TU Delft Jaarverslag 2008

# | Naam hoofdstuk

TU Delft

Jaarverslag 2008

Technische Universiteit Delft

2007

150 | Jaarverslag 2008 Technische Universiteit Delft

TU OCW-verslag 2008.indd 150

13-07-2009 13:48:10

Jaarverslag 2008 Technische Universiteit Delft


13-07-2009 13:48:13

Inhoudsopgave

Voorwoord

5

Verslag van de Raad van Toezicht 1. Ter introductie 2. Samenwerking 2.1 2.2 2.3

7

9 15

Internationaal 16 Nationaal 17 Regionaal 20

3. Onderwijs 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8

23 Studenteninstroom 24 Internationalisering 24 Doorstroom 25 ICT in het Onderwijs (ICTO) 27 Structuurwijzigingen en nieuwe opleidingen Kwaliteitszorg en onderwijsorganisatie 30 Internationaliseringstrategie 32 Overig 32

29

4. Onderzoek 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

35 Inleiding 36 Onderzoeksambitie & strategie 36 Onderzoeksbeleid 37 Onderzoeksorganisatie 40 Onderzoeksresultaten 41 Kwaliteitszorg onderzoek. 45 Platform Ontwerpen 46 Platform duurzame Ontwikkeling 48

5. Kennisvalorisatie 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.8 5.9

49 Organisatie 50 Valorisatieagenda 50 Intellectueel Eigendom 51 Ondernemerschap en starters 52 Tweede en derde geldstroomsubsidies 54 Strategische relatie met industrie en overheid Midden- & kleinbedrijf (mkb) 56 Life Long Learning 56

56

6. Organisatie 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7


59 Bestuurlijke en Juridische Zaken 60 Personeel en Organisatie 62 Marketing en Communicatie 64 Informatie & CommunicatieTechnologie (ICT) 64 Facilitair Management en Vastgoed (FMVG) 66 Bibliotheek TU Delft 69 Dienst Elektronische en Mechanische Ontwikkeling (DEMO)

71

13-07-2009 13:48:13

7. Mensen 7.1 7.2

73 Studenten 74 Medewerkers 80

8. Financieel verslag 2008 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12 8.13 8.14 8.15 8.16 8.17 8.18 8.19

87 Ontwikkelingen 88 Resultaat 89 Financiële positie 90 Batenanalyse 90 Lastenanalyse 91 Investeringen 92 Voorzieningen 92 Vermogenspositie 93 Financiële kengetallen 93 Begroting 2009 94 Verkorte jaarrekening 95 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Algemene toelichting 97 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling 97 Resultaatbepaling 98 Kasstroomoverzicht 98 Bezoldiging bestuurders 98 Bestuursverklaring 99 Accountantsmededeling 99

96

Bijlagen: Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage


1 2 3 4

Stand van zaken streefwaarden TU Delft Instellingsplan 2007-2010 Onderwijsstatistieken 105 Onderzoeks- en Valorisatiestatistieken 133 Statistieken Organisatie 139

101

13-07-2009 13:48:13

Leeswijzer De blauwe teksten tussen aanhalingstekens zijn de relevante doelstellingen uit het Instellingsplan 2007 – 2011. In de blauwe kaders staan enkele highlights uit 2008 opgenomen.


