduur van de werkgever binnen de voornoemde periode valt”.
89
bedrag wordt rechtstreeks op uw bankrekening gestort.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Uitkeringen en verstrekkingen in verband met arbeidsongevallen en beroepsziekten worden toegekend aan verzekerden die tijdens hun arbeid het slachtoffer zijn geworden van een arbeidsongeval, of die een erkende beroepsziekte hebben opgelopen. Er kan een arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering (Injury Benefit) worden toegekend, of een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disablement Benefit), een toeslag wegens nietinzetbaarheid (Unemployability Supplement), alsmede het recht op medische verzorging en uitkeringen aan nabestaanden.
ð
Arbeidsongevallen- en beroepsziekteuitkering (Injury Benefit)
De arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering wordt betaald zolang u arbeidsongeschikt bent, maar maximaal gedurende 26 weken vanaf de datum van het ongeval of het begin van de beroepsziekte. Indien u na die 26 weken nog steeds arbeidsongeschikt bent, hebt u eventueel recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disability Benefit) (zie hoofdstuk 2 C). Uw werkgever moet in kennis worden gesteld van het arbeidsongeval. Ook moet u een verklaring van arbeidsongeschiktheid zenden naar het ministerie van Sociale en Gezinszaken (Department of Social, Community and Family Affairs), op een speciaal formulier dat bij de meeste artsen verkrijgbaar is. Voor iedere week van arbeidsongeschiktheid moet een attest worden ingediend. De arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering, met eventuele toeslagen voor volwassenen en kinderen ten laste (zie hoofdstuk 8), wordt doorgaans vanaf de vierde dag van de arbeidsongeschiktheid uitgekeerd. De betaling vindt wekelijks per postcheque plaats.
ð
De arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disablement Benefit) en de toeslag wegens niet-inzetbaarheid (Unemployability Supplement)
Een arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt toegekend bij achteruitgang van lichamelijke of geestelijke vermogens als gevolg van een arbeidsongeval of beroepsziekte, zelfs als u daardoor niet arbeidsongeschikt bent. Deze uitkering moet binnen drie maanden worden aangevraagd, anders kunt u het recht op een gedeelte ervan verliezen.
90
De toeslag wegens niet-inzetbaarheid wordt toegekend aan personen die de arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen, die blijvend arbeidsongeschikt zijn, en die geen recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering (zie hoofdstuk 2 C).
ð
Medische zorg
Het stelsel van arbeidsongevallen en beroepsziekten dekt de kosten van medische zorg die meer bedragen dan de reeds door de regionale diensten voor de gezondheidszorg betaalde kosten of de kosten die niet onder de uitkering medische behandelingen en voorzieningen (Treatment Benefit) vallen (zie hoofdstuk 2). Indien de medische zorg verstrekt wordt wegens een arbeidsongeval of een beroepsziekte, moet het ministerie daarvan binnen zes weken in kennis worden gesteld.
ð
Uitkeringen aan nabestaanden (Death Benefits)
De uitkeringen aan nabestaanden (Death Benefits) worden betaald wanneer een verzekerde overlijdt als gevolg van een arbeidsongeval of een beroepsziekte. Deze uitkeringen kunnen ook ten goede komen aan personen ten laste van iemand die ten tijde van zijn/haar overlijden een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontving, omdat hij/zij voor 50 % of meer afgekeurd was, ongeacht de doodsoorzaak. Deze uitkeringen zijn: — weduwe-/weduwnaarspensioen (Widow’s/ Widower’s Pension); — wezenpensioen (Orphan’s Pension); — pensioenen voor ouders ten laste van de overleden verzekerde (Dependent Parent’s Pensions); — begrafenisuitkering (Funeral Grant). Deze uitkeringen moeten binnen drie maanden na het overlijden worden aangevraagd, en wel op een formulier dat verkrijgbaar is bij het ministerie van Sociale en Gezinszaken. Bij een aanvraag op een later tijdstip kan uw recht op de uitkeringen vervallen zijn.
ð
Betalingen in of door verschillende lidstaten van de Europese Unie
De arbeidsongeschiktheidsuitkering en de andere hierboven genoemde uitkeringen kunnen u verder worden uitbetaald als u naar een andere lidstaat verhuist. Wel moet u de instantie waarvan u de uitkeringen ontvangt, tijdig van uw vertrek op de hoogte brengen, zodat de uitbetaling in een andere lidstaat geregeld kan worden. Er bestaan bijzondere regels voor de toekenning van uitkeringen wanneer een beroepsziekte het gevolg is van uw beroepsbezigheden in meer dan e´e´n lidstaat, of wanneer die ziekte verergerd is.
IERLAND
ontvangen, of sedert 1979 een jaarlijks gemiddelde van 48 PRSI-weekpremies hebben betaald of fictief hebben ontvangen.
Indien u denkt dat deze regels op u van toepassing zijn, moet u zich tot uw plaatselijke instantie voor de sociale zekerheid wenden.
4. Arbeidsongeschiktheid Een wekelijks uitbetaald arbeidsongeschiktheidspensioen (Invalidity Pension) komt in de plaats van de arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disability Benefit), indien vastgesteld wordt dat de verzekerde blijvend arbeidsongeschikt is en voldoet aan de voorwaarden inzake de PRSI-premies.
De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een arbeidspensioen zullen met ingang van 6 april 2002 veranderen: —
als iemand tussen 6 april 2002 en 5 april 2012 65 jaar wordt, moet hij/zij ten minste 260 op een volledige betrekking gebaseerde pensioenpremies hebben betaald;
—
als iemand met ingang van 6 april 2012 65 jaar wordt, moet hij/zij ten minste 520 op een volledige betrekking gebaseerde pensioenpremies hebben betaald, of indien hij/zij 260 volledige pensioenpremies heeft betaald, kan de rest van de vereiste 520 volledige pensioenpremies worden voldaan door middel van verhoogde vrijwillige bijdragen.
ð
Pro-ratapensioen
Om in aanmerking te komen voor het arbeidsongeschiktheidspensioen moet u: — sedert 1953 ten minste 260 PRSI-weekpremies hebben betaald, en — in het lopende belastingjaar ten minste 48 PRSI-weekpremies hebben betaald of fictief hebben verworven. In het algemeen kunt u pas een arbeidsongeschiktheidspensioen krijgen nadat u eerst gedurende ten minste twaalf maanden een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen heeft. In bepaalde omstandigheden wordt het pensioen eerder toegekend. Indien u in Ierland woont, wordt het arbeidsongeschiktheidspensioen met inbegrip van de toelagen voor ten laste komende volwassenen en kinderen, betaald door middel van een boekje met betaalopdrachten, die wekelijks bij het postkantoor van uw keuze kunnen worden geı¨nd. Indien u niet in Ierland woont, wordt het pensioen gewoonlijk met een maandelijkse cheque betaald.
5. Ouderdomspensioenen ð
Arbeidspensioen
Het arbeidspensioen wordt toegekend vanaf 65 jaar aan personen die hun voltijdse beroepsbezigheid hebben bee¨indigd, en die voldoen aan de voorwaarden inzake PRSI-premies. Wie tussen 65 en 66 jaar is, voldoet aan de voorwaarde voor het arbeidspensioen zolang hij of zij geen loon van 38,09 euro (30 IEP) of meer per week ontvangt als werknemer, noch een inkomen van 3 174,35 euro (2 500 IEP) of meer per jaar als zelfstandige. Deze voorwaarde geldt niet voor personen van 66 jaar en ouder. Volgens de voorwaarden in verband met de PRSIpremies moet u: — al verzekerd zijn geweest vo´o´r de leeftijd van 55 jaar, en — ten minste 156 premies betaald hebben, en — in de loop van een bepaalde periode een minimumjaargemiddelde van 24 PRSI-weekpremies hebben betaald of fictief hebben
IERLAND
Iemand die niet in aanmerking komt voor een volledig arbeidspensioen kan een pro-ratapensioen ontvangen. Om aanspraak te kunnen maken op een pro-ratapensioen moet men hebben gewerkt en verblijf hebben gehouden in een land waar de EU-verordeningen van toepassing zijn of waarmee Ierland een bilaterale overeenkomst inzake de sociale zekerheid heeft gesloten. Voor dit pensioen kunnen de Ierse verzekeringstijdvakken en de verzekeringstijdvakken in een ander land worden samengevoegd. Aan de hand van een speciale formule wordt berekend of men aanspraak kan doen gelden op een pro-ratapensioen. Eventueel heeft u ook aanspraak op een pensioen van het andere land of de andere landen waar u hebt gewerkt. Zowel de beslissing dienaangaande als de uitbetaling vallen onder de verantwoordelijkheid van dat land of die landen. Deze voorwaarde geldt niet na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, dat wil zeggen de leeftijd waarop u recht hebt op het premiegebonden ouderdomspensioen (Old Age Contributory Pension) (zie hierna). Het arbeidspensioen dient binnen drie maanden vo´o´r het bereiken van de 65-jarige leeftijd te worden aangevraagd, of binnen drie maanden na het staken van de verzekeringsplichtige arbeid, indien u langer werkt. Het aanvraagformulier is verkrijgbaar bij alle plaatselijke diensten van de sociale zekerheid en postkantoren. De betaling, met inbegrip van de toelagen voor volwassenen en kinderen ten laste (zie hoofdstuk 8), vindt plaats door middel van een boekje met betaalopdrachten die wekelijks in een postkantoor kunnen worden geı¨nd, indien u in Ierland woont, of het bedrag kan op een bankrekening worden gestort.
91
De weduwe/weduwnaar van een arbeidspensioentrekker (van wie het pensioen een toelage voor zijn/haar echtgeno(o)t(e) omvatte) heeft na het overlijden van de verzekerde automatisch recht op een nabestaandenpensioen.
—
Het arbeidspensioen kan ook in het buitenland worden uitbetaald. Indien u voornemens bent in het buitenland te gaan wonen, dient u voor uw vertrek contact op te nemen met het kantoor van de Pensioendienst (Pensions Services Office) in Sligo.
—
ð
Premiegebonden ouderdomspensioen (Old Age Contributory Pension)
Dit pensioen kan worden toegekend vanaf de pensioengerechtigde leeftijd (66 jaar) aan verzekerden die voldoen aan de voorwaarden inzake PRSI-premies. Ook indien de betrokkene blijft werken, heeft hij recht op dit ouderdomspensioen. Het kan evenwel niet samen met een arbeidspensioen worden toegekend. Het premiegebonden ouderdomspensioen dient binnen drie maanden vo´o´r het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd te worden aangevraagd op een formulier dat verkrijgbaar is bij het plaatselijk kantoor van de dienst voor de sociale zekerheid (Social Welfare). Aan PRSI-premies zijn de volgende voorwaarden verbonden: — u moet al voordat u 56 werd, zijn begonnen met het betalen van premies in het kader van de sociale verzekeringen; — u moet ten minste 156 op een volledige betrekking gebaseerde premies hebben betaald, of als het jaarlijkse gemiddelde tussen 10 en 19 ligt ten minste 260 volledige premies; — een jaarlijks gemiddelde van ten minste 48 op een volledige betrekking gebaseerde betaalde en/of fictieve premies vanaf 1979 tot het einde van het belastingjaar waarin u 66 jaar wordt, geeft u recht op een maximumpensioen (dit is alleen van toepassing als u op of na 6 april 2002 de pensioengerechtigde leeftijd bereikt); — een jaarlijks gemiddelde van ten minste 10 betaalde en/of fictieve weekpremies vanaf 1953 (of vanaf het tijdstip waarop premieplichtige arbeid werd verricht) tot het einde van het belastingjaar voordat u 66 wordt. Een jaarlijks gemiddelde van 10 op een volledige betrekking gebaseerde weekpremies geeft u recht op het minimumtarief van het premiegebonden ouderdomspensioen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een premiegebonden ouderdomspensioen zullen met ingang van 6 april 2002 veranderen:
92
als u tussen 6 april 2002 en 5 april 2012 66 jaar wordt, dient u ten minste 260 op een volledige betrekking gebaseerde premies te hebben betaald, ongeacht het jaarlijkse gemiddelde; als u na 5 april 2012 66 wordt, moet u minimaal 520 volledige premies hebben betaald, of kunnen als u minimaal 260 volledige premies hebt betaald, de ontbrekende 260 premies door verhoogde vrijwillige bijdragen gecompenseerd worden.
Voor personen die enige tijd stoppen met werken om te zorgen voor een kind van maximaal 12 jaar of een gehandicapte kan bij de berekening van het jaarlijkse gemiddelde van de betaalde PRSIpremies een periode van werk in loondienst van ten hoogste twintig jaar buiten beschouwing worden gelaten. De betaling van de uitkering, die ook de toeslagen omvat voor de ten laste komende volwassenen en kinderen (zie hoofdstuk 8), vindt plaats door middel van een boekje met betaalopdrachten die wekelijks in een postkantoor kunnen worden geı¨nd, indien u in Ierland woont, of die op een bankrekening kan worden gestort. Het premiegebonden ouderdomspensioen kan ook in het buitenland worden betaald. Als u voornemens bent in het buitenland te gaan wonen, dient u zich voor uw vertrek in verbinding te stellen met het Pension Services Office in Sligo, of uw plaatselijk Social Welfare Office.
ð
Gereduceerde pensioentarieven
Indien u op grond van uw Ierse socialeverzekeringstijdvakken niet voldoet aan de voorwaarden inzake de PRSI-premiebetaling voor het arbeidspensioen of het premiegebonden ouderdomspensioen, kunt u toch nog aanspraak maken op een gereduceerd pensioentarief indien u gewerkt hebt in een andere lidstaat van de Europese Unie, een EER-land of een land waarmee Ierland een bilaterale overeenkomst inzake de sociale zekerheid heeft gesloten. De in dat land vervulde socialeverzekeringstijdvakken kunnen samengevoegd worden met uw Ierse socialeverzekeringstijdvakken, zodat u dan recht heeft op een pro-rata-arbeidspensioen of een premiegebonden ouderdomspensioen. Eventueel hebt u ook aanspraak op een pensioen van het andere land of de andere landen waar u hebt gewerkt. In dat geval wordt dat pensioen vastgesteld en betaald door dat land of die landen. De landen waarmee Ierland een bilaterale overeenkomst inzake de sociale zekerheid heeft gesloten, zijn Australie¨, Canada (Quebec), NieuwZeeland, Oostenrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland. De opmerkingen hierboven in verband met het arbeidspensioen en het premiege-
IERLAND
bonden ouderdomspensioen zijn ook van toepassing op het nabestaandenpensioen (zie hoofdstuk 6). Nadere inlichtingen over al deze pensioenen krijgt u bij alle plaatselijke kantoren van de Social Welfare.
voldaan is aan de premievoorwaarden ofwel van de verzekering van zijn of haar overleden echtgeno(o)t(e), ofwel van zijn of haar eigen verzekering. In het kort gelden met betrekking tot de PRSIpremies de volgende voorwaarden:
In sommige gevallen kunnen personen die in Ierland zowel de volledige als de aangepaste PRSI-premies hebben betaald, ook aanspraak maken op een pensioen tegen verminderd tarief bij het bereiken van de leeftijd van 66 jaar (of jonger dan 66 jaar indien de betrokkene weduwe of weduwnaar is geworden vo´o´r die leeftijd).
—
tot het overlijden of het tijdstip waarop hij/zij de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, moeten minstens 156 PRSI-premies zijn betaald;
—
in de drie of de vijf belastingjaren vo´o´r het overlijden van de echtgeno(o)t(e) of vo´o´r het bereiken van zijn/haar pensioengerechtigde leeftijd moeten gemiddeld 39 PRSI-weekpremies betaald of fictief toegekend zijn, of
—
voor het minimumpensioen moeten er vanaf het begin van het werkzame leven tot het einde van het belastingjaar dat voorafgaat aan het jaar van overlijden of van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van de overledene jaarlijks gemiddeld 24 PRSI-premies zijn betaald of fictief toegekend zijn. Voor het maximumpensioen moeten een jaargemiddelde van 48 PRSI-weekpremies betaald of fictief toegekend zijn.
ð
Gereduceerde pensioentarieven — Speciaal halftariefpensioen (Special Half-Rate Pension) voor personen die vo´o´r 1953 premies hebben betaald
Als u vo´o´r 1953 volledige socialeverzekeringspremies hebt betaald, kunt u aanspraak maken op een speciaal premiegebonden ouderdomspensioen tegen half tarief. Hiertoe moet u 260 volledige premies hebben betaald. Deze 260 premies kunnen zijn gebaseerd op: — alleen vo´o´r 1953 betaalde premies, of — een combinatie van vo´o´r en na 1953 betaalde premies. Bij de berekening van het aantal premies van voor 1953 tellen twee betaalde premies als drie.
ð
Buiten Ierland vervulde verzekeringstijdvakken
Verzekeringstijdvakken en daarmee gelijkgestelde tijdvakken die in een andere lidstaat van de Europese Unie of een EER-land vervuld zijn, kunnen ook in aanmerking worden genomen, zodat wordt voldaan aan de voorwaarden die door de Ierse wet zijn gesteld. Indien een gepensioneerde vroeger in een andere lidstaat verzekerd was, wordt zijn pensioen berekend in overeenstemming met de communautaire voorschriften. Indien u buiten Ierland verblijft, moet u uw pensioenaanvraag sturen naar de instantie van de pensioenverzekering van de lidstaat waar u woont. Als u recht hebt op een Iers pensioen, wordt u dat door middel van een betaalopdracht uitbetaald.
6. Weduwe-/ weduwnaarspensioenen en wezenpensioenen ð
Weduwe-/weduwnaarspensioen
Dit pensioen wordt uitgekeerd aan een weduwe of weduwnaar, ongeacht zijn of haar leeftijd, indien
IERLAND
Het pensioen wordt uitbetaald zolang de weduwe/ weduwnaar niet hertrouwt of niet met een nieuwe partner samenwoont, en totdat hij of zij een ouderdomspensioen of een arbeidspensioen ontvangt dat gelijk is aan of hoger is dan het weduwe-/weduwnaarspensioen. Dit pensioen moet binnen drie maanden na het overlijden van de echtgeno(o)t(e) worden aangevraagd op een formulier dat bij elk kantoor van de Social Welfare of elk postkantoor verkrijgbaar is. De uitkeringen, die toelagen voor kinderen ten laste omvatten (zie hoofdstuk 8), worden betaald door middel van een boekje met betaalopdrachten, die wekelijks op het postkantoor van uw keuze kunnen worden geı¨nd, indien u in Ierland woont of worden elektronisch naar een bankrekening overgemaakt. Het weduwe-/weduwnaarspensioen kan in het buitenland uitbetaald worden. Indien u voornemens bent in het buitenland te gaan wonen, dient u zich vo´o´r uw vertrek in verbinding te stellen met de Pensioendienst (PSO) in Sligo. Tijdvakken van verzekering en daarmee gelijkgestelde tijdvakken die in een andere lidstaat van de Europese Unie of een EER-land vervuld zijn, kunnen ook in aanmerking worden genomen voor de voorwaarden van de Ierse wetgeving. Indien een weduwe of weduwnaar in een andere lidstaat verzekerd is geweest, wordt zijn of haar pensioen berekend in overeenstemming met de communautaire voorschriften.
93
ð
Premiegebonden wezenuitkering
De premiegebonden wezenuitkering wordt toegekend indien beide ouders overleden zijn, of indien e´e´n ouder overleden is en de andere het kind heeft verlaten, niet de zorg ervoor op zich genomen heeft of weigert deze zorg op zich te nemen. Een van de ouders of een stiefouder moet ook ten minste 26 PRSI-premies betaald hebben.
ð
Uitkering bij overlijden
De overlijdensuitkering wordt toegekend in het geval van het overlijden van: — een verzekerde; — de echtgeno(o)t(e) van een verzekerde; — de weduwe/weduwnaar van een verzekerde; — een kind (van minder dan 18 jaar) van een verzekerde. Bij het overlijden van een volwassene kan een overlijdensuitkering toegekend worden op grond van de PRSI-premieloopbaan van de overledene of van zijn/haar echtgeno(o)t(e). Bij overlijden van een kind wordt een overlijdensuitkering betaald indien een van de ouders of de persoon met wie het kind gewoonlijk samenwoonde voldoet aan de voorwaarden inzake PRSI-premies. De aanvraag dient binnen twaalf maanden na de datum van het overlijden ingediend te worden, op een formulier dat bij elk plaatselijk kantoor van de Social Welfare verkrijgbaar is. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot het ministerie van Sociale en Gezinszaken (zie hoofdstuk 11).
ð
Uitkeringen en pensioenen na overlijden
Indien de overledene een van de volgende uitkeringen ontving: — arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disability Benefit); — arbeidsongeschiktheidspensioen (Invalidity Pension); — werkloosheidsuitkering (Unemployment Benefit); — arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering (Injury Benefit); — arbeidspensioen (Retirement Pension); — premiegebonden ouderdomspensioen (Contributory Old-Age Pension); — uitkering bij vervroegde uittreding (Pre-Retirement Allowance); — werklozensteun (Unemployment Assistance); — arbeidsongeschiktheidstoelage (Disability Allowance); — blindenpensioen (Blind Person’s Pension); — socialebijstandsuitkering (aanvullende bijstand) (Supplementary Welfare Allowance);
94
—
toeslag wegens niet-inzetbaarheid (Unemployability Supplement),
en in deze uitkering een toeslag opgenomen was voor een volwassene ten laste (zie hoofdstuk 8), of waarin die toeslag zou zijn opgenomen indien de echtgeno(o)t(e) van de overledene niet reeds een (premievrij) ouderdomspensioen, een zorgtoelage (Carer’s Allowance) of een blindenpensioen had ontvangen, dan wordt de betaling van de uitkering nog gedurende zes weken na het overlijden voortgezet. De melding van het overlijden bij het plaatselijk kantoor van de Social Welfare geldt tegelijkertijd als aanvraag. Bij overlijden van een volwassene ten laste, voor wie een toeslag ter aanvulling van een invaliditeitsuitkering, een werkloosheidsuitkering of een arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering werd uitgekeerd, of aan wie deze toeslag zou zijn uitgekeerd indien hij/zij niet reeds het nietpremiegebonden ouderdomspensioen of het blindenpensioen ontving, kan de uitkering van die toeslag voor volwassenen ten laste aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) gedurende zes weken na het overlijden worden voortgezet. Bij overlijden van een kind waarvoor een toeslag voor kinderen ten laste werd uitgekeerd ter aanvulling van een van de socialezekerheidsuitkeringen, kan de toeslag voor het kind ten laste gedurende zes weken na het overlijden aan de rechthebbende worden voortgezet.
7. Werkloosheid De werkloosheidsuitkering wordt wekelijks betaald aan werkloze verzekerden. Om in aanmerking te komen voor de werkloosheidsuitkering dient u: — te voldoen aan de voorwaarden inzake de PRSI-premies; — arbeidsgeschikt te zijn en beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt; — daadwerkelijk op zoek te zijn naar werk. Tijdvakken van verzekering of gelijkgestelde tijdvakken die in een andere lidstaat of een EER-land zijn vervuld, kunnen in aanmerking worden genomen, op voorwaarde dat u sinds uw terugkeer naar Ierland ten minste e´e´n socialeverzekeringspremie heeft betaald. In sommige omstandigheden kan uw werkloosheidsuitkering voor een bepaalde periode stopgezet worden, bijvoorbeeld als u uw werk door uw eigen schuld verloren heeft, of als u een aanbod van passend werk niet heeft aanvaard. Gewoonlijk wordt vanaf de vierde dag van de werkloosheid een werkloosheidsuitkering toegekend. Als u evenwel in de voorafgaande dertien weken reeds een aanvraag voor ziekengeld of
IERLAND
werkloosheidsuitkering hebt ingediend, kunt u al vanaf de eerste dag van de werkloosheid uw uitkering ontvangen. Normaal wordt de werkloosheidsuitkering gedurende ten hoogste 390 dagen betaald. Als u ouder bent dan 65 jaar en ten minste 156 premies voor verzekeringsplichtige arbeid heeft betaald, kan de uitkering worden voortgezet tot het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd (66 jaar). De werkloosheidsuitkering moet al op de eerste dag van de werkloosheid worden aangevraagd bij het plaatselijk kantoor van de Social Welfare. Indien deze instantie meer dan tien km (6 mijl) van uw woonplaats verwijderd is, mag u de aanvraag per post verzenden. Inkomstenbelastingformulieren zoals formulier P 60 (belastingaangifte) kunnen ter staving van uw aanvraag worden verlangd. De werkloosheidsuitkering wordt wekelijks met terugwerkende kracht per in een postkantoor te innen postwissel betaald, per cheque overgemaakt of per elektronische overschrijving rechtstreeks op uw bankrekening gestort. Als u in Ierland een werkloosheidsuitkering ontvangt en voornemens bent om in een andere lidstaat werk te gaan zoeken, of als u voornemens bent in Ierland werk te komen zoeken terwijl u een werkloosheidsuitkering in een andere lidstaat ontvangt, kunt u de communautaire voorschriften dienaangaande raadplegen.
ð
Afvloeiingsregelingen (Redundancy Payments)
De meeste verzekerden vallen onder het stelsel van de afvloeiingsregeling, dat beheerd wordt door het ministerie van Bedrijfsleven, Handel en Werkgelegenheid (Department of Enterprise, Trade and Employment). De verzekerde werknemer die zijn/haar werk verliest wegens overtolligheid ontvangt, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, een uitkering in de vorm van een bedrag ineens. Dat bedrag wordt berekend aan de hand van de duur van zijn/ haar arbeid bij de werkgever die hem/haar ontslagen heeft, alsmede aan de hand van zijn/ haar leeftijd en van het loon op het tijdstip van de kennisgeving van het ontslag. Gewoonlijk wordt iemand als overtollig beschouwd wanneer het ontslag te wijten is aan de volledige of gedeeltelijke opheffing van de arbeidsplaats, of als de werkgever minder werknemers nodig heeft met zijn/haar kwalificaties. NB: De aanspraken in dit stelsel hangen af van de duur van uw werkzaamheden bij een werkgever in Ierland, en niet van voorwaarden inzake premies. De communautaire verordeningen inzake de erkenning van verzekeringstijdvakken in het buitenland zijn hier dus niet van toepassing.
IERLAND
Indien de uitkering voor overtollig geworden personeel hoger is dan 19 046,07 euro (15 000 IEP) kunt u gedurende maximaal negen weken worden uitgesloten van het recht op werkloosheidsuitkeringen. Deze bepaling geldt niet voor personen van 55 jaar of ouder.
8. Gezinstoelagen (Family Benefits) ð
Kinderbijslag (Child Benefit)
De kinderbijslag wordt niet toegekend op grond van verzekering of inkomen, maar wordt toegekend voor ieder kind onder de 16 jaar. De leeftijdsgrens is verhoogd tot 19 jaar als het kind een volledige dagopleiding volgt, of gehandicapt is. Als u verzekeringsplichtige arbeid in Ierland verricht, of in Ierland een uitkering of een pensioen krachtens de Ierse wetgeving ontvangt, komt u in aanmerking voor de kinderbijslag van het ministerie van Sociale en Gezinszaken, zelfs als de kinderen in een andere lidstaat wonen. De kinderbijslag wordt maandelijks uitgekeerd, vanaf de eerste dag van de maand die volgt op de maand waarin het kind geboren is of in Ierland komt wonen. Normaal moet een van de ouders binnen drie maanden na die datum een aanvraag indienen op een formulier dat bij alle plaatselijke kantoren van de Social Welfare verkrijgbaar is. Bij de geboorte van meerlingen wordt de ouder/ voogd bij de geboorte en wanneer het kind 4 en 12 jaar wordt een speciaal bedrag ineens uitgekeerd.
ð
Adoptie-uitkering
Een adoptie-uitkering wordt toegekend aan een adoptiemoeder of aan een alleenstaande die een kind adopteert. Zowel werknemers als zelfstandigen die voldoen aan bepaalde voorwaarden inzake PRSI-premies op grond van hun eigen verzekering, komen hiervoor in aanmerking. Werknemers komen voor de uitkering in aanmerking als zij adoptieouder zijn en krachtens de wet op het adoptieverlof van 1995 recht hebben op adoptieverlof en voldoen aan de voorwaarden inzake PRSI-premies. Om voor de uitkering in aanmerking te komen dient u: — voordat uw kind in uw gezin wordt opgenomen ten minste 39 PRSI-weekpremies te hebben betaald; of — sinds u voor het eerst bent beginnen te werken minstens 39 PRSI-weekpremies te hebben betaald en in het in aanmerking komende belastingjaar voorafgaande aan het jaar waarin uw adoptieverlof ingaat
95
39 PRSI-weekpremies te hebben betaald of fictief ontvangen.
—
U dient de adoptie-uitkering vijf weken voordat u met adoptieverlof wilt gaan aan te vragen. De betaling vindt plaats per postcheque of het bedrag wordt rechtstreeks op uw bankrekening gestort.
ð
Aanvulling op het gezinsinkomen (Family Income Supplement)
De aanvulling op het gezinsinkomen (FIS) is een wekelijkse belastingvrije uitkering voor gezinnen, met inbegrip van eenoudergezinnen, die laagbetaalde arbeid verrichten. Om voor deze uitkering in aanmerking te komen dient u: — een werknemer met een voltijdse betrekking in loondienst te zijn, die 19 uur of meer per week of 38 uur of meer per twee weken werkt; — minimaal een rechtgevend kind te hebben dat gewoonlijk bij u woont en door u wordt onderhouden/ondersteund; — over een inkomen te beschikken dat niet hoger is dan een voorgeschreven wettelijk maximum. Een voltijdse betrekking wil zeggen een betrekking met een naar verwachting minimale duur van drie maanden. Tijdelijk werk zoals seizoensarbeid en werk in het kader van overheidsprogramma’s telt niet als voltijdse arbeid. Als inkomen worden beschouwd: — uw belastingplichtig inkomen (brutoloon minus belasting, PRSI-werknemerspremies, bijdragen aan het ouderdomspensioen (echtgeno(o)t(e)/partner)); — andere inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partner uit arbeid (overurenbonussen, provisie enz.); — inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partner uit zelfstandige arbeid; — inkomen van echtgeno(o)t(e) uit bedrijfspensioenen; — andere inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partner uit onder andere bijstandsuitkeringen of uitkeringen van instanties voor de gezondheidszorg, met uitzondering van de wettelijk uitgezonderde uitkeringen (bv. kinderbijslagen).
ð
Uitkeringen voor personen ten laste
Mannen en vrouwen hebben gelijke rechten ten aanzien van de uitkeringen voor een echtgeno(o)t(e) en kinderen ten laste. Er bestaan verschillende vormen van uitkeringen voor volwassenen en kinderen ten laste. In sommige gevallen worden de uitkeringen voor kinderen over de beide ouders verdeeld.
96
—
Volwassenen ten laste: als u gehuwd bent of als man en vrouw samenwoont met een partner en u in het levensonderhoud van die persoon voorziet, wordt hij/zij beschouwd als persoon te uwen laste, en kunt u een aanvraag indienen voor een uitkering voor hem/haar, op voorwaarde dat aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Als alleenstaande, weduwe/weduwnaar of gescheiden levende gehuwde die de echtgeno(o)t(e) niet onderhoudt en evenmin door die echtgeno(o)t(e) wordt onderhouden, heeft u eventueel recht op een toeslag voor een volledig of hoofdzakelijk door u onderhouden persoon die ouder is dan 16 jaar en die zorgt voor uw te uwen laste komend kind dat bij u woont. Kinderen ten laste: voor ieder ten laste komend kind kunt u een extra uitkering aanvragen.
Een kind van jonger dan 18 jaar dat bij u woont, wordt beschouwd als een kind te uwen laste. Indien u een pensioen of bijstandsuitkering wegens werkloosheid tegen langlopend tarief ontvangt, blijft ook een kind tussen 18 en 22 te uwen laste, zolang het volledig dagonderwijs volgt. Onder bepaalde omstandigheden kunnen ook toeslagen voor kinderen ten laste worden toegekend voor kinderen die 18 jaar of ouder zijn, gedurende ten hoogste drie maanden nadat zij de middelbare school hebben voltooid. Kinderen die volledig onderwijs volgen, kunnen tot en met hun 22e levensjaar te uwen laste blijven.
9. Niet-premiegebonden uitkeringen (Non-contributory payments) Als u in Ierland woont en niet voldoende premies heeft betaald om in aanmerking te komen voor de uitkeringen van de sociale verzekeringen, of als u daar niet langer recht op hebt, kunt u in plaats daarvan aanspraak maken op een niet-premiegebonden uitkering. Om in aanmerking te komen voor deze uitkering, moet u voldoen aan de voorwaarden met betrekking tot het onderzoek naar de bestaansmiddelen, die een bepaald bedrag niet mogen overschrijden. Niet-premiegebonden uitkeringen omvatten: — werkloosheidssteun (Unemployment Assistance) voor werklozen die niet in aanmerking komen voor de werkloosheidsuitkering; — niet-premiegebonden ouderdomspensioen (Old Age Non-Contributory Pension) voor personen die niet in aanmerking komen voor het premiegebonden ouderdomspensioen;
IERLAND
— — —
—
— — —
arbeidsongeschiktheidstoelage (Disability Allowance); blindenpensioen (Blind Person’s Pension) vanaf 18 jaar; niet-premiegebonden weduwe-/weduwnaarspensioen (Widow’s/Widower’s (NonContributory) Pension) dat bestemd is voor weduwen/weduwnaars die niet in aanmerking komen voor het premiegebonden weduwe-/weduwnaarspensioen (Widow’s/Widower’s (Contributory) Pension); niet-premiegebonden wezenpensioen (Orphan’s Non-Contributory Pension) voor wezen die niet in aanmerking komen voor het premiegebonden wezenpensioen; uitkeringen voor eenoudergezinnen (OneParent Family Payment); zorguitkering (Carer’s Allowance) voor de verzorgers van bejaarden of gehandicapten; aanvullend gezinsinkomen dat bestemd is voor echtparen of alleenstaanden die minstens 19 uur per week of 38 uur per twee weken in loondienst werken.
10. Beslissingen betreffende aanspraken (Decisions on claims) De bevoegde ambtenaren (Deciding Officers) van het ministerie nemen beslissingen aangaande aanspraken op de diverse socialezekerheidsuitkeringen die worden beheerd door het ministerie van Sociale en Gezinszaken en aangaande kwesties in verband met de verzekeringsplicht. De beslissingen in verband met het (on)vermogen om voor de voorzieningen van de gezondheidszorg te betalen (hoofdstuk 2 A) berusten uitsluitend bij het hoofd van de dienst voor de volksgezondheid (Chief Executive Officer van de Health Board). U kunt na kennisgeving van een beslissing van de bevoegde ambtenaar tegen die beslissing in beroep gaan door het ministerie van Sociale en Gezinszaken binnen 21 dagen mee te delen dat u bezwaar aantekent. De zaak wordt dan verwezen naar het bureau van de Social Welfare belast met de behandeling van bezwaren (Social Welfare Appeals Office), dat volledig onafhankelijk werkt van het ministerie van Sociale en Gezinszaken. Indien hij/zij dat wenselijk acht, kan de ambtenaar van dat bureau (de Appeals Officer) de zaak mondeling behandelen; bij die behandeling mag u zelf aanwezig zijn en een verklaring afleggen, of u mag zich ook doen vertegenwoordigen. De behandeling van de zaak is informeel en niet openbaar. Aanwezig zijn: de met de behandeling
IERLAND
van uw bezwaar belaste ambtenaar (Appeals Officer), de indiener van het bezwaar (u zelf), en iedere persoon die u ter ondersteuning van uw zaak verzocht hebt u te vergezellen. In bepaalde gevallen kan de Appeals Officer ook getuigen horen, om een beter beeld te krijgen van alle bijzonderheden van de zaak. De ambtenaar van het ministerie die de beslissing heeft genomen (Deciding Officer), moet de redenen voor de weigering van uw aanvraag uiteenzetten. U krijgt ruimschoots de gelegenheid om te antwoorden op de aangevoerde redenen, en om uw zaak te verdedigen met het oog op een gunstige beschikking. Bij de behandeling van een bezwaarschrift in verband met werkloosheidsuitkeringen of werkloosheidssteun, kunnen ook deskundigen (Assessors) aanwezig zijn. Deze deskundigen worden door de vakbonden en de werkgeversorganisaties aangewezen om de Appeals Officer bij te staan.
11. Nadere inlichtingen De tarieven van de PRSI-premies en de bedragen van uitkeringen, pensioenen en toeslagen veranderen voortdurend. De op dit ogenblik geldende tarieven kunt u vinden in de brochure SW 19, die gratis bij elk plaatselijk kantoor van de Social Welfare verkrijgbaar is. Nadere inlichtingen over de stelsels die door het ministerie van Sociale en Gezinszaken beheerd worden, vindt u in de brochure Guide to Social Welfare Services (SW 4) die eveneens gratis bij uw plaatselijk kantoor van de Social Welfare verkrijgbaar is. Deze brochure bevat tevens een lijst met adressen van plaatselijke informatiecentra, de plaatselijke kantoren van de Social Welfare, een lijst van de bureaus van de gezondheidszorg en van informatiebrochures die uitgebreider ingaan op de verschillende aspecten van het socialezekerheidsstelsel. Deze brochures zijn gratis verkrijgbaar bij uw plaatselijk kantoor van de Social Welfare.
Informatie Department of Social, Community and Family Affairs Aras Mhic Dhiarmada Dublin 1 Ireland Tel. (353-1) 874 84 44 E-mail:
[email protected]
97
ð
Andere in deze handleiding vermelde ministeries en diensten
Department of Enterprise, Trade and Employment Davitt House 65A Adelaide Road Dublin 2 Ireland
ð
Department of Health and Children Hawkins House Hawkins Street Dublin 2 Ireland
Health & Safety Authority 10 Hogan Place Dublin 2 Ireland
Diensten voor de gezondheidszorg Health Board
Gebied
Adres hoofd van de dienst
Eastern Regional Health Authority
Dublin City and County, Counties Kildare and Wicklow
Canal House, Canal Road Dublin 6
Midland
Counties Laois, Longford, Offaly, and Westmeath
Arden Road Tullamore, County Offaly
Mid-Western
Limerick City and County, Counties Clare and Tipperary (N.R.)
31-33 Catherine Street Limerick
North-Eastern
Counties Cavan, Louth, Meath and Monaghan
Navan Road, Kells, County Meath
North-Western
Counties Donegal, Leitrim and Sligo
Manorhamilton, County Leitrim
South-Eastern
Waterford City and County, Counties Carlow, Kilkenny, Tipperary (S.R.) and Wexford
Lacken, Dublin Road Kilkenny
Southern
Cork City and County and County Kerry
Cork Farm Centre, Dennehys Cross, Wilton Road, Cork
Western
Counties Galway, Mayo and Roscommon
Merlin Park Regional Hospital, Galway
98
IERLAND
ITALIE¨ 1. Inleiding
Nazionale della Previdenza Sociale) gestort (ook het deel ten laste van de werknemer).
Dit deel van de gids geeft een toelichting op markante aspecten van het Italiaanse socialezekerheidsstelsel. Verdere informatie kan worden ingewonnen bij de socialezekerheidsorganen, die in punt 2 zijn opgenomen (enti previdenziali). In de volgende punten kan de werknemer informatie vinden over: — ziekte-, moederschaps- en tuberculoseverzekering (punt 3); — arbeidsongevallen- en beroepsziekteverzekering (punt 4); — verplichte algemene verzekering: arbeidsongeschiktheid, ouderdom en nabestaanden (punten 5 tot en met 7); — werkloosheidsuitkeringen (punt 8); — gezinsuitkeringen (punt 9).
De premies worden met een gestandaardiseerd betalingsformulier bij de bank of de post aan het INPS gestort.
ð
Sedert 1999 moet met betrekking tot het in 1998 ontvangen inkomen een voor iedere werknemer op naam gestelde (INPS- FISCO) standaardverklaring worden gebruikt.
Aansluiting bij de verplichte algemene verzekering
Als u in loondienst werkt, vervult uw werkgever alle noodzakelijke formaliteiten. Als u zelfstandige bent, dient u zelf voor inschrijving bij het bevoegde socialezekerheidsorgaan te zorgen. Deze organen worden besproken in punt 2.
ð
Daadwerkelijk betaalde premies
Als u in loondienst werkt De premies worden berekend door op het inkomen in ieder inkomenstijdvak het wettelijk vastgestelde percentage toe te passen. De hoogte van het percentage verschilt van sector tot sector (industrie, handel, ambachtelijke sector, bankwezen, verzekeringen enz.) van kwalificatie, aantal werknemers, plaats van vestiging enzovoort. Om het belastbaar inkomen voor de berekening van de premies te bepalen, wordt alles wat de werknemer van de werkgever in geld of natura bruto, dus vo´o´r inhoudingen, uit zijn arbeidsverhouding ontvangt, als inkomen beschouwd. Alleen de uitdrukkelijke in de wet genoemde bestanddelen worden niet in aanmerking genomen. De beloning per eenheid (uur, dag of maand, afhankelijk van het type arbeidsverhouding) mag niet lager zijn dan het minimum dat voor de beroepsgroep waartoe de betreffende werknemer behoort, is vastgesteld. De premies worden door de werkgever aan het nationale socialezekerheidsorgaan INPS (Istituto
ITALIE¨
De premies moeten vo´o´r de 15e van de maand gestort zijn, dit wil zeggen normaliter de 15e van de maand, volgend op de maand waarop het inkomen betrekking heeft. De maandelijkse aangifteformulieren worden door de bank of het postkantoor waar de premies worden gestort, of in bepaalde gevallen rechtstreeks naar het INPS gestuurd. Op het formulier DM 10/2 kunnen de door de werkgever voor de werknemer aan het INPS voorgeschoten bedragen in mindering worden gebracht (loonaanvullingen, uitkeringen in verband met ziekte of moederschap, gezinsbijslagen enz.).
Als u zelfstandige bent Sedert 1 januari 1993 wordt de premie berekend op basis van het hele inkomen uit ondernemersactiviteit, zoals dat voor de IRPEF (Imposta sul Reddito delle Persone Fisiche) is opgegeven voor het jaar waarop de premie betrekking heeft. De premie is ook verschuldigd door meewerkende gezinsleden. Deze storten een lager percentage als zij nog geen 21 jaar zijn. Bovendien zijn een minimum- en een maximumjaarinkomen vastgesteld waartussen premie moet worden betaald. Voor de boeren, landbouwarbeiders, pachters en voor elk van de vier bij de wet ingestelde inkomensgroepen waarin de boerenbedrijven op grond van hun inkomen zijn ingedeeld, is vanaf 1 juli 1990 een premie op basis van een percentage van het gemiddelde overeengekomen belastbare inkomen als premie vastgesteld (dit inkomen wordt jaarlijks bij ministerieel decreet bepaald). Dit percentage is lager voor bedrijven in bergstreken en agrarische probleemgebieden. Met ingang van 1 januari 1993 worden de premies voor prestaties van de nationale gezondheidszorg rechtstreeks door de Erario (de schatkist) op basis van de jaarlijkse inkomenopgave geı¨nd.
ð
Vrijwillige premies
Verzekerden die hun werk in loondienst of als zelfstandige onderbreken of bee¨indigen, kunnen
99
—
ziekten en ongevallen,
—
werkloosheid,
—
tuberculose,
—
zwangerschap en moederschap,
—
aanvulling op het loon (Cassa Integrazione Guadagni),
—
mobiliteit,
Zelfstandigen mogen vanaf de 1e zaterdag na de datum van indiening van het verzoek voor onbepaalde tijd premie betalen. Op basis van het gemiddelde inkomen in het laatste jaar vo´o´r de verlening van de toestemming, met inachtneming van een ondergrens van 40 % van het op 1 januari van het betreffende jaar geldende minimumpensioen, wordt het premiebedrag vastgesteld. Stortingen voor een lagere groep dan waarin men is ingedeeld, leiden tot een evenredige vermindering van het aantal weken dat voor de verzekerde wordt erkend.
—
natuurrampen,
—
gratis bloeddonatie,
—
persoonlijk verlof voor de uitoefening van een overheidsambt of vakbondswerk.
De premies worden een keer per kwartaal met een postwissel of aan het loket van de gemachtigde bank betaald.
ð
ð
De gezondheidszorg (medische behandeling) wordt verleend door ASL, de plaatselijke afdeling van de gezondheidsdienst (Azienda Sanitaria Locale) in uw woonplaats. De ASL maakt deel uit van de Nationale Gezondheidsdienst (Servizio Sanitario Nazionale). Bij een eventuele verhuizing moet u zich bij de ASL van uw nieuwe woonplaats laten inschrijven. Indien u bij de zeevaart of de burgerluchtvaart werkt, wordt de zorg u door een speciale afdeling van het ministerie van Volksgezondheid (Ministero della Sanita` — Ufficio di Sanita` Marittima o Aerea) verstrekt.
hun rechten uit hoofde van een arbeidsongeschiktheids-, ouderdoms- en nabestaandenverzekering al dan niet verder opbouwen door vrijwillig premie te betalen. Deze premies zijn bij de wet gelijkgesteld aan de verplichte premies. Om vrijwillig premie te mogen betalen, moet aan het volgende vereiste worden voldaan: in de vijf jaar vo´o´r de datum van aanvraag moet drie jaar premie zijn betaald.
Premies voor het inkopen van nietverzekerde tijdvakken
Voor sommige niet-vervulde verzekeringstijdvakken kunt u eventueel een speciale premie betalen (riscatto). Dat kan evenwel alleen, als er een specifieke reden is waarom die tijdvakken niet verzekerd werden. Zo kan de wettelijke studieduur voor een academische titel worden „ingekocht” of de perioden waarin u in een land werkte waarmee Italie¨ geen socialezekerheidsovereenkomst heeft gesloten. Als u al vijf jaar lang premies hebt betaald, kunt u bovendien de tijdvakken van zwangerschapsverlof inkopen, alsook de tijdvakken waarin u niet kon werken omdat u een gehandicapte verzorgde.
ð
Fictieve premies
In enkele gevallen kunnen premies ook worden bijgeschreven als ze niet daadwerkelijk zijn betaald. Met fictieve premies kunnen pensioenrechten worden verworven of kan het pensioenbedrag worden verhoogd. Fictieve premies voor de ziektekosten- en de werkloosheidsverzekering tellen mee om recht op een ancie¨nniteitspensioen te krijgen (na 35 jaar premiebetaling). Voor het ouderdomspensioen (na 40 jaar premiebetaling) tellen alle tijdvakken van fictieve premies mee. Fictieve premies worden bijgeschreven voor: — militaire dienst, — vervolging op grond van politieke overtuiging of ras,
100
2. Socialezekerheidsorganen De verschillende verzekeringen worden door de volgende instellingen beheerd.
Ziektekostenverzekering (met inbegrip van tuberculose) en moederschapsverzekering
Het zieken- en moederschapsgeld wordt door het INPS betaald. Indien u bij de zeevaart werkt, wordt het ziekengeld betaald door het Ipsema (Istituto di Previdenza per il Settore Marittimo), het socialezekerheidssorgaan voor de zeevaart.
ð
Verzekering arbeidsongevallen en beroepsziekten
De prestaties van de gezondheidszorg worden verleend door de organen voor de ziektekostenverzekering. De uitkeringen voor de slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten worden betaald door het provinciaal bureau van het INAIL (Istituto Nazionale per l’Assicurazione contro gli Infortuni di Lavoro), het Nationaal Instituut voor de Verzekering tegen Arbeidsongevallen. Als u in de zeevaart of de burgerluchtvaart werkt, ontvangt u deze uitkeringen van het Fonds voor Zeelieden (Cassa Marittima) waarbij u bent aangesloten.
ITALIE¨
ð
Verzekering arbeidsongeschiktheid, ouderdom en nabestaanden (pensioenen)
Vrijwel alle werknemers in loondienst in de particuliere sector en enkele categoriee¨n werknemers bij de overheid zijn bij het INPS verplicht verzekerd tegen ouderdom, arbeidsongeschiktheid, overlijden, werkloosheid, tuberculose en ziekten. De volgende categoriee¨n zelfstandigen zijn eveneens verplicht verzekerd — maar alleen tegen ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden: zelfstandige landbouwers, landbouwarbeiders, pachters, ambachtslieden en handelaren evenals in het beroepsregister ingeschreven verloskundigen, uitoefenaren van een vrij beroep en personen die als hoofdberoep boer hebben. Werkers in personele diensten en thuiswerkers genieten dezelfde bescherming als de werknemers in loondienst, respectievelijk met uitzondering van de prestaties bij ziekte en een loonaanvullende uitkering. Ten slotte worden door het INPS enkele speciale socialezekerheidsfondsen voor specifieke categoriee¨n werknemers beheerd: het spoor- en trampersoneel, belastinginners alsmede het personeel van de telefoon, de ENEL, de particuliere elektriciteits- en gasbedrijven, de luchtvaartmaatschappijen en geestelijken (van de katholieke kerk en andere religies). In Italie¨ bestaan de volgende socialezekerheidsorganen.
ð
Geprivatiseerde socialezekerheids- en bijstandsorganen
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor dierenartsen (ENPAV) Het nationale socialezekerheidsorgaan voor werknemers en beambten in de landbouw — Enpaia Het nationale socialezekerheidsorgaan voor ingenieurs en architecten anders dan in loondienst — Inarcassa Het nationale socialezekerheidsorgaan voor de rechterlijke macht Het nationale socialezekerheidsorgaan voor afgestudeerden in de handelswetenschappen — CNPADC Het nationale socialezekerheidsorgaan voor notarissen, Via Rubicone 11, Rome Het nationale socialezekerheidsorgaan voor artsen — ENPAM Het nationale socialezekerheidsorgaan voor arbeidsconsulenten — ENPACL Het nationale socialezekerheidsorgaan voor de gezondheidszorg voor Italiaanse wezen — Onaosi Het nationale socialezekerheidsorgaan voor koeriers — FASC Het nationale orgaan voor de sociale zekerheid voor Italiaanse journalisten „Giovanni Amendola” — INPGI Het nationale socialezekerheidsorgaan voor accountants en marktdeskundigen — CNPR Het nationale socialezekerheidsorgaan voor handelsvertegenwoordigers — Enasarco Het nationale socialezekerheidsorgaan voor psychologen — ENPAP Het nationale socialezekerheidsorgaan voor hts’ers in de industrie — EPPI Het nationale socialezekerheidsorgaan voor biologen — ENPAB Het nationale socialezekerheidsorgaan voor agronomen, bosbouwkundig ingenieurs, chemici en geologen — EPAB
— — — — — — — — — — — —
ð
Socialezekerheids- en bijstandsorganen van de overheid
—
—
Het nationaal socialezekerheidsorgaan — INPS
—
—
Het nationaal orgaan voor de verzekering tegen arbeidsongevallen — INAIL
—
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor werknemers in overheidsdienst — INPDAP
—
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor de zeevaart — Ipsema
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor de werknemers bij de PT — IPOST
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor leidinggevend personeel in de industrie — INPDAI
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor werknemers in het amusementsbedrijf — Enpals
—
Het nationale socialezekerheidsorgaan voor apothekers — ENPAF
ITALIE¨
3. Ziekte en moederschap De verzekering bij ziekte en moederschap geeft recht op de volgende uitkeringen en verstrekkingen: — verstrekkingen (medische behandeling) bij ziekte (punt A); — aanvullende verstrekkingen: bijzondere soorten gezondheidszorg; — uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid door ziekte (punt B);
101
— —
ð
gezondheidszorg en uitkeringen bij arbeidsverzuim wegens moederschap (punt C); bovendien is er een bijzondere regeling voor tuberculose (punt D).
Meestal wordt de medische hulp rechtstreeks door de plaatselijke afdelingen van de gezondheidsdienst (ASL) beheerde inrichtingen en diensten verleend.
Algemene voorwaarden
ð
Italiaanse burgers alsmede de staatsburgers van andere lidstaten van de EU hebben recht op de voorzieningen van de ziekte- en moederschapsverzekering wanneer zij in Italie¨ wonen en bij de plaatselijke gezondheidsdienst (ASL) in het district waar zij wonen, zijn ingeschreven. Indien u in Italie¨ verzekerd bent en in een andere lidstaat een medische behandeling ontvangt, of indien u ziekengeld in Italie¨ krijgt maar in een andere lidstaat woont, zijn de communautaire voorschriften van toepassing.
A. VERSTREKKINGEN VAN DE GEZONDHEIDSZORG (GENEESKUNDIGE BEHANDELING) Alle in Italie¨ wonende Italiaanse staatsburgers, alle in Italie¨ werkende buitenlanders alsmede de gezinsleden te hunnen laste hebben recht op medische zorg. Die zorg omvat: — behandeling door een huisarts, thuis of in zijn/haar praktijk; — behandeling door een kinderarts, een verloskundige/gynaecoloog; — behandeling door een specialist (ook tandarts) in een openbare of particuliere polikliniek waarmee de nationale gezondheidsdienst een overeenkomst heeft gesloten; — opneming in een ziekenhuis (ook voor een bevalling), zowel in openbare medische inrichtingen (ziekenhuizen, klinieken enz.) als in particuliere medische inrichtingen waarmee de nationale gezondheidsdienst een overeenkomst heeft gesloten; — geneesmiddelen. Het verstrekken van medische hulp geschiedt voor onbepaalde tijd.
ð
Hoe worden die verstrekkingen verleend?
De geneeskundige verstrekkingen kunnen al dan niet rechtstreeks verleend worden. In het eerste geval worden de medische behandeling en de medicijnen gratis door de plaatselijke gezondheidsdienst (ASL) of hiertoe gemachtigde doktoren of apothekers verstrekt. In het tweede geval daarentegen dient de patie¨nt eerst zelf voor die verstrekkingen te betalen en krijgt hij deze achteraf vergoed.
102
Medische hulp van de huisarts
De algemene geneeskundige hulp wordt rechtstreeks verleend, ofwel in de praktijkruimte van de huisarts ofwel bij de patie¨nt thuis indien deze het bed moet houden. U kunt zich uitsluitend wenden tot uw huisarts of in diens afwezigheid tot zijn plaatsvervanger. Indien u zich tijdelijk niet in uw woon- of verblijfplaats bevindt, kunt u zich, zo nodig, wenden tot een van de artsen ter plaatse met wie de gezondheidsdienst een overeenkomst heeft gesloten, maar dan moet u wel de kosten van de behandeling eerst zelf betalen. Vergoeding hiervan heeft plaats binnen de vastgestelde tarieven. Voor spoedgevallen is er ’s nachts en op zon- en feestdagen een wachtdienst. De hulp van een kinderarts wordt verleend tot de leeftijd van 12 jaar.
ð
Geneesmiddelen
Farmaceutische producten worden rechtstreeks door de apotheker tegen afgifte van het doktersrecept verstrekt. Dat recept mag uitgeschreven zijn door een huisarts of door een specialist die voor de gezondheidsdienst werkt. De meeste geneesmiddelen staan vermeld in de farmacopee (Prontuario Terapeutico); zij zijn onderverdeeld in twee categoriee¨n. De eerste categorie van geneesmiddelen is volledig kosteloos en omvat geneesmiddelen die bestemd zijn voor de behandeling van spoedgevallen, gevaarlijke ziekten en aandoeningen die tot arbeidsongeschiktheid leiden of chronisch zijn. Voor de overige geneesmiddelen moet u bij aankoop aan de apotheker een deel van de kosten betalen. Tevens wordt voor ieder recept een vast bedrag in rekening gebracht. Wanneer de arts u een geneesmiddel voorschrijft dat niet in de farmacopee is opgenomen, moet u dat volledig zelf betalen.
ð
Specialistische hulp en ziekenhuisverpleging
Specialistische hulp wordt rechtstreeks verstrekt door los van de ASL staande overheidsstructuren of particuliere instellingen die een overeenkomst met de gezondheidsdienst hebben gesloten. De patie¨nt dient een eigen bijdrage in de kosten van het diagnose- en laboratoriumonderzoek te betalen. De ziekenhuisverpleging in de openbare ziekenhuizen en in prive´-klinieken waarmee een over-
ITALIE¨
eenkomst is gesloten, is volledig kosteloos. Bij opname moet een aanvraag van de huisarts worden voorgelegd, behalve natuurlijk in spoedgevallen. Voor de opneming in een particuliere kliniek waarmee de gezondheidsdienst een overeenkomst heeft gesloten, is voorafgaande toestemming van uw plaatselijke gezondheidsdienst noodzakelijk. Ziekenhuisverpleging is kosteloos, maar indien u als patie¨nt om speciale voorzieningen vraagt (eenpersoonskamer, telefoon, televisie) zijn de extra kosten voor uw rekening.
ð
Aanvullende prestaties
Aanvullende prestaties worden in het algemeen niet rechtstreeks verleend en slechts een deel hiervan wordt vergoed. Het gaat hierbij uitsluitend om hydrothermale kuren, bepaalde orthopedische behandelingen, protheses en bepaalde vormen van instrumentele diagnostiek. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet u bij uw plaatselijke afdeling een aanvraag en een briefje van uw behandelende geneesheer indienen.
ð
Hoe krijgt u recht op medische zorg?
kopie vermeldt natuurlijk de prognose en de diagnose en de tweede kopie is aan de werkgever gericht en vermeldt de duur van de ziekte. Als de werknemer ten onrechte afwezig is als de controlerend geneesheer op bezoek komt, verliest hij zijn ziekengeld tot de tiende dag en als hij voor de tweede keer afwezig is, ontvangt hij gedurende de resterende periode slechts 50 % van het ziekengeld. Als het ziekenbriefje te laat wordt ontvangen, wordt over die dagen geen ziekengeld betaald.
C. PRESTATIES BIJ MOEDERSCHAP De prestaties bij moederschap omvatten zowel medische behandelingen als uitkeringen. Op de medische behandeling zijn de algemene regels van punt A van toepassing. De algemene verloskundige hulp wordt rechtstreeks en kosteloos in de poliklinieken van de plaatselijke gezondheidsdienst verstrekt. Die hulp kan ook door een vroedvrouw waarmee de gezondheidsdienst een overeenkomst gesloten heeft, ten huize van de vrouw verleend worden.
Om recht te hebben op medische zorg moet u zijn ingeschreven bij de gezondheidsdienst (ASL) van uw woonplaats.
ð
Bij de inschrijving kiest u een arts uit een lijst van de bij de nationale gezondheidsdienst aangesloten artsen. Als u hulp nodig heeft, gaat u in de regel naar de praktijk van die arts, maar als u het bed moet houden kunt u een visite van de dokter vragen.
Voor de gehele duur van het verplichte zwangerschapsverlof (twee maanden vo´o´r de uitgerekende bevallingsdatum, en drie maanden na de geboorte) hebben werkneemsters recht op een moederschapsuitkering en betaalt het INPS u, via uw werkgever, een dagvergoeding.
B.
UITKERINGEN
ð
Ziekengeld
Werkneemsters die een kind van nog geen 6 jaar hebben geadopteerd of aan wie een kind in die leeftijd is toegewezen, hebben recht op maximaal drie maanden. Ook deze vergoeding wordt normaliter rechtstreeks door de werkgever betaald en op de aan het INPS verschuldigde premies in mindering gebracht. De vergoeding in de periode waarin niet mag worden gewerkt, bedraagt 80 % van het inkomen. In het eerste jaar na de geboorte heeft u (of uw man, mits werknemer) bovendien recht op een vrijwillige loopbaanonderbreking van maximaal zes maanden; voor deze periode die niet in e´e´n blok hoeft te worden opgenomen, ontvangt u een vergoeding van 30 % van uw inkomen. Moeders die een kind van nog geen 3 jaar hebben geadopteerd of aan wie een kind in die leeftijd is toegewezen, hebben ook recht op deze uitkering.
Ziekengeld vervangt het loon en wordt aan werknemers uitbetaald vanaf de vierde dag van ziekte gedurende ten hoogste 180 dagen per jaar (over de eerste drie dagen ontvangt u dus geen uitkering behalve bij een recidief). Voor tijdelijke werknemers gelden nog meer beperkingen. Het ziekengeld wordt — enkele categoriee¨n werknemers uitgezonderd — direct door de werkgever uitbetaald en in mindering gebracht op de premies die aan het INPS moeten worden gestort. Het ziekengeld bedraagt maximaal 50 % van het inkomen voor de eerste twintig dagen ziekte en wordt daarna tot 66,6 % opgetrokken. Vele arbeidsovereenkomsten voorzien in een aanvulling op het ziekengeld door de werkgever. Als bewijs van zijn ziekte moet de werknemer een in tweevoud door de behandelend geneesheer opgesteld ziekenbriefje binnen twee dagen na afgifte aan het INPS (de voor zijn woonplaats bevoegde afdeling) doen toekomen. De eerste
ITALIE¨
Moederschapsuitkering
Ook vrouwen die als zelfstandige werken (zelfstandige landbouwers, pachters, ambachtslieden en vrouwen in de handel) ontvangen in de twee maanden vo´o´r de uitgerekende datum en drie maanden na de geboorte direct van het INPS een dagvergoeding.
103
D. VERZEKERING TUBERCULOSE Voor tuberculosepatie¨nten bestaat er een bijzonder verzekeringsstelsel en een ziekte- en moederschapsverzekering (zie de punten A, B en C). Dit stelsel omvat zowel de medische behandeling als de uitkeringen. Op de medische behandeling zijn de algemene regels van punt A van toepassing.
ð
Uitkeringen bij tuberculose
De uitkeringen worden op bepaalde voorwaarden aan werknemers en hun gezinsleden met tuberculose (echtgenoot, kinderen, broers, zusters, ouders en daaraan gelijkgeschakelden) toegekend mits de betrokkene minstens een jaar van zijn beroepsleven verzekerd is geweest. De betreffende uitkeringen bestaan uit een dagvergoeding tijdens de behandelperiode wanneer de betrokkene geen recht heeft op zijn hele loon; een postsanatoriumuitkering na een verpleegperiode of een poliklinische behandeling van minimaal 60 dagen gedurende twee jaar. In geval van een poliklinische behandeling mag de betrokkene minstens zestig dagen — niet per se aan een stuk — niet gewerkt hebben; een toelage voor levensonderhoud en behandeling gedurende twee jaar voor de uitkeringsgerechtigde wiens verdiencapaciteit in zijn oude beroep als gevolg van de tuberculose tot minder dan de helft is teruggelopen en die niet continu een normaal fulltimeinkomen ontvangt. De uitkering kan zonder tijdslimiet telkens voor twee jaar worden verlengd als aan de vereisten wordt voldaan; en verder een kersttoelage als de betrokkene op grond van tuberculose minstens e´e´n dag in de maand december medische of economische hulp ontvangt.
4. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Alle werkers die beroeps- of handelsactiviteiten verrichten die volgens de Italiaanse wet tot arbeidsongevallen of beroepsziekten kunnen leiden, zijn tegen deze risico’s verzekerd. Buiten de wettelijke vastgestelde „beroepsziekten” worden ook die ziekten gedekt, waarvan de werknemer het oorzakelijk verband met het werk kan aantonen. Recente wettelijke bepalingen hebben de toepassingssfeer van de verzekering tot andere categoriee¨n werkers uitgebreid (managers, beroepssporters en werknemers in loondienst) en tot degenen die uitsluitend huishoudelijk werk verrichten (de zogeheten huisvrouwenverzekering). Bovendien zal er een commissie worden ingesteld die periodiek — jaarlijks — de lijst met beroepsziekten moet herzien.
104
Elk arbeidsongeval moet u onmiddellijk aan uw werkgever melden. Als de door het ongeval veroorzaakte letsels niet binnen de drie dagen genezen zullen zijn, is de werkgever verplicht het ongeval binnen de twee dagen nadat hij ervan in kennis is gesteld, aan het INAIL te melden. Een dodelijk ongeval, of een ongeval dat vermoedelijk de dood als gevolg zal hebben, moet hij echter al binnen de 24 uur per telegram aan het INAIL melden. U hebt recht op geneeskundige verzorging en op uitkeringen. Op de medische verzorging is de regeling die in punt 3 A uiteengezet is, volledig van toepassing. NB: Om een uitkering te krijgen of deze te behouden, mag u nooit zonder geldige reden een noodzakelijk geachte medische behandeling weigeren, ook niet nadat uw pensioen al is toegekend. Ter vermindering van uw invaliditeit verstrekt het INAIL, automatisch of op verzoek, kosteloos bepaalde prothesen. Hieronder volgen de door het INAIL verstrekte uitkeringen waarop u zelf, of bij uw overlijden uw nabestaanden recht hebben: — uitkering wegens tijdelijke algehele arbeidsongeschiktheid, — directe uitkering wegens blijvende arbeidsongeschiktheid, — overgangsuitkering bij silicose en asbestose, — uitkering voor nabestaanden en begrafenisuitkering, — aanvulling op de directe uitkering wegens blijvende arbeidsongeschiktheid, — verzorgingstoelage indien voortdurend hulp van derden nodig is, — speciale voortgezette maandelijkse toelage, — eindejaarsuitkering, — prothesen en hulpmiddelen, — hydrothermale en fangokuren alsmede verblijven in een voor de betrokkene beter klimaat, — officie¨le schriftelijke dankbetuigingen en eervolle onderscheidingen, — poliklinische behandeling. Hieronder wordt uiteengezet waaruit de voornaamste prestaties bestaan.
ð
Blijvende arbeidsongeschiktheid
Boven een bepaald percentage blijvende arbeidsongeschiktheid als gevolg van een ongeval of een beroepsziekte verstrekt het INAIL de verzekerde een maandelijkse uitkering als schadeloosstelling. In dit verband wordt op een belangrijke recente vernieuwing in de regeling gewezen: terwijl tot dusver alleen de financie¨le gevolgen van de
ITALIE¨
schade werden vergoed, wordt de werknemers thans schadeloos gesteld voor alle door hem geleden blijvende lichamelijke en geestelijke schade. Het INAIL keert thans een eenmalige uitkering uit bij een biologische schade tussen de 6 %-15 % en een verzorgingstoelage bij een schade boven de 16 %. De schadeloosstelling voor aantasting van de gezondheid is bedoeld als compensatie voor het feit dat de werknemer affectief, sociaal, politiek, cultureel, godsdienstig enz. minder kan dan voorheen. Als de schade aan de gezondheid meer dan 15 % bedraagt, wordt ervan uitgegaan dat deze aantasting ook gevolgen heeft voor het vermogen om met arbeid inkomen te genereren: daarom worden in deze gevallen ook de financie¨le gevolgen van de biologische schade voor de werknemer vergoed. De hoogte van de uitkering wordt berekend op basis van het loon in het jaar vo´o´r het ongeval of het intreden van de beroepsziekte en het percentage arbeidsongeschiktheid. De uitkeringen wegens blijvende arbeidsongeschiktheid worden jaarlijks herzien. Tijdens de eerste twee jaar kan het arbeidsongeschiktheidspercentage automatisch of op uw verzoek op elk gewenst ogenblik worden onderzocht; daarna is herziening om het jaar mogelijk. Bij het verzoek om herziening moet een medische verklaring worden gevoegd. Het bedrag van de uitkering wordt voor ieder ten laste komend kind met eentwintigste verhoogd.
ð
Verzorgingstoelage
—
kwamen, mits hij/zij geen echtgenoot of kinderen heeft nagelaten; 20 % voor elk van de broers en zusters die tot het tijdstip van overlijden ten laste van de verzekerde kwamen, mits hij/zij geen echtgenoot of kinderen heeft nagelaten.
ð
Begrafenisuitkering
Aan de nabestaanden die kunnen aantonen dat zij als gevolg van het overlijden van de verzekerde bijzondere kosten hebben gemaakt, wordt een som ineens als begrafenisuitkering toegekend.
5. Invaliditeits- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Alle werknemers in loondienst alsmede enkele categoriee¨n van zelfstandigen (onafhankelijke boeren, landarbeiders, pachters, ambachtslieden en handelaren) zijn verzekerd tegen invaliditeit. Ook als u zelfstandige bent of een vrij beroep uitoefent (bv. dat van arts) heeft u recht op een pensioen, maar de regels varie¨ren per beroepsgroep. Nadere inlichtingen krijgt u bij uw socialezekerheidsorgaan (zie punt 2).
ð
De gewone arbeidsongeschiktheidsuitkering
Voor de normale arbeidsongeschiktheidsuitkering geldt als voorwaarde dat uw verdiencapaciteit als gevolg van ziekte of een fysiek of geestelijk gebrek blijvend met ten minste tweederde verminderd is.
In geval van blijvende volledige arbeidsongeschiktheid waarbij voortdurend verzorging nodig is, wordt een maandelijkse uitkering verstrekt als deze verzorging niet rechtstreeks door het INAIL in de plaats van de verpleging in een ziekenhuis of een andere instelling wordt geboden. De toelage is een aanvulling op het invaliditeitspensioen.
De uitkering wordt toegekend voor drie jaar en kan na bestudering door het INAIL — op verzoek van u — telkens met drie jaar worden verlengd.
ð
Om recht te hebben op deze uitkering moet u ten minste vijf jaar verzekerd zijn geweest en vijf jaar premie hebben betaald, waarvan ten minste drie jaar in de vijf jaar vo´o´r de aanvraag.
Nabestaandenpensioen
Als de werknemer ten gevolge van een arbeidsongeval of een beroepsziekte overlijdt, hebben zijn nabestaanden recht op een uitkering die gelijk is aan een bepaald percentage van zijn laatste jaarinkomen. Die percentages zijn: — 50 % voor de nagelaten echtgenoot; — 20 % voor elk kind beneden de 18 jaar. Dit wezenpensioen wordt verlengd tot 21 jaar indien het kind een middelbare school bezoekt, en tot 26 jaar indien het aan een universiteit studeert; — 40 % voor volle wezen; — 20 % voor elk van beide ouders die tot aan zijn/haar dood ten laste van de verzekerde
ITALIE¨
Nadat de uitkering drie keer achtereenvolgens is toegekend, wordt zij omgezet in een definitieve uitkering die niet overdraagbaar is op de nabestaanden.
