ANALISIS PENGARUH NILAI TUKAR RP./US$, SUKU BUNGA SBI, UANG BEREDAR (M1) TERHADAP PERTUMBUHAN EKONOMI (PDB) DI INDONESIA
(Studi Empiris Kebijakan Moneter BI Tahun 2001-2006) LAMPIRAN II. UJI DATA DAN UJI STATISTIK UJI DATA
ni
w
N
w
w
itr o
tro
109
m
f.c
P . D
F pd
T o r
ia
l
Uji Normalitas
110
Uji Multikolinieritas Coefficients a
Model 1
Collinearity Statistics Tolerance VIF .973 1.027 .809 1.236 .790 1.266
Nilai Tukar Riil Rp./US$ Suku Bunga SBI Riil (%) Uang Beredar (M1) Miliar Rp.
a. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
l
UJI STATISTIK
ia
Uji R, R square, Adusted Rsquare dan SEE
Adjusted R Square
R Square
Std. Error of the Estimate
.987 a
f.c
tro
P . D
Uji ANOVA (F test)
F pd
.974 .972 5816.155819640 a. Predictors: (Constant), Uang Beredar (M1) Miliar Rp., Nilai Tukar Riil Rp./US$, Suku Bunga SBI Riil (%)
m
Model 1
R
T o r
Model Summary
ANOVAb
63227539483.470
w
Residual Total
df
Mean Square 20523327908.691 33827668.518
ni
Sum of Squares 61569983726.072 1657555757.398
w
Regression
itr o
Model 1
3 49
F 606.702
Sig. .000 a
52
N
w
a. Predictors: (Constant), Uang Beredar (M1) Miliar Rp., Nilai Tukar Riil Rp./US$, Suku Bunga SBI Riil (%) b. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
Uji Regresi Linier Berganda dan Uji T test Coefficientsa
Model 1
(Constant) Nilai Tukar Riil Rp./US$ Suku Bunga SBI Riil (%) Uang Beredar (M1) Miliar Rp.
Unstandardized Coefficients B Std. Error 279046.057 5580.412 .950 .351 -7693.492 3148.914 .599 .016
Standardized Coefficients Beta .063 -.063 .946
a. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
t 50.005 2.706 -2.443 36.341
Sig. .000 .009 .018 .000
111
UJI CHOW TEST RSSR, Perioda Total : Januari 2001 s/d Desember 2006 (56 Bulan) ANOVAb Model 1
Regression Residual Total
Sum of Squares 61569983726.072
df
Mean Square 20523327908.691
3
1657555757.398 63227539483.470
49 52
F 606.702
Sig. .000 a
33827668.518
a. Predictors: (Constant), Uang Beredar (M1) Miliar Rp., Nilai Tukar Riil Rp./US$, Suku Bunga SBI Riil (%) b. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
ia
l
RSS1, Perioda I : Januari 2001 s/d Desember 2003 (26 Bulan) ANOVAb Regression Residual Total
Sum of Squares 5392470212.486 862963425.375 6255433637.860
df 3 22 25
Mean Square 1797490070.829 39225610.244
T o r
Model 1
F 45.824
Sig. .000 a
m
F pd
a. Predictors: (Constant), Uang Beredar (M1) Miliar Rp., Nilai Tukar Riil Rp./US$, Suku Bunga SBI Riil (%)
f.c
P . D
b. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
tro
RSS2, Perioda II : Januari 2004 s/d Desember 2006 (27 Bulan) ANOVA b
w
df
ni
Sum of Squares 12963611518.729 586000886.958 13549612405.687
w
Regression Residual Total
itr o
Model 1
3 23 26
Mean Square 4321203839.576 25478299.433
F 169.603
N
w
a. Predictors: (Constant), Uang Beredar (M1) Miliar Rp., Nilai Tukar Riil Rp./US$, Suku Bunga SBI Riil (%) b. Dependent Variable: Pertumbuhan Ekonomi/PDB Konstan th.2000 (Miliar Rp.)