13-07-2009 13:48:13

Voorwoord

De kenniseconomie is één van de pijlers voor de toekomst van Nederland. De TU Delft met haar top onderzoek, top onderwijs en succesvolle valorisatie, levert hieraan een belangrijke bijdrage. Maar de wereld is sterk in beweging. De goede positie van de Nederlandse wetenschap en die van de TU Delft in het bijzonder, is geen vaststaand gegeven. In de landen direct om ons heen, maar ook verder weg in de VS, China en India investeren overheden en andere partijen actief in een competitief kennisklimaat. Wil Nederland de huidige positie bestendigen of uitbreiden dan zal hieraan meer aandacht moeten worden besteed. De TU Delft hecht in dat verband aan het belangrijke signalerende werk van het Innovatie Platform. Wij hebben gestaag verder gewerkt aan de drie belangrijkste pijlers van de TU Delft: onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie. Een verheugende ontwikkeling is dat het aantal eerstejaars studenten voor het derde jaar op rij is toegenomen. Een minpunt is het tekort aan studentenhuisvesting: dat remt de toelating van buitenlandse masterstudenten. Daardoor hebben vorig jaar ongeveer driehonderd masterstudenten van een opleiding aan de TU Delft afgezien. 2008 is ook het jaar de Delft Research Initiatives. Het inzichtelijk maken van ons onderzoek (en onderwijs) langs assen van vier belangrijke maatschappelijke vraagstukken, lijkt aan te slaan. De DRI’s functioneren als communicatiekanalen tussen universiteit, beleid, bedrijven en wetenschappelijke instellingen. Binnen de universiteit hebben de onderzoekers dankzij de DRI’s meer inzicht gekregen in welke collega’s er aan verwante vraagstukken werken. De DRI’s bedoelen niet al het onderzoek of onderwijs op de TU Delft af te dekken. De TU Delft ziet het onverminderd als haar taak een bijdrage te leveren aan een duurzame en competitieve economie door het afleveren van top ingenieurs aan bedrijven en instellingen, het verrichten van excellent onderzoek en het overdragen van de resultaten daarvan aan de samenleving. Wij hebben aandacht gevraagd voor het belang van de ontwerpende en construerende wetenschappen. Wij vinden dat de deze disciplines in de wetenschap meer waardering verdienen in de programma’s van NWO. Aan onze kant moeten wij beter over het voetlicht brengen dat de wetenschappelijke inhoud van ont werpen en construeren aanzienlijk is. De aanwezigheid van de ontwerpende en construerende wetenschappen op de TU Delft geeft ons voordeel bij de

valorisatie van het wetenschappelijke werk. De trits “science, engineering and design” geeft vorm aan een rechtstreekse lijn van kennisproductie naar markt. De vensters zijn open gezet richting Brussel. Het Europese beleid heeft een groeiende aandacht voor wetenschap, technologie en innovatie. Deze aandacht wordt zichtbaar gemaakt in nieuwe instrumenten, zoals het Europese Instituut voor Technologie, en in toe nemende budgetten. De TU Delft moet niet alleen inschrijven op de Europese calls, maar ook bijdragen aan de beleids bepaling in Brussel via penvoerderschappen en deel name in expert panels. In 2008 heeft de TU Delft een vaste vertegenwoordiging in Brussel gekregen. Samenwerking is één van de sleutels naar de toekomst. Zo wil de TU Delft samen met onder andere het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, het Leids Medisch Centrum en het Nederlands Kanker Instituut een nieuwe protonen kliniek opzetten. In 3TU-verband pakken we een aantal zaken voortvarend aan. We bundelen onderzoek en hebben gezamenlijke masters opgezet waardoor het gemakkelijker is om van de ene naar de andere universiteit over te stappen. Op Europees niveau nemen we deel aan de IDEA-league, een strategisch samen werkingsverband van vijf Europese technische universiteiten. Richtte de samenwerking zich aan vankelijk op onderwijs, nu zijn we stappen aan het zetten om ook op onderzoeksgebied de samenwerking te verdiepen. In 2008 groeide het inzicht dat de financiële situatie van de universiteit niet zonder zorgen is. Algemeen bestaat voor de universiteiten al de situatie dat sinds 1995 de rijksbijdrage (in vaste prijzen) nauwelijks is toegenomen, terwijl de studentenaantallen met 20% zijn gestegen. Bovenop dit algemene beeld geldt dat de huidige bekostigingssystematiek in het nadeel werkt van de TU Delft. De systematiek heeft als effect dat de TU Delft t.o.v. andere universiteiten onbedoeld zwaarder wordt gekort. In 2008 is op aandringen van de TU Delft een onderzoek gestart in opdracht van de VSNU en OCW om het feitencomplex van dit effect in kaart te brengen. 2008 zal bij de TU Delft de boeken ingaan als het jaar van de brand bij de faculteit Bouwkunde. Gelukkig hebben zich hierbij geen persoonlijke ongelukken voorgedaan. Wel heeft een aantal wetenschappers stukken van hun persoonlijk archief in vlammen zien opgaan. Tekenend voor de veerkracht van onze



