U bent gewaarschuwd CIN. Oerdegelijk die sirenes, maar er mag wel eens een vers communicatiesausje

U bent gewaarschuwd Dat bewegend beeld zich uitstekend leent voor interne bedrijfscommunicatie werd in een vorig stuk duidelijk, en dus vroegen wij ons af of televisiebeelden en streaming video bijvoorbeeld evengoed werken voor risico- en crisiscommunicatie? En als de brand dan toch uitbreekt, welke zijn dan de meest aangewezen communicatiemiddelen om de bevolking te informeren? Een blik op het gamma. De vraag is of er in de moeilijke maar broodnodige discussie over alarmeringsmiddelen bij noodsituaties stilaan een prominente rol ligt weggelegd voor de dragers van bewegend beeld? Afgaande op de gevraagde snelheid van de communicatie en de kenmerkelijke traagheid van het medium lijkt deze combinatie als een tang op een varken te staan. Bij risicocommunicatie werkt ze evenwel wonderwel.

CIN Een gemakkelijke discussie is het zeker niet. Zowel gemeentelijke, provinciale als federale overheden breken het hoofd over hoe ze de bevolking het best kunnen alarmeren in geval van een noodsituatie. Klassiek zijn de brandweerwagens met luidsprekers of de aankloppende politieman met een boodschap. Of wat dacht u van de alarmsirenes die lokaal prima scoren met hun allesdekkende en no-nonsense aanpak? Het is natuurlijk maar de vraag of wij vandaag nog voldoende getraind zijn op de juiste reactie. Als de sirene loeit, sluiten we dan onmiddellijk ramen en deuren en storten we ons meteen op het rantsoen, of mogen we eerst nog even snel naar de brand fietsen meneer? Oerdegelijk die sirenes, maar er mag wel eens een vers communicatiesausje over.

Oerdegelijk die sirenes, maar er mag wel eens een vers communicatiesausje over

Maar ook sms-systemen, praatsirenes, call centers en cell broadcasting komen in beeld wanneer het gaat over alarmering. Bij dat laatste systeem krijgt een bepaalde gsm-mast de opdracht naar elke SIM-kaart die binnen zijn bereik valt, een noodbericht te sturen. Een uitstekend procédé, maar verre van perfect, want wat doen we bijvoorbeeld met de mensen die wel in de zone wonen, maar even niet zonethuis geven? Of wat met bejaarden die misschien wel een gsm hebben maar toch zo de pest hebben aan die vervloekte berichtjes? Dan lijkt een combinatie van cell broadcasting met het CIN-systeem (crisis informatienetwerk) van de provincie Antwerpen handiger. Met dat laatste kunnen in één keer tot 60 telefonische noodberichten naar vaste telefoons en geregistreerde gsm-nummers worden uitgestuurd.

K.M. Hendrikaplein 57 I 9000 Gent | België Tel. +32 9 245 26 97 progressivemedia.be

U bent gewaarschuwd Frederik Vercaempst © ProgressiveMedia

1

“Het CIN is een onderdeel van OSR (organisatie snelle redding), een database annex communicatieplatform specifiek bestemd voor noodplanning”, zegt Bart Bruelemans, rampenambtenaar van de stad Antwerpen. “Wanneer we een bepaalde getroffen woonzone in het systeem ingeven, selecteert de database onmiddellijk alle betrokken adressen zodat het CIN kan starten met alarmeren.

“Communicatiemiddelen die elkaar aanvullen, daar draait het om bij alarmeringscommunicatie”

Het gaat dan om alle nummers van alle operatoren (Belgacom, Telenet, ...) die via 1207 geregistreerd zijn, desgevallend ook gsm-nummers. Omdat ook privénummers mee worden opgenomen, is er dus enkel een blinde vlek voor de nietgeregistreerde gsm-nummers.” Opmerkelijk is dat het vooraf opgenomen bandje met de noodboodschap een reactie van de ontvanger vraagt. Mensen geven niet thuis, de lijn is bezet of de boodschap wordt al dan niet bevestigd. “De snelheid en de feedbackmogelijkheden vormen de voordelen van dit systeem, en vooral dat laatste ontbreekt bij sms of cell broadcasting. Communicatiemiddelen die elkaar aanvullen, daar draait het om bij alarmeringscommunicatie”, aldus nog Bart Bruelemans.