Sig. .000a
LAMPIRAN III. SELEKSI DATA
ni
w
N
w
w
itr o
tro
112
m
f.c
P . D
Data 53 Bulan (dipakai)
F pd
T o r
ia
l
Data 72 Bulan
113
ni
w
w
N itr
o w
m
f.c
pd
tro
P . D
F
T o r
ia l
LAMPIRAN IV. DATA UJI STATISTIK (53 Bulan)
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
114
LAMPIRAN V. RAW DATA
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
115
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
116
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
117
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
118
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
119
w
ni m
ia l
T o r
F
f.c
pd
tro
P . D
w
o w
N itr
120
121
LAMPIRAN VI. NILAI – NILAI KRITIS DISTRIBUSI t Taraf Signifikansi 5% 2% 12,706 31,821 4,303 6,965 3,182 4,541 2,776 3,747 2,571 3,365 2,447 3,143 2,365 2,998 2,306 2,896 2,262 2,821 2,228 2,764
10% 6,314 2,920 2,353 2,132 2,015 1,943 1,895 1,860 1,833 1,812
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1,363 1,356 1,350 1,345 1,341 1,337 1,333 1,330 1,328 1,325
1,796 1,782 1,771 1,761 1,753 1,746 1,740 1,734 1,729 1,725
2,201 2,179 2,160 2,145 2,131 2,120 2,110 2,101 2,093 2,086
2,718 2,681 2,650 2,624 2,602 2,583 2,567 2,552 2,539 2,528
21 22 23 24 25
1,323 1,321 1,319 1,318 1,316
1,721 1,717 1,714 1,711 1,708
2,080 2,074 2,069 2,064 2,060
26 27 28 29 30 40
1,315 1,314 1,313 1,311 1,310 1,303
1,706 1,703 1,701 1,699 1,697 1,684 1,671 1,658 1,645
3,106 3,055 3,012 2,977 2,947 2,921 2,898 2,878 2,861 2,845
4,437 4,318 4,221 4,140 4,073 4,015 3,965 3,992 3,883 3,850
2,518 2,508 2,500 2,492 2,485
2,831 2,819 2,807 2,797 2,787
3,819 3,792 3,767 3,745 3,725
2,056 2,052 2,048 2,045 2,042 2,021
2,479 2,473 2,467 2,462 2,457 2,423
2,779 2,771 2,763 2,756 2,750 2,704
3,707 3,690 3,674 3,659 3,646 3,551
2,000 1,980 1,960
2,390 2,358 2,326
2,660 2,617 2,576
3,460 3,373 3,291
m
T o r f.c
pd
F
w
ni
P . D
1,296 2,589 1,282
w
o w
N itr
0,1% 639,619 31,568 12,941 8,610 6,859 5,959 5,405 5,041 4,781 4,587
ia l
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20% 3,078 1,886 1,638 1,533 1,476 1,440 1,415 1,397 1,383 1,372
60 120
1% 63,657 9,925 5,841 4,604 4,032 3,707 3,499 3,355 3,250 3,169
tro
df
122
LAMPIRAN VII. NILAI – NILAI DISTRIBUSI F