13-07-2009 13:48:13

| Voorwoord universiteit is de snelheid waarmee Bouwkunde weer volop kon functioneren. Drie dagen na de brand konden studenten en medewerkers alweer aan de slag. Binnen een half jaar na de brand kon de faculteit alweer gebruik maken van een volwaardig nieuw onderkomen. Mijn eerste jaar als collegevoorzitter zit erop. Je kan niet anders dan onder de indruk raken van het vele werk dat op de TU Delft wordt verzet. Het onderzoek is breed en van hoge kwaliteit. Het onderwijs levert onze veel gevraagde ingenieurs af. De ondersteunende diensten zetten zich in om onderzoek en onderwijs te faciliteren. De studenten verrassen steeds weer met hun positieve energie en hun initiatieven. Wij kunnen en mogen trots zijn op onze universiteit.

Dirk Jan van den Berg Voorzitter College van Bestuur



13-07-2009 13:48:13

Verslag van de Raad van Toezicht

In het verslagjaar is de samenstelling van de Raad van Toezicht als volgt: • Ir. G-J. Kramer, voorzitter, ex Presidentdirecteur FUGRO N.V./lid van de Raad van Commissarissen FUGRO N.V.; • Prof.dr. D.D. Breimer,vice-voorzitter, oud Rector Magnificus/ Voorzitter College van Bestuur Universiteit Leiden; • Mw. Ir. M.W.L. van Vroonhoven, directeur ING Investment Management Europe (per 1 augustus 2009 directeur NV Nederlandse Spoorwegen); • Mw. Drs. K.M.H. Peijs, Commissaris van de Koningin in de Provincie Zeeland; • Drs. J.C.M. Schönfeld (per 1 april 2008), oud vice-voorzitter van de Raad van Bestuur van Stork B.V.

Bestuur en Beheer De Raad van Toezicht heeft in 2008 vijfmaal vergaderd. Naast vier reguliere vergaderingen heeft een thematische bijeenkomst plaatsgevonden, gewijd aan de nationale en internationale ontwikkelingen op het gebied van de financiering van het hoger onderwijs en in het bijzonder aan de positie van de TU Delft daarin. Daarnaast heeft de Raad een aantal organisatieonderdelen van de TU Delft bezocht: de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek, het Kavli-instituut van de Faculteit Technische Natuurwetenschappen en de Faculteit Bouwkunde in haar nieuwe behuizing in het voormalige hoofdgebouw van de TU Delft. De Raad heeft deze bezoeken wederom als zeer nuttig en informatief ervaren. In 2009 zal de Raad deze bezoeken dan ook voortzetten.

Brand Faculteit Bouwkunde De ramp die zich op 13 mei 2008 heeft voltrokken, heeft de Raad geschokt. Tot zijn grote blijdschap waren er geen slachtoffers te betreuren. Het betekent wel een groot materieel verlies voor de TU Delft. De Raad heeft met genoegen geconstateerd dat de universitaire organisatie getoond heeft over een grote veerkracht te beschikken waardoor de facultaire hoofdprocessen, m.n. het onderwijs, snel weer gecontinueerd konden worden. De Raad heeft in zijn vergaderingen van juni, september en december de ontwikkelingen rondom de herstart van de faculteit en de afwikkeling van de gevolgen van de ramp uitvoerig besproken.

Medezeggenschap De Raad, althans een van de leden, heeft in 2008 tweemaal een overlegvergadering tussen het College van Bestuur en de Ondernemingsraad bijgewoond, waarin de “algemene gang van zaken in de onderneming” is besproken. De Raad heeft hieruit, evenals uit de bilaterale contacten met de diverse medezeggenschapsorganen, met genoegen geconstateerd dat zowel het bestuur als de vertegenwoordigers van het personeel met grote betrokkenheid en in goed overleg met elkaar, zich intensief inzetten voor verhoging van de kwaliteit van de TU Delft, zowel op het terrein van de wetenschap als dat van de bedrijfsvoering.

3TU In 2008 zijn de voorzitters van de raden van toezicht en van de colleges van bestuur tweemaal bij elkaar geweest om de gang van zaken in de 3TU Federatie te bespreken. Geconstateerd is dat de samen werking in federatief verband zich goed ontwikkelt en dat het accent vooralsnog ligt op het succesvol realiseren van de eerder afgesproken samen werkingsprojecten. De 3TU samenwerking vormt met grote regelmaat onderwerp van gesprek in de vergaderingen van de Raad, ook in 2008 was dat het geval.