Als gevolg van de wet op de hervorming van de pensioenen is vanaf 1 september 1995 cumulatie van de gewone arbeidsongeschiktheidsuitkering en een lijfrente tot een bedrag ter hoogte van die uitkering ten gevolge van die tot invaliditeit leidende gebeurtenis niet meer toegestaan. Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringen die vo´o´r 1 september 1995 zijn ingegaan. Deze worden echter bij komende verhogingen zo lang niet opgetrokken tot het verschil met de uitkeringen van na die datum is verdwenen. Bovendien wordt vanaf 1 september
105
1995 in de gevallen van cumulatie van de arbeidsongeschiktheidsuitkering met inkomen uit werk in loondienst, als zelfstandige of als ondernemer boven een bepaalde grens 25 % tot 50 % op de uitkering in mindering gebracht. Ook in dit geval blijven de gunstigere socialezekerheidsuitkeringen van vo´o´r 1 september 1995 onverlet tot het verschil door toekomstige verhogingen van de uitkeringen van na 1 september 1995 verdwenen is. Als u in loondienst werkt, wordt bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd de arbeidsongeschiktheidsuitkering in een ouderdomspensioen omgezet als aan de verzekerings- en premievoorwaarden is voldaan en de arbeidsverhouding wordt bee¨indigd. Voor de pensioenrechten maar niet voor het percentage worden ook de tijdvakken waarin u niet gewerkt hebt maar een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontving, meegerekend.
ð
Het gewone invaliditeitspensioen
Indien u als gevolg van een ziekte of een lichamelijk of geestelijk gebrek, volledig en blijvend arbeidsongeschikt bent, hebt u recht op een gewoon invaliditeitspensioen. Om recht te hebben op dit pensioen moet u ten minste vijf jaar verzekerd zijn geweest en vijf jaar premie hebben betaald, waarvan ten minste drie jaar in de vijf jaar vo´o´r de aanvraag. Het pensioen is overdraagbaar op de nabestaanden. Het gewone invaliditeitspensioen mag niet gecumuleerd worden met inkomen uit werk als zelfstandige of in loondienst, met werkloosheidsuitkeringen en andere inkomenvervangende of -aanvullende uitkeringen. Het pensioen bestaat uit de arbeidsongeschiktheidsuitkering vermeerderd met een toeslag, evenredig aan het aantal jaren dat premie zou zijn betaald, als u tot het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd zou hebben gewerkt. Ten gevolge van de wet op de hervorming van het pensioenstelsel is vanaf 1 september 1995 cumulatie van het gewone invaliditeitspensioen en een als gevolg van die tot invaliditeit leidende gebeurtenis uitbetaalde lijfrente tot een bedrag ter hoogte van die uitkering niet meer toegestaan. Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringen die vo´o´r 1 september 1995 zijn ingegaan. Deze worden echter bij komende verhogingen zo lang niet opgetrokken tot het verschil met de uitkeringen van na die datum is verdwenen. Deze arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en invaliditeitspensioenen worden betaald vanaf de eerste dag van de maand, volgend op de aanvraag, of het ontstaan van de invaliditeit of arbeidsongeschiktheid.
106
ð
Maandelijkse verzorgingsuitkering
Wanneer bij blijvende volledige arbeidsongeschiktheid de betrokkene bij elke stap een begeleider nodig heeft of zichzelf niet kan verzorgen, heeft hij op grond van de verplichte verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten — op aanvraag — recht op een niet-overdraagbare toelage. De aanvraag moet vergezeld gaan van stukken waaruit de invaliditeit blijkt. Cumulatie met de door het INAIL verleende uitkering is niet toegestaan.
6. Ouderdomspensioenen Alle werknemers in loondienst alsmede enkele categoriee¨n van zelfstandigen (kleine boeren, pachters en landarbeiders, ambachtslui en handelaren) hebben recht op een ouderdomspensioen. Ook als u zelfstandige bent of een vrij beroep uitoefent (bv. dat van arts) heeft u recht op een pensioen, maar de regels varie¨ren van beroepsgroep tot beroepsgroep. Nadere inlichtingen krijgt u bij uw socialezekerheidsorgaan (zie punt 2). Er bestaan twee soorten ouderdomspensioenen: het „ancie¨nniteitspensioen” (pensione di anzianita`) en het eigenlijke ouderdomspensioen (pensione di vecchiaia).
ð
Ancie¨nniteitspensioen
U hebt recht op een ancie¨nniteitspensioen van de algemene verplichte verzekering voor werknemers in loondienst als u de pensioengerechtigde leeftijd hebt bereikt en/of het in de wet genoemde aantal jaren premie hebt betaald. In het jaar 2000 is de pensioengerechtigde leeftijd 55 jaar en bedraagt het aantal premiejaren 35. Dit pensioen wordt ongeacht uw leeftijd toegekend, indien u ten minste 37 jaar premies heeft betaald. De datum waarop het ancie¨nniteitspensioen ingaat, hangt af van de datum waarop in de afgelopen periode de vereiste rechten zijn opgebouwd. Als de rechten vo´o´r 31 maart 2000 zijn opgebouwd, gaat het in op 1 juli 2000 maar alleen voor personen die op 30 juni 57 jaar of ouder zijn. Als de rechten zijn opgebouwd vo´o´r 30 juni 2000, gaat het in op 1 oktober 2000 maar alleen voor personen die op 30 september 2000 57 jaar of ouder zijn. Als de rechten vo´o´r 31 oktober 2000 zijn opgebouwd, gaat het in op 1 januari 2001 en als dat vo´o´r 31 december 2000 het geval is, op 1 april 2001. Voor enkele beroepsgroepen blijven zowel de toegangs- als de ingangsvereisten voor/van pensioen van de oude regeling van kracht.
ITALIE¨
ð
Ouderdomspensioen
Vanaf 1 januari 2000 wordt het ouderdomspensioen uitbetaald bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De pensioenleeftijd voor loontrekkenden en zelfstandigen die minstens 19 jaar verzekerd zijn geweest en premie hebben betaald, is 65 jaar voor mannen en 60 jaar voor vrouwen. Voor loontrekkenden is het recht op pensioen gekoppeld aan het einde van de dienstbetrekking. Het ouderdomspensioen gaat in op de eerste dag van de maand, volgend op het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, of op de eerste dag van de maand, volgend op het tijdstip waarop aan de minimumvoorwaarden betreffende verzekering en premie is voldaan. Op aanvraag van de betrokkene gaat het pensioen in op de eerste dag van de maand volgende op de maand van indiening van de aanvraag, als op die datum de vereiste rechten zijn opgebouwd.
7. Pensioenen voor nabestaanden Als de overledene niet rechtstreeks pensioen genoot maar op het tijdstip van overlijden aan de vereisten betreffende verzekering en premiebetaling voor een gewone arbeidsongeschiktheidsuitkering, invaliditeitspensioen of aan de vo´o´r 1993 geldende voorwaarden voor ouderdomspensioen voldeed, bestaat er eventueel recht op een nabestaandenpensioen. Na aanvraag gaat het pensioen in op de eerste dag van de maand volgende op het overlijden van de gepensioneerde of verzekerde werknemer. Rechthebbenden zijn: de echtgenoot, kinderen die op het tijdstip van overlijden minderjarig waren of studeerden of indien de overledene geen echtgenoot of kinderen naliet, of indien deze geen recht hebben op het pensioen aan de ouders mits deze op het tijdstip van het overlijden minstens 65 jaar waren en geen direct of indirect pensioen genoten en aan de overleden ten laste kwamen of ongehuwde broers en zusters van de overledene die op het tijdstip van overlijden van de betrokkene invalide waren, geen rechtstreeks of indirect pensioen genoten en ten laste aan de overledene kwamen. Het nabestaandenpensioen bedraagt een percentage van het pensioen dat de overleden verzekerde ontving of zou hebben ontvangen. De echtgenote ontvangt 60 % van dit pensioen, terwijl ieder kind 20 % ontvangt wanneer de echtgenoot nog leeft, en 40 % indien alleen de kinderen recht hebben op pensioen en 60 % als maar een kind recht heeft op pensioen. Ouders, broers of zusters van de overledene, die recht hebben op een nabestaandenpensioen, ontvangen 15 %.
ITALIE¨
De som van die percentages mag niet meer bedragen dan 100 % van het directe pensioen. Bij pensioenen die sedert 1 september 1995 zijn ingegaan, is het percentage van 60 % tot 70 % opgetrokken. Sedert 1 september 1995 moeten de nabestaandenpensioenen met 25 % a` 50 % worden gekort als het inkomen van de rechthebbende een bepaalde grens overschrijdt. Met ingang van diezelfde datum is cumulatie van de aan de verplichte algemene verzekering ten laste komende overdraagbare pensioenen die als gevolg van een bedrijfsongeval of een beroepsziekte worden betaald, en een lijfrente op grond van dezelfde invalidiserende gebeurtenis tot het bedrag van de uitkering niet meer toegestaan. Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringen die vo´o´r 1 september 1995 zijn ingegaan. Deze worden echter bij komende verhogingen zo lang niet opgetrokken tot het verschil met de uitkeringen van na die datum is verdwenen.
ð
Berekening van het pensioen
Sedert de hervorming in 1995 wordt het pensioen op grond van de premies berekend.
ð
Middelloonstelsel
Dit stelsel is sedert 1 januari 1996 op alle verzekerde werknemers van toepassing. Op grond van dit stelsel: —
worden de voor elke werknemer gestorte premies samengeteld. Voor de werknemers in loondienst is de premie op 33 % van het belastbaar inkomen vastgesteld en voor zelfstandigen op 20 %;
—
worden de te storten premies jaarlijks aangepast met een percentage, gelijk aan de gemiddelde toename van het nominale BBP in de afgelopen vijf jaar. Dit percentage wordt door ISTAT berekend;
—
wordt het aldus verkregen bedrag (het premiekapitaal plus de aanpassing) vermenigvuldigd met een korting voor de leeftijd van de werknemer op het tijdstip waarop het pensioen ingaat. Tussen de 57 en 65 jaar varieert de korting van 4,720 % tot 6,136 %, afhankelijk van het aantal jaren dat de betrokkene naar verwachting nog pensioen zal trekken.
Voor degenen die een pensioen krijgen dat uitsluitend op het middelloonstelsel gebaseerd is, geldt een premie- en pensioengrondslag van 68 172,31 euro (132 000 000 ITL) per jaar. Uit hoofde van het middelloonstelsel uitbetaalde pensioenen kunnen niet met een minimumpensioen worden aangevuld.
107
ð
Gemengd stelsel
In het geval van de werknemers die op 31 december 1995 minder dan 18 jaar premie hadden betaald, wordt het pensioen voor de periode tot en met 31 december 1995 berekend op basis van het eindloonstelsel, zij het dat dit vanaf 1 januari 1996 op basis van het premiestelsel gebeurt.
ð
euro (37 486 800 ITL) per jaar bedraagt (het viervoudige van het jaarbedrag aan minimumpensioen van het INPS).
Pensioenen die ingegaan zijn vo´o´r 1 januari 2000 —
Eindloonstelsel
In het geval van werknemers die minstens 18 jaar premie hebben betaald, wordt ook voor het tijdvak na 31 december 1995 het pensioen op basis van het eindloonstelsel berekend, zij het dat ook dit bij Wet nr. 335 ten dele is gewijzigd, te weten de premieperiode. Het maximumpensioen wordt bereikt na 40 jaar premiebetaling. Voor elk jaar premie betalen krijgt u recht op 2 % van het gemiddelde voor het pensioen in aanmerking genomen inkomen.
—
—
Voor inkomens boven een bepaald plafond gelden lagere percentages.
ð
Facultatief
Verzekerden die minstens 15 jaar premie hebben betaald, waarvan vijf jaar op grond van het nieuwe stelsel, mogen kiezen. Dit recht mag echter alleen in het jaar 2001 worden uitgeoefend.
ð
Minimumpensioen
Het minimumpensioen is een aanvulling die de staat via het INPS aan de gepensioneerde betaalt wanneer het uit de berekening van de gestorte premies resulterende pensioen heel laag is (onder een „fictief minimum”). In dit geval wordt het verschuldigde pensioenbedrag verhoogd („aangevuld”) tot een jaarlijks wettelijk vast te stellen bedrag.
ð
Inkomensgrenzen
De pensioenen na 1 januari 2000 Wie hebben recht op aanvulling tot het minimum: — ongehuwden of degenen wier huwelijk wettelijk is ontbonden of die de facto gescheiden zijn en een eigen inkomen hebben van minder dan 9 680,16 euro (18 743 400 ITL) (tweemaal het jaarbedrag van het minimumpensioen van het INPS, berekend op grond van het bedrag in de maand januari 2000); — gehuwden en personen wier huwelijk niet wettelijk is ontbonden of die niet de facto gescheiden zijn met a) een inkomen van maximaal 9 680,16 euro (18 743 400 ITL); b) personen wier inkomen samen met dat van de echtgenoot maximaal 19 360,32
108
Bij de pensioenen die vo´ o´ r 1994 zijn ingegaan, wordt voor de aanvulling tot het minimum alleen rekening gehouden met het inkomen van de gepensioneerde; bij de pensioenen die in 1994 zijn ingegaan, wordt zowel rekening gehouden met het inkomen van de pensioentrekker als met dit inkomen en dat van de echtgenoot samen. Het gezamenlijke inkomen moet minder bedragen dan het vijfvoudige van het minimumpensioen van het INPS per jaar: voor het jaar 2000 is dat 24 200,40 euro (46 858 500 ITL); bij de pensioenen die sedert 1995 zijn ingegaan, mag het eigen inkomen samen met dat van de echtgenoot maximaal viermaal het minimumpensioen van het INPS bedragen. Voor het jaar 2000 is dat 19 360,32 euro (37 486 800 ITL).
Aan gehuwden kan in ieder geval geen aanvulling tot het minimum worden gegeven als het persoonlijk inkomen boven de wettelijk vastgestelde grens ligt, ook niet als het samengetelde inkomen daaronder ligt. Naar analogie hiervan kan evenmin een aanvulling worden toegekend als het persoonlijk inkomen onder voornoemde grens ligt maar het samengetelde inkomen daarboven.
ð
Sociaal pensioen en sociale uitkering
Vo´o´r 1 januari 1996 werd aan burgers boven de vijfenzestig jaar (Italianen en onderdanen uit de Europese Gemeenschappen) die zonder een of andere vorm van verzekering op het Italiaans grondgebied woonden en wier inkomen, dat van de echtgenoot meegerekend, onder het wettelijk vastgestelde minimum lag, een sociaal pensioen toegekend. Sinds 1 januari 1996 krijgen de onderdanen boven de vijfenzestig jaar wier inkomen, dat van de echtgenoot meegerekend, onder het wettelijk vastgestelde minimum ligt, een zogenaamde „sociale uitkering” in de plaats van het verhoogde sociaal pensioen.
8. Werkloosheidsuitkeringen Onvrijwillig werklozen die twee jaar verzekerd zijn geweest en daarvan in de afgelopen twee jaar e´e´n jaar premie hebben betaald, ontvangen voor elke dag werkloosheid, 30 dagen per maand (28 of 29 dagen voor februari) zon- en feestdagen
ITALIE¨
meegerekend, een dagvergoeding van 30 % van het gemiddelde inkomen in de afgelopen drie maanden. Deze uitkering wordt maximaal 180 dagen uitbetaald. Werklozen die twee jaar verzekerd zijn geweest en minstens 78 dagen hebben gewerkt waarover zij premie hebben afgedragen, hebben in het daarop volgende jaar maximaal gedurende evenveel dagen recht op een uitkering als zij hebben gewerkt. Zij hebben recht op 30 % van het gemiddelde inkomen in het afgelopen jaar. Andere specifieke uitkeringen zijn de gewone werkloosheidsuitkering voor Italiaanse werknemers die naar Italie¨ zijn teruggekeerd, en de speciale werkloosheidsuitkeringen voor werknemers die door bouwbedrijven zijn ontslagen, en voor Italiaanse grensarbeiders in Zwitserland. Er geldt een bijzondere regeling voor agrarische werknemers. Werklozen met een werkloosheidsuitkering ontva n g e n o p d e z e l f d e v o o r w a a r d e n e e n gezinstoelage als actieven. Alle werkloosheidsuitkeringen worden rechtstreeks door het orgaan verstrekt.
ð
Mobiliteitsuitkering
Bovendien bestaat er een „mobiliteitsuitkering”. Recht hierop hebben werknemers die onder de Cassa Integrazione Guadagni Straordinaria vallen en niet in het eigen bedrijf kunnen worden geplaatst of wegens inkrimping of sluiting van hun bedrijf zijn ontslagen. Zij moeten wel aan bepaalde ancie¨nntiteitsvereisten voldoen. De betreffende werklozen hebben minimaal twaalf maanden recht op deze uitkering, werknemers boven de 40 jaar 24 maanden en werknemers boven de 50 jaar 36 maanden. In ZuidItalie¨ (de Mezzogiorno) wordt deze periode nog met twaalf maanden verlengd en in sommige gevallen duurt dit recht tot het ouderdoms- of ancie¨nniteitspensioen. Deze vorm van „langdurige mobiliteit” is uitgebreid tot werknemers in enkele noodlijdende productiesectoren.
ð
Werkloosheidstoelage
Sedert enkele jaren is voor werknemers die op de mobiliteitslijst staan of al twee jaar op werkloosheidslijsten staan, waaruit mensen voor sociaal relevante projecten van de overheid worden gerekruteerd, een werkloosheidstoelage ingevoerd.
Niet-cumuleerbaar De gewone en de buitengewone werkloosheidsuitkeringen, waaronder de mobiliteitsuitkering en de werkloosheidstoelage, zijn niet cumuleerbaar met directe pensioenen en de bedragen zijn aan een maximum gebonden.
ð
Inkomensaanvulling
De gewone aanvulling door de Cassa Integrazione Guadagni — mits de plaatselijke Provinciale Commissie hiermee instemt — is bedoeld voor arbeiders, beambten en kaderpersoneel van industrie¨le ondernemingen in het algemeen maar ook van industrie¨le en ambachtelijke bedrijven in de bouwnijverheid en de steenhouwerssector als deze ten gevolge van gebeurtenissen buiten de schuld van de ondernemer en de werknemers of bepaalde tijdelijke marktsituaties moeten inkrimpen of hun productieactiviteit moeten staken.
ð
Buitengewone uitkering
De buitengewone aanvulling — waarvoor een decreet van de minister van Werkgelegenheid nodig is — is ingevoerd ter bescherming van het inkomen van arbeiders en beambten in industrie¨le ondernemingen (de bouwnijverheid en de steenhouwerssector inbegrepen) die als gevolg van herstructurering, reorganisatie, omschakeling, slecht lopende zaken, faillissement, surseance van betaling en gedwongen opheffing hun deuren moeten sluiten. Voorwaarde is wel dat de bedrijven in de zes maanden, voorafgaand aan hun aanvraag, gemiddeld vijftien mensen in dienst hadden. Er zijn tijdelijk verdere uitbreidingen tot bedrijven in bijzondere categoriee¨n gepland.
De uitkering is in het eerste jaar gelijk aan de buitengewone aanvullende uitkering en bedraagt daarna 80 %. De uitkering kan vervroegd en in e´e´n keer worden opgenomen door werknemers die van plan zijn zelf of met anderen een bedrijf te beginnen.
Deze regeling is ook van toepassing op ondernemingen in de handel met meer dan 200 werknemers en bedrijven in de ambachtelijke sector met meer dan 15 werknemers als het bedrijf waaraan zij overwegend leveren, bijzondere inkomensaanvulling van de Cassa Integrazione Guadagni ontvangt.
De tijdvakken waarin een mobiliteitsuitkering werd ontvangen, tellen mee voor het pensioen. De werkloze met een mobiliteitsuitkering die in deeltijd of voor bepaalde tijd gaat werken, behoudt zijn recht op die uitkering maar ontvangt geen uitkering voor de dagen waarop hij werkt.
Buitengewone loonaanvulling duurt maximaal 18 maanden bij faillissementen, twaalf maanden in geval van een crisissituatie en 24 maanden bij herstructureringen, behoudens verlengingen, als voorzien in de verschillende wettelijke bepalingen.
ITALIE¨
109
In vijf jaar mag een productie-eenheid nooit langer dan 36 maanden deze steun ontvangen: de dagen van gewone en buitengewone steun samengeteld. In vele gevallen kunnen bedrijven in aanmerking komen voor een vrijstelling van deze limiet. De bedrijven zijn bovendien zowel verplicht om een pakket van uit te voeren maatregelen op te stellen waaronder ook eventuele maatregelen om de sociale gevolgen te ondervangen, als om de werknemers die voor een uitkering van de Cassa Integrazione in aanmerking komen, te laten rouleren. De gewone en buitengewone loonaanvulling is vastgesteld op 80 % van het loon waarop zij voor de niet-gewerkte uren recht zouden hebben gehad. Zowel de buitengewone als de gewone uitkering mag per maand een bepaald maximum niet overschrijden. Dit plafond wordt jaarlijks vastgesteld.
Incompatibiliteit De werknemer die een loonaanvullende uitkering ontvangt en daarnaast bezoldigde arbeid verricht zonder dit van tevoren aan het bevoegde kantoor van het INPS te hebben meegedeeld, verliest zijn recht op uitkeringen en tegen de werkgever die iemand met een loonaanvullende uitkering in dienst neemt, worden sancties getroffen. Voor de bouw en de agrarische sector gelden aparte regels. De tijdvakken waarover loonaanvulling is betaald, tellen mee voor het pensioen.
ð
Repatrie¨ringsuitkering
De werknemer van buiten de Gemeenschap die niet over de benodigde middelen beschikt om naar huis terug te keren, heeft recht op verstrekking van die middelen door het INPS. Bovendien mag hij zodra hij zijn arbeid in Italie¨ heeft bee¨indigd en het Italiaanse grondgebied heeft verlaten, om uitbetaling van de premies vragen die hij aan verplichte sociale zekerheid heeft betaald (vermeerderd met 5 % per jaar) als hierover in internationale verdragen niets geregeld is.
9. Gezinsbijslagen Als u in loondienst werkt, gepensioneerd bent of een uitkering uit hoofde van werk in loondienst ontvangt, hebt u recht op gezinsbijslag. De hoogte hiervan hangt af van het aantal gezinsleden en het gezinsinkomen mits het in aanmerking genomen inkomen voor minstens 70 % uit inkomen uit arbeid in loondienst bestaat.
110
Het gezin bestaat uit de aanvrager van de toelage, de niet wettelijk of de facto gescheiden echtgenoot en de kinderen of daaraan gelijkgestelde beneden de 18 jaar en arbeidsongeschikten ongeacht hun leeftijd. Het bedrag van de gezinstoelage varieert van een minimum van 10,33 euro (20 000 ITL) tot een maximum van 227,24 euro (440 000 ITL) per maand, belastingvrij. Met ingang van 1 juli 1994 is de maandelijkse toelage voor ieder kind, met uitzondering van het eerste, met 10,33 euro (20 000 ITL) verhoogd. Met ingang van 1 januari 1995 is de toelage opgetrokken met 43,38 euro (84 000 ITL) voor ieder kind met uitzondering van de eerste twee kinderen. Met ingang van 1 januari 1996 is de gezinstoelage voor gezinnen met minderjarige kinderen en eenoudergezinnen verhoogd terwijl het recht op de uitkering en de toeslagen is uitgebreid tot gezinnen van minimaal drie personen met een inkomen in de twee schijven na de twee reeds bestaande inkomensschijven. De verhoging met 43,38 euro (84 000 ITL) is op 1 januari 1996 ingegaan. Met ingang van 1 januari 1997 is de uitkering voor gezinnen met minderjarige kinderen en gezinnen, bestaande uit arbeidsongeschikte kinderen, broers, zusters of kleinkinderen verhoogd. Bovendien is de kring van rechthebbenden uitgebreid. In aanmerking genomen wordt het inkomen in het jaar, dat voorafgaat aan 1 juli en op 30 juni eindigt. Ter bepaling van het gezinsinkomen moeten alle vormen van inkomen van alle gezinsleden boven de 1 032,91 euro (2 miljoen ITL) — vo´o´r aftrek van lasten en belasting — worden opgegeven, met inbegrip van de inkomens die apart belast worden en de belastingvrije inkomens. Enkele vormen van inkomen vallen hier echter buiten. Ieder jaar worden op 1 juli de inkomensgrenzen voor de uitkering opgetrokken met het door ISTAT berekende percentage waarmee de consumptieprijzen gemiddeld in het referentiejaar ten opzichte van het jaar daarvoor gestegen zijn. Op zelfstandige landbouwers, landbouwarbeiders, pachters en enkele beroepsgroepen zelfstandigen is nog steeds de vorige regeling van toepassing, terwijl voor de gepensioneerden een aparte regeling en voor de zelfstandigen nog steeds de regeling van de procentuele toeslag op het pensioen geldt.
ð
Formaliteiten
Om bovengenoemde uitkeringen te krijgen, moet u zich tot het bevoegde kantoor van het INPS in
ITALIE¨
uw district wenden. Als u in andere lidstaten hebt gewerkt, moet u dit in de aanvraag vermelden: het pensioenbedrag wordt berekend volgens de communautaire voorschriften.
10. Nadere inlichtingen Meer inlichtingen kunt u krijgen bij het provinciaal kantoor van het INPS van uw woonplaats en van de andere organen die de verplichte vormen van sociale zekerheid en sociale bijstand beheren
ITALIE¨
(zie punt 2), waarvan de adressen in het telefoonboek van Rome staan. Het hoofdkantoor en het directoraat-generaal van het Istituto Nazionale della Previdenza Sociale zijn gevestigd in Via Ciro il Grande, 21 — I-00144 Roma. Voor zaken in verband met internationale betrekkingen en overeenkomsten kunt u zich wenden tot het INPS — D.C. Prestazioni Area Internazionale Via della Frezza, 17 I-00186 Roma.
111
LUXEMBURG 1. Algemeen Het Luxemburgse socialezekerheidsstelsel voorziet in de volgende prestaties: — prestaties bij ziekte en moederschap (zie punt 2); — prestaties bij hulpbehoevendheid (zie punt 3); — prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (zie punt 4); — uitkeringen bij invaliditeit en ouderdom en aan nabestaanden (zie punt 5, 6 en 7); — werkloosheidsuitkeringen (zie punt 8); — gezinstoelagen (zie punt 9). Informatie over de organen die bevoegd zijn om deze uitkeringen en verstrekkingen te verlenen, vindt u in elk van de onderstaande punten (zie ook de lijst aan het einde van het hoofdstuk).
ð
Aansluiting
Bent u werknemer, dan moet de werkgever, zodra u in Luxemburg begint te werken, de nodige formaliteiten vervullen voor uw aansluiting bij het socialezekerheidsstelsel. U hoeft dus persoonlijk geen stappen te ondernemen. Indien u voor eigen rekening werkt, moet u zichzelf aanmelden bij het Centre commun de la se´curite´ sociale (Gemeenschappelijk Centrum voor de sociale zekerheid).
die instelling, en wel binnen veertig dagen na kennisgeving van de beslissing. Bent u het vervolgens nog steeds niet eens met de definitieve beslissing, dan kunt u binnen veertig dagen na kennisgeving van die beslissing een bezwaarschrift indienen bij de Conseil arbitral des assurances sociales (Arbitrageraad voor de sociale verzekeringen). Tegen een beslissing van de Arbitrageraad kan beroep worden aangetekend bij de Conseil supe´rieur des assurances sociales (Hoge Raad voor de sociale verzekeringen), ook binnen veertig dagen na kennisgeving van de beslissing van de Arbitrageraad. Wanneer het daarentegen werkloosheidsuitkeringen betreft, moet uw beroep per aangetekend schrijven binnen een termijn van 40 dagen na kennisgeving van de beslissing gericht worden tot een door de minister van Arbeid ingestelde bijzondere commissie. Tegen beslissingen van deze commissie kan binnen dezelfde termijn een bezwaarschrift worden ingediend bij de Arbitrageraad en kan beroep worden aangetekend bij de Hoge Raad voor de sociale verzekeringen.
2. Ziekte en moederschap U valt onder de ziekte- en moederschapsverzekering indien u al dan niet in loondienst een beroepsbezigheid uitoefent of indien u: —
leerling bent in het kader van het leerlingwezen;
U betaalt premies voor de ziekte-, moederschaps-, zorg- en pensioenverzekering (ouderdom, invaliditeit, nabestaanden). Die premies bedragen een bepaald percentage van uw beroepsinkomen. De helft van de premie komt te uwen laste, de andere helft komt voor rekening van uw werkgever.
—
een ziekte-, moederschaps- of ongevallenuitkering ontvangt;
—
een werkloosheidsuitkering ontvangt;
—
een ouderdoms-, invaliditeits- of nabestaandenpensioen ontvangt;
Voor de vaststelling van de premie van de zorgverzekering worden ook inkomsten uit vermogen in aanmerking genomen. Deze premie komt geheel voor uw rekening.
—
een uitkering wegens een arbeidsongeval of een beroepsziekte ontvangt en uw verdiencapaciteit met ten minste 50 % verminderd is;
Uw werkgever is verantwoordelijk voor het overmaken van de premie; uw deel houdt hij in op uw loon. Als u zelfstandige bent, dan bent u zelf voor de betaling van alle premies verantwoordelijk.
—
een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekering ontvangt;
—
als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt;
—
gezinslid van een in Luxemburg woonachtige verzekerde bent.
ð
Premies
U hoeft geen premies te betalen voor de ongevallenverzekering, de gezinstoelagen of de werkloosheidsverzekering.
De ziekte-/moederschapsverzekering voorziet in: —
verstrekkingen bij ziekte;
ð
—
ziekengeld;
—
uitkeringen bij moederschap;
—
vergoeding van begrafeniskosten.
Beroep
U kunt tegen iedere beslissing van een bevoegd orgaan bezwaar maken bij het beheersorgaan van
LUXEMBURG
113
ð
Voorwaarden
Voor de ziekteverzekering geldt geen wachttijd. Om recht te hebben op de uitkeringen bij moederschap daarentegen, moet de betrokken vrouw ten minste zes maanden verzekerd zijn geweest in de loop van het jaar voorafgaande aan de bevalling. De in een andere lidstaat vervulde tijdvakken van verzekering worden zo nodig in aanmerking genomen.
A. VERSTREKKINGEN U kunt in aanmerking komen voor de volgende verstrekkingen: — medische en tandheelkundige verzorging; — paramedische behandeling (verpleging, fysiotherapie enz.); — laboratoriumanalysen en -onderzoek; — tandprothesen, orthopedische en andere prothesen; — geneesmiddelen; — visuele hulpmiddelen (brillen, contactlenzen enz.); — verbandartikelen, hulpmiddelen en andere benodigdheden; — verblijf in het ziekenhuis; — kuren voor de behandeling van een ziekte of ter bevordering van het herstel; — revalidatie; — terugbetaling van reis- en transportkosten. Deze verstrekkingen worden, zonder beperking van de duur, verleend vanaf het begin van de ziekte en zolang u verzekerd blijft. Wanneer u niet meer aangesloten bent bij de verzekering, blijft u recht hebben op die verstrekkingen gedurende de lopende maand en de drie daaropvolgende maanden (zes maanden voor ziekten waarvoor u reeds in behandeling bent). In principe worden de verstrekkingen volledig terugbetaald op basis van een tarief dat wordt overeengekomen tussen de ziekenfondsen en de zorgaanbieders (artsen, verpleegkundigen, ziekenhuizen enz.). Voor sommige verstrekkingen wordt van de verzekerde een eigen bijdrage verlangd. Zo betaalt u per periode van 28 dagen zelf 20 % van de kosten van het eerste huisbezoek van een arts. Voor de volgende visites en voor consulten betaalt u 5 % van het tarief. Geneesmiddelen worden tot 78 % vergoed, maar geneesmiddelen voor de behandeling van langdurige ziekten of bij ziekenhuisverpleging worden volledig terugbetaald. Van sommige niet essentie¨le farmaceutische producten (zoals vitaminepreparaten) wordt slechts 40 % vergoed. Bij een ziekenhuisopname betaalt u zelf een vast bedrag per dag als eigen bijdrage. Deze eigen bijdrage is
114
niet verschuldigd bij ziekenhuisopname van een kind onder de 18 jaar. Kosten voor verstrekkingen die niet noodzakelijk worden geacht, worden niet vergoed. Zo worden bijvoorbeeld maar twee consulten of visites per zeven dagen vergoed, behalve als het fonds toestemming voor me´e´r heeft verleend. De extra kosten voor verpleging eerste klas in het ziekenhuis en voor consulten op afspraak dient u zelf te betalen.
ð
Formaliteiten
U bent volledig vrij in de keuze van de zorgaanbieder (arts, ziekenhuis enz.). Bij consulten of visites dient u de legitimatiekaart te tonen die u bij uw inschrijving van de verzekering heeft gekregen. Voor bepaalde verstrekkingen is voorafgaande toestemming van het ziekenfonds nodig, die dikwijls wordt verleend na een positief advies van de Controˆle me´dical de la se´curite´ sociale (medische controle van de sociale zekerheid); inlichtingen daarover krijgt u bij uw ziekenfonds.
ð
Betaling van de verstrekkingen
In principe betaalt u zelf alle rekeningen voor de ontvangen zorgen; die rekeningen dient u in bij uw ziekenfonds, dat u de kosten terugbetaalt, eventueel na aftrek van uw eigen bijdrage. Kosten voor ziekenhuisopname, operaties, geneesmiddelen en laboratoriumanalysen en -onderzoeken worden door het ziekenfonds rechtstreeks aan de arts of de instelling betaald. Voor deze verstrekkingen betaalt u dus enkel het bedrag dat niet door het ziekenfonds wordt vergoed.
B.
ZIEKENGELD
Het ziekengeld (indemnite´ pe´cuniaire de maladie) wordt toegekend vanaf de eerste verzuimdag, en gedurende ten hoogste 52 weken. Het is gelijk aan het loon dat u zou hebben ontvangen indien u verder had gewerkt. Die uitkering wordt niet betaald als uw werkgever uw loon doorbetaalt.
ð
Betaling van de uitkering
Het ziekengeld wordt maandelijks uitbetaald, in het algemeen via uw werkgever, en wel gedurende de maand waarin uw ziekte is begonnen, en in de eerste drie daaropvolgende maanden. Daarna wordt het ziekengeld rechtstreeks door het ziekenfonds uitbetaald. Indien u zelfstandige bent, hebt u pas recht op ziekengeld vanaf de eerste dag van de vierde maand volgende op die waarin de arbeidsongeschiktheid is gemeld.
LUXEMBURG
ð
Formaliteiten
Om ziekengeld te ontvangen moet u binnen de drie dagen van uw ziekteverlof een doktersattest indienen. Indien de arbeidsongeschiktheid slechts e´e´n dag duurt, hoeft geen doktersattest te worden overgelegd, mits u zich diezelfde dag nog ziek meldt. Ee´n deel van het doktersattest stuurt u naar het ziekenfonds, het andere naar uw werkgever. Als uw attest te laat wordt ingediend, heeft u slechts recht op ziekengeld vanaf de dag waarop de arbeidsongeschiktheid is gemeld. Eventueel kan de arts van het ziekenfonds u oproepen voor een medische keuring; als u zich daar niet meldt, wordt de betaling stopgezet.
C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAP De kosten in verband met de geboorte van een kind worden vergoed door middel van een vast bedrag bij de bevalling (forfait d’accouchement). Dit vast bedrag omvat de hulp van een arts en een vroedvrouw, het verblijf in het ziekenhuis, de geneesmiddelen, en de speciale babyvoeding. Aan vrouwen, al dan niet in loondienst, wordt een zwangerschapsuitkering toegekend gedurende een periode van 16 weken, waarvan acht voor en acht na de bevalling. Deze uitkering wordt ook uitbetaald als de vrouw voor of na de bevalling is vrijgesteld van haar werk omdat dit een gevaar voor haar gezondheid had kunnen opleveren. Het bedrag van deze uitkering is gelijk aan het loon dat de vrouw zou hebben ontvangen indien zij verder had gewerkt. De uitkering wordt evenwel niet toegekend indien de werkgever het loon doorbetaalt.
ð
Formaliteiten
Om de vaste vergoeding voor de bevallingskosten te krijgen, dient u de geboorteakte van het kind voor te leggen. Om de zwangerschapsuitkering te ontvangen gedurende de acht weken vo´o´r de bevalling, dient u het ziekenfonds een doktersattest voor te leggen waarin de vermoedelijke datum van de bevalling is vermeld.
D. VERGOEDING VOOR BEGRAFENISKOSTEN Bij het overlijden van een verzekerde of van een van zijn gezinsleden keert het bevoegde ziekenfonds een vaste vergoeding voor de begrafeniskosten uit aan de persoon die de begrafeniskosten heeft betaald, op vertoon van de rekeningen en de verklaring van overlijden van de overledene. De vergoeding wordt met de helft verminderd in het geval van overlijden van kinderen onder de zes jaar en tot eenvijfde voor doodgeborenen.
LUXEMBURG
ð
Uitkeringen en verstrekkingen in een andere lidstaat
Indien u in Luxemburg verzekerd bent, hebben u en uw gezinsleden bij verblijf in een andere lidstaat in principe recht op gezondheidszorg aldaar. Ook kunt u daar uitkeringen trekken.
ð
Bevoegde organen
De ziekte-/moederschapsverzekering wordt beheerd door de volgende organen: — Union des caisses de maladie (UCM); — Caisse de maladie des ouvriers, met plaatselijke kantoren in de belangrijkste steden van het land (CMO); — Caisse de maladie des employe´s prive´s (CMEP); — Caisse de maladie des fonctionnaires et employe´s publics (CMFEP); — Caisse de maladie des fonctionnaires et employe´s communaux (CMFEC); — Caisses de maladie de l’ARBED (voor de werknemers van de SA ARBED); — Entraide me´dicale des chemins de fer luxembourgeois (EMCFL); — Caisse de maladie des professions inde´pendantes (CMPI); — Caisse de maladie agricole (CMA). De gezinsleden van een verzekerde ontvangen uitkeringen en verstrekkingen van het ziekenfonds waarbij de verzekerde is aangesloten. De Union des caisses de maladie is bevoegd voor alle meer algemene aangelegenheden. De ziekenfondsen zijn bevoegd voor: — de terugbetaling van de door de verzekerden voorgeschoten medische kosten; — de uitbetaling van het vaste bedrag bij de bevalling; — de uitbetaling van het ziekengeld, de moederschapsuitkering en de vergoeding van de begrafeniskosten.
3. Hulpbehoevendheid Als u aangesloten bent bij een Luxemburgs ziekenfonds, valt u automatisch onder de zorgverzekering.
ð
Voorwaarden
U wordt als hulpbehoevend beschouwd indien u door ziekte of een lichamelijke, geestelijke of mentale handicap regelmatig hulp van een derde nodig heeft voor de dagelijkse levensverrichtingen. De dagelijkse levensverrichtingen zijn:
115
—
— —
op het gebied van de lichaamshygie¨ne: zich wassen, tanden poetsen, huidverzorging, naar het toilet gaan; op het gebied van de voeding: het bereiden van aangepaste maaltijden, eten, drinken; op het gebied van de mobiliteit: opstaan, naar bed gaan, van houding veranderen, zich aanen uitkleden, zich verplaatsen, staan, trappen lopen, uitgaan en thuiskomen.
De hulp bij de dagelijkse levensverrichtingen moet ten minste driee¨nhalf uur per week in beslag nemen en de hulpbehoevendheid moet naar alle waarschijnlijkheid meer dan zes maanden duren of onomkeerbaar zijn.
ð
Verstrekkingen en uitkeringen bij hulpbehoevendheid
Verstrekkingen Een medewerker van de thuiszorg komt bij u aan huis om u te helpen bij de dagelijkse levensverrichtingen en huishoudelijke taken, om u te steunen en van advies te dienen. Als u in een verpleeginrichting verblijft, hebt u ook recht op de verstrekkingen.
Uitkeringen Als u nog thuis woont en de thuiszorg verleend wordt door iemand uit uw omgeving, kunnen de verstrekkingen van de thuiszorg vervangen worden door een uitkering. U moet het geld dat u ontvangt dan betalen aan de persoon uit uw omgeving die voor u zorgt. Deze persoon heeft recht op een pensioenverzekering indien hij of zij nog geen 65 jaar is. De premie daarvoor wordt door de zorgverzekering betaald. Hiertoe moet u deze persoon aanmelden bij het Centre commun de la se´curite´ sociale. Indien u in een verpleeginrichting verblijft, hebt u geen recht op een uitkering.
Andere prestaties Vast bedrag voor noodzakelijke producten, apparaten en aanpassing van de woning.
ð
Formaliteiten
Om voor de verstrekkingen en uitkeringen van de zorgverzekering in aanmerking te komen, moet u een aanvraagformulier invullen waarbij een blanco medisch rapport is gevoegd dat moet worden ingevuld door uw behandelend arts. Dit formulier en het medisch rapport moeten worden opgestuurd aan de Cellule d’e´valuation et d’orientation (eenheid Beoordeling en orie¨ntatie). Als uw dossier compleet is, deelt de Cellule d’e´valuation u de datum mee waarop de mate van uw
116
hulpbehoevendheid wordt beoordeeld. De beoordeling omvat: — een medische beoordeling door de arts van de eenheid, — een beoordeling van de hulpbehoevendheid door een ander lid van de eenheid. Op grond van deze beoordeling noteert de eenheid uw behoefte aan hulp op een standaardlijst, die de basis vormt voor het hulpplan dat bestemd is voor de medewerkers van een door u gekozen thuiszorginstelling of van de verpleeginrichting waar u verblijft. Het hulpplan en de standaardlijst worden in de vorm van een advies aan de Union des caisses de maladie toegezonden, die u in kennis stelt van de genomen beslissing.
ð
Betaling van de verstrekkingen
De verstrekkingen komen rechtstreeks voor rekening van de zorgverzekering. Als u in een verpleeginrichting verblijft, hoeft u alleen de hotelkosten te betalen. De uitkeringen en het vaste bedrag voor noodzakelijke producten worden op uw rekening overgemaakt.
ð
Bevoegde organen
De zorgverzekering wordt beheerd door de Union des caisses de maladie, die bevoegd is tot het nemen van elk besluit ten aanzien van de zorgverzekering op basis van het advies van de Cellule d’e´valuation et d’orientation. De Cellule d’e´valuation et d’orientation stelt de mate van hulpbehoevendheid vast en bepaalt welke hulp u nodig heeft. Zij bestaat uit een team waarvan de leden tot verschillende beroepsgroepen behoren: artsen, verpleegkundigen, psychologen, ergotherapeuten, fysiotherapeuten, maatschappelijk werkers.
4. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Iedereen die al dan niet in loondienst een beroepsbezigheid uitoefent, is verzekerd tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Deze verzekering dekt de ongevallen die gebeuren tijdens het werk, de ongevallen tijdens het woon-werkverkeer en de beroepsziekten. Een arbeidsongeval is een ongeval dat gebeurt tijdens het werk of naar aanleiding daarvan. Een ongeval tijdens het woon-werkverkeer is een ongeval dat gebeurt op de normale weg van of naar het werk. Als een verzekerde op wie de Luxemburgse wetgeving van toepassing is, buiten het grondgebied van het groothertogdom een ongeval krijgt op weg van of naar zijn werk,
LUXEMBURG
wordt dat beschouwd als een ongeval op Luxemburgs grondgebied.
samen niet meer bedragen dan het loon dat u vroeger verdiende.
Er bestaat een officie¨le lijst van beroepsziekten, maar ook niet op deze lijst voorkomende ziekten waarvan kan worden aangetoond dat ze door het werk veroorzaakt zijn, komen voor schadeloosstelling in aanmerking.
ð
Deze verzekering verleent: — verstrekkingen bij ongeval of beroepsziekte; — uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid (uitkering en pensioen); — uitkeringen aan nabestaanden, als het ongeval of de beroepsziekte tot de dood van de verzekerde heeft geleid (begrafenisuitkering en pensioen).
ð
Verstrekkingen
De verstrekkingen omvatten geneeskundige hulp, geneesmiddelen, ziekenhuisverpleging en levering van alle hulpmiddelen en prothesen die bijdragen tot een doeltreffende behandeling. Deze verstrekkingen worden zonder beperking van de duur en zonder eigen bijdrage toegekend volgens dezelfde regels als die welke gelden voor verstrekkingen van de ziekteverzekering (zie punt 2 A hierboven).
ð
Uitkeringen
Zolang uw arbeidsongeschiktheid als gevolg van het ongeval of de beroepsziekte niet langer duurt dan 13 opeenvolgende weken, heeft u recht op een uitkering die gelijk is aan het loon dat u zou hebben verdiend indien u verder had gewerkt. Na 13 weken arbeidsongeschiktheid heeft u recht op een pensioen, dat berekend wordt op basis van uw premieplichtig jaarinkomen over de twaalf kalendermaanden voorafgaand aan het arbeidsongeval of de beroepsziekte. Indien u in de landbouw werkte, wordt uw pensioen berekend op basis van het standaardinkomen dat jaarlijks bij wet wordt vastgesteld. Bij volledige arbeidsongeschiktheid bedraagt het pensioen 85,6 % van uw jaarinkomen (volledig pensioen). Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid krijgt u, afhankelijk van de ongeschiktheidsgraad, een gedeelte van dat pensioen. Indien u een pensioen ontvangt voor een arbeidsongeschiktheid van ten minste 50 %, wordt dat bedrag met 10 % vermeerderd voor ieder kind ten laste van minder dan 18 jaar. Die toeslag wordt toegekend tot 27 jaar indien uw kind studeert, en zonder leeftijdsgrens indien het kind als gevolg van lichamelijke of geestelijke gebreken niet in staat is zelf in zijn onderhoud te voorzien. Ook uw kinderen die op het grondgebied van een andere lidstaat wonen, tellen mee voor de toekenning van die toeslag. Wel mogen pensioen en toeslag
LUXEMBURG
Uitkeringen aan nabestaanden
Deze uitkeringen omvatten: — een overlijdensuitkering; — een pensioen voor de langstlevende echtgenoot; — een pensioen voor de wezen. Onder bepaalde voorwaarden wordt een pensioen uitgekeerd aan de gescheiden echtgenoot, aan verwanten in opgaande lijn, aan de kleinkinderen of aan andere verwanten. De overlijdensuitkering bedraagt 1/15e van het jaarloon van de overledene. De weduwe/weduwnaar ontvangt een pensioen dat gelijk is aan 42,8 % van dit jaarloon (53,5 % indien de langstlevende ten minste 50 % arbeidsongeschikt is). Het wezenpensioen bedraagt 21,4 % van dit jaarloon. Het wordt toegekend tot en met de leeftijd van 18 jaar (indien het kind studeert tot 27 jaar, geen leeftijdsgrens indien de wees gebrekkig is). Het aan andere naaste familieleden toegekende pensioen mag in totaal niet meer bedragen dan 32,1 % van het vroegere loon van de overledene. Het totaal van alle nabestaandenpensioenen mag niet meer bedragen dan 85,6 % van het vroegere loon van de overledene. De pensioenen worden automatisch aan de kosten van levensonderhoud en periodiek aan de loonontwikkeling aangepast.
ð
Afkoop van de uitkeringen
Na drie jaar worden pensioenen die toegekend zijn voor minder dan 10 % arbeidsongeschiktheid, automatisch omgezet in een uitkering ineens (afkoop), waarvan het bedrag afhangt van uw leeftijd. Onder bepaalde voorwaarden kunt u zelf om deze regeling verzoeken indien uw arbeidsongeschiktheid tussen 10 en 40 % ligt. Bij een arbeidsongeschiktheid van meer dan 40 % kunt u eventueel een hypotheeklening krijgen. Wanneer de weduwe/weduwnaar opnieuw in het huwelijk treedt, wordt het maandelijks uitgekeerde pensioen automatisch afgekocht met een vast bedrag.
ð
Formaliteiten
U moet uw werkgever onmiddellijk op de hoogte brengen van een arbeidsongeval. Bovendien moet uw arbeidsongeschiktheid bij het ziekenfonds worden gemeld, binnen dezelfde termijn als het ziekteverlof (zie punt 2 B).
117
ð
Betaling van de prestaties
Alle kosten voor medische hulp, geneesmiddelen, ziekenhuisopname enz. worden door de ongevallenverzekering rechtstreeks aan de zorgverleners betaald. De uitkeringen worden op dezelfde wijze betaald als in het kader van de ziekteverzekering (zie punt 2 B hierboven), behalve dat zij via het ziekenfonds aan de werkgever worden terugbetaald in het geval van personen wier loon bij arbeidsongeschiktheid wordt doorbetaald. De pensioenen worden maandelijks vooruitbetaald. Indien u in Luxemburg een arbeidsongeval heeft gehad en in een andere lidstaat verblijft, of naar die andere lidstaat terugkeert of verhuist, behoudt u ook daar uw recht op verstrekkingen. Daartoe vraagt u vo´o´r uw vertrek een formulier E 123 aan bij de Luxemburgse ongevallenverzekering. Uw uitkeringen en pensioenen worden rechtstreeks in dat land uitbetaald.
ð
Bevoegde organen
Het bevoegde orgaan is de Association d’assurance contre les accidents, dat in twee afdelingen is opgesplitst. De Section industrielle (afdeling Industrie) is bevoegd voor alle verzekerden, met uitzondering van personen die in de landbouw werkzaam zijn; deze vallen onder de Section agricole et forestie`re (afdeling Land- en bosbouw).
5. Invaliditeit U bent verzekerd tegen invaliditeit indien u al dan niet in loondienst een beroepsbezigheid uitoefent of indien u: — leerling bent in het kader van het leerlingwezen; — een ziekte-, moederschaps- of ongevallen- of beroepsziekte-uitkering ontvangt; — een werkloosheidsuitkering ontvangt; — een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekering ontvangt; — als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt; — ouderschapsverlof geniet. De invaliditeitsuitkering wordt betaald in de vorm van een pensioen.
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op een invaliditeitspensioen moet u: — twaalf maanden verzekerd zijn geweest tijdens de drie jaar die aan de begindatum van de invaliditeit voorafgaan; — erkend zijn als invalide, hetgeen betekent dat u ongeschikt werd voor het beroep dat u het
118
laatst uitoefende, en ook geen ander werk kan verrichten dat overeenstemt met uw mogelijkheden en vaardigheden. Tijdvakken van verzekering die in een andere lidstaat van de EU vervuld zijn, worden eveneens in aanmerking genomen. Als u invalide werd als gevolg van een ongeval (arbeidsongeval of niet) of als gevolg van een beroepsziekte die u heeft opgelopen terwijl u verzekerd was, dan heeft u steeds recht op een invaliditeitspensioen, zelfs als u nog niet de normaal vereiste twaalf maanden verzekerd was.
ð
Bedrag van het pensioen
Het invaliditeitspensioen bestaat uit een vast basisbedrag, waarvan u 1/40e krijgt voor elk verzekeringsjaar (met een maximum van 40 jaar), met daarbij een proportionele toeslag van 1,78 % van het beroepsinkomen dat de verzekerde gedurende zijn gehele loopbaan in Luxemburg heeft aangegeven. Daarbij komt nog een speciaal vast bedrag voor zoveel veertigsten als er jaren ontbreken tussen het begin van het pensioen en de leeftijd van 65 jaar, alsmede een speciale proportionele toeslag voor de jaren tussen het begin van het pensioen en de leeftijd van 55 jaar. De speciale proportionele toeslag bedraagt 1,78 % van het gemiddelde beroepsinkomen dat u vo´o´r de invaliditeit verdiende. Indien uw invaliditeitspensioen lager is dan het bij wet vastgestelde persoonlijke minimumpensioen, krijgt u een aanvulling gelijk aan 1/40e van dit minimumpensioen voor elk jaar dat u verzekerd bent geweest, op voorwaarde dat u ten minste 20 jaar verzekerd bent geweest.
ð
Formaliteiten
Voor het pensioen moet u een aanvraag indienen bij het bevoegde orgaan onder gebruikmaking van een speciaal formulier van die instelling. De nodige bewijsstukken worden in dat formulier vermeld. Indien u in een andere lidstaat woont, kunt u de aanvraag indienen bij het orgaan van de pensioenverzekering van dat land. De pensioenen worden per maand vooruitbetaald. Indien u in een andere lidstaat woont, wordt uw pensioen u rechtstreeks in dat land uitbetaald.
ð
Bevoegde organen
Arbeiders zijn verzekerd bij de E´tablissement d’assurance contre la vieillesse et l’invalidite´ (Instelling voor ouderdoms- en invaliditeitsverzekering).
LUXEMBURG
Employe´s en zelfstandige hoofdarbeiders (artsen, architecten, advocaten, notarissen, journalisten, boekhouders enz.) zijn verzekerd bij de Caisse de pension des employe´s prive´s (Pensioenfonds voor employe´s/bedienden in de prive´-sector). Zelfstandigen zijn verzekerd bij de Caisse de pension des artisans, commerc àants et industriels (Pensioenfonds voor ambachtslieden, neringdoenden en industrie¨len), landbouwers bij de Caisse de pension agricole (Landbouwpensioenfonds).
6. Ouderdom U bent tegen ouderdom verzekerd als u al dan niet in loondienst een beroepsbezigheid uitoefent of als u: — leerling bent in het kader van het leerlingwezen; — een ziekte-, moederschaps- of ongevallen- of beroepsziekte-uitkering ontvangt; — een werkloosheidsuitkering ontvangt; — een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekering ontvangt; — als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt; — ouderschapsverlof geniet.
ð
Voorwaarden
Om recht te hebben op een ouderdomspensioen moet u: — ten minste 120 maanden verzekerd zijn geweest; — en de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt. Onder bijzondere voorwaarden met betrekking tot de verzekeringsduur kan het ouderdomspensioen vervroegd worden toegekend, met name vanaf 57 of 60 jaar. Tijdvakken van verzekering die in een andere lidstaat van de EU zijn vervuld, worden eveneens in aanmerking genomen.
ð
Bedrag van het pensioen
Het ouderdomspensioen bestaat uit een vast basisbedrag waarvan 1/40e verworven wordt per verzekeringsjaar (met een maximum van 40 jaar), met daar bovenop een proportionele verhoging van 1,78 % van het beroepsinkomen dat u gedurende uw gehele verzekeringsloopbaan in Luxemburg heeft aangegeven. Indien uw ouderdomspensioen lager is dan het bij wet vastgestelde persoonlijke minimumpensioen, krijgt u een aanvulling gelijk aan 1/40e van dit minimumpensioen voor elk jaar dat u verzekerd bent geweest, op voorwaarde dat u ten minste 20 jaar verzekerd bent geweest.
LUXEMBURG
ð
Formaliteiten
De te vervullen formaliteiten zijn dezelfde als onder punt 5.
ð
Bevoegde organen
De bevoegde organen zijn dezelfde als onder punt 5.
7. Nabestaandenpensioenen U bent verzekerd als u de nabestaande (weduwe, weduwnaar, wees, gescheiden echtgenoot) bent van een persoon die onder de ouderdoms-/ invaliditeitsverzekering viel. De uitkeringen aan nabestaanden worden verleend in de vorm van pensioenen.
ð
Voorwaarden voor het verkrijgen van de uitkeringen
Om recht te hebben op een nabestaandenpensioen, moet de verzekerde tijdens de drie jaar vo´o´r zijn overlijden ten minste twaalf maanden verzekerd zijn geweest. Deze wachttijd geldt niet indien het overlijden het gevolg is van een ongeval van welke aard ook of van een erkende beroepsziekte. Ook de tijdvakken van verzekering die in andere lidstaten zijn vervuld, worden meegerekend. Er is evenwel geen nabestaandenpensioen verschuldigd aan weduwen/weduwnaars die minder dan een jaar vo´o´r het pensioen of het overlijden van de verzekerde met hem of haar in het huwelijk zijn getreden, of die gehuwd zijn op het ogenblik dat de verzekerde al recht had op een ouderdoms- of invaliditeitspensioen. Toch zijn er een paar gevallen waarin het pensioen ook in deze omstandigheden wordt toegekend (bv. bij overlijden als gevolg van een ongeval, of als er een kind uit dit huwelijk is geboren).
ð
Bedrag van het pensioen
Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen het pensioen voor de langstlevende echtgeno(o)t(e), en het wezenpensioen. Het pensioen voor de langstlevende echtgenoot bestaat uit de gehele som van het vaste bedrag en het speciale vaste bedrag waarop de verzekerde recht had of zou hebben gehad, plus drievierde van de proportionele toeslagen en speciale proportionele toeslagen waarop de verzekerde recht had of zou hebben gehad. Indien de langstlevende echtgeno(o)t(e) hertrouwt, wordt het pensioen afgekocht door middel van een uitkering ineens. Het wezenpensioen bedraagt eenderde van het vaste bedrag en het speciale vaste bedrag, plus eenvierde van de proportionele toeslagen en
119
speciale proportionele toeslagen waarop de verzekerde recht had of zou hebben gehad. Indien beide ouders overleden zijn, krijgt de wees een dubbel pensioen.
zal het Arbeidsbureau het zelf aanvragen bij het juiste orgaan van het andere land.
Het wezenpensioen wordt toegekend tot de leeftijd van 18 jaar. Voor studerenden wordt het wezenpensioen betaald tot 27 jaar. Indien de wees wegens een lichamelijke of geestelijke handicap niet in zijn levensonderhoud kan voorzien, bestaat er geen leeftijdsgrens.
De werkloosheidsuitkering bedraagt 80 % van uw vroeger loon en wordt verhoogd tot 85 % als u kinderen ten laste heeft. De werkloosheidsuitkering kan echter niet meer bedragen dan tweeenhalve keer het wettelijk minimumloon. Als u in de loop van twaalf maanden langer dan 182 kalenderdagen werkloos bent, mag de werkloosheidsuitkering niet meer bedragen dan twee keer dat minimumloon.
Het totaal van alle pensioenen aan nabestaanden mag niet meer bedragen dan het pensioen dat de overledene op het tijdstip van zijn overlijden ontving of zou hebben ontvangen.
ð
Formaliteiten
ð
Bedrag van de werkloosheidsuitkering
Inkomsten uit gelegenheidswerk of bijbaantjes worden afgetrokken van de werkloosheidsuitkering.
De te vervullen formaliteiten zijn dezelfde als onder punt 5.
Per periode van 24 maanden krijgt u maximaal 365 dagen werkloosheidsuitkering.
ð
ð
Bevoegde organen
De bevoegde organen zijn dezelfde als onder punt 5.
8. Werkloosheid Indien u in Luxemburg werkt, bent u verzekerd tegen het risico van werkloosheid. Om recht te hebben op een werkloosheidsuitkering moet u: — onvrijwillig werkloos zijn; — arbeidsgeschikt zijn en bereid zijn elk werk in overeenstemming met uw bekwaamheden te aanvaarden; — tussen 16 en 64 jaar oud zijn; — geen ouderdoms-, invaliditeits- of volledig ongevallenpensioen ontvangen; — als werkzoekende ingeschreven zijn bij een openbaar arbeidsbureau (Bureau de placement public); — in de loop van de twaalf aan de werkloosheid voorafgaande maanden ten minste 26 weken in Luxemburg hebben gewerkt. Wanneer er in die twaalf maanden ook tijdvakken van arbeidsongeschiktheid vallen, wordt de tijdsduur dienovereenkomstig verlengd. Dat geldt ook voor militaire dienstplicht of tijdvakken met werkloosheidsuitkering. Als u niet voldoet aan de voorwaarde van minimaal 26 weken arbeid, maar tevoren wel in een andere lidstaat heeft gewerkt, kunnen de tijdvakken van verzekering of arbeid die u daar heeft vervuld, worden meegerekend. Daartoe dient u bij het Arbeidsbureau (Administration de l’emploi) het formulier E 301 in, dat u kunt krijgen bij de werkloosheidsverzekering van het land waar u vroeger werkte. Indien u dit formulier niet bezit,
120
Formaliteiten
U moet zich vanaf de eerste dag van werkloosheid inschrijven als werkzoekende bij het Arbeidsbureau (Administration de l’emploi) of bij een van de bijkantoren, of bij de gemeentesecretarie van uw woonplaats. Daar moet u ook binnen de eerste twee weken van de werkloosheid een aanvraag voor een werkloosheidsuitkering indienen. Zodra deze formaliteiten vervuld zijn, wordt vanaf de eerste dag van de werkloosheid de werkloosheidsuitkering betaald. Als u zich niet vanaf de eerste dag van de werkloosheid als werkzoekende laat inschrijven, heeft u pas recht op een uitkering vanaf de dag van de inschrijving. Als u niet binnen twee weken een aanvraag voor een werkloosheidsuitkering indient, zal de uitkering voor een periode van niet meer dan 14 kalenderdagen vo´o´r de aanvraag worden uitbetaald.
ð
Betaling van de werkloosheidsuitkering
De werkloosheidsuitkering wordt op het einde van elke week van werkloosheid per postwissel betaald. Indien u een Luxemburgse werkloosheidsuitkering trekt, blijft u die houden als u zich naar een of meer lidstaten begeeft om daar werk te zoeken, op voorwaarde dat u vo´o´r uw vertrek gedurende ten minste vier weken als werkzoekende in Luxemburg ingeschreven was. Vo´o´r uw vertrek vraagt u bij het Arbeidsbureau het formulier E 303 aan.
ð
Bevoegd orgaan
Het bevoegde orgaan voor het behandelen van de aanvragen en het betalen van de uitkeringen is het Arbeidsbureau (Administration de l’emploi), dat zijn hoofdkantoor heeft in de stad Luxemburg, met bijkantoren in Esch-sur-Alzette, Diekirch en Wiltz.
LUXEMBURG
9. Gezinstoelagen
ð
Elk kind dat in Luxemburg wordt opgevoed en daar zijn wettelijke woonplaats heeft, geeft recht op kinderbijslag. U heeft ook recht op kinderbijslag voor kinderen die in een andere lidstaat van de EU worden opgevoed, als uzelf in Luxemburg in loondienst werkt.
Geboortetoelage
Er wordt kinderbijslag toegekend voor alle kinderen tot de leeftijd van 18 jaar. Studenten krijgen kinderbijslag tot de leeftijd van 27 jaar, en er bestaat geen leeftijdsgrens voor kinderen met een lichamelijke of geestelijke handicap. Er bestaan drie soorten gezinsuitkeringen: — de normale kinderbijslag; — de aanvullende kinderbijslag; — de uitkering aan het begin van het schooljaar. Het bedrag van de normale kinderbijslag hangt af van het aantal kinderen van het gezin. Er worden leeftijdstoeslagen toegekend voor kinderen van 6, respectievelijk 12 jaar. Naast die normale kinderbijslag wordt ook nog een aanvullende kinderbijslag toegekend voor kinderen van minder dan 18 jaar met een geestelijke of lichamelijke handicap van ten minste 50 % ten opzichte van normale kinderen van dezelfde leeftijd. Er is geen leeftijdsgrens voor kinderen die niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. De uitkering aan het begin van het schooljaar (allocation de rentre´e scolaire) wordt tijdens de maand augustus betaald voor elk kind van ten minste 6 jaar oud. Het bedrag van die uitkering verschilt naar gelang van de leeftijd van het kind en van het aantal kinderen.
ð
Formaliteiten
U moet een aanvraag indienen bij het Kinderbijslagfonds. De aanvraagformulieren kunt u afhalen bij het Kinderbijslagfonds of op het gemeentehuis. Op het aanvraagformulier staat vermeld welke bewijsstukken vereist zijn. Indien uw kinderen niet bij u in Luxemburg wonen, moet u bij uw aanvraag ook het formulier E 401 voegen, waarop de samenstelling van uw gezin wordt vermeld.
ð
Betaling van de gezinstoelagen
Met uitzondering van de uitkering aan het begin van het schooljaar, worden de kinderbijslagen maandelijks aan de ouders betaald, indien het kind opgevoed wordt door beide ouders die samen een huishouding vormen. Wanneer de ouders gescheiden leven, wordt de uitkering betaald aan de ouder die het kind onder zijn hoede heeft.
LUXEMBURG
Andere uitkeringen
Bij de geboorte van een kind heeft u recht op een geboortetoelage (allocation de naissance), die gedeeltelijk als zwangerschapsgeld, gedeeltelijk als kraamgeld en gedeeltelijk als uitkering na de geboorte wordt betaald. De zwangerschapsuitkering wordt alleen uitbetaald aan zwangere vrouwen die tijdens de zwangerschap de door de wet voorgeschreven medische onderzoeken laten verrichten. Voor het eigenlijke kraamgeld is vereist dat het kind in Luxemburg geboren wordt en dat de moeder tijdens de acht weken die volgen op de bevalling een postnataal onderzoek ondergaat. De uitkering na de geboorte wordt enkel toegekend indien de zes door de wet voorgeschreven medische onderzoeken uitgevoerd zijn vo´o´r het kind twee jaar wordt.
Opvoedingstoelage Een opvoedingstoelage wordt toegekend aan iedere persoon die: — zijn/haar wettelijke woonplaats in Luxemburg heeft en daar ook daadwerkelijk woont, of communautair onderdaan is en in Luxemburg werkt, of gezinslid van zo’n werknemer is; — in zijn/haar gezin een of meer kinderen opvoedt waarvoor kinderbijslag wordt toegekend; — zich vooral bezighoudt met de opvoeding van de kinderen in het eigen gezin, zonder een beroep uit te oefenen als werknemer of zelfstandige, of wel een beroep uitoefent maar samen met de echtgeno(o)t(e) niet meer verdient dan een bepaald bedrag; — ten minste de helft minder gaat werken om een of meer kinderen groot te brengen; in dit geval wordt de helft van de toelage verstrekt. De opvoedingstoelage wordt maandelijks betaald vanaf de maand volgend op het eind van het zwangerschapsverlof of na afloop van de zwangerschapsuitkering. De toelage wordt toegekend tot het kind twee jaar wordt. Zij wordt evenwel doorbetaald aan degenen die in hun gezin ten minste drie kinderen opvoeden, en zulks zolang e´e´n van die kinderen minder dan vier jaar is.
Ouderschapsuitkering Iedereen die in zijn gezin een of meer kinderen onder de vijf jaar opvoedt waarvoor kinderbijslag wordt betaald, kan aanspraak maken op ouderschapsverlof. De aanvragende ouder moet zijn of haar beroepsbezigheid volledig staken of de voor hem of haar
121
normale maandelijkse arbeidsduur met ten minste de helft verminderen (deeltijdouderschapsverlof). Als hij geen werknemer is, moet de aanvrager in Luxemburg een zelfstandige activiteit uitoefenen op het moment van de geboorte of adoptie van het kind. Als hij werknemer is, moet hij minstens een jaar voor het begin van het ouderschapsverlof bij een en dezelfde onderneming in Luxemburg werken (arbeidsovereenkomst met een maandelijkse arbeidsduur gelijk aan ten minste de helft van de normaal in dit bedrijf geldende arbeidsduur). De duur van het ouderschapsverlof is zes maanden per kind. Bij deeltijdouderschapsverlof kan de duur verlengd worden tot twaalf maanden. Elke werkende ouder heeft een individueel recht op ouderschapsverlof, maar een van de ouders moet het ouderschapsverlof aansluitend aan het moederschapsverlof opnemen. Deeltijdouderschapsverlof kan echter tussen beide ouders verdeeld worden zodat er altijd iemand bij het kind is. Ouderschapsverlof geeft recht op een vaste uitkering die tijdens de hele duur van het verlof in
ð
maandelijkse termijnen wordt uitbetaald. De uitkering is vrijgesteld van belastingen en sociale premies, behalve de ziektepremie en de premie voor de zorgverzekering. De premie voor de pensioenverzekering komt voor rekening van de staat.
ð
Bevoegd orgaan
Alle gezinstoelagen worden betaald door de Caisse nationale des prestations familiales (Nationaal Fonds voor gezinsbijslagen).
10. Nadere inlichtingen Indien u vragen heeft over uw rechten of plichten met betrekking tot de sociale zekerheid, kunt u zich wenden tot het uitvoeringsorgaan dat de desbetreffende sector van de Luxemburgse sociale zekerheid beheert. De namen van deze organen vindt u in elk van de hierboven vermelde punten; de juiste adressen vindt u in onderstaande lijst of in het telefoonboek. Zie ook de website van de Luxemburgse sociale zekerheid: http://www. secu.lu/homepage.html.
Nuttige adressen Postadres
Adres
Ministe`re de la se´curite´ sociale http://www.etat.lu/MSS/
L-2936 Luxembourg
26, rue Ste Zithe L-2763 Luxembourg
478-1
478-63 28
Inspection ge´ne´rale de la se´curite´ sociale
BP 1308 L-1013 Luxembourg
26, rue Ste Zithe L-2763 Luxembourg
478-1
478-62 25
Cellule d’e´valuation et d’orientation
L-2974 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
478-60 60
478-60 61
Ministe`re de la famille
L-2919 Luxembourg
12-14, avenue Emile Reuter L-2420 Luxembourg
478-1
478-65 70
Ministe`re du travail et de l’emploi
L-2939 Luxembourg
26, rue Ste Zithe L-2763 Luxembourg
478-1
478-63 25
Centre commun de la se´curite´ sociale
L-2975 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
401 41-1
40 44 81
122
Telefoon (352)
Fax (352)
LUXEMBURG
Postadres
Adres
Telefoon (352)
Fax (352)
Union des caisses de maladie
BP 1023 L-1010 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
49 83 31-1
49 83 32
Controˆle me´dical de la se´curite´ sociale
BP 1342 L-1013 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
401 41-20 60
40 78 62
Conseil arbitral des assurances sociales
16, bd de la Foire L-1528 Luxembourg
45 32 86
44 32 66
Conseil supe´rieur des assurances sociales
2-4, rue Beck L-1222 Luxembourg
26 26 05-1
26 26 05 38
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
401 12-1
40 06 11
53 13-37 00
53 13-37 99
Caisse de maladie des ouvriers
L-2973 Luxembourg
Caisses de maladie de l’ARBED
L-4006 Esch/Alzette
Caisse de maladie des fonctionnaires et employe´s publics
L-2091 Luxembourg
32, avenue MarieThe´re`se L-2132 Luxembourg
45 16 81
45 67 50
Caisse de maladie des employe´s prive´s
L-2972 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
401 13-1
48 76 17
Caisse de maladie des fonctionnaires et employe´s communaux
BP 328 L-2013 Luxembourg
20, avenue Emile Reuter L-2420 Luxembourg
45 05 15
45 02 01-222
Entraide me´dicale des chemins de fer luxembourgeois
BP 1803 L-1018 Luxembourg
15, place de la Gare L-1616 Luxembourg
49 90-33 05
49 90-45 01
39, rue Glesener L-1631 Luxembourg
40 52 02-1
40 52 02-230
Caisses sociales des classes moyennes
Caisses de se´curite´ sociale de la profession agricole
L-2969 Luxembourg
2, rue du Fort Wallis L-2714 Luxembourg
40 51 15-1
48 56 85
E´tablissement d’assurance contre la vieillesse et l’invalidite´
L-2977 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
26 19 14-1
49 53 33
LUXEMBURG
123
Postadres
Adres
L-2096 Luxembourg
1a, bd Prince Henri L-1724 Luxembourg
22 41 41-1
46 40 73
Association d’assurance contre les accidents — section industrielle
L-2976 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
26 19 14-1
49 53 35
— section agricole et forestie`re
L-2970 Luxembourg
125, route d’Esch L-1471 Luxembourg
Caisse de pension des employe´s prive´s
Telefoon (352)
Fax (352)
49 53 35 26 19 14-1
Caisse nationale des prestations familiales
BP 394 L-2013 Luxembourg
1a, bd Prince Henri L-1724 Luxembourg
47 71 53-1
47 71 53-328
Administration de l’emploi
BP 2208 L-1022 Luxembourg
10, rue Bender L-1229 Luxembourg
478-53 00
40 61 40
124
LUXEMBURG
NEDERLAND 1. Inleiding De Nederlandse sociale zekerheid bestaat uit de volgende verzekeringstakken: — ziekte- en zwangerschapsverzekering (zie punt 2); — arbeidsongeschiktheidsverzekering (punt 4); — ouderdomsverzekering (punt 5); — nabestaandenverzekering (punt 6); — werkloosheidsverzekering (punt 8); — kinderbijslagverzekering(punt 9). Er bestaat geen speciaal stelsel voor arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 3) en er is een groot aantal aanvullende pensioenstelsels (punt 7).