Nilai F pada deretan atas dengan taraf signifikansi 5%, dan pada deretan bawah dengan taraf signifikansi 1%
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
11
12
239 5981 19,36 99,36 8,84 27,49 6,04 14,80 4,82 10,27 4,15 8,10 3,73 6,84 3,44 6,03 3,23 5,47 3,07 5,06 2,95 4,74 2,85 4,50 2,77 4,30 2,70 4,14 2,64 4,00 2,59 3,89 2,55 3,79 2,51 3,71 2,48 3,63 2,45 3,56 2,42 3,51 2,40 3,45
241 6022 19,38 99,38 8,81 27,34 6,00 14,66 4,78 10,15 4,10 7,98 3,68 6,71 3,39 5,91 3,18 5,35 3,02 4,95 2,90 4,63 2,80 4,39 2,72 4,19 2,65 4,03 2,59 3,89 2,54 3,78 2,50 3,68 2,46 3,60 2,43 3,52 2,40 3,45 2.37 3,40 2,35 3,35
242 6056 19,39 99,40 8,78 27,23 5,96 14,54 4,74 10,05 4,06 7,87 3,63 6,62 3,34 5,82 3,13 5,26 2,97 4,85 2,86 4,54 2,76 4.30 2,67 4,10 2,60 3,94 2,55 3,80 2,49 3,69 2,45 3,59 2,41 3,51 2,38 3,43 2,35 3,37 2,32 3,31 2,30 3,26
243 6082 19,41 99,41 8,76 27,13 5,93 14,45 4,70 9,96 4,03 7,79 3,60 6,54 3,31 5,74 3,10 5,18 2,94 4,78 2,82 4,46 2,72 4,22 2,63 4,02 2,56 3,86 2,51 3,73 2,45 3,61 2,41 3,52 2,37 3,44 2,34 3,36 2,31 3,30 2,28 3,24 2,26 3,18
244 6106 19,41 99,42 8,74 27,05 5,91 14,37 4,68 9,89 4,00 7.72 3,57 6,47 3,28 5,67 3,07 5,11 2,91 4,71 2,79 4,40 2,69 4,16 2,60 3,96 2,53 3,80 2,48 3,67 2,42 3,55 2,38 3,45 2,34 3,37 2,31 3,30 2,28 3,23 2,25 3,17 2,23 3,12
m
T o r
ia l
10
237 5928 19,36 99,34 8,88 27,67 6,09 14,98 4,88 10,45 4,21 8,26 3,79 7,00 3,50 6,19 3,29 5,62 3,14 5,21 3,01 4,88 2,82 4,65 2,84 4,44 2,77 4,28 2,70 4,14 2,66 4,03 2,62 3,93 2,58 3,85 2,55 3,77 2,52 3,71 2,49 3,65 2,47 3.59
f.c
9
9
234 5859 19,33 99,33 8,94 27,91 6,16 15,21 4,95 10,67 4,28 8,47 3,87 7,19 3,58 6,37 3,37 5,80 3,22 5,39 3,09 5,07 3,00 4,82 2,92 4,62 2,85 4,46 2,79 4,32 2,74 4,20 2,70 4,10 2,66 4,01 2,63 3,94 2,60 3,87 2,57 3,81 2,55 3,76
F
8
8
230 5764 19,30 99,30 9,01 28,24 6,26 15,52 5,05 10,97 4,39 8,75 3,97 7,46 3,69 6.63 3,48 6,06 3,33 5.64 3,20 5,32 3,11 5,06 3.02 4,86 2,96 4,69 2,90 4,56 2,85 4,44 2,81 4,34 2,77 4,25 2,74 4,17 2,71 4,10 2,68 4,04 2,66 3,99
pd
7
7
225 5625 19,25 99,25 9,12 28,71 6,39 15,98 5,19 11,39 4,53 9,15 4,12 7,85 3,84 7,01 3,63 6,42 3,48 5,99 3,36 5,67 3,26 5,41 3,18 5,20 3,11 5,03 3,06 4,89 3,01 4,77 2,96 4,67 2,93 4,58 2,90 4,50 2,87 4,43 2,84 4,37 2,82 4,31
tro
6
6