Onderwijs, Onderzoek en Kennisvalorisatie De Raad heeft in zijn aprilvergadering de Gemeenschappelijke regeling 3TU Masters goedgekeurd. Op grond van deze Regeling kunnen de faculteitsbesturen/decanen van de faculteiten waarbinnen 3TU masteropleidingen worden verzorgd, afspraken maken over o.m. afstemming tussen de examencommissies van de betrokken opleidingen. In zijn junivergadering heeft de Raad uitvoerig stil gestaan bij de Delft Research Initiatives, de nieuwe organisatiewijze van het excellente onderzoek met een grote maatschappelijke importantie van de TU Delft. Zowel in zijn september- als decembervergadering heeft de Raad aandacht besteed aan de (financiële) positie van de Faculteit CiTG. In zijn april- en septembervergadering heeft de Raad zich laten informeren over de samenwerking in het kader van Science Port Holland, het samenwerkingsverband van de gemeenten Delft en Rotterdam en de TU Delft voor de ontwikkeling van de scienceparks Technopolis en Schieveen.



13-07-2009 13:48:13

| Verslag van de Raad van Toezicht

Personele en interne aangelegenheden Intern Per 1 april 2008 is de heer Schönfeld toegetreden tot de Raad als opvolger van de heer Smits. Met de komst van de heer Schönfeld beschikt de Raad weer over een financieel expert die tevens de functie van voorzitter van het Auditcommittee zal vervullen. Zoals gebruikelijk heeft de Raad ook in het jaar 2008 zijn eigen functioneren onderling besproken.

Remuneratie- en benoemingscommissie De Remuneratie- en benoemingscommissie heeft in het verslagjaar een begin gemaakt met de wervings- en selectieprocedure voor een nieuwe Rector Magnificus door middel van het opstellen van een profielschets. De Raad heeft ook in 2008 zijn medewerking verleend aan de enquête van de Rijksoverheid met betrekking tot de topinkomens in de (semi-)publieke sector.

Financiën De Raad heeft in de aprilvergadering het Jaarverslag en Jaarrekening 2007 goedgekeurd. De Raad is elke vergadering geïnformeerd over de financiële situatie aan de hand van kwartaalcijfers.

heid op langere termijn over de inkomsten van de universiteit. In het bijzonder is aan de orde geweest de gebrekkige invoering van de bachelor-/masterstructuur vanuit bekostigingsoptiek die bijzonder nadelig voor de TU Delft dreigt uit te pakken. De Raad heeft dan ook sterke ondersteuning gegeven aan initiatieven van het College van Bestuur om dit onheil te keren. In de context van de financiële positie heeft de Raad verder zich gebogen over zaken als inkoopfunctie en vastgoedinvesteringen die daarop een substantiële invloed hebben. De Raad heeft in zijn decembervergadering goedkeuring gehecht aan de Begroting 2008.

Audit Committee Het Audit Committee is ter voorbereiding van de besluitvorming van de Raad op financieel gebied eenmaal bijeen geweest in april. In december is de vergadering gecombineerd met die van de plenaire Raad. Onder meer zijn aan de orde geweest de managementletter van de externe accountant en de reactie daarop van het College, de jaarrekening en jaarverslag 2007 en de lange termijn financiële positie van de TU Delft.

Bedrijfsvoering In 2008 is in alle vergaderingen van de Raad uitvoerig aandacht besteed aan de financiële positie van de TU Delft. De 1 e geldstroom kenmerkt zich door een grote dynamiek en daarmee gepaard gaande onzeker-

In zijn junivergadering heeft de Raad zich laten informeren over de grotere ICT-projecten van de TU Delft.



13-07-2009 13:48:13

1. Ter introductie


13-07-2009 13:48:13

1 | Ter introductie Het in 2006 vastgestelde Instellingsplan vormt het beleidskader van de TU Delft voor de periode 2007 – 2010. Bij de totstandkoming van dit instellingsplan zijn onderstaande trends leidend geweest.