ð
Wie is verzekerd?
Als regel zijn alle werknemers en zelfstandigen verzekerd. De zelfstandigen evenwel — zijn niet verzekerd tegen werkloosheid; — ontvangen geen uitkeringen van de ziekteverzekering; — zijn ziekenfondsverzekerd voorzover zij nog geen 65 jaar oud zijn en zij verzekerd zijn ingevolgde de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) en hun belastbaar inkomen niet meer bedraagt dan een bepaald maximum (per 1 januari 2000 19 058,77 euro (42 000 NLG)).
ð
Hoe aansluiten?
Zodra u als werknemer in Nederland werkt, bent u zonder meer in alle hiervoor genoemde verzekeringen opgenomen. Er is echter e´e´n uitzondering: voor de ziekenfondsverzekering kunt u zelf kiezen bij welk ziekenfonds in uw woonplaats u zich laat inschrijven. Bij uw inschrijving laat het ziekenfonds u uit een lijst met adressen van artsen, tandartsen en apothekers een keuze maken. U ontvangt daarna van het ziekenfonds een bewijs van inschrijving, dat u goed moet bewaren. Wanneer u als zelfstandige werkt en uw bedrijf in Nederland gevestigd is, of u daar uw beroep uitoefent, bent u van rechtswege opgenomen in de meeste nationale verzekeringsstelsels. U valt evenwel niet onder de werkloosheidsverzekering, en voor wat de ziekteverzekering betreft, heeft u, indien u als zelfstandige niet verzekerd bent ingevolge de Ziekenfondswet, enkel recht op de prestaties van de AWBZ (Algemene Wet bijzondere ziektekosten — zie punt 2).
NEDERLAND
ð
Wat u verder te doen staat
Vraag meteen aan uw werkgever bij welke uitvoeringsinstelling hij aangesloten is. Met deze uitvoeringsinstelling krijgt u namelijk te maken in geval van arbeidsongeschiktheid of werkloosheid. Indien u een zelfstandige bent, krijgt u in geval van arbeidsongeschiktheid eveneens met een uitvoeringsinstelling te maken. Een andere organisatie die voor u van belang kan zijn, is de Sociale Verzekeringsbank, tot waar u zich moet wenden voor uw kinderbijslag of, als u 65 wordt, voor uw ouderdomspensioen. (Woont u bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd buiten Nederland, dan wordt uw pensioendossier behandeld door de vestiging waaronder uw woonland valt.) Bij uw eventueel overlijden krijgen ook uw nabestaande en/of kinderen te maken met de Sociale Verzekeringsbank. Verder kunt u nog het adres van de arbeidsvoorziening noteren. Tot dat bureau moet u zich wenden als u werkloos wordt; het helpt u bij het zoeken naar ander werk.
ð
Premies
Als u werknemer in loondienst bent, betaalt uw werkgever de premie voor de verschillende socialezekerheidswetten. Het door u verschuldigde deel van de premie houdt hij op uw loon in. Indien u uitkeringen ingevolge de sociale zekerheid ontvangt, moet het uitvoeringsorgaan in bepaalde gevallen daarop verzekeringspremie inhouden. Als u een zelfstandige bent, ontvangt u een premieaanslag. Met uitzondering van de ziekenfondspremie worden dan alle bijdragen door de belastingdienst geı¨nd. Voor de ziekenfondsverzekering wordt de nominale premie direct geı¨nd door uw ziekenfonds. Uw werkgever of de uitvoeringsinstelling in kwestie kan u inlichten over de door u te betalen premies.
ð
Wat te doen als u het niet eens bent met een beslissing van een uitvoeringsorgaan?
Als u het niet eens bent met een beslissing van een verzekeringsorgaan kunt u in beroep gaan tegen de beslissing. Dit doet u door binnen een bepaalde termijn tegen de beslissing bezwaar aan te tekenen bij het orgaan dat de beslissing heeft genomen. Het orgaan is dan gehouden de
125
beslissing in heroverweging te nemen en te beslissen op het bezwaarschrift. U kunt — opnieuw binnen een bepaalde termijn — tegen de beslissing op bezwaar beroep aantekenen bij de sector bestuursrecht van de rechtbank die op het beslissingsdocument van het orgaan staat aangegeven. In deze beslissing staat ook vermeld binnen welke termijn u in beroep moet gaan. Beroep wordt ingesteld door bij de arrondissementsrechtbank een beroepschrift in te dienen, waarin u te kennen geeft het niet eens te zijn met de beslissing van het uitvoeringsorgaan, en vraagt een nieuwe beslissing te nemen. Hierbij dient een afschrift van de bestreden beslissing te worden gevoegd. Heeft de arrondissementsrechtbank een uitspraak gedaan waarmee u het opnieuw niet eens bent, dan kunt u meestal nog in hoger beroep gaan bij de Centrale Raad van Beroep, Vrouwe Justitiaplein 1, Postbus 16002, 3500 DA Utrecht, binnen zes weken na de dag waarop de uitspraak is bekendgemaakt.
ð
U keert definitief naar uw eigen land terug of u wenst naar een andere lidstaat te gaan
De duur van uw verzekering in Nederland is wellicht van belang voor de beoordeling van uw aanspraken met betrekking tot de sociale zekerheid van het land waar u heengaat. Vraag daarom vo´o´r uw vertrek aan de uitvoeringsinstelling en het ziekenfonds de bescheiden die u in dat land nodig kunt hebben.
ð
Recht op prestaties in andere lidstaten van de Europese Unie
2. Ziekte en zwangerschap A. VERSTREKKINGEN De geneeskundige verzorging valt onder twee verschillende verzekeringsstelsels die elkaar aanvullen: enerzijds is er de ziekenfondsverzekering, anderzijds de AWBZ (Algemene Wet bijzondere ziektekosten).
ð
Wie is verzekerd?
In beginsel valt u onder de ziekenfondsverzekering wanneer u in dienstbetrekking werkt en uw loon een voor dat jaar vastgesteld bedrag niet overschrijdt of wanneer u als zelfstandige werkzaam bent en u verzekerd bent ingevolge de WAZ en uw belastbaar inkomen niet meer bedraagt dan een bepaald maximum (per 1 januari 2000 19 058,77 euro (42 000 NLG)). Voorts kunt u ziekenfondsverzekerd zijn indien u in Nederland woont en een langlopende socialeverzekeringsuitkering ontvangt. Onder bepaalde omstandigheden zijn ook de leden van uw gezin medeverzekerd. In het algemeen blijft u ook na´ 65 jaar ziekenfondsverzekerd indien u al verzekerd was bij het bereiken van die leeftijd. Na inschrijving bij een ziekenfonds heeft u recht op medische verzorging. Van het ziekenfonds ontvangt u een bewijs van inschrijving, waarmee u zich bij het inroepen van hulp als verzekerde kan legitimeren. Iedereen die in Nederland woont of werkt is AWBZ-verzekerd. Voor een verzekerde bestaat recht op zorg vanaf de inschrijving bij een AWBZuitvoeringsorgaan. Door uw inschrijving bij een ziekenfonds bent u automatisch ook ingeschreven bij de AWBZ-verzekering.
Een werknemer die in Nederland woont en die — gezinsleden heeft die in een andere lidstaat wonen; of — tijdelijk in een andere lidstaat verblijft; of — zijn woonplaats naar een andere lidstaat overbrengt; of — werkloos is en in een andere lidstaat werk gaat zoeken,
ð
kan een beroep doen op sommige communautaire voorschriften betreffende de ziekte- en zwangerschapsverzekering.
Medisch-specialistische zorg
ð
Nadere inlichtingen
Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de verschillende uitvoeringsorganen. In de hierop volgende punten 2 tot en met 9 worden de verschillende verzekeringsstelsels van Nederland behandeld. Alle uitkeringen en verstrekkingen worden besproken en er wordt uitgelegd hoe u ze kunt krijgen.
126
Op welke prestaties heeft u recht?
Uw ziekenfonds kan u uitvoerig inlichten over het volledige verstrekkingenpakket van de ziekenfondswet en de AWBZ.
ð
Verzekerden ingevolge de ziekenfondswet hebben onder andere recht op:
Deze verstrekking omvat: — Medisch-specialistische zorg, verleend door of vanwege een ziekenhuis, al dan niet gepaard gaande met verblijf in de laagste klasse van het ziekenhuis gedurende het etmaal, verpleging, verzorging, paramedische hulp of farmaceutische hulp. Onder deze zorg wordt begrepen bepaalde vormen van transplantatie en vergoeding van kosten verband houdend met het verkrijgen van het meest passende transplantatiemateriaal.
NEDERLAND
—
Medisch-specialistische zorg, verleend zonder enig gebruik van ziekenhuisfaciliteiten.
Verloskundige hulp Verloskundige hulp gebeurt in beginsel door een verloskundige. Alleen wanneer geen verloskundige beschikbaar is of wanneer er een medische noodzaak bestaat kan een huisarts of een specialist de verloskundige hulp verlenen, zo nodig in een kliniek of in een ziekenhuis.
Farmaceutische hulp Farmaceutische hulp omvat geneesmiddelen en voedingsmiddelen bestemd voor medische toepassing en verbandmiddelen. In beginsel geldt een vergoedingslimiet voor de kosten van geneesmiddelen uit de desbetreffende groep van therapeutisch onderling vervangbare geneesmiddelen. Indien een verzekerde een geneesmiddel kiest dat duurder is dan deze limiet, moet hij zelf het verschil bijbetalen.
Ziekenvervoer Het ziekenfonds vergoedt ziekenvervoer per ambulance, taxi of particuliere auto mits het gebeurt op medische indicatie. De behandelend arts geeft daarvoor een verklaring af. Verder vallen onder deze aanspraak de kosten van openbaar vervoer in de laagste klasse indien het vervoer betreft van of naar een instelling van gezondheidszorg. In bepaalde gevallen kan het ziekenfonds toestemmen in bijzonder vervoer, bijvoorbeeld per helikopter.
ð
Personen die AWBZ-verzekerd zijn, hebben onder meer recht op:
Opname en verder verblijf in een ziekenhuis Verpleging in ziekenhuizen — niet zijnde een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen of academisch ziekenhuis — komt ten laste van de AWBZ, zodra deze verpleging meer dan e´e´n jaar duurt. Opname en verder verblijf in een verpleeginrichting of een inrichting voor mensen met een lichamelijk handicap De hulp omvat het verblijf in de inrichting, verpleging, verzorging gedurende het etmaal, geneeskundige behandeling onder verantwoordelijkheid van een verpleeghuisarts, revalidatie, reactivering, fysiotherapie en bezigheidstherapie. Zorg voor lichamelijk gehandicapten omvat tevens de door de inrichting georganiseerde en gewaarborgde verpleging in gezinnen.
Dagbehandeling in een verpleeginrichting Dagbehandeling in een verpleeginrichting heeft het doel de verzekerde in staat te stellen zich zo
NEDERLAND
lang mogelijk in zijn eigen milieu te handhaven. Dagbehandeling in een verpleeginrichting is aangewezen voor mensen met een lichamelijke — dan wel een geestelijke — aandoening waarvan de nodige behandeling niet volledig in het eigen milieu kan plaatsvinden.
Thuiszorg Thuiszorg omvat noodzakelijke verpleging, verzorging, begeleiding en voorlichting ten huize van de verzekerde in verband met ziekte, herstel, invaliditeit, ouderdom, overlijden of een psychosociaal probleem. Voorts omvat deze zorg het in bruikleen verstrekken van verpleegartikelen gedurende een termijn van maximaal 26 weken.
Psychiatrische zorg in een psychiatrisch ziekenhuis De hier bedoelde zorg omvat onderzoek, advisering en voorlichting, behandeling, observatie en begeleiding. Voorts omvat deze verpleging en verzorging gedurende het etmaal in een therapeutisch leefklimaat.
Zorg aan moeder en kind Deze aanspraak omvat begeleiding, voorlichting en andere zorg tijdens de zwangerschap en gedurende de eerste levensjaren regelmatig systematisch onderzoek naar de gezondheidstoestand van het kind. Uitgezonderd is kraamzorg in de zin van het Verstrekkingenbesluit ziekenfondsverzekering. In beginsel dekt de AWBZ de kosten van de behandeling, verpleging en verzorging bij langdurige ziekte of ernstig gebrek.
B.
ZIEKENGELD VOOR WERKNEMERS
ð
Aanspraak op ziekengeld tijdens de verzekering
Als u wegens ziekte of ongeval niet kan werken, heeft u aanspraak op ziekengeld in het kader van de Ziektewet. Het recht op ziekengeld bestaat echter niet over perioden van arbeidsongeschiktheid waarin de werknemer op grond van het Burgerlijk Wetboek recht heeft op doorbetaling van het loon. Als de werknemer werkzaam is op een arbeidsovereenkomst, moet de werkgever in principe gedurende maximaal 52 weken zijn loon doorbetalen, tot een bepaald maximum (153,07 euro (337,33 NLG) per dag). De werknemer heeft recht op doorbetaling van 70 % van zijn loon, maar ten minste op het voor hem geldende wettelijke minimumloon. Afhankelijk van wat bepaald is in een arbeidsovereenkomst of CAO, kan de werkgever schriftelijk overeenkomen om twee wachtdagen toe te passen.
127
De werknemer heeft recht op ziekengeld als de dienstbetrekking op de eerste ziektedag of in de loop van de periode van verplichte loondoorbetaling eindigt. Per datum einde dienstbetrekking wordt dan direct ziekengeld uitgekeerd, mits ten minste twee wachtdagen zijn doorgemaakt. Onder deze categorie vallen bepaalde oproepkrachten en werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Anderen hebben recht op ziekengeld vanaf de eerste ziektedag. De werknemer met recht op ziekengeld, moet zich zo spoedig mogelijk (niet later dan op de tweede ziektedag) bij zijn werkgever (laten) ziek melden zodra hij wegens ziekte het werk moet staken of niet op het werk kan komen. De regels voor ziekmelding krijgt de werknemer van de werkgever te horen. De werknemer moet controle mogelijk maken. Hij moet in principe thuis zijn op de in de controlevoorschriften aangegeven tijdstippen. De werknemer die aanspraak maakt op ziekengeld en van wie de controle op zijn arbeidsongeschiktheid dus is opgedragen aan een uitvoeringsinstelling, moet zich houden aan de voorschriften van het LISV. De uitkering van ziekengeld eindigt in elk geval op de eerste dag van de maand waarin u 65 jaar wordt; op deze datum gaat het ouderdomspensioen in.
ð
Aanspraak op ziekengeld na het einde van de verzekering
Voor ziektegevallen die gemeld zijn binnen e´e´n maand na het einde van de verzekering, bestaat onder bepaalde voorwaarden nog recht op ziekengeld. Dit ziekengeld komt voor rekening van de uitvoeringsinstelling waarbij uw laatste werkgever aangesloten was. Bij toekenning van ziekengeld bestaat eveneens weer recht op geneeskundige verzorging.
ð
Recht op ziekengeld als u Nederland heeft verlaten
Wanneer u Nederland voorgoed verlaten heeft om u in een andere lidstaat te vestigen, bestaat voor een ziektegeval dat begonnen is binnen e´e´n maand na het einde van de verzekering overeenkomstig de Nederlandse Ziektewet, onder bepaalde voorwaarden nog recht op ziekengeld. Het ziekengeld kan alleen geexporteerd worden naar de EU/EER-landen, de Nederlandse Antillen, Aruba of een land waarmee Nederland een verdrag heeft. Aan de Nederlandse verzekering kunnen echter in geen geval aanspraken worden ontleend, indien recht op uitkering bij ziekte bestaat ingevolge de wetgeving van het land van vestiging. Mocht u
128
binnen e´e´n maand na het einde van de Nederlandse ziekteverzekering ziek worden, dan moet u — dat direct schriftelijk aan uw laatste werkgever in Nederland melden, en — mededeling doen aan het ziekteverzekeringsorgaan van uw woonplaats. In dat geval raden wij u aan er uitdrukkelijk op te wijzen dat u uitkeringen op grond van de Nederlandse ziektewet wenst aan te vragen. Deel daarom mee bij welke uitvoeringsinstelling u verzekerd bent geweest, en verzoek het orgaan van uw woonplaats een aanvraag om ziekengeld in te dienen bij die uitvoeringsinstelling. Als u recht heeft op ziekengeld, heeft de uitvoeringsinstelling het recht u geregeld medisch te laten keuren.
C. UITKERINGEN EN VERSTREKKINGEN BIJ ZWANGERSCHAP
ð
Voor de verzekerde werkneemster zelf
Indien u als werkneemster zelf in Nederland verzekerd bent, heeft u bij zwangerschap recht op een zwangerschapsuitkering die gelijk is aan het volle dagloon. Gedurende uw zwangerschapsverlof van 16 weken heeft u recht op een uitkering van 100 % van uw loon, die u uitbetaald wordt door de uitvoeringsinstelling waarbij uw werkgever is aangesloten. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet u vooraf bij die uitvoeringsinstelling een zwangerschapsverklaring afgeven. Als u aansluitend aan deze uitkering nog arbeidsongeschikt bent als gevolg van de zwangerschap of de bevalling, wordt diezelfde uitkering (100 % van het dagloon) nog gedurende maximaal 52 weken doorbetaald. Ook als u voorafgaand aan het bevallingsverlof ziek wordt als gevolg van de zwangerschap, betaalt de uitvoeringsinstelling ziekengeld uit, eveneens ter hoogte van 100 % van het dagloon. Bovendien heeft u recht op gratis verloskundige hulp en gedeeltelijke vergoeding van de kraamzorg door het ziekenfonds, indien u verzekerd bent ingevolge de Nederlandse ziekenfondsverzekering. Uw ziekenfonds kan u hier meer over vertellen. Wilt u van de diensten van een kraamcentrum gebruikmaken, dan wendt u zich uiterlijk vijf maanden vo´o´r de vermoedelijke bevalling tot een kruisvereniging.
ð
Voor in Nederland wonende gezinsleden
Indien uw vrouw en dochters voor het Nederlandse ziekenfonds medeverzekerd zijn, hebben ook zij aanspraak op gratis verloskundige hulp en op de gedeeltelijke vergoeding van de kraamzorg. Zij dienen zich uiterlijk vijf maanden vo´o´r de vermoedelijke datum van bevalling met een kruisvereniging in verbinding te stellen.
NEDERLAND
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten In Nederland bestaat er geen aparte verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Indien u als gevolg van een arbeidsongeval of beroepsziekte niet meer werken kan, dan is de regeling bij ziekte van toepassing (zie punt 2 B). Daarna komt u eventueel in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering (zie punt 4). Zelfstandigen die in Nederland wonen, zijn verzekerd in het kader van de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ); op grond van deze wet hebben zij na 52 weken inkomensverlies als gevolg van gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, recht op een vaste uitkering (zie punt 4).
van het officieel minimumloon en van uw mate van arbeidsongeschiktheid. In de regel krijgt u daar bovenop nog een supplement, dat berekend is op basis van uw laatste loon of wedde, en ook afhangt van de leeftijd waarop u arbeidsongeschikt werd. In de maand mei wordt een vakantietoeslag van 8 % uitbetaald, en de uitkeringsbedragen worden aan de algemene loonontwikkeling aangepast. De WAO-uitkering kan worden herzien als de arbeidsongeschiktheid toeneemt of afneemt. De regelingen en de voorzieningen om te bevorderen dat WAO-gerechtigden kunnen terugkeren in het arbeidsproces staan in de Wet op de (re)integratie arbeidsgehandicapten en de Wet inschakeling werkzoekenden. De WAO-uitkering wordt bee¨indigd:
Ook heeft u recht op geneeskundige verstrekkingen van het ziekenfonds, voorzover uw verdiensten niet boven de loongrens liggen, en dit zowel bij de verplichte als bij de vrijwillige verzekering (zie punt 2, ziekteverzekering).
—
op de eerste dag van de maand waarin u 65 wordt;
—
zodra uw arbeidsongeschiktheid daalt tot beneden 15 %;
4. Invaliditeit
—
op de eerste dag van de maand na de overlijdensdatum (voor de uitkering bij overlijden, zie punt 6).
ð
Werknemers die in Nederland wonen
Indien u gedurende 52 weken ziek bent geweest, heeft u onder bepaalde voorwaarden recht op een WAO-uitkering (Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering). Dit is het geval wanneer u na afloop van die 52 weken nog steeds niet werken kunt. De WAO-uitkering wordt toegekend door de uitvoeringsinstelling waarbij uw werkgever is aangesloten. Het bedrag en de duur van de uitkering zijn afhankelijk van uw leeftijd en van de mate van arbeidsongeschiktheid. Als u bij het begin van de WAO-uitkering al 33 jaar was, krijgt u gedurende een bepaalde tijd een uitkering die gebaseerd is op uw laatste loon of wedde. Deze periode duurt van zes maanden voor personen van 33-37 jaar, tot zes jaar voor personen van 58 jaar en ouder. Het percentage van uw laatste loon of wedde dat u als uitkering ontvangt, is afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid. Het varieert van 14 % van het dagloon bij een arbeidsongeschiktheid van 15-25 %, tot 70 % van het dagloon bij een arbeidsongeschiktheid van 80-100 %. Het dagloon is evenwel aan een bepaald maximum gebonden. In bijzondere gevallen kan het percentage van 70 % worden verhoogd tot 100 %, namelijk als u voortdurend verzorging en oppas nodig heeft. Indien u na afloop van deze eerste periode van WAO nog steeds niet werken kunt, zal u een uitkering worden toegekend tot uw 65e, en wel telkens voor een periode van vijf jaar. Het basisbedrag van deze uitkering is berekend op basis
NEDERLAND
Uw uitvoeringsinstelling moet beoordelen of u, en zo ja, in welke mate, arbeidsongeschikt bent. Om dit te kunnen beoordelen kan de uitvoeringsinstelling u oproepen voor een medische keuring. Na e´e´n jaar WAO-uitkering wordt men verzocht zich opnieuw medisch te laten onderzoeken. Wanneer u tevens verzekerd was in e´e´n of meer andere lidstaten, moet u dit onmiddellijk aan uw uitvoeringsinstelling doorgeven. Daarbij dient u zo veel mogelijk gegevens te vermelden, waaronder in ieder geval de volledige naam en het adres van de instelling waarbij u verzekerd was. Het bedrag van de uitkering wordt dan berekend in overeenstemming met de communautaire voorschriften. Indien u als werknemer WAO-uitkeringen ontvangt voor een arbeidsongeschiktheid van 45 % of meer, bent u gewoonlijk verplicht verzekerd bij een ziekenfonds. Uw uitvoeringsinstelling kan u hierover inlichten.
ð
Als u in Nederland WAO-uitkering krijgt en naar uw eigen land wilt terugkeren of in een andere lidstaat wilt gaan wonen
Zolang u aan de voorwaarden voldoet, kan u de WAO-uitkering krijgen. Om moeilijkheden te voorkomen, is het raadzaam uw vertrek tijdig mee te delen aan uw uitvoeringsinstelling en aan uw ziekenfonds.
129
ð
Als u invalide wordt terwijl u niet meer in Nederland verzekerd bent
Het is mogelijk dat u in dat geval toch nog recht heeft op een Nederlandse WAO-uitkering. Dit is afhankelijk van de soort invaliditeitsuitkering waarop u recht heeft in het land waar u dan woont. Meestal wordt dan een lagere Nederlandse WAO toegekend. Als regel moet u de invaliditeitsuitkering aanvragen in het land waar u woont. Aan het orgaan waarbij u deze uitkering vraagt, moet u opgeven dat u ook in Nederland verzekerd bent geweest. Dit orgaan zal in sommige gevallen in Nederland informeren of u nog recht heeft op een WAO-uitkering, en u daarover inlichten.
ð
Zelfstandigen
Zelfstandigen zijn tegen het invaliditeitsrisico verzekerd in het kader van de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ). Onder bepaalde voorwaarden, met name inzake leeftijd en inkomen, heeft de zelfstandige recht op een WAZ-uitkering na 52 weken van volledige of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Die uitkering is gebaseerd op de gronslag. Dit is het winstinkomen in het boekjaar voorafgaand aan de arbeidsongeschiktheid. Daarnaast is de hoogte van de WAZ-uitkering afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid. De uitkeringen worden maandelijks betaald door de uitvoeringsinstelling waaronder het beroep van de verzekerde ressorteert. Voor nadere inlichtingen wendt u zich tot de bevoegde uitvoeringsinstelling.
5. Ouderdomsverzekering Als u in Nederland woont of werkt, bent u verzekerd krachtens de Algemene Ouderdomswet (AOW). In het algemeen hebben alle mannen en vrouwen recht op ouderdomspensioen vanaf het ogenblik dat zij 65 jaar worden. De individuele pensioenen zijn vaste bedragen, die tweemaal per jaar aangepast worden aan de loonontwikkeling. De pensioenen worden eens per maand betaald. Voorts is er jaarlijks in de maand mei een vakantietoeslag. Op de vaste pensioenbedragen wordt een korting toegepast voor elk jaar waarover u niet verzekerd was. Dat betekent dat u voor elk vol jaar van wonen of werken in Nederland 2 % van het volle pensioen verwerft. Onder bepaalde voorwaarden is ook een vrijwillige AOW-verzekering in het buitenland mogelijk. Informatie hieromtrent krijgt u bij de Sociale Verzekeringsbank, kantoor Verzekeringen, afdeling Vrijwillige verzekering, Van Heuven Goedhartlaan 1, Postbus 1100, 1180 BH Amstelveen
130
(tel. (31-20) 656 56 56). Tijdig aanvragen is hierbij een vereiste, te weten binnen e´e´n jaar nadat men in het buitenland is gaan wonen, of binnen e´e´n jaar nadat men in Nederland is gaan wonen of werken. De in het land van herkomst wonende echtgenoten/partners zijn echter niet verzekerd. Zodra u ouderdomspensioen ontvangt en daarnaast niet meer werkt, bent u in Nederland vaak nog verplicht verzekerd voor de ziekenfondsverzekering. Uw ziekenfonds kan u hierover inlichten.
ð
Hoe een pensioen aanvragen?
Enkele maanden vo´o´r uw 65e verjaardag ontvangt u, als u op dat moment in Nederland woont, een speciaal formulier waarmee u een ouderdomspensioen aanvraagt bij de Sociale Verzekeringsbank. Als uit de aanvraag blijkt dat u vroeger in andere lidstaten verzekerd was, wordt zo nodig namens u in die landen een ouderdomspensioen aangevraagd. Het bedrag van het buitenlandse pensioen wordt berekend volgens de communautaire regels. Wordt een dergelijk pensioen toegekend, dan ontvangt u hiervan bericht via de Sociale Verzekeringsbank. Het bedrag van het Nederlandse ouderdomspensioen wordt niet beinvloed door de toekenning van een buitenlandse uitkering. Het Nederlandse ouderdomspensioen gaat in op de eerste dag van de maand waarin de 65-jarige leeftijd wordt bereikt. Wanneer uw aanvraag meer dan een jaar later wordt ingediend, kan dit financieel nadelig zijn.
ð
Pensioenen voor personen die in een andere lidstaat wonen
Ook als u in een andere lidstaat woont, behoudt u uw aanspraak op het ouderdomspensioen dat u in Nederland heeft verworven. U kunt dit pensioen aanvragen bij het pensioenorgaan van het land waar u woont. Dat orgaan kan u ook vertellen of u in dat land aanspraak heeft op geneeskundige verzorging bij ziekte.
6. Uitkeringen voor nabestaanden Zolang u in Nederland woont of werkt, bent u verzekerd ingevolge de Nederlandse nabestaandenverzekering. Als u niet meer in Nederland woont of werkt, kunt u zich hiervoor vrijwillig verzekeren. Een verzoek om te worden toegelaten tot de vrijwillige verzekering moet worden ingediend binnen een jaar nadat men in het buitenland is gaan wonen. Voor nadere inlichtingen hierover kan men terecht bij de Sociale Verzekeringsbank, kantoor Verzekeringen, afdeling Vrijwillige verzekering, Postbus
NEDERLAND
1100, 1180 BH Amstelveen (tel. (31-20) 656 56 56). De nabestaandenverzekering, geregeld in de Algemene Nabestaandenwet (ANW), kent verschillende uitkeringen, en wel een nabestaandenuitkering, halfwezenuitkering, wezenuitkering en een verzorgingsuitkering. Recht op nabestaandenuitkering heeft de nabestaande van een overleden verzekerde indien hij/ zij bij zijn overlijden: — een ongehuwd kind onder de 18 jaar heeft of in verwachting is, of — arbeidsongeschikt is (niet in staat is om met passend werk 55 procent van een normaal loon te verdienen), of — geboren is vo´o´r 1 januari 1950. Tot de kinderen onder de 18 jaar van de nabestaande worden gerekend al haar eigen kinderen en verder pleegkinderen, dat wil zeggen kinderen van een ander die als een eigen kind worden verzorgd of opgevoed. De nabestaandenuitkering eindigt als de nabestaande geen ongehuwd kind meer heeft, dan wel hij/zij niet langer arbeidsongeschikt is. Het pensioen eindigt in elk geval met ingang van de eerste dag van de maand waarin de nabestaande 65 jaar wordt. In de regel ontstaat dan aanspraak op een ouderdomspensioen. Bij hertrouwen, geregistreerd partnerschap en samenwonen vervalt het recht op de nabestaandenuitkering. Het recht op nabestaandenuitkering eindigt slechts gedeeltelijk als de ANW-gerechtigde een gezamenlijke huishouding gaat voeren met een hulpbehoevende, met het doel om deze te verzorgen. De nabestaande houdt dan recht op een inkomensafhankelijke verzorgingsuitkering van 50 % van het nettominimumloon. Dit geldt ook als de ANW-gerechtigde zelf hulpbehoevend is. De nabestaandenuitkering bedraagt maximaal 70 % van het minimumloon en is afhankelijk van het inkomen van de nabestaande. De ouder of verzorger die een ongehuwde halfwees onder de 18 jaar in zijn huishouden verzorgt, heeft recht op de halfwezenuitkering. Een halfwees is een kind van wie e´e´n ouder is overleden. De halfwezenuitkering eindigt als het jongste kind 18 jaar wordt, tot het huishouden van een ander gaat behoren of als de ouder of verzorger een e´e´nouderpensioen gaat ontvangen op grond van de AOW. De halfwezenuitkering eindigt ook als het kind wordt geadopteerd door de (nieuwe) echtgenoot van de overgebleven ouder.
NEDERLAND
De halfwezenuitkering bedraagt 20 % van het minimumloon en is niet afhankelijk van het inkomen. Een nabestaande met een kind onder de 18 jaar kan hiermee een uitkering krijgen van maximaal 90 % van het minimumloon. Recht op wezenuitkering bestaat als regel alleen voor volle wezen van wie zowel de vader als de moeder zijn overleden. De wezen moeten jonger zijn dan zestien jaar; daarmee worden gelijkgesteld wezen van 16 tot 21 jaar die schoolgaand zijn of die meer dan 19 uur per week het huishouden verzorgen waartoe minstens e´e´n andere wees behoort en wezen van 16 en 17 jaar die invalide zijn. De uitkeringen zijn direct gekoppeld aan het minimumloon en varie¨ren naar gelang de leeftijd van de wees. Er zijn drie leeftijdscategoriee¨n: kinderen jonger dan 10 jaar, kinderen van 10 tot 16 jaar en kinderen van 16 tot 21 jaar. De wezenuitkering is onafhankelijk van eventueel ander inkomen. De uitkeringsbedragen worden tweemaal per jaar aangepast in samenhang met de loonontwikkeling. De uitbetaling geschiedt eens per maand. Jaarlijks wordt in mei een vakantietoeslag toegekend. Bij overlijden van een verzekerde dienen zijn/haar in Nederland wonende nabestaanden zo spoedig mogelijk nabestaanden- respectievelijk (half)wezenuitkering aan te vragen bij de Sociale Verzekeringsbank. Indien de aanvraag meer dan een jaar na het overlijden van de verzekerde wordt ingediend, kan dit financieel nadeel opleveren. Ook aan in een andere lidstaat wonende nabestaanden of (half)wezen kunnen uitkeringen worden toegekend. Deze kunnen worden aangevraagd bij het uitvoeringsorgaan van het land waar de nabestaande of (half)wees woont. Dit orgaan zorgt voor doorzending aan de Sociale Verzekeringsbank. Indien een nabestaandenuitkering wordt toegekend, kan daarnaast aanspraak op kinderbijslag bestaan. De Sociale Verzekeringsbank kan ook hierover nadere inlichtingen verstrekken. De hoogte van de nabestaandenuitkering kan worden beı¨nvloed door de nabestaandenuitkering van een ander land. Indien recht bestaat op nabestaandenuitkeringen uit een andere lidstaat, worden de uitkeringen berekend volgens de communautaire regels. Nabestaanden die een nabestaandenuitkering of een tijdelijke nabestaandenuitkering ontvangen, zijn in het algemeen verzekerd ingevolge de Nederlandse ziekenfondsverzekering.
131
ð
Overlijden na het einde van de verzekering
Ook bij overlijden nadat de Nederlandse verzekering is gee¨indigd, kan nog recht bestaan op een Nederlandse nabestaandenuitkering. Voorwaarde is dan wel dat op de verzekerde de pensioenregeling van een andere lidstaat van toepassing was of dat de nabestaande recht heeft op een nabestaandenuitkering van een andere lidstaat. De hoogte van het pensioen is onder meer afhankelijk van de door de overledene in Nederland vervulde verzekeringstijdvakken. Belanghebbenden dienen de uitkeringen aan te vragen bij het pensioenorgaan van het land waar de nabestaande woont. Dit orgaan zorgt voor doorzending aan de Sociale Verzekeringsbank. Wanneer de aanvraag meer dan een jaar na het overlijden van de verzekerde wordt ingediend, kan dit financieel nadeel opleveren. De Sociale Verzekeringsbank onderzoekt of aan de voorwaarden voor het recht op uitkering is voldaan en gaat tevens na of aanspraak bestaat op kinderbijslag. De hoogte van de nabestaandenuitkering kan worden beı¨nvloed door de nabestaandenuitkering van een ander land. Indien recht bestaat op nabestaandenuitkering uit een andere lidstaat, worden de uitkeringen berekend volgens de communautaire regels. Het pensioenorgaan van het woonland kan de nabestaande inlichten omtrent zijn/haar aanspraken op geneeskundige verzorging bij ziekte.
ð
Uitkering bij overlijden
Komt u als werknemer te overlijden, dan wordt aan uw nabestaanden een uitkering verstrekt over de resterende dagen van de maand van overlijden en de twee maanden daarna. De uitkering bedraagt 100 % van het dagloon waarop het ziekengeld was gebaseerd. Ontving u WAO (zie punt 4), dan wordt eveneens een overlijdensuitkering verstrekt. Deze bedraagt dan 100 % van het dagloon bij een arbeidsongeschiktheid van 80100 %, en is gelijk aan de WAO-uitkering bij een lagere graad van arbeidsongeschiktheid.
7. Aanvullende pensioenstelsels voor werknemers Indien u in Nederland werkt, kan ook nog een aanvullende pensioenregeling op u van toepassing zijn. U kunt bij uw werkgever informeren of dit het geval is, en welke uw rechten uit deze regeling zijn. Voor vele bedrijfstakken geldt in Nederland een verplichte bedrijfspensioenregeling. Dit is onder meer het geval in de metaalindustrie, de bouwnijverheid, het schildersbedrijf, de landbouw, het grafisch bedrijf, de horeca, het beroepsvervoer
132
over de weg, de koopvaardij, de zeevisserij, de textielindustrie en de gezondheidszorg. In totaal zijn er ongeveer 60 verplichte bedrijfspensioenregelingen. Ook is het mogelijk dat uw werkgever een aanvullende pensioenregeling heeft die alleen voor zijn onderneming geldt, of dat hij een overeenkomst met een levensverzekeringsmaatschappij heeft gesloten. Het toezicht op deze aanvullende regelingen wordt uitgeoefend door de Verzekeringskamer, John F. Kennedylaan 32, Postbus 929, 7301 BD Apeldoorn (tel. (31-55) 355 08 88). Op deze aanvullende regelingen zijn de bepalingen van Verordeningen (EEG) nr. 1408/71 en (EEG) nr. 574/72 niet van toepassing. Over het behoud van verworven rechten uit de aanvullende pensioenregelingen kan het volgende worden meegedeeld. —
Indien u ten minste e´ e´n jaar aan een aanvullende pensioenregeling heeft deelgenomen, krijgt u bij de bee¨indiging van uw deelneming aanspraak op een ouderdomspensioen, uit te keren bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Als deze pensioenregeling ook nabestaandenpensioenen omvat, is er tevens een aanspraak op een nabestaandenuitkering ontstaan.
—
Indien u korter dan een jaar aan een aanvullende pensioenregeling heeft deelgenomen, zijn er twee mogelijkheden: ofwel heeft u aanspraak op een pensioen, zoals hierboven werd uiteengezet, ofwel worden de door u betaalde premies voor de ouderdomsverzekering terugbetaald. Welke van deze twee mogelijkheden in een bepaald geval op u van toepassing is, hangt af van de inhoud van de regeling waaraan u heeft deelgenomen. Uw werkgever zal u daarover kunnen informeren. Bij bee¨indiging van deelneming krijgt u een bewijsstuk waarin de verworven aanspraken zijn vermeld.
Als u Nederland voorgoed verlaat, bestaat de mogelijkheid dat uw pensioenaanspraken vervangen worden door de uitbetaling van een bedrag ineens. Het hangt van de inhoud van de regeling waaraan u heeft deelgenomen af, hoe in een bepaald geval gehandeld zal worden. Uitkeringen uit aanvullende pensioenregelingen moeten worden aangevraagd bij het betrokken bedrijfs- of ondernemingspensioenfonds, of bij de levensverzekeringsmaatschappij waarbij de voorziening is ondergebracht. Geschillen welke voortvloeien uit de toepassing van een aanvullende pensioenvoorziening dienen aan de burgerlijke rechter te worden voorgelegd.
NEDERLAND
8. Werkloosheid Indien u in Nederland onvrijwillig werkloos wordt, heeft u aanspraak op een werkloosheidsuitkering, geregeld in de Werkloosheidswet (WW). Daartoe is vereist dat u in het tijdvak van 39 weken vo´o´r uw eerste dag van werkloosheid gedurende ten minste 26 weken op ten minste e´e´n dag per week als werknemer in Nederland heeft gewerkt. Indien u niet aan deze voorwaarde voldoet, kunnen tijdvakken waarin u in een andere lidstaat verzekerd was, worden meegeteld. De Werkloosheidswet omvat drie uitkeringen: — een loongerelateerde uitkering van maximaal vijf jaar, afhankelijk van het arbeidsverleden. Om in aanmerking te kunnen komen voor deze uitkering is tevens vereist dat u in de vijf jaar vo´o´r het jaar waarin uw eerste werkloosheidsdag ligt, in vier jaar over ten minste 52 dagen per jaar loon heeft ontvangen; — een vervolguitkering van maximaal twee jaar (bij begin werkloosheid jonger dan 57,5 jaar) of driee¨nhalf jaar (bij begin werkloosheid 57,5 jaar of ouder); — een kortdurende uitkering van zes maanden. Voor deze uitkering kunt u in aanmerking komen wanneer u geen recht heeft op een loongerelateerde uitkering. Wanneer u niet aan de voorwaarden voor een werkloosheidsuitkering voldoet, of wanneer u geen recht meer hebt op bovenstaande uitkeringen, kunt u onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor een bijstandsuitkering van de gemeente waar u woont. De hoogte van deze uitkering is afhankelijk van uw gezinssituatie en van de bestaansmiddelen van u en van uw eventuele partner.
ð
Bedrag van de uitkering
De loongerelateerde uitkering bedraagt 70 % van het vroegere dagloon van de werknemer. De vervolguitkering en de kortdurende uitkering bedragen 70 % van het voor de werknemer, gezien zijn leeftijd, geldende wettelijke minimumloon. Wanneer uw uitkering lager uitvalt dan het minimumloon, kunt u in bepaalde gevallen in aanmerking komen voor een toeslag op uw uitkering krachtens de Toeslagenwet. Om voor werkloosheidsuitkering in aanmerking te komen, dient u onmiddellijk aangifte van de werkloosheid te doen bij de uitvoeringsinstelling waarbij uw werkgever is aangesloten. Binnen de eerste week van de werkloosheid moet u bij dezelfde uitvoeringsinstelling een uitkering aanvragen. Daarbij moet u een bewijs van inschrijving als werkzoekende bij de Arbeidsvoorziening
NEDERLAND
overleggen. Indien u zich hieraan niet houdt, kan de uitkering geweigerd worden. De uitkering eindigt in elk geval op de eerste dag van de maand waarin u 65 jaar wordt; u kan dan in de regel aanspraak maken op een ouderdomspensioen.
ð
Werkloos en ziek
Indien u ziek wordt terwijl u een werkloosheidsuitkering ontvangt, dient u dit direct te melden bij de uitvoeringsinstelling waarvan u de uitkering ontvangt. Zolang u werkloosheidsuitkering ontvangt, blijft u in de regel aanspraak houden op geneeskundige verzorging van het ziekenfonds.
ð
Als u werk gaat zoeken buiten Nederland
Indien u een werkloosheidsuitkering ontvangt in Nederland, maar werk wilt zoeken in een andere lidstaat, zijn de communautaire voorschriften op u van toepassing.
9. Gezinsbijslagen Wanneer u in Nederland woont of werkt, heeft u in beginsel recht op kinderbijslag vanaf het eerste kind. Kinderbijslag wordt toegekend voor eigen kinderen, voor stiefkinderen en voor pleegkinderen, op voorwaarde dat zij jonger zijn dan 16 jaar en in de zin van de Nederlandse wetgeving te uwen laste komen. Voor kinderen van meer dan 16 jaar zijn er bijkomende voorwaarden: het kind moet studeren, of invalide zijn, of werkloos, of de huishouding voor zijn/haar ouders verzorgen. Ook gelden er dan meestal onderhoudsvereisten: afhankelijk van de mate waarin de ouders voor het onderhoud zorgen, wordt het bedrag van de gezinsbijslag naar boven of naar beneden aangepast.
ð
Datum van de aanspraak
Bepalend voor het recht op kinderbijslag is, dat de aanvrager op de eerste dag (peildatum) van het kwartaal van de aanvraag verzekerd is. Op deze datum moet eveneens voldaan zijn aan de voorwaarden voor het verkrijgen van kinderbijslag.
ð
Bedrag van de kinderbijslag
Het bedrag van de kinderbijslag is afhankelijk van de gezinsgrootte en van de leeftijd van de kinderen op de eerste dag van elk kwartaal (peildatum).
ð
Aanvragen van de kinderbijslag
Om voor kinderbijslag in aanmerking te komen, dient u een volledig ingevulde en ondertekende
133
aanvraag in te dienen bij het districtskantoor van de Sociale Verzekeringsbank waaronder de woonplaats ressorteert. Deze formulieren zijn bij alle postkantoren en bij de Sociale Verzekeringsbank verkrijgbaar. Na de eerste aanvraag dienen alleen wijzigingen welke van belang kunnen zijn voor het recht op kinderbijslag te worden doorgegeven aan het districtskantoor van de Sociale Verzekeringsbank. De kinderbijslag wordt na afloop van elk kwartaal uitbetaald. Wanneer de kinderen behoren tot de huishouding van een echtpaar, kan de aanvraag naar keuze door de moeder of door de vader worden ingediend. Wanneer de ouders gescheiden zijn of gescheiden leven, moet de aanvraag ingediend worden door de ouder die de kinderen verzorgt en opvoedt.
134
ð
Kinderen die in een ander land verblijven
Indien uw kinderen in een andere lidstaat verblijven, zijn de communautaire voorschriften van toepassing. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de Sociale Verzekeringsbank.
10. Nadere inlichtingen In een speciale folder „Sociale zekerheid in Nederland — Stand van zaken” kunt u nadere gegevens vinden omtrent de geldende premietarieven en het bedrag van de pensioenen en de kinderbijslagen. Deze folder verschijnt regelmatig en is gratis verkrijgbaar in het Nederlands, Frans, Engels en Duits. U kunt deze folder aanvragen bij het Voorlichtingscentrum sociale verzekering, Catharijnesingel 47, Postbus 19260, 3501 DG Utrecht, Nederland, tel. (31-30) 230 67 55.
NEDERLAND
OOSTENRIJK 1. Inleiding Dit deel van de gids is bedoeld om u informatie te geven over uw rechten en plichten als werknemer of zelfstandige op het gebied van de sociale zekerheid in Oostenrijk. Voor nadere inlichtingen kunt u terecht bij de bevoegde socialezekerheidsorganen (zie hoofdstuk 2) of verbindingsorganen. Adressen en telefoonnummers van deze voor de contacten met alle andere lidstaten van de EU op het gebied van de sociale zekerheid bevoegde verbindingsorganen vindt u in hoofdstuk 11. In de volgende hoofdstukken vindt u nadere bijzonderheden over de volgende prestaties van de sociale zekerheid: — prestaties bij ziekte en moederschap (hoofdstuk 3), — prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (hoofdstuk 4), — pensioenen bij invaliditeit, ouderdom en overlijden (hoofdstuk 5, 6 en 7), — verzorgingsuitkeringen (hoofdstuk 8), — werkloosheidsuitkeringen (hoofdstuk 9), — gezinsuitkeringen (hoofdstuk 10).
ð
Aanmelding
Zodra u begint te werken, doet uw werkgever het nodige om u bij de sociale zekerheid aan te melden. Eerst wordt u bij het ziekenfonds aangemeld, waarna u ook bij de ongevallen-, pensioenen werkloosheidsverzekering wordt ingeschreven. U krijgt een verzekeringsnummer waaronder uw verzekeringstijdvakken en het premieplichtige loon worden geregistreerd. Na de aanmeldingsprocedure ontvangt u van uw werkgever een kopie van de door het ziekenfonds bevestigde aanmelding. Indien u zelfstandige bent, gelden bijzondere bepalingen voor de aanmelding en de bijdragen. Hierover kunt u bij de voor u bevoegde socialezekerheidsinstelling informatie krijgen.
ð
Bijdragen
Als werknemer moet u bijdragen voor de ziekte-, werkloosheids- en pensioenverzekering (invaliditeit, ouderdom en overlijden) betalen. Deze bedragen vertegenwoordigen een bepaald percentage van uw loon. Werkgever en werknemer betalen elk de helft. Uw werkgever is evenwel verantwoordelijk voor het storten van de bijdragen. Uw deel wordt ingehouden bij de uitbetaling van het loon.
OOSTENRIJK
Bijdragen voor de ongevallenverzekering (deze worden door uw werkgever betaald) en voor kinderbijslag hoeft u niet te betalen. Als zelfstandige dient u bijdragen voor de ziekte-, ongevallen- en pensioenverzekering te betalen. De bijdragen worden betaald van het loon (ook van de 13e en 14e maand) of, in het geval van zelfstandigen, van het inkomen (eventueel een minimumbedrag) en bedragen niet meer dan een jaarlijks vast te stellen plafond (2000: 3 662,71 euro (50 400 ATS) per maand, 14-maal per jaar, voor zelfstandigen en 3 139,47 euro (43 200 ATS) per maand voor loontrekkenden). Voor bedienden is dit bijvoorbeeld: — 6,9 % ziekteverzekering, — 1,4 % ongevallenverzekering, — 6% werkloosheidsverzekering, — 22,8 % pensioenverzekering.
2. Organen van de sociale verzekering De hieronder genoemde organen zijn de in de verschillende takken van de sociale zekerheid bevoegde socialezekerheidsinstellingen. Voor de betrekkingen met andere lidstaten van de Europese Unie op het gebied van de sociale zekerheid zijn verbindingsorganen ingesteld. Indien u problemen of vragen heeft met betrekking tot de sociale zekerheid in Oostenrijk of in een of meer andere lidstaten, kunt u zich tot het bevoegde orgaan of verbindingsorgaan richten, waarvan de adressen vermeld zijn in hoofdstuk 11.
ð
Ziekteverzekering (met inbegrip van moederschap)
Voor deze verzekering sluit u zich aan bij de plaatselijke ziekenfondsen (e´e´n per deelstaat), de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse mijnbouw, de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse spoorwegen of de verzekeringsinstelling voor het overheidspersoneel en de ziekteverzekeringsinstelling voor de overige ambtenaren, of, indien u zelfstandige bent, bij de socialeverzekeringsinstelling voor het bedrijfsleven of de socialeverzekeringsinstelling voor de landbouwers. Behandelingen in ziekenhuizen vallen in het algemeen onder de verantwoordelijkheid van deelstaatfondsen die in iedere deelstaat bestaan.
ð
Ongevallenverzekering
Afhankelijk van de bedrijfstak waarin het beroep of de activiteit wordt uitgeoefend, bent u
135
aangesloten bij de algemene ongevallenverzekeringsinstelling (ook voor zelfstandigen), de verzekeringsinstelling van de Oostenrijkse spoorwegen, de verzekeringsinstelling van het overheidspersoneel en bij de ongevallenverzekeringsinstelling voor de overige ambtenaren of de socialeverzekeringsinstelling van de landbouwers.
ð
Pensioenverzekering
Afhankelijk van het beroep of de activiteit bent u voor invaliditeit, ouderdom en overlijden bij de volgende organen verzekerd: — de pensioenverzekeringsinstelling voor werknemers, — de pensioenverzekeringsinstelling voor bedienden, — de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse mijnbouw, — de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse spoorwegen, — de socialeverzekeringsinstelling voor het bedrijfsleven, — de socialeverzekeringsinstelling voor de landbouwers, — de overheid voor de specifieke stelsels voor ambtenaren.
ð
Werkloosheidsverzekering
Werkloosheidsuitkeringen worden door de dienst voor de arbeidsmarkt en zijn regionale bureaus verstrekt.
ð
Kinderbijslag
Hiervoor is het bureau voor de kinderbijslag van uw plaatselijke belastingdienst bevoegd.
3. Ziekte en moederschap De ziekteverzekering biedt u en uw rechthebbende gezinsleden dekking bij ziekte en moederschap. Hiertoe is in de volgende prestaties voorzien: — prestaties in natura: medische behandeling, geneesmiddelen en preventief onderzoek (zie hoofdstuk A); — ziekengeld (hoofdstuk B); — uitkeringen bij moederschap (hoofdstuk C). In geval van overlijden van de verzekerde of een gezinslid kan, indien de nabestaanden behoeftig zijn, een bijdrage in de begrafeniskosten tot een bedrag van 436,04 euro (6 000 ATS) worden betaald. In de ziekteverzekering zijn de volgende categoriee¨n van personen verplicht verzekerd: — werknemers en personen die een opleiding volgen;
136
— — —
werklozen die uitkeringen van het bureau voor de arbeidsmarkt ontvangen; zelfstandigen; gepensioneerden en pensioenaanvragers.
Personen met een loon dat in zijn totaliteit onder het minimum ligt (2000: 289,02 euro (3 977 ATS) per maand) zijn niet verzekeringsplichtig. Alle in Oostenrijk woonachtige personen hebben recht zich vrijwillig te verzekeren.
ð
Gezinsverzekering
Uw in Oostenrijk wonende gezinsleden hebben recht op dezelfde prestaties van de ziekteverzekering als uzelf. Als gezinsleden worden in de regel beschouwd: uw echtgeno(o)t(e) en kinderen tot en met 18 jaar (bij een school- of beroepsopleiding tot en met 27 jaar). Voorwaarde is dat de gezinsleden niet zelf een ziekteverzekering hebben. Elke verandering in de omstandigheden die voor de toekenning van de prestaties van belang kan zijn, dient onverwijld aan het ziekenfonds te worden gemeld. Met ingang van 1 januari 2001 zijn gezinsleden — met uitzondering van kinderen en kleinkinderen — gratis in de sociale ziekteverzekering „meeverzekerd”, indien er sprake is van bijzondere omstandigheden, zoals bijvoorbeeld de zorg voor kinderen. Voor personen die niet onder deze voorwaarden vallen, dient de verzekerde een bijzondere extra bijdrage van 3,4 % te betalen. Gezinsleden die in een andere lidstaat wonen of daar tijdelijk verblijven, kunnen in aanmerking komen voor prestaties van de ziekteverzekering. Over de formaliteiten daarvan kan uw ziekenfonds u nadere inlichtingen verstrekken.
A. PRESTATIES VAN DE ZIEKTEVERZEKERING
ð
Preventief onderzoek
In het kader van de vroegtijdige herkenning van ziekten heeft u voor uw gezinsleden en uzelf recht op een preventief onderzoek naar bepaalde ziekten: — onderzoek voor het vroegtijdig herkennen van ziekten bij jongeren tot en met 19 jaar; — jaarlijks preventief onderzoek voor het vroegtijdig herkennen van kanker, diabetes en harten vaatziekten. Daarnaast betaalt het ziekenfonds ook kuren en revalidatiemaatregelen.
ð
Medische behandeling
Zolang u verzekerd bent, hebben uw gezinsleden en uzelf recht op een medische behandeling door huisartsen, specialisten en tandartsen.
OOSTENRIJK
Vo´o´r de behandeling moet u een ziekteverzekeringskaart, die u van uw werkgever of uw ziekenfonds krijgt, aan de arts voorleggen. Voor iedere ziekteverzekeringskaart, respectievelijk voor iedere kaart voor tandheelkundige behandeling (zie tandheelkundige behandeling en prothesen) wordt met ingang van 1 januari 1997 in het verzekeringsstelsel voor werknemers een eigen bijdrage van de verzekerde van 3,63 euro (50 ATS) verlangd (uitgezonderd zijn kinderen, gepensioneerden en mensen in de bijstand). In dringende gevallen behandelt uw arts u ook zonder deze kaart; in dit geval moet u hem meedelen bij welk ziekenfonds u verzekerd bent en de ziekteverzekeringskaart achteraf indienen. De behandeling geschiedt door ziekenfondsartsen of ziekenfondstandartsen — de meerderheid van alle artsen — waaruit u bij het begin van de behandeling, aan het begin van elk trimester (regionale ziekenfondsen) of elke maand een keuze kunt maken. Een lijst van deze artsen krijgt u bij uw ziekenfonds. U kunt echter ook een beroep doen op niet door het ziekenfonds erkende artsen. In dit geval worden uw kosten vergoed tot het bedrag dat het ziekenfonds voor de behandeling door een ziekenfondsarts had moeten betalen. Ingeval uw arts een doorverwijzing naar een specialist, een ziekenhuis of een soortgelijke instelling noodzakelijk acht, geeft hij u een verwijskaart.
ð
Geneesmiddelen, paramedische zorg en hulpmiddelen
Geneesmiddelen worden door de ziekenfondsarts voorgeschreven en zijn in alle apotheken verkrijgbaar. In de regel wordt voor elk voorgeschreven geneesmiddel een bijdrage van 3,27 euro (45 ATS) (2000) betaald. Brillen, prothesen en andere hulpmiddelen worden in de regel tot een bepaald bedrag door het ziekenfonds betaald.
ð
Tandheelkundige behandeling en prothesen
Het ziekenfonds vergoedt conservatieve en heelkundige behandelingen, kaakorthopedische behandelingen, alsook noodzakelijke prothesen (bv. metalen prothesen). Prothesen worden evenwel niet geheel door het ziekenfonds vergoed. Een deel moet de verzekerde zelf betalen. Dit geldt ook voor kaakorthopedische behandelingen.
ð
Thuisverpleging
De sociale ziekteverzekering vergoedt een aantal medische prestaties door gediplomeerde verpleegsters of verzorgers op voorschrift van de arts (bv. het toedienen van injecties, voeding per infuus, de verzorging van wonden enz.).
OOSTENRIJK
ð
Ziekenhuisverpleging
Voor bepaalde ziekten heeft u recht op ziekenhuisverpleging. Deze wordt in het dichtstbijzijnde ziekenhuis op grond van contractuele regelingen tussen ziekenfondsen en ziekenhuizen verstrekt. Ziekenhuisverpleging is niet aan een tijdsduur gebonden en valt onder de algemene tariefklasse. Gezinsleden krijgen in het verzekeringsstelsel voor werknemers tijdens de eerste vier weken 10 % van de kosten van de verplegingstarieven terugbetaald. De verzekerde zelf hoeft slechts een kleine dagelijkse bijdrage aan het ziekenhuis te betalen (voor hoogstens 28 kalenderdagen per jaar). Vanaf het begin van de vijfde week is ziekenhuisverpleging voor verzekerden en gezinsleden kosteloos. Ook de kosten van het ziekenvervoer worden door het ziekenfonds vergoed. Voor een ambulante behandeling in een ziekenhuis moet met ingang van 1 januari 2001 een bijdrage van 10,90 euro a` 18,17 euro (150 ATS, respectievelijk 250 ATS) (maximaal 72,67 euro (1 000 ATS) per jaar) worden betaald (uitgezonderd zijn medische noodgevallen, moederschap, mensen in de bijstand enz.).
ð
Reiskosten
Onder bepaalde voorwaarden kunnen voor een medische behandeling noodzakelijke reiskosten geheel of gedeeltelijk door het ziekenfonds worden vergoed.
B.
ZIEKENGELD
Bij arbeidsongeschiktheid wegens ziekte geeft de ziekteverzekering werknemers vanaf de vierde dag van de arbeidsongeschiktheid recht op ziekengeld, en wel voor e´e´nzelfde schadegeval en voor maximaal 78 weken. Het ziekengeld wordt berekend op grond van het laatst genoten loon (tot de maximale bijdragegrondslag). Het bedraagt 50 %, vanaf de 43e dag 60 % van het loon, en kan bovendien, voorzover dit is voorzien in de statuten van het ziekenfonds, met een bepaald percentage voor de echtgeno(o)t(e) worden verhoogd; het verhoogde ziekengeld mag in totaal niet meer dan 75 % bedragen. Bij doorbetaling van het loon uit hoofde van arbeidsrechtelijke voorschriften (tot twaalf weken volledige loondoorbetaling en daarna gedurende bepaalde tijd doorbetaling van de helft van het volledige loon) wordt het ziekengeld geschorst.
C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAP Vrouwen die recht hebben op prestaties van de ziekteverzekering (zie hoofdstuk A), hebben ook recht op prestaties tijdens de zwangerschap,
137
alsook bij en na de bevalling. Wanneer u zwanger bent, kunt u een zwangerschapsverklaring aanvragen, die informatie geeft over diverse onderzoeken vo´o´r en na de geboorte. De prestaties bij moederschap omvatten: —
begeleiding door een arts en assistentie van een vroedvrouw tijdens de zwangerschap en na de bevalling;
—
hulp van een vroedvrouw en zo nodig van een arts bij de bevalling;
—
geneesmiddelen en andere hulpmiddelen;
—
verpleging in een ziekenhuis of kraamkliniek gedurende maximaal tien dagen (indien zich in de loop van de zwangerschap of bij de bevalling complicaties voordoen waardoor een langere opname noodzakelijk is, wordt ook deze vergoed).
Vrouwen in dienstbetrekking hebben voor de duur van een werkverbod (in principe acht weken vo´o´r en acht weken na de bevalling) recht op weekgeld. Voor de berekening van het weekgeld wordt het nettoloon van de laatste drie maanden in aanmerking genomen. Bij doorbetaling van het loon wordt het weekgeld geschorst. In dit verband wordt erop gewezen dat er in Oostenrijk nu ook aanspraak kan worden gemaakt op in-vitrofertilisatie. In een aparte wet zal worden vastgelegd onder welke voorwaarden hierop aanspraak kan worden gemaakt.
4. Arbeidsongevallen en beroepsziekten De ongevallenverzekering biedt u dekking tijdens uw beroepswerkzaamheden en op de weg van en naar het werk. De verzekering omvat maatregelen ter voorkoming van arbeidsongevallen, en prestaties in geval van arbeidsongevallen. Een arbeidsongeval moet onverwijld aan de werkgever worden gemeld, die verplicht is het ongeval aan de ongevallenverzekering te melden.
Bij arbeidsongevallen en beroepsziekten komen de volgende prestaties in aanmerking: — eerste hulp en medische behandeling, — uitkeringen op korte termijn, — medische, beroepsgerichte en sociale revalidatiemaatregelen, — ongevallenpensioenen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten (Versehrtenrenten), — nabestaandenpensioenen (Hinterbliebenenrenten) en bijdrage in de begrafeniskosten bij overlijden, — eenmalige integriteitsvergoeding (Integrita¨tsabgeltung). Een arbeidsongeval doet het recht op een schadeloosstelling ontstaan (ongeval in het woon-werkverkeer). Voor beroepsziekten geldt dezelfde regeling als voor arbeidsongevallen.
ð
Medische behandeling en kortlopende uitkeringen
Medische behandeling omvat de behandeling door een arts, de verstrekking van geneesmiddelen en hulpmiddelen zoals prothesen, alsmede de verpleging in een ziekenhuis of een speciale medische instelling. In eerste instantie heeft u recht op de voor ziekte in geval van arbeidsongeschiktheid vastgestelde uitkeringen (loondoorbetaling of ziekengeld). Is het bedrag van het ongevallenpensioen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten (Versehrtenrente) echter hoger, dan wordt het verschil betaald. Bij verpleging in een ziekenhuis of een speciale medische instelling heeft u recht op gezins- of daggeld, aangezien het ongevallenpensioen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten in dit geval geschorst wordt.
ð
Revalidatie
Beroepsgerichte revalidatiemaatregelen omvatten met name: — steun voor het behouden of het verkrijgen van een arbeidsplaats, — bij- en omscholing.
Alle personen met een arbeids- of leerovereenkomst, alsook een groot gedeelte van de zelfstandigen, zijn verplicht verzekerd tegen ongevallen. Ook kinderen die middelbare scholen bezoeken en studenten die een opleiding volgen aan hogescholen zijn door deze verzekering gedekt.
Tijdens de opleiding wordt een overgangsuitkering toegekend.
In het kader van de ongevallenpreventie bestaan er speciale voorschriften die de werkgever verplichten de werkplekken zo in te richten en te onderhouden dat de werknemers beschermd zijn tegen ongevallen en beroepsziekten. Deze voorschriften dienen strikt te worden nageleefd.
ð
138
Sociale revalidatiemaatregelen omvatten de meest uiteenlopende vormen van steun (bv. het aanpassen van een woning voor gehandicapten of het verhogen van de mobiliteit).
Ongevallenpensioen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten (Versehrtenrente)
Indien uw verdiencapaciteit als gevolg van het arbeidsongeval of de beroepsziekte gedurende
OOSTENRIJK
meer dan drie maanden met ten minste 20 % (scholieren en studenten: 50 %) verminderd is, heeft u na uw periode van arbeidsongeschiktheid — ten laatste vanaf de 27e week — recht op een ongevallenpensioen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten. In geval van een vermindering van uw verdiencapaciteit met 100 % heeft u recht op 66 2/3 % van de berekeningsgrondslag (in principe het gemiddeld verzekerd inkomen van het vorige jaar), of op een met de vermindering overeenkomend gedeelte als maandelijks pensioen. De pensioenen worden 14-maal per jaar betaald (twaalf maandelijkse bedragen en extra uitkeringen in mei en oktober). Bij ernstige invaliditeit kan bovenop het pensioen een toeslag van 20 % (respectievelijk 50 % bij arbeidsinvaliditeit van minstens 70 %) worden toegekend. Voor elk kind ten laste van minder dan 18 jaar (bij school- of beroepsopleidingen minder dan 27 jaar) wordt een kindertoelage van 10 % van het pensioen betaald. Voorwaarde voor deze toeslagen is dat uw verdiencapaciteit met ten minste 50 % verminderd is. Indien u als gevolg van het ongeval of de beroepsziekte zorgbehoevend bent geworden, kunt u naast het pensioen ook een verzorgingsuitkering ontvangen. Indien het arbeidsongeval of de beroepsziekte het gevolg is van een grove nalatigheid in het naleven van de voorschriften inzake de bescherming van de werknemer, ontvangt u naast het pensioen ook een eenmalige integriteitsvergoeding (Integrita¨tsabgeltung) in verhouding tot de graad van vermindering van de lichamelijke of geestelijke integriteit. Onder bepaalde voorwaarden kan in plaats van een invaliditeitspensioen een afkoopsom worden betaald.
ð
ð
Bij overlijden als gevolg van een arbeidsongeval of een beroepsziekte wordt een gedeelte van de begrafeniskosten vergoed aan degene die deze heeft betaald.
5. Invaliditeit ð
Kinderen onder de 18 jaar (bij school- of beroepsopleidingen 27 jaar) ontvangen een wezenpensioen. Halfwezen ontvangen 20 %, volledige wezen 30 % van de berekeningsgrondslag van de verzekerde.
OOSTENRIJK
Verzekerden
Personen met een arbeids- of leerovereenkomst en een loon boven de minimumgrens (2000: 289,02 euro (3 977 ATS) per maand), alsmede een groot aantal zelfstandigen zijn in het kader van de wettelijke pensioenverzekering ook voor invaliditeit verplicht verzekerd. Alle niet verplicht verzekerde personen die hun woonplaats in Oostenrijk hebben, kunnen vrijwillig toetreden tot de Oostenrijkse pensioenverzekering. Na afloop van een verplichte verzekering kan deze onafhankelijk van de woonplaats vrijwillig worden voortgezet. Let erop dat pensioenen in principe alleen op aanvraag worden toegekend. Een aanvraag moet bij het bevoegde socialezekerheidsorgaan worden ingediend (zie hoofdstuk 2).
ð
Invaliditeitsgraad
—
Bedienden en arbeiders die overwegend geschoolde beroepen hebben uitgeoefend: vermindering van de arbeidsgeschiktheid om gezondheidsredenen tot minder dan de helft van de arbeidsgeschiktheid van een gezonde verzekerde in hetzelfde beroep (beroepsbescherming);
—
zelfstandigen: blijvend onvermogen om regelmatig zijn bedrijf uit te oefenen om gezondheidsredenen;
—
andere verzekerden: onvermogen om door middel van enige activiteit op de algemene arbeidsmarkt een loon van minstens de helft te verdienen van het loon dat een gezonde verzekerde door deze activiteit zou kunnen verdienen;
—
verzekerden vanaf de leeftijd van 57 jaar die als gevolg van ziekte of andere gebreken of een zwakke lichamelijke of geestelijke conditie niet in staat zijn om hun functie te vervullen die ze in de afgelopen 180 kalendermaanden gedurende minimaal 120 kalendermaanden achtereen hebben uitgeoefend.
ð
Wachttijd
Pensioenen voor nabestaanden (Hinterbliebenenrente)
Als echtgeno(o)t(e) van een verzekerde die is overleden als gevolg van een arbeidsongeval of een beroepsziekte heeft u recht op een pensioen voor nabestaanden van de ongevallenverzekering. Indien u de normale pensioenleeftijd heeft bereikt of zelf ten minste voor de helft arbeidsongeschikt bent, bedraagt dit 40 % van de berekeningsgrondslag van de overledene. Bent u jonger, dan bedraagt het pensioen 20 % van de berekeningsgrondslag.
Uitkering bij overlijden (Sterbegeld)
Voor uitkeringen van de Oostenrijkse pensioenverzekering is een minimum aan verzekeringstijdvakken vereist. Als verzekeringstijdvakken komen in aanmerking:
139
tijdvakken waarin bijdragen zijn betaald uit hoofde van een verplichte of vrijwillige verzekering (Beitragszeiten); tijdvakken waarin geen bijdragen zijn betaald (Ersatzzeiten), bv. wegens het ontvangen van werkloosheidsuitkeringen of ziekengeld, militaire dienst of de opvoeding van kinderen (in Oostenrijk tot maximaal vier jaar per kind); om school- of studieperioden te laten meetellen is een overeenkomstige premiebetaling achteraf noodzakelijk, waarbij deze perioden dan als tijdvakken gelden waarin uit hoofde van een vrijwillige verzekering bijdragen zijn betaald.
(8 312 ATS) voor alleenstaanden en 861,83 euro (11 859 ATS) voor echtparen).
Voorzover niet aan speciale voorwaarden moet zijn voldaan, heeft u recht op alle uitkeringen van de pensioenverzekering wanneer een zogenaamde „eeuwige aanspraak” (ewige Anwartschaft) bestaat. Dit is het geval indien — onafhankelijk van de cumulatie van verzekeringstijdvakken — 180 bijdragemaanden of — 300 verzekeringsmaanden (voor maanden waarin geen bijdragen zijn betaald evenwel pas vanaf 1 januari 1956) zijn vervuld.
In het speciale stelsel voor de mijnwerkers is voorzien in bijzondere uitkeringen. Het is raadzaam u hiervoor tot de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse mijnbouw te richten.
— —
—
Indien geen „eeuwige aanspraak” bestaat, heeft u recht op invaliditeitsuitkeringen indien u in de loop van de laatste 120 kalendermaanden 60 verzekeringsmaanden heeft vervuld; indien de invaliditeit is ingetreden na de leeftijd van 50 jaar, wordt de wachttijd maandelijks met e´e´n verzekeringsmaand verhoogd, en de kalenderperiode met twee maanden (tot 180 maanden in de laatste 360 kalendermaanden vanaf de leeftijd van 60 jaar).