216 5403 19,16 99,17 9,28 29,46 6,59 16,69 5,41 12,06 4.76 9,78 4,35 8,45 4,07 7,59 3,86 6,99 3,71 6,55 3,59 6.22 3,49 5,95 3,41 5,74 3,34 5,56 3,29 5,42 3,24 5,29 3,20 5,18 3,16 5,09 3,13 5,01 3,10 4,94 3.07 4,87 3,05 4,82
ni
5
5
200 4999 19,00 99,01 9,55 30,81 6,94 18,00 5,79 13,27 5,14 10,92 4,74 9,55 4,46 8,65 4,26 8,02 4,10 7,56 3,98 7,20 3,88 6,93 3,80 6,70 3,74 6,51 3,68 6,36 3,63 6,23 3,59 6,11 3,55 6,01 3,52 5,93 3,49 5,85 3.47 5,78 3,44 5.72
P . D
m2 = Degrees of Freedom of Freedom for Denomerator
4
4
161 4052 18,51 98,49 10,13 34,12 7,71 21,20 6,61 16,26 5,99 13,74 5,59 12,25 5,32 11,26 5,12 10,56 4,96 10,04 4,84 9,65 4,75 9,33 4,67 9,07 4,60 8,86 4,54 8.68 4,49 8,53 4,45 8,40 4,41 8,28 4,38 8,18 4,35 8,10 4,32 8.02 4,30 7.94
w
3
3
w
2
2
o w
1
m 1 = Degrees of Freedom of Freedom for Numerator 1
N itr
m2
123
40 42 44 46 48 50 55 60 65 70 80 100 125 150 200 400 1000
3,84 6,64
2,99 4,60
2,60 3,78
2,37 3,32
2,21 3,02
8
12
2,32 3,30 2.30 3,25 2,28 3,21 2,27 3,17 2,25 3,14 2,24 3,11 2,22 3,08 2,21 3,06 2,19 3,01 2,17 2,97 2,15 2,94 2,14 2,91 2,12 2,88 2,11 2,86 2,10 2,84 2,09 2,82 2,08 2,80 2,07 2,78 2,05 2,75 2,04 2,72 2,02 2,70 2,01 2,67 1.99 2,64 1,97 2,59 1,95 2,56 1,94 2,53 1,92 2,50 1,90 2,46 1,89 2,43
2,09 2,80
9
2,28 3,21 2.26 3.17 2,24 3,13 2,22 3,09 2,20 3,06 2,19 3,03 2,18 3,00 2,16 2,98 2,14 2,94 2,12 2,89 2,10 2,86 2,09 2,82 2,07 2,80 2,06 2,77 2,05 2,75 2,04 2,73 2,03 2,71 2,02 2,70 2,00 2,66 1,99 2,63 1,98 2,61 1,97 2,59 1,95 2,55 1,92 2,51 1,90 2,47 1,89 2,44 1,87 2,41 1,85 2,37 1,84 2,34
2,24 3,14 2.22 3,09 2,20 3,05 2.18 3.02 2,16 2,98 2,15 2,95 2,14 2,92 2,12 2,90 2,10 2,86 2,08 2,82 2,06 2,78 2,05 2,75 2,04 2,73 2,02 2,70 2,01 2,68 2,00 2,66 1,99 2,64 1,98 2,62 1,97 2,59 1,95 2,56 1,94 2,54 1,93 2,51 1,91 2,48 1.88 2,43 1,86 2,40 1,85 2,37 1,83 2,34 1,81 2,29 1,80 2,26
2,20 3,07 2.18 3,03 2.16 2,99 2,15 2,96 2.13 2,93 2,12 2,90 2,10 2,87 2,09 2,84 2,07 2,80 2,05 2,76 2,03 2,72 2,02 2,69 2,00 2,66 1,99 2,64 1,98 2,62 1,97 2,60 1,96 2,58 1,95 2,56 1,93 2,53 1,92 2,50 1,90 2,49 1,89 2,45 1,88 2,41 1,85 2,36 1,83 2,33 1,82 2,30 1,80 2,28 1,78 2,23 1,76 2,20
2,01 2,64
1,94 2,51
1,88 2,41
1,83 2,32
1,79 2,24
1,75 2,18
ia l
38
11