Positie

staat het aantrekken en benutten van een zo divers mogelijke talentpool. Onderwijs en onderzoek zijn met elkaar verweven en nevengeschikt; beide zijn belangrijke randvoorwaarden voor kennisvalorisatie.

Strategie

Toepassingsgerichte wetenschap en technologie zijn essentieel bij het bieden van duurzame oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en voor het versterken van het innovatieve vermogen van de economie. Het leveren van dergelijke kennis is de kernopdracht van de TU Delft. Het investeren in menselijk talent – “kennis als vermogen” – en het ontwikkelen en overdragen van kennis met het oog op de toepassing daarvan – “kennis als product” – ziet de TU Delft daarom als haar prioriteit.

Om de missie en visie te verwezenlijken wil de TU Delft – via selectieve samenwerking, zowel nationaal als internationaal, kwaliteitsverbetering en profielversterking – in 2010 de volgende doelstellingen hebben gerealiseerd: • Preferred partner in research voor (potentieel) toonaangevende universiteiten in de wereld; • Preferred partner in education voor studenten; zowel uit Nederland als daarbuiten; • Preferred supplier van kennis en graduates aan multinationale bedrijven en overheidsorganisaties, MKB en startende ondernemingen.

Trends • Urgente behoefte aan technisch-wetenschappelijke oplossingen; • Dwingende ontwikkeling naar een mondiale kenniseconomie; • Verdere realisatie van de Europese onderwijsen onderzoeksruimte; • Structurele verschuivingen in het universitaire bestel; • Toename van kennisintensiteit uit het (inter)nationale bedrijfsleven; • Structureel lage instroom in exacte wetenschappen in Europa; • Verscherping van wereldwijde concurrentie om wetenschappelijk talent; • Strategisch belang van grootschalige onderzoeksinfrastructuren; Deze trends resulteren in de navolgende missie, visie, strategie en beleid:

Missie De TU Delft draagt met haar unieke technologische infrastructuur, brede kennisbasis, wereldwijde reputatie en succesvolle alumni, significant bij aan verantwoorde oplossingen voor urgente maatschappelijke vraagstukken, zowel nationaal als internationaal.

Beleid Om dit te realiseren zet de TU Delft in op: • Het aantrekken van wetenschappelijk talent uit de wereldtop; • Het investeren in disciplines die bijdragen aan het oplossen van urgente maatschappelijke vraagstukken; • Het aanbieden van brede internationaal gerichte opleidingen met actieve onderwijsvormen; • Het creëren van een inspirerende werken studieomgeving; • Het investeren in state of the art grootschalige onderzoeksfaciliteiten; • Het uitbouwen van haar strategische allianties met preferred partners; • Het bieden van aantrekkelijke vestigingsplaatsen voor ondernemingen. Dit jaarverslag weerspiegelt het in het instellingsplan neergelegde beleid en sluit aan bij het Hoger Onderwijs- en OnderzoeksPlan 2004. Verder is in dit jaarverslag bij de onderscheiden onderwerpen de voortgang van de in 2005 gemaakt prestatieafspraken vastgelegd.

Visie De TU Delft wil haar missie uitvoeren door nieuwe, grensverleggende wetenschappelijke inzichten te ontwikkelen die leiden tot de noodzakelijke technologische doorbraken: kennis als product. Centraal hierbij staat – vanuit een perspectief op duurzaamheid – het op wereldniveau tot stand brengen van multidisciplinair onderzoek en ontwerpen. Haar faculteiten en haar unieke grootschalige technische onderzoeksfaciliteiten vormen hierbij een belangrijke basis. De TU Delft verspreidt kennis door hoog gekwalificeerde kenniswerkers op te leiden en kennistoepassingen te stimuleren: kennis als vermogen. Haar opleidingen hebben een internationale aantrekkingskracht. Centraal in de visie



13-07-2009 13:48:13

1 | Ter introductie

De organisatiestructuur van de TU Delft Raad van Toezicht

College van Bestuur

Universiteitsdienst

Ondernemingsraad

BTA Studentenraad College voor Promoties

Raad van Hoogleraren

Groepsraad

Decaan faculteit

Decaan faculteit

Decaan faculteit Delft Research Initiatives

Delft Research Centres

Onderzoeksscholen

College van Bestuur Het College van Bestuur kent in 2008 de volgende samenstelling: Drs. D.J. van den Berg, voorzitter (sinds 1 maart 2008); Prof. Dr. ir. J.T. Fokkema, Rector Magnificus; Drs. P.M.M. Rullmann, Vice-president for Education (VPE);