ð
Bedrag van het pensioen
Het bedrag van het pensioen in Oostenrijk is in principe afhankelijk van twee factoren: — het bedrag van de betaalde bijdragen (de berekeningsgrondslag wordt berekend uit het gemiddelde van de 180 „beste” bijdragemaanden, waarbij eerder betaalde bijdragen worden aangepast aan de economische ontwikkeling); — de duur van de verzekeringstijdvakken (2 % van de berekeningsgrondslag per jaar, met een maximum van 80 %). Tijdvakken waarin geen bijdragen zijn betaald wegens de opvoeding van kinderen leiden tot een pensioenverhoging met een vast bedrag. Wanneer het pensioen met inbegrip van andere inkomsten lager ligt dan het zogenaamde richttarief, dan komt u, indien u in Oostenrijk woonachtig bent, in aanmerking voor een aanvullende vergoeding (richttarieven 2000: 604,06 euro
140
De Oostenrijkse pensioenen worden 14-maal per jaar betaald (twaalf maandbedragen en extra uitkeringen in mei en oktober). Zorgbehoevende gepensioneerden kunnen naast het pensioen ook een verzorgingsuitkering ontvangen (zie hoofdstuk 8). Wanneer de invaliditeit reeds vo´o´r de leeftijd van 56 ½ jaar intreedt, wordt het pensioen tot maximaal 60 % van de berekeningsgrondslag verhoogd.
ð
ð
Bijzondere regelingen voor mijnwerkers
Revalidatiemaatregelen
De pensioenverzekering omvat de meest uiteenlopende medische, beroeps- of sociale revalidatiemaatregelen om het prestatievermogen van de verzekerde te herstellen en hem opnieuw een passende plaats in het beroeps- en economische leven te laten innemen.
6. Leeftijd ð
Verzekerde
Voor de ouderdomsverzekering en de vereisten voor een aanvraag hiertoe wordt u verwezen naar hoofdstuk 5.
ð
Wachttijd
Voor de ook bij ouderdomspensioenen mogelijke vervulling van de wachttijd door de „eeuwige aanspraak” en de volgens de Oostenrijkse wetgeving in aanmerking komende verzekeringstijdvakken wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Voorzover niet aan extra voorwaarden moet zijn voldaan, is de wachttijd vervuld wanneer de laatste 360 kalendermaanden 180 verzekeringsmaanden bevatten.
ð
Gewoon ouderdomspensioen
Vanaf de leeftijd van 60 jaar (voor vrouwen) en 65 jaar (voor mannen) heeft u recht op een gewoon ouderdomspensioen. De pensioensgerechtigde leeftijd van vrouwen zal tussen 2024 en 2033 stapsgewijs worden opgetrokken tot de pensioensgerechtigde leeftijd van mannen.
ð
Vervroegde ouderdomspensioenen
De voorziene leeftijd voor de volgende gevallen zal van 55 jaar (voor vrouwen) worden
OOSTENRIJK
opgetrokken tot 56 ½ jaar, respectievelijk van 60 jaar (voor mannen) tot 61 ½ jaar, waarbij de opgetrokken leeftijdsgrens pas op 1 oktober 2002 bereikt zal zijn. De leeftijdsgrens van vrouwen zal daarnaast tussen 2019 en 2028 stapsgewijs worden opgetrokken tot de leeftijdsgrens voor mannen: —
in geval van werkloosheid: indien u in de loop van de laatste 15 maanden ten minste 52 weken werkloosheidsuitkeringen of ziekengeld heeft ontvangen;
—
in geval van een lang verzekeringstijdvak: vereist zijn 450 verzekeringsmaanden;
—
deeltijds pensioen (Gleitpension): voorwaarden zijn de voor het vervroegd ouderdomspensioen in geval van een lang verzekeringstijdvak geldende verzekeringstijdvakken, alsook een deeltijdovereenkomst met betrekking tot een later uitgeoefende deeltijdse activiteit. Afhankelijk van de werktijd wordt het pensioen voor 50 % of 80 % toegekend.
Daarnaast gelden nog een aantal bijkomende voorwaarden die afwijken van de algemene voorwaarden voor een gewoon ouderdomspensioen, zodat het in ieder geval aanbeveling verdient om contact op te nemen met de desbetreffende verzekeringsinstelling. Met uitzondering van het deeltijds pensioen vervallen de vervroegde pensioenen bij het aanvatten van een beroepsactiviteit.
ð
Bedrag van het pensioen
Voor de factoren die de hoogte van het pensioen bepalen, wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Per jaar wordt 2 % van de berekeningsgrondslag toegekend. Met ingang van 1 januari 2003 wordt het aantal verzekeringsmaanden dat bij de berekening van de berekeningsgrondslag voor een vervroegd pensioen in aanmerking wordt genomen al naargelang de leeftijd van de betrokkenen van 180 tot 216 verhoogd. Wordt het pensioen voor het 60e levensjaar (vrouwen), respectievelijk het 65e levensjaar (mannen) genomen, dan worden voor ieder jaar vo´o´r de normale pensioengerechtigde leeftijd drie procentpunten van het pensioenbedrag afgetrokken. Voor de bijzondere uitkeringen voor mijnwerkers wordt verwezen naar hoofdstuk 5.
7. Nabestaanden ð
Verzekerden
Voor een verzekering voor nabestaanden en de voorwaarden voor een aanvraag hiertoe wordt verwezen naar hoofdstuk 5.
OOSTENRIJK
ð
Wachttijd
Hier geldt dezelfde wachttijd als voor invaliditeitsuitkeringen (zie hoofdstuk 5).
ð
Weduwe- en weduwnaarspensioen
Voorzover de langstlevende echtgenoot bij het overlijden van de verzekerde de leeftijd van 35 jaar heeft bereikt of uit het huwelijk een kind is geboren, wordt een pensioen toegekend van 0 % tot 60 % (afhankelijk van de overige inkomsten van de overlevende) van het pensioen waarop de overledene recht had (gehad) (zie hoofdstuk 5 en 6). Ook bij dit pensioen kan een aanvullende toelage of een verzorgingsuitkering worden verstrekt (zie hoofdstuk 5 en 8).
ð
Wezenpensioen
Voor halfwezen bedraagt het wezenpensioen 24 %, voor wezen waarvan beide ouders overleden zijn, 36 % van het pensioen waarop de overledene recht had of zou hebben gehad (zie hoofdstuk 5 en 6). De richttarieven voor de aanvullende toelagen (zie hoofdstuk 5) voor wezenpensioenen zijn afhankelijk van de leeftijd van de wees (2000: 225,58 euro (3 104 ATS) tot 604,06 euro (8 312 ATS)). Ook bij wezenpensioenen kan een verzorgingsuitkering worden toegekend (zie hoofdstuk 8). Het wezenpensioen wordt toegekend vanaf de leeftijd van 18 jaar, in geval van een opleiding maximaal tot de leeftijd van 27 jaar.
8. Verzorgingsuitkering (Pflegegeld) Indien u in Oostenrijk woonachtig bent en uitkeringen van de bondsregering ontvangt, zoals pensioenen van de wettelijke pensioenverzekering, ambtenarenpensioenen of ongevallenpensioenen, en u door een handicap duurzame hulp nodig heeft, komt u op grond van de bondswet op de verzorgingsuitkering in aanmerking voor een verzorgingsuitkering. Deze wordt toegekend door de dienst die ook de basisuitkering betaalt (bv. de pensioenverzekeringsinstelling), waar u derhalve uw aanvraag moet indienen. Naar gelang van de mate waarin u zorgbehoevend bent, zijn zeven niveaus van verzorgingsuitkeringen vastgesteld (in 2000 van 145,35 euro (2 000 ATS) tot 1 531,51 euro (21 074 ATS) per maand — 12-maal per jaar). Voorzover u van de bondsregering geen uitkering ontvangt, die op grond van de bondswet op de verzorgingsuitkering aanleiding kan geven tot een verzorgingsuitkering, wordt door de Oostenrijkse bondsstaten in het kader van de sociale bijstand een overeenkomstige verzorgingsuitkering gewaarborgd.
141
9. Werkloosheid De werkloosheidsverzekering omvat werknemers, personen in opleiding en thuiswerkers met een loon boven de minimumgrens (2000: 289,02 euro (3 977 ATS) per maand). De controle op en de uitbetaling van de werkloosheidsuitkeringen worden uitgevoerd door de dienst voor de arbeidsmarkt. Bedoeld zijn met name: — werkloosheidsuitkeringen en — werklozenbijstand. Verder geeft de dienst voor de arbeidsmarkt informatie over het recht op uitkeringen, verzorgt hij de arbeidsbemiddeling en de bevordering van de opleiding en de bijscholing van werklozen.
ð
Werkloosheidsuitkering
In principe heeft u recht op een uitkering wanneer u in dienstbetrekking werkt en uw baan verliest, en u — uw werkloosheid meldt bij de dienst voor de arbeidsmarkt en een aanvraag voor een uitkering indient; — beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt; dat wil zeggen tot werken in staat en bereid om alle passende arbeid te aanvaarden; — een minimaal verzekeringstijdvak heeft vervuld: in de loop van de laatste 24 maanden vo´o´r de werkloosheid moet u minstens 52 weken hebben gewerkt met een verplichte werkloosheidsverzekering. Indien u meerdere werkloosheidsuitkeringen heeft ontvangen, wordt het verzekeringstijdvak beperkt en moet u in een periode van twaalf maanden slechts 26 weken hebben gewerkt met verplichte werkloosheidsverzekering. Ook voor jongeren (beneden de 25 jaar) worden de vereiste arbeidstijdvakken beperkt tot 26 weken in een periode van twaalf maanden. De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijk van de periode waarin u gewerkt heeft en van uw leeftijd. Zij telt minimaal 20 weken en wordt verhoogd tot — 30 weken indien u in een periode van 260 weken drie jaar heeft gewerkt; — 39 weken over de laatste 520 weken, indien u ten minste 40 jaar oud bent en — 52 weken indien u over een periode van 15 jaar negen jaar heeft gewerkt en indien u ten minste 50 jaar oud bent, en — 78 weken indien u over een periode van 25 jaar 15 jaar heeft gewerkt en indien u ten minste 55 jaar (vrouwen), respectievelijk 60 jaar (mannen) of ouder bent. Indien u een opleiding ter verhoging van uw beroepskwalificaties weigert of bewust belet,
142
worden sancties in de vorm van een schorsing van de werkloosheidsuitkering opgelegd, waardoor de duur van het recht op uitkering verkort wordt (met ten minste zes weken). De werkloosheidsuitkering wordt toegekend vanaf de dag van de aanvraag. Indien u echter zonder geldige reden zelf ontslag heeft genomen, wordt de werkloosheidsuitkering vier weken later uitbetaald.
ð
Werklozenbijstand
Wanneer u als behoeftig kunt worden beschouwd, heeft u in aansluiting op de werkloosheidsuitkering recht op werklozenbijstand. Arbeidsgeschiktheid en -bereidheid blijven als voorwaarde gelden. Bovendien moet u uw noodsituatie kunnen aantonen. Van een noodsituatie is sprake wanneer uit het beschikbare gezinsinkomen niet aan de levensnoodzakelijke behoeften kan worden voldaan.
ð
Formaliteiten
In de loop van de uitkeringsperiode moet u zich op overeengekomen tijdstippen melden bij de dienst voor de arbeidsmarkt om sollicitaties met uw begeleider te bespreken. Alle veranderingen in uw persoonlijke omstandigheden en die van uw gezinsleden die van invloed kunnen zijn op het recht op uitkering (bv. het begin van een activiteit, een verandering in de inkomenspositie) dienen onverwijld en spontaan bij de dienst voor de arbeidsmarkt te worden gemeld.
ð
Andere uitkeringen
Tijdens de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekering in uw naam de ziekte- en pensioenverzekeringsbijdragen. U bent ook verzekerd tegen bepaalde ongevallen. De uitkering in verband met gederfd inkomen door insolventie (Insolvenz-Ausfallgeld) wordt uitbetaald door de Federale Bureaus voor sociale bijstand (Bundessoziala¨mter). Deze uitkering wordt toegekend in geval van faillissement of vereffening van een onderneming om de werknemer te beschermen tegen inkomensderving of vertraging in de uitbetaling van gewettigde loonvorderingen.
10. Gezinsuitkeringen A. KINDERBIJSLAG
ð
Rechthebbenden
Oostenrijkse staatsburgers die in Oostenrijk woonachtig zijn of daar hun hoofdverblijfplaats hebben, ontvangen voor hun kinderen (dat wil zeggen nakomelingen, geadopteerde kinderen en hun nakomelingen, stiefkinderen en pleegkinderen)
OOSTENRIJK
kinderbijslag indien deze bij hen inwonen of indien zij grotendeels in hun onderhoud voorzien. Personen voor wie de communautaire bepalingen gelden, worden gelijkgesteld met Oostenrijkse staatsburgers.
ð
Algemene voorwaarden
Recht op kinderbijslag heeft u: — in principe tot het kind meerderjarig is; — voor kinderen die een opleiding volgen in het kader van het leerlingwezen of aan een school voor beroepsonderwijs een vervolgopleiding doen in beginsel tot maximaal de leeftijd van 26 jaar (indien ze echter militaire of vervangende dienst hebben gedaan of indien ze een kind ter wereld hebben gebracht, respectievelijk op de dag waarop ze 26 jaar worden zwanger zijn, of indien ze ernstig gehandicapt zijn, wordt tot en met de leeftijd van 27 jaar kinderbijslag betaald); — zonder leeftijdsgrens voor kinderen die door een handicap naar verwachting blijvend arbeidsongeschikt zijn indien deze handicap is ingetreden vo´o´r de leeftijd van 21 jaar of in de loop van een latere beroepsopleiding, doch vo´o´r de leeftijd van 27 jaar. Recht op kinderbijslag heeft u bv. niet wanneer uw kind vanaf de leeftijd van 19 jaar eigen inkomsten heeft die een bepaald bedrag per maand overschrijden.
ð
Bedrag
Het bedrag van de kinderbijslag wordt vastgesteld op grond van de leeftijd van het kind. Daarnaast wordt nog een extra bedrag toegekend, als er voor twee of meer kinderen kinderbijslag wordt verkregen. Wanneer het om een zwaar gehandicapt kind gaat, wordt de kinderbijslag maandelijks met een bepaald bedrag verhoogd.
ð
Aanvraag en uitbetaling
Kinderbijslag wordt alleen op aanvraag toegekend, met terugwerkende kracht tot maximaal vijf jaar. De aanvraag moet worden ingediend bij de bevoegde belastingdienst, waar u ook voor verdere informatie terecht kunt, door middel van een formulier (voor staatsburgers van de lidstaten een E 401-formulier). In principe wordt de kinderbijslag om de twee maanden, telkens in de eerste maand, door de belastingdienst via een geautomatiseerde procedure betaald. Ontvangers van kindertoelagen zijn verplicht, feiten waardoor het recht daarop vervalt, alsook veranderingen in voor het recht op kindergeld belangrijke gegevens, binnen een maand na het bekend worden daarvan aan de bevoegde belastingdienst te melden.
OOSTENRIJK
B.
ANDERE UITKERINGEN
ð
Bonus in het kader van de moederkindpas
Het gaat hierbij om een eenmalige uitkering die toegekend wordt als het kind e´e´n jaar wordt en de in de moeder-kindpas voorziene medische onderzoeken tijdens de zwangerschap, respectievelijk van het kind plaats hebben gevonden. Op deze bonus kan aanspraak worden gemaakt door de ouder die in hoofdzaak met de zorg voor het kind belast is (referentiedag is de eerste verjaardag van het kind). De ouder moet in Oostenrijk woonachtig zijn en het kind moet — met uitzondering van het EU-gebied — permanent in Oostenrijk verblijven. Het kind of een van beide ouders die met het kind in een gemeenschappelijke huishouding leven, moet de Oostenrijkse nationaliteit hebben. Indien dit niet het geval is, dient de ouder in de drie jaar vo´o´r de eerste verjaardag van het kind permanent in Oostenrijk te zijn geweest. Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschap vallen, zijn in beginsel met Oostenrijkers gelijkgesteld. Het belastbare gezinsinkomen mag in het jaar dat het kind geboren wordt een bepaald bedrag niet te boven gaan. De aanvraag moet bij de belastingdienst van de woonplaats worden ingediend binnen een termijn van twee jaar, te rekenen vanaf de dag waarop het kind een jaar oud is geworden.
ð
Toelage voor kleine kinderen
Deze toelage wordt in het eerste levensjaar van het kind maandelijks (maximaal twaalf keer) uitgekeerd aan de ouder die in het eerste levensjaar in hoofdzaak voor het kind zorgt, indien deze noch weekgeld, noch een opvoedingstoelage of soortgelijke uitkeringen ontvangt. Het kind of de ouder dient de Oostenrijkse nationaliteit te bezitten — indien dit niet het geval is, dient de ouder in de drie jaar vo´o´r de geboorte van het kind permanent in Oostenrijk te zijn geweest —, de ouder dient in Oostenrijk woonachtig te zijn en het kind moet — afgezien van het EU-gebied — permanent in Oostenrijk verblijven. Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschap vallen, zijn in beginsel met Oostenrijkers gelijkgesteld. Het belastbare gezinsinkomen mag niet boven een bepaald bedrag per maand uitkomen (dit bedrag gaat omhoog voor ieder kind waarvoor kinderbijslag wordt verkregen).
143
De aanvraag moet bij de belastingdienst van de woonplaats worden ingediend binnen een termijn van twee jaar, te rekenen vanaf de geboorte van het kind.
ð
Toelage voor meerdere kinderen
Deze maandelijkse toelage wordt naast de kinderbijslag uitbetaald vanaf het derde kind, indien het belastbare gezinsinkomen in het kalenderjaar vo´o´r het jaar waarin de aanvraag wordt ingediend een bepaald bedrag niet te boven gaat. Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschap vallen, zijn in beginsel met Oostenrijkers gelijkgesteld. De toelage voor meerdere kinderen moet ieder jaar opnieuw bij de aangifte van de inkomstenbelasting (voor werknemers) bij de belastingdienst van de woonplaats worden aangevraagd.
C. OPVOEDINGSTOELAGE (KARENZGELD) Een opvoedingstoelage ontvangt u als vervanging voor het inkomen gedurende de periode van de opvoeding van uw kind, indien u hiervoor uw loopbaan onderbreekt of uw normale werktijd vermindert. Analoog met de werkloosheidsuitkering is een beroepsactiviteit met een werkloosheidsverzekering van ten minste e´e´n jaar vereist. De arbeidstijdvakken worden beperkt tot 26 weken indien u meerdere aanvragen heeft ingediend, en tot 20 weken voor jonge moeders/ vaders beneden de 25 jaar. Vaders bij wie het kind inwoont, kunnen enkel een opvoedingstoelage ontvangen indien de moeder hiervan afziet en zij aan de andere genoemde voorwaarden voldoen. Tak van de sociale zekerheid
De opvoedingstoelage bedraagt in 2000 ten minste 406,82 euro (5 598 ATS) per maand; aan alleenstaande ouders of indien de partner een laag inkomen heeft, wordt een extra bedrag van 180,30 euro (2 481 ATS) per maand toegekend. U kunt uw beroepsactiviteit ook in het kader van een deeltijdbaan voortzetten, waardoor het bedrag van uw maandelijkse opvoedingstoelage evenwel wordt beperkt. In geval van een loopbaanonderbreking wordt de opvoedingstoelage maximaal tot de achttiende levensmaand van het kind, en in geval van een deeltijdbetrekking maximaal tot de derde verjaardag toegekend. De toelage wordt uitgekeerd door uw ziekenfonds.
11. Nadere informatie Indien u verder nog vragen heeft, kunt u zich richten tot uw ziekenfonds, uw ongevallenverzekering, de pensioenverzekeringsinstelling, het regionaal bureau van de dienst voor de arbeidsmarkt of uw plaatselijke belastingdienst of bureau voor de kinderbijslag. Bijzonderheden betreffende de sociale verzekering voor zelfstandigen en landbouwers zijn in deze gids niet opgenomen. Hierover kunt u bij de bevoegde verzekeringsinstellingen nadere informatie krijgen. Hieronder vindt u de namen en adressen van instellingen die optreden als verbindingsorgaan in de verschillende takken van de sociale zekerheid. Indien u problemen of vragen heeft in verband met de sociale zekerheid in Oostenrijk of in e´e´n of meer andere lidstaten, kunt u zich ook tot het bevoegde verbindingsorgaan richten. Naam en adres van het verbindingsorgaan
Ziekte-, ongevallen- en pensioenverzekering
Hauptverband der o¨sterreichischen Sozialversicherungstra¨ger Verbindungsstelle Kundmanngasse 21 A-1031 Wien Tel. (43-1) 711 32-0
Werkloosheidsverzekering
Bundesministerium fu¨r Wirtschaft und Arbeit, Sektion VI Stubenring 1 A-1010 Wien Tel. (43-1) 711 00-0
Gezinsuitkeringen
Bundesministerium fu¨r soziale Sicherheit und Generationen, Abteilung V/I Franz-Josefs-Kai 51 A-1010 Wien Tel. (43-1) 711 00-0
144
OOSTENRIJK
PORTUGAL 1. Inleiding Het Portugese stelsel van solidariteit en sociale zekerheid garandeert het recht van allen op sociale zekerheid en bestaat uit drie substelsels: het substelsel van sociale bescherming van de burgers, het substelsel van sociale bescherming van het gezin, en het substelsel voor voorzorg (1). 1.1. Het substelsel van sociale bescherming van de burgers bestaat uit het solidariteitsstelsel en de sociale actie en is bedoeld om de grondrechten inzake sociale bescherming van de burgers in het algemeen te verzekeren, met name van personen die behoeftig zijn, een handicap hebben of met sociale uitsluiting bedreigd worden.
ð
Het solidariteitsstelsel
Krijgt concreet vorm door het gegarandeerd minimuminkomen, de sociale uitkeringen bij invaliditeit, ouderdom en voor weduwen/weduwnaars, en de sociale bijslagen.
ð
De sociale actie
Krijgt concreet vorm door uitkeringen in bepaalde gevallen, en in bijzondere omstandigheden ook verstrekkingen, het gebruik of de vergoeding van diensten en apparaten, en de ondersteuning van programma’s ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting.
De begunstigden van de socialezekerheidsstelsels vallen onder de nationale gezondheidszorg, die medische zorg verstrekt (zie punt 3 A).
ð
De socialezekerheidsstelsels
De socialezekerheidsstelsels dekken verplicht de werknemers en de zelfstandigen, en voorzien in de volgende eventualiteiten: — ziekte (zie punt 3 B), — moederschap, vaderschap en adoptie (punt 3 C), — arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt 4), — invaliditeit (punt 5), — ouderdom (punt 6), — overlijden en nabestaanden (punt 7), — werkloosheid (punt 8). Burgers van een andere lidstaat van de EU die in Portugal werken, vallen in de regel onder een socialezekerheidsstelsel. Onder bepaalde voorwaarden kunnen de verzekeringstijdvakken die zij in e´e´n of meer andere lidstaten hebben vervuld door de Portugese verzekeringsorganen in aanmerking worden genomen bij het vaststellen van hun recht op Portugese prestaties, of bij de berekening van het bedrag van hun uitkering.
ð
Het vrijwillige stelsel
1.2. Het substelsel van sociale bescherming van het gezin bestrijkt iedereen en is gericht op het compenseren van toegenomen lasten voor gezinnen, in de volgende gevallen:
Het vrijwillige stelsel dekt personen in de actieve leeftijd die geen beroep uitoefenen, of die dat wel doen maar niet door de verplichte socialezekerheidsstelsels gedekt zijn, en die zich bij dit stelsel willen aansluiten.
—
gezinslasten (punt 9),
ð
—
handicaps (punt 9),
—
afhankelijkheid (punt 9).
Ambtenaren vallen onder een eigen stelsel, zowel ten aanzien van de sociale zekerheid als van de gezondheidszorg. Het stelsel van de gezinsuitkeringen is evenwel hetzelfde voor alle werknemers, ook voor de ambtenaren.
1.3. Het substelsel voor voorzorg is gebaseerd op wettelijk verplichte bijdragen en heeft tot doel verlies van inkomsten uit beroepsactiviteiten te compenseren. Het bestaat uit de socialezekerheidsstelsels voor alle werknemers en zelfstandigen en uit het vrijwillige stelsel, waarbij zich personen kunnen aansluiten die geen beroepsactiviteit uitoefenen, of die dat wel doen maar niet onder andere verplichte stelsels vallen. (1) De wet die de algemene grondslagen legt voor het stelsel van solidariteit en sociale zekerheid is in februari 2001 van kracht geworden, maar het ontbreekt nog aan uitvoeringsbepalingen. Zolang de nieuwe regels nog niet zijn gepubliceerd, blijft de eerdere wetgeving van kracht. De informatie over de stelsels en de prestaties onder de punten 3 tot en met 10 zal mogelijkerwijs nog aangepast moeten worden.
PORTUGAL
Ambtenaren
2. Organisatie, inschrijving en financiering ð
Socialezekerheidsorganen
De toekenning van socialezekerheidsuitkeringen valt onder bevoegdheid van het Nationaal Centrum voor de pensioenen (Centro Nacional de Penso˜es) en de Districtcentra voor solidariteit en sociale zekerheid (Centros Distritais de Solidariedade e Segurancàa Social, CDSSS). Het eerste orgaan beheert alle verstrekkingen en uitkeringen
145
waarop de verzekerden recht hebben bij invaliditeit of ouderdom; bij overlijden van de verzekerde kent het een pensioen toe aan de nabestaanden. Nagenoeg alle overige prestaties worden toegekend via de Districtcentra voor solidariteit en sociale zekerheid, die elk voor hun eigen district bevoegd zijn. De beroepsziekten vallen onder een afzonderlijke instelling: het Nationaal Centrum voor bescherming tegen beroepsrisico’s. De adressen van die organen vindt u in punt 11. Het verstrekken van gezondheidszorg (medische behandeling) behoort tot de verantwoordelijkheid van de gezondheidscentra (centros de sau´de), die onder de nationale gezondheidszorg vallen, en niet tot de diensten van het stelsel van solidariteit en sociale zekerheid behoren. Dit stelsel dekt arbeidsongevallen niet; dit risico wordt gewoonlijk gedekt door een overeenkomst tussen uw werkgever en een verzekeringsmaatschappij. In de autonome regio Madeira is het Centrum sociale zekerheid Madeira bevoegd voor de toekenning van de socialezekerheidsprestaties, terwijl het Regionale Gezondheidscentrum bevoegd is voor de gezondheidszorg. Deze organen zijn gevestigd in Funchal. In de autonome regio Azoren is het Centrum voor uitkeringen van het Instituut voor het beheer van de socialezekerheidsstelsels, waar de begunstigde ingeschreven is, bevoegd voor de toekenning van uitkeringen bij ziekte en moederschap en de gezinsbijslagen, terwijl het Centrum voor de coordinatie van uitgestelde uitkeringen van het Instituut voor het beheer van de socialezekerheidsstelsels bevoegd is voor invaliditeits- en ouderdomspensioenen en uitkeringen voor nabestaanden. Het departement Internationale betrekkingen en overeenkomsten op het gebied van de sociale zekerheid (Departamento de Relac ào˜es Internacionais de Seguranc àa Social, zie punt 11) fungeert als verbindingsorgaan tussen de Portugese socialezekerheidsorganen en hun buitenlandse tegenhangers. Ook heeft dit orgaan tot taak de buitenlanders die in Portugal komen werken in te lichten over hun rechten en plichten op het gebied van de sociale zekerheid.
ð
Inschrijving
Werknemers hebben enkel recht op uitkeringen of verstrekkingen indien zij bij het socialezekerheidsstelsel zijn ingeschreven. U moet zich laten inschrijven bij het districtcentrum van de plaats waar uw werkgever gevestigd is. Die inschrijving geldt voor uw gehele leven, ook als u later niet meer werkt.
146
Uw werkgever is verplicht ervoor te zorgen dat u wordt ingeschreven. De werknemer is verplicht het begin van zijn werkzaamheden of van zijn arbeidsovereenkomst met een nieuwe werkgever te melden bij het districtcentrum. Doet u dat niet, dan kunt u mogelijk uw rechten op bepaalde verstrekkingen verliezen. Als u werkt als zelfstandige, moet u zelf zorgen voor uw inschrijving bij het districtcentrum van uw woonplaats (zie punt 11).
ð
Bijdragen/premies
Zowel de werknemer als de werkgever moeten premies betalen voor de socialezekerheidsstelsels. In de regel betaalt uw werkgever zowel uw als zijn premie aan het districtcentrum, en trekt hij vervolgens het werknemersaandeel af van het loon. Ofwel draagt hij maandelijks 34,75 % van het loon af aan het districtcentrum, waarvan 11 % ten laste van de werknemer komt. Zelfstandigen betalen 25,4 % van hun inkomen als premie indien ze enkel bij het verplichte stelsel aangesloten zijn, of 32 % indien ze voor het ruimere stelsel hebben gekozen. Bij de wet zijn voor bepaalde gevallen lagere premies vastgesteld, met name voor non-profitinstellingen en voor economisch zwakke sectoren. De financiering van de verzekering tegen arbeidsongevallen komt volledig ten laste van uw werkgever. De gezondheidszorg wordt door de staat gefinancierd. De verzekering tegen arbeidsongevallen is verplicht voor zelfstandigen.
ð
Geschillen
Indien u meent in uw rechten als verzekerde te zijn aangetast, kunt u een bezwaarschrift indienen bij de instantie die bevoegd is om u die prestatie waarop u recht meent te hebben, toe te kennen. Indien uw aanvraag om een uitkering of een verstrekking, of uw bezwaarschrift, afgewezen wordt, of indien uw inschrijving in het algemeen stelsel geweigerd werd, kunt u zich tot de Administratieve Rechtbank (Tribunal Administrativo) wenden voor de erkenning van uw rechten.
3. Ziekte en moederschap A. VERSTREKKINGEN De voorzieningen op het gebied van de gezondheidszorg zijn zowel van preventieve als van curatieve aard; ze omvatten naast de consulten van huisartsen en van specialisten ook de visites aan huis, de behandelingskosten, aanvullende diagnoses, gespecialiseerde behandelingen,
PORTUGAL
farmaceutische producten, aanvullende therapeutische hulpmiddelen zoals brillen, oogprothesen en tandprothesen, opname in een ziekenhuis enzovoort.
huizen en verpleegeenheden van gezondheidscentra.
Alle staatsburgers van Portugal en van de andere lidstaten van de EU die aangesloten zijn bij de nationale gezondheidsdienst, hebben recht op deze verstrekkingen. Zij worden trouwens verstrekt voor de gehele duur van de ziekte, zonder beperking in de tijd.
Geneesmiddelen die voorgeschreven zijn door e´e´n van de medische instanties kunnen bij elke apotheek worden afgehaald op voorlegging van het recept. De staat betaalt een bepaald percentage van dat geneesmiddel, terwijl uzelf de rest betaalt. Het percentage dat door de staat wordt vergoed, hangt af van de indeling van het desbetreffende geneesmiddel in e´e´n van de drie schalen; het varieert van 20 % tot 100 %.
ð
Medische behandeling
De gezondheidszorg wordt doorgaans verstrekt in de gezondheidscentra (centros de sau´de) en de bijhuizen daarvan. Indien de gezondheidscentra u niet binnen de 72 uur kunnen behandelen, heeft u het recht een beroep te doen op een ziekenfondsarts. In noodgevallen kunt u ook een beroep doen op de dichtstbijzijnde hulpdienst (Servic ào de Atendimento Permanente, SAP) en/of op een openbaar ziekenhuis. Indien u meer dan drie maanden dient te wachten alvorens te worden opgenomen in een openbaar ziekenhuis, mag u zich laten behandelen in e´e´n van de particuliere ziekenhuizen waarmee de nationale gezondheidsdienst een overeenkomst heeft gesloten. U betaalt zelf een vaste bijdrage in de kosten van de meeste behandelingen, met name voor consulten (zowel in de gezondheidscentra als in de aangesloten ziekenhuizen) en voor elke bijkomende diagnose. Alle kosten die bovenop dat vaste bedrag komen, worden door de gezondheidsdienst gedragen. Veel personen zijn echter vrijgesteld van de betaling van die vaste bijdrage, met name degenen die behoren tot de volgende categoriee¨n: — vrouwen tijdens de zwangerschap of het bevallingsverlof, — kinderen tot en met 12 jaar, — gepensioneerden van wie het pensioen niet hoger is dan het nationaal minimumloon, alsmede hun gezinsleden, — werklozen die bij de arbeidsbureaus ingeschreven zijn, alsmede hun echtgenote en kinderen ten laste, — werknemers die niet meer verdienen dan het nationaal minimumloon, alsmede hun echtgenote en kinderen ten laste, — de meeste gehandicapten of langdurig of ongeneeslijk zieken, — personen die een maandelijkse lijfrente ontvangen. Bovendien moeten geen eigen bijdragen worden betaald bij opname en behandeling in zieken-
PORTUGAL
ð
Geneesmiddelen
Voor bijkomende medische hulpmiddelen en prothesen (zoals brillen) vergoedt de gezondheidsdienst een bepaald bedrag; naar gelang van de omstandigheden zijn daarvoor bepaalde percentages vastgesteld.
ð
De verstrekking van medische hulp in andere lidstaten van de EU
Indien u in Portugal werkt, en uw gezinsleden ten laste recht hebben op de Portugese gezondheidszorg maar op het grondgebied van een andere lidstaat verblijven, moet u een formulier E 109 aanvragen bij het Districtcentrum voor solidariteit en sociale zekerheid (CDSSS) waaronder u ressorteert. Twee exemplaren van dit formulier stuurt u naar uw gezinsleden met het oog op hun inschrijving bij het ziekteverzekeringsorgaan van hun woonland, zodat zij daar ook recht hebben op de voorzieningen van de gezondheidszorg. Indien u tijdelijk naar een andere lidstaat trekt terwijl u in Portugal werkt, moet u vo´o´r uw vertrek formulier E 111 aanvragen bij uw Districtcentrum voor solidariteit en sociale zekerheid.
B.
UITKERINGEN BIJ ZIEKTE
Indien u tijdelijk arbeidsongeschikt bent om een andere reden dan arbeidsongeval of beroepsziekte (zie punt 4), kunt u in aanmerking komen voor ziekengeld.
ð
Voorwaarden en duur
Om recht te hebben op het ziekengeld, moet u gedurende ten minste zes kalendermaanden (eventueel met onderbrekingen) in loondienst hebben gewerkt. Bovendien moet u in de loop van de vier maanden vo´o´r het ziekteverlof ten minste twaalf dagen in loondienst hebben gewerkt. Als werknemer krijgt u geen ziekengeld voor de eerste drie dagen verzuim, maar in geval van tuberculose of ziekenhuisopname tijdens de eerste drie verzuimdagen wordt het ziekengeld vanaf de eerste dag betaald.
147
De uitkering wordt beperkt tot maximaal 1 095 dagen, en na afloop daarvan kan u eventueel een beroep doen op het stelsel van de invaliditeitsverzekering (zie punt 5). Bij tuberculose wordt de uitkering voor de gehele duur van de arbeidsongeschiktheid toegekend. Het ziekengeld voor zelfstandigen die voor de uitgebreidere beschermingsregeling hebben gekozen, loopt maximaal 365 dagen (behalve bij tuberculose) en wordt niet uitgekeerd gedurende de eerste 30 dagen arbeidsongeschiktheid, behalve bij ziekenhuisopname en tuberculose.
ð
Bedrag van de uitkering
De dagvergoeding bij ziekte bedraagt 65 % van uw gemiddeld dagloon van de laatste zes maanden die voorafgingen aan de tweede maand vo´o´r de maand waarin de arbeidsongeschiktheid begon. Wanneer het ziekteverlof langer dan 365 opeenvolgende dagen duurt, wordt de dagvergoeding opgetrokken tot 70 %. Bij tuberculose wordt 80 % of zelfs 100 % van het gemiddelde loon toegekend. De uitkering kan nooit lager zijn dan 30 % van het minimumloon, behalve indien uw vroeger gemiddeld inkomen lager was dan het minimumloon. In dat geval is de uitkering even hoog als uw vroeger loon.
ð
Formaliteiten
Indien een ziekte of een ongeval een tijdelijke arbeidsongeschiktheid als gevolg heeft, zal het gezondheidscentrum van de streek waar u woont een verklaring van arbeidsongeschiktheid opstellen. De begunstigde dient de verklaring van tijdelijke arbeidsongeschiktheid door te geven aan het Districtcentrum voor solidariteit en sociale zekerheid waaronder hij of zij valt. Het CDSSS zal vervolgens het ziekengeld vaststellen en uitbetalen.
C. MOEDERSCHAP, VADERSCHAP EN ADOPTIE De geboorte of de adoptie van een kind, alsook werkverzuim om voor minderjarige of gehandicapte kinderen te zorgen, of om voor ernstig gehandicapten of chronisch zieken te zorgen, of de geboorte van kleinkinderen, kan recht geven op de volgende uitkeringen: — uitkering bij moederschap; — vaderschapsuitkering; — adoptie-uitkering; — uitkering bij zorg voor zieke of gehandicapte kinderen; — uitkering bij zorg voor ernstig gehandicapten of chronisch zieken; — uitkering bij ouderschapsverlof; — uitkering bij speciaal verlof voor grootouders;
148
— —
uitkering bij bijzondere risico’s; gezondheidszorg (zie punt A).
Een werkende vrouw die onder een van de socialezekerheidsstelsels valt, heeft bij de geboorte van een kind recht op de moederschapsuitkering. Vaders die in loondienst werken, hebben recht op een uitkering voor vaderschapsverlof gedurende de eerste maand na de geboorte van een kind. Verder hebben zij, evenals zelfstandigen, ook recht op deze uitkering wanneer het moederschapsverlof na de geboorte van het kind onderbroken wordt wegens een fysieke of mentale ziekte van de moeder, of wegens haar overlijden, en ook indien de ouders daar gezamenlijk toe besluiten. Als een verzekerde (man of vrouw) een kind van minder dan vijftien jaar oud adopteert, heeft hij/zij recht op een adoptie-uitkering wanneer zij/hij haar/zijn beroepsbezigheden neerlegt om dat kind te verzorgen. Wanneer een kind van minder dan 10 jaar (of ongeacht de leeftijd, indien het een gehandicapt kind betreft) ziek wordt of een ongeval krijgt, heeft de moeder of vader recht op een verzorgingsuitkering. Werknemers hebben recht op een uitkering voor zorg voor geadopteerde of stiefkinderen die ernstig gehandicapt of chronisch ziek zijn en nog geen twaalf jaar oud zijn. Vaders die werknemer zijn, hebben recht op een ouderschapsverlofuitkering gedurende de eerste twee weken, op voorwaarde dat dit verlof onmiddellijk op het moederschaps- of vaderschapsverlof volgt. Werknemers kunnen verlof opnemen bij de geboorte van kleinkinderen, indien de ouders jongeren tot 16 jaar zijn, op voorwaarde dat zij met deze samenwonen, en hebben dan ook recht op de uitkering bij speciaal grootouderschapsverlof. Werkneemsters hebben recht op een uitkering voor specifieke risico’s ter compensatie van de inkomensderving tijdens het verlof wegens zwangerschap, bevalling en lactatie, in geval van een risico voor de gezondheid en de veiligheid van de vrouw, en bij vrijstelling van nachtarbeid.
ð
Voorwaarden en duur van de uitkeringen
Om recht te hebben op deze uitkeringen moet u ten minste zes maanden in loondienst hebben gewerkt. De moederschapsuitkering wordt betaald gedurende 120 dagen, waarvan 90 dagen direct op de bevalling dienen te volgen. Na de bevalling dient ten minste zes weken verplicht moederschaps-
PORTUGAL
verlof te worden opgenomen. Bij abortus heeft men recht op minimaal 14 en maximaal 30 dagen verlof. Er zijn ook nog andere bepalingen betreffende de geboorte van tweelingen, klinische risico’s voor moeder of kind en opname in het ziekenhuis van moeder of kind. De uitkering voor vaderschapsverlof loopt gedurende vijf dagen, opeenvolgend of met onderbrekingen, en de uitkering bij ouderschapsverlof 15 dagen, op voorwaarde dat het verlof onmiddellijk op het moederschaps- of vaderschapsverlof volgt. De uitkering bij adoptie loopt 100 dagen, en de uitkering bij verzorging van zieke of gehandicapte kinderen wordt gedurende maximaal 30 dagen per jaar en per kind toegekend. De duur van de uitkeringen bij zorg voor ernstig gehandicapten en chronisch zieken is zes maanden, verlengbaar tot een maximum van vier jaar, en de duur van de uitkering voor speciaal verlof voor grootouders is maximaal 30 dagen. De uitkering bij specifieke risico’s wordt uitbetaald zolang dat nodig is om blootstelling te vermijden, en gedurende 112 dagen bij vrijstelling van nachtarbeid.
ð
Bedrag van de uitkeringen
De uitkeringen bij moederschap, vaderschap, ouderschapsverlof en speciaal verlof voor grootouders bedragen 100 % van uw gemiddelde loon in de zes maanden die voorafgaan aan de tweede maand vo´o´r het ontstaan van het recht op de uitkering. Deze uitkering kan niet minder bedragen dan 50 % van het minimumloon. De uitkeringen bij zorg voor zieke minderjarige of gehandicapte kinderen, bij zorg voor ernstig gehandicapten en chronisch zieken, en bij specifieke risico’s, bedragen 65 % van het referentieloon. De uitkering bij zorg voor ernstig gehandicapten en chronisch zieken kan niet meer bedragen dan het hoogste minimumloon.
ð
Formaliteiten
U moet deze uitkeringen aanvragen bij uw Districtcentrum (CDSSS) binnen de zes maanden vanaf de eerste dag van het werkverzuim. Uw aanvraag moet door bewijsstukken worden gestaafd. Ook moet u een verklaring van de gezondheidsdienst en/of een uittreksel van de burgerlijke stand voorleggen.
4. Arbeidsongevallen en beroepsziekten De werkgever is verplicht zijn werknemers tegen arbeidsongevallen te verzekeren. Over het algemeen wordt de verantwoordelijkheid daarvoor overgedragen aan verzekeringsmaatschappijen,
PORTUGAL
aangezien de sociale zekerheid die risico’s niet dekt. Zelfstandigen zijn verplicht zich tegen arbeidsongevallen te verzekeren. Daarentegen heeft het algemeen socialezekerheidsstelsel wel voorzieningen in geval van beroepsziekten. Hoewel er dus verschillende verzekeraars zijn, worden bij arbeidsongevallen nagenoeg dezelfde verstrekkingen en uitkeringen verleend als bij beroepsziekten: — medische en chirurgische behandeling, geneesmiddelen en andere gezondheidszorg, zoals ziekenhuisopname, verpleging enz.; — vergoeding wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid; — voorlopig pensioen; — vergoeding en pensioen bij blijvende arbeidsongeschiktheid; — uitkering bij ernstige blijvende arbeidsongeschiktheid; — uitkering bij sterfgeval en vergoeding van de begrafeniskosten; — pensioen voor nabestaanden; — aanvullende pensioenuitkering; — aanvullende uitkeringen in juli en december; — uitkering voor aanpassing van de woning; — uitkering voor het volgen van beroepsopleidingscursussen. Al wie in loondienst werkt, ongeacht het feit of de arbeid al dan niet met winstoogmerken wordt verricht en, bij hun overlijden, de leden van hun gezin, hebben recht op deze prestaties. Bij beroepsziekten kan de verzekering bovendien tot de zelfstandigen worden uitgebreid.
ð
Voorwaarden en duur van de uitkering
Een ongeval wordt normaliter beschouwd als een arbeidsongeval indien het plaatsvindt op de werkplek tijdens de werkuren, en een lichamelijk letsel, een functionele storing of een ziekte heeft veroorzaakt die leidt tot de dood of tot een gehele of gedeeltelijke, blijvende of tijdelijke vermindering van de arbeidsgeschiktheid en de verdiencapaciteit. Uitkeringen en verstrekkingen bij beroepsziekte kunnen worden toegekend aan een werknemer die een beroepsziekte heeft opgelopen als gevolg van de risico’s door de aard van zijn werk, of als gevolg van de risico’s waaraan hij in zijn gebruikelijke werkomgeving is blootgesteld. Bovendien stelt de lijst van de officie¨le beroepsziekten de maximumduur vast tussen de bee¨indiging van de blootstelling aan het risico, en het tijdstip waarop de ziekte zich openbaart.
149
De uitkeringen en verstrekkingen worden voortgezet zolang de gevolgen van het ongeval of de ziekte niet verdwenen zijn.
ð
Bedrag
Het bedrag van de uitkeringen hangt af van de aard en de graad van de arbeidsongeschiktheid, van het vroegere basisloon van de verzekerde, en in bepaalde gevallen ook van het aantal gezinsleden ten laste.
ð
Formaliteiten
Bij een arbeidsongeval dient u zich te wenden tot de verzekeringsmaatschappij waarbij uw werkgever verzekerd is, of tot de maatschappij waarnaar hij u verwijst. Gewoonlijk moeten daarbij bepaalde termijnen in acht worden genomen, en de formaliteiten verschillen naar gelang van de maatschappij. Het is dus beter reeds tevoren ingelicht te zijn over wat u bij een arbeidsongeval moet doen. Indien u door een beroepsziekte getroffen wordt, moet u een aanvraag indienen bij het Nationaal Centrum voor bescherming tegen beroepsrisico’s (in punt 11 vindt u het adres). Gewoonlijk zorgen de openbare gezondheidsdiensten voor alles wat verband houdt met de medische kant (zie punt 3 A). Uw behandelende arts zal beoordelen of uw ziekte al dan niet verband houdt met uw beroep; die verklaring is onmisbaar om voor deze specifieke voorzieningen in aanmerking te komen. Voor de overlijdensuitkering moeten de overlijdensakte en de kwitanties in verband met de begrafeniskosten worden ingediend.
5. Invaliditeit Bij invaliditeit heeft u eventueel recht op: — een invaliditeitspensioen; — een toeslag wegens afhankelijkheid. Een invaliditeitspensioen kunt u aanvragen indien uw blijvende arbeidsongeschiktheid zo erg is, dat u niet meer dan e´e´nderde kan verdienen van het loon dat u normaal zou hebben ontvangen bij de voltijdse uitoefening van uw beroep. U heeft geen recht op een invaliditeitspensioen indien uw arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte, of wanneer u voldoet aan de voorwaarden voor een ouderdomspensioen. Alle werknemers die aangesloten zijn bij een op premies berustende socialezekerheidsregeling kunnen aanspraak maken op de invaliditeitsuitkeringen.
150
ð
Voorwaarden en duur
Om recht te hebben op een invaliditeitspensioen moet u ten minste vijf jaar socialezekerheidspremies hebben betaald. Voor die berekening worden enkel jaren met ten minste 120 premiedagen in aanmerking genomen. Uw recht op de uitkeringen blijft gehandhaafd zolang de redenen voor de erkenning van uw invaliditeit blijven bestaan, maar ten hoogste tot op de datum waarop dit pensioen omgezet wordt in een ouderdomspensioen. Wanneer na afloop van de maximumduur voor het ziekengeld (1 095 dagen) vastgesteld wordt dat uw arbeidsongeschiktheid van blijvende aard is, kunt u overgaan naar de invaliditeitsverzekering. Om recht te hebben op de toeslag wegens afhankelijkheid moet u afhankelijk zijn van de hulp van een andere persoon voor de vervulling van basisbehoeften. Deze afhankelijkheid dient te worden geattesteerd door het Centrum voor de verificatie van arbeidsongeschiktheid, dat zal vaststellen of het afhankelijkheid van de eerste of de tweede graad betreft.
ð
Bedrag
Het invaliditeitspensioen wordt als volgt berekend: voor ieder kalenderjaar waarin u ten minste 120 premiedagen heeft betaald, ontvangt u 2 % van het gemiddelde loon dat u heeft ontvangen in de tien hoogstbetaalde van de 15 laatste jaren. Het pensioen bedraagt nooit minder dan 30 % en nooit meer dan 80 % van uw voorafgaande gemiddelde inkomen. Er is een gegarandeerd minimum, dat naar gelang van het aantal jaren waarin bijdragen zijn betaald, varieert van 65 % tot 100 % van het nationaal minimuminkomen. Indien het pensioen minder bedraagt dan de gegarandeerde minima, wordt het verschil bijgepast door een sociale toeslag ten bedrage van het verschil tussen het gegarandeerd minimum en het pensioen van het algemene stelsel. In december krijgen de pensioengerechtigden een kersttoelage en in juli een 14e maand; beide bedragen zijn gelijk aan e´e´n maand pensioen. Het invaliditeitspensioen van het algemeen stelsel mag eventueel gecumuleerd worden met andere invaliditeits- of ouderdomspensioenen van andere sociale regelingen, met name met de uitkeringen in verband met arbeidsongevallen en beroepsziekten. Ook mag een invaliditeitspensioen gecumuleerd worden met een arbeidsinkomen. De som van het pensioen en de inkomsten uit een beroep mag niet meer bedragen dan het gemiddeld loon dat als basis voor de pensioenberekening heeft gediend. Bij overschrijding van dit bedrag wordt het surplus van het pensioen afgetrokken.
PORTUGAL
Het bedrag van de afhankelijkheidstoeslag bedraagt 50 % van het sociale pensioen in situaties van afhankelijkheid van de eerste graad, en 90 % in situaties van afhankelijkheid van de tweede graad.
ð
Formaliteiten
Het invaliditeitspensioen en de afhankelijkheidstoeslag moeten worden aangevraagd bij het Districtcentrum van uw woonplaats, met gebruikmaking van de daarvoor bestemde formulieren en met de daarin verlangde bewijsstukken (kopiee¨n van uw identiteitsbewijs en van uw belastingbetalerkaart, en voor de afhankelijkheidstoeslag ook bewijsstukken betreffende de identiteit van de persoon of organisatie die hulp verleent).
6. Uitkeringen bij ouderdom Bij ouderdom kan recht ontstaan op: — een ouderdomspensioen; — een toeslag wegens afhankelijkheid. Alle werknemers die bij een op premies berustend socialezekerheidsstelsel aangesloten zijn, hebben recht op de ouderdomsuitkeringen.
ð
Voorwaarden en duur van de uitkering
Om recht te hebben op een ouderdomspensioen moet u de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt en lang genoeg socialezekerheidsbijdragen hebben betaald. De pensioenleeftijd is 65 jaar, zowel voor mannen als voor vrouwen. Onder bepaalde voorwaarden kan echter eerder aanspraak worden gemaakt op een pensioen. Indien men al op 55-jarige leeftijd het pensioen aanvraagt (en 30 jaar heeft gewerkt), wordt een korting toegepast. Indien men daarentegen pas met 65 pensioen aanvraagt (en ten minste 40 jaar heeft gewerkt), ontvangt men een bonus in de vorm van een verhoging van het pensioenbedrag. Er bestaan nog andere bepalingen die vervroegd pensioen mogelijk maken voor bepaalde categoriee¨n werknemers. Onder bepaalde voorwaarden mogen werklozen reeds een ouderdomspensioen aanvragen vanaf 60 jaar. Om recht te hebben op een ouderdomspensioen moet u bovendien aantonen dat u ten minste 15 jaar bijdragen heeft betaald. Daarvoor worden enkel de jaren met ten minste 120 premiedagen in aanmerking genomen. Het ouderdomspensioen wordt voor de rest van het leven uitbetaald. Wat de toeslag wegens afhankelijkheid betreft, gelden dezelfde voorwaarden als wanneer die toeslag bij een invaliditeitspensioen wordt toegekend (zie punt 5).
PORTUGAL
ð
Bedrag
Het ouderdomspensioen wordt als volgt berekend: voor ieder kalenderjaar waarin u ten minste 120 premiedagen heeft betaald, ontvangt u 2 % van het gemiddelde loon dat u heeft ontvangen in de tien hoogstbetaalde van de 15 laatste jaren. Het pensioen bedraagt nooit minder dan 30 % en nooit meer dan 80 % van uw voorafgaande gemiddelde inkomen. Er is een gegarandeerd minimum, dat naar gelang van het aantal jaren waarin bijdragen zijn betaald, varieert van 65 % tot 60 % van het nationaal minimuminkomen. Indien het pensioen minder bedraagt dan de gegarandeerde minima, wordt het verschil bijgepast door een sociale toeslag ten bedrage van het verschil tussen het gegarandeerd minimum en het pensioen van het algemene stelsel. In december ontvangen de gepensioneerden een kerstpremie en in juli een 14e maand; beide bedragen zijn gelijk aan e´e´n maand pensioen. Het ouderdomspensioen mag gecumuleerd worden met beroepsinkomsten.
ð
Formaliteiten
Om uw ouderdomspensioen aan te vragen, zendt u het daarvoor bestemde formulier naar het Nationaal Centrum voor pensioenen (het adres vindt u in punt 11) of naar het Districtcentrum voor solidariteit en sociale zekerheid van de streek waar u werkt of woont, met de daarin verlangde bewijsstukken (kopiee¨n van uw identiteitsbewijs en van uw belastingbetalerkaart). Voor het aanvragen van de afhankelijkheidstoeslag dient u het daarvoor bestemde formulier te gebruiken en de bovengenoemde bewijsstukken bij te voegen, en ook bewijsstukken betreffende de identiteit van de persoon of organisatie die hulp verleent.
7. Uitkeringen bij overlijden en pensioenen voor nabestaanden De op premies berustende socialezekerheidsstelsels kunnen bij overlijden van e´e´n van hun verzekerden aan de nabestaanden de volgende uitkeringen toekennen: — het nabestaandenpensioen; — de overlijdensuitkering; — een toeslag wegens afhankelijkheid. Recht op de nabestaandenuitkeringen hebben in de eerste plaats de langstlevende echtgeno(o)t(e), ex-echtgeno(o)t(e), de daarmee gelijkgestelde persoon, en de kinderen of de personen die daarmee gelijkgesteld zijn. Indien deze er niet zijn, kunnen de uitkeringen toegekend worden aan bloedverwanten of aangetrouwde familieleden die ten tijde
151
van het overlijden ten laste van de verzekerde kwamen.
ð
Voorwaarden en duur van de uitkeringen
Zowel de overledene als zijn nabestaanden moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. De verzekerde moet ten minste 36 maanden bijdragen hebben betaald op het ogenblik van zijn/haar overlijden. De (ex-)echtgeno(o)t(e) moet normaal ten minste e´e´n jaar met de overledene gehuwd zijn geweest, en bij scheiding van tafel en bed of bij echtscheiding moet de (ex-)echtgeno(o)t(e) op de datum van overlijden alimentatie hebben ontvangen. De met een echtgeno(o)t(e) gelijkgestelde persoon moet ten minste twee jaar met de overledene samengeleefd hebben, en een wettelijk erkend recht op alimentatie hebben. De kinderen of gelijkgestelde personen hebben recht op het pensioen tot de leeftijd van 18 jaar; dit wordt verlengd tot 25 of 27 jaar wegens studies, terwijl het onbeperkt is bij gehandicapte kinderen die als zodanig recht hebben op gezinsuitkeringen. De overlijdensuitkering wordt toegekend aan de gezinsleden van de overledene, zonder garantieperiode. Indien niemand van de familieleden recht heeft op de overlijdensuitkering, kan een vergoeding voor de begrafeniskosten uitgekeerd worden aan degene die aantoont deze kosten te hebben betaald. De toeslag wegens afhankelijkheid wordt uitbetaald aan rechthebbenden op een nabestaandenpensioen die zich in een situatie van afhankelijkheid bevinden en niet zelfstandig de handelingen van het dagelijks leven kunnen verrichten.
ð
Bedrag
Het nabestaandenpensioen bedraagt een percentage van het pensioen dat de verzekerde ontving of zou hebben ontvangen als uitkering bij arbeidsongeschiktheid of ouderdom op de datum van zijn overlijden. Dit percentage bedraagt: — 60 % voor de (ex-)echtgeno(o)t(e) of 70 % voor beiden; — 20 %, 30 % of 40 % voor de kinderen en de gelijkgestelde personen, naargelang er een, twee of meer begunstigden zijn. Deze percentages worden opgetrokken tot 40 %, 60 % of 80 % indien er geen overlevende pensioengerechtigde (ex-)echtgeno(o)t(e) is.
echtgeno(o)t(e) en de helft aan de kinderen of met hen gelijkgestelden. Indien er geen nabestaanden van een van deze categoriee¨n zijn, wordt het volledige bedrag aan de andere categorie uitbetaald. Het bedrag van de toeslag wegens afhankelijkheid wordt geı¨ndexeerd op het bedrag van het sociale pensioen van het algemene stelsel en varieert naar gelang van de mate van afhankelijkheid: eerste graad — 50 % van het sociale pensioen; tweede graad — 90 %.
ð
Formaliteiten
U kunt nabestaandenpensioen en/of een overlijdensuitkering aanvragen met behulp van een speciaal formulier dat u stuurt naar het Nationaal Centrum voor pensioenen of naar het Districtcentrum (CDSSS) van uw woonplaats. In punt 11 vindt u de adressen van deze organen. Bij de aanvraag moeten de geboorteakte en een overlijdensverklaring van de verzekerde alsmede een fotokopie van het identiteitsbewijs van de aanvrager worden gevoegd. De uitkering wegens afhankelijkheid dient aangevraagd te worden bij het districtcentrum van de woonplaats van de aanvrager, eveneens met identiteitsbewijs, met gebruikmaking van het daarvoor bestemde formulier. Het systeem voor de beoordeling van invaliditeit/arbeidsongeschiktheid van het CDSRSS bepaalt of er sprake is van een situatie van afhankelijkheid en over de mate van afhankelijkheid.
8. Werkloosheid Bij onvrijwillige werkloosheid heeft u recht op een of meer van deze drie uitkeringen: — de gewone werkloosheidsuitkering (subsı´dio de desemprego); — de sociale werkloosheidsuitkering (subsı´dio social de desemprego); — de uitkering bij gedeeltelijke werkloosheid (subsı´dio de desemprego parcial).
ð
Voorwaarden en duur van de uitkeringen
Om recht te hebben op de uitkering moet u tot werken in staat zijn, beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt, en ingeschreven zijn bij uw plaatselijk arbeidsbureau (centro do emprego).
In december en juli krijgen de gepensioneerden een kersttoelage en een veertiende maand, die beiden gelijk zijn aan e´e´n maand pensioen.
U heeft recht op een werkloosheidsuitkering indien u in de 24 maanden vo´o´r het begin van de werkloosheid ten minste 540 dagen in loondienst heeft gewerkt.
De overlijdensuitkering wordt in e´e´n keer betaald en is gelijk aan zesmaal een referentieloon ter hoogte van ten minste het nationaal minimumloon. De helft daarvan wordt betaald aan de (ex-)
Voor de sociale werkloosheidsuitkering moet u in de twaalf maanden die aan het begin van de werkloosheid voorafgaan ten minste 180 dagen in loondienst hebben gewerkt. Deze uitkering wordt
152
PORTUGAL
ook toegekend indien u na afloop van de gewone werkloosheidsuitkering nog geen werk heeft gevonden. De sociale werkloosheidsuitkering wordt evenwel alleen toegekend aan werknemers met een gezinsinkomen dat per hoofd niet meer bedraagt dan 80 % van het gegarandeerd minimumloon. De duur van de werkloosheidsuitkering hangt af van de leeftijd van de werknemer, en varieert van twaalf tot 30 maanden. Begunstigden van 45 jaar en ouder ontvangen de uitkering twee maanden langer voor elke vijf jaar betaald werk in de 20 jaar voorafgaande aan de werkloosheid. De sociale werkloosheidsuitkering duurt even lang, behalve als ze toegekend is na afloop van een vroeger toegekende gewone werkloosheidsuitkering; in dat geval wordt de uitkeringsduur gehalveerd. Vanaf 55 jaar wordt de sociale werkloosheidsuitkering doorbetaald tot 60 jaar, waarna een ouderdomspensioen kan worden aangevraagd. Er zijn verder bepalingen die de overstap naar een ouderdomspensioen vanaf 55 jaar mogelijk maken voor begunstigden die 50 jaar of ouder waren op het moment dat zij werkloos werden, maar in dat geval wordt het bedrag van het pensioen gekort. Men heeft recht op een uitkering bij gedeeltelijke werkloosheid indien men een werkloosheidsuitkering ontvangt, een parttimearbeidsovereenkomst sluit, en voldoet aan andere voorwaarden betreffende de hoogte van het loon en het aantal gewerkte uren. Deze uitkering gaat in vanaf het begin van de parttimearbeidsovereenkomst en de duur is de resterende duur van de lopende werkloosheidsuitkering.
ð
Bedrag
Het dagtarief van de werkloosheidsuitkering is 65 % van het referentieloon, dat overeenkomt met het gemiddeld daginkomen van de laatste twaalf kalendermaanden voorafgaande aan de tweede maand vo´o´r het begin van de werkloosheid. De werkloosheidsuitkering mag evenwel niet minder bedragen dan het minimumloon (behalve indien het referentieloon lager was dan het minimumloon), en mag ook niet meer bedragen dan driemaal datzelfde minimumloon. De sociale werkloosheidsuitkering bedraagt tussen 80 % en 100 % van het hoogste wettelijk gegarandeerde minimumloon, afhankelijk van de vraag of de begunstigde alleenstaand is of een gezin heeft, en kan niet meer bedragen dan het referentieloon. Het bedrag van de uitkering bij gedeeltelijke werkloosheid komt overeen met het verschil tussen de werkloosheidsuitkering, vermeerderd
PORTUGAL
met 25 %, en de voor het werk in deeltijd ontvangen beloning.
ð
Formaliteiten
Werkloosheidsuitkeringen dienen te worden aangevraagd bij het CDSSS waaronder de betrokkene valt, of dat van zijn woonplaats, en wel binnen de eerste 90 dagen van de werkloosheid, met gebruikmaking van het daartoe bestemde formulier, plus een verklaring van de werkgever waaruit de werkloosheid en de hoogte van het laatst ontvangen loon blijken, plus een verklaring van het arbeidsbureau van de woonplaats, waaruit blijkt dat de arbeidsgeschiktheid en de beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt zijn beoordeeld.
9. Gezinsuitkeringen De volgende uitkeringen kunnen worden toegekend: — gezinsuitkering voor kinderen en jongeren; — uitkering voor het bezoeken van instellingen voor speciaal onderwijs; — levenslange maandelijkse uitkering; — uitkering voor hulp van derden; — begrafenisuitkering (bedrag ineens). De begrafenisuitkering wordt toegekend bij het overlijden van de verzekerde of van de volgende gezinsleden: zijn/haar echtgeno(o)t(e), kinderen ten laste, kinderen die de levenslange maandelijkse uitkering ontvangen, en ouders of grootouders ten laste. In alle gevallen dienen de uitgaven aangetoond te worden. Kinderen en gelijkgestelde personen (stiefkinderen, geadopteerde kinderen, pleegkinderen enz.) hebben recht op alle uitkeringen op permanente basis. Voor eenzelfde feit kan slechts e´e´n uitkering worden toegekend, ook als er verschillende uitkeringsgerechtigden zijn. De gezinsuitkering voor kinderen en jongeren wordt verhoogd indien er sprake is van een handicap. Deze uitkering is hoger gedurende de eerste twaalf maanden van het leven en kan worden aangepast vanaf het derde rechthebbende kind.
ð
Voorwaarden en duur van de uitkeringen
Om in aanmerking te komen voor deze uitkeringen dient u gewerkt te hebben en bijdragen te hebben betaald in de loop van de twaalf maanden voorafgaande de tweede kalendermaand voor de indiening van de aanvraag of het moment van verificatie van het voor de toekenning bepalende feit (deze voorwaarde geldt niet voor gepensioneerden). Verder is het ook een voorwaarde dat het gezinslid ten laste van de begunstigde
153
komt en geen beroepsactiviteit uitoefent die onder het verplichte stelsel van sociale bescherming valt. De gezinsuitkering voor kinderen en jongeren wordt betaald tot het zestiende levensjaar is voltooid (of tot 24 jaar voor gehandicapte kinderen). De uitkering kan echter ook nog worden verlengd tot 18, 20 of 24 jaar, indien de kinderen zijn ingeschreven bij een instelling voor voortgezet of hoger onderwijs, of een beroepsopleiding volgen, en daarvoor geen studiebeurs, opleidingstoelage of stagevergoeding ontvangen (van meer dan tweederde van het minimumloon). De gehandicaptentoelage wordt betaald voor gehandicapte kinderen van jonger dan 24 jaar die een instelling voor speciaal onderwijs (ook internaten) bezoeken of specifieke individuele pedagogische of therapeutische bijstand nodig hebben. De uitkering voor het bezoeken van een instelling voor speciaal onderwijs wordt betaald voor gehandicapte kinderen van jonger dan 24 jaar die een dergelijke particuliere instelling bezoeken (met of zonder winstoogmerk) en ook buiten die instelling individuele bijstand nodig hebben. De levenslange maandelijkse uitkering wordt toegekend aan kinderen van ouder dan 24 jaar die een handicap hebben waardoor zij niet in staat zijn zelf in hun levensonderhoud te voorzien. De uitkering voor hulp van derden wordt toegekend aan kinderen waarvoor de gezinsuitkering voor kinderen is toegekend, en aan jongeren met een gehandicaptentoeslag of een levenslange maandelijkse uitkering, die hulp nodig hebben en ontvangen van een derde persoon, gedurende ten minste zes uur per dag, om in elementaire behoeften te voorzien. De duur van deze langdurige uitkeringen varieert. Voor kinderen vanaf 16 jaar wordt de gezinsuitkering voor kinderen en jongeren alleen betaald indien regelmatig wordt aangetoond dat het kind een van de genoemde soorten onderwijs volgt. De gehandicaptentoelage wordt toegekend tot 24 jaar, terwijl de levenslange uitkering voor onbeperkte duur betaald wordt, namelijk zolang het gehandicapte kind geen premievrij invaliditeitspensioen ontvangt.
ð
Bedrag
Het bedrag van de gezinsuitkering voor kinderen en jongeren wordt bepaald aan de hand van drie schalen, geı¨ndexeerd op het nationaal minimumloon (sala´rio mı´nimo nacional, SMN): — schaal 1: tot 1,5 keer het SMN, — schaal 2: van 1,5 tot 8 keer het SMN, — schaal 3: meer dan 8 keer het SMN.
154
Het bedrag van de gehandicaptentoelage wordt bepaald aan de hand van drie leeftijdscategoriee¨n, en dat van de uitkering voor het bezoeken van een instelling van speciaal onderwijs varieert naar gelang van de hoogte van de maandelijkse kosten en het gezinsinkomen. De overige uitkeringen bestaan uit een vast bedrag, dat normaal elk jaar wordt aangepast.
ð
Formaliteiten
Gezinsuitkeringen moeten worden aangevraagd bij het districtcentrum (CDSSS), binnen zes maanden na de datum van het feit dat recht geeft op de betreffende uitkering, met gebruikmaking van het daartoe bestemde formulier, en met de daarin aangegeven bewijsstukken, met name: — het geboorteattest of een identiteitsbewijs van het kind voor wie u de uitkering vraagt; — een fotokopie van de schoolpas, collegekaart, of ander vergelijkbaar bewijsstuk van inschrijving bij de onderwijsinstelling (gezinsuitkering voor kinderen en jongeren van 1624 jaar); — een medische verklaring van de bevoegde instanties, indien het kind gehandicapt is; — een medische verklaring dat het gehandicapte kind speciale verzorging behoeft, indien u een uitkering voor het bezoeken van een instelling voor speciaal onderwijs aanvraagt; — een overlijdensakte, voor de betreffende uitkering; — een medische verklaring en een kopie van het identiteitsbewijs van de persoon die hulp verleent, voor de uitkering voor hulp van derden. Als u in loondienst werkt, heeft u recht op de Portugese gezinsuitkeringen voor uw gezinsleden die in andere lidstaten van de EU wonen. Nadere inlichtingen kunt u krijgen bij uw districtcentrum.
10. Premievrij stelsel Het solidariteitsstelsel van het substelsel van sociale bescherming van de burgers voorziet in de volgende uitkeringen: — invaliditeit: ð sociaal invaliditeitspensioen ð toeslag wegens afhankelijkheid — ouderdom: ð sociaal ouderdomspensioen ð toeslag wegens afhankelijkheid — overlijden: ð weduwe-/weduwnaarspensioen ð wezenpensioen ð toeslag wegens afhankelijkheid — gezinsuitkeringen:
PORTUGAL
ð gezinsuitkering voor kinderen en jongeren
—
met gehandicaptentoelage ð uitkering voor het bezoeken van een instelling voor speciaal onderwijs ð uitkering voor hulp van derden gegarandeerd minimuminkomen.
ð
Rechthebbenden
Het premievrij pensioen wordt toegekend aan personen van 65 jaar of ouder, en aan personen ouder dan 18 jaar, die blijvend en volledig arbeidsongeschikt zijn. De toeslag wegens afhankelijkheid wordt toegekend aan rechthebbenden op een premievrij invaliditeitspensioen, ouderdomspensioen of nabestaandenpensioen die voldoen aan de in punt 5 genoemde voorwaarden voor deze uitkering.
tweede wordt de betaling van pensioenen en gezinsuitkeringen stopgezet onder dezelfde voorwaarden als in het op premies berustend stelsel, met name rekening houdend met de leeftijd, het bezoeken van een onderwijsinstelling, het verdwijnen van de arbeidsongeschiktheid, overlijden.
ð
Bedrag
Er wordt een vast bedrag toegekend als invaliditeits- en ouderdomspensioen, en dat bedrag wordt gewoonlijk elk jaar aangepast. Ook het wezenpensioen is een vast bedrag, dat evenwel afhankelijk is van het aantal kinderen. Het weduwe-/ weduwnaarspensioen bedraagt 60 % van het premievrij ouderdomspensioen. Het bedrag van de gezinsuitkeringen wordt toegekend onder dezelfde voorwaarden als voor het algemene stelsel gelden.
Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt toegekend aan de echtgeno(o)t(e) van een gepensioneerde die vo´o´r zijn/haar overlijden een premievrij pensioen ontving, op voorwaarde dat die weduwe/weduwnaar geen recht heeft op een pensioen uit eigen hoofde. Minderjarige wezen hebben recht op een wezenpensioen.
De toeslag wegens afhankelijkheid wordt toegekend op basis van de volgende percentages:
De premievrije gezinsuitkeringen worden aan dezelfde categoriee¨n van kinderen en jongeren toegekend als de overeenkomstige uitkeringen uit het op premies berustende stelsel van punt 9.
Het bedrag van het gegarandeerd minimuminkomen wordt geı¨ndexeerd op het sociaal pensioen van het premievrije stelsel, varieert afhankelijk van de samenstelling van het gezin en het gecombineerde inkomen daarvan, en is gelijk aan het verschil tussen dat inkomen en het als minimum voor gezinnen vastgestelde bedrag.