2,38 3,41 2,36 3,36 2,34 3,32 2,32 3,29 2,30 3,26 2,29 3,23 2,28 3,20 2,27 3,17 2.25 3,12 2,23 3,08 2,21 3,04 2,19 3,02 2,18 2,99 2,17 2,96 2,16 2,94 2,14 2,92 2,14 2,90 2,13 2,88 2,11 2,85 2,10 2,82 2,08 2.79 2,07 2,77 2,05 2,74 2,03 2,69 2,01 2,65 2,00 2,62 1,98 2,60 1,96 2,55 1,95 2,53
m
36
7
T o r
34
10
2,45 3,54 2,43 3,50 2,41 3,46 2,39 3,42 2,37 3,39 2,36 3,36 2,35 3,33 2,34 3,30 2,32 3,25 2,30 3,25 2,30 3,21 2,28 3,18 2,25 3,12 2,24 3,10 2,23 3,07 2,22 3,05 2,21 3,04 2,20 3,02 2,18 2,98 2,17 2,95 2.15 2,93 2,14 2,91 2,12 2,87 2,10 2,82 2,08 2,79 2,07 2,76 2,05 2,73 2,03 2,69 2,02 2,66
f.c
32
6 2,53 3,71 2,51 3,67 2,49 3,63 2,47 3,59 2,46 3,56 2,44 3,53 2,43 3,50 2,42 3,47 2,43 3,50 2,40 3,47 2,40 3,42 2,38 3,38 2,34 3,29 2.32 3,26 2,31 3,24 2,30 3,22 2,30 3,20 2,29 3,18 2,27 3,15 2,25 3,12 2,24 3,09 2,23 3,07 2,21 3,04 2,19 2,99 2,17 2,95 2,16 2,92 2,14 2,90 2,12 2,85 2,10 2,82
F
m 2 = Degrees of Freedom of Freedom for Denomerator
30
5 2,64 3,94 2,62 3,90 2,60 3,86 2,59 3.82 2,57 3.79 2,56 3,76 2,54 3,73 2,53 3,70 2,54 3,73 2,53 3,70 2,50 3,66 2,49 3,61 2,45 3,51 2,44 3,49 2,43 3,46 2,42 3,44 2,41 3,42 2,40 3,41 2,38 3,37 2,37 3,34 2,36 3,31 2,35 3,29 2,33 3,25 2,30 3,20 2,29 3,17 2,27 3,14 2,26 3,11 2,23 3,06 2,22 3,04
pd
29
2,80 4,26 2,78 4,22 2,76 4,18 2,74 4,14 2,73 4,11 2,71 4,07 2,70 4,04 2,69 4,02 2,70 4,04 2,69 4,02 2,67 3,97 2,65 3,93 2,61 3,83 2,59 3,80 2,58 3,78 2,57 3,76 2,56 3,74 2,56 2,72 2,54 3,68 2,52 3,65 2,51 3,62 2,50 3,60 2,48 3,56 2,46 3,51 2,44 3,47 2,43 3,44 2,41 3,41 2,39 3,36 2,38 3,34
tro
28
3,03 4.76 3,01 4,72 2,99 4,68 2,98 4,64 2,96 4,60 2,95 4,57 2,93 4,54 2,92 4,51 2,90 4,46 2,88 4,42 2,86 4,38 2,85 4,34 2,84 4,31 2,83 4,29 2,82 4,26 2,81 4,24 2,80 4,22 2,79 4,20 2.78 4,16 2,76 4,13 2,75 4,10 2,74 4,08 2,72 4,04 2,70 3,98 2,68 3,94 2,67 3,91 2,65 3,88 2,62 3,83 2,61 3,80
ni
27
3,42 5,66 3,40 5.61 3,38 5,57 3,37 5,53 3,35 5,49 3,34 5,45 3,33 5,42 3,32 5,39 3,30 5,34 3,28 5,29 3,26 5,25 3,25 5,21 3,23 5,18 3,22 5,15 3,21 5,12 3,20 5,10 3,19 5,08 3,18 5,06 3,17 5,01 3,15 4,98 3,14 4.95 3,13 4,92 3,11 4,88 3,09 4,82 3,07 4,78 3,06 4,75 3,04 4,71 3,02 4,66 3,00 4,62
P . D
26
4
4,28 7,88 4,26 7,82 4,24 7,77 4,22 7,72 4,21 7,68 4,20 7,64 4,18 7,60 4,17 7,56 4,15 7,50 4,13 7,44 4,11 7,39 4,10 7,35 4,08 7,31 4,07 7,27 4,06 7,24 4,05 7,21 4,04 7,19 4,03 7,17 4,02 7,12 4,00 7,08 3,99 7,04 3,98 7,01 3,96 6,96 3,94 6,90 3,92 6,84 3,91 6,81 3,89 6,76 3,86 6,70 3,85 6,66