Faculteiten • Faculteit Bouwkunde (BK), decaan: Prof.ir. W. Patijn; Sinds 6 oktober 2008 is het decanaat waargenomen door prof. J. Rots. • Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen (CiTG), decaan: Prof.ir. L. de Quelerij; • Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI), decaan: Prof.dr. D. Lenstra; • Faculteit Industrieel Ontwerpen (IO), decaan: Prof.dr. C.J.P.M. de Bont; • Faculteit Luchtvaart- en ruimtevaarttechniek (LR), Prof.dr.ir. J.M. Hoekstra; • Faculteit Technische Bestuurskunde (TBM), decaan: Prof. dr, T.A.J. Toonen (sinds 1 maart 2008). Hoogleraar Filosofie Jeroen van den Hoven was tot 1 maart waarnemend decaan van TBM; • Faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW), decaan: Prof.ir. K.C.A.M. Luyben; • Faculteit Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen (3mE: Mechanical, Maritime and Materials Engineering), decaan: Prof.drs. M. Waas.

Instituten Interfacultair Onderzoeksinstituut OTB, wetenschappelijk directeur: Prof. dr. P.J. Boelhouwer. 11 | Jaarverslag 2008 Technische Universiteit Delft


13-07-2009 13:48:13

1 | Ter introductie

Universiteitsdienst

Raad van Hoogleraren

De Universiteitsdienst ondersteunt de TU Delft als geheel en faciliteert en coördineert bestuurlijke processen. De dienst heeft een belangrijke taak op het terrein van het initiëren en laten uitvoeren van de bestuurlijke agenda van de TU Delft. Dit in nauwe samenwerking met de decentrale TU Delftorganisatie. De Universiteitsdienst bestaat uit de volgende domeinen: • Instellingsbeleid (sinds 1 maart 2008, daarvoor onderdeel van BMO, Bestuurlijke en Management Ondersteuning); • Bestuurlijke Ondersteuning(sinds 1 maart 2008, daarvoor onderdeel van BMO, Bestuurlijke en Management Ondersteuning); • Onderwijs en Studentenzaken; • Marketing en Communicatie; • Finance en Control; • Personeel en Organisatie; • Facilitair Management en Vastgoed; • Informatie- en Communicatie Technologie; • Elektronische en Mechanische Ondersteuning; • Bibliotheek TU Delft.

De Raad van Hoogleraren adviseert het College van Bestuur over de kwaliteitszorg voor de wetenschappelijke staf en adviseert het College, met name over voorstellen voor benoeming van hoogleraren. De Raad toetst ook de selectie van gastdocenten en research fellows.

Groepsraad De Groepsraad bestaat uit de leden van het College van Bestuur en de decanen. In de Groepsraad voert het College van Bestuur overleg met de decanen over zaken van algemeen belang die de universiteit in haar geheel betreffen. Dit staat mede in relatie tot de specifieke belangen van de faculteiten en is gericht op het bevorderen van de eenheid en de ontwikkeling van de universiteit als instelling van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek.

Vaste Commissie Begeleiding Toepassing Allocatiemodel (BTA) De commissie rapporteert het College van Bestuur over de uitwerking van het allocatiemodel en adviseert het College over mogelijke verbeteringen daarin. Verder oefent zij de kwaliteitscontrole uit op de outputgegevens die de faculteiten aan de College van Bestuur leveren.

College voor Promoties Het College voor Promoties heeft tot taak: • het vaststellen van het promotiereglement; • het benoemen van promotoren en het samenstellen van promotiecommissies; • het verlenen van het doctoraat; • het verlenen van het doctoraat honoris causa; • het adviseren over het instellen van bijzondere leerstoelen.

Ondernemingsraad De ondernemingsraad van de TU Delft bestaat op dit moment uit 21 leden. In de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) is vastgelegd over welke aangelegenheden het College van Bestuur, voor het een besluit kan nemen, de ondernemingsraad om instemming of advies moet vragen.