Het gegarandeerd minimuminkomen is bedoeld voor individuele personen en gezinnen die zich in ernstige financie¨le problemen bevinden; om in aanmerking te komen, dient men in Portugal woonachtig te zijn, 18 jaar oud te zijn, en aan nog andere voorwaarden te voldoen. De ernst van de situatie wordt beoordeeld aan de hand van bepaalde criteria (bv. of het inkomen van een alleenstaande lager is dan het sociaal pensioen).
ð
Voorwaarden en duur van de uitkeringen
Deze uitkeringen worden alleen toegekend aan personen die niet vallen onder het op premies berustend stelsel, of die wel bij dat stelsel aangesloten zijn maar niet voldoen aan de voorwaarden voor de uitkering op het ogenblik van de verzekerde gebeurtenis. Bovendien worden deze uitkeringen enkel toegekend aan personen die in Portugal wonen en die in financie¨le moeilijkheden verkeren. De premievrije uitkeringen worden betaald zolang, ten eerste, voldaan is aan de toekenningsvoorwaarden van het premievrije stelsel. Ten
PORTUGAL
situatie van afhankelijkheid van de eerste graad — 45 % van het sociaal pensioen; situatie van afhankelijkheid van de tweede graad — 85 % van het sociaal pensioen.
ð
Formaliteiten
Alle uitkeringen van het premievrij stelsel moeten aangevraagd worden bij het Districtcentrum voor solidariteit en sociale zekerheid van uw woonplaats. Bij die aanvraag moeten de nodige documenten worden gevoegd (geboorteattest, identiteitsbewijs), alsmede een verklaring betreffende de inkomsten en de bewijsstukken die in de vorige punten voor de overeenkomstige uitkeringen zijn vermeld.
11. Nadere inlichtingen Nadere inlichtingen kunt u verkrijgen bij het districtcentrum (Centro Distrital de Solidariedade e Seguranc àa Social, CDSSS) van uw woonplaats. De adressen van de hoofdkantoren van deze centra zijn:
155
Districten
Adressen
Districten
Adressen
Aveiro
Rua Dr. Alberto Soares Machado P-3804-504 Aveiro
Leiria
Largo da Repu´blica, 3 P-2414-001 Leiria
Beja
Rua Professor Bento Jesus Caracàa, 25 — Apartado 44 P-7801-951 Beja
Lisboa
Av. Afonso Costa, 6 a 8 P-1900-034 Lisboa
Portalegre
Braga
Pracàa da Justic àa P-4717-505 Braga
Pracàa Joa˜o Paulo II, 7 — Apartado 18 P-7301-959 Portalegre
Bragancàa
Pracàa Professor Cavaleiro Ferreira — Apartado 209 P-5301-859 Braganc àa
Porto
Av. da Boavista, 900 P-4100-112 Porto
Santare´m
Castelo Branco
Rua da Carapalha, Bloco 2 A P-6000-164 Castelo Branco
Largo do Milagre, 49 a 51 — Apartado 28 P-2000-069 Santare´m
Coimbra
Rua Abel Dias Urbano, 2 P-3001-519 Coimbra
Setu´bal
Pracàa da Repu´blica — Apartado 47 P-2900-587 Setu´bal
E´vora
Rua Chafariz d’El Rei, 22 — Apartado 23 P-7002-551 E´vora
Viana do Castelo
Rua da Bandeira, 600 P-4901-866 Viana do Castelo
Vila Real
Faro
Rua Infante D. Henrique, 34 P-8000-363 Faro
Rua D. Pedro de Castro, 110 — Apartado 208 P-5000-669 Vila Real
Guarda
Av. Coronel Orlindo de Carvalho P-6300-680 Guarda
Viseu
Av. Anto´nio Jose´ de Almeida, 15 P-3514-509 Viseu
In alle grote steden zijn bijkantoren van deze districtcentra, en ook die bureaus kunnen u inlichtingen verschaffen. Hieronder het adres van de belangrijkste andere socialezekerheidsorganen: Centro Nacional de Penso˜es (Nationaal Pensioencentrum) Campo Grande, 6 P-1771 Lisboa Codex
156
Centro Nacional de Protecc àa˜o contra os Riscos Profissionais (Nationaal Centrum voor de bescherming tegen beroepsrisico’s) Av. da Repu´blica, 25 — 1 Esq. P-1000 Lisboa Departamento de Relac ào˜es Internacionais de Segurancàa Social (departement Internationale betrekkingen op het gebied van sociale zekerheid) Rua da Junqueira, 112 P-1302 Lisboa Codex
PORTUGAL
FINLAND 1. Inleiding De Finse sociale zekerheid omvat wettelijke rechten voor wie in Finland werkt en woont. De sociale zekerheid heeft tot doel een inkomen te garanderen in geval van ziekte, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en ouderdom alsmede bij de geboorte van een kind of het overlijden van een kostwinner. De sociale zekerheid omvat de wettelijke pensioenen, de ziekteverzekering, de verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten, de werkloosheidsverzekering, gezinsbijslagen en openbare gezondheidszorg. De hoofdlijnen van de sociale zekerheid in het jaar 2000 worden hieronder uiteengezet. — Gezondheidszorg en ziekteverzekering A. Openbare gezondheidszorg — — —
B. Ziekteverzekering Arbeidsongevallen en beroepsziekten Revalidatie Wettelijke pensioenstelsels A. Invaliditeitspensioenen B. Gezinsbijslagen C. Werkloosheidspensioenen D. Ouderdomspensioenen E. Hoogte van de pensioenuitkeringen
—
F. Aanvraagprocedure en beroep Werkloosheidsuitkeringen A. Daguitkering bij werkloosheid
— —
B. Arbeidsmarktontwikkelingsstelsel Ouderschapstoelagen Gezinsbijslagen A. Kinderbijslag
—
ð
B. Moederschapstoelage Nuttige adressen
Wie heeft recht op socialezekerheidsuitkeringen?
Iedereen die permanent in Finland woont, heeft recht op uitkeringen van de sociale zekerheid. Alle in Finland wonende personen hebben recht op pensioenverzekering (volkspensioen), gezondheidszorg en ziekteverzekeringsuitkeringen, ouderschapsuitkeringen en gezinsbijslag alsmede werkloosheidsverzekering. Voor sommige uitkeringen moet de betrokkene een bepaalde tijd in Finland hebben gewoond.
FINLAND
Voor een deel van de sociale zekerheid moet de betrokkene in Finland werken of hebben gewerkt. Het bedrijfspensioenstelsel en de verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten zijn uitsluitend op werken gebaseerd.
ð
Organisatie van de sociale zekerheid
Het ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid is verantwoordelijk voor de regelgeving inzake sociale zekerheid en de algemene uitbouw van het socialezekerheidsstelsel. Bij de tenuitvoerlegging van de sociale zekerheid zijn verschillende instanties betrokken. Een bijzonderheid van het stelsel is dat bepaalde onderdelen van de sociale verzekering door particuliere verzekeringsmaatschappijen worden beheerd. Het socialezekerheidsstelsel voor in Finland woonachtige personen wordt beheerd door een onafhankelijk publiekrechtelijk orgaan: de Socialeverzekeringsinstelling (Kansanela¨kelaitos, afgekort Kela). Administratief gezien staat deze instelling onder controle van het Finse parlement. De plaatselijke autoriteiten zijn verantwoordelijk voor de dienstverlening met betrekking tot gezondheidszorg. De bedrijfspensioenverzekeringen voor werknemers in de particuliere sector zijn in handen van pensioenverzekeringsinstellingen, pensioenfondsen en pensioenstichtingen. De coo¨rdinerende instantie voor bedrijfspensioenstelsels is het Centraal Orgaan Pensioenzekerheid Ela¨keturvakeskus (ETK). Deze instelling is ook bevoegd voor internationale pensioen- en verzekeringsaangelegenheden. Toezicht op de verzekerings- en pensioeninstellingen wordt uitgeoefend door het Bureau voor verzekeringstoezicht, Vakuutusvalvontavirasto. De pensioenverzekering van staatsambtenaren wordt beheerd door een dienst van het ministerie van Financie¨n, Valtiokonttori. Voor de pensioenen van plaatselijke ambtenaren zorgt het pensioenorgaan van de plaatselijke autoriteiten, kuntien ela¨kevakuutus. De verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten voor werknemers uit de particuliere sector wordt beheerd door de instellingen voor beroepsongevallenverzekering (tapaturmavakuutuslaitokset). De ongevallenverzekering voor staatsambtenaren wordt verzorgd door het ministerie van Financie¨n (Valtiokonttori). De overkoepelende organisatie is de Federatie van ongevallenverzekeraars (Tapaturmavakuutuslaitosten liitto). Deze fungeert onder andere uit hoofde van de
157
internationale verplichtingen van Finland als orgaan van de woon- of verblijfplaats. De Socialeverzekeringsinstelling (Kela) is verantwoordelijk voor de basisvoorziening bij werkloosheid. Met de vakverenigingen samenwerkende werkloosheidsfondsen zijn verantwoordelijk voor het beheer van de inkomensgekoppelde uitkering bij werkloosheid. De werknemers kunnen zich vrijwillig bij deze fondsen aansluiten. Tegen beslissingen in verband met sociale zekerheid kan beroep worden aangetekend. Hoe en bij welke instantie voor de diverse uitkeringen beroep kan worden aangetekend, wordt in de volgende hoofdstukken uiteengezet.
ð
Financiering van de sociale zekerheid
De socialezekerheidsuitkeringen worden gefinancierd uit de socialezekerheidspremies van de werkgevers, de werknemers en de verzekerden en uit bijdragen van de staat en van de plaatselijke autoriteiten. Kinderbijslagen en de basisvoorziening bij werkloosheid worden door de staat gefinancierd. Het geld voor de inkomensgebonden werkloosheidsverzekering komt uit bijdragen van de werkgevers en werknemers aan de werkloosheidsverzekering, uit de bijdragen van de leden van de werkloosheidsfondsen en uit staatsmiddelen. De plaatselijke autoriteiten financieren de diensten voor gezondheidszorg uit de plaatselijke belastingen en de betalingen van de gebruikers. Daarnaast betaalt de staat aan de plaatselijke autoriteiten een bijdrage ter financiering van sociale en gezondheidszorg. De pensioenen worden gefinancierd uit de verzekeringsbijdragen van de werkgevers en de werknemers alsmede uit staatsmiddelen. Aan de financiering van de ziekteverzekeringen dragen zowel de verzekerden als de werkgevers en de staat bij. Gepensioneerden betalen hogere ziekteverzekeringsbijdragen. De ongevallenverzekering wordt betaald uit de verzekeringsbijdragen van de werkgevers.
2. Gezondheidszorg A. OPENBARE GEZONDHEIDSZORG Alle in Finland woonachtige personen hebben recht op basisgezondheidszorg en op de diensten van een ziekenhuis. De plaatselijke autoriteiten zijn verantwoordelijk voor de dienstverlening met betrekking tot gezondheidszorg. In de wet is vastgelegd welke diensten door de plaatselijke autoriteiten moeten worden geleverd. De plaatselijke autoriteit kan deze diensten zelf of samen met andere plaatselijke autoriteiten verlenen, of ze bij een andere gemeente of openbare dan wel particuliere dienstverlener inkopen. De door de plaatselijke autoriteiten geleverde diensten om-
158
vatten gezondheidsvoorlichting, medische behandelingen, revalidatie, geestelijke gezondheidszorg, ziekenvervoer, tandheelkundige zorg, schoolgezondheidsdiensten, gezondheidszorg aan studenten, beroepsgezondheidszorg, en bevolkingsonderzoeken en screenings. De toegang tot door de plaatselijke autoriteiten georganiseerde tandheelkundige zorg kan aan beperkingen gebonden zijn. De diensten van de openbare gezondheidszorg worden in beginsel georganiseerd door de gezondheidscentra en de ziekenhuizen. De gezondheidscentra zijn allereerst bedoeld voor die inwoners van de betrokken gemeente. De gezondheidscentra verlenen behandelingen op het niveau van de huisarts. De arts van het gezondheidscentrum of een particuliere arts verwijst indien nodig patie¨nten naar een ziekenhuisspecialist. In noodgevallen wordt de patie¨nt ook zonder verwijzing in een ziekenhuis opgenomen. De mogelijkheid voor patie¨nten een arts van hun eigen keuze te raadplegen varieert afhankelijk van de betrokken plaatselijke autoriteit of het betrokken gezondheidscentrum. Normaliter wordt de patie¨nt in het dichtstbijzijnde ziekenhuis verzorgd. Voor gebruikmaking van een Fins gezondheidscentrum wordt doorgaans een vergoeding in rekening gebracht. Deze vergoeding kan 20,18 euro (120 FIM) per jaar bedragen, of, uitsluitend voor de eerste drie bezoeken, 10,09 euro (60 FIM) per bezoek (tot een maximum van 30,27 euro (180 FIM)). De vergoeding voor een bezoek aan de polikliniek van een ziekenhuis is 20,18 euro (120 FIM) per bezoek en de ziekenhuiskosten bedragen 22,71 euro (135 FIM) per dag. Bij een verblijf in het ziekenhuis van minimaal drie dragen wordt een aanvullende basisvergoeding van 25,23 euro (150 FIM) aangerekend. Langdurig opgenomen patie¨nten betalen een hoofdzakelijk op hun inkomen gebaseerde vergoeding. Heeft een patie¨nt in de loop van twaalf maanden 588,66 euro (3 500 FIM) betaald (tarief voor het jaar 2000), dan hoeft hij daarna niet meer te betalen voor de zorgen die in dit maximumbedrag zijn inbegrepen. Bij een kort oponthoud in een verplegingsinstelling (minder dan drie maanden) kan echter een vergoeding van 11,77 euro (70 FIM) per dag in rekening worden gebracht.
ð
Beroepsprocedures
Een verzoek tot herziening van een beslissing betreffende te betalen bedragen kan worden ingediend bij de plaatselijke commissie voor gezondheidszorg, het verantwoordelijke orgaan of het orgaan dat beslissingen treft over speciale gezondheidszorg. Dit verzoek moet schriftelijk worden ingediend binnen 14 dagen na ontvangst van de beslissing.
FINLAND
Over andere aangelegenheden betreffende gezondheidszorg of verpleging dan wel de omgang met u als patie¨nt kunt u opmerkingen sturen aan het hoofd van het gezondheidscentrum of het ziekenhuis. Ook kunt u een klacht indienen bij de instantie voor toezicht op gezondheidszorg en verpleging.
B.
ZIEKTEVERZEKERING
Alle in Finland wonende personen vallen onder het ziektekostenverzekeringsstelsel. Deze verzekering dekt hoofdzakelijk de kosten van de gezondheidszorg in de particuliere sector, de geneesmiddelenverstrekkingen in de poliklinieken en de reiskosten die met een ziekte verband houden, alsook uitkeringen wegens ziekte, moederschap en vaderschap.
ð
Artsenhonoraria, onderzoek en behandeling
De ziektekostenverzekering vergoedt een gedeelte van de honoraria van een particuliere arts, kosten van behandelingen door verpleegkundigen, verpleegkundigen voor speciale gezondheidszorg of fysiotherapeuten, onderzoeken door een psycholoog of een laborant en de kosten van poliklinische nierdialyse. Een officieel tarievenschema regelt de vergoeding van artsenhonoraria, kosten van medisch onderzoek en van de behandelingskosten. De verschillende tarieven geven de percentages aan van de kosten die door de Socialeverzekeringsinstelling worden vergoed. Bij artsenhonoraria wordt 60 % van het officie¨le tarief vergoed. De kosten van onderzoek en behandeling worden vergoed tot 75 % van het officie¨le tarief voor het gedeelte dat hoger is dan de eigen bijdrage van de patie¨nt (in 2000: 11,77 euro (70 FIM)) per voorschrift. Kosten voor tandheelkundige zorg worden vergoed voor personen geboren in 1946 of daarna (vanaf 1 april 2001). Tandartsenhonoraria en door de tandarts voorgeschreven onderzoeken, alsmede geneesmiddelen en vervoerskosten worden vergoed onder dezelfde voorwaarden als andere medische behandelingen die door een arts worden voorgeschreven of uitgevoerd. De vergoeding bedraagt 75 % van het officie¨le tarief voor onderzoeken en preventieve behandelingen door een tandarts en 60 % voor de overige behandelingen. Personen die voor de hierboven vermelde datum zijn geboren, krijgen tandheelkundige zorg uitsluitend vergoed indien deze voor de behandeling van een andere kwaal onontbeerlijk is.
ð
Geneesmiddelen, zalf en speciale voedingsmiddelen
De ziekteverzekering vergoedt geheel of gedeeltelijk alle door een arts voor de behandeling van een
FINLAND
ziekte of kwaal voorgeschreven geneesmiddelen. De vergoeding van geneesmiddelen is in drie categoriee¨n verdeeld. Voor iedere categorie geldt een vast tarief voor de eigen bijdrage van de patie¨nt. Het vergoede bedrag wordt per categorie en per aankoop afzonderlijk berekend. Daarenboven worden de kosten van speciale voedingsmiddelen of gelijksoortige, bij de behandeling van bepaalde ernstige ziekten gebruikte producten, alsmede de kosten van de bij de behandeling van chronische huidziekten gebruikte basiszalf vergoed. Voor door een arts voorgeschreven geneesmiddelen wordt een basisbedrag vergoed ten belope van 50 % van het bedrag per aankoop dat de eigen bijdrage van de patie¨nt (in 2000: 8,41 euro (50 FIM)) overschrijdt. Bij bepaalde ernstige en langdurige ziekten worden de kosten vergoed voor 75 % of 100 % van het bedrag dat de eigen bijdrage van de patie¨nt (in 2000: 4,20 euro (25 FIM)) overschrijdt. De door een patie¨nt te betalen kosten van geneeskundige zorg zijn per jaar beperkt tot een bepaalde limiet (voor het jaar 2000: 558,7 euro (3 319,91 FIM)). Alle kosten boven deze limiet worden volledig vergoed.
ð
Reiskostenvergoeding
Reiskosten van een patie¨nt om een behandeling te ondergaan of van het verzorgend personeel, om een patie¨nt te bezoeken, worden vergoed voor het bedrag dat, voor een enkele reis, hoger is dan de eigen bijdrage (2000: 7,57 euro (45 FIM)). Als de reiskosten gedurende een kalenderjaar hoger zijn dan de desbetreffende „jaarlijkse eigen bijdrage” (2000: 151,37 euro (900 FIM)) wordt het bedrag boven deze bijdrage volledig vergoed.
ð
Daggeld bij ziekte
Aan werknemers of zelfstandigen van 16 tot en met 64 jaar wordt een daggeld betaald. De aanspraak op het daggeld begint op de dag waarop de ziekte negen werkdagen heeft geduurd, met uitzondering van de dag waarop de betrokkene ziek werd. Het daggeld bij ziekte wordt tot ten hoogste 300 werkdagen uitgekeerd. In het algemeen wordt het daggeld vastgesteld op basis van het door de verzekerde opgegeven en aangetoonde verdiende inkomen, of op basis van zijn/haar verdiensten over een tijdvak van zes maanden. Het bedrag van het daggeld neemt toe naargelang de verdiensten. Het daggeld geldt als belastbaar inkomen. Indien de verzekerde geen inkomen heeft, kan na 60 dagen arbeidsongeschiktheid een aan een inkomenstoets onderworpen daggeld (voor het jaar 2000: hoogstens 10,09 euro (60 FIM) per dag) worden uitbetaald. Bij de inkomenstoets wordt rekening gehouden met de
159
overige inkomsten van de verzekerde en zijn/haar partner.
ð
Hoe vraagt u een ziekteverzekeringsuitkering aan?
Aanvragen voor de genoemde uitkeringen moeten worden ingediend bij het plaatselijke kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling of bij het bedrijfsfonds indien de betrokkene daarbij is aangesloten. De vergoeding van verzorgingskosten moet worden aangevraagd binnen zes maanden na betaling van de kosten of honoraria.
ð
Beroepsprocedures in verband met de ziekteverzekering
Tegen beslissingen inzake ziekteverzekering kan altijd beroep worden aangetekend. Het beroep wordt ingediend bij het bureau van de Socialeverzekeringsinstelling dat de beslissing heeft genomen, of bij het bedrijfsfonds, waar onderzocht wordt of de beslissing kan worden herzien. Als het betrokken orgaan de beslissing zelf niet kan herzien, wordt het beroep behandeld door de Socialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict. Tegen een beschikking van de Socialeverzekeringsraad kan beroep worden aangetekend bij de Raad van Toezicht.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten In Finland is de wettelijke ongevallenverzekering het belangrijkste uitkeringsstelsel voor arbeidsongevallen en beroepsziekten in verhouding tot de ziekteverzekering en het wettelijke pensioenstelsel. De ongevallenverzekering geeft de werknemer recht op vergoeding bij inkomensverlies als gevolg van een arbeidsongeval of beroepsziekte. De wettelijke ongevallenverzekering wordt in Finland door particuliere verzekeringsmaatschappijen beheerd. Een verzekeringsmaatschappij mag niet weigeren een wettelijke verzekering te verlenen of te handhaven. De ongevallenverzekering van zelfstandige landbouwers berust bij het Pensioenorgaan voor zelfstandige landbouwers (Maatalousyritta¨jien ela¨kelaitos). Contractueel of als ambtenaar voor de staat werkende werknemers ontvangen bij ongevallen hun vergoeding van het ministerie van Financie¨n (Valtiokonttori). De werkgever is verplicht zijn werknemers te verzekeren indien hij binnen een kalenderjaar meer dan twaalf dagen een beroep doet op hun diensten. Als de werkgever niet aan de wettelijke verplichting tot verzekering van de werknemers voldoet, of niet verplicht is deze dekking te verlenen, heeft een werknemer die letsel oploopt toch recht op vergoeding krachtens de wet op de ongevallenverzekering. Dergelijke vergoedingen
160
worden behandeld en uitbetaald door de Federatie van ongevallenverzekeraars (Tapaturmavakuutuslaitosten liitto). Ingevolge de wet op de ongevallenverzekering berust de aanspraak op vergoedingen op een contractuele tewerkstelling in de particuliere of in de publieke sector of op niet-contractuele tewerkstelling in de publieke sector. De verzekering dekt arbeidsongevallen en beroepsziekten. Als arbeidsongeval geldt een gebeurtenis waaraan de werkgever blootgesteld was tijdens het werk, of in met het werk verband houdende omstandigheden op de weg tussen werk en woonplaats, of gedurende het uitvoeren van opdrachten/boodschappen voor de werkgever. Als beroepsziekte geldt een ziekte die zeer waarschijnlijk en voornamelijk te wijten is aan met het werk nauw verband houdende fysische, biologische of chemische factoren.
ð
Verzekerde personen
Verzekerd zijn alle contractueel of als ambtenaar werkenden, met uitzondering van familieleden van de werkgever en leidinggevend personeel van een bedrijf dat alleen of samen met familieleden meer dan de helft van het bedrijf bezit. Studenten die een stage volgen, zijn normaliter eveneens verzekerd. In het algemeen blijft de ongevallenverzekering ook van kracht bij detachering van werknemers naar het buitenland. Hoewel ondernemers en hun familieleden alsmede de bovenvermelde leidinggevende personen niet onder het stelsel van de verplichte ongevallenverzekering vallen, kunnen zij zich aansluiten bij een vrijwillige verzekering die aan de ongevallenverzekeringswet voldoet en die dezelfde vergoedingen uitbetaalt als de verplichte verzekering.
ð
Vergoedingen
Onder de wettelijke ongevallenverzekering worden de noodzakelijke medische behandelingen en het verlies van inkomsten vergoed. Een arbeidsongeschiktheidsuitkering van beperkte duur wordt per dag betaald tot ten hoogste een jaar. In de eerste vier weken na het ongeval is het bedrag van de dagelijkse uitkering gelijk aan het tijdens de ziekteperiode te betalen loon. Daarna is het dagelijks te betalen bedrag gelijk aan 1/360e van het jaarloon van de arbeidsongeschikte. Het jaarloon wordt in hoofdzaak berekend op basis van het loon op het ogenblik van het ongeval. Indien de arbeidsongeschiktheid langer duurt dan een jaar na het ongeval, ontvangt de betrokkene een arbeidsongevallenpensioen. Het bedrag van het arbeidsongevallenpensioen aan een volledig arbeidsongeschikte werknemer is gelijk aan 85 % van zijn/haar jaarloon tot het bereiken van de
FINLAND
leeftijd van 65 jaar; daarna ontvangt de betrokkene een pensioen waarvan het bedrag gelijk is aan 70 % van het jaarloon. Daggeld en ongevallenpensioen kunnen ook als gedeeltelijke vergoeding worden betaald, in geval van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Daggeld en ongevallenpensioen zijn belastbaar inkomen. Vergoedingen van medische verzorging zijn belastingvrij. Iemand die invalide is geworden, ontvangt eveneens een invaliditeitsuitkering indien de blijvende invaliditeit het gevolg is van letsel of ziekte. De invaliditeitsuitkering is belastingvrij. Bij een sterfgeval ontvangen de nabestaanden een begrafenisuitkering en de weduwe/weduwnaar alsmede de kinderen onder de 18 jaar of studerende kinderen tot 25 jaar een nabestaandenpensioen. Een nabestaandenpensioen geldt als belastbaar inkomen. De kosten voor medische en beroepsrevalidatie worden eveneens door de ongevallenverzekering gedekt. De voornaamste doelstelling van de revalidatie is de bevordering van de terugkeer van de gehandicapte naar een passende werkzaamheid en vergemakkelijking van de uitvoering van zijn/haar normale dagelijkse verrichtingen. Alle tijdens de revalidatie gemaakte kosten worden binnen redelijke grenzen aan de betrokkene vergoed, evenals het inkomensverlies. De vergoeding wordt meestal in de vorm van een ongevallenpensioen uitbetaald.
ð
Aanvraag van de vergoeding
De werknemer dient de werkgever onmiddellijk na het ongeval op de hoogte te stellen van het ongeval teneinde een verzekeringscertificaat te verkrijgen. Tegen voorlegging van dit certificaat verkrijgt de werknemer op kosten van de ongevallenverzekeringsinstelling de noodzakelijke behandelingen en door een arts voorgeschreven geneesmiddelen. De werkgever dient het ongeval te melden bij het verzekeringsorgaan zodat de vergoedingsprocedure kan beginnen.
ð
Beroepsprocedures
Indien de betrokkene niet instemt met de beschikking van een verzekeringsorgaan, kan hij/zij een beroep instellen bij de Raad voor ongevallenvergoedingen (Tapaturmalautakunta). Het verzekeringsorgaan kan de desbetreffende beschikking ook zelf herzien. Een beschikking van de Raad voor de ongevallenvergoedingen kan worden voorgelegd aan de Verzekeringsrechtbank (Vakuutusoikeus). In bepaalde gevallen kan tegen de beschikking van de Verzekeringsrechtbank beroep worden aangetekend bij het opperste gerechtshof (Korkein oikeus).
FINLAND
4. Revalidatie Revalidatieprogramma’s worden georganiseerd door de Socialeverzekeringsinstelling, de openbare gezondheidsdiensten, de bedrijfspensioenorganen en de arbeidsadministraties.
ð
Revalidatie door de Socialeverzekeringsinstelling
Om in aanmerking te komen voor het revalidatieprogramma van de Socialeverzekeringsinstelling moet de betrokkene een essentie¨le handicap hebben die het hem/haar onmogelijk maakt te werken of de normale dagelijkse verrichtingen uit te voeren. De handicap kan het gevolg zijn van een ziekte of van letsel en moet door de revalidatie verminderd of opgeheven kunnen worden. De revalidatie bestaat uit een beroepsomscholing voor iemand met een middelmatige handicap en een medische revalidatie voor iemand met een zware handicap. Daarnaast kan de Socialeverzekeringsinstelling naar eigen inzicht andere vormen van beroepsomscholing en revalidatie organiseren, binnen jaarlijks vast te stellen financie¨le middelen. De kosten van de omscholing en revalidatie worden gewoonlijk rechtstreeks aan de organisatoren betaald. Een revalidatietoelage wordt gedurende de periode van de revalidatie verstrekt indien het doel van de revalidatie is de betrokkene in staat te stellen actief tewerkgesteld te blijven, terug te keren naar de werkzaamheden, of te starten op de arbeidsmarkt. Het bedrag van de revalidatietoelage wordt gewoonlijk op dezelfde wijze vastgesteld als het bedrag van het onder het ziekteverzekeringsstelsel uitgekeerde daggeld. De revalidatietoelage wordt als belastbaar inkomen beschouwd. Aanvragen voor revalidatie en voor de revalidatietoelage moeten worden ingediend bij het plaatselijke kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling. Eventuele beroepen tegen de desbetreffende beschikking kunnen worden ingediend bij de Raad van Toezicht; tegen de beschikking van de Raad van Toezicht kan een beroep worden ingesteld bij de Verzekeringsrechtbank.
ð
Revalidatie door de bedrijfspensioenorganen
De bedrijfspensioenorganen kunnen waar nodig een revalidatieprogramma organiseren om invaliditeit te voorkomen of om de werk- en verdiencapaciteit van iemand te verbeteren en zijn/haar terugkeer op de arbeidsmarkt te vergemakkelijken. De door de bedrijfspensioenorganen georganiseerde revalidatie bestaat voornamelijk uit beroepsomscholing. Deze omscholing kan worden aangevuld met medische revalidatie.
161
De bedrijfspensioenorganen betalen aan de betrokkene een revalidatietoelage over de maanden waarin hij/zij tijdens de revalidatie niet in staat is tot werken. Een gepensioneerde die een revalidatie volgt, ontvangt gedurende de revalidatieperiode een verhoogd pensioen.
5. Wettelijke pensioenstelsels Het Finse wettelijke pensioenstelsel omvat het bedrijfspensioenstelsel en het volkspensioenstelsel. Beide omvatten invaliditeitspensioen, werkloosheidspensioen, nabestaandenpensioen en ouderdomspensioen. Het bedrijfspensioen is bedoeld om een werknemer of zelfstandige een levensstandaard te garanderen die overeenstemt met die tijdens zijn arbeidsleven. Het bedrijfspensioenstelsel is op verschillende wetten gebaseerd. De belangrijkste wet is de bedrijfspensioenwet, tyo¨ntekija¨in tyo¨ela¨kelaki (TEL). Voor zelfstandigen, zeelieden en ambtenaren bestaat een aparte pensioenwetgeving. Een volkspensioen kan worden toegekend aan personen die in Finland wonen. Het heeft tot doel een minimuminkomen te garanderen aan gepensioneerden die uit andere bronnen geen of slechts een gering pensioen ontvangen. Het volkspensioen neemt af naarmate de betrokkene een hoger bedrag van het bedrijfspensioen ontvangt, en vanaf een bepaald bedrag aan bedrijfspensioen wordt geen volkspensioen meer uitgekeerd. In Finland bestaan zeer weinig vrijwillige aanvullende verzekeringsstelsels aangezien alle werknemers en zelfstandigen onder het bedrijfspensioenstelsel vallen. Het bedrijfspensioenstelsel kent geen maximum voor het inkomen waarop het pensioen gebaseerd is, en geen bovengrens voor het pensioenbedrag.
A. INVALIDITEITSPENSIOENEN
ð
Bedrijfspensioenstelsel
Inkomensverlies als gevolg van een langdurige arbeidsongeschiktheid wordt vergoed door uitkeringen van het invaliditeitspensioenstelsel. Daarbij gaat het om invaliditeitspensioen, revalidatietoelage, gedeeltelijk invaliditeitspensioen en individueel vervroegd pensioen. De volledige invaliditeitsuitkering en de revalidatietoelage worden doorgaans uitbetaald vanaf het moment dat het ziekteverzekeringsfonds stopt met het uitbetalen van daggeld. Andere invaliditeitsuitkeringen kunnen van start gaan zonder dat eerst daggeld voor ziekte is uitbetaald. Een werknemer of zelfstandige onder de 65 jaar die ten gevolge van ziekte, gebrek of letsel verminderd arbeidsgeschikt is, ontvangt een in-
162
validiteitspensioen. Indien de arbeidgeschiktheid met ten minste drievijfde verminderd is, wordt een volledig invaliditeitspensioen toegekend. Indien de arbeidsgeschiktheid met ten minste tweevijfde verminderd is, wordt een gedeeltelijk invaliditeitspensioen toegekend. Een pensioen bij invaliditeit kan tijdelijk worden toegekend of als revalidatietoelage voor een vastgestelde periode. De mate van invaliditeit wordt vastgesteld op grond van de gezondheidstoestand van de betrokkene. Naast het medisch onderzoek wordt bij de beoordeling van de invaliditeit ook rekening gehouden met de opleiding, ervaring en leeftijd van de betrokkene en met zijn kansen op werk. Het pensioen bij invaliditeit wordt uitgekeerd in de vorm van een feitelijk invaliditeitspensioen of een individueel vervroegd pensioen. Een individueel vervroegd pensioen kan worden toegekend aan iemand in de leeftijd van 60-64 jaar die langere tijd in loondienst werkzaam is geweest en van wie de arbeidsgeschiktheid blijvend is verminderd. Voor personen die voor 1943 geboren zijn, is de leeftijdsgrens voor een individueel vervroegd pensioen 58 jaar. Dit pensioen wordt voor een bepaalde tijd toegekend en is gelijk aan het bedrag van het volledige invaliditeitspensioen. Een revalidatietoelage wordt uitbetaald aan arbeidsongeschikten wier letsel of ziekte waarschijnlijk met behandeling of revalidatie kan worden verbeterd. De toelage wordt toegekend op voorwaarde dat de arbeidsongeschiktheid minstens een jaar duurt en een behandelings- of revalidatieplan wordt opgesteld. De revalidatietoelage kan worden ingetrokken indien de arbeidsongeschiktheid verandert of de ontvanger ervan zonder gegronde redenen revalidatie weigert.
ð
Volkspensioenstelsel
Een inwoner van Finland of van een andere lidstaat in de leeftijd van 16-64 jaar die arbeidsongeschikt is, komt in aanmerking voor een invaliditeitspensioen uit het volkspensioenstelsel. De aanspraak op het pensioen of de hoogte van het pensioenbedrag is niet op de arbeidsloopbaan van de betrokkene of op de verzekeringsbijdragen gebaseerd, maar het feit dat de betrokkene in Finland woont. Het pensioen bij invaliditeit wordt uitgekeerd in de vorm van een feitelijk invaliditeitspensioen, een revalidatietoelage of een individueel vervroegd pensioen. Er bestaat geen gedeeltelijk pensioen. Een Finse staatsburger of een onderdaan van een van de andere EU-lidstaten komt in aanmerking voor een pensioen bij invaliditeit uit het volkspensioenstelsel als hij/zij na het bereiken van de leeftijd van 16 jaar in totaal ten minste drie jaren in Finland heeft gewoond. Onderdanen van andere landen verkrijgen recht op een pensioen
FINLAND
indien zij tijdens de laatste vijf jaar voor de aanvangsdatum van het pensioen in Finland hebben gewoond. Iemand die jonger is dan 21 jaar en die invalide is geworden terwijl hij/zij in Finland woonde, ontvangt het pensioen zonder voorafgaande wachttijd. Iemand die wegens ziekte, gebrek of letsel niet in staat is zijn/haar gebruikelijke werkzaamheden of daarmee vergelijkbaar werk te verrichten komt in aanmerking voor een pensioen bij invaliditeit. blinden, personen die zich niet kunnen verplaatsen of personen die blijvend hulp van anderen nodig hebben, worden als invalide beschouwd. Een pensioen bij invaliditeit wordt in het algemeen toegekend als de betrokkene 300 dagen een daggeld wegens ziekte heeft ontvangen. wie geen recht heeft op daggeld, krijgt pas een pensioen na afloop van de maximale daggeldperiode. De voorwaarden voor toekenning van een revalidatietoelage en individueel vervroegd pensioen zijn dezelfde als die in het bedrijfspensioenstelsel.
B.
NABESTAANDENPENSIOENEN
ð
Bedrijfspensioenstelsel
Een weduwe/weduwnaar heeft recht op nabestaandenpensioen op voorwaarde dat het huwelijk heeft plaatsgevonden voordat de overledene (uit wiens hoofde de uitkering wordt verkregen) de leeftijd van 65 jaar had bereikt. Onder bepaalde omstandigheden heeft ook een voormalige echtgeno(o)t(e) recht op een weduwe-/weduwnaarspensioen. Een weduwe/weduwnaar heeft altijd recht op een pensioen indien het echtpaar een kind heeft (gehad). Indien het echtpaar geen kinderen had, gelden de volgende voorwaarden: — de weduwe/weduwnaar is op het tijdstip van overlijden van de echtgeno(o)t(e) 50 jaar of ouder; — de weduwe/weduwnaar heeft ten minste drie jaar lang een invaliditeitspensioen ontvangen. Bovendien moet het huwelijk gesloten zijn voordat de weduwe/weduwnaar de leeftijd van 50 jaar had bereikt en moet het minstens vijf jaren geduurd hebben. Het weduwe-/weduwnaarspensioen eindigt als de betrokkene vo´o´r de leeftijd van 50 jaar hertrouwt. Hij/zij ontvangt dan een eenmalige uitkering waarvan het bedrag gelijk is aan drie jaren pensioen.
ð
Volkspensioenstelsel (algemeen nabestaandenpensioen)
Om een nabestaandenpensioen te verkrijgen, moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:
FINLAND
—
de overledene was op het tijdstip van het huwelijk jonger dan 65 jaar;
—
de weduwe/weduwnaar is jonger dan 65 jaar en ontvangt geen volkspensioen;
—
de overledene (uit wiens hoofde de uitkering wordt verkregen) heeft na het bereiken van de leeftijd van 16 jaar gedurende het voor de toekenning vereiste tijdvak in Finland gewoond; voor Finse staatsburgers en voor onderdanen van de overige lidstaten is dit in totaal drie jaar, voor de overigen de vijf aan de datum van overlijden voorafgaande jaren;
—
de weduwe woont in Finland of in een andere lidstaat;
—
de weduwe/weduwnaar en de overledene hebben of hadden samen een kind. Als er uit het huwelijk geen kinderen geboren zijn, wordt het pensioen alleen toegekend indien de weduwe/weduwnaar op het tijdstip van het overlijden 50 jaar was en het huwelijk was gesloten voordat de weduwe/weduwnaar de leeftijd van 50 jaar had bereikt en ten minste vijf jaren heeft geduurd.
Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt uitgekeerd als een beginpensioen gedurende zes maanden, en vervolgens als een voorlopig pensioen. Dit voorlopige pensioen eindigt als de weduwe/weduwnaar de leeftijd van 65 jaar bereikt, of zijn/haar eigen pensioen begint te ontvangen. Het pensioen eindigt eveneens als de weduwe/weduwnaar voor het bereiken van de leeftijd van 50 jaar hertrouwt. Hij/zij ontvangt dan een eenmalige uitkering waarvan het bedrag gelijk is aan drie jaren pensioen.
ð
Wezenpensioen
Krachtens de bedrijfspensioenwetgeving hebben kinderen onder de 18 jaar recht op een wezenpensioen. Dit pensioen wordt uitgekeerd aan een eigen kind van de overledene, een geadopteerd kind of een stiefkind, mits dat stiefkind behoorde tot het gezin van de overledene. Een onwettig, erkend kind wordt gelijkgesteld aan een wettig kind. Een pleegkind heeft geen recht op nabestaandenpensioen. Het wezenpensioen uit het volkspensioenstelsel wordt in Finland of in een andere lidstaat uitgekeerd aan kinderen die jonger zijn dan 18 jaar en van wie een of beide ouders overleden zijn. Studerende kinderen ontvangen een wezenpensioen tot het bereiken van de leeftijd van 21 jaar. Een volle wees ontvangt een afzonderlijk pensioen, uit hoofde van beide ouders.
163
C. WERKLOOSHEIDSPENSIOEN
E.
Een werkloosheidspensioen kan zowel ingevolge het bedrijfspensioenstelsel als ingevolge het nationale pensioenstelsel worden uitgekeerd.
HOOGTE VAN DE PENSIOENUITKERINGEN
ð
Bedrag van het pensioen van het bedrijfspensioenstelsel
Een werkloosheidspensioen wordt verleend aan een werkloze die ouder is dan 60 jaar onder de volgende voorwaarden: —
hij/zij heeft de daguitkering bij werkloosheid gedurende de maximumperiode ontvangen;
—
hij/zij heeft in de loop van de voorgaande 15 jaar minstens vijf jaar gewerkt en
—
hem/haar kan geen werk worden voorgesteld waarbij, als hij/zij dit werk weigert te aanvaarden, hij/zij het recht op werkloosheidsdaggeld zou verliezen.
D. OUDERDOMSPENSIOENEN De normale pensioenleeftijd is 65 jaar. Bij het bereiken van de leeftijd van 65 jaar worden het invaliditeitspensioen, de werkloosheidsuitkering en het individuele vervroegde pensioen omgezet in een ouderdomspensioen. Dit behoeft niet afzonderlijk te worden aangevraagd. Bij het bereiken van de leeftijd van 60 jaar kan een werknemer, voor het bereiken van de normale pensioenleeftijd, een vervroegd pensioen verkrijgen. Het pensioen dat in dat geval wordt uitgekeerd is blijvend gereduceerd, dus ook na het bereiken van de leeftijd van 65 jaar. Het pensioen kan tot na de gebruikelijke pensioenleeftijd worden uitgesteld; in dat geval wordt het pensioenbedrag verhoogd. Een inwoner van Finland of van een andere lidstaat die de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt, heeft recht op een ouderdomspensioen uit het volkspensioenstelsel. Dit ouderdomspensioen wordt toegekend aan staatsburgers van Finland of van een andere EU-lidstaat op voorwaarde dat zij na het bereiken van de 16-jarige leeftijd ten minste drie jaar in Finland gewoond hebben. Een staatsburger van een ander land verkrijgt recht op het genoemde pensioen indien hij de laatste vijf jaar voor de aanvang van het pensioen in Finland heeft gewoond. Het bedrijfspensioenstelsel omvat ook het deeltijdpensioen. Dit is bedoeld voor verzekerden die de leeftijd van 58 jaar bereikt hebben, in deeltijd gaan werken en geen ander wettelijk pensioen ontvangen. Een nabestaandenpensioen is geen beletsel voor de toekenning van dit pensioen. De leeftijdsgrens is tot eind 2002 tijdelijk verlaagd tot 56 jaar. Het pensioenbedrag is 50 procent van het inkomensverschil tussen het voltijds en deeltijds werk.
164
Een tijdvak van tewerkstelling vanaf de leeftijd van 23 jaar tot en met de leeftijd van 65 jaar geeft uitzicht op ouderdomspensioen uit het bedrijfspensioenstelsel. Jongeren onder de 23 jaar kunnen wel een invaliditeitspensioen verkrijgen en hun gezinsleden een nabestaandenpensioen. Indien het recht op pensioen ontstaat tijdens een tijdvak van werken of binnen een jaar na het einde daarvan, dan wordt bij de berekening van individueel vervroegd pensioen alsmede invaliditeits-, werkloosheids- en nabestaandenpensioen rekening gehouden met de tijd tussen de gebeurtenis die aanleiding gaf tot het pensioen (bv. het begin van de arbeidsongeschiktheid) en de pensioenleeftijd. Het pensioen wordt per arbeidsovereenkomst en tijdvak van zelfstandige activiteit afzonderlijk berekend. Het pensioenbedrag wordt berekend op basis van de feitelijke arbeidsjaren en het verdiende loon. De pensioenaanspraken nemen met 1,5 % toe voor ieder jaar van werken. Vanaf 60 jaar nemen de pensioenaanspraken toe met 2,5 % per jaar. Het maximale pensioenbedrag is gelijk aan 60 % van het over een periode van 40 jaren verdiende loon. Het loon waarop de pensioenberekening gebaseerd wordt, is in de regel een gemiddeld arbeidsloon dat verkregen wordt uit de laatste tien jaren van iedere periode van tewerkstelling. Deze nieuwe berekeningswijze wordt geleidelijk ingevoerd. Ze wordt volledig van kracht in het jaar 2006. Bij de berekening van een pensioen voor een zelfstandige wordt het gemiddelde inkomen over de gehele periode van de werkzaamheden als zelfstandige in aanmerking genomen. Als basis voor het nabestaandenpensioen geldt het pensioen dat de overledene (uit wiens hoofde de uitkering wordt verkregen) ontving, dan wel het pensioen dat hij zou hebben ontvangen wanneer hij op de dag van overlijden arbeidsongeschikt zou zijn geworden. Het weduwe-/weduwnaarspensioen en het wezenpensioen kunnen samen niet meer bedragen dan het bedrag van voornoemd pensioen. Indien de weduwe/weduwnaar zelf een bedrijfspensioen dan wel loon ontvangt, beı¨nvloedt dit het bedrag van het weduwe-/ weduwnaarspensioen. Zij hebben echter geen invloed op het nabestaandenpensioen zolang de weduwe/weduwnaar kinderen onder de 18 jaar heeft. Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt, indien de weduwe/weduwnaar nog geen 65 jaar is, de eerste zes maanden altijd uitbetaald zonder dat met andere inkomsten wordt rekening gehouden (alkuela¨ke, „beginpensioen”).
FINLAND
ð
Bedrag van het volkspensioen
Ouderdomspensioen, werkloosheidspensioen, invaliditeitspensioen, revalidatietoelage en individueel vervroegd pensioen uit het volkspensioenstelsel worden uitsluitend betaald als de betrokkene geen of slechts een gering pensioen uit andere bron ontvangt. Voor het volkspensioen wordt rekening gehouden met uit Finland of andere landen afkomstige pensioenen en soortgelijke permanente uitkeringen. Voor een weduwe-/ weduwnaarspensioen wordt naast pensioeninkomsten ook rekening gehouden met inkomen van de weduwe/weduwnaar uit loon of vermogen. Indien deze overige inkomsten een bepaald bedrag overschrijden, wordt geen pensioen uitbetaald. Door andere lidstaten op basis van een verzekering van de betrokkene betaalde pensioenen die onder de toepassing van Verordening (EEG) nr. 1408/71 inzake sociale zekerheid vallen, gelden niet als inkomen. Het pensioen kan ook een verzorgingstoelage en een huisvestingstoelage omvatten. Het volkspensioen hangt af van het aantal jaren dat de betrokkene tussen de leeftijd van 16 en 65 jaar in Finland heeft gewoond. Een volledig ouderdomspensioen wordt uitgekeerd bij een tijdsduur van wonen van ten minste 40 jaren. Een volledig invaliditeitspensioen kan worden uitgekeerd aan iemand die 80 % van de tijd tussen de leeftijd van 16 jaar en de aanvangsdatum van het pensioen in Finland heeft gewoond. Iemand die jonger is dan 21 jaar en die arbeidsongeschikt is geworden terwijl hij/zij in Finland woonde, ontvangt altijd een volledig pensioen, ongeacht het tijdvak van wonen. Het pensioen kan ook een verzorgingstoelage en een huisvestingstoelage omvatten. Als nabestaandenpensioen wordt een basisbedrag en een aanvullend bedrag uitbetaald. Het beginpensioen omvat altijd het basisbedrag en een vast aanvullend bedrag. Eventuele aanspraken op een hoger aanvullend bedrag hangen af van het inkomen, het vermogen en de gezinsomstandigheden van de weduwe/weduwnaar. In het voorlopige pensioen is het basisbedrag alleen opgenomen indien de weduwe/weduwnaar de zorg heeft voor een kind dat jonger is dan 18 jaar. Het aanvullend bedrag van het voorlopig pensioen hangt af van het inkomen van de weduwe/ weduwnaar. De hoogte van het begin- en voorlopig pensioen hangt ook af van het aantal jaren dat de overledene in Finland heeft gewoond. Het nabestaandenpensioen kan ook een huisvestingstoelage omvatten. Het wezenpensioen omvat altijd het basisbedrag. Daarnaast kan een aanvullend bedrag worden uitbetaald. De hoogte van het aanvullend bedrag hangt af van de overige nabestaandenpensioen-
FINLAND
uitkeringen die het kind ontvangt. Kinderen tussen 18 en 20 jaar ontvangen alleen het basisbedrag.
F.
AANVRAAGPROCEDURE EN BEROEP
Bedrijfspensioen en volkspensioen worden aangevraagd met een enkel formulier, dat bij het bureau van de Socialeverzekeringsinstelling of het bedrijfsfonds wordt ingediend. Als een invaliditeits- of werkloosheidspensioen eenmaal is verleend, wordt het te zijner tijd, zonder dat een afzonderlijke aanvraag hoeft te worden ingediend, omgezet in een ouderdomspensioen. Tegen een beslissing inzake bedrijfspensioen of volkspensioen kan beroep worden aangetekend bij de instantie die de beslissing heeft genomen, waar onderzocht wordt of de beslissing kan worden herzien. Zijn er geen gronden voor herziening, dan legt het bedrijfsfonds de klacht voor aan de Pensioenraad, of de Socialeverzekeringsinstelling aan de Raad van Toezicht. Tegen de beschikkingen van de Pensioenraad en van de Raad van Toezicht kan beroep worden aangetekend bij de Verzekeringsrechtbank.
6. Werkloosheidsuitkeringen A. DAGUITKERING BIJ WERKLOOSHEID Een daguitkering bij werkloosheid wordt betaald door de Socialeverzekeringsinstelling in de vorm van een dagelijkse basisuitkering (2000: 20,52 euro (122 FIM)), of door een werkloosheidsfonds, in de vorm van een aan het loon gekoppelde uitkering. De aan het loon gekoppelde daguitkering wordt berekend op grond van het aangetoonde maandloon gedurende de tien aan de werkloosheid voorafgaande maanden. Aansluiting bij een werkloosheidsfonds is vrijwillig.
ð
Voorwaarden
Een basisdaggeld wordt betaald aan werkloze werkzoekenden van 17-64 jaar die in de 24 aan de werkloosheid voorafgaande maanden gedurende ten minste 43 weken gewerkt hebben. Zelfstandigen kunnen in aanmerking komen voor de daguitkering op voorwaarde dat zij als zelfstandige werkzaam zijn geweest gedurende 24 van de aan de werkloosheid voorafgaande 48 maanden en voorzover hun werkzaamheden geacht werden economisch waardevol te zijn. Een aan het loon gekoppelde daguitkering wordt betaald aan werknemers die ten minste tien maanden voor de aanvang van de werkloosheid aangesloten zijn geweest bij een werkloosheidsfonds en die gedurende deze periode van aansluiting hebben voldaan aan de voorwaarde betreffende het tijdvak van tewerkstelling. Een zelfstandige moet gedurende 24 maanden bij een
165
werkloosheidsfonds voor zelfstandigen aangesloten zijn geweest.
ð
Duur
De basisdaguitkering wordt betaald nadat de betrokkene in totaal zeven werkdagen als werkloze werkzoekende ingeschreven is geweest bij het Arbeidsbemiddelingsbureau. De daguitkering wordt vijf dagen per week betaald gedurende een tijdvak van ten hoogste 500 werkdagen. Als de betrokken werkzoekende, die voldoet aan de voorwaarden betreffende het tijdvak van tewerkstelling, de leeftijd van 57 jaar bereikt alvorens de daguitkering gedurende de volledige periode van 500 dagen te hebben ontvangen, behoudt hij/zij het recht op de daguitkering tot de leeftijd van 60 jaar. Het werklozendaggeld geldt als belastbaar inkomen.
B.
ARBEIDSMARKTONTWIKKELINGSSTELSEL
Een in Finland wonende werkloze van 17 tot en met 64 jaar heeft recht op een uitkering van het arbeidsmarktontwikkelingsstelsel indien hij/zij: —
de daguitkering bij werkloosheid gedurende de maximumperiode heeft ontvangen;
—
niet voldoet aan de voorwaarden inzake de tijdsduur van tewerkstelling.
Voor iemand die voor het eerst op de arbeidsmarkt verschijnt, geldt een wachttijd van vijf maanden. Deze wachttijd geldt niet voor personen die een beroepsopleiding hebben voltooid. De arbeidsmarktontwikkelingsuitkering is gebonden aan een onderzoek naar de middelen van de betrokkene en is gelijk aan de basisdaguitkering bij werkloosheid. Bij de inkomenstoets wordt het eigen inkomen van de betrokkene volledig in aanmerking genomen en het inkomen van zijn/ haar echtgeno(o)t(e)/samenwonende partner voor het bedrag dat een bepaalde limiet overschrijdt. De aan een middelentoets gebonden arbeidsmarktontwikkelingsuitkering kan voor een onbeperkte tijd worden uitbetaald. Heeft de betrokkene de daguitkering bij werkloosheid voor de maximumperiode van 500 dagen ontvangen, dan wordt de arbeidsmarktontwikkelingsuitkering gedurende de 180 volgende dagen zonder onderzoek naar de middelen van de betrokkene betaald. Een werkloze die bij zijn/haar ouders inwoont en niet voldoet aan de voorwaarden inzake de tijdsduur van de tewerkstelling ontvangt 60 % van de aan een middelentoets gebonden arbeidsmarktontwikkelingsuitkering.
166
ð
Aanvraagprocedure en beroep
Basisdaguitkering en arbeidsmarktontwikkelingsuitkering dienen te worden aangevraagd bij het kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling, de aan het loon gekoppelde uitkering bij het werkloosheidsfonds waarbij de aanvrager is aangesloten. Het Arbeidsbemiddelingsbureau geeft aan de Socialeverzekeringsinstelling en aan het werkloosheidsfonds een bindende verklaring af waarin het verband tussen de voorwaarden voor de uitkering en het globale arbeidsmarktbeleid tot uiting komt. Werkzoekenden uit andere lidstaten van de Europese Unie die gebruikmaken van hun recht in Finland werk te zoeken, dienen zich bij het Arbeidsbemiddelingsbureau in te schrijven en bij het kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling een verzoek om werkloosheidsdaguitkering in te dienen. Tegen een beslissing van de Socialeverzekeringsinstelling of het werkloosheidsfonds inzake werkloosheidsuitkeringen kan beroep worden aangetekend bij het bureau of het fonds dat de beslissing heeft genomen, dat vervolgens onderzoekt of de beslissing kan worden herzien. Als het betrokken orgaan de beslissing zelf niet kan herzien, wordt het beroep behandeld door de Raad voor werkloosheidsverzekering (Tyo¨tto¨myysturvalautakunta). Tegen de beslissing van de Raad voor werkloosheidsverzekering kan beroep worden aangetekend bij de Verzekeringsrechtbank.
7. Ouderschapstoelagen De moeder heeft recht op de moederschapsuitkering en op de uitkering bij ouderschap, de vader op de vaderschapsuitkering en de uitkering bij ouderschap, op voorwaarde dat zij ten minste 180 dagen voor de verwachte datum van de bevalling in Finland sociaal verzekerd waren. In andere lidstaten volbrachte verzekeringstijdvakken worden bij de berekening van dit aantal dagen meegeteld. De moederschaps- en de ouderschapsuitkeringen worden toegekend gedurende een totaal van 263 werkdagen. Dit tijdvak wordt met 60 werkdagen verlengd indien tegelijkertijd meer dan e´e´n kind wordt geboren. De moederschapsuitkering wordt aan de moeder betaald gedurende de eerste 105 dagen. Het recht op de moederschapsuitkering vangt aan tussen de 50 tot 30 werkdagen voor de verwachte datum van de geboorte. De ouderschapsuitkering wordt de volgende 158 werkdagen betaald aan de moeder of aan de vader, indien deze laatste thuis blijft om voor het kind te zorgen. De ouderschapsuitkering kan niet gelijktijdig aan beide ouders betaald worden. Ook ouders die een kind dat jonger is dan 7 jaar adopteren, krijgen een ouderschapstoelage.
FINLAND
Een aanstaande moeder heeft gedurende haar zwangerschap recht op een bijzondere moederschapsuitkering indien zij in verband met haar werk of haar arbeidsomstandigheden blootgesteld is aan chemische stoffen, straling, of besmettelijke ziekten die geacht worden een nadelige invloed te hebben op de ongeboren baby of op het verloop van de zwangerschap. Het voorgaande is alleen van toepassing indien zij niet kan worden overgeplaatst naar andere werkzaamheden. Een vader heeft recht op een vaderschapsuitkering voor een aaneengesloten tijdvak van zes dagen gedurende de periode waarin de moederschapsof de ouderschapsuitkering wordt ontvangen. De vaderschapsuitkering kan ook aan de vader van een pasgeborene worden toegekend voor 6-12 werkdagen. Het bedrag van de moederschaps- en de ouderschapsuitkering is in het algemeen gelijk aan het bedrag van het daggeld bij ziekte, maar het minimum ligt hoger (2000: 10,09 euro (60 FIM)). Een ouder kan een bijzondere verzorgingstoelage ontvangen indien hij/zij deelneemt aan de zorg of de revalidatie van zijn/haar kind in een ziekenhuis of, in bijzondere omstandigheden, thuis. Deze bijzondere verzorgingstoelage wordt gewoonlijk per kalenderjaar maximaal 60 werkdagen per kind betaald. Het bedrag van de bijzondere verzorgingstoelage is gelijk aan het bedrag van het daggeld bij ziekte. De uitkeringen en de toelagen aan ouders worden als belastbaar inkomen beschouwd.
ð
Aanvraagprocedure en beroep
Aanvragen voor de genoemde uitkeringen moeten worden ingediend bij het plaatselijke kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling of bij het bedrijfsfonds indien de betrokkene daarbij is aangesloten. Het verzoek voor de moederschapsuitkering moet twee maanden voor de verwachte datum van de bevalling worden ingediend, voor de vaderschapsuitkering binnen twee maanden van de verwachte aanvangsdatum, voor de ouderschapsuitkering een maand voor de verwachte aanvangsdatum van de uitkering. Tegen beslissingen inzake ziekteverzekering kan altijd beroep worden aangetekend. Het beroep wordt ingediend bij het bureau van de Socialeverzekeringsinstelling dat de beslissing heeft genomen, of bij het bedrijfsfonds, waar onderzocht wordt of de beslissing kan worden herzien. Als het betrokken orgaan de beslissing zelf niet kan herzien, wordt het beroep behandeld door de Socialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict. Tegen een beschikking van de Socialeverzekeringsraad kan beroep worden aangetekend bij de Raad van Toezicht.
FINLAND
8. Gezinsbijslagen A. KINDERBIJSLAG Kinderbijslag wordt betaald voor een in Finland wonend kind, tot de leeftijd van 17 jaar. In het jaar 2000 bedroeg het maandbedrag van de kinderbijslag voor een kind 89,98 euro (535 FIM), voor het tweede kind 110,50 euro (657 FIM), voor het derde kind 131,02 euro (779 FIM), voor het vierde kind 151,54 euro (901 FIM) en voor het vijfde en ieder volgend kind 172,06 euro (1 023 FIM). Kinderbijslag is belastingvrij.
ð
Aanvraagprocedure en beroep
Kinderbijslag kan bij een bureau van de Socialeverzekeringsinstelling worden aangevraagd. Tegen een beschikking van de Socialeverzekeringsinstelling kan beroep worden aangetekend bij de Socialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict. Tegen de beschikkingen van deze raad kan beroep worden aangetekend bij de Raad van Toezicht.
B.
MOEDERSCHAPSTOELAGE
In Finland woonachtige vrouwen die minstens 154 dagen zwanger zijn geweest en die tijdens de eerste vier maanden van de zwangerschap de medische controles hebben ondergaan, hebben recht op een moederschapstoelage. Ook personen die een kind adopteren dat jonger is dan 1 jaar hebben recht op de moederschapstoelage. De moederschapstoelage kan naar keuze van de vrouw in geld of als moederschapspakket worden verstrekt. in het jaar 2000 bedroeg de geldelijke toelage 127,82 euro (760 FIM) per kind. het moederschapspakket bevat diverse kinderverzorgingsproducten en kleren. De moederschapstoelage is belastingvrij.
ð
Aanvraagprocedure en beroep
De moederschapstoelage dient ten laatste twee maanden voor de verwachte datum van de bevalling bij een bureau van de Socialeverzekeringsinstelling te worden aangevraagd. Adoptieouders moeten de toelage aanvragen vo´o´r de eerste verjaardag van het kind. De moederschapstoelage kan tegelijk worden aangevraagd met de moederschaps-, vaderschapsen ouderschapsuitkeringen en de kinderbijslag. Beroepsinstantie in verband met de ouderschapstoelage is in eerste instantie de Socialeverzekeringsraad en in tweede instantie de Raad van Toezicht.
167
9. Nuttige adressen Kansanela¨kelaitos (Socialeverzekeringsinstelling) Inlichtingen over personen Bureau van de Socialeverzekeringsinstelling in de woon- of verblijfplaats Overige aangelegenheden Nordenskio¨ldinkatu 12 PL 450 FIN-00101 Helsinki Tel. (358-20) 434 11 Fax (358-20) 434 50 58
[email protected] www.kela.fi Ela¨keturvakeskus (Centraal Orgaan Pensioenzekerheid) FIN-00065 Ela¨keturvakeskus Tel. (358-9) 15 11 www.etk.fi Tapaturmavakuutuslaitosten liitto (Federatie van ongevallenverzekeraars) Bulevardi 28 FIN-00120 Helsinki Tel. (358-9) 68 04 01
[email protected] www.tvl.fi Bedrijfspensioenorganen Ela¨ke-Fennia FIN-00041 Ela¨ke-Fennia Tel. (358-10) 50 31 Ela¨ke-Tapiola PL 30 FIN-02101 Espoo Tel. (358-9) 45 31 Varma-Sampo FIN-00098 Varma-Sampo Tel. (358-10) 515 13 Ilmarinen FIN-00018 Ilmarinen Tel. (358-9) 18 41 Pensions-Alandia PB 121 FIN-22101 Mariehamn Tel. (358-18) 290 00
168
Verdandi PL 133 FIN-20101 Turku Tel. (358-10) 550 10 De pensioenfondsen zijn aan de werkgever gebonden, adres zie werkgever Esiintyvien taiteilijoiden ela¨kekassa (Pensioenfonds voor uitvoerende kunstenaars) PL 20 FIN-00241 Helsinki Tel. (358-9) 150 61 LEL Tyo¨ela¨kekassa (Bedrijfspensioenfonds LEL) PL 20 FIN-00241 Helsinki Tel. (358-9) 150 61 Maatalousyritta¨jien ela¨kelaitos (Pensioenorgaan voor zelfstandige landbouwers) PL 16 FIN-02101 Espoo Tel. (358-9) 435 11 Merimiesela¨kekassa (Pensioenfonds voor zeelieden) PL 327 FIN-00121 Helsinki Tel. (358-9) 22 85 11 Kirkon keskusrahasto (Centraal Kerkfonds) (Kirkkohallitus — Nationale Raad voor geestelijken) PL 185 FIN-00161 Helsinki Tel. (358-9) 180 21 Kuntien ela¨kevakuutus (Pensioenverzekering gemeenteambtenaren) PL 425 FIN-00101 Helsinki Tel. (358-9) 185 71 Valtiokonttori PL 77 FIN-00531 Helsinki Tel. (358-9) 772 51 Vakuutusvalvontavirasto (Bureau voor verzekeringstoezicht) PL 449 FIN-00101 Helsinki Tel. (358-9) 415 59 50
FINLAND
ZWEDEN 1. Inleiding
ð
De algemene sociale zekerheid in Zweden omvat: — ziekteverzekering (zie deel 2), — arbeidsongevallen- en beroepsziekteverzekering (deel 3), — invaliditeitsuitkeringen (deel 4), — ouderdomspensioenen (deel 5), — nabestaandenpensioenen (deel 6), — werkloosheidsuitkeringen (deel 7), — gezinsuitkeringen en ouderschapsverzekering (deel 8).
Het recht op uitkeringen is niet aan wachttijden gebonden. Toch moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan om voor sommige uitkeringen in aanmerking te komen. Wat de ouderschapsverzekering en de werkloosheidsverzekering betreft, gelden enkele voorwaarden met betrekking tot de verzekeringsperioden (zie de delen 2 en 7). Voor invaliditeitsuitkeringen en ouderdoms- en nabestaandenpensioenen geldt een bepaalde wachttijdregeling op grond van de tijd dat de verzekerde in Zweden woont of werkt. Zie ook de delen 4, 5 en 6.
ð
ð
Bijdragen
Voorwaarden om voor verzekering in aanmerking te komen
Wat moet ik doen om een uitkering te krijgen?
De sociale zekerheid wordt gefinancierd door belastingen en sociale bijdragen. Het grootste gedeelte van de kosten wordt gedekt door bijdragen die de werkgevers betalen. De werkgeversbijdragen belopen momenteel in totaal 32,82 % van de loonsom. Zelfstandigen betalen zelf hun bijdragen ten belope van 31,01 % van de inkomsten.
Om een uitkering te krijgen moet u zich in de meeste gevallen wenden tot het kantoor van het verzekeringsfonds (fo¨ rsa¨ kringskassan) in uw woonplaats. Dit verzekeringsfonds is verantwoordelijk voor de meeste socialezekerheidsuitkeringen. Voor een werkloosheidsuitkering moet u zich echter wenden tot het arbeidsbureau (zie deel 7).
Als werknemer betaalt u zelf een bepaalde bijdrage voor de pensioenverzekering (7,0 % van het inkomen tot een bepaald bedrag). De werkgever houdt deze bijdrage in van uw loon en draagt deze af aan de belastingen. Als u bij een werkloosheidsfonds bent aangesloten, moet u zelf een bepaald gedeelte van uw loon rechtstreeks aan dit fonds betalen.
Wanneer u een betrekking heeft maar vanwege ziekte niet kunt werken, kunt u zich bij uw werkgever ziek melden (zie deel 2). Voor behandeling of geneesmiddelen wendt u zich rechtstreeks tot een medisch centrum, tandarts of andere instelling voor medische zorg, dan wel tot een apotheek. Bijdragen die u daar moet betalen, worden niet vergoed.
Voor personen van boven de 65 jaar zijn de bijdragen van de werkgever lager.
ð
Wie is verzekerd?
De algemene verzekering is verplicht. Een uitzondering is de werkloosheidsverzekering (zie deel 7). De sociale verzekering bestaat uit een woonplaatsgebonden verzekering die minimumbedragen en uitkeringen waarborgt, en een arbeidsgebonden verzekering die tegen inkomensverlies beschermt. Al wie in Zweden woont/werkt, wordt door de sociale verzekering gedekt. Wie naar Zweden komt om er naar verwachting langer dan een jaar te verblijven, wordt als inwoner van Zweden beschouwd. Wie in Zweden woont en het land verlaat, wordt toch als inwoner van Zweden beschouwd, als hij/zij naar verwachting hoogstens een jaar in het buitenland zal verblijven.
ZWEDEN
Als u een arbeidsongeval of beroepsziekte krijgt, moet u dit melden bij de werkgever. De werkgever moet hierop het ongeval of de ziekte bij het verzekeringsfonds melden. Zelfstandigen moeten ongevallen zelf bij het verzekeringsfonds melden. Studenten moeten de school bericht geven, waarop de school het verzekeringsfonds van het ongeval of de ziekte in kennis moet stellen. Zie ook deel 3.
ð
Bezwaar
Als u niet tevreden bent over een besluit van een verzekerings- of werkloosheidsfonds, kunt u het fonds verzoeken dit besluit te herzien. Daarop neemt het fonds een nieuw besluit. Wanneer dit nieuwe besluit u evenmin tevredenstelt, kunt u in beroep gaan bij het provinciaal gerecht (La¨nsra¨tten). Bent u van mening dat ook het besluit van het provinciaal gerecht niet juist is, kunt u hiertegen in beroep gaan bij het hof van beroep (Kammarra¨tten). In bepaalde gevallen kunt u ook tegen een besluit van het hof van beroep bezwaar aanteke-
169
nen, namelijk bij het hof van cassatie (Regeringsra¨tten).
De eigen bijdragen worden niet door de verzekering vergoed.
2. Ziekte en moederschap
Voor preventieve kinder- en prenatale zorg en advies inzake geboortebeperking hoeven over het algemeen geen bijdragen te worden betaald.
A. MEDISCHE ZORG Onder medische zorg wordt hoofdzakelijk verstaan: behandeling door een arts, ziekenhuisopname, fysiotherapie en andere zorg, tandheelkundige zorg en geneesmiddelen. In Zweden is de medische zorg op regionaal niveau georganiseerd, voor het grootste gedeelte onafhankelijk van de sociale verzekering. Ieder provinciaal bestuur moet erop toezien dat alle inwoners van de betrokken provincie goede medische verzorging krijgen. De medische zorg wordt voor het grootste gedeelte door het provinciaal bestuur verstrekt, maar er zijn ook particuliere artsen die een overeenkomst met het provinciaal bestuur hebben gesloten. Overeenkomstig de Zweedse wetgeving inzake gezondheidszorg wordt bepaalde medische zorg ook door de Zweedse gemeenten verstrekt. Dit betreft in de meeste gevallen zorg voor ouderen die in serviceflats wonen en vanwege hun toestand medische zorg nodig hebben. Het provinciaal bestuur financiert de zorg uit de belasting die wordt betaald door alle inwoners van de regio alsmede uit bijdragen van de nationale overheid en bijdragen van de patie¨nten.
ð
Geneeskundige behandeling en dergelijke
ð
Vervoer om medische redenen
De voor gezondheidszorg bevoegde instantie is verplicht reiskosten in verband met het verstrekken van gezondheidszorg te vergoeden. De voor gezondheidszorg bevoegde instantie bepaalt hoe de reiskostenvergoeding wordt berekend.
ð
Geneesmiddelen en andere apothekerswaar
Wanneer u over een doktersvoorschrift beschikt, moet u de kosten voor geneesmiddelen tot een bedrag van 900 SEK volledig zelf betalen. Bedragen de kosten meer dan 900 SEK, dan moet u op de schijf tot 1 700 SEK 50 % van de kosten zelf betalen. Op de schijf tussen 1 700 SEK en 3 300 SEK moet u 25 % van de kosten zelf betalen en op de schijf tussen 3 300 SEK en 4 300 SEK 10 %. Als uw totale kosten voor geneesmiddelen (d.w.z. de som van uw eigen uitgaven en de ontvangen financie¨le steun) over een periode van twaalf maanden meer dan 4 300 SEK bedragen, hoeft u tijdens het resterende deel van de periode van twaalf maanden niets meer te betalen. Op die manier wordt u beschermd tegen hoge kosten en hoeft u over een periode van twaalf maanden nooit meer dan 1 800 SEK voor geneesmiddelen te betalen. Door een arts voorgeschreven gebruiksartikelen voor stomapatie¨nten vallen ook onder deze regeling. Gebruiksartikelen voor het toedienen van geneesmiddelen zijn gratis.