w
25
3
w
24
2
o w
23
m 1 = Degrees of Freedom of Freedom for Numerator 1
N itr
m2
124 Bab I 1
Siamat, Dahlan “Manajemen Lembaga Keuangan”, 2001
1
Economic Review, No. 205, Sep. 2006
1
Gultom, S. Miranda “Evaluasi secara umum terhadap kondisi makro-ekonomi hingga triwulan I 2005“, pada sidang tahunan ISEI, Senin 28 Maret 2005. 1
Tinjauan Kebijakan Moneter Bank Indonesia, September 2006
1
Jakarta Post, 10 April 1996
Bab II Djohanputro, Bramantyo “Prinsip – prinsip Ekonomi Makro” p.147, penerbit PPM 2006
1
Djohanputro, Bramantyo, op.cit. p. 147, penerbit PPM 2006
1
Judisseno, Rimsky K “Sistem Moneter dan Perbankan di Indonesia’ p. 18, 2005
1
Kidwell, D.S. Peterson, R.L. and Blackwell, D.W. “Financial, Intitutions, Market and Money” p. 149.
1
Nasution, Mulia, “Ekonomi Moneter” p. 101, 1998
1
Ross, S.A. Westerfield, R.W. and Jaffe, J.F. “Corporate Finance” p. 179, 2002
1
Karvof, Anatoly “Guide to Investing in Capital Market” p. 79-80, 2004
1
Siamat, Dahlan “Manajemen Lembaga Keuangan”, p. 59, 2001
1
Nasution, Mulia, op.cit, p. 208, 1998
1
Lipsey, R.G., Purvis, D.D., Steiner, P.O. & Courant, P.N. op.cit, p. 249, 1995
1
Lipsey, R.G., Purvis, D.D., Steiner, P.O. & Courant, P.N. op.cit, p. 244, 1995
1
Mankiw, N. Gregory, “ Teori Makro ekonomi” p. 145, Erlangga 2000.
1
Mankiw, N. Gregory, op.cit. p. 149, Erlangga 2000.
m
T o r f.c
F
P . D
1
ia l
1
tro
Djohanputro, Bramantyo, op.cit. p. 6, penerbit PPM 2006
Bab III
ni
1
pd
Fisher, Stanley, “Seigniorage and the Case for a National Money”, Journal of Political Economy p. 295-313 (April; 1982) :
Santoso, Singgih, “Buku Latihan SPSS Statistik Parametrik”, p. 214, Elex Media Komputindo, 2002
1
Supranto, J, “Ekonometri”, p. 15, 2004
1
Sulaiman, Wahid, op.cit, p. 94, Andi Yogyakarta, 2004
1
Yarnest, “Panduan Aplikasi Statistik, Menggunakan SPSS ver. 11.0” p. 61, Dioma, Malang 2004.
1
Sulaiman, Wahid, “Analisis Regresi Menggunakan SPSS”, p. 85, Andi Yogyakarta, 2004
1
Davidson dan Mc. Kinnon “Greene” 2nd edition p.375-376
w
N itr
Bab IV
w
Umar, Husain “Metode Riset Bisnis” p. 106, PT. Gramedia Pustaka Utama, Jakarta 2002
1
o w
1