Studentenraad De Studentenraad vertegenwoordigt en behartigt de belangen van de studenten op deze universiteit. De SR bestaat uit tien studenten en is het hoogste studentenmedezeggenschapsorgaan binnen de TU Delft. Ze vergadert op regelmatige basis met het College van Bestuur. De rechten van de Studentenraad zijn vastgelegd in de landelijke wet.



13-07-2009 13:48:13

1 | Ter introductie

Faculteit Bouwkunde De brand In de ochtend van 13 mei 2008 is een grote brand uitgebroken in het gebouw van de faculteit Bouwkunde. De brand heeft zich vanuit het middengedeelte snel uitgebreid naar de hogere verdiepingen en naar de begane grond. Dankzij goede ontruimingsplannen die adequaat zijn uitgevoerd door de Bedrijfs hulpverlening, is bij de brand iedereen ongedeerd gebleven. Omdat de mogelijkheid bestond dat het pand zou instorten, was de brandweer gedwongen om zich na korte tijd terug te trekken uit het pand en kon niet worden voorkomen dat het gebouw verloren ging.

De brandweer heeft veel maquettes en historische stoelen waaronder objecten van Gerrit Rietveld, Friso Kramer en Le Corbusier, uit het uitgebrande gebouw in veiligheid kunnen brengen. Die stonden in de tentoonstellingsruimte in een van de onderste verdiepingen. Op vrijdag 30 en zaterdag 31 mei is de gehele historische collectie van de bibliotheek van Bouwkunde uit het faculteitsgebouw gehaald. Ook prenten, kaarten en schetsen zijn veilig gesteld. De collectie bleek in goede staat.

Een groot aantal onderzoekers heeft echter bij de brand een belangrijk deel van hun wetenschappelijk werk en documentatie verloren. Hoewel zo’n tachtig procent van het werk op centrale servers was opgeslagen en dus bewaard is gebleven, is een schat aan persoonlijke papieren archieven vernietigd in de brand De brand zorgde voor 120 miljoen euro schade en is daarmee volgens het Verbond van Verzekeraars de grootste op een enkele polis na, ooit in Nederland.

Veerkracht Daags na de brand heeft minister Plasterk (OCW) het uitgebrande gebouw bezichtigd. Hij noemde het verlies van het gebouw “de grootste ramp die universitair Nederland ooit heeft getroffen’’. De minister bewonderde de positieve inzet van de medewerkers en studenten om deze ramp te boven te komen en toonde zich verrast door de vechtlust van de universitaire gemeenschap. In november laat de minister weten dat hij 25 miljoen euro beschikbaar stelt voor de nieuwbouw van de Bouwkundefaculteit. Dankzij de enorme inzet van medewerkers en studenten kon al op de maandag na de brand (19 mei) het onderwijs en onderzoek aan de faculteit worden hervat. In de buurt van het oude gebouw zijn twee tenten neergezet waarin het projectonderwijs weer is begonnen. Daarnaast zijn in zalen verspreid over de universiteit weer colleges aan studenten van Bouwkunde gegeven. Ook de examens zijn die dag hervat. Op dinsdag 17 juni, exact vijf weken na de brand, opende de decaan van Bouwkunde, Prof.ir. Wytze Patijn, formeel de tijdelijke faculteitsbibliotheek Bouwkunde in de Centrale Vestiging van de Bibliotheek TU Delft. Het is aan de inzet van en de saamhorigheid onder de vele mede werkers van de ondersteunende diensten van de TU Delft, de mede werkers en studenten van de faculteit Bouwkunde te danken dat de faculteit zo kort na de brand de werkzaamheden heeft kunnen hervatten.



13-07-2009 13:48:13

1 | Ter introductie

Bouwkunde nu De faculteit Bouwkunde is sinds september gehuisvest in het voormalig hoofdgebouw van de universiteit aan de Julianalaan. Diverse projectgroepen binnen Bouwkunde buigen zich over ideeën en wensen voor een nieuw gebouw. Het betreft een vervolg op de ideeënprijsvraag die gelanceerd is bij de Architectuurbiënnale in Venetië. Naar aanleiding van de prijsvraag hebben studenten, architecten en stedenbouwers uit binnen- en buitenland bijna 500 plannen of ideeën voor een nieuw gebouw ingestuurd. In de wedstrijd staan twee thema’s centraal: het Onderwijsgebouw van de Toekomst en de relatie met de campus en de stad. Eind januari 2009 maakt een internationale jury de genomineerden van deze wedstrijd bekend.