Ticker Een ander middel dat naast alarmeren vooral ook informeert, vinden we in Limburg. De provincie beschikt met haar LIVE-systeem (Limburgs informatiesysteem voor de veiligheid) over een communicatiedrager die aansluiting vindt met de televisie. “LIVE bestaat net als het Antwerpse OSR enerzijds uit een statische databank waarmee de Limburgse gemeenten onderling gegevens over noodplanning kunnen uitwisselen, en anderzijds uit een communicatieplatform. Het grote voordeel is dat dit systeem op zichzelf draait en dus ook operationeel blijft mocht het doembeeld van een uitgevallen internet bijvoorbeeld op een dag opduiken”, zegt Maarten Minschart van de dienst hulpverlening en noodplanning van de provincie Limburg. Met LIVE kan de provincie de bevolking waarschuwen en informeren, en wel via de televisie. “Met een eenvoudig te bedienen systeem plaats ik rechtstreeks berichten op de teletekstpagina’s van onze regionale zender TV Limburg. Voordeel is dat we het zelf in handen hebben en dus heel snel op de bal kunnen spelen.” LIVE beperkt zich nu dus nog tot teletekst, maar op dit moment zijn er gesprekken met de zender aan de gang om ook een ‘ticker’-systeem te introduceren. “Wellicht kent iedereen ‘ticker’ het best als de ‘breaking news’-banner die onderaan het scherm verschijnt op zenders als CNN of BBC World. Zo’n ticker verwijst tijdens de gewone uitzendingen natuurlijk makkelijk door naar de teletekstpagina’s die dan meer informatie bevatten”, weet Maarten Minschart. Ook OSR beschikt trouwens over deze teletekstfunctie.



2

Processierupsen Veel LIVE-actie tijdens warme situaties is er in Limburg gelukkig nog niet geweest. Het systeem vond wel al toepassingen voor preventieve acties, zoals onlangs bij de oprukkende processierupsen. “LIVE laat de provincie bijvoorbeeld heel makkelijk toe informatie te verspreiden over de vluchtschema’s van de helikopters die de rups bestrijden. Op die manier kunnen veehouders hun vee weghouden van de voor hen schadelijke overvliegende helikopters.” Vraag blijft natuurlijk hoeveel veehouders eerst teletekst zullen raadplegen alvorens hun vee te mennen. Alles heeft in de eerste plaats te maken met bewustwording en met het aanmeten van een juiste attitude, en dat principe geldt zeker tijdens noodsituaties. De bevolking moet weten waar eerste instructies opduiken en waar achtergrondinformatie te vinden is. Dat gegeven op zich is trouwens al een vette kluif voor een nieuwe communicatiecampagne. Binnenlandse Zaken is alvast van plan de ideale combinatie van dit LIVE- en OSRsysteem over alle Belgische provincies uit te rollen.

Inbreken En wat gebeurt er intussen over de grens bij onze buren-voorlichters? In Nederland bestaat al sinds eind jaren negentig een formeel protocol dat zich uit in dertien zogenaamde rampenzenders. Elke Nederlandse provincie engageert zich zo om bij een noodsituatie onmiddellijk informatie te verspreiden via het officiële regionale televisie- of radiokanaal. Het voordeel is dat dit gegeven prima zit ingebakken bij de bevolking omdat het ondersteund wordt door allerlei communicatiecampagnes. “Tot op vandaag kunnen de Nederlandse autoriteiten inbreken in radio-uitzendingen (de omroep wordt dan tijdelijk een calamiteitenzender), teletekstberichten plaatsen en ‘ticker’-systemen activeren”, zegt Jan-Bart Oppenraaij die communicatieadviseur is bij het Nederlandse expertisecentrum voor risico- en crisiscommunicatie (ERC) in Den Haag, een afdeling van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Maar het ERC wil meer en probeert op dit moment het protocol uit te breiden naar de televisie-uitzendingen op de regionale zenders. “Als een burgemeester van een getroffen gemeente tips voor de buurtbewoners geeft, dan wil de Nederlandse overheid die verklaring meteen rechtstreeks op de regionale omroep kunnen geven.” De afspraken daaromtrent zijn kennelijk bijna rond, al is er nog een discussie over het kostenplaatje. “Stel dat de elektriciteit door de noodsituatie is uitgevallen, en de overheid wil toch informeren via televisie, dan moet die overheid voorzien in noodstroom. De omroepen daarvoor laten opdraaien, krijgen we niet bij hen verkocht”, besluit Van Oppenraaij.