Wanneer u ziek wordt en een arts van een medisch centrum moet raadplegen, draagt het provinciaal bestuur het grootste gedeelte van de kosten. Als patie¨nt moet u wel een eigen bijdrage betalen. De hoogte van deze eigen bijdrage varieert van 100 tot 250 SEK.
Als u geneesmiddelen koopt waarvoor geen voorschrift nodig is, moet u deze volledig zelf betalen. Dit geldt ook voor de geneesmiddelen die, zelfs met een voorschrift van een arts, volgens de regelingen van de verzekering niet voor vergoeding in aanmerking komen.
De meeste artsen zijn in dienst van de provinciale overheid maar er zijn ook veel artsen met een particuliere praktijk, vooral in de grote steden. Als u in behandeling gaat bij een particuliere arts die op grond van een overeenkomst met de provinciale overheid samenwerkt met de openbare zorg, betaalt u een eigen bijdrage die overeenkomt met de bijdrage bij algemene zorg.
Bepaalde speciale voeding voor kinderen onder de 16, bijvoorbeeld bij een allergie tegen gluten, kan voor een lagere prijs verkregen worden.
Gaat u in behandeling bij een andere zorgverstrekker dan een arts, bijvoorbeeld bij een wijkverpleegster of een fysiotherapeut, dan betaalt u een eigen bijdrage van hoogstens 100 SEK.
Wie voor gezondheidszorg (onder meer openbare gezondheidszorg) in het totaal niet meer dan 900 SEK heeft betaald, hoeft voor soortgelijke gezondheidszorg niets meer te betalen tijdens de rest van de periode van twaalf maanden die op het ogenblik van de eerste betaling ingaat. Als u tijdens een periode van twaalf maanden voor een totaalbedrag van 1 800 SEK aan geneesmiddelen heeft gekocht, krijgt u een vrijkaart voor genees-
Wanneer u in een ziekenhuis moet worden opgenomen, betaalt u een vaste eigen bijdrage die momenteel ten hoogste 80 SEK per etmaal bedraagt.
170
De eigen bijdragen die u bij de apotheek moet betalen, worden niet vergoed.
ð
Bescherming tegen hoge kosten
ZWEDEN
middelen die gelijkenis met de vrijkaart voor gezondheidszorg vertoont.
fonds betaald. Ook studenten hebben in bepaalde gevallen recht op een vergoeding bij ziekte.
ð
Er geldt geen formele beperking voor de duur van de uitbetalingen, maar bij langdurige ziekte kan het ziektegeld worden vervangen door een uitkering wegens ziekte of een vervroegd pensioen. Zie ook deel 4.
Tandheelkundige zorg
Als u tandheelkundige zorg nodig heeft, kunt u een particuliere tandarts, een mondhygie¨nist of een zorgverlener van de folktandva˚rden (de overheidsorganisatie voor tandverzorging) raadplegen. Sinds 1 januari 1999 krijgen alle volwassenen vanaf het jaar waarin ze 20 jaar worden, financie¨le steun om hun tanden te laten verzorgen. Kinderen en jongeren hebben recht op gratis tandheelkundige zorg. Voor elke behandeling ontvangt de zorgverlener een vaste vergoeding van de fo¨rsa¨kringskassen (de centrale socialeverzekeringsinstantie). Tandheelkundig onderzoek wordt alleen vergoed als de patie¨nt in het jaar van de behandeling niet ouder dan 29 jaar is. Bij prothetische en orthodontische behandelingen wordt doorgaans alleen het deel van de kosten boven het carenzbedrag van 3 500 SEK vergoed. De bijdrage van de patie¨nt dekt het verschil tussen het honorarium van de zorgverlener en deze vergoeding. Hoeveel de patie¨nt voor een behandeling betaalt, kan varie¨ren: voor tandheelkundige behandelingen gelden immers geen vaste prijzen. Met andere woorden, de zorgverleners (tandartsen, mondhygie¨nisten enz.) bepalen zelf hoeveel de patie¨nt voor een behandeling betaalt. Alleen voor behandelingen door erkende tandartsen of mondhygie¨nisten die jonger dan 65 jaar zijn, betaalt de fo¨rsa¨kringskassen een vergoeding. Op 1 september 2001 is deze leeftijdsgrens tot 67 jaar verhoogd.
B.
UITKERINGEN BIJ ZIEKTE
Ziektegeld of vervangend loon wegens ziekte wordt betaald ter compensatie van een deel van de inkomensderving die optreedt wanneer u wegens ziekte niet kunt werken. Als u moet stoppen met werken omdat u besmet bent, ook al bent u niet ziek, of omdat u een besmettelijke ziekte heeft maar toch zou kunnen werken, kan u in plaats van ziektegeld een uitkering voor virusdragers worden toegekend. Een werknemer die wegens ziekte niet kan werken, ontvangt in de regel gedurende de eerste veertien dagen ziektegeld van zijn werknemer. Duurt het ziekteverlof langer dan veertien dagen, dan wordt het ziektegeld na die periode verder betaald door het verzekeringsfonds. Aan werklozen die als werkzoekenden bij het arbeidsbureau zijn ingeschreven en aan zelfstandigen wordt het ziektegeld doorgaans vanaf het begin van het ziekteverlof door het verzekerings-
ZWEDEN
ð
Voorwaarden om voor een uitkering in aanmerking te komen
Om voor vervangend loon in aanmerking te komen, geldt geen minimumloon. Werknemers die nog geen maand in dienst zijn, moeten hun functie reeds minstens 14 dagen uitoefenen om ziektegeld te kunnen ontvangen. U heeft recht op ziektegeld als u een arbeidsinkomen van ten minste 24 % van het geldende basisbedrag (prisbasbelopp) heeft. Ziektegeld wordt pas uitgekeerd als de arbeidsgeschiktheid wegens ziekte ten minste 25 % is afgenomen.
ð
Bedrag van de uitkering
Bij ziekte wordt geen geld uitgekeerd op de eerste dag; deze geldt als carenzdag. Dit geldt bij uitkeringen door zowel werkgever als verzekeringsfonds. De hoogte van het vervangend loon wordt berekend op basis van het loon dat u zou worden betaald als u niet ziek zou zijn. Het vervangend loon bedraagt 80 % van dat loon. De hoogte van het ziektegeld wordt bepaald door de berekeningsgrondslag. Deze komt overeen met het jaarlijks geldelijk inkomen dat men normaliter voor eigen arbeid zou ontvangen gedurende een onafgebroken periode van ten minste zes maanden of uit regelmatig terugkerende seizoensarbeid en dergelijke. Dit inkomen is echter wel beperkt tot een jaarlijks vastgesteld maximum. Wanneer het inkomen meer dan 276 700 SEK per jaar bedraagt, wordt geen rekening gehouden met het overschot. De hoogte van het ziektegeld komt overeen met een bepaald percentage van de berekeningsgrondslag. Het inkomen moet aan het verzekeringsfonds worden gemeld wanneer u een verzoek om ziektegeld indient. Het ziektegeld wordt volledig, voor drievierde, voor de helft of voor een kwart uitgekeerd naar gelang van de mate van arbeidsongeschiktheid wegens ziekte.
ð
Ziekmelding
Als u recht heeft op vervangend loon, moet u uw ziekte op de eerste dag melden bij de werkgever.
171
Hebt u recht op ziektegeld, dan moet u uw ziekte melden bij het verzekeringsfonds.
ook een vergoeding betalen voor het verlies van inkomsten voor de periode van revalidatie.
U moet een schriftelijke verklaring afgeven waarin u uw arbeidsongeschiktheid wegens ziekte bevestigt. Heeft u recht op vervangend loon, dan moet u deze bevestiging naar uw werkgever zenden. Krijgt u ziektegeld, dan moet de verklaring naar het verzekeringsfonds worden gezonden.
De verantwoordelijkheid voor de verschillende revalidatiemaatregelen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat een werknemer weer kan gaan werken, ligt in de eerste plaats bij de werkgever. Het is de plicht van de werkgever om in overleg met de werknemer vast te stellen welke revalidatiemaatregelen nodig zijn, wanneer de werknemer: — meer dan vier opeenvolgende weken wegens ziekte afwezig is geweest; — vaak gedurende korte tijd afwezig is geweest; — dit zelf wenst.
Vanaf de zevende dag na de ziekmelding moet de arbeidsongeschiktheid wegens ziekte schriftelijk worden bevestigd door een arts. Wanneer een werknemer die recht heeft op vervangend loon, langer dan 14 dagen ziek is, meldt de werkgever dit op de vijftiende dag bij het verzekeringsfonds.
ð
Herstelmelding
Als u vervangend loon van de werkgever ontvangt, moet u het herstel bij de werkgever melden. Bent u langer dan 14 dagen ziek geweest, dan meldt u het herstel bij het verzekeringsfonds. Degenen die al vanaf de eerste dag van hun ziekte ziektegeld van het verzekeringsfonds ontvangen, moeten bij het fonds melding doen van hun herstel.
ð
Verblijf in het buitenland
In de regel ontvangt u geen ziektegeld wanneer u in het buitenland verblijft. Het verzekeringsfonds kan hiervoor echter in bepaalde gevallen wel toestemming geven. De reis mag dan de genezing echter niet in gevaar brengen of de ziekte verergeren. Ruim voor vertrek moet bij u het verzekeringsfonds navragen of u ook tijdens uw verblijf in het buitenland het recht op ziektegeld behoudt. Voor vervangend loon geldt een dergelijke beperking niet.
ð
Vrijwillige ziekteverzekering
Personen die recht hebben op ziektegeld of die zijn verzekerd voor een bedrag dat lager is dan een bepaalde som, hebben de mogelijkheid een vrijwillige verzekering af te sluiten die recht geeft op aanvullend ziektegeld.
Wegens ziekte kunnen arbeidsongeschikten het verzekeringsfonds ook persoonlijk verzoeken revalidatiemaatregelen te treffen om een werkhervatting mogelijk te maken. Het verzekeringsfonds moet ook het initiatief nemen tot revalidatiemaatregelen wanneer deze nodig geacht worden, bv. door contacten met de werkgever of met instellingen voor beroepsopleiding. Werknemers die langer dan vier weken wegens ziekte arbeidsongeschikt zijn, moeten bij het verzekeringsfonds een bijzondere doktersverklaring afgeven. In deze doktersverklaring moeten de noodzakelijke revalidatiemaatregelen worden beschreven en moet de prognose voor het verdere ziekteverlof worden gegeven.
ð
Vergoeding tijdens revalidatie
Tijdens de revalidatie betaalt het verzekeringsfonds een vergoeding in de vorm van een revalidatievergoeding. De revalidatievergoeding kan worden uitgekeerd aan iedereen die aan beroepsgerichte revalidatie deelneemt. De vergoeding bestaat uit twee delen. Het ene gedeelte is een revalidatievergoeding die dient ter dekking van de inkomstenderving als gevolg van de deelname aan de revalidatie. Sinds 1996 is de revalidatievergoeding even hoog als het ziektegeld. Het andere deel van de vergoeding is een speciaal bedrag ter dekking van bijzondere uitgaven in verband met de revalidatie.
C. REVALIDATIE
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten
Om ervoor te zorgen dat personen die wegens ziekte geen arbeid in loondienst meer kunnen verrichten, toch hun herintrede op de arbeidsmarkt kunnen maken, zijn soms speciale revalidatiemaatregelen nodig. Verschillende instanties en organisaties zijn verantwoordelijk voor de eventueel noodzakelijke maatregelen. Het verzekeringsfonds is belast met de coo¨rdinatie van de voor de revalidatie van de arbeidsongeschikte nodig geachte maatregelen. Het verzekeringsfonds kan
Arbeidsgebonden gezondheidsschade omvat alle schade aan de gezondheid die ontstaat door ongevallen of anderszins schadelijke invloeden op het werk. Als uw gezondheid door of tijdens het rechtstreekse woon-werkverkeer geschaad wordt, wordt dit eveneens als arbeidsgebonden gezondheidsschade beschouwd. Verder gelden ook beroepsziekten die ontstaan onder invloed van schadelijke factoren in het arbeidsmilieu, als arbeidsgebonden gezondheidsschade.
172
ZWEDEN
Factoren in het arbeidsmilieu worden als schadelijk en als mogelijke oorzaak van beroepsziekten beschouwd als met een grote mate van waarschijnlijkheid kan worden vastgesteld dat deze factoren de betrokken beroepsziekten kunnen veroorzaken. Voorbeelden van factoren in het arbeidsmilieu die beroepsziekten kunnen veroorzaken, zijn lawaai, trillingen of schokken, zware en eentonige arbeid en verscheidene chemische agentia. Bepaalde besmettelijke ziekten kunnen ook als beroepsziekten worden aangemerkt als deze zijn veroorzaakt door een besmetting tijdens het werk in een laboratorium, een instelling voor ziekenzorg, en dergelijke. Hiertoe behoren onder andere hepatitis en zogenaamde ziekenhuisinfecties.
ð
Voorwaarden om voor een uitkering in aanmerking te komen
Als werknemer in vaste of tijdelijke dienst bent u tegen arbeidsgebonden gezondheidsschade verzekerd. De verzekering geldt voor werknemers, zelfstandigen en aannemers. Ook studenten zijn verzekerd als de aard van de opleiding risico’s met zich brengt. Gezondheidsschade wordt als arbeidsgebonden erkend indien enerzijds kan worden vastgesteld dat u aan een arbeidsongeval of schadelijke invloed bent blootgesteld en anderzijds uit de meeste bronnen blijkt dat er een verband bestaat tussen de gezondheidsschade en het ongeval of de schadelijke invloed.
ð
Sociale voorzieningen en de omvang van vergoedingen
Er bestaan tal van sociale voorzieningen: — ziektegeld, — gezondheidszorg, — revalidatie, — vergoeding voor de preventie van gezondheidsschade, — lijfrente, — uitkering bij overlijden. Ziektegeld wordt onder dezelfde voorwaarden en voor eenzelfde bedrag uitgekeerd als bij andere ziekten (zie ook deel 2 hierboven). Ook medische zorg wordt verstrekt onder dezelfde voorwaarden als bij andere ziekten (deel 2). Bovendien worden alle uitgaven vergoed die wegens arbeidsgebonden gezondheidsschade nodig zijn voor medische behandeling in het buitenland, tandheelkundige zorg, en bijzondere hulpmiddelen (bv. krukken en prothesen). Voorwaarde om voor een vergoeding voor tandheelkundige zorg of bijzondere hulpmiddelen in aanmerking te komen, is wel dat u in behandeling gaat bij een
ZWEDEN
arts, tandarts of andere zorgverstrekker binnen de openbare zorgverlening of een zorgverstrekker die bij de algemene verzekering is aangesloten. Als u na het oplopen van arbeidsgebonden gezondheidsschade niet meer in staat bent uw vroegere beroepsbezigheden uit te oefenen, kunt u hulp krijgen ten behoeve van revalidatie opdat u weer kunt gaan werken. Tijdens de revalidatieperiode (normaliter ten hoogste een jaar) kan een revalidatievergoeding worden uitgekeerd onder dezelfde voorwaarden en voor hetzelfde bedrag als bij andere ziekten. Zie ook deel 2. Ook als u voor een bepaalde periode niet mag werken om te voorkomen dat arbeidsgebonden gezondheidsschade optreedt of om te voorkomen dat bepaalde schade aan de gezondheid verergert, kan gedurende bepaalde tijd een vergoeding worden uitgekeerd. Als u door arbeidsgebonden gezondheidsschade blijvend geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt raakt, komt u in aanmerking voor lijfrente. Deze lijfrente dient ter dekking van de inkomstenderving die door de gezondheidsschade kan zijn ontstaan. Voor de berekening van de hoogte van de lijfrente worden de inkomsten die u ondanks de schade aan de gezondheid denkt te kunnen hebben, vergeleken met de inkomsten die u zonder de gezondheidsschade zou hebben. De lijfrente komt overeen met het verschil tussen deze twee bedragen. De lijfrente kan worden toegekend voor bepaalde of voor onbepaalde tijd. Bij overlijden als gevolg van arbeidsgebonden gezondheidsschade wordt een uitvaartvergoeding uitgekeerd. Ook nabestaanden kunnen in aanmerking komen voor lijfrente.
4. Uitkeringen bij invaliditeit A. VERVROEGD PENSIOEN Als u tussen de 16 en 65 jaar oud bent en blijvend voor minstens 25 % arbeidsongeschikt raakt als gevolg van een ziekte of een andere vermindering van uw lichamelijke of psychische capaciteiten, kunt u in aanmerking komen voor vervroegd pensioen. Als de arbeidsongeschiktheid niet blijvend is, maar naar verwachting minstens een jaar zal duren, kan in plaats van een vervroegd pensioen een uitkering wegens ziekte worden toegekend. Deze uitkering wegens ziekte is even hoog als het vervroegd pensioen, maar wordt slechts voor een bepaalde periode toegekend. Naar gelang van de mate van arbeidsongeschiktheid kan het vervroegd pensioen volledig, voor drievierde, voor de helft of voor een kwart uitgekeerd worden.
173
Vanaf 2003 worden de voorschriften inzake vervroegd pensioen aan de hervormingen van het ouderdomspensioenstelsel aangepast.
ð
Voorwaarden om voor een uitkering in aanmerking te komen en aard van de uitkeringen
Evenals het ouderdomspensioen bestaat het vervroegd pensioen uit twee delen, namelijk het staatspensioen (folkpension) en het algemeen aanvullend pensioen (allma¨n tilla¨ggspension, ATP). De wijze van berekening van de hoogte van het pensioen komt in grote lijnen overeen met de wijze van berekening van het ouderdomspensioen (zie deel 5). Er gelden echter ook enkele specifieke regels voor de berekening. Bij de berekening van het staatspensioen bij vervroegde pensionering kan naast de daadwerkelijk tijd van vestiging in Zweden ook de zogenaamde toekomstige periode van vestiging in Zweden worden berekend. Hierbij wordt de periode berekend tussen het jaar van pensionering en het jaar waarin de pensioengerechtigde 64 jaar wordt. Deze zogenaamde toekomstige periode van vestiging wordt uitsluitend toegekend indien de betrokkene tussen zijn zestiende jaar en het jaar van pensionering een bepaalde tijd in Zweden woonachtig geweest is. Onder pensionering wordt het moment verstaan waarop de betrokkene voor een te verwachten duur van ten minste een jaar voor minstens 25 % arbeidsongeschikt raakt. Voor de berekening van het aanvullend pensioen (ATP) bij vervroegde pensionering wordt in de regel niet alleen uitgegaan van de daadwerkelijk verworven pensioenrechten, maar ook van een te berekenen toekomstig recht op pensioen, de zogenaamde veronderstellende puntenberekening. Deze is gebaseerd op de beroepsactiviteiten die men jaarlijks zou hebben kunnen verrichten in de periode tussen de vervroegde pensionering en het moment waarop men 64 wordt. Het vervroegd pensioen in de vorm van een staatsen een aanvullend pensioen wordt op min of meer dezelfde wijze berekend als het ouderdomspensioen (zie deel 5). Een verschil is dat degene die geen recht heeft op ATP of slechts een laag ATP zou krijgen, kan rekenen op een hogere pensioenstoeslag dan bij het ouderdomspensioen.
B.
GEHANDICAPTENVERGOEDING
Ook de gehandicaptenvergoeding is een uitkering die kan worden toegekend bij blijvende (al dan niet volledige) arbeidsongeschiktheid. De gehandicaptenvergoeding kan samen met een vervroegd pensioen of ziektegeld dan wel als zelfstandige uitkering worden toegekend. De gehandicaptenvergoeding die zelfstandig wordt
174
uitgekeerd, dat wil zeggen aan personen die geen vervroegd pensioen of ziektegeld hebben, kan alleen worden toegekend aan personen die permanent in Zweden gevestigd zijn. Voorwaarden voor de toekenning van een gehandicaptenvergoeding zijn dat men minstens 16 jaar oud is en vo´o´r de leeftijd van 65 jaar in zodanige mate arbeidsongeschikt raakt dat men: —
meer tijdrovende hulp van een ander nodig heeft bij de dagelijkse bezigheden;
—
voortdurend hulp van een ander nodig heeft voor het verrichten van beroepsactiviteiten of het volgen van een studie;
—
geconfronteerd wordt of zal worden met aanzienlijke extra uitgaven als gevolg van de handicap.
Bij het bepalen van de hoogte van de gehandicaptenvergoeding wordt de algehele situatie van de gehandicapte in aanmerking genomen en worden de behoefte aan hulp en de extra kosten gezamenlijk gewogen. De gehandicaptenvergoeding bedraagt ten hoogste 2 122 SEK per maand.
C. TOELAGE VOOR DE VERZORGING VAN EEN GEHANDICAPT KIND Wanneer u als ouder thuis een ziek of gehandicapt kind verzorgt, kunt u in aanmerking komen voor een verzorgingstoelage op voorwaarde dat het kind gedurende ten minste zes maanden bijzondere verzorging en toezicht nodig heeft. Een voorwaarde voor de toekenning van een verzorgingstoelage is ook dat u permanent in Zweden gevestigd bent. De verzorgingstoelage moet worden beschouwd als een vergoeding voor de bijzondere inspanningen van de ouders en voor de extra kosten die een ziekte of handicap met zich brengt. Bij de berekening van de hoogte van de toelage wordt gelet op de noodzakelijke zorg en de extra kosten. De verzorgingstoelage kan volledig, voor drievierde, voor de helft of voor een kwart uitgekeerd worden en bedraagt ten hoogste 7 688 SEK per maand.
D. VERVOERTOELAGE Aan gehandicapten en ouders van gehandicapte kinderen, jonger dan 18 jaar, kan een toelage worden uitgekeerd voor de aanschaf van een auto, motorfiets of brommer en/of voor de aanpassing van een voertuig aan de handicap. Voorwaarde om voor een toelage in aanmerking te komen is wel dat de handicap het zelfstandig vervoer of het gebruik van het openbaar vervoer ernstig bemoeilijkt. Normaliter kan slechts eens in de zeven jaar een dergelijke toelage worden uitgekeerd.
ZWEDEN
5. Ouderdomspensioenen A. OUDERDOMSPENSIOEN Sinds 1 januari 1999 is in Zweden — parallel aan het oude stelsel — een nieuw ouderdomspensioenstelsel van kracht. Wie in 1937 of eerder geboren is, valt volledig onder het oude stelsel. Wie tussen 1938 en 1953 geboren is, valt deels onder het oude en deels onder het nieuwe stelsel. Het geboortejaar bepaalt in welke mate iemand op het oude (respectievelijk nieuwe) stelsel aanspraak kan maken. Wie in 1954 of later geboren is, valt volledig onder het nieuwe stelsel.
B.
HET OUDE PENSIOENSTELSEL
Het oude stelsel omvat een staatspensioen en een aanvullend pensioen (ATP). De pensioenleeftijd is voor zowel vrouwen als mannen 65 jaar. Wie wil kan vervroegd met pensioen gaan of na het bereiken van de pensioenleeftijd blijven werken.
ð
Staatspensioen
Wie in Zweden woont en er ten minste drie jaar woonachtig is geweest of gedurende een periode van ten minste drie jaar pensioensopbouwende inkomsten voor het ATP (zie hieronder) heeft gehad, heeft recht op een staatspensioen. Hierbij speelt de nationaliteit geen rol. Om recht te hebben op een volledig staatspensioen moet u veertig jaar in Zweden hebben gewoond of dertig jaar pensioensopbouwende inkomsten hebben gehad. Wanneer u niet aan een van beide voorwaarden voldoet, wordt uw staatspensioen verminderd met respectievelijk 1/40e of 1/30e per jaar dat u tekortkomt. De jaren tussen uw 16e verjaardag en het jaar waarin u 64 wordt, kunnen als jaren van vestiging of jaren met pensioensopbouwende inkomsten worden erkend. Het staatspensioen bedraagt hoogstens 2 952 SEK per maand. Burgers van EU-/EER-landen die van Zweden naar een ander EU-/EER-land verhuizen, hebben recht op hetzelfde staatspensioen als woonden ze in Zweden. Zweedse staatsburgers die buiten de EU/ EER gaan wonen, hebben recht op een staatspensioen in verhouding tot het aantal jaren pensioensopbouwende inkomsten. Hetzelfde geldt voor burgers van landen waarmee Zweden een pensioenovereenkomst heeft gesloten.
Dit basisbedrag is een bedrag dat steeds voor de duur van een jaar door de regering wordt vastgesteld, rekening houdend met de algemene prijsontwikkeling. Inkomsten tussen de leeftijd van 16 en 64 jaar kunnen worden erkend als pensioensopbouwende inkomsten. Bij het bepalen van de pensioensopbouwende inkomsten worden zowel inkomsten uit arbeid als sociale uitkeringen (ziekengeld, ouderschaps- en werkloosheidsuitkeringen enz.) meegerekend. Om voor een aanvullend pensioen in aanmerking te komen, moet u ten minste drie jaar pensioensopbouwende inkomsten hebben gehad. Voor een volledig aanvullend pensioen zijn ten minste dertig jaren van pensioensopbouw vereist. De hoogte van het aanvullend pensioen komt overeen met het gemiddelde van de pensioensopbouwende inkomsten van de vijftien jaren waarin deze inkomsten het hoogst waren. Het aanvullend pensioen bedraagt ten hoogste 11 993 SEK per maand.
ð
Toelage op het pensioen
Gepensioneerden zonder ATP of met een laag ATP kunnen een toelage op het staatspensioen krijgen. De pensioentoelage op het staatspensioen kan ten hoogste 1 750 SEK per maand bedragen. Een zogenaamde bijzondere pensioentoelage (sa¨rskilt pensionstilla¨gg) kan worden uitgekeerd aan personen die ten minste zes jaar zijn thuisgebleven voor de verzorging van zieke of gehandicapte kinderen en daardoor geen beroepsactiviteiten hebben kunnen verrichten. De bijzondere pensioentoelage kan worden toegekend voor ten hoogste 15 jaren thuiszorg. Personen met een laag inkomen kunnen ook in aanmerking komen voor een huisvestingstoelage voor gepensioneerden (bostadstilla¨gg till pensiona¨rer, BTP). De hoogte van de toelage is afhankelijk van de inkomsten van de gepensioneerde en van de huisvestingskosten. De zogenaamde echtgenotetoelage (hu¨stru¨tilla¨gg) kan worden uitgekeerd aan vrouwen die vo´o´r 1935 zijn geboren en waarvan de echtgenoot een staatspensioen in de vorm van een ouderdomspensioen of vervroegd pensioen/ziektegeld heeft. Deze uitkering wordt geleidelijk afgebouwd.
C. HET NIEUWE PENSIOENSTELSEL
Algemeen aanvullend pensioen (ATP)
Het nieuwe stelsel omvat een inkomensafhankelijk ouderdomspensioen in de vorm van een inkomenspensioen en een premiepensioen, alsook een gegarandeerd pensioen.
Heeft u inkomsten uit arbeid die meer bedragen dan het zogenaamde verhoogde basisbedrag (prisbasbeloppet), momenteel 37 700 SEK, dan bouwt u aanvullende pensioenrechten (ATP) op.
Het inkomenspensioen zal worden gebaseerd op het inkomen gedurende het gehele beroepsleven. Zoals voorheen zal aan de pensioensopbouwende inkomsten een bovengrens worden gesteld.
ð
ZWEDEN
175
Er zal een gewaarborgd minimumniveau in de vorm van een gegarandeerd pensioen worden vastgesteld voor personen die geen pensioensopbouwende inkomsten hebben gehad of op grond van hun inkomsten slechts recht hebben op een laag pensioen. Voortaan kan het inkomenspensioen pas na de leeftijd van 61 jaar worden uitgekeerd, maar hoe later het pensioen wordt uitgekeerd, hoe hoger het bedrag zal zijn. Dit komt niet alleen doordat het pensioen in dergelijke gevallen kan worden gebaseerd op meer pensioensopbouwende inkomsten, maar ook doordat ervan wordt uitgegaan dat het pensioen bij een latere uitkering gedurende minder jaren uitgekeerd hoeft te worden.
als de overledene ten minste drie jaar pensioensopbouwende inkomsten heeft gehad. Vanaf 1 januari 2003 worden de voorschriften inzake nabestaandenpensioenen aan de hervormingen van het ouderdomspensioenstelsel aangepast. Het hervormde stelsel zal uit een inkomensafhankelijk deel en een gewaarborgd pensioendeel bestaan.
A. WEZENPENSIOEN Kinderen onder de 18 hebben recht op een wezenpensioen bij overlijden van een of beide ouders.
Het gegarandeerd pensioen kan pas vanaf de leeftijd van 65 jaar worden uitgekeerd.
Kinderen tussen de 18 en 20 jaar die nog middelbaar of hoger middelbaar onderwijs volgen, kunnen in aanmerking komen voor een verlenging van het wezenpensioen.
In januari 2001 worden de eerste inkomenspensioenen volgens het nieuwe stelsel uitgekeerd.
ð
De verworven pensioenrechten en de uitbetaalde pensioenrechten zullen op andere wijze worden gewaarborgd dan in het nieuwe stelsel, onder andere met het oog op de loonontwikkeling.
D. GEDEELTELIJK PENSIOEN Als werkende in de leeftijd van 61 tot en met 64 jaar kunt u onder bepaalde voorwaarden een gedeeltelijk pensioen krijgen als u minder gaat werken. Het gedeeltelijk pensioen komt overeen met 55 % van het verschil tussen de inkomsten voor en na de vermindering van de arbeidsduur. Het gedeeltelijk pensioen zal bij de invoering van het nieuwe pensioenstelsel geleidelijk worden afgeschaft. Na 2000 zullen geen gedeeltelijke pensioenen meer worden uitgekeerd.
6. Nabestaandenpensioen Het nabestaandenpensioen kan worden uitgekeerd als: — wezenpensioen; — aanpassingspensioen; — bijzonder nabestaandenpensioen; — weduwepensioen op grond van vroegere bepalingen. In Zweden woonachtige nabestaanden hebben recht op een nabestaandenpensioen in de vorm van een staatspensioen op voorwaarde dat de overledene ten minste drie jaar in Zweden woonachtig geweest is of ten minste drie jaar pensioensopbouwende inkomsten voor het ATP heeft gehad (zie deel 5). Nabestaandenpensioen in de vorm van een aanvullend pensioen (ATP) kan worden toegekend
176
Bedrag van het wezenpensioen
Een wezenpensioen in de vorm van een staatspensioen wordt uitgekeerd als een dan wel beide ouders overleden zijn. Als de overleden ouder geen volledig pensioen opgebouwd had, wordt het wezenpensioen verhoudingsgewijs verminderd op basis van het aantal jaar dat de overledene tekort kwam voor een volledig pensioen. Het wezenpensioen bedraagt minstens 764 SEK per maand. De voorwaarden om voor een wezenpensioen in de vorm van een aanvullend pensioen (ATP) in aanmerking te komen, zijn dat de overleden ouder recht had of zou hebben gekregen op een aanvullend pensioen. Het aanvullend wezenpensioen bedraagt 30 % van het pensioen van de overleden ouder. Zijn er meer pensioengerechtigde kinderen, dan wordt het bedrag met 20 % per kind verhoogd. Het totale bedrag wordt gelijkelijk onder de kinderen verdeeld. Een nabestaandenpensioen met een aanvullend pensioen kan in totaal nooit meer bedragen dan het eigen pensioen van de overledene. In het nieuwe stelsel bedraagt het wezenpensioen van kinderen jonger dan 12 jaar 35 % van de nabestaandenpensioenbasis van de overledene. Kinderen tussen 12 en 18 jaar ontvangen als wezenpensioen 30 % van de basis.
B.
AANPASSINGSPENSIOEN
Een nabestaande komt uitsluitend in aanmerking voor een aanpassingspensioen uit de staats- of aanvullendpensioenkas als hij of zij niet ouder is dan 65 jaar, op het moment van overlijden langdurig samenwoonde met de overledene en: — op het moment van overlijden langdurig heeft samengewoond met kinderen tot 12 jaar die onder de zorg van een van beide ouders vallen; of
ZWEDEN
—
op het moment van overlijden ten minste vijf jaar onafgebroken met de overledene heeft samengewoond.
Het aanpassingspensioen wordt over een periode van zes maanden uitgekeerd. Vanaf 2003 wordt het aanpassingspensioen in het kader van het nieuwe stelsel gedurende tien maanden uitgekeerd. Als er kinderen tussen 12 en 18 jaar zijn, wordt het aanpassingspensioen gedurende 22 maanden uitgekeerd. Als de langstlevende echtgenoot zorgt voor en duurzaam samenwoont met kinderen van ten hoogste 12 jaar en sinds het overlijden met deze kinderen heeft samengewoond, kan hij of zij na afloop van deze periode in aanmerking komen voor een verlenging van het aanpassingspensioen. Het verlengde aanpassingspensioen kan uiterlijk worden doorbetaald tot de maand waarin het jongste kind 12 jaar wordt.
ð
Bedrag van het aanpassingspensioen
Het aanpassingspensioen in de vorm van een staatspensioen bedraagt evenveel als het ouderdomspensioen van een alleenstaande gepensioneerde, mits de overledene recht had op een volledig pensioen. Het aanpassingspensioen in de vorm van een aanvullend pensioen (ATP) komt overeen met 20 % van het pensioen van de overleden echtgenoot als er kinderen zijn die recht hebben op een wezenpensioen, en 40 % van het pensioen van de overleden echtgenoot in het andere geval. In het nieuwe stelsel bedraagt het aanpassingspensioen 55 % van de nabestaandenpensioenbasis. Bovendien kan ter aanvulling een gewaarborgd pensioen worden uitbetaald.
C. BIJZONDER NABESTAANDENPENSIOEN Nabestaanden die na bee¨indiging van het aanpassingspensioen niet door beroepsactiviteiten in hun eigen onderhoud kunnen voorzien en evenmin een ouderdomspensioen ontvangen, kunnen in aanmerking komen voor een bijzonder nabestaandenpensioen. Om hiervoor in aanmerking te komen, moeten de mogelijkheden voor de nabestaande om in het eigen onderhoud te voorzien, sinds het overlijden van de echtgenoot ten minste 25 % minder zijn geworden door ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, een verslechtering van de gezondheid of vergelijkbare oorzaken. Na 1 januari 2003 worden geen bijzondere nabestaandenpensioenen meer toegekend. Wie op dat ogenblik al een bijzonder nabestaandenpensioen ontvangt, mag het evenwel behouden.
ZWEDEN
D. WEDUWEPENSIOEN OP GROND VAN VROEGERE BEPALINGEN Vo´o´r 1990 golden andere voorschriften ten aanzien van het nabestaandenpensioen. Zo hadden mannen voor die tijd geen recht op een nabestaandenpensioen. Met betrekking tot het nabestaandenpensioen zijn enkele overgangsbepalingen van kracht geworden waardoor vrouwen van middelbare en oudere leeftijd het recht behouden op een weduwepensioen overeenkomstig de vroegere, in bepaalde opzichten gunstiger regeling inzake weduwepensioenen.
7. Werkloosheidsverzekering De werkloosheidsverzekering wordt beheerd door werkloosheidsfondsen voor verschillende doelgroepen (naar beroep, bedrijfstak enz.). De verzekeringen zijn in de meeste gevallen bedoeld voor werknemers, maar er bestaan ook tal van verzekeringsfondsen voor zelfstandigen. Als werkloosheidsuitkering wordt een inkomensafhankelijke uitkering of een basisbedrag uitgekeerd. Het inkomensafhankelijke deel van de werkloosheidsverzekering is vrijwillig en vereist het lidmaatschap van een werkloosheidsfonds. Als u tijdens een ononderbroken periode van vijf weken minstens vier weken heeft gewerkt, kan u lid worden van een werkloosheidsfonds. Gemiddeld moet u minstens 17 uur per week hebben gewerkt en nog steeds minstens hetzelfde aantal uren werken. De werkloosheidsuitkering wordt uitbetaald door het werkloosheidsfonds waarvan de werkloze lid is. Wie geen lid van een werkloosheidsfonds is, ontvangt het basisbedrag van het Alfa-fonds. Als onderdaan van een lidstaat heeft u geen werkvergunning nodig om in Zweden te komen werken. Als u naar Zweden komt om te werken of om werk te zoeken moet u echter wel binnen drie maanden een verblijfsvergunning aanvragen. Dit verzoek om een verblijfsvergunning moet bij de plaatselijke politie worden ingediend. Personen die een uitkering wegens werkloosheid ontvangen en werk krijgen, of nog wel werkloos maar niet langer werkzoekend zijn, moeten dit bij het arbeidsbureau melden.
A. WERKLOOSHEIDSVERZEKERING
ð
Voorwaarden voor een werkloosheidsuitkering
Als u werkloos wordt, heeft u — onder bepaalde voorwaarden — recht op een werkloosheidsuitkering in de vorm van een inkomensafhankelijke uitkering of een basisbedrag. U kunt recht hebben op een inkomensafhankelijke uitkering als u:
177
— —
ten minste twaalf maanden bij een werkloosheidsfonds aangesloten bent geweest (lidmaatschapsvoorwaarde); tijdens de twaalf maanden vlak voor u werkloos werd, minstens zes maanden gedurende minstens 70 uur per kalendermaand betaald werk heeft verricht of tijdens een ononderbroken periode van zes kalendermaanden minstens 450 uur betaald werk heeft verricht en tijdens elk van deze maanden minstens 45 uur heeft gewerkt (arbeidsvoorwaarde).
Als u aan de arbeidsvoorwaarde maar niet aan de lidmaatschapsvoorwaarde voldoet, kan u recht hebben op het basisbedrag vanaf de dag dat u twintig jaar wordt. U kan ook recht op het basisbedrag hebben als u aan de zogenaamde „studentenvoorwaarde” voldoet. Daartoe moet u via een officieel arbeidsbureau als werkzoekende ter beschikking van de arbeidsmarkt staan of tijdens een periode van tien maanden volgende op een voltooide voltijdse opleiding van minstens e´e´n studiejaar die recht geeft op een studiebeurs, minstens 90 kalenderdagen betaald werk hebben verricht. U ontvangt alleen een inkomensafhankelijke uitkering of een basisbedrag als u: — werkloos bent. Als u helemaal geen betaalde arbeid meer verricht en geen zelfstandige activiteiten meer heeft, wordt u normaliter als werkloze beschouwd. Zelfstandigen moeten hun persoonlijke activiteiten volledig hebben stopgezet of — onder bepaalde voorwaarden — tijdelijk hebben stopgezet om als werkloze te worden beschouwd. Als u enkele uren of dagen per week betaald werk verricht en ander werk zoekt, kunt u voor de rest van de week als werkloze worden beschouwd en daarmee voor een bepaalde uitkering in aanmerking komen; — arbeidsgeschikt bent; — werk kunt aanvaarden; — als werkzoekende bij het arbeidsbureau staat ingeschreven; — bereid bent passend werk te aanvaarden; — meewerkt om in overleg met het arbeidsbureau een individueel actieplan op te stellen; — actief naar passend werk op zoek bent.
ð
Bedrag van de uitkering
Sinds 2 juli 2001 bedraagt het basisbedrag 270 SEK per dag. Wie deeltijds werkt, krijgt een proportioneel lager bedrag uitbetaald. De inkomensafhankelijke uitkering bedraagt 80 % van het inkomen vo´o´r de werkloosheid. Sinds 2 juli 2001 wordt tijdens de eerste 100 uitkeringsdagen van
178
de uitkeringsperiode hoogstens 680 SEK per dag uitbetaald. Tijdens de rest van de uitkeringsperiode wordt hoogstens 580 SEK per dag uitbetaald. Wie een ouderdoms- of ancie¨nniteitspensioen heeft, krijgt een kleinere uitkering. Er wordt geen uitkering voor zon- en zaterdagen betaald. De uitkeringsperiode omvat hoogstens 300 uitkeringsdagen. De uitkeringsperiode begint met een carenztijd van vijf onder andere omstandigheden normale uitkeringsdagen. Als de verzekerde vo´o´r het einde van de volledige uitkeringsperiode werk vindt, kan hij — wanneer hij opnieuw werkloos wordt — op de resterende dagen recht hebben, zelfs als hij op dat ogenblik niet meer aan de uitkeringsvoorwaarden voldoet. Als de werkloze na afloop van de uitkeringsperiode van 300 uitkeringsdagen aan een nieuwe arbeidsvoorwaarde voldoet, wordt de uitkeringsperiode met hoogstens 300 uitkeringsdagen verlengd. Wie niet aan een nieuwe arbeidsvoorwaarde voldoet, moet aan het arbeidsmarktprogramma Aktivitetsgaranti kunnen deelnemen of de uitkeringsperiode van 300 tot hoogstens 600 uitkeringsdagen laten verlengen.
ð
Vrijwillige werkloosheid
Een verzekerde doet gedurende bepaalde tijd afstand van zijn rechten indien hij: — vrijwillig zonder geldige reden zijn werk opgeeft; — wordt ontslagen wegens onbehoorlijk gedrag. De dagvergoeding van een verzekerde wordt gekort, als hij: — passende arbeid weigert; — zonder uitdrukkelijk passende arbeid te weigeren, door zijn gedrag ervoor zorgt dat hij dit werk niet krijgt.
ð
Wat moet ik doen om een uitkering te krijgen?
Als u werkloos wordt, moet u zich zo spoedig mogelijk als werkzoekende bij het arbeidsbureau laten inschrijven. Daar krijgt u bepaalde informatie over wat u moet doen om een werkloosheidsuitkering te ontvangen. U krijgt ook bepaalde formulieren, onder andere betreffende de inschrijving bij het werkloosheidsfonds (anma¨lan till arbetslo¨shetskassa), een werkgeversverklaring (arbetsgivarintyg) die door uw vroegere werkgever moet worden ingevuld, en een fondskaart (kassakort). Op de fondskaart moet u uw werkloosheid melden. Deze verklaringen moet u vervolgens zenden naar het werkloosheidsfonds waarbij u aangesloten bent. Het fonds beslist of u een werkloosheidsuitkering krijgt. Als u het met de beslissing van het fonds niet eens bent, kunt u om een herziening van de beslissing vragen. Eventueel
ZWEDEN
kunt u bij de districtsrechtbank beroep tegen de beslissing van het fonds aantekenen.
8. Gezinsuitkeringen Voor in Zweden woonachtige kinderen wordt een algemene kinderbijslag uitgekeerd. De kinderbijslag hangt niet af van een inkomenstoets. Zowel gezinnen met als gezinnen zonder kinderen kunnen in aanmerking komen voor een huisvestingstoelage. De huisvestingstoelage bestaat uit twee delen. Het ene deel is afhankelijk van de uitgaven voor huisvesting en kan uitsluitend bij permanente vestiging in Zweden worden uitgekeerd. Het andere deel, dat hieronder beschreven wordt, is een toelage voor thuiswonende kinderen. De huisvestingstoelage is inkomensafhankelijk. Ook kan een bijzondere onderwijstoelage worden uitgekeerd voor kinderen van 16 jaar en ouder die voltijds onderwijs volgen.
kinderen. Schoolgaande en studerende kinderen van 16 jaar en ouder waarvan de studie recht geeft op een verlengde kinderbijslag of onderwijstoelage, kunnen ten behoeve van een toelage voor grote gezinnen onder bepaalde voorwaarden nog tot de kinderen worden gerekend. De toelage voor grote gezinnen wordt ten hoogste betaald tot en met het tweede kwartaal van het jaar waarin de scholier of student 20 jaar wordt.
ð
Bedrag van de uitkering
Sinds januari 2001 bedraagt de algemene kinderbijslag 11 400 SEK per kind per jaar. De kinderbijslag wordt maandelijks voor een bedrag van 950 SEK uitgekeerd. Bij verlenging van de kinderbijslag bedraagt deze eveneens 950 SEK per maand. De toelage voor grote gezinnen bedraagt 254 SEK voor het derde kind, 760 SEK voor het vierde kind en 950 SEK voor het vijfde kind en volgende kinderen.
Bij de geboorte of adoptie van een kind kan een ouderschapstoelage worden toegekend. Een ouderschapstoelage maakt het mogelijk om gedurende langere, onafgebroken perioden bij het kind thuis te blijven. Bovendien kan een zwangere vrouw in bepaalde gevallen vo´o´r de geboorte in aanmerking komen voor een zwangerschapstoelage.
B.
Als u gedurende een korte periode thuis moet blijven om voor het kind te zorgen, bijvoorbeeld wanneer het ziek is, kunt u een tijdelijke ouderschapstoelage krijgen.
C. HUISVESTINGSTOELAGE VOOR GEZINNEN MET KINDEREN
Hieronder worden de zwangerschapstoelage en ouderschapstoelage nader beschreven.
A. KINDERBIJSLAG
ð
Algemene kinderbijslag
Kinderbijslag wordt uitgekeerd vanaf de maand waarin het kind geboren is tot en met het kwartaal waarin het kind zestien jaar oud wordt. De kinderbijslag wordt automatisch uitgekeerd aan de moeder maar kan onder bepaalde voorwaarden ook aan de vader of voogd worden uitgekeerd.
ð
Verlengde kinderbijslag
De uitkering van de kinderbijslag kan worden verlengd als het kind al 16 jaar is, op voorwaarde dat het kind middelbaar onderwijs of vergelijkbaar onderwijs volgt. De kinderbijslag wordt in dat geval uitgekeerd tot de maand waarin het kind de school verlaat.
ð
Toelage voor grote gezinnen
De toelage voor grote gezinnen wordt automatisch uitgekeerd aan gezinnen die recht hebben op een algemene kinderbijslag voor drie of meer
ZWEDEN
ONDERWIJSTOELAGE
Kinderen die voltijds middelbaar onderwijs volgen en tussen de 16 en 20 jaar oud zijn, hebben recht op een onderwijstoelage die overeenkomt met de verlengde kinderbijslag. Als het kind of de ouders een laag inkomen hebben, kan een aanvullende toelage worden uitgekeerd.
De huisvestingstoelage is een inkomensafhankelijke toelage die onder andere wordt uitgekeerd aan gezinnen met kinderen. De huisvestingstoelage bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een bijzondere toelage voor thuiswonende kinderen. De hoogte van de toelage is afhankelijk van het aantal kinderen in het gezin en van het inkomen. Het tweede deel is een bijdrage in de huisvestingskosten die uitsluitend kan worden uitgekeerd aan permanent in Zweden woonachtige gezinnen.
ð
Wat moet ik doen om een uitkering te krijgen?
Om een huisvestingstoelage te krijgen, moet u een verzoek indienen bij het verzekeringsfonds. Het besluit van het verzekeringsfonds is normaliter hoogstens twaalf maanden geldig. Gehuwden of samenwonenden moeten een gezamenlijk verzoek indienen aangezien de inkomsten van beiden samengeteld worden.
ð
Bedrag van de huisvestingstoelage
De toelage die uitsluitend wordt berekend op basis van het aantal kinderen, wordt de bijzondere toelage voor thuiswonende kinderen genoemd. Deze toelage wordt maandelijks uitgekeerd voor een bedrag van ten hoogste 600 SEK voor gezinnen met e´e´n kind, ten hoogste 900 SEK voor
179
gezinnen met twee kinderen en ten hoogste 1 200 SEK voor gezinnen met drie of meer kinderen.
D. UITKERINGEN IN VERBAND MET DE GEBOORTE OF ADOPTIE VAN EEN KIND
ð
Zwangerschapstoelage
De moeder kan ook al aanspraak maken op een ouderschapstoelage vo´o´r de geboorte van het kind. Deze wordt ten vroegste uitbetaald vanaf de zestigste dag voor de uitgerekende geboortedatum. Beide ouders kunnen tegelijkertijd een ouderschapstoelage uitgekeerd krijgen om deel te kunnen nemen aan een ouderopleiding voor of vlak na de geboorte.
Een zwangere vrouw heeft recht op een zwangerschapstoelage als zij een zwaar beroep heeft dat zij door haar zwangerschap niet meer kan uitoefenen en wanneer zij geen andere, lichtere taak kan krijgen. Een zwangerschapstoelage kan ten vroegste worden uitgekeerd vanaf de zestigste dag voor de uitgerekende geboortedatum.
Als het kind eenmaal geboren is, wordt de ouderschapstoelage uitgekeerd aan de ouder die zijn beroepsactiviteiten opgeeft om voor het kind te zorgen. De moeder heeft echter altijd recht op de ouderschapstoelage tot en met de 29e dag na de geboorte, ook wanneer zij het kind niet persoonlijk verzorgt.
Vrouwen hebben ook recht op een zwangerschapstoelage als zij, vanwege een verbod op de uitoefening van het betrokken werk door zwangere vrouwen, niet in haar functie mag blijven werken en zij geen vervangend werk kan krijgen. Een zwangerschapstoelage wordt uitgekeerd voor iedere dag waarop het verbod geldt.
Er wordt minstens een gewaarborgd minimumbedrag als ouderschapstoelage uitbetaald (momenteel 60 SEK per dag). Het minimumbedrag is een woonplaatsgebonden uitkering.
De zwangerschapstoelage wordt uitgekeerd tot tien dagen voor de berekende datum van de bevalling. Het bedrag komt overeen met het ziektegeld.
ð
Ouderschapstoelage
De ouderschapstoelage is een vergoeding die aan ouders wordt toegekend bij de geboorte of adoptie van een kind. De ouderschapstoelage wordt bij de geboorte van een kind uitgekeerd voor in totaal 450 dagen. Bij de geboorte van een meerling worden hierbij voor het tweede en ieder volgend kind steeds 180 dagen bijgeteld. De ouderschapstoelage hoeft niet ineens te worden opgenomen, maar kan worden verdeeld over verschillende uitkeringsperiodes totdat het kind 8 jaar oud is of, indien dit nog niet het geval is, totdat het kind het eerste schooljaar heeft afgesloten. Adoptieouders moeten de ouderschapstoelage opnemen binnen een periode van acht jaar vanaf de datum waarop zij het kind onder hun hoede hebben gekregen. Ouderschapstoelagen worden niet uitgekeerd aan ouders van adoptiekinderen die ouder zijn dan tien jaar. Als de ouders gezamenlijk voor het kind zorgen, hebben beide recht op de helft van het totale aantal dagen met een ouderschapstoelage. De ene ouder kan echter zijn of haar recht afstaan aan de andere, met uitzondering van dertig dagen. Als de ouders gezamenlijk voor het kind zorgen, maar een van beide voldoet niet aan de voorwaarden om voor een ouderschapstoelage in aanmerking te komen, dan heeft de andere ouder recht op alle 450 dagen.
180
Gedurende 360 dagen wordt een vergoeding in verhouding tot het inkomen van de ouders uitbetaald. Gedurende 90 dagen wordt het gegarandeerd minimumbedrag als vergoeding uitbetaald. De ouders moeten aan specifieke voorwaarden voldoen om gedurende de eerste 180 dagen met een ouderschapstoelage volledig voor inkomensverlies te worden vergoed. Concreet komt het erop neer dat de ouders ononderbroken gedurende minstens 240 dagen vo´o´r de geboorte van het kind een ziekengeldverzekering moeten hebben gehad (d.w.z. betaald werk hebben verricht). Naarmate de ouders meer verlof nemen om voor het kind te zorgen, wordt de ouderschapstoelage volledig, voor de helft of voor een kwart uitgekeerd. Vaders hebben bovendien recht op tien dagen toelage per kind bij de geboorte of adoptie van een kind. Deze toelage wordt niet meer uitgekeerd na de zestigste dag na de thuiskomst van het kind uit de kraamkliniek of na de dag waarop de ouders het adoptiekind onder hun hoede hebben gekregen.
9. Verdere inlichtingen ð
Sociale verzekering met uitzondering van de werkloosheidsverzekering
De verzekeringsfondsen kunnen nadere inlichtingen geven over de sociale zekerheid. Er zijn 21 centrale en ongeveer 330 plaatselijke kantoren in Zweden. U moet zich in de eerste plaats rechtstreeks wenden tot het plaatselijke kantoor in uw woonplaats. Adressen en telefoonnummers vindt u in het telefoonboek. Bevoegde instanties op het gebied van pensioenen voor in het buitenland gevestigde personen zijn:
ZWEDEN
Stockholms la¨ns allma¨nna fo¨rsa¨kringskassa Utlandskontoret S-105 11 Stockholm Tel. (46-8) 676 10 00 Fax (46-8) 676 19 30 De bevoegde instantie op het gebied van de uitkeringen voor zeevarenden die werkzaam zijn in de Zweedse koopvaardij maar niet zijn aangesloten bij een Zweeds verzekeringsfonds, is: Go¨teborgs allma¨nna fo¨rsa¨kringskassa Sjo¨fartskontoret S-405 12 Go¨teborg Tel. (46-31) 700 50 00 Fax (46-31) 700 52 49 Riksfo¨rsa¨kringsverket, RFV, is de centrale instantie voor de sociale verzekering: Riksfo¨rsa¨kringsverket S-103 51 Stockholm Tel. (46-8) 786 90 00 Fax (46-8) 411 27 89
ð
Werkloosheidsverzekering
Vragen in verband met de werkloosheidsverzekering worden in de eerste plaats door het bevoegde werkloosheidsfonds, het arbeidsbureau of de beroepsorganisatie op de werkplek beantwoord.
ZWEDEN
Het Bestuur voor de arbeidsvoorziening (Arbetsmarknadsstyrelsen, AMS) is de centrale instantie inzake de werkloosheidsverzekering en de contante arbeidsmarktsteun: Arbetsmarknadsstyrelsen Fo¨rsa¨kringsenheten S-113 99 Stockholm Tel. (46-8) 58 60 60 00 Fax (46-8) 58 60 64 99
ð
Onderwijstoelage
Met vragen over de onderwijstoelage voor scholieren en studenten van 16 tot 20 jaar kunt u terecht bij het plaatselijke bureau van de centrale instantie voor onderwijstoelagen. Er zijn in totaal 24 plaatselijke bureaus. Adressen en telefoonnummers vindt u in het telefoonboek. De centrale instantie voor onderwijstoelagen (Centrala studiesto¨dsna¨mnden, CSN) is verantwoordelijk voor het beheer van het stelsel van onderwijstoelagen: Centrala studiesto¨dsna¨mnden S-851 82 Sundsvall Tel. (46-60) 18 60 00 Fax (46-60) 18 61 93
181
VERENIGD KONINKRIJK taald worden wanneer u geen premies van klasse 1 hoeft te betalen, wanneer u vrijgesteld bent van de betaling van premies van klasse 2, of indien uw verzekeringsloopbaan niet volstaat om in aanmerking te komen voor de hierboven genoemde uitkeringen. De premies van klasse 3 bestaan uit een vast bedrag.
1. Inleiding De socialezekerheidsstelsels van het Verenigd Koninkrijk omvatten: — het nationaal verzekeringsstelsel (National Insurance Scheme) voor uitkeringen aan zieken, werklozen, weduwen, gepensioneerden enz. Om recht te hebben op deze uitkeringen moeten premies aan de nationale verzekering zijn betaald; — de nationale gezondheidsdienst (National Health Service) die medische, tandheelkundige en oogheelkundige hulp verstrekt aan alle personen die in Groot-Brittannie¨ en Noord-Ierland wonen; — het kinderbijslagstelsel (Child Benefit Scheme) dat uitkeringen verleent voor kinderen; — de niet op premies berustende voorzieningen voor bepaalde categoriee¨n van invaliden of voor hun verzorgers.
ð
Premies voor de nationale verzekering
De premies voor de nationale verzekering zijn onderverdeeld in vijf klassen. a)
Als loontrekkende werknemer betaalt u basispremies van klasse 1 wanneer uw loon de basisgrens overschrijdt. Die premie is een percentage van uw weekloon tot de maximumloongrens, en wordt op het loon ingehouden. Indien uw loon minder dan de basisgrens maar meer dan het minimumloon bedraagt, wordt u geacht een bijdrage te hebben betaald om recht te hebben op prestaties. Uw werkgever betaalt aanvullende bijdragen van klasse 1 indien uw loon boven de aanvullende grens ligt. De werkgeversbijdragen worden niet op uw loon ingehouden maar zijn ten laste van uw werkgever.
b)
Als u zelfstandige bent en meer dan de lageinkomensuitzondering verdient, betaalt u premies van klasse 2. De premies van klasse 2 bestaan uit een vast bedrag. Wanneer uw belastbare winst of inkomen een bepaald maximum overschrijdt, moet u ook premies van klasse 4 betalen. De premies van klasse 4 worden gewoonlijk geı¨nd door de belastingdienst (Inland Revenue), en tellen niet mee voor de toekenning van prestaties.
c)
De premies van klasse 3 zijn van vrijwillige aard en worden alleen in aanmerking genomen voor het basisouderdomspensioen en het basisweduwepensioen. Zij kunnen be-
VERENIGD KONINKRIJK
d)
Voor bepaalde personen zoals zeelieden en vliegend personeel gelden speciale regels.
e)
Als werkgever kunt u eveneens verplicht zijn premies van klasse 1 A te betalen voor de meeste voordelen in natura, zoals dienstauto’s die ook voor prive´-doeleinden worden gebruikt en benzine.
Nadere inlichtingen en brochures met de premiebedragen krijgt u van het plaatselijke bureau van de belastingdienst.
ð
Fictieve premies
In bepaalde omstandigheden worden fictieve premies, waarvoor u dus niet betaald heeft, in uw verzekeringsdossier bijgeschreven, bijvoorbeeld voor tijdvakken waarin u wegens ziekte of werkloosheid niet gewerkt heeft. Deze fictieve premies worden in aanmerking genomen bij het vaststellen van uw recht op sommige prestaties, maar voor de meeste prestaties wordt toch als voorwaarde gesteld dat u daadwerkelijk zelf een bepaald aantal premies heeft betaald. Vanaf de leeftijd van 16 jaar wordt automatisch een nationaal verzekeringsnummer (national insurance number) toegekend. Als u voor het eerst gaat werken en nog geen nationaal verzekeringsnummer ontvangen heeft, moet u dit aanvragen bij het plaatselijke kantoor van het ministerie van Sociale Zekerheid (Department of Social Security) of als u in Noord-Ierland woont, bij het plaatselijke kantoor van het Bureau voor sociale zekerheid (Social Security Agency). Die adressen vindt u in een telefoonboek of u kunt ze vragen in het plaatselijke postkantoor. Uw werkgever moet uw nummer kennen om bij te houden welke premies u betaald heeft. Dat nummer moet u ook vermelden in iedere brief aan het ministerie en bij elke aanvraag voor prestaties of verstrekkingen: aan de hand van dit nummer kan het ministerie uw verzekeringsdossier terugvinden en u zonder tijdverlies uitbetalen.
ð
Prestaties — Algemeen
De uitkeringen van de nationale verzekering zijn afhankelijk van uw premiedossier. Om recht te hebben op een uitkering moet u vooraf een
183
minimumbedrag aan premies hebben betaald. Voor het recht op medische behandeling, met inbegrip van tandheelkundige en oogheelkundige hulp, worden daarentegen geen premievoorwaarden gesteld; wanneer u in Groot-Brittannie¨ woont, krijgt u deze verstrekkingen van de National Health Service, en wanneer u in Noord-Ierland woont, krijgt u de verstrekkingen van de Health Service. Om recht te hebben op uitkeringen wegens ziekte, moederschap of werkloosheid, moet u voldoen aan de premievoorwaarden die vermeld zijn in de punten 2 B, 2 C en 7. De premies die u in de betrokken tijdvakken betaald heeft in een andere lidstaat, worden daarbij ook in aanmerking genomen. Het recht op een bejaarden- of weduwe-/weduwnaarspensioen is afhankelijk van uw verzekeringsloopbaan in a´lle lidstaten waar u heeft gewerkt. Ook de premies van klasse 2 (zie alinea b) komen in aanmerking voor de premievoorwaarden in verband met de uitkeringen. Vraag uw uitkeringen steeds zo vroeg mogelijk aan; bij uitstel kunt u een gedeelte van uw uitkering verliezen.
2. Ziekte en moederschap A. GENEESKUNDIGE VERZORGING Wanneer u in het Verenigd Koninkrijk werkt of daar naar werk zoekt, of indien u daar gewoonlijk verblijft, kunt u in het kader van de nationale gezondheidsdienst (NHS) een beroep doen op een huisarts en op ziekenhuisverpleging voor uzelf en uw gezinsleden, telkens als daar medische redenen voor zijn, en zonder dat daarbij voorwaarden gesteld worden in verband met de nationale verzekering. Gewoonlijk betaalt u een kleine bijdrage in de kosten van de voorgeschreven geneesmiddelen, van de behandeling door de tandarts, en van bepaalde kunst- en hulpmiddelen (bv. pruiken enz.); bepaalde personen zijn evenwel geheel of gedeeltelijk vrijgesteld van deze eigen bijdrage. Alleen bepaalde personen hebben recht op gezichtstests van de Nationale Gezondheidsdienst en een tussenkomst in de kosten van brillenglazen. De meeste mensen moeten optische diensten zelf betalen. Brochures met uitleg over de tarieven van de NHS en over wie recht heeft op een tussenkomst in de gezondheidskosten vindt u bij uw huisarts, tandarts, opticien, apotheker, postkantoor en plaatselijke socialezekerheidsbureau. Zo goed als alle huisartsen en opticiens en veel tandartsen zijn aangesloten bij de Nationale Gezondheidsdienst. De namen en adressen van de NHS-huisartsen, -tandartsen en -opticiens in uw streek vindt u bij de gezondheidsdiensten (Health Authorities) (in
184
Schotland bij de Health Boards, in Noord-Ierland bij het Central Services Agency) en in de meeste openbare bibliotheken. U kunt ook het telefoonnummer van uw plaatselijke gezondheidsdienst opvragen op het gratis nummer van de gezondheidsinformatiedienst: 0800 66 55 44 (0800 22 44 88 in Schotland). Het telefoonnummer van het Central Services Agency is 028 90 32 44 31. Vanaf 16 jaar mag u zelf uw huisarts kiezen en hem verzoeken om u in zijn patie¨ntenlijst van de Nationale Gezondheidsdienst op te nemen. Als hij u in zijn lijst opneemt, zorgt hij ervoor dat u een kaart met uw NHS-nummer krijgt. Dokters mogen weigeren patie¨nten in hun lijst op te nemen zonder daarvoor een reden op te geven. U kunt van huisarts veranderen indien hij of uzelf verhuist of om persoonlijke redenen. Vraag dan een andere huisarts naar keuze om u in zijn lijst op te nemen. In spoedgevallen kan iedere bij de Nationale Gezondheidsdienst aangesloten arts u geneeskundige hulp verlenen indien uw eigen huisarts niet bereikbaar is. U mag te allen tijde een tandarts of oogarts kiezen die aangesloten is bij de Nationale Gezondheidsdienst. Aangezien artsen, tandartsen en oogartsen die deel uitmaken van de Nationale Gezondheidsdienst, ook particuliere patie¨nten tegen betaling mogen behandelen, moet u vooraf aan de arts vragen of hij bereid is u als patie¨nt van de Nationale Gezondheidsdienst te nemen. De kosten voor particuliere behandeling worden niet terugbetaald door de Nationale Gezondheidsdienst. U moet ze zelf betalen. Wanneer de opname in een ziekenhuis of de hulp van een specialist noodzakelijk is, wordt dit voor u door uw NHS-arts kosteloos geregeld. In spoedgevallen kunt u direct in een ziekenhuis worden opgenomen.
ð
Medische behandeling in een andere lidstaat
Als u in het Verenigd Koninkrijk verzekerd bent maar in een andere lidstaat verblijft of woont, hebben u en uw gezinsleden eventueel recht op de geneeskundige verzorging van het ziekteverzekeringsstelsel aldaar. Bij tijdelijk verblijf (vakantie, zakenreis enz.) in een andere lidstaat moet u vooraf het formulier T 5 op het postkantoor aanvragen. Als u voornemens bent in het buitenland te gaan wonen, moet u formulier SA 29 aanvragen bij het plaatselijke postkantoor of bij het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid.
B.
ZIEKENGELD
ð
Statutair ziekengeld (Statutory Sick Pay — SSP)
De meeste werknemers in loondienst hebben recht op een door hun werkgever betaald statutair
VERENIGD KONINKRIJK
ziekengeld (SSP) bij onafgebroken ziekteverlof van verscheidene dagen, mits hun wekelijks inkomen ten minste even groot is als het bedrag waarover nationale verzekeringspremies (National Insurance Contributions, NIC’s) moeten worden afgedragen. Die SSP komt in de plaats van de normale tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering (State Incapacity Benefit), die niet betaald wordt zolang de werkgever verplicht is de SSP te betalen. Als u arbeidsongeschikt bent wegens ziekte, moet uw werkgever gedurende maximaal 28 weken SSP betalen. U hoeft die SSP niet officieel aan te vragen, maar uw werkgever heeft normaal zelf regels vastgesteld voor de wijze en het tijdstip waarop hij van uw ziekte in kennis moet worden gesteld, en welke bewijsstukken u in verband met uw ziekte moet indienen alvorens hij de SSP uitbetaalt. Stelt u zich liefst op voorhand op de hoogte van die regels: het niet naleven ervan kan u een gedeelte van uw SSP kosten. Als u na afloop van de SSP-uitkeringen nog niet genezen bent, kunt u bij het ministerie van Sociale Zekerheid (zie verder) de normale tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering (State Incapacity Benefit) aanvragen.
vraagd, wordt toegekend op basis van de premies die u betaalde tussen 6 april 1997 en 5 april 1998 en tussen 6 april 1998 en 5 april 1999. Brochures met de tarieven van de uitkeringen zijn verkrijgbaar bij de plaatselijke bureaus van de sociale zekerheid. Tijdvakken van verzekering, van wonen of van werken in andere lidstaten, worden zo nodig in aanmerking genomen om te voldoen aan de voorwaarden inzake premiebetaling.
ð
Toeslagen voor ten laste komende personen
U kunt een toeslag bij uw uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid aanvragen voor e´e´n volwassene ten laste als u kinderen te uwen laste heeft of als uw echtgeno(o)t(e) 60 jaar of ouder is. Wanneer uw vrouw in een andere lidstaat woont, moet u samen met uw aanvraag ook het formulier E 105 indienen, dat u krijgt bij het orgaan van de ziekteverzekering van de lidstaat waar zij woont.
Bepaalde werknemers in loondienst vallen buiten het SSP-stelsel, bijvoorbeeld werknemers van 65 jaar en ouder.
Na 28 weken ziekte kunt u een toeslag bij uw uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid aanvragen voor kinderen ten laste.
ð
ð
Overheidsuitkering bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid (State Short-Term Incapacity Benefit)
Als u gedurende ten minste vier dagen arbeidsongeschikt bent als gevolg van ziekte of invaliditeit en u daarvoor geen recht heeft op SSP van uw werkgever, kunt u de contante uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid aanvragen. Voor de drie eerste dagen van de arbeidsongeschiktheid is geen uitkering verschuldigd. In verband met de premiebetaling worden de volgende voorwaarden gesteld: — u moet in ten minste e´e´n belastingjaar (vanaf april 2001 in e´e´n van de drie laatste belastingjaren vo´o´r u de uitkering aanvraagt) premies van klasse 1 of klasse 2 (of een combinatie van beide) hebben betaald over ten minste 25 keer het minimumloon (zie punt 1), en — u moet (betaalde of fictieve) premies van klasse 1 of klasse 2 (of een combinatie van beide) verworven hebben over ten minste 50 keer het minimumloon, en wel in de twee belastingjaren (6 april tot en met 5 april) die eindigden vo´o´r het begin van het uitkeringsjaar (eerste zondag van januari van het ene jaar tot de zaterdag vo´o´r de eerste zondag van januari van het volgend jaar) waarin het ziekengeld wordt aangevraagd. Bijvoorbeeld: ziekengeld dat in juni 2000 wordt aange-
VERENIGD KONINKRIJK
Hoe vraagt u een uitkering aan, als u in loondienst werkt?
Indien uw werkgever niet langer verplicht is SSP te betalen, of indien u niet onder de SSP-regeling valt, stuurt uw werkgever u een formulier waarin wordt uitgelegd waarom u geen SSP ontvangt. Bij dit formulier zit een aanvraag voor een uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid die u moet invullen en zo spoedig mogelijk naar uw plaatselijk socialezekerheidsbureau moet sturen. Stuur samen met uw aanvraag alle medische verklaringen waarover u beschikt; deze doktersbriefjes moeten regelmatig verzonden worden, zolang u wegens ziekte niet kan werken. Het ziekengeld wordt betaald door middel van een postcheque of een boekje met betaalopdrachten, die in alle postkantoren kunnen worden geı¨nd.
ð
Hoe vraagt u een uitkering aan, als u niet in loondienst werkt?
U dient het formulier SC 1 in te vullen, dat u kunt krijgen bij artsen, ziekenhuizen of socialezekerheidsbureaus. In Groot-Brittannie¨ stuurt u dit formulier onmiddellijk naar het plaatselijke kantoor van de sociale zekerheid, en in Noord-Ierland naar het bureau voor de sociale zekerheid, afdeling Uitkeringen (Social Security Agency, Incapacity Benefits, Castle Court, Royal Avenue, Belfast BT1 1SD). Bij ziekte van meer dan zeven dagen
185
vraagt u aan uw behandelende arts of ziekenhuis een medische verklaring, die moet worden doorgezonden naar het adres waarnaar formulier SC 1 is gestuurd. Op die verklaring vermeldt de behandelende arts hoelang uw arbeidsongeschiktheid naar zijn mening zal duren.
ð
Betaling van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in een andere lidstaat
Wanneer u in het Verenigd Koninkrijk verzekerd bent, kunt u de tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering van het Verenigd Koninkrijk ook in een andere lidstaat ontvangen wanneer u ziek wordt in een andere lidstaat, of reeds een uitkering ontving voor u het Verenigd Koninkrijk verliet, en het ministerie van Sociale Zekerheid of het ministerie van Sociale Ontwikkeling ingestemd heeft met de voortzetting van die uitkering. Als u tijdens uw verblijf in een andere lidstaat ziek wordt en geen recht heeft op SSP van uw werkgever, moet u binnen de drie dagen een aanvraag indienen bij het orgaan van de ziekteverzekering van die lidstaat. Samen met de aanvraag moet u een doktersverklaring indienen; ook moet u zich onderwerpen aan de controleprocedures van dat orgaan. Als u van het Verenigd Koninkrijk een tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt en van plan bent naar een andere lidstaat te gaan, dient u het bureau dat de uitkeringen betaalt geruime tijd vo´o´r het vertrek te raadplegen.
C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAP
ð
Statutaire zwangerschapsuitkering (Statutory Maternity Pay, SMP)
De meeste zwangere vrouwen hebben recht op SMP van hun werkgever. Die uitkering wordt betaald gedurende 18 weken, ten vroegste vanaf de elfde week vo´o´r de week waarin de bevalling wordt verwacht ( = de EWC). U kiest zelf wanneer u met werken ophoudt, maar de eerste uitbetaling van de SMP geschiedt uiterlijk in de week waarin de baby wordt geboren. Om recht te hebben op de uitkering, moet u voor dezelfde werkgever gewerkt hebben gedurende ten minste 26 weken, met inbegrip van en eindigend op de 15e week vo´o´r de vermoedelijke week van de bevalling, die de „EWC” ( = de week die van belang is voor de aanspraak) wordt genoemd. Ook moet u tijdens de laatste acht weken van die periode gemiddeld ten minste het laagste loonbedrag hebben verdiend waarover premies voor de nationale verzekering verschuldigd zijn.
186
Gedurende de eerste zes weken bedraagt de SMP 90 % van uw gemiddeld weekloon. Daarna valt u terug op het lagere tarief. Om SMP te krijgen, moet u ten minste drie weken op voorhand uw werkgever meedelen dat u van plan bent om uw werk neer te leggen wegens uw zwangerschap. Uw werkgever heeft waarschijnlijk regels vastgesteld voor de wijze waarop die kennisgeving moet gebeuren. Ook moet u hem uw zwangerschapsverklaring (Maternity Certificate) voorleggen zodra u die van uw arts of vroedvrouw heeft ontvangen. Gewoonlijk betaalt de werkgever het SMP uit op het tijdstip van de gebruikelijke loonbetaling. Als u geen recht heeft op SMP, komt u wellicht in aanmerking voor de zwangerschapstoelage (Maternity Allowance).
ð
Zwangerschapstoelage (Maternity Allowance — MA)
De zwangerschapstoelage wordt gegeven indien u geen recht heeft op SMP. Deze toelage wordt gedurende 18 weken betaald, ten vroegste vanaf elf weken vo´o´r de vermoedelijke week van de bevalling (EWC). Als u nog werkt, kan de zwangerschapstoelage tot een later tijdstip worden uitgesteld. Om in aanmerking te komen voor de zwangerschapstoelage moet u in het tijdvak van 66 weken (testperiode) dat eindigt in de week vo´o´r de vermoedelijke week van de bevalling, gedurende ten minste 26 weken als loontrekkende of zelfstandige gewerkt hebben en ten minste 30 GBP per week verdiend hebben. De aanvraag mag niet vroeger dan 14 weken vo´o´r de vermoedelijke bevalling worden ingediend, door het invullen van het MA 1-formulier dat naar het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid wordt gestuurd. Die formulieren kunt u krijgen bij het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid of bij de kraamkliniek. Bij de aanvraag moeten uw loonstrookjes en een door de behandelende arts of vroedvrouw afgegeven zwangerschapsverklaring (Maternity Certificate) worden gevoegd. Indien uw gemiddelde weekinkomen bij het begin van uw testperiode ten minste gelijk is aan het minimumloon, krijgt u het standaard-MA-tarief. Indien u gemiddeld ten minste 30 GBP per week maar minder dan het minimumloon verdient, krijgt u 90 % van uw gemiddelde weekinkomen, maar ten hoogste het standaardtarief.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten De uitkeringen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten (Industrial Injuries Benefits) worden toegekend wanneer u arbeidsongeschikt wordt als
VERENIGD KONINKRIJK
gevolg van een arbeidsongeval of van een erkende beroepsziekte. Om recht te hebben op deze uitkeringen hoeft u geen premies aan de nationale verzekering te betalen. Wel kunt u deze uitkering enkel krijgen als u in dienst van een werkgever werkt, maar voor de toekenning ervan wordt geen rekening gehouden met het feit of u als gevolg van het ongeval of de ziekte al dan niet arbeidsongeschikt bent.
ð
Arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disablement Benefit)
Deze uitkering wordt toegekend indien u 15 weken na het arbeidsongeval of na het begin van de beroepsziekte nog steeds arbeidsongeschikt bent. Het bedrag ervan hangt af van de arbeidsongeschiktheidsgraad. De uitkering mag naast andere eventuele ziekte- of invaliditeitsuitkeringen worden toegekend. De tarieven van de uitkering zijn uiteengezet in een folder die verkrijgbaar is bij de bureaus van de sociale zekerheid. Bij deze uitkering zijn de volgende toeslagen mogelijk: — een toeslag voor voortdurende zorg (Constant Attendance Allowance) indien u 100 % invalide bent en voor uw verzorging een beroep moet doen op derden; — de toeslag wegens uitzonderlijk zware invaliditeit (Exceptionally Severe Disablement Allowance) indien u een van de twee hoogste tarieven ontvangt van de toeslagen voor voortdurende zorg, en u ook in de toekomst vermoedelijk voortdurend hulp van derden nodig zal hebben. Verder krijgt u eventueel een toelage wegens de vermindering van uw inkomen (Reduced Earnings Allowance) indien uw arbeidsongeval plaatsvond of uw beroepsziekte begon vo´o´r 1 oktober 1990, en u uw normale beroep of een evenwaardig beroep wegens uw handicap niet meer kunt uitoefenen. In Groot-Brittannie¨ dient de aanvraag zo spoedig mogelijk na het optreden van de eerste tekenen van arbeidsongeschiktheid te worden aangevraagd bij het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid. In Noord-Ierland moeten de aanvragen ingediend worden bij de Industrial Injuries Branch van het Northern Ireland Social Security Agency, Castle Court, Royal Avenue, Belfast BT1 1SD. Bij alle ongevallen en de meeste erkende ziekten wordt meestal een arbeidsongeschiktheidsuitkering betaald wanneer de arbeidsongeschiktheid op ten minste 14 % is vastgesteld. Bij aandoeningen van de luchtwegen zoals pneumoconiose, byssinosis en diffuus mesothelioom kan een uitkering worden betaald bij een arbeidsongeschiktheid van ten minste 1 %. De uitkering wordt hetzij om de
VERENIGD KONINKRIJK
vier weken rechtstreeks overgeschreven op uw bankrekening, hetzij wekelijks uitbetaald door middel van een boekje met betaalopdrachten die op het postkantoor kunnen worden geı¨nd. Zowel de arbeidsongeschiktheidsuitkering als de twee toeslagen daarop worden verder betaald als u naar een andere lidstaat vertrekt. Vraag tijdig, vo´o´r uw vertrek, inlichtingen bij het bureau dat de uitkeringen of toeslagen betaalt, zodat de nodige maatregelen kunnen worden getroffen voor de uitbetaling in die andere lidstaat, en voor het verkrijgen van geneeskundige zorg aldaar. Er bestaan speciale voorschriften voor de toekenning van deze uitkering, wanneer een beroepsziekte het gevolg is van werkzaamheden die in verscheidene lidstaten zijn verricht, en ook indien de beroepsziekte daardoor verergerd is. Als u meent dat deze voorschriften op u van toepassing zijn, kunt u zich wenden tot de bevoegde instanties die vermeld zijn onder punt 11.
4. Invaliditeit ð
Uitkering bij langdurige arbeidsongeschiktheid (Long-Term Incapacity Benefit)
De uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid wordt na 364 dagen van arbeidsongeschiktheid (met inbegrip van dagen met statutair ziekengeld met aanspraak op een uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid) vervangen door een uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid indien u verder arbeidsongeschikt blijft. Deze uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid wordt niet meer toegekend na de pensioengerechtigde leeftijd. Er kan ook nog een toeslag bij uw uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid worden uitgekeerd; het bedrag van die toeslag hangt af van de leeftijd die u had bereikt op de eerste dag van de arbeidsongeschiktheid. Er bestaan twee tarieven: een lager tarief wanneer u vo´o´r uw 45e arbeidsongeschikt wordt verklaard, en een hoger tarief wanneer u vo´o´r uw 35e arbeidsongeschikt wordt verklaard. Als u vroeger gedurende enige tijd in Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk (als mijnwerker of zelfstandige, met uitzondering van landbouwers), Griekenland (behalve verzekeringsstelsel voor landbouwers), IJsland, Italie¨, Luxemburg, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal of Zweden verzekerd was, of indien u ziekengeld of een invaliditeitspensioen van e´e´n van deze landen ontvangt, heeft u eventueel tegelijkertijd recht op de invaliditeitsuitkeringen van die andere lidstaat en op de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid van het Verenigd Koninkrijk. In dat geval moet u de dienst Internationale uitkeringen
187
(Pensions and Overseas Benefits Directorate — adres, zie punt 11) daarvan in kennis stellen. Het aan u verschuldigde bedrag wordt dan berekend overeenkomstig de communautaire regels. Als u vroeger alleen in Belgie¨ en/of Frankrijk (behalve bovengenoemde uitzonderingen) en/of in het Griekse verzekeringsstelsel voor landbouwers en/of in Ierland en/of in Nederland en/of in Spanje verzekerd was, heeft u in het algemeen alleen recht op de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid van het Verenigd Koninkrijk. Wanneer u enkel de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid van het Verenigd Koninkrijk ontvangt, kan daarop een toeslag toegekend worden voor een echtgeno(o)t(e) of een andere persoon die uw huishouden verzorgt, en die te uwen laste komt. Ook wordt een toeslag gegeven voor uw kinderen, op voorwaarde dat zij reeds recht op de kinderbijslag van het Verenigd Koninkrijk hebben (zie punt 8). Wanneer u evenwel een invaliditeitspensioen uit een andere lidstaat ontvangt, zijn speciale regels van toepassing. Inlichtingen hierover kunt u inwinnen bij de in punt 11 vermelde adressen. Ook zonder verdere aanvraag wordt er automatisch van uitgegaan dat u recht heeft op de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheid indien u gedurende 364 dagen de uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid heeft ontvangen. Wel moet u verder, op dezelfde wijze als voordien, uw doktersverklaringen indienen. De uitkeringen wegens langdurige arbeidsongeschiktheid worden betaald door middel van een postcheque, of door een boekje met betaalopdrachten die in ieder postkantoor kunnen worden geı¨nd.
ð
Uitkering wegens zware invaliditeit (Severe Disablement Allowance)
De voorwaarden voor de toekenning van een uitkering wegens zware invaliditeit (SDA) gelden zowel voor mannen als voor vrouwen. Wie tussen 16 en 65 jaar is en niet voldoet aan de premievoorwaarden voor een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid, kan wellicht aanspraak maken op de uitkering wegens zware invaliditeit (SDA). Voorwaarde is dat u gedurende 28 weken (met inbegrip van zondagen) voortdurend arbeidsongeschikt was, en wanneer de arbeidsongeschiktheid na uw twintigste verjaardag is ontstaan, moet gedurende dezelfde periode ook een invaliditeit van ten minste 80 % zijn vastgesteld. U moet op het ogenblik van de aanvraag in het Verenigd Koninkrijk wonen, en daar in de 52 weken die aan de aanvraag voorafgaan, ten minste 26 weken hebben gewoond. Wel kunnen tijdvakken van wonen in een andere lidstaat in aanmerking worden genomen om aan die voorwaarde te voldoen. In bepaalde omstandigheden
188
kan de SDA ook na de pensioengerechtigde leeftijd worden doorbetaald. Er bestaan ook toeslagen en verhogingen wegens leeftijd en voor personen ten laste. Nadere inlichtingen zijn uiteengezet in folder NI 252, die verkrijgbaar is bij de socialezekerheidsbureaus. U kunt ook contact opnemen met het Pensions and Overseas Benefits Directorate (zie punt 11 voor het adres). Voor nieuwe aanvragen wordt de SDA vanaf april 2001 afgeschaft. Vanaf april 2001 kunnen gehandicapten die vo´o´r hun twintigste — of voor hun vijfentwintigste indien zij onmiddellijk vo´o´r hun twintigste onderwijs of een opleiding volgden — aanspraak hebben gemaakt op een uitkering, zonder voorwaarden inzake premiebetaling aanspraak maken op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Als u van plan bent om naar een andere lidstaat te gaan, moet u zich tijdig in verbinding stellen met het bureau dat uw uitkering wegens zware invaliditeit betaalt.
ð
Belastingaftrek voor gehandicapten (Disabled Person’s Tax Credit)
Wie ouder is dan 16 jaar en meer dan 16 uur per week werkt, maar als gevolg van ziekte of invaliditeit benadeeld is bij het zoeken naar werk, kan een belastingaftrek voor gehandicapten aanvragen. Deze inkomensaanvulling is belastingvrij en aan het inkomen gebonden, en er zijn geen voorwaarden inzake de premiebetaling; wel moet u op het tijdstip van de aanvraag in GrootBrittannie¨ verblijven, en daar uw normale woonplaats hebben. Nadere inlichtingen staan in een foldertje dat verkrijgbaar is bij de belastingdienst (Inland Revenue Enquiry Centres), de socialezekerheidsbureaus en de postkantoren. De belastingafrek voor gehandicapten wordt gewoonlijk met het loonpakket uitbetaald.
ð
Onderhoudsuitkering voor gehandicapten (Disability Living Allowance)
Als u wegens ziekte of invaliditeit hulp nodig heeft bij uw persoonlijke verzorging of bij uw verplaatsingen, heeft u eventueel recht op de onderhoudsuitkering voor gehandicapten. Deze uitkering kan tegelijk met andere uitkeringen worden toegekend, en er zijn geen voorwaarden inzake de premies. Om voor de uitkering in aanmerking te komen, moet u vo´o´r uw 65e hulp nodig hebben en hebben aangevraagd. Ook moet voldaan zijn aan de voorwaarden inzake woonplaats en aanwezigheid in Groot-Brittannie¨. Nadere inlichtingen vindt u in een foldertje dat verkrijgbaar is bij de socialezekerheidsbureaus.
VERENIGD KONINKRIJK
De onderhoudsuitkering voor gehandicapten wordt om de vier weken betaald door middel van een boekje met betaalopdrachten die in het postkantoor kunnen worden geı¨nd, of door rechtstreekse overschrijving op een bankrekening of een rekening bij een bouwfonds.
ð
—
voor ongeacht welk pensioen moet u ofwel vo´o´r 6 april 1975 daadwerkelijk 50 vaste premies van welke klasse ook hebben betaald, of vanaf 6 april 1975 in welk belastingjaar ook premies van klasse 1, 2 of 3 hebben betaald die een inkomensfactor opleveren die ten minste gelijk is aan de vereiste inkomensfactor voor dat jaar (zie punt 1);
—
om het standaardtarief van het pensioen te ontvangen, moet ditzelfde bedrag aan premies (betaald of fictief) verworven zijn voor elk van het vereiste aantal jaren van uw beroepsloopbaan.
Verzorgingstoelage (Attendance Allowance)
Als u ten minste 65 jaar bent, en als gevolg van ziekte of invaliditeit hulp nodig heeft bij uw persoonlijke verzorging, heeft u eventueel recht op een verzorgingstoelage. Die toelage wordt betaald aan personen die overdag, ’s nachts of dag en nacht fysieke verzorging en oppas nodig hebben. Deze toelage kan naast andere uitkeringen worden betaald en er zijn geen voorwaarden inzake de premiebetaling. Wel moet u voldoen aan de voorwaarden in verband met de woonplaats en de aanwezigheid in Groot-Brittannie¨. Nadere inlichtingen staan in een foldertje dat verkrijgbaar is bij de bureaus van de sociale zekerheid. De verzorgingstoelage wordt gewoonlijk wekelijks betaald door middel van een boekje met betaalopdrachten, of door rechtstreekse overschrijving op een bankrekening of een rekening bij een bouwfonds.
ð
Om in aanmerking te komen voor het basisouderdomspensioen moet aan twee premievoorwaarden voldaan zijn:
Toelage voor de verzorg(st)er van een invalide persoon (Invalid Care Allowance)
Er kan een wekelijkse toelage worden gegeven aan een persoon die zich ten minste 35 uur per week wijdt aan de verzorging van een ernstig gehandicapte persoon aan wie een onderhoudsuitkering voor gehandicapten (Disability Living Allowance) van het middelste of hoogste tarief voor hulp bij persoonlijke verzorging, of een verzorgingstoelage, is toegekend. Er zijn geen voorwaarden inzake premiebetaling, maar wel voorwaarden met betrekking tot de woonplaats en de aanwezigheid in Groot-Brittannie¨. Nadere inlichtingen vindt u in een foldertje, dat verkrijgbaar is bij de socialezekerheidsbureaus.
5. Ouderdomspensioen (Retirement Pension) Het nationaal ouderdomspensioen kan worden aangevraagd bij het bereiken van de officie¨le pensioengerechtigde leeftijd (thans 65 jaar voor mannen en 60 jaar voor vrouwen) ongeacht of u al dan niet verder uw beroep uitoefent. Indien u beslist uw pensioen pas na de pensioengerechtigde leeftijd aan te vragen, kunt u daarmee een hoger ouderdomspensioen verdienen.
VERENIGD KONINKRIJK
Indien het aantal jaren met betaalde of fictieve premies minder bedraagt dan het voor een standaardpensioen vereiste aantal, heeft u eventueel recht op een pensioen dat evenredig verminderd is. U kan ook aanspraak maken op een aan het inkomen gekoppeld aanvullend pensioen wanneer u tijdens elk belastingjaar sedert april 1978 premies van klasse 1 heeft betaald op een inkomen van meer dan 52 keer het minimumweekloon. Het bedrag van dat aanvullend pensioen hangt af van het aantal jaren sedert 1978 waarover u premies van klasse 1 heeft betaald, en van uw totale inkomen in elk van deze jaren. In de bureaus van de sociale zekerheid zijn folders verkrijgbaar met een uiteenzetting van de verschillende factoren van het ouderdomspensioen, van de wijze van berekening, en met de huidige tarieven van het pensioen.
ð
Pensioenen voor gehuwde vrouwen, voor weduwen en gescheiden vrouwen
Als gehuwde vrouw kunt u op twee manieren een pensioen krijgen. Indien u zelf volle premies heeft betaald, heeft u op dezelfde wijze als een man of een alleenstaande vrouw recht op een basispensioen. Soms heeft u ook recht op een basispensioen op grond van de door uw echtgenoot betaalde premies. Gewoonlijk wordt alleen het hoogste van die twee pensioenen toegekend. Wanneer uw huwelijk bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd al bee¨indigd is door overlijden, echtscheiding of nietigverklaring, kunt u voor het verkrijgen van een basispensioen gebruikmaken van de premieloopbaan van uw overleden/voormalige echtgenoot. In de bureaus van de sociale zekerheid zijn folders verkrijgbaar met nadere inlichtingen.
189
ð
Verzekering in meer dan e´e´n lidstaat
Als u in meer dan e´e´n lidstaat verzekerd bent geweest, heeft u eventueel recht op een pensioen van elk van deze staten. De communautaire voorschriften dienaangaande zijn van toepassing.
ð
Toeslag voor personen ten laste
Indien u enkel een pensioen van het Verenigd Koninkrijk krijgt, kan dit pensioen op dezelfde wijze als de invaliditeitsuitkeringen verhoogd worden met een toeslag voor personen ten laste (zie punt 4). Nadere inlichtingen hierover krijgt u van het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid. Indien u daarenboven ook nog een pensioen uit een andere lidstaat ontvangt, zijn speciale regels van toepassing. Nadere inlichtingen daarover kunt u vragen bij de adressen in punt 11.
ð
Uw ouderdomspensioen wordt wekelijks vooruitbetaald door middel van een boekje met betaalopdrachten die op het postkantoor kunnen worden geı¨nd of, wanneer u daaraan de voorkeur geeft, mag u ook vragen uw pensioen per kwartaal of om de vier weken direct op uw bankrekening over te schrijven. Indien u in een andere lidstaat verblijft, gebeurt de betaling van het ouderdomspensioen van het Verenigd Koninkrijk normaal aan het einde van elk kwartaal of van elke vier weken door middel van een betalingsopdracht die via een bank kan worden geı¨nd.
Uitkeringen aan weduwen
Het huidige stelsel van uitkeringen aan weduwen dateert van 11 april 1988. Weduwen van wie de echtgenoot op of na die datum overleden is, komen in aanmerking voor de volgende soorten uitkeringen. a)
Uitkering ineens (Widow’s Payment — WPT). Dit is een belastingvrije uitkering ineens die rechtstreeks wordt betaald indien de weduwe jonger is dan 60 jaar, of haar overleden echtgenoot geen recht had op het nationale basisouderdomspensioen.
b)
Uitkering voor weduwe met kinderen (Widowed Mother’s Allowance — WMA). WMA wordt betaald vanaf het tijdstip van het overlijden van de echtgenoot aan een weduwe met een rechtgevend kind of aan een weduwe die een kind verwacht van haar overleden echtgenoot. Voor ieder kind ten laste dat in aanmerking komt, kan een toeslag worden toegekend (Child Dependency Increase). Indien uw man ook in een andere lidstaat verzekerd was, kunnen speciale regels van toepassing zijn. Informatie daarover kunt u krijgen op de in punt 11 vermelde adressen.
c)
Weduwepensioen (Widow’s Pension — WP). Dit pensioen wordt uitgekeerd vanaf het tijdstip van overlijden van de echtgenoot, aan een weduwe van 55 jaar of ouder die geen kinderen ten laste heeft, of aan een weduwe die 55 jaar of ouder is als de WMA (weduwen met kinderen) afloopt.
d)
Het leeftijdsgebonden weduwepensioen (WP(AR)). Dit is een uitbreiding van het weduwepensioen (WP) voor vrouwen die weduwe worden tussen 45 en 55 jaar. Het bedrag hangt af van de leeftijd van de weduwe bij het overlijden van haar echtgenoot of bij het bee¨indigen van de betaling van de WMA. Het volle weduwepensioen (WP) wordt met 7 % verminderd voor ieder jaar dat de weduwe jonger is dan 55 jaar op het tijdstip waarop zij voor de uitkering in aanmerking komt. Zo ontvangt een weduwe die 53 jaar is bij het overlijden van haar echtgenoot, het volle weduwepensioen minus 14 %.
e)
Aanvullend pensioen (Additional Pension). Dit is een aan het inkomen gekoppelde uitkering, gebaseerd op de door de overleden echtgenoot betaalde premies, die samen met het WMA en het WP kan worden uitgekeerd.
Personen van 80 jaar en ouder
Vanaf 80 jaar ontvangt u naast het ouderdomspensioen ook nog een ouderdomstoeslag (age addition). Als u 80 jaar of ouder bent en geen recht heeft op een ouderdomspensioen, of enkel een zeer gering ouderdomspensioen ontvangt, kunt u het premievrije ouderdomspensioenen voor personen boven 80 jaar aanvragen, indien u aan bepaalde vereisten in verband met de woonplaats voldoet. Deze voorwaarden worden uiteengezet in een foldertje, dat verkrijgbaar is bij alle bureaus van de sociale zekerheid.
190
ð
Aanvraag van het pensioen
Vier maanden vo´o´r het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd (65 jaar voor mannen, 60 jaar voor vrouwen) zal u worden verzocht een pensioenaanvraag in te dienen. Die aanvraag geldt eveneens voor pensioenen die door andere lidstaten verschuldigd zijn. Als u niet in het Verenigd Koninkrijk woont, moet u de aanvraag indienen bij de pensioenverzekeringsinstelling van de lidstaat van uw woonplaats.
ð
6. Uitkeringen aan weduwen en wezen
VERENIGD KONINKRIJK
Ook kan het samen met het WP(AR) worden toegekend, maar met dezelfde verminderingen van 7 % als het WP(AR). Dit pensioen wordt op dezelfde wijze berekend als het aanvullend pensioen dat samen met het ouderdomspensioen wordt uitgekeerd (zie punt 5). De voor deze uitkeringen vereiste premies moeten volledig door de overleden echtgenoot zijn betaald. Voor de WPT (uitkering ineens aan een weduwe) moet de overleden echtgenoot vo´o´r 6 april 1975 effectief 25 premies van om het even welke klasse hebben betaald, of ten minste effectief premies hebben betaald voor een bedrag van 25 keer de in klasse 1 verschuldigde premie voor het minimumloon in elk belastingjaar vanaf 6 april 1975. Voor de uitkering voor weduwe met kinderen (WMA) en het weduwepensioen (WP) bestaan er twee premievoorwaarden, die gelijk zijn aan die welke in punt 5 vermeld zijn voor het ouderdomspensioen, behalve dat de premies door de overleden echtgenoot moeten zijn betaald. Wanneer de overleden echtgenoot ook onder het stelsel van een andere lidstaat verzekerd was, worden de door het Verenigd Koninkrijk en die andere lidstaat verschuldigde pensioenen berekend overeenkomstig de communautaire regels.
ð
Indienen van de aanvraag
Uitkeringen en pensioenen voor weduwen kunnen door de weduwe worden aangevraagd door het invullen van de achterzijde van de door de burgerlijke stand (Registrar of Births, Marriages and Deaths) afgegeven overlijdensakte, die vervolgens bij het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid wordt ingediend. Dit bureau verstrekt haar dan een aanvraagformulier dat zo spoedig mogelijk moet worden ingevuld en teruggezonden. Dit aanvraagformulier kan ook gebruikt worden voor pensioenen die door andere lidstaten verschuldigd zijn. Indien de weduwe niet in het Verenigd Koninkrijk woont, moet zij haar aanvraag indienen bij het orgaan van de pensioenverzekering van de lidstaat waar zij woont. Weduwepensioenen worden op dezelfde wijze betaald als ouderdomspensioenen (zie punt 5).
ð
Rouwuitkering (Bereavement Benefits)
De weduwepensioenen worden in april 2001 vervangen door een overlijdensuitkering voor zowel mannen als vrouwen. Het volgende verandert: —
onmiddellijk na het verlies van man of vrouw wordt de weduwe of weduwnaar een vast bedrag (Bereavement Payment) uitbetaald;
VERENIGD KONINKRIJK
—
—
er wordt een uitkering voor weduwen of weduwnaars met kinderen (het equivalent van de WMA, maar ook voor weduwnaars met kinderen) uitbetaald tot het jongste kind van het gezin geen voltijds voortgezet onderwijs meer volgt; weduwen en weduwnaars ouder dan 45 jaar zonder kinderen ten laste krijgen gedurende ten hoogste twaalf maanden een overlijdensuitkering.
Deze veranderingen hebben geen effect op de huidige weduwen. Zij blijven de bestaande uitkeringen ontvangen zolang zij aan de criteria voldoen.
ð
Uitkering voor wezen (Orphan’s Benefit)
De voogdijuitkering (Guardian’s Allowance) kan worden toegekend wanneer u recht heeft op de kinderbijslag (Child Benefit) voor een in uw gezin opgenomen volle wees. Bij uitzondering kan de voogdijuitkering soms ook worden betaald indien een van de ouders van het kind nog in leven is. Om die voogdijuitkering te ontvangen, moet u niet noodzakelijk de wettelijke voogd van het kind zijn. In folder NI 14 Guardian’s Allowance worden nadere inlichtingen gegeven over deze voogdijuitkering; de folder is verkrijgbaar bij de plaatselijke bureaus van de sociale zekerheid. Indien een wezenpensioen door een andere lidstaat wordt uitgekeerd, gelden speciale regels. Inlichtingen hierover zijn verkrijgbaar bij het Child Benefit Centre van het ministerie (zie punt 11), en in Noord-Ierland bij het ministerie van Sociale Ontwikkeling (Department for Social Development, Child Benefit Office, Commonwealth House, Castle Street, Belfast BT1 1DX).
7. Werkloosheidsuitkeringen De premiegebonden uitkering voor werkzoekenden (Jobseeker’s Allowance) wordt gedurende maximaal 26 weken betaald indien u werkloos, arbeidsgeschikt en beschikbaar bent, en actief naar werk zoekt. U moet ook een werkzoekendenovereenkomst invullen, waarin staat hoe u te werk moet gaan om werk te zoeken. Alleen werknemersbijdragen komen in aanmerking voor deze uitkering, bijdragen van zelfstandigen niet. Een folder met de recente bedragen van deze uitkering is verkrijgbaar bij de bureaus van de sociale zekerheid of de plaatselijke werkgelegenheidscentra.
ð
Toekenningsvoorwaarden
Om in aanmerking te komen voor de premiegebonden uitkering voor werkzoekenden moet u aan twee voorwaarden voldoen. — Ten eerste moet u zelf premies van klasse 1 hebben betaald over inkomsten van ten
191
—
minste 25 keer het minimumloon in e´e´n van de twee betreffende belastingjaren. Fictieve premies worden hierbij niet in aanmerking genomen. Ten tweede moet u premies van klasse 1 verworven hebben (betaald of fictief) over inkomsten van ten minste 50 keer het minimumloon in beide betreffende belastingjaren. In dit geval worden fictieve premies wel in aanmerking genomen.
Een belastingjaar loopt van 6 april tot 5 april. De relevante belastingjaren zijn meestal de twee belastingjaren die eindigen in het jaar vo´o´r het jaar (met ingang van de eerste zondag van januari) waarin de uitkerig wordt aangevraagd. De uitkering voor werkzoekenden wordt normaal niet betaald gedurende de eerste drie dagen van de werkloosheid en indien u meer dan 16 uur per week werkt. Indien u zonder goede reden werkloos wordt of blijft, bijvoorbeeld als u vrijwillig ontslag neemt, kan dat tot een schorsing van de uitkering gedurende maximaal 26 weken leiden. De premiegebonden uitkering voor werkzoekenden is een persoonlijke uitkering; er worden geen aanvullende bedragen uitgekeerd voor een partner of kinderen ten laste. De uitkering hangt niet af van het vermogen en de meeste inkomsten, maar kan wel worden verminderd in geval van deeltijdse inkomsten. Ook een bedrijfs- of particulier pensioen kan de uitkering beı¨nvloeden. Tijdvakken van verzekering of arbeid die onder de werkloosheidsverzekering van een andere lidstaat zijn vervuld, kunnen meetellen om aan de premievoorwaarden te voldoen, op voorwaarde dat u verzekerd was onder het stelsel van het Verenigd Koninkrijk (d.w.z. dat u voor een werkgever heeft gewerkt, en onderworpen bent geweest aan de verplichting om premies van klasse 1 te betalen) sedert u naar het Verenigd Koninkrijk kwam of terugkeerde. Om die tijdvakken van verzekering of arbeid in aanmerking te laten nemen, moet formulier E 301 bij uw aanvraag worden gevoegd. Als u dit formulier niet kreeg vo´o´r u naar het Verenigd Koninkrijk kwam, zal het bureau waar u uw aanvraag indient het voor u aanvragen.
ð
Aanvraag
Zodra u werkloos wordt, moet u meteen een aanvraag indienen bij het plaatselijke werkgelegenheidscentrum als u in Groot-Brittannie¨ woont, en bij het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid als u in Noord-Ierland woont. De adressen van deze bureaus verneemt u in het plaatselijke postkantoor. Zolang de werkloosheid duurt, moet u zich regelmatig, volgens de instructies, melden op het desbetreffende bureau. De uitkeringen worden om de twee weken betaald, hetzij per postcheque die in een post-
192
kantoor kan worden geı¨nd, hetzij rechtstreeks op uw bankrekening. Als u een premiegebonden uitkering voor werkzoekenden van het Verenigd Koninkrijk ontvangt en in een andere lidstaat werk wil zoeken, dient u de communautaire voorschriften, alsmede de folder JSAL 22, te raadplegen voor nadere bijzonderheden over uw rechten, en over hetgeen u doen moet om aldaar uw uitkeringen te ontvangen. Zodra u weet op welke datum u het Verenigd Koninkrijk verlaat, moet u het bureau dat uw uitkeringen betaalt, daarvan in kennis stellen.
8. Kinderbijslag U heeft recht op kinderbijslag wanneer u e´e´n of meer kinderen van minder dan 16 jaar ten laste heeft, of tot 19 jaar wanneer zij voltijds dagonderwijs volgen (met uitzondering van universiteit of andere vormen van hoger onderwijs). Er worden geen voorwaarden inzake premies gesteld, maar gewoonlijk wordt wel vereist dat u (of uw echtgenoot of echtgenote) en het kind zich op het ogenblik van de aanvraag in het Verenigd Koninkrijk bevinden, en daar gedurende de laatste 52 weken meer dan 182 dagen hebben gewoond. Als u of uw echtgeno(o)t(e) echter in het Verenigd Koninkrijk in loondienst werkt en u of een gezinslid staatsburger van het Verenigd Koninkrijk of een andere EU-lidstaat is, heeft u onmiddellijk recht op kinderbijslag. Er bestaan speciale voorschriften voor het geval u kinderbijslag of gezinsuitkeringen uit een andere lidstaat ontvangt. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot het Child Benefits Centre, waarvan het adres in punt 11 is vermeld. De kinderbijslag wordt uitgekeerd naast de eventuele toeslagen op andere uitkeringen die u voor ten laste komende personen ontvangt. In Groot-Brittannie¨ dient u de aanvraag te richten tot het Child Benefits Centre (zie punt 11), en in Noord-Ierland tot het Department for Social Development, Child Benefit Office, Commonwealth House, Castle Street, Belfast BT1 1DX, waarbij u zo mogelijk de geboorteakten van de kinderen voegt. De aanvraagformulieren zijn verkrijgbaar bij de plaatselijke socialezekerheidsbureaus. Indien uw kinderen in een andere lidstaat wonen, moet u ook het formulier E 401 voorleggen, dat u eventueel in die andere lidstaat ontvangen heeft. Als u dat formulier niet bezit, zal het voor u worden aangevraagd. De kinderbijslag wordt betaald door middel van een rechtstreekse overschrijving naar een bankrekening of door middel van een boekje met betaalopdrachten die in een postkantoor kunnen worden geı¨nd. Indien uw echtgenote en kinderen in een andere lidstaat wonen, kan de kinderbijslag ook iedere maand
VERENIGD KONINKRIJK
rechtstreeks op een bankrekening in de andere lidstaat worden overgemaakt of rechtstreeks aan de moeder worden betaald door een betaalopdracht die via de bank kan worden geı¨nd.
ð
Belastingaftrek voor gezinnen van werkenden (Working Families’ Tax Credit)
Dit is een wekelijkse, belastingvrije uitkering voor werknemers en zelfstandigen met kinderen, waarvan een van de ouders ten minste 16 uur per week werkt. Er worden geen voorwaarden inzake premiebetaling gesteld, maar u en uw eventuele partner mogen samen niet meer dan 8 000 GBP bezitten. Wel zijn er voorwaarden in verband met wonen en aanwezigheid op het grondgebied van het Verenigd Koninkrijk. Er bestaan speciale regels voor het geval uw partner in een andere lidstaat van de EU werkt. Nadere inlichtingen vindt u in een foldertje, dat verkrijgbaar is in de belastingkantoren, de bureaus van de sociale zekerheid en de postkantoren. De belastingaftrek voor gezinnen van werkenden wordt normaal met het loonpakket uitbetaald, maar kan indien deze door de niet-werkende partners wordt aangevraagd, worden betaald door middel van een boekje met betaalopdrachten die bij het postkantoor kunnen worden geı¨nd, of rechtstreeks op een rekening bij de bank of een bouwfonds worden overgeschreven.
10. Gibraltar De regelingen inzake sociale zekerheid en gezondheidszorg van Gibraltar verschillen van die van het Verenigd Koninkrijk. Voor nadere inlichtingen over het socialezekerheidsstelsel van Gibraltar kunt u zich wenden tot het Department of Social Security, 14 Governor’s Parade, Gibraltar. Voor inlichtingen over de gezondheidszorg kunt u contact opnemen met de Gibraltar Health Authority, 17 Johnstone Passage, Gibraltar.
11. Nadere inlichtingen Bij de plaatselijke bureaus van de sociale zekerheid kunt u nadere inlichtingen krijgen over de voorwaarden met betrekking tot de individuele uitkeringen. Het adres van het dichtstbijzijnde bureau van de sociale zekerheid verneemt u op het plaatselijke postkantoor. Vragen om inlichtingen over uitkeringen en pensioenen bij verzekering in twee of meer lidstaten kunt u richten tot: — in Groot-Brittannie¨ (Engeland, Schotland of Wales): Department of Social Security Benefits Agency Pensions and Overseas Benefits Directorate Newcastle upon Tyne NE98 1YX United Kingdom Tel. (44-191) 225 71 80
9. Beroep Over uw aanvraag om uitkeringen beslist een bevoegd persoon. U zal van zijn beslissing in kennis worden gesteld, en ook vernemen hoe u er eventueel tegen in beroep kan gaan. U heeft onder andere het recht om bij een onafhankelijke rechtbank in beroep te gaan. Problemen in verband met de premiebetaling worden uitsluitend behandeld door de belastingdienst (Inland Revenue). U kunt tegen een beslissing in beroep gaan bij de Tax Appeal Commissioners. Het onderzoek naar aanleiding van klachten over artsen, tandartsen, opticiens of apothekers is wettelijk geregeld. In geval van een dergelijke klacht moet u zich in verbinding stellen met de plaatselijke gezondheidsdienst (Family Health Services Authority), waarvan u adres en telefoonnummer in het telefoonboek vindt. Klachten tegen de gezondheidsdienst worden in Groot-Brittannie¨ behandeld door de commissaris voor de gezondheidsdienst (Health Service Commissioner) en in Noord-Ierland door de commissaris voor klachten (Commissioner for Complaints).
VERENIGD KONINKRIJK
—
Department of Social Security Benefits Agency Child Benefits Centre Washington, Tyne and Wear NE88 1AA United Kingdom Tel. (44-870) 010 05 47 in Noord-Ierland: Department for Social Development Overseas Benefits Unit Block 2 Castle Buildings Belfast BT4 3SP United Kingdom Tel. (44-28) 90 52 21 17
Nadere inlichtingen over de diensten van de gezondheidszorg in Groot-Brittannie¨, en over de wijze waarop u een beroep kan doen op deze diensten, zijn verkrijgbaar bij de plaatselijke gezondheidsdienst (Health Authority, Health Board in Schotland). Voor het telefoonnummer van uw gezondheidsdienst kunt u gratis bellen naar de gezondheidsinformatiedienst op 0800 66 55 44 (0800 22 44 88 in Schotland). Inlichtingen over de gezondheidszorg in NoordIerland zijn verkrijgbaar bij het Central Services Agency, 25 Adelaide Street, Belfast BT2 8FH (tel. (44-28) 905 32 44 31).
193
IJSLAND 1. Inleiding In het IJslandse socialezekerheidsstelsel speelt het begrip „wettige verblijfplaats” een centrale rol. Het stelsel omvat: — ziekteverzekering (hoofdstuk 2), — moederschaps- en vaderschapsverzekering (hoofdstuk 3), — arbeidsongevallenverzekering en beroepsziekten (hoofdstuk 4), — invaliditeitspensioenen (hoofdstuk 5), — invaliditeitsuitkeringen (hoofdstuk 6), — ouderdomspensioenen (hoofdstuk 7), — overlijdensuitkeringen en kinderpensioenen (hoofdstuk 8), — werkloosheidsverzekering (hoofdstuk 9), — gezinsuitkeringen (hoofdstuk 10). De instelling voor sociale zekerheid (ISZ) beheert de pensioen-, ziekte- en arbeidsongevallenverzekering overeenkomstig de wet op de sociale zekerheid. Het ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zekerheid is verantwoordelijk voor het toezicht op alle activiteiten van de ISZ. Het dagelijks beheer van de moederschaps- en vaderschapsverzekering is overeenkomstig de wet op het moederschaps-, het vaderschaps- en het ouderschapsverlof in handen van de ISZ. Het ministerie van Sociale Zaken zorgt voor het algemeen toezicht. Het hoofdkantoor van de ISZ bevindt zich in Reykjavik. Buiten Reykjavik zijn er ISZ-bijkantoren. Het directoraat Arbeid beheert de werkloosheidsverzekering overeenkomstig de wet op de werkloosheidsverzekering. Het ministerie van Sociale Zaken zorgt voor het algemeen toezicht. In elke administratieve regio zijn er toewijzingscommissies. De aanvullende bedrijfspensioenregeling is verplicht en wordt meestal beheerd door particuliere fondsen die op hun beurt gezamenlijk door de sociale partners worden beheerd. Ofwel opereren deze fondsen overeenkomstig de wet op de verplichte pensioenrechtenverzekering en de activiteiten van pensioenfondsen, ofwel hebben ze de officie¨le toestemming gekregen van het ministerie van Financie¨n dat voor het toezicht op de activiteiten van de pensioenfondsen verantwoordelijk is. Gezinsuitkeringen worden door het directoraat Belastingen beheerd. Het ministerie van Financie¨n zorgt voor algemeen toezicht.
IJSLAND
Al deze regelingen vallen onder de EER-verordeningen inzake sociale zekerheid.
ð
Bijdragen
Zie de verschillende hoofdstukken.
ð
Beroepsmogelijkheden
Zie de verschillende hoofdstukken.
2. Ziekteverzekering A. GEZONDHEIDSVOORZIENINGEN
ð
Wie wordt door de ziekteverzekering gedekt?
De ziekteverzekering dekt al wie reeds minstens zes maanden wettig in IJsland verblijft. Het begrip „wettige verblijfplaats” wordt in de wet op de wettige verblijfplaats gedefinieerd. De ISZ stelt vast of iemand al dan niet in IJsland verzekerd is. Kinderen van 16 jaar en jonger vallen onder de ziekteverzekering van hun ouders.
ð
Wat moet u doen om aanspraak te kunnen maken op prestaties?
Het duurt zes maanden voor de ziekteverzekering iemand die zich wettig in IJsland heeft gevestigd, dekt. De perioden dat iemand in een ander EERland heeft gewerkt, gewoond of verzekerd is geweest, worden van de wachttijd van zes maanden afgetrokken. Wie zich vanuit een ander EER-land in IJsland vestigt, moet formulier E 104 (zo nodig E 106/E 121/E 101) bij zijn verzekeringsinstelling afhalen. Het formulier moet worden ingediend bij de dienst „Ziekteverzekering” van de ISZ of bij een bijkantoor van de ISZ. Op verzoek van de verzekerde geeft de dienst „Ziekteverzekering” een ziekteverzekeringskaart af.
ð
Prestaties
De ziekteverzekering dekt de opname in een ziekenhuis (met inbegrip van kraamklinieken en ziekenhuizen in het buitenland), algemene extramurale medische bijstand van een door de ISZ gecontracteerde huisarts, alle noodzakelijke onderzoeken en behandelingen door specialisten en instellingen waarmee de ISZ een overeenkomst heeft gesloten, geneesmiddelen, ro¨ntgenonderzoek en bestralingen, ziekengeld, hulp van een vroedvrouw bij een thuisbevalling, tandheelkundige en orthodontische behandelingen, vervoersen reiskosten, thuiszorg, medische hulpappara-
195
tuur, fysiotherapie en verzorgingstehuizen voor bejaarden.
overeenkomstig een door de minister vastgestelde tarieflijst.
Het aandeel van de patie¨nt in de kosten is niet voor alle gezondheidsvoorzieningen gelijk.
De ziekteverzekering dekt bij kinderen tot 15 jaar en bij jongeren van 16 jaar respectievelijk 75 % en 50 % van de kosten voor tandheelkundige behandelingen (met uitzondering van gouden vullingen, kronen en bruggen).
ð
Algemene extramurale medische bijstand
De patie¨nt betaalt de huisarts of de specialist een minimumhonorarium. De rest van de kosten wordt door de ziekteverzekering gedekt. Deze regeling geldt voor de meeste medische prestaties. Gehandicapte kinderen en patie¨nten met een ouderdoms- of invaliditeitspensioen betalen een lager honorarium.
ð
Kortingskaarten
Wie tijdens eenzelfde kalenderjaar een bepaald bedrag aan artsen en gezondheidszorg moet besteden, heeft recht op een kortingskaart (afsla´ttarkort).
ð
Ziekenhuisopname
Wie verzekerd is, hoeft de kosten van een ziekenhuisopname op doktersvoorschrift (inclusief de kosten van een opname in een kraamkliniek) niet zelf te betalen. De patie¨nt kan zolang als nodig in het ziekenhuis blijven en heeft recht op medische verzorging, geneesmiddelen en andere ziekenhuisvoorzieningen.
ð
Ziekenhuisopname in het buitenland
De ISZ dekt de kosten wanneer een verzekerde dringend in een ziekenhuis in het buitenland moet worden opgenomen bij gebrek aan de nodige medische voorzieningen in IJsland zelf. De behandelende arts dient een aanvraag in bij een speciale commissie (Siglinganefnd). De commissie gaat na of de aanvraag gegrond is en of de patie¨nt in aanmerking komt voor een ziekenhuisopname in het buitenland. Verder onderzoekt de commissie waar de patie¨nt in het buitenland moet worden opgenomen.
ð
Geneesmiddelen
De kosten van geneesmiddelen waarvan het regelmatig gebruik voor de verzekerde van vitaal belang is, worden volledig door de ziekteverzekering gedekt. Voor andere noodzakelijke geneesmiddelen betaalt de verzekerde een bepaald tarief.
De ziekteverzekering dekt 75 % van de kosten bij patie¨nten met een ouderdoms- of invaliditeitspensioen die een volledige pensioenbijslag ontvangen. Bij patie¨nten met een ouderdoms- of invaliditeitspensioen die een beperkte pensioenbijslag ontvangen, dekt de ziekteverzekering 50 % van de kosten (met uitzondering van gouden vullingen, kronen en bruggen). Orthodontische behandelingen worden niet door de ziekteverzekering gedekt, behalve wanneer er sprake is van aangeboren afwijkingen, ongevallen of ziekten.
B.
ZIEKENGELD
ð
Wie heeft recht op ziekengeld?
De ziekteverzekering betaalt per dag ziekengeld (sju´kradagpeningar) aan verzekerden die minstens 16 jaar zijn, geen ouderdoms- of invaliditeitspensioen ontvangen en volledig arbeidsongeschikt zijn. Voorwaarde is wel dat de betrokkene niet langer werkt en — als het om een werknemer gaat — geen loon meer ontvangt. Wie verzekerd is, krijgt vanaf de 15e ziektedag ziekengeld op voorwaarde dat hij minstens 21 dagen arbeidsongeschikt is. De wachttijd begint op de dag dat een arts de arbeidsongeschiktheid officieel vaststelt. Op grond van een collectieve arbeidsovereenkomst kan de betaling van lonen en salarissen enige tijd (afhankelijk van de CAO) worden voortgezet. In dat geval ontvangt de verzekerde geen ziekengeld.
ð
Hoe lang heeft iemand recht op ziekengeld?
Per periode van 24 maanden heeft iemand hoogstens 52 weken recht op ziekengeld.
ð
Hoeveel bedraagt het ziekengeld?
Er wordt een wettelijk vastgesteld vast bedrag uitgekeerd.
Tandheelkundige en orthodontische behandelingen
Wie een voltijdse baan moet opgeven, krijgt een volledige daguitkering. Wie een minstens halftijdse baan moet opgeven, krijgt een halve daguitkering.
De ziekteverzekering dekt de kosten van tandheelkundige niet-orthodontische behandelingen
Voor elk kind ten laste onder de 18 jaar wordt een toeslag uitgekeerd.
ð
196
IJSLAND
ð
Wat moet u doen om ziekengeld te krijgen?
U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZ of bij een bijkantoor van de ISZ indienen. Ziekengeld wordt doorgaans niet langer dan twee maanden met terugwerkende kracht uitgekeerd.
C. KRAAMZORG Vrouwen die wettig in IJsland verblijven, hebben recht op gratis kraamzorg. De patie¨nt kan zolang als nodig in het ziekenhuis blijven en heeft recht op medische verzorging, geneesmiddelen en andere ziekenhuisvoorzieningen.
schapsverlof. Tussen januari 2001 en januari 2003 wordt de duur van het vaderschapsverlof geleidelijk verhoogd van e´e´n tot drie maanden. Voorts hebben de ouders samen recht op drie extra maanden verlof. Deze drie maanden kunnen volledig door een van de ouders worden opgenomen of over beide ouders worden verdeeld. De ouders kunnen het verlof op elk willekeurig tijdstip tijdens de periode van 18 maanden na de geboorte opnemen.
ð
Uitkeringen
De ziekteverzekering wordt volledig door de overheid gefinancierd. De totale jaarlijkse kosten van de ziekteverzekering moeten overeenstemmen met het bedrag dat het parlement (de Althing) in de jaarlijkse staatsbegroting voor de ziekteverzekering uittrekt.
De uitkering bedraagt 80 % van het gemiddelde brutosalaris van de ouder die ouderschapsverlof neemt. Er wordt alleen rekening gehouden met het salaris tijdens de periode van twaalf maanden die twee maanden voor de geboorte afloopt. Er bestaat een minimumuitkering maar geen maximumgrens voor uitkeringen. Ouders die studeren of niet op de arbeidsmarkt actief zijn, hebben gedurende negen maanden recht op een vaste uitkering.
ð
ð
ð
Bijdragen
Beroepsmogelijkheden
Als de wet op de sociale zekerheid aanleiding geeft tot geschillen over de grondslag, de voorwaarden of de grootte van uitkeringen, kan de aanvrager binnen drie maanden beroep aantekenen bij de geschillencommissie „Sociale zekerheid”. De drie leden van de geschillencommissie worden door de minister benoemd, twee op voordracht van het hooggerechtshof. De voorzitter van de commissie moet aan het profiel van rechter van een arrondissementsrechtbank voldoen. De ondervoorzitter moet een medisch beroep uitoefenen. Het derde commissielid wordt niet op voordracht benoemd. Zo nodig kan de commissie het advies inwinnen en de hulp inroepen van deskundigen.
3. Moederschaps- en vaderschapsuitkeringen ð
Wie heeft recht op een uitkering?
Zowel de vader als de moeder heeft recht op een uitkering uit het fonds voor moederschaps- en vaderschapsverlof. Voorwaarde is dat hij/zij zes opeenvolgende maanden vo´o´r het begin van het verlof op de binnenlandse arbeidsmarkt actief is geweest. Ook ouders die studeren of niet op de arbeidsmarkt actief zijn, hebben recht op een uitkering.
ð
Ouderschapsverlof
Beide ouders hebben bij de geboorte of de adoptie van een kind of wanneer zij een pleegkind permanent in huis opnemen, onafhankelijk van elkaar recht op maximaal drie maanden ouder-
IJSLAND
Wat moet u doen om een uitkering te krijgen?
U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZ of bij een van de bijkantoren van de ISZ indienen. De aanvrager moet een aantal bewijsstukken voorleggen.
ð
Bijdragen
De kosten van de moederschaps- en vaderschapsverzekering worden gedekt door het fonds voor moederschaps- en vaderschapsverlof, dat met middelen uit een verzekeringsheffing (zie de wet op de verzekeringsheffing) wordt gefinancierd.
ð
Beroepsmogelijkheden
Als de wet op het moederschaps-, het vaderschaps- en het ouderschapsverlof aanleiding geeft tot geschillen, kan de aanvrager uiterlijk drie maanden nadat hij in kennis is gesteld van de beslissing van de bevoegde instanties, een schriftelijke klacht indienen bij een klachtencommissie. De drie leden van de klachtencommissie worden door de minister van Sociale Zaken benoemd, twee op voordracht van het hooggerechtshof.
4. Arbeidsongevallenverzekering en beroepsziekten ð
Wie is verzekerd?
Met uitzondering van buitenlandse staatsburgers in officie¨le buitenlandse dienst en hun buitenlands personeel zijn alle werknemers in IJsland tegen arbeidsongevallen verzekerd. Werk aan boord van een IJslands schip of vliegtuig of aan boord van
197
een schip of vliegtuig dat in het bezit is van of gee¨xploiteerd wordt door IJslanders, staat gelijk met werk in IJsland, mits het salaris in IJsland wordt uitbetaald. Ook zelfstandigen zijn verzekerd.
minder dan 50 % arbeidsongeschikt is, kan via de ISZ bij wijze van invaliditeitsuitkering een eenmalig bedrag uitbetaald krijgen dat met het pensioengeld van een aantal jaren overeenkomt.
Wie huishoudelijk werk verricht, moet bij het begin van elk jaar bij zijn belastingaangifte een aanvraag voegen waarin hij te kennen geeft aanspraak te willen maken op een uitkering in geval van een arbeidsongeval.
Wie voor meer dan 50 % invalide wordt verklaard, ontvangt onder bepaalde voorwaarden een pensioenbijslag voor een echtgenoot/echtgenote en/of kinderen onder 18 jaar die op het ogenblik van het ongeval ten laste van de uitkeringsgerechtigde kwamen.
ð
Overlijdensuitkeringen
Wat wordt door de verzekering gedekt?
De arbeidsongevallenverzekering dekt ongevallen tijdens het werk, de leertijd en reddingswerk. Voorts dekt de verzekering ongevallen tijdens sportonderricht, demonstratiewedstrijden en wedstrijden van erkende sportclubs onder toezicht van een trainer. De verzekering dekt ongevallen op het werk, dit wil zeggen ongevallen op het werk tijdens de officie¨le werktijd of tijdens eet- en koffiepauzen, ongevallen tijdens officie¨le zakenreizen en ongevallen in het woon- en werkverkeer. Voorts dekt de verzekering ziekten die het gevolg zijn van blootstelling gedurende hoogstens een paar dagen aan schadelijke stoffen, straling enz. op het werk.
ð De — — — —
Prestaties volgende prestaties worden verleend: medische bijstand, dagvergoedingen, invaliditeitsuitkeringen, overlijdensuitkeringen.
Als een ongeval binnen twee jaar de dood tot gevolg heeft, wordt onder specifieke voorwaarden een overlijdensuitkering (da´narbætur vegna slysa) betaald. Weduwen en weduwnaars ontvangen acht jaar lang een maandelijkse uitkering. Voor elk kind wordt een kinderpensioen betaald. Ook voor gehandicapte kinderen ouder dan 16 wordt een uitkering betaald in verhouding tot de mate waarin zij op het ogenblik van het ongeval ten laste van de overledene kwamen.
ð
Uitkeringsaanvragen
De werkgever of de verzekerde (ingeval de werkgever afwezig is) moet het arbeidsongeval onmiddellijk bij het hoofd van politie of zijn plaatsvervanger melden op de door de ISZ voorgeschreven wijze (in Reykjavik moet het ongeval direct bij de ISZ worden gemeld). Het hoofd van de politie stuurt een verslag met alle noodzakelijke informatie naar de ISZ.
Als een arbeidsongeval tot ziekte of minstens tien dagen arbeidsongeschiktheid leidt, dekt de verzekering de noodzakelijke behandelingskosten.
Als het ongeval niet volgens de voorschriften wordt gemeld, kunnen het slachtoffer of zijn nabestaanden nog tot een jaar na het ongeval aanspraak maken op een uitkering. Ook daarna kan nog een uitkering worden uitbetaald, als de omstandigheden van het ongeval ook na meer dan een jaar overduidelijk zijn.
Dagvergoedingen
ð
Medische bijstand
Vanaf de achtste dag na het ongeval ontvangt het slachtoffer een dagvergoeding (slysadagpeningar). Voorwaarde is dat het slachtoffer minstens tien dagen arbeidsongeschikt is. De dagvergoeding wordt betaald totdat het slachtoffer opnieuw arbeidsgeschikt is, blijvend invalide wordt verklaard of overlijdt. De dagvergoeding wordt hoogstens 52 weken uitbetaald.
Invaliditeitsuitkeringen Bij blijvende invaliditeit van 75 % of meer heeft het slachtoffer recht op een volledig invaliditeitspensioen (zie hoofdstuk 5). Wie voor minder dan 75 % blijvend invalide is, krijgt een uitkering in verhouding tot de mate van invaliditeit. Wie voor
198
Bijdragen
De arbeidsongevallenverzekering wordt uit inkomsten van de overheid gefinancierd (inkomsten uit de personeelsbelasting, premies en een jaarlijkse bijdrage uit de staatsbegroting).
ð
Beroepsmogelijkheden
Zie hoofdstuk 2.
5. Invaliditeitspensioenen ð
Wie heeft recht op een invaliditeitspensioen?
Wie tussen 16 en 67 jaar oud is, tijdens de drie onmiddellijk aan de uitkeringsaanvraag vooraf-
IJSLAND
gaande jaren wettig in IJsland heeft verbleven en ten gevolge van een medisch erkende ziekte of invaliditeit voor 75 % blijvend invalide is verklaard, heeft recht op een invaliditeitspensioen (o¨rorkulı´feyrir). Het begrip „wettige verblijfplaats” wordt in de wet op de wettige verblijfplaats gedefinieerd.
op voorwaarde dat een van de ouders een invaliditeitspensioen ontvangt en het kind of een van de ouders tijdens de drie onmiddellijk aan de aanvraag voorafgaande jaren wettig in IJsland heeft gewoond. Als beide ouders een invaliditeitspensioen ontvangen, wordt het kinderpensioen verdubbeld.
ð
ð
Hoeveel bedraagt het pensioen?
Hoe dient u een pensioenaanvraag in?
Wie tussen zijn 16e en 67e levensjaar minstens veertig jaar wettig in IJsland heeft gewoond, heeft recht op een volledig invaliditeitspensioen (40/40). Wie niet aan deze voorwaarde voldoet, krijgt een invaliditeitspensioen in verhouding tot het aantal jaren dat hij al in IJsland verblijft.
U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZ indienen en een vragenlijst over uw gezondheidstoestand invullen. Uw arts moet een medisch verslag opstellen en naar de ISZ sturen.
Het invaliditeitspensioen bestaat uit een basispensioen (grunnlı´feyrir), een pensioenbijslag (tekjutrygging) en een extra pensioenbijslag (tekjutryggingarauki).
De hoofdambtenaar van de gezondheidsdienst bepaalt de mate van invaliditeit aan de hand van door de ISZ vastgestelde normen die op de gevolgen van medisch erkende ziekten of invaliditeit zijn gebaseerd. De hoofdambtenaar van de gezondheidsdienst kan vragen dat — vooraleer de mate van invaliditeit wordt bepaald — de revalidatiekansen van de aanvrager worden geevalueerd en hij een revalidatieprogramma volgt.
Alledrie worden op basis van de andere inkomsten van de pensioengerechtigde berekend.
Basispensioen Het basisinvaliditeitspensioen wordt verlaagd als iemands jaarinkomen een bepaalde grens overschrijdt. Voor de betaling van invaliditeitspensioenen gelden dezelfde voorschriften als voor de betaling van ouderdomspensioenen (hoofdstuk 7). Bij de inkomensberekening wordt geen rekening gehouden met andere socialezekerheidsuitkeringen, inkomsten uit pensioenfondsen, uitkeringen op basis van de wet op de sociale bijstand en huursubsidies.
ð
ð
De mate van invaliditeit
Betaling van uitkeringen
Uitkeringen worden vooruit op de eerste dag van de maand betaald.
ð
Bijdragen
Invaliditeitspensioenen worden door het ministerie van Financie¨n met socialezekerheidsbijdragen gefinancierd.
Pensioenbijslag
ð
Als het jaarinkomen van iemand met een invaliditeitspensioen minder dan een bepaald bedrag bedraagt, heeft hij naast een basispensioen recht op een pensioenbijslag. Voor het gezamenlijk inkomen van een echtpaar gelden speciale voorschriften. Bij de inkomensberekening wordt geen rekening gehouden met socialezekerheidsuitkeringen, uitkeringen op basis van de wet op de sociale bijstand, huursubsidies en hulp van plaatselijke autoriteiten.
Zie hoofdstuk 2.
Er wordt geen invaliditeitspensioen betaald als het jaarinkomen een bepaalde grens overschrijdt.
Extra pensioenbijslag Gepensioneerden die behalve hun pensioen geen of nauwelijks andere inkomsten hebben, kunnen recht hebben op een extra pensioenbijslag.
ð
Kinderbijslag
Wie een invaliditeitspensioen ontvangt, heeft per kind recht op een kinderbijslag. Voor kinderen jonger dan 18 wordt een kinderpensioen betaald,
IJSLAND
Beroepsmogelijkheden
6. Invaliditeitsuitkeringen Wie voor minstens 50 % arbeidsongeschikt is en — behalve aan de voorwaarden inzake de mate van invaliditeit — aan alle voorwaarden voor een invaliditeitspensioen voldoet, kan een invaliditeitsuitkering (o¨rorku-styrkur) krijgen. De hoogte van de uitkering hangt af van iemands inkomen. Wie een invaliditeitsuitkering ontvangt, krijgt vanaf zijn 62e levensjaar een uitkering die overeenkomt met een volledig basisinvaliditeitspensioen. Ook wie voltijds werkt maar wegens invaliditeit zware extra kosten heeft, kan een invaliditeitsuitkering krijgen.
ð
Kinderbijslag
Wie een invaliditeitsuitkering ontvangt en kinderen heeft, kan kinderbijslag krijgen.
199
ð
Wat moet u doen om een invaliditeitsuitkering te krijgen?
U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZ indienen. Uw arts moet een medisch verslag opstellen en naar de ISZ sturen.
ð
Betaling van uitkeringen
Uitkeringen worden vooruit op de eerste dag van de maand betaald.
ð
Bijdragen
Zie hoofdstuk 5.
ð
Beroepsmogelijkheden
Zie hoofdstuk 2.
Pensioenbijslag Als het jaarinkomen van iemand met een ouderdomspensioen minder dan een bepaald bedrag bedraagt, heeft hij naast een basispensioen recht op een pensioenbijslag. Bedraagt zijn jaarinkomen meer dan een bepaald bedrag, dan wordt de pensioenbijslag verlaagd. Voor het gezamenlijk inkomen van echtparen gelden speciale voorschriften.
Extra pensioenbijslag Gepensioneerden die behalve hun pensioen geen of nauwelijks andere inkomsten hebben, kunnen recht hebben op een extra pensioenbijslag.
ð
Kinderbijslag
7. Ouderdomspensioenen
Pensioengerechtigden met kinderen kunnen van de Commissie voor sociale zekerheid een kinderpensioen krijgen.
ð
ð
Wie heeft recht op een ouderdomspensioen?
Wie minstens 67 jaar is en tussen zijn 16e en 67e levensjaar ten minste drie kalenderjaren wettig in IJsland heeft gewoond, heeft recht op een ouderdomspensioen (ellilı´feyrir). Het begrip „wettige verblijfplaats” wordt in de wet op de wettige verblijfplaats gedefinieerd.
ð
Hoe veel bedraagt het pensioen?
Wie tussen zijn 16e en 67e levensjaar minstens veertig kalenderjaren wettig in IJsland heeft gewoond, heeft recht op een volledig ouderdomspensioen (40/40). Wie niet aan deze voorwaarde voldoet, krijgt een ouderdomspensioen in verhouding tot het aantal jaren dat hij in IJsland woont. Het ouderdomspensioen bestaat uit een basispensioen (grunnlı´feyrir), een pensioenbijslag (tekjutrygging) en een extra pensioenbijslag (tekjutryggingarauki). Alledrie worden op basis van de andere inkomsten van de pensioengerechtigde berekend.
Basispensioen Als iemands jaarinkomen een bepaalde grens overschrijdt, wordt het basisouderdomspensioen verlaagd. Vanaf een bepaald bedrag vervalt het basisouderdomspensioen volledig. Bij de inkomensberekening wordt geen rekening gehouden met andere socialezekerheidsuitkeringen, inkomsten uit pensioenfondsen, uitkeringen op basis van de wet op de sociale bijstand en huursubsidies. Voor het ouderdomspensioen van zeelieden gelden speciale bepalingen.
200
Wat moet u doen om een ouderdomspensioen te krijgen?
U moet een ISZ-standaardaanvraagformulier indienen bij de dienst „Pensioenen” van de ISZ in Reykjavik of bij een van de bijkantoren van de ISZ.
ð
Betaling van uitkeringen
Uitkeringen worden vooruit op de eerste dag van de maand betaald.
ð
Bijdragen
Zie hoofdstuk 5.
ð
Beroepsmogelijkheden
Zie hoofdstuk 2.
8. Overlijdensuitkeringen en kinderpensioenen ð
Overlijdensuitkeringen
Wie wettig in IJsland verblijft en voor zijn/haar 67e levensjaar weduwnaar/weduwe wordt, kan gedurende zes maanden na het overlijden van de echtgenoot/echtgenote een uitkering (da´narbætur) krijgen. Wie een kind jonger dan 18 ten laste heeft of zich op bijzondere omstandigheden kan beroepen, kan langer dan zes maanden een uitkering krijgen.
ð
Kinderpensioenen
Voor kinderen jonger dan 18 van wie een van de ouders overleden is of een invaliditeitspensioen ontvangt, wordt een kinderpensioen (barnalı´feyrir) betaald. Voorwaarde is wel dat het kind of een van de ouders tijdens de drie onmiddellijk aan de
IJSLAND
aanvraag voorafgaande jaren wettig in IJsland heeft gewoond. Als beide ouders overleden zijn of een invaliditeitspensioen ontvangen, wordt het kinderpensioen verdubbeld.
ð
Wat moet u doen om een overlijdensuitkering of een kinderpensioen te krijgen?
U moet een standaardaanvraagformulier indienen bij de ISZ of bij een van de bijkantoren van de ISZ.
ð
Betaling van uitkeringen
Uitkeringen worden vooruit op de eerste dag van de maand betaald. Kinderpensioenen worden betaald aan degene die voor het kind financieel verantwoordelijk is.
ð
Bijdragen
Zie hoofdstuk 5.
ð
Beroepsmogelijkheden
Zie hoofdstuk 2.
9. Werkloosheidsverzekering ð
Wie heeft recht op een werkloosheidsverzekering?
Werkloze werknemers en zelfstandigen die wettig in IJsland verblijven, kunnen aanspraak maken op werkloosheidsuitkeringen (onderdanen van landen die niet tot de EU behoren, moeten over een permanente werkvergunning beschikken). Zij moeten bij een arbeidsbureau zijn ingeschreven, actief werk zoeken en ter beschikking van de arbeidsmarkt staan.
ð
Uitkeringen
Per dag wordt een vast bedrag uitgekeerd. Wie tijdens de laatste twaalf maanden tien weken voltijds heeft gewerkt, heeft recht op een minimumuitkering. Wie tijdens dezelfde periode ononderbroken voltijds heeft gewerkt, heeft recht op een maximumuitkering. Voor deeltijdarbeid worden de uitkeringen proportioneel verlaagd. Bovendien hebben zelfstandigen alleen recht op een volledige uitkering, als zij tijdens de twaalf maanden voorafgaand aan hun werkloosheid socialezekerheidsbijdragen hebben betaald. Voor kinderen krijgen werklozen een dagtoeslag. Werklozen hebben hoogstens vijf jaar recht op een werkloosheidsuitkering. Perioden dat iemand met een werkloosheidsuitkering tijdelijk werkt, worden niet meegerekend.
IJSLAND
ð
Wachttijd
Er is geen wachttijd als de werknemer niet door eigen schuld werkloos is geworden. Als de werknemer ontslag neemt of door eigen schuld werkloos is geworden, bedraagt de wachttijd de eerste keer 40 werkdagen. De uitkeringsperiode wordt met hetzelfde aantal dagen verkort.
ð
Bijdragen
De werkloosheidsverzekering wordt gefinancierd uit socialezekerheidsbijdragen die op het arbeidsloon van werknemers en het vermoedelijke arbeidsinkomen van zelfstandigen worden geheven.
10. Gezinsuitkeringen ð
Wie heeft recht op een gezinsuitkering?
Gezinsuitkeringen worden betaald voor kinderen tot 16 jaar die wettig in IJsland verblijven en ten laste komen van personen die krachtens de fiscale wetgeving in IJsland onbeperkt belastingplichtig zijn.
ð
Uitkeringen
Hoeveel kinderbijslag wordt betaald, hangt af van het bedrag dat het voorgaande jaar als inkomen is aangegeven. Het geld wordt jaarlijks vooruit op 1 februari en 1 mei uitgekeerd. Hoeveel jaarlijks wordt betaald hangt af van de leeftijd van de kinderen en de burgerlijke staat van de ouders (gehuwd, samenwonend of alleenstaand). Als het belastbaar inkomen een bepaalde grens overschrijdt, worden de uitkeringen volgens bepaalde regels verlaagd.
11. Aanvullende bedrijfspensioenregeling ð
Wie heeft recht op een aanvullende bedrijfspensioenregeling?
Al wie economisch actief is, moet zich bij een bedrijfspensioenfonds aansluiten.
ð
Uitkeringen
De bedrijfspensioenfondsen keren invaliditeits-, ouderdoms- en overlevingspensioenen uit. Uitkeringen en uitkeringsvoorwaarden kunnen van pensioenfonds tot pensioenfonds verschillen.
ð
Bijdragen
De bedrijfspensioenregeling wordt uit bijdragen gefinancierd. Werknemers en werkgevers storten
201
respectievelijk 4 % en 6 % van het loon in het pensioenfonds.
12. Nadere inlichtingen Voor nadere inlichtingen kunt u contact opnemen met:
´ rskurðarnefnd atvinnuleysisbo´ta U (Klachtencommissie werkloosheidsverzekeringen) Vinnuma´lastofnun Hafnarhu´sið v/Tryggvago¨tu IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 515 48 00 Fax (354) 511 25 20 Heilbrigðis og tryggingama´lara´ðuneyti (Ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zekerheid) Laugavegur 116 IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 560 97 00 Fax (354) 551 91 65 http://www.stjr.is/htr
Tryggingastofnun rı´kisins (Instelling voor sociale zekerheid) Laugavegur 114 IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 560 44 00 Fax (354) 562 45 35 http://www.tr.is ´ rskurðarnefnd almannatrygginga U (Geschillencommissie sociale zekerheid) Laugavegur 103 IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 551 82 00 Fax (354) 551 14 44 ´ rskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsma´la U (Klachtencommissie moederschaps-, vaderschapsen ouderschapsverlof) Fe´lagsma´lara´ðuneyti Hafnarhu´sinu Tryggvago¨tu IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 560 91 00 Fax (354) 522 48 04
Fe´lagsma´lara´ðuneyti (Ministerie van Sociale Zaken) Hafnarhu´sinu Tryggvago¨tu IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 560 91 00 Fax (354) 552 48 04 http://www.stjr.is/fel
Vinnuma´lastofnun (Directoraat Arbeid) Hafnarhu´sið v/Tryggvago¨tu IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 515 48 00 Fax (354) 511 25 20 http://www.vinnumalastofnun.is
Landssamto¨k lı´feyrissjo´ða (Nationale Vereniging van pensioenfondsen) Sætu´n 1 IS-105 Reykjavı´k Tel. (354) 563 64 50 Fax (354) 563 64 01 http://www.ll.is/
202
Rı´kisskattstjo´ri (Directoraat Belastingen) Laugavegur 166 IS-150 Reykjavı´k Tel. (354) 563 11 00 Fax (354) 562 44 40 http://www.rsk.is
IJSLAND
LIECHTENSTEIN 1. Inleiding ð
Soorten prestaties
Het socialezekerheidsstelsel van Liechtenstein kent de volgende soorten uitkeringen en verstrekkingen.