3

“Zulke rampenzenders hebben we in België niet”, zegt Peter Mertens, woordvoerder van het crisis- en coördinatiecentrum van de regering (CGCCR). “In ons land vallen we terug op de openbare omroep die informatieverspreiding over noodsituaties als een wettelijke opdracht terugvindt. Maar ook met de commerciële zenders hebben we correcte afspraken gemaakt. Het is in elk geval niet zo dat we scoops willen uitdelen, bij een noodsituatie staat elk medium op gelijke voet.” Een andere deal sloot het CGCCR met het persagentschap Belga voor wat betreft de publicatie van berichten waarvan de overheid garandeert dat ze correct zijn. “Snelheid bij noodsituaties is primordiaal en een redactionele tussenkomst van Belga zou te veel tijdverlies betekenen. Daarom zal het CGCCR straks over een ict-platform beschikken waarmee het die berichten rechtstreeks op de Belga-direct kan publiceren, zonder tussenkomst van andere journalisten. De geabonneerde media weten dan dat het bewuste bericht van het CGCCR komt, hebben de garantie dat de info correct is en brengen het zoals afgesproken onmiddellijk. Vooral de radio is daarbij onze voornaamste partner.” Dit mediaprotocol geldt natuurlijk alleen maar tijdens de federale of de provinciale fase van de noodplanning. Peter Mertens raadt de lokale besturen daarom aan ook op lokaal niveau afspraken te maken met de plaatselijke media. “Praat op voorhand met vrije zenders en regionale omroepen en spreek af hoe de informatie zo snel mogelijk bij het publiek geraakt.”

Levens redden Video, laat staan streaming video, die via het internet op het moment van een noodsituatie wordt gelanceerd, lijkt vooralsnog niet zo’n goed idee. Ten tijde van 9/11 was haast elke zichzelf respecterende Amerikaanse nieuwssite overbezet, en ook recenter bij de bomaanslagen in Londen in 2005 was dat niet anders. Dergelijke gebeurtenissen leggen natuurlijk meteen de beperktheden van het online medium bloot, en dus lijkt de voorbereidende fase waarin risicocommunicatie centraal staat beter geschikt voor het internet.

Want, zo predikt de site, “wie de video’s bekijkt, kan levens redden”

Een goed voorbeeld daarvan vinden we bij het Amerikaanse ORISE (the Oak Ridge Institue for Science and Education) dat allerlei instructievideo’s online heeft geplaatst die te maken hebben met nucleair terrorisme. De site presenteert naast een zestal verschillende scenario’s waarin zwaar operationele hulpdiensten en tientallen acteurs aan de slag zijn, bijvoorbeeld ook een film met instructies om te decontamineren. Bedoeling is in elk geval dat zowel burgers als hulpdiensten gesensibiliseerd en vooral geïnformeerd geraken. Want, zo predikt de site, “wie de video’s bekijkt, kan levens redden”. (http://www.orau.gov/hsc/RadMassCasualties/content/GettingStarted.htm)



4

Conclusie Het mag duidelijk zijn dat de komst van een superalarmeringssysteem bij calamiteiten nog niet voor morgen is. Technisch is het haast onmogelijk om de hele bevolking snel en tegelijk te bereiken, en dus zal een zo breed mogelijke combinatie van de communicatiemiddelen onvermijdelijk zijn. Op voorwaarde natuurlijk dat de bevolking weet waar het zich allemaal kan aan verwachten. Ook samenwerkingsinitiatieven tussen gemeenten en steden zullen alleen maar bijdragen aan het hogere doel. Natuurlijk is ook de manier waarop de boodschap gepercipieerd wordt minstens even belangrijk. Alarmsignalen vragen vaak instinctieve handelingen, maar daarvoor is opvoeding nodig. Slimme communicatiecampagnes die het hebben over de middelen en de verwachte gedragingen zijn daarom een cruciale pijler. Op dat vlak scoort Nederland trouwens want daar gooien ze om de haverklap dergelijke spotjes in de ether. Ook de formele samenwerking met de regionale omroepen bij onze noorderburen lijkt een goed idee. Dé stelregel in noodplanning is natuurlijk voorbereiding en bewustwording, en ook die communicatie kan en moet beter. Rampeninstructiefilms op het net, folders met concrete tips per risico, catchy televisiespots die doorverwijzen enzovoort lijken ook in ons land zeker geen onhaalbare kaart. Misschien zou de uitbouw van een online crisisportaal al een goede start zijn?



5

U bent gewaarschuwd CIN. Oerdegelijk die sirenes, maar er mag wel eens een vers communicatiesausje

Recommend Documents