Uitkeringen en verstrekkingen die in beginsel gefinancierd worden uit de premies van de verzekerden en/of hun werkgever — — —
— —
Uitkeringen en verstrekkingen in het geval van ziekte en moederschap, uitkeringen in het geval van arbeidsongevallen en beroepsziekten, uitkeringen in het geval van arbeidsongeschiktheid, ouderdom en overlijden: ð „eerste poot”: wettelijke voorzieningen voor alle in Liechtenstein woonachtigen en werkenden, ð „tweede poot”: bedrijfspensioenvoorzieningen voor alle werknemers, werkloosheidsuitkeringen, gezinsuitkeringen.
Uitkeringen die de staat uit de algemene belastinginkomsten financiert —
— —
Aanvullende uitkeringen in het kader van de ouderdoms-, nabestaanden-, en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid, moederschapstoelagen, steunbedragen voor blinden.
ð
Aansluiting bij de sociale verzekeringen
—
Voor werknemers in dienstbetrekking geldt dat de werkgever zorg dient te dragen voor alle nodige formaliteiten, zodat gewaarborgd is dat de werknemers op het terrein van de sociale zekerheid geregistreerd staan. Zelfstandigen en mensen die niet in dienstbetrekking zijn, dienen zichzelf aan te melden bij de socialezekerheidsinstellingen. Onder punt 13 zijn de adressen te vinden van de organisaties die informatie verstrekken of belast zijn met de uitvoering van de sociale zekerheid.
ð
Premies
Wanneer er sprake is van een dienstbetrekking, is de werkgever verantwoordelijk voor de afdracht van de premies. Hiertoe wordt het werknemersaandeel van de premie ingehouden op het loon en
LIECHTENSTEIN
tezamen met het werkgeversgedeelte overgemaakt aan de desbetreffende uitvoeringsinstelling op het gebied van de sociale zekerheid. Zelfstandigen, mensen die niet werkzaam zijn of vrijwillig verzekerden dienen zelf voor de premieafdracht aan de desbetreffende uitvoeringsinstelling te zorgen.
ð
Bezwaar en beroep
Tegen besluiten van socialezekerheidsinstellingen kan bij de rechter beroep worden aangetekend. De voorgeschreven rechtsmiddelen en de termijnen waarbinnen rechtsmiddelen moeten worden ingesteld, zijn afhankelijk van de categorie sociale verzekering waarover een geschil bestaat. Bij het besluit van de desbetreffende socialezekerheidsinstelling wordt informatie over de mogelijke rechtsmiddelen verstrekt.
2. Ziekte en moederschap De ziekteverzekering in Liechtenstein biedt bescherming in het geval van ziekte en moederschap. Uit hoofde van de ziekteverzekering hebben de verzekerden recht op verstrekkingen, ziekengeld en uitkeringen in het geval van moederschap.
ð
Verplicht verzekerden
Alle personen die in Liechtenstein woonachtig of in dienstbetrekking werkzaam zijn (met uitzondering van grensarbeiders uit landen die niet onder het verdrag vallen), dienen zich te verzekeren tegen de kosten van ziekte (Krankenpflegeversicherung). Iedereen dient zich persoonlijk bij een ziekenfonds aan te melden. De premies worden per verzekerde berekend (persoonsgebonden systeem). De verzekering gaat zonder enig voorbehoud en geheel onafhankelijk van een voorhanden zijnde ziekte of zwangerschap in op de eerste dag waarop men zich bij het ziekenfonds aansluit. Alle werknemers van 15 jaar en ouder die in Liechtenstein werkzaam zijn bij een werkgever die over een zetel of een vestiging in Liechtenstein beschikt, dienen zich te verzekeren tegen de geldelijke gevolgen van ziekten. De werkgever meldt de werknemer voor deze verzekering aan. Als premie wordt gewoonlijk een bepaald percentage op het loon ingehouden. In Liechtenstein beschikken momenteel vijf ziekenfondsen (particuliere verzekeraars) over een officie¨le vergunning van de overheid om de wettelijke ziekteverzekering uit te voeren.
203
A. DE ZIEKENFONDSVERZEKERING
ð
De afzonderlijke categoriee¨n verstrekkingen
—
Onderzoeken, behandelingen en verpleegkundige zorg door de arts, de manueel therapeut, of op voorschrift van de arts door andere in de gezondheidszorg werkzame personen (zoals bijvoorbeeld fysiotherapeuten of organisaties voor de thuiszorg, de zogenaamde Spitex-Organisationen), met inbegrip van de door een arts voorgeschreven geneesmiddelen, medische hulpmiddelen of analysen. Onderzoeken, behandelingen en verpleegkundige zorg bij verblijf in ziekenhuizen (in de afdeling voor ziekenfondspatie¨nten). Bijdragen voor door de arts voorgeschreven badkuren. Ziekenvervoer, voorzover dit vervoer in verband met de toestand van de verzekerde medisch noodzakelijk is. Tegemoetkomingen voor de kosten in verband met de verpleging thuis die de kosten van het normale levensonderhoud te boven gaan, voorzover de verpleging thuis door een arts is aanbevolen en zonder thuisverpleging opname en verpleging in een ziekenhuis of verpleegtehuis nodig zouden zijn.
— — — —
Voor al deze verstrekkingen, met uitzondering van de bijdragen voor badkuren, geldt geen maximumduur. Afhankelijk van de leeftijd van de verzekerde en het gekozen stelsel (zie hieronder) dient de verzekerde een eigen bijdrage te betalen.
ð
De verzekeringsstelsels
In Liechtenstein heeft men de keuze uit twee verzekeringsstelsels. In het ene systeem is de keuze van de behandelende arts vrij en kan de verzekerde direct zonder verwijskaart alle artsen en specialisten in binnen- en buitenland consulteren (het zogenaamde basissysteem). De verzekerde kan evenwel ook kiezen voor een ander systeem (het huisartsensysteem), waarbij hij/zij verplicht is om e´e´rst naar de huisarts te gaan, die in dit systeem een officie¨le erkenning als arts voor de eerstelijnsgezondheidszorg heeft. Indien nodig verwijst de huisarts naar een specialist of een ander persoon die in de gezondheidszorg werkzaam is.
B.
HET ZIEKENGELD
In het geval van kortdurende arbeidsongeschiktheid als gevolg van ziekte heeft de verzekerde vanaf de tweede dag van de ziekte recht op ziekengeld (Krankentaggeld), dat doorbetaald wordt tot het moment waarop de verzekerde weer
204
arbeidsgeschikt is. Het ziekengeld wordt evenwel over een periode van 900 op elkaar volgende dagen niet langer uitbetaald dan 720 dagen. Het ziekengeld bedraagt in het geval van volledige arbeidsongeschiktheid minimaal 80 % van het gederfde loon. Werknemers die minder dan acht uur per week werkzaam zijn, zijn niet verplicht verzekerd. Zij kunnen zich, evenals zelfstandigen, vrijwillig verzekeren.
C. UITKERINGEN IN HET GEVAL VAN MOEDERSCHAP De verzekerden hebben ook tijdens een zwangerschap aanspraak op alle verstrekkingen en uitkeringen van de ziekteverzekering. Vrouwen die gedurende minimaal 270 dagen vo´o´r de bevalling bij een ziekenfonds verzekerd waren, hebben gedurende 20 weken recht op ziekengeld. Van die 20 weken dienen minimaal 16 weken op de bevalling aan te sluiten. De hoogte van het ziekengeld in het geval van moederschap is gelijk aan de hoogte van het ziekengeld in het geval van ziekte.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten De ongevallenverzekering verzekert tegen de risico’s van ongevallen op het werk, beroepsziekten en ongevallen die niet met het werk te maken hebben.
ð
Verplicht verzekerden
Elke werkgever is verplicht om zijn/haar in Liechtenstein werkzame werknemers te verzekeren tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Personen, die minimaal acht uur per week bij een werkgever in dienst zijn, dienen daarnaast ook tegen de risico’s van niet-arbeidsgebonden ongevallen verzekerd te worden. Zelfstandigen zijn niet verplicht verzekerd, maar kunnen zich vrijwillig verzekeren. Particuliere, door de regering van Liechtenstein erkende verzekeraars zijn belast met de uitvoering van de ongevallenverzekering. De premies voor de verzekeringen tegen ongevallen op het werk en tegen beroepsziekten worden betaald door de werkgever. Als premie voor niet-arbeidsgebonden ongevallen wordt daarentegen een bepaald percentage op het loon van de werknemer ingehouden.
ð
Verstrekkingen van de ongevallenverzekering
De ongevallenverzekeraar vergoedt de volgende verstrekkingen:
LIECHTENSTEIN
—
— — — — — —
ð
genees- en heelkundige behandeling, dit wil zeggen de ambulante behandeling door een arts, een tandarts of, indien voorgeschreven, door andere in de gezondheidszorg werkzame personen; door de arts of tandarts voorgeschreven geneesmiddelen en analysen; verblijf in de afdeling voor ziekenfondspatie¨nten in een ziekenhuis; door de arts voorgeschreven herstel- en badkuren; hulpmiddelen in verband met lichamelijk letsel of functiebeperkingen; de noodzakelijke kosten voor reddingsmaatregelen en zoekoperaties en de medisch noodzakelijke reis- en vervoerskosten; de noodzakelijke kosten voor het vervoer van de stoffelijke resten naar de begraafplaats en de begrafeniskosten.
Uitkeringen van de ongevallenverzekering
In het geval van arbeidsongeschiktheid als gevolg van een ongeval heeft de verzekerde vanaf de tweede dag na het ongeval recht op een daguitkering. In het geval van volledige arbeidsongeschiktheid bedraagt de daguitkering 80 % van het verzekerde loon. In het geval van blijvende arbeidsongeschiktheid als gevolg van een ongeval heeft de verzekerde recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Invalidenrente). Is de verzekerde voor zijn dagelijkse bezigheden op hulp aangewezen, heeft de verzekerde recht op een tegemoetkoming wegens hulpbehoevendheid (hoogte is afhankelijk van de mate van hulpbehoevendheid). De nabestaanden van een persoon die als gevolg van een ongeval is overleden, hebben recht op een nabestaandenuitkering (uitkeringen voor weduwnaars, weduwen en wezen).
4. Arbeidsongeschiktheid ð
—
Drieledige opzet
De arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft een drieledige opzet. — Onder de zogenaamde eerste poot vallen alle personen die in Liechtenstein werkzaam zijn (werknemers en zelfstandigen) e´n alle in Liechtenstein woonachtige personen die niet werkzaam zijn (huisvrouwen of huismannen; ook zij moeten verplicht premies betalen). Een zelfstandig publiekrechtelijke organisatie is belast met de uitvoering. De Alters- und Hinterlassenenversicherung (AHV, zie punt 5), de Invalidenversicherung (IV) en de Familienausgleichskasse (FAK, zie punt 8)
LIECHTENSTEIN
—
ð
beschikken over een gezamenlijk personeelsbestand en hebben een gemeenschappelijk bestuur (AHV-IV-FAK-bureaus), dat onder toezicht van de overheid staat. Onder de zogenaamde tweede poot (bedrijfspensioenvoorzieningen) vallen werknemers wier jaarinkomen boven een bepaald minimum ligt. In het kader van de verplichte verzekering (Obligatorium) wordt het jaarloon alleen tot een bepaald maximum verzekerd. Zelfstandige ondernemers kunnen zich op vrijwillige basis aansluiten bij de bedrijfspensioenregeling die voor hun werknemers geldt. Bij de verzekering in het kader van deze tweede poot wordt op het jaarloon een franchise in mindering gebracht om een dubbele verzekering in het kader van de eerste en de tweede poot te voorkomen. Al naargelang de wettelijke voorschriften zijn verscheidene pensioeninstellingen (juridisch gezien zijn deze instellingen onafhankelijk van de werkgever) belast met de uitvoering van de pensioenregeling in het kader van de tweede poot. De afzonderlijke pensioeninstellingen staan onder toezicht van de overheid. De zogenaamde derde poot bestaat uit vrijwillige voorzieningen (bv. een aanvullende verzekering voor het gedeelte van het inkomen dat niet door de bedrijfsverzekering gedekt is of een particuliere regeling van de betrokkene).
Prestaties van de arbeidsongeschiktheidsverzekering in Liechtenstein (eerste poot)
In het kader van de arbeidsongeschiktheidsverzekering worden reı¨ntegratiemaatregelen aangeboden en uitkeringen (Invalidenrente) verstrekt. Met behulp van reı¨ntegratiemaatregelen dient allereerst geprobeerd te worden om de arbeidsongeschikte weer aan het werk te helpen (bv. door omscholing voor een nieuw beroep, waarbij een daguitkering verstrekt wordt; beroepenvoorlichting; arbeidsbemiddeling; reı¨ntegratie-inspanningen, loonsubsidies voor werkgevers die gehandicapten in dienst nemen, hulpmiddelen enz.). Indien de reı¨ntegratiemaatregelen geen succes hebben, ontvangt de verzekerde (op voorwaarde dat gedurende minimaal e´e´n jaar premie is betaald) bij meer dan 40 % arbeidsongeschiktheid een kwart van de uitkering, bij meer dan 50 % van de arbeidsongeschiktheid de helft van de uitkering en bij meer dan 66 2/3 % de gehele uitkering. Voor de berekening van de uitkering gelden in beginsel dezelfde regels als voor de berekening van de ouderdoms- en nabestaandenuitkeringen (zie punt 5). Een arbeidsongeschiktheidsuitkering
205
wordt echter alleen toegekend, als de arbeidsongeschiktheid op grond waarvan een uitkering moet worden verstrekt een jaar lang bestaan heeft en naar alle waarschijnlijkheid zal aanhouden.
ð
Uitkeringen in het kader van de bedrijfspensioenvoorzieningen (tweede poot)
De arbeidsongeschikte heeft tot de dag waarop de pensioenleeftijd wordt bereikt in het kader van de bedrijfspensioenvoorzieningen recht op een pensioen wegens arbeidsongeschiktheid. Over het algemeen wordt een pensioen toegekend, maar de pensioeninstelling kan ook een lumpsum uitbetalen. In het geval van arbeidsongeschiktheid wordt door de pensioeninstelling een minimumpensioen van jaarlijks 30 % van het voor de pensioenaanspraken in aanmerking te nemen loon (plus kinderbijslag) betaald. Deze cijfers gelden voor het geval van volledige arbeidsongeschiktheid. In het geval van niet-volledige arbeidsongeschiktheid wordt het pensioen dienovereenkomstig gekort.
5. Ouderdom ð
Drieledige opzet
Ook de ouderdomsverzekering heeft een drieledige opzet (zie punt 4).
ð
Uitkeringen van de ouderdoms- en nabestaandenverzekering van Liechtenstein (eerste poot)
Recht op een ouderdomspensioen (Altersrente) hebben verzekerden die gedurende minimaal e´e´n jaar premies hebben betaald. De normale pensioenleeftijd is 64 jaar, maar er moet wel rekening worden gehouden met een aantal overgangsbepalingen. Vrouwen Jaargangen
Normale pensioenleeftijd
1935 tot 1940
62
1941 tot 1945
63
1946 en jonger
64
Mannen Jaargangen
Normale pensioenleeftijd
1935 en ouder
65
1936 en jonger
64
In het kader van de flexibele pensionering kunnen vrouwen en mannen nu onafhankelijk van hun echtgenoot/echtgenote tussen 60 en 70 met
206
pensioen gaan. Het prepensioen is lager dan het normale pensioen en dit blijft ook zo als men de normale pensioenleeftijd heeft bereikt (als men met zestig met pensioen gaat, wordt een korting toegepast van 16,5 %). Gaat men daarentegen later met pensioen, dan stijgt de actuarie¨le waarde van het pensioen. Twee factoren zijn bepalend voor de hoogte van het ouderdomspensioen. — Het aantal jaren waarin premie betaald is (respectievelijk het aantal verzekeringsjaren) is bepalend voor de pensioenschaal van de verzekerde. — Binnen de afzonderlijke pensioenschaal wordt de hoogte van het pensioen bepaald door de vraag over welk totaalinkomen men gedurende de gehele verzekeringsperiode premie heeft betaald, of men kinderen heeft gehad (bonus voor de opvoeding van kinderen) en of men zonder betaling hulpbehoevenden heeft verzorgd (bonus voor de verzorging van hulpbehoevenden). Bij gehuwden vindt daarnaast voor de kalenderjaren van het huwelijk een splitting in twee helften plaats, indien de echtgenoten gedurende dezelfde kalenderjaren in Liechtenstein verzekerd waren. Naast het ouderdomspensioen wordt ook kinderbijslag uitbetaald (in beginsel voor kinderen tot 18 jaar, bij kinderen die een opleiding volgen tot het eind van die opleiding, maar maximaal tot de leeftijd van 25 jaar). In de overgangsfase tot de inwerkingtreding van de wet op de gelijke behandeling van vrouwen en mannen kan een echtgenoot met een ouderdomspensioen ook een aanvullend pensioen krijgen, indien zijn echtgenote ouder is dan 55 jaar en zelf nog geen recht heeft op een ouderdomspensioen. Personen die in Liechtenstein woonachtig zijn en een ouderdomspensioen hebben, hebben voorts recht op tegemoetkomingen in de kosten voor medische hulmiddelen, zoals hoorapparaten enzovoort.
ð
Uitkeringen in het kader van de bedrijfspensioenvoorzieningen (tweede poot)
Werknemers die 23 jaar oud zijn en een arbeidscontract voor me´e´r dan negen maanden hebben, moeten zich verplicht aansluiten bij een bedrijfspensioenregeling. Voor iedere verzekerde wordt een vermogen opgebouwd. Hiertoe wordt een deel van de aan de pensioeninstelling te betalen premies op een individuele pensioenrekening gezet. De hoogte van het ouderdomspensioen hangt uiteindelijk af van de vraag hoeveel vermogen men op het tijdstip van de pensionering opgebouwd heeft.
LIECHTENSTEIN
6. Overlijden ð
Drieledige opzet
Ook de nabestaandenverzekering heeft een drieledige opzet (zie punt 4).
ð
Uitkeringen van de ouderdoms- en nabestaandenverzekering (eerste poot)
Indien de overledene gedurende minimaal e´e´n jaar premie heeft betaald, kan er aanspraak worden gemaakt op een nabestaandenuitkering (Hinterlassenenrente). De uitkering voor weduwnaars en weduwen (Witwerrente, Witwenrente) wordt ofwel voor bepaalde tijd ofwel voor onbepaalde tijd uitbetaald (al naargelang verscheidene factoren, zoals kinderen, aantal huwelijksjaren, leeftijd). Personen die reeds een ouderdomspensioen of arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen, kunnen in het geval van het overlijden van de echtgenoot/ echtgenote bovenop hun pensioen of uitkering een weduwnaars- of weduwetoeslag krijgen. Kinderen hebben in beginsel tot de leeftijd van achttien jaar aanspraak op een wezenuitkering (Waisenrente). Bij kinderen die een opleiding volgen, wordt deze uitkering tot het eind van de opleiding, maar hoogstens tot het 25e levensjaar uitbetaald.
ð
Uitkeringen in het kader van de bedrijfspensioenvoorzieningen (tweede poot)
Indien de verzekerde voor de pensioenleeftijd komt te overlijden, wordt tot het moment waarop de verzekerde de pensioenleeftijd zou hebben bereikt een weduwnaars-, weduwe- en wezenpensioen betaald.
7. Werkloosheid Alle werknemers en leerlingwerknemers zijn tegen werkloosheid verzekerd. Het Amt fu¨r Volkswirtschaft (Bureau voor economische zaken) is belast met de controle en uitbetaling van de uitkeringen in geval van werkloosheid. Onder de uitkeringen vallen in het bijzonder: — werkloosheidsuitkeringen, — uitkeringen in verband met werktijdverkorting. Het Amt fu¨r Volkswirtschaft verstrekt voorts informatie over uitkeringsaanspraken, draagt zorg voor de arbeidsbemiddeling en stimuleert de (bijen na)scholing van werklozen.
LIECHTENSTEIN
ð
Werkloosheidsuitkeringen
Een verzekerde heeft in beginsel aanspraak op een uitkering (Arbeitslosenentscha¨digung), indien hij/ zij als niet-zelfstandige werknemer werkloos wordt en — zich bij het Amt fu¨r Volkswirtschaft werkloos meldt en een uitkering aanvraagt; — beschikbaar is voor arbeidsbemiddeling, dit wil zeggen in staat en bereid is om passend werk aan te nemen; — gedurende een minimumperiode verzekerd was, dit wil zeggen in de twee jaar voorafgaande aan de werkloosheid ten minste zes maanden gewerkt heeft en daarbij verplicht tegen werkloosheid verzekerd was. De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijk van de leeftijd. De uitkering wordt niet langer dan twee jaar verstrekt en in die tijd worden minimaal 250 daguitkeringen uitbetaald. Dit aantal stijgt tot: — 400 daguitkeringen vanaf de leeftijd van 50 jaar, en tot — 500 daguitkeringen vanaf de leeftijd van 60 jaar tot de pensionering. Onder bepaalde omstandigheden wordt voor een korte werkloosheidsduur geen uitkering verleend.
ð
Uitkering in verband met werktijdverkorting
De verzekerde die onder invloed van economische omstandigheden of de weersgesteldheid verplicht korter moet gaan werken, ontvangt via de werkgever van de werkloosheidsverzekering een daguitkering wegens werktijdverkorting. Alleen in de bouw en in de groenvoorziening en uitsluitend voor de tijd van begin december tot medio maart kan wegens de weersgesteldheid aanspraak worden gemaakt op deze uitkering.
ð
Vormvoorschriften
De verzekerde die een uitkering ontvangt, is verplicht om zich op afroep bij het arbeidsbureau van het Amt fu¨r Volkswirtschaft te melden. De verzekerde dient zich tevens te melden, als er zich een verandering in zijn/haar persoonlijke levensomstandigheden voordoet.
ð
Verdere prestaties bij werkloosheid
Gedurende de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekering de wettelijke verzekeringspremies en de werkgeverspremies voor de bedrijfspensioenregelingen (de zogenaamde tweede poot: met uitzondering van de premies voor de ouderdomspensioenen). Daarnaast betaalt de werkloosheidsverzekering de werkgeverspremies voor de ziekenfondsverzekering. In het geval van ziekte betaalt de werkloosheidsverzekering
207
gedurende de eerste 30 dagen van de ziekte het ziekengeld.
ð
Uitkering in verband met insolvabiliteit van de werkgever
In het geval de werkgever failliet gaat of het executoriaal beslag niets heeft opgeleverd, ontvangt de verzekerde van de werkloosheidsverzekering een uitkering wegens insolvabiliteit van de werkgever. Gedekt zijn loonvorderingen van maximaal drie maanden in de periode van zes maanden voorafgaand aan de bee¨indiging van de arbeidsverhouding.
8. Gezinsuitkeringen Een zelfstandige publiekrechtelijke organisatie (Liechtensteinische Familienausgleichskasse — FAK) is belast met de uitvoering. Deze organisatie staat onder toezicht van de overheid. Aanspraak op gezinsuitkeringen hebben personen die in Liechtenstein woonachtig, maar niet werkzaam zijn en alle in Liechtenstein werkzame personen (behoudens andersluidende overeenkomsten met andere landen die bijvoorbeeld van toepassing zijn als een van beide ouders in het buitenland werkzaam is). De uitkeringen vallen uiteen in de volgende categoriee¨n: — eenmalige geboorte-uitkering (ook bij adoptie van kinderen onder 5 jaar), — maandelijkse kinderbijslag (wordt uitgekeerd tot de leeftijd van 18 jaar), — maandelijkse toelage voor alleenstaande ouders (wordt uitgekeerd tot de leeftijd van 18 jaar), — jaarlijkse compensatie voor personen, wier aanspraken op buitenlandse gezinsuitkeringen vo´o´r de aanspraken op de gezinsuitkeringen van Liechtenstein gaan (verschil tussen de gezinsuitkeringen uit het buitenland en de gezinsuitkeringen uit Liechtenstein).
zijn), personen die daguitkeringen in het kader van de arbeidsongeschiktheidsverzekering ontvangen en mensen die een tegemoetkoming wegens hulpbehoevendheid ontvangen (het hoeft daarbij niet om een ouderdomspensioen, een arbeidsongeschiktheidsuitkering enz. uit Liechtenstein te gaan). Deze aanvullende uitkeringen zijn gebonden aan de eis dat men zijn woonplaats in Liechtenstein moet hebben en zijn afhankelijk van het inkomen en het vermogen. De hoogte van de aanvullende uitkeringen hangt dus af van de persoonlijke (gezinssamenstelling) en economische omstandigheden van de afzonderlijke personen. De uitkeringen worden uit de belastingmiddelen gefinancierd. De Alters- und Hinterlassenenversicherung van Liechtenstein is belast met de uitvoering.
10. Tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid Indien er geen aanspraak kan worden gemaakt op uitkeringen wegens hulpbehoevendheid in het kader van een ongevallenverzekering, hebben mensen die in Liechtenstein woonachtig zijn aanspraak op tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid. De mate van hulpbehoevendheid wordt vastgesteld aan de hand van de vraag in hoeverre iemand bij zijn dagelijkse bezigheden (aankleden en uitkleden, opstaan, gaan zitten en liggen, eten, lichamelijke verzorging, voortbeweging) op de hulp van derden is aangewezen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie categoriee¨n hulpbehoevendheid (ernstig, gemiddeld, licht). Mensen van boven de 65 hebben alleen aanspraak op tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid als ze in de categorie van de gemiddelde of ernstige hulpbehoevendheid vallen (deze regel geldt niet als ze al vo´o´r de leeftijd van 65 jaar in lichte mate hulpbehoevend waren). De tegemoetkomingen worden uit belastingmiddelen gefinancierd. De uitvoering ligt bij de Alters- und Hinterlassenenversicherung (AHV) respectievelijk de Invalidenversicherung (IV).
9. Aanvullende uitkeringen in het kader van de ouderdoms-, de nabestaanden- en de arbeidsongeschiktheidsverze- 11. Moederschapstoelagen Kraamvrouwen die als moeder tijdens het moederkeringen Aanspraak op deze aanvullende uitkeringen hebben mensen die de pensioenleeftijd hebben bereikt (met inbegrip van personen die voortijdig met pensioen zijn gegaan), nabestaanden (weduwnaars, weduwen, wezen), arbeidsgehandicapten (die minimaal voor 50 % arbeidsgehandicapt
208
schapsverlof geen aanspraak kunnen maken op ziekengeld uit hoofde van de verplichte ziekteverzekering, ontvangen van de staat een eenmalige belastingvrije moederschapstoelage. Indien het ziekengeld uit hoofde van de verplichte ziekteverzekering in het geval van moederschap lager is dan het vastgestelde bedrag van de
LIECHTENSTEIN
moederschapstoelage, wordt het verschil uitbetaald. Om voor de moederschapstoelage in aanmerking te komen, dient de kraamvrouw haar woonplaats naar burgerlijk recht in Liechtenstein te hebben. De hoogte van de moederschapstoelage is afhankelijk van het belastbare inkomen van beide echtgenoten en in het geval van een alleenstaande kraamvrouw van haar belastbare inkomen. De toelage wordt alleen tot een bepaald maximum van het belastbare inkomen uitbetaald.
over de tegen besluiten van de socialezekerheidsinstellingen in te stellen rechtsmiddelen en te volgen procedures) kan worden ingewonnen bij de hieronder genoemde instanties, respectievelijk verzekeringsinstellingen: — aanvullende inlichtingen over ziekte, moederschap, arbeidsongevallen en de bedrijfspensioenvoorzieningen voor arbeidsongeschiktheid, ouderdom en overlijden (tweede poot):
12. Steunbedragen voor blinden De hoogte van het steunbedrag is afhankelijk van de ernst van de visuele handicap (geheel blind, nagenoeg blind, in hoge mate slechtziend). Op deze steunbedragen kan aanspraak worden gemaakt als men zijn woonplaats in Liechtenstein heeft en minimaal de leeftijd van zes jaar heeft bereikt. De steunbedragen voor blinden worden gefinancierd uit belastingmiddelen. De Invalidenversicherung (IV) is belast met de uitvoering.
13. Nadere informatie Nadere informatie (bv. gedetailleerde informatie over de hierboven beschreven uitkeringen in het kader van de sociale zekerheid of over de perioden waarin u verzekerd was e´n informatie
LIECHTENSTEIN
—
Amt fu¨r Volkswirtschaft Gerberweg 5 FL-9490 Vaduz Tel. (423) 236 68 71 Fax (423) 236 68 89 aanvullende inlichtingen over de ouderdomsen nabestaandenverzekering (eerste poot), de arbeidsongeschiktheidsverzekering (eerste poot) en de gezinsuitkeringen, alsmede inlichtingen over aanvullende uitkeringen in het kader van de ouderdoms-, nabestaandenen arbeidsongeschiktheidsverzekering, de tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid en de steunbedragen voor blinden: AHV-IV-FAK-Anstalten Gerberweg 2 FL-9490 Vaduz Tel. (423) 238 16 16 Fax (423) 238 16 00 www.ahv.li
209
NOORWEGEN 1. Inleiding
ð
De sociale zekerheid in Noorwegen omvat: — uitkeringen bij ziekte, moederschap en adoptie, ziekengeld en revalidatie-uitkeringen (zie deel 2); — uitkeringen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten (zie deel 3); — ouderdomspensioenen (zie deel 4); — arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen (zie deel 5); — uitvaartvergoedingen (zie deel 6); — nabestaandenuitkeringen (zie deel 7); — werkloosheidsuitkeringen (zie deel 8); — kinderbijslag (zie deel 9); — uitkeringen voor gezinnen met kleine kinderen (zie deel 10).
Alle in Noorwegen wonende of werkende personen zijn verplicht verzekerd onder het stelsel van nationale verzekeringen. Bepaalde categorieen in het buitenland werkzame Noren (bv. ambtenaren) zijn eveneens verplicht verzekerd.
ð
Wie is verzekerd?
Noorse en EER-zeevarenden die werken op schepen onder Noorse vlag, zijn in alle opzichten onder het nationale verzekeringsstelsel verzekerd, ongeacht hun verblijfplaats. Een uitzondering hierop vormt het horecapersoneel aan boord van cruiseschepen die in het Noorse internationale scheepsregister ingeschreven zijn. Personen die niet verplicht verzekerd zijn, maar in of buiten Noorwegen verblijven en voldoen aan bepaalde voorwaarden met betrekking tot de verzekeringstijdvakken en dergelijke, kunnen zich vrijwillig als verzekerde laten inschrijven.
Bijdragen
Het nationale verzekeringsstelsel wordt gefinancierd uit bijdragen van de werknemers, zelfstandigen en gepensioneerden, bijdragen van de werkgevers en bijdragen van de staat. De hoogte van de bijdragen en van het aandeel van de staat worden bepaald door het parlement. De hieronder genoemde bedragen golden in 2000. De bijdragen van de werknemers en de zelfstandigen worden berekend op basis van het bruto-inkomen uit arbeid. Het bijdragepercentage voor werknemers bedraagt 7,8 % van de pensioenberekeningsgrondslag (brutoloon). Het percentage voor de bijdragen van zelfstandigen is 10,7 % van de pensioenberekeningsgrondslag (het inkomen uit zelfstandige arbeid) tot twaalf keer het basisbedrag (49 090 NOK op 1 mei 2000) en 7,8 % van het inkomen boven twaalf keer het basisbedrag. In de regel wordt geen bijdrage geheven over de pensioenberekeningsgrondslag boven een maximum van respectievelijk 16, 75 en/of 134 keer het basisbedrag, zoals bepaald voor sommige categoriee¨n zelfstandigen. Het percentage voor de bijdragen over andere vormen van inkomsten (pensioenen en dergelijke) is 3,0 %. De bijdragen van werkgevers komen overeen met een bepaald percentage van de door de werkgever betaalde lonen. De bijdragen varie¨ren naar gelang van de regio waar de werknemers wonen. In sommige bedrijfstakken zijn ondernemingen echter verplicht het hoogste percentage aan werkgeversbijdragen te betalen, ongeacht de woonplaats van de werknemer.
NOORWEGEN
ð
Aanvragen van uitkeringen
Uitkeringen van het nationale verzekeringsstelsel kunnen worden aangevraagd bij het verzekeringskantoor in de plaats waar u woont, verblijft of werkt. Aanvragen om werkloosheidsuitkeringen moeten echter worden gericht aan het plaatselijke arbeidsbureau. Het plaatselijk verzekeringskantoor besluit over de toekenning van geneeskundige verstrekkingen, uitkeringen bij ziekte en moederschap, revalidatietoelagen tijdens een medische behandeling, ouderdomspensioenen, invaliditeitsuitkeringen (basisuitkeringen en toelagen), nabestaandenuitkeringen en de meeste aanvragen om steun ter verbetering van de algemene vaardigheden. Aanvragen om arbeidsongeschiktheidspensioenen, pensioenen voor beroepsgebonden letsel en aanvragen om bepaalde vormen van steun ter verbetering van de algemene vaardigheden, worden behandeld door de regionale verzekeringskantoren. Aanvragen om toelagen in verband met revalidatie worden behandeld in samenwerking met het directoraat voor de Arbeid. Pensioenaanvragen en dergelijke van personen die in het buitenland wonen, moeten worden ingediend bij het nationaal verzekeringskantoor voor de sociale zekerheid in het buitenland (zie deel 11), hetzij rechtstreeks of door bemiddeling van een verbindingskantoor in het land waar de aanvrager verblijft.
211
ð
Beroep
Als een aanvraag om een uitkering wordt afgewezen, kan dit besluit binnen een termijn van zes weken bij het plaatselijke verzekeringskantoor worden aangevochten. Besluiten door het plaatselijk verzekeringskantoor kunnen worden onderzocht door het regionaal verzekeringskantoor of door het bestuur van de nationale verzekeringen. Hoger beroep tegen deze besluiten is binnen zes weken mogelijk bij het hof van beroep van de nationale verzekeringen. Het hof van beroep kan echter uitsluitend de juridische aspecten van de besluiten van het regionaal verzekeringskantoor of van het bestuur van de nationale verzekeringen onderzoeken. Tegen besluiten van het regionale verzekeringskantoor kan rechtstreeks beroep worden aangetekend bij het hof van beroep van de nationale verzekeringen, dat de zaak daarop volledig zal onderzoeken. Tegen besluiten van het regionaal verzekeringskantoor betreffende uitkeringen ter verbetering van de algemene vaardigheden kan echter beroep worden aangetekend bij het bestuur van de nationale verzekeringen, wiens oordeel voor een beperkt onderzoek kan worden voorgelegd aan het hof van beroep van de nationale verzekering. Besluiten van het directoraat voor de Arbeid kunnen ook worden aangevochten bij het hof van beroep van de nationale verzekeringen.
2. Ziekte, moederschap en adoptie A. GEZONDHEIDSZORG Alle verzekerden hebben recht op kosteloze opname en behandeling, met inbegrip van geneesmiddelen, in een ziekenhuis. Bij behandeling buiten het ziekenhuis gelden de volgende bepalingen. De patie¨nt moet een eigen bijdrage betalen in de kosten van behandelingen door een huisarts of specialist dan wel door een psycholoog, van bepaalde voorgeschreven geneesmiddelen en van vervoer in verband met een behandeling of onderzoek. Het grootste gedeelte van de kosten wordt gedragen door de gemeente en/of het nationale verzekeringsstelsel. De eigen bijdrage voor een volwassene bij behandeling door een huisarts bedraagt 110 NOK per consult, en 36 % van de kosten van belangrijke geneesmiddelen (ten hoogste 340 NOK per recept). Bij herhalingsrecepten moet opnieuw een eigen bijdrage worden betaald als een recept voor een periode van drie maanden is verstrekt.
212
Er is een maximumbedrag voor eigen bijdragen ingevoerd en dit bedrag wordt ieder jaar door het parlement vastgesteld (1 370 NOK in 2000). Als de patie¨nt dit bedrag heeft betaald, krijgt hij een kaart die recht geeft op kosteloze behandelingen, geneesmiddelen en vervoer voor de rest van het kalenderjaar. Voor de berekening van de totale eigen bijdragen worden de bijdragen die worden betaald voor kinderen onder de 16 bij de eigen bijdragen van de ouders opgeteld. Kinderen onder de 7 zijn vrijgesteld van de betaling van eigen bijdragen bij behandeling door een arts of fysiotherapeut, bij de aanschaf van bepaalde geneesmiddelen en voor vervoer.
B.
ZIEKENGELD
Bent u werknemer, dan wordt uw uitkering berekend op basis van het loon dat u ontving voordat u ziek werd. Bent u zelfstandige, dan wordt de hoogte van de uitkering bepaald door de hoogte van de inkomsten uit zelfstandige arbeid.
ð
Voorwaarden om voor steun in aanmerking te komen
Als verzekerde met een jaarinkomen van ten minste de helft van het basisbedrag (24 545 NOK) heeft u recht op ziekengeld als u door ziekte arbeidsongeschikt raakt. Over het algemeen moet u ten minste veertien dagen gewerkt hebben.
ð
Bedrag en duur van de uitkering
Het ziekengeld voor werknemers bedraagt 100 % van de pensioenberekeningsgrondslag en wordt vanaf de eerste dag van de ziekte uitgekeerd voor een periode van 260 dagen (52 weken). Inkomen boven het zesvoudige van het basisbedrag (294 540 NOK) wordt niet in aanmerking genomen. Het ziekengeld wordt de eerste 16 kalenderdagen door de werkgever betaald en daarna door het nationale verzekeringsstelsel. Voor de periode gedurende welke het ziekengeld door de werkgever wordt betaald, geldt geen minimuminkomen. Aan zelfstandigen wordt ziekengeld uitgekeerd ten bedrage van 65 % van de pensioenberekeningsgrondslag vanaf de vijftiende dag van ziekte voor een periode van 250 dagen (50 weken). Door de vrijwillige betaling van een hogere premie kunnen zelfstandigen al vanaf de eerste ziektedag 65 % van de pensioenberekeningsgrondslag of vanaf de vijftiende dag 100 % ontvangen. De bijdragepercentages zijn respectievelijk 1,6 %, 2,8 % en 8,8 %. Landbouwers en rendiertelende Lappen krijgen ziektegeld gelijk aan 100 % van de
NOORWEGEN
inkomsten vanaf de vijftiende dag van hun afwezigheid en kunnen door vrijwillige bijbetaling van 3,7 % in aanmerking komen voor een uitkering van 100 % van het inkomen vanaf de eerste ziektedag.
C. MOEDERSCHAP EN ADOPTIE
ð
Moederschap
Vrouwen die zijn verzekerd en ten minste zes van de laatste tien maanden voor het begin van de periode van betaald verlof hebben gewerkt, hebben recht op een uitkering wegens moederschap. Verzekerden hebben recht op een uitkering gedurende 42 weken (210 dagen). De dagvergoeding wegens moederschap bedraagt evenveel als het ziekengeld (100 % van de inkomsten). De verlofperiode mag, indien gewenst, worden verlengd tot 52 weken (260 dagen) met een verlaagde uitkering ten belope van 80 % van de inkomsten. Ten minste drie weken van het verlof moeten worden opgenomen vo´o´r de uitgerekende datum. Indien gewenst kan echter al vanaf de twaalfde week voor de uitgerekende datum verlof worden opgenomen. Zwangere werkneemsters die moeten stoppen vanwege de risico’s van hun arbeidsomstandigheden of werkomgeving, hebben recht op betaald verlof vanaf het moment waarop zij moeten stoppen met werken, zonder vermindering van het recht op betaald verlof na de bevalling. Bij de geboorte van meerlingen wordt het verlof waarop de moeder recht heeft, voor het tweede en ieder volgend kind steeds met vijf weken (zeven weken bij verlaagd tarief) verlengd. De moeder is verplicht ten minste zes weken verlof na de bevalling te nemen. Als de moeder haar werk hervat voor het verstrijken van de periode van betaald verlof, heeft de vader recht op een uitkering voor de rest van de periode. Vier weken van de totale uitkeringsperiode zijn bedoeld voor de vader. De voorwaarde voor toekenning van de uitkering aan de vader is dat hij thuis blijft om voor het kind te zorgen. Ook moet de vader in dat geval voldoen aan de voorwaarden met betrekking tot gewerkte dagen. Verzekerde vaders hebben recht op een dagvergoeding wegens moederschap gebaseerd op hun eigen inkomsten, ongeacht of de moeder in aanmerking komt, op voorwaarde dat zij na de bevalling haar werkzaamheden of opleiding hervat en de vader de dagelijkse verzorging van het kind overneemt. In deze gevallen bedraagt de periode van betaald verlof respectievelijk 29 of 39 weken. Vrouwen die bij zwangerschap niet in aanmerking komen voor een uitkering, krijgen een toelage van 32 138 NOK (dit bedrag wordt ook uitgekeerd aan
NOORWEGEN
vrouwen die een uitkering krijgen die lager is dan deze toelage).
ð
Adoptie
Bij de adoptie van een kind onder de vijftien jaar hebben de adoptieouders recht op een dagvergoeding voor een periode van 39 weken (195 dagen) voor eenzelfde bedrag en onder dezelfde voorwaarden als ziekengeld. De periode kan worden verlengd tot 49 weken (245 dagen) met een lagere uitkering (80 % van het inkomen).
ð
Verloftegoed
De regeling van het tegoed aan verlof biedt werknemers bij geboorte of adoptie de mogelijkheid de moederschaps- of adoptie-uitkering gedeeltelijk op te nemen en tegelijkertijd korter te gaan werken.
D. REVALIDATIE-UITKERINGEN Revalidatie-uitkeringen worden toegekend aan personen die blijvend gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt of zich aanzienlijk beperkt zien in de keuze van het beroep of de plaats van werk. Ook kunnen toelagen worden toegekend met het oog op de verbetering van de algemene vaardigheden als deze door ziekte, verwondingen of handicaps ingrijpend verslechterd zijn.
ð
Voorwaarden om voor steun in aanmerking te komen
Verzekerden onder de 67 hebben recht op een revalidatie-uitkering als zij permanent in Noorwegen gevestigd zijn en er de laatste drie jaar voor het indienen van de aanvraag om een uitkering verzekerd geweest zijn. Als de aanvrager het laatste jaar voor de aanvraag geestelijk en lichamelijk normaal heeft kunnen werken, is een tijdvak van verzekering van een jaar voldoende. De revalidatietoelage wordt toegekend aan verzekerden die recht hebben op een uitkering bij ziekte, zodra de uitkeringsgerechtigde periode verstreken is. Revalidatietoelagen worden ook toegekend aan verzekerden die niet voor ziekengeld in aanmerking komen maar die gedurende een jaar arbeidsongeschikt zijn geweest. De revalidatietoelage wordt over het algemeen voor een periode van ten hoogste 52 achtereenvolgende weken toegekend. Toelagen voor de beroepsrevalidatie worden toegekend aan verzekerden die een dergelijke revalidatie ondergaan. Verder wordt een toelage voor beroepsrevalidatie toegekend tijdens de periode in afwachting van de revalidatiemaatregelen en, als er niet onmiddellijk passend werk beschikbaar is, na afloop van de revalidatie. Alvorens een definitief besluit over de toekenning van een arbeidsongeschiktheidspensioen (zie deel 5) wordt genomen, wordt een
213
tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend.
dezelfde uitkeringen maar onder gunstiger voorwaarden, zoals hieronder aangegeven.
ð
Zo worden pensioenen bij te korte tijdvakken van verzekering (onvoldoende inkomen of onvolledige wachttijden) niet verminderd, maar steeds volledig uitgekeerd.
Uitkeringen
De hoogte van de revalidatietoelage, de toelage voor beroepsrevalidatie en de tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering komt overeen met het volledige of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidspensioen. In de laatste fase van de revalidatieperiode kan een gedeeltelijke revalidatie-uitkering worden toegekend, ook als de arbeidsgeschiktheid met slechts 20 % verminderd is. Een speciale toelage (zie deel 4) wordt niet toegekend, met uitzondering van de toelagen voor echtgenoten en kinderen ten laste. Revalidatietoelagen worden toegekend als vergoeding voor de extra kosten van de verzekerde in verband met de revalidatiemaatregelen. De uitkeringen worden bijvoorbeeld toegekend voor onderwijs aan scholen, in cursussen of bij bedrijfseenheden als daarmee kan worden bijgedragen tot een aanzienlijke verbetering van de kans op werk voor de verzekerde. Aan personen waarvan de arbeidsgeschiktheid in aanzienlijke mate en blijvend verminderd is, kunnen de nodige verstrekkingen worden toegekend (bv. tolkendiensten, geleidehonden enz.) ter verbetering van het functioneren in het dagelijks leven.
3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten Over het algemeen zijn alle werknemers verzekerd onder het nationale verzekeringsstelsel. Daarnaast zijn ook verscheidene andere categoriee¨n, bv. vissers, leerlingen en studenten, militair en civiel overheidspersoneel en personeel van nood- en reddingsdiensten verplicht verzekerd. Zelfstandigen kunnen zich vrijwillig verzekeren, als zij niet onder de verplichte verzekering vallen overeenkomstig de bepalingen betreffende specifieke groepen zelfstandigen. De bijdrage komt overeen met 0,4 % van het inkomen uit zelfstandige arbeid. Bepaalde ziekten worden gelijkgesteld met beroepsziekten wanneer deze in de werkomgeving zijn ontstaan. Hieronder vallen de ziekten die worden genoemd in de lijst bij artikel 2 van ILOverdrag nr. 42 betreffende schadeloosstelling van werknemers voor beroepsziekten, naast bepaalde andere beroeps- of klimaatsgebonden en epidemische ziekten overeenkomstig de nationale verordeningen. De algemene regels betreffende medische behandelingen enz., uitkeringen enz. en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen alsmede nabestaandenuitkeringen en -pensioenen zijn ook van toepassing. De begunstigde heeft recht op
214
Ook kan al een arbeidsongeschiktheidspensioen worden toegekend bij een vermindering van de arbeidsgeschiktheid van slechts 30 % (normaliter 50 %). Nabestaandenpensioenen worden uitgekeerd ongeacht de duur van het huwelijk en kunnen ook worden toegekend aan personen die niet met de overledene gehuwd waren of samenwoonden, mits hij of zij door de overledene werd onderhouden en voor zijn of haar kinderen zorgt. Wezenpensioenen kunnen worden toegekend aan kinderen tot hun 21e jaar mits zij nog onderwijs volgen (normaliter wordt het pensioen toegekend tot het 18e levensjaar of het 20e indien beide ouders overleden zijn). Bovendien hoeft de begunstigde geen eigen bijdrage te betalen voor behandelingen, geneesmiddelen of hulpmiddelen. Om voor ziekengeld in aanmerking te komen, geldt bij arbeidsongevallen of beroepsziekten geen wachttijd. Bovendien worden de uitkeringen in het algemeen ook zo gunstig mogelijk berekend; de uitkeringen komen ten minste overeen met het inkomensniveau van de begunstigde ten tijde van het ongeval of de vaststelling van de beroepsziekte. Aan de begunstigde kan ook een vergoeding wegens beroepsgebonden letsel worden toegekend ten belope van ten hoogste 75 % van het basisbedrag per jaar (36 818 NOK). De begunstigde kan deze vergoeding ook als bedrag ineens laten uitbetalen. Werknemers vallen ook onder de wet op de vergoedingen wegens beroepsgebonden letsel die niet in het kader van de wetgeving inzake het nationale verzekeringsstelsel valt. Volgens deze wet zijn werkgevers verplicht werknemers een vergoeding te betalen voor het verlies van inkomen als dit inkomen meer bedraagt dan de door het nationale verzekeringsstelsel bij arbeidsongevallen of beroepsziekten uitgekeerde vergoeding.
4. Ouderdomspensioenen De pensioengerechtigde leeftijd is 67 jaar. Het nationale verzekeringsstelsel voorziet niet in vrijwillige vervroegde pensionering. Ouderdomspensioenen bestaan uit een basispensioen, een aanvullend pensioen en/of een bijzondere toelage en eventueel inkomensafhankelijke toelagen voor kinderen en echtgenoten ten laste.
NOORWEGEN
De pensionering mag volledig of ten dele worden uitgesteld tot de leeftijd van 70 jaar. Als u na uw 67e en voor uw 70e een inkomen uit arbeid heeft dat het basisbedrag overschrijdt, dan wordt 40 % van het overschot op uw pensioen in mindering gebracht. Het totaal van pensioen en inkomen uit arbeid mag niet meer bedragen dan het vroegere inkomen uit arbeid.
ð
Hoogte van het pensioen
Het minimumouderdomspensioen bestaat uit het basispensioen en een bijzondere toelage. Voor ongehuwde gepensioneerden bedraagt het minimumouderdomspensioen 88 032 NOK per jaar (op 1 mei 2000). Voor gehuwden die een toelage ontvangen voor echtgenoten ten laste die nog geen 60 jaar zijn, is het minimum 112 572 NOK per jaar. Is de echtgenote van de pensioengerechtigde 60 jaar of ouder, dan bedraagt het minimum 151 524 NOK. Zijn beide echtelieden gepensioneerd, dan bedraagt het minimum 75 756 NOK per jaar per persoon.
ð
Voorwaarden om voor het basispensioen in aanmerking te komen
Personen die tussen hun 16e en 66e verjaardag ten minste drie jaar verzekerd geweest zijn, hebben recht op een basispensioen. Het basispensioen is niet afhankelijk van het vroegere inkomen of van de betaalde bijdragen. Voor een volledig basispensioen is echter wel een tijdvak van verzekering (d.w.z. van vestiging) van 40 jaar vereist en het pensioen wordt verhoudingsgewijs verlaagd als het tijdvak korter is geweest. Voor ongehuwde gepensioneerden of gepensioneerden die zijn getrouwd met iemand die niet voor een pensioen onder het nationale verzekeringsstelsel in aanmerking komt, is het volledige pensioen gelijk aan het basisbedrag voor het betrokken jaar (49 090 NOK). Gepensioneerden met te hunnen laste een niet-gepensioneerde echtgenote (of een partner waarmee hij of zij getrouwd geweest is of kinderen heeft), kunnen in aanmerking komen voor een inkomensafhankelijke aanvulling van ten hoogste 50 % van zijn of haar basispensioen. Als beide echtelieden gepensioneerd zijn, bedraagt het volledige basispensioen 75 % van het basisbedrag (36 817 NOK) per persoon. Dit geldt ook voor samenwonenden die met elkaar getrouwd geweest zijn of samen kinderen hebben. Personen met een ouderdomspensioen die kinderen onder de 18 onderhouden, kunnen in aanmerking komen voor een inkomensafhankelijke toelage per kind van ten hoogste 30 % van het basisbedrag (ten hoogste 14 727 NOK).
NOORWEGEN
ð
Aanvullend pensioen
Gepensioneerden hebben recht op een aanvullend pensioen als hun jaarlijks inkomen in ten minste drie willekeurige jaren na 1966 meer bedroeg dan het gemiddelde basisbedrag. Volledig krediet (in pensioenpunten) wordt toegekend bij een inkomen van ten hoogste zesmaal het basisbedrag (294 540 NOK). Bovendien geldt eenderde van het inkomen tussen zes- en twaalfmaal het basisbedrag (589 080 NOK) als berekeningsgrondslag voor de betrokken jaren. Met inkomsten boven het twaalfvoudige van het basisbedrag wordt geen rekening gehouden. Bij de berekening van het aanvullend pensioen wordt uitgegaan van de twintig jaar met de meeste pensioenpunten. Het bedrag is afhankelijk van het aantal pensioenopbouwende jaren en van de jaarlijkse pensioenpunten. Voor een volledig aanvullend pensioen zijn 40 pensioenopbouwende jaren noodzakelijk. Is het tijdvak van premiebetaling korter dan veertig jaar, dan wordt het pensioen verhoudingsgewijs verlaagd. Het aanvullend pensioen bedraagt ten hoogste 184 014 NOK.
ð
Bijzondere toelage
Verzekerden die geen of slechts een gering aanvullend pensioen ontvangen, hebben recht op een bijzondere toelage van het nationale verzekeringsstelsel. Een volledige bijzondere toelage wordt toegekend bij een verzekeringstijdvak van ten minste 40 jaar. De bijzondere toelage wordt verhoudingsgewijs verlaagd als de periode korter is. Een aanvullend pensioen wordt op de bijzondere toelage in mindering gebracht. Voor ongehuwde gepensioneerden of gepensioneerden die zijn getrouwd met iemand die niet voor een pensioen onder het nationale verzekeringsstelsel in aanmerking komt, is de bijzondere toelage gelijk aan 79,33 % van het normale basisbedrag (38 943 NOK). Als de echtgeno(o)t(e) ten laste 60 jaar of ouder is, is de bijzondere toelage gelijk aan 158,66 % van het basisbedrag (77 886 NOK). Als beide echtelieden een minimumpensioen ontvangen, bedraagt de bijzondere toelage evenveel als voor ongehuwden, dit wil zeggen 79,33 % van het basisbedrag (38 943 NOK) per persoon. Voor gehuwde gepensioneerden met een aanvullend pensioen dat meer bedraagt dan de bijzondere toelage, is de bijzondere toelage gelijk aan 74 % van het (minimale) basisbedrag (36 327 NOK). Het totaal van aanvullend pensioen en bijzondere toelage mag echter niet minder bedragen dan tweemaal de normale bijzondere toelage, dit wil zeggen 158,66 % van het basisbedrag (77 886 NOK). Dezelfde regeling geldt voor samenwonenden die met elkaar getrouwd geweest zijn of samen kinderen hebben. De
215
bijzondere toelage en het basispensioen vormen samen het minimumpensioen (zie boven).
5. Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen omvatten de basisuitkering, de verzorgingstoelage en het arbeidsongeschiktheidspensioen. Verzekerden die gedeeltelijk of volledig arbeidsongeschikt raken, hebben recht op de basisuitkering en de verzorgingstoelage. De basisuitkering wordt toegekend als de arbeidsongeschiktheid grote kosten met zich brengt. Er zijn zes basisbedragen voor de uitkering, die jaarlijks door het parlement worden aangepast. In 2000 waren deze bedragen: 6 156 NOK, 9 384 NOK, 12 336 NOK, 18 168 NOK, 24 624 NOK en 30 780 NOK. Een verzorgingstoelage wordt toegekend als de arbeidsongeschikte bijzondere zorg of verpleging nodig heeft. Er zijn vier basisbedragen, die jaarlijks door het parlement worden aangepast. In 2000 waren deze bedragen: 11 016 NOK, 22 032 NOK, 44 064 NOK en 66 096 NOK. De basisuitkering en de verzorgingstoelage worden verlaagd als deze worden uitgekeerd als aanvulling op een pensioen van het nationale verzekeringsstelsel dat is verlaagd door een te kort tijdvak van verzekering.
ð
Arbeidsongeschiktheidspensioen
Voor de berekening van het aanvullend pensioen voor personen die met een handicap geboren zijn of voor hun 26e arbeidsongeschikt raken, gelden speciale regels. Personen tussen de 16 en 67 wier arbeidsgeschiktheid blijvend met ten minste 50 % is verminderd als gevolg van ziekte, een verwonding of een handicap, hebben recht op een arbeidsongeschiktheidspensioen als zij hiervoor ten minste drie jaar verzekerd geweest zijn. Het arbeidsongeschiktheidspensioen bestaat uit een basispensioen en een aanvullend pensioen, en/of een bijzondere toelage (zie deel 4). De toekomstige tijdvakken van verzekering en pensioenpunten tot het jaar waarin de betrokkene 66 jaar wordt, worden ook bij de berekeningen in aanmerking genomen. Bij perioden van verblijf in het buitenland gelden enkele beperkingen. De toekomstige pensioenpunten worden berekend op basis van het inkomen voordat de arbeidsongeschiktheid werd vastgesteld. Het basis- en het aanvullend pensioen worden echter berekend op dezelfde wijze als ouderdomspensioenen. Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid wordt het pensioen verhoudingsgewijs verlaagd.
216
Onder bepaalde omstandigheden wordt een toeslag van ten hoogste 50 % van het basispensioen toegekend voor echtgenoten ten laste. Een toeslag van maximaal 30 % van het basisbedrag wordt onder bepaalde voorwaarden toegekend voor ieder kind onder de 18 ten laste.
6. Uitvaartvergoedingen Bij overlijden keert het nationale verzekeringsstelsel een bedrag van 4 000 NOK ineens uit als vergoeding voor de kosten van de uitvaart. Er kan een inkomensafhankelijke aanvulling van maximaal 8 000 NOK worden toegekend.
7. Nabestaandenuitkeringen A. WEDUWE- EN WEDUWNAARSUITKERINGEN Weduwen en weduwnaars (of voormalige echtgenoten die met de overledene samenwoonden of kinderen hebben) onder de 67 hebben recht op een pensioen als zij verzekerd en pensioengerechtigd zijn en mits de overledene ten minste de laatste drie jaar voor het overlijden verzekerd en arbeidsgeschikt was. De weduwe of weduwnaar heeft ook recht op een uitkering als de overledene ten minste de laatste drie jaar voor het overlijden een pensioen ontving. Indien de overledene een aanvullend pensioen genoot, hoeft de weduwe/ weduwnaar niet verzekerd te zijn. In deze gevallen wordt een even hoog basispensioen uitgekeerd. Bovendien wordt het basispensioen ook uitgekeerd als niet is voldaan aan de voorwaarde dat de nabestaande verzekerd is, mits de nabestaande of de overledene ten minste 20 jaar in Noorwegen woonachtig geweest is. Een nabestaandenpensioen wordt toegekend aan weduwen, weduwnaars enz. als het huwelijk ten minste vijf jaar heeft geduurd of als zij kinderen met de overledene hebben of hebben gehad, dan wel voor de kinderen van de overledene zorgen, en de duur van het huwelijk en de zorgperiode na het overlijden bij elkaar ten minste vijf jaar bedragen. Gescheiden echtgenoten enz. die ten tijde van het overlijden van de vroegere echtgeno(o)t(e) nog niet hertrouwd zijn, hebben recht op uitkeringen volgens dezelfde voorwaarden, mits het overlijden binnen vijf jaar na de scheiding plaatsvindt en het huwelijk ten minste 25 jaar heeft geduurd, of 15 jaar als er kinderen zijn. Het recht op uitkeringen komt te vervallen als de betrokkene hertrouwt. Als de overledene op grond van het tijdvak van verzekering recht zou hebben of had op een verminderd basispensioen, wordt het pensioen voor de nabestaanden verhoudingsgewijs verlaagd.
NOORWEGEN
Het nabestaandenpensioen bestaat uit een basispensioen en een aanvullend pensioen. Het aanvullend pensioen komt overeen met 55 % van de rechten van de overledene op ouderdoms- en arbeidsongeschiktheidspensioenen. Voor ouderdomspensioenen wordt een bijzondere toelage toegekend. Het nabestaandenpensioen is inkomensafhankelijk. Als de langstlevende echtgenote enz. al een jaarlijks inkomen heeft of kan verwachten van meer dan 50 % van het basisinkomen, zal het pensioen evenveel bedragen als het verschil tussen een volledig pensioen en 40 % van het overschot. De langstlevende echtgenoot enz. heeft recht op een overgangsuitkering als hij of zij tijdelijk niet in staat is door arbeid in het eigen onderhoud te voorzien. De hoogte van de overgangsuitkering wordt bepaald op dezelfde wijze als het nabestaandenpensioen. Langstlevende echtgenoten enz. die onderwijs of een opleiding nodig hebben om in het eigen onderhoud te kunnen voorzien, kunnen in aanmerking komen voor een onderwijstoelage. Langstlevende echtgenoten enz. die in verband met een beroepsopleiding of werk de verzorging van hun kinderen aan anderen moeten overlaten, kunnen in aanmerking komen voor een kinderverzorgingstoelage. De toelage is gelijk aan 70 % van de kosten van kinderopvang, maar bedraagt ten hoogste 29 076 NOK voor het eerste kind, 37 932 NOK voor twee kinderen en 42 996 NOK voor drie of meer kinderen. De toelage wordt met de helft verlaagd als de langstlevende echtgenoot een inkomen geniet tussen 6 (281 700 NOK) en 8 keer het basissalaris (375 600 NOK). Indien de langstlevende echtgenoot enz. een inkomen geniet van meer dan 8 keer het basissalaris, ontvangt hij of zij geen kinderverzorgingstoelage. Wanneer de langstlevende echtgenoot enz. moet verhuizen om een baan te vinden, worden de verhuiskosten vergoed. De onderwijstoelage, de kinderverzorgingstoelage en de moederschapstoelage kunnen ook worden uitgekeerd als de overledene niet, zoals vereist, de laatste drie jaar voor het overlijden verzekerd is geweest, mits de nabestaande aanspraak kan maken op pensioenuitkeringen. Deze toelagen worden uitgekeerd zolang de nabestaande in deze opzichten onverzekerd blijft.
B.
WEZENPENSIOEN
Kinderen onder de 18 die zijn verzekerd voor het pensioen, hebben recht op een wezenpensioen als een of beide ouders overlijden en als de overledene de laatste drie jaar voor het overlijden arbeidsgeschikt en verzekerd geweest is. Wezen hebben ook recht op een uitkering als de
NOORWEGEN
overledene gedurende ten minste de laatste drie jaar voor zijn of haar overlijden een pensioen ontvangen heeft. De vereiste minimumperiode van verzekering geldt niet als de overledene aanvullende pensioenrechten had verworven of als een of beide ouders ten minste twintig jaar in Noorwegen hebben gewoond. Kinderen die onderwijs volgen, krijgen het pensioen tot hun twintigste jaar als beide ouders zijn overleden.
ð
Hoogte van het pensioen
Als er e´e´n ouder komt te overlijden, is het volledige jaarlijks wezenpensioen gelijk aan 40 % van het basisbedrag (19 636 NOK) en 25 % van het basisbedrag (12 273 NOK) voor ieder volgend kind. Als beide ouders komen te overlijden, ontvangt het eerste kind een wezenpensioen gelijk aan het pensioen waarop de ouder met de hoogste pensioenrechten recht gehad zou hebben. Het volledige wezenpensioen voor het tweede kind is gelijk aan 40 % van het basisbedrag, en 25 % van het basisbedrag voor ieder volgend kind. Als er twee of meer kinderen zijn, worden de pensioenen bij elkaar opgeteld en gelijkelijk onder de kinderen verdeeld. Bij eventueel ontoereikende verzekeringstijdvakken wordt op een wezenpensioen dezelfde verlaging toegepast als zou hebben gegolden voor het pensioen van de langstlevende echtgenoot (zie punt A hierboven).
8. Werkloosheid Ter compensatie van het inkomensverlies gevolg van werkloosheid worden dagelijkse keringen verstrekt. De arbeidstijd moet met minste 40 % zijn verminderd ten opzichte voorheen.
als uitten van
De verzekerde moet een bonafide werkzoekende zijn, dit wil zeggen in staat zijn om te werken en ingeschreven zijn bij het arbeidsbureau. Hij/zij moet ook op korte termijn en overal in Noorwegen beschikbaar zijn voor elk soort part- of fulltimewerk of arbeidsmarktmaatregel waartoe hij/zij lichamelijk en geestelijk in staat is. Ook als de betrokkene wegens omstandigheden als leeftijd, gezondheid of zorgverplichtingen niet volledig aan de beschikbaarheidseis voldoet, heeft hij/zij recht op een werkloosheidsuitkering. De uitkeringen kunnen tijdelijk worden opgeschort als de betrokkene werkloos is door eigen schuld, dit wil zeggen als hij/zij vrijwillig ontslag heeft genomen, geweigerd heeft passend werk te aanvaarden of aan een arbeidsmarktmaatregel deel te nemen, of zich na een oproep niet op het arbeidsbureau meldt. Om voor een dagelijkse uitkering in aanmerking te komen, moet men voorheen inkomen uit arbeid
217
hebben genoten. De betrokkene moet in het voorgaande kalenderjaar een inkomen uit arbeid hebben genoten van ten minste 1,25 keer het basisbedrag (61 363 NOK) of in de drie voorafgaande kalenderjaren gemiddeld een inkomen uit arbeid hebben genoten dat ten minste gelijk is aan het basisbedrag (49 090 NOK). Dagvergoedingen worden uitgekeerd als de betrokkene tijdens de laatste tien dagen dat hij of zij bij het arbeidsbureau staat ingeschreven, ten minste drie dagen werkloos is geweest. De berekening van de dagelijkse uitkeringen is gebaseerd op inkomen uit arbeid, inkomen uit arbeidsmarktmaatregelen en inkomen uit dagelijkse uitkeringen wegens werkloosheid, ziekte, moederschap en adoptie. Als berekeningsgrondslag wordt het hoogste inkomen van het voorgaande kalenderjaar of het gemiddelde over de drie voorgaande kalenderjaren gehanteerd. De uitkeringsgrondslag bedraagt maximaal zesmaal het basisbedrag (294 540 NOK). De dagvergoeding bedraagt 0,24 % van de berekeningsgrondslag en wordt vijf dagen per week uitgekeerd. Normaal gesproken komt dit neer op een jaaruitkering van 62,4 % van de berekeningsgrondslag. Voor ieder kind ten laste onder de 18 wordt een toeslag van 17 NOK per dag toegekend. Als de begunstigde in het voorgaande kalenderjaar meer dan acht weken een uitkering ontvangen heeft, wordt hem of haar een vakantietoeslag van 9,5 % van de in dat jaar ontvangen uitkeringen toegekend. De duur van de uitkering is afhankelijk van het vroegere inkomen uit arbeid. Bij een inkomen uit arbeid van ten minste tweemaal het basisbedrag (98 180 NOK) bedraagt de uitkeringsduur 156 weken (drie jaar). Bij een inkomen uit arbeid van minder dan tweemaal het basisbedrag bedraagt de uitkeringsduur 78 weken (anderhalf jaar). Na afloop van de eerste uitkering kan onmiddellijk een vervolguitkering worden toegekend op voorwaarde dat aan de inkomenseis wordt voldaan. Voor personen boven de 64 wordt een berekeningsgrondslag gehanteerd van ten minste driemaal het basisbedrag (147 270 NOK) en de uitkeringen worden ononderbroken uitbetaald tot aan de leeftijd van 67 jaar. Boven de 64 hebben ook zelfstandigen recht op een werkloosheidsuitkering.
218
9. Kinderbijslag Kinderbijslag wordt toegekend voor in Noorwegen woonachtige kinderen onder de 18 jaar. Op 1 januari 2000 bedroegen de jaarlijkse bedragen: — 9 948 NOK voor het eerste en tweede kind, — 10 944 NOK voor het derde en ieder volgend kind. Naast de normale bedragen wordt een jaarlijkse toelage van 7 884 NOK per kind toegekend voor kinderen onder de 3 jaar. Deze toelage wordt echter niet uitgekeerd voordat het kind 13 maanden oud is. Begunstigden in de poolstreken van Noorwegen krijgen een jaarlijkse aanvulling van 3 792 NOK per kind. Alleenstaande ouders hebben recht op een toelage voor e´e´n kind meer dan zij eigenlijk hebben (d.w.z. e´e´n extra toelage). Samenwonenden die samen kinderen hebben of ten minste twaalf van de laatste 18 maanden samengewoond hebben, komen niet voor een extra toelage in aanmerking. Alleenstaande ouders met kinderen onder de drie jaar, die volgens de kinderbijslagwet recht hebben op een toelage voor e´e´n kind meer dan zij eigenlijk hebben, en bovendien recht hebben op een volledige overgangsuitkering volgens de nationale verzekeringswet, hebben recht op een extra jaarlijkse toeslag van 7 884 NOK. Deze extra jaarlijkse toeslag wordt per kostwinner toegekend, ongeacht hoeveel kinderen onder de drie hij of zij heeft.
10. Uitkeringen voor gezinnen met kleine kinderen Deze uitkeringsregeling werd ingevoerd op 1 augustus 1998 voor gezinnen met kinderen in de leeftijd van 1 tot 2 jaar. Vanaf 1 januari 1999 geldt de regeling ook voor kinderen van twee jaar oud. De uitkering is inkomensonafhankelijk en niet belast. De belangrijkste voorwaarde om voor de volledige uitkering in aanmerking te komen, is dat het kind niet in een kinderdagverblijf verblijft dat overheidssteun ontvangt. Indien het kind volgens afspraak minder dan 30 uur per week in een kinderdagverblijf verblijft, heeft het gezin recht op een lagere uitkering.
NOORWEGEN
De uitkering wordt berekend volgens onderstaande percentages. In een kinderdagverblijf doorgebrachte tijd per week
Uitkering in procenten van het volledige bedrag
NOK per jaar
Geen gebruik van een kinderdagverblijf
100
36 000
Tot 8 uur
80
28 800
9-16 uur
60
21 600
17-24 uur
40
14 400
25-32 uur
20
7 200
Geen uitkering
0
Meer dan 33 uur
11. Nadere informatie De adressen van de belangrijkste instanties op het gebied van de sociale zekerheid in Noorwegen zijn: Rikstrygdeverket (bestuur van de nationale verzekering) Drammensveien 60 N-0241 Oslo Tel. (47) 22 92 70 00 Fax (47) 22 55 70 88 E-mail:
[email protected]
NOORWEGEN
Folketrygdkontoret for utenlandssaker (kantoor van de nationale verzekering voor de sociale zekerheid in het buitenland) Postboks 8138 Dep. N-0033 Oslo Tel. (47) 81 05 93 38 Fax (47) 23 31 13 01 E-mail:
[email protected] Arbeidsdirektoratet (directoraat voor de Arbeid) Postboks 8127 Dep. N-0032 Oslo Tel. (47) 23 35 24 00 Fax (47) 23 35 27 50 E-mail:
[email protected]
219
Europese Commissie Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie — Herziene uitgave 2002 Luxemburg: Bureau voor officie¨le publicaties der Europese Gemeenschappen 2003 — 219 blz. — 21 x 29,7 cm ISBN 92-894-2100-2
5
ui Her tg zi av en e2 e 00 2
Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie — Herziene uitgave 2002
Sociale zekerheid en maatschappelijke integratie
KE-41-01-696-NL-C
Uw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie
Werkgelegenheid
sociale zaken
ISBN 92-894-2100-2
,!7IJ2I9-ecbaad!
›
Europese Commissie