13-07-2009 13:48:14

2. Samenwerking

‘In een omgeving waarin multidisciplinaire netwerken van kennis domineren, zet de TU Delft op de verschillende schaalniveaus haar activiteiten voort om strategische allianties op onderzoeksgebieden te ontwikkelen, zowel regionaal, nationaal als international. Deze allianties kunnen via multilateraal optreden de (inter)nationale toegang tot voor de TU Delft essentiële resources – talenten en geld – beter waarborgen dan unilateraal opereren’.


13-07-2009 13:48:14

2 | Samenwerking 2.1

Internationaal In het licht van de in 2007 vastgestelde internationaliseringsstrategie heeft de internationale samenwerking zich in 2008 gefocusseerd op intensivering van de instellingsrelaties met een aantal sterke partners. Hierbij vormt het versterken van de samenwerking in de kennisdriehoek onderwijs – onderzoek – kennisvalorisatie het uitgangspunt.

China – Tsinghua Op 27 oktober hebben de TU Delft en de Tsinghua University, in samenwerking met de Nederlandse ambassade, bij Tsinghua University de conferentie Energy for the Future georganiseerd. Een delegatie van Delftse onderzoekers heeft zich hierbij samen met andere Nederlandse organisaties goed kunnen positioneren op het gebied van Duurzame Energie. De voorzitter van het College van Bestuur van de TU Delft was samen met zijn Chinese collega’s dagvoorzitter van een geslaagd seminar waarbij onder andere Minister President Balkenende en Staatssecretaris Heemskerk lezingen hebben verzorgd. De inhoudelijke samenwerking op het gebied van Energie is verder versterkt in workshops waaraan onderzoekers van de beide universiteiten en vertegenwoordigers vanuit kennisinstellingen en het bedrijfsleven hebben deelgenomen. De TU Delft en Tsinghua University hebben een Joint Declaration ondertekend betreffende samenwerking op het gebied van Onderzoek en Onderwijs in Energie. Hierin is een voorstel opgenomen voor een Research Education Center for Advanced Energy Technology (RECAET). Het bezoek aan Tsinghua University was een vervolg op de al langer bestaande goede samenwerking met Tsinghua University. Op de interne TU Delft-Tsinghua working day op 28 oktober is de samenwerking voor de domeinen ICT, Bouwkunde, en Luchtvaart en Ruimtevaarttechniek verder

versterkt. Naast de Joint Declaration op het gebied van Energie is tijdens het bezoek een drietal overeenkomsten getekend: • Een Joint Declaration met betrekking tot de FAST Mission die tot doel heeft om gezamenlijk twee satellieten te lanceren; • De instituten IMETU van Tsinghua University en DIMES van de TU Delft hebben een Letter of Intent ondertekend betreffende verdieping van de bestaande samenwerking micro-elektronica, in het bijzonder een double degree micro-elektronica; • De statuten van het International Forum on Urbanism (IFoU) zijn ondertekend. Dit betreft een samenwerkingsverband waarvan de faculteiten Bouwkunde van de TU Delft en van de Tsinghua University de trekkers zijn.

IDEA-league De IDEA League is een samenwerkingsverband tussen vijf grote Europese technische universiteiten: • Imperial College of Science and Technology London; • Delft university of Technology; • Eidgenössische Technische Hochschule, Zürich; • Rheinisch – Westfälische Technische Hochschule, Aachen; • Paris Tech (Paris Institute of Technology). Voor dit samenwerkingsverband heeft het jaar 2008 in het licht gestaan van het intensiveren van de samenwerking en het bepalen van de strategie van de ‘Excellence Clusters’. De IDEA League kent een vijftal ‘Excellence Clusters’ voor de volgende domeinen: Energy, Environment, Health, ICT en Mobility. De basis voor deze clusters vormt de ambitie om de samenwerking verder te verdiepen, en de draagwijdte van gezamenlijke projecten verder te versterken. Een sterke samenwerking kan voorzien in innovatieve en duurzame oplossingen voor internationale problemen, trekt internationale financiering aan, en vormt de basis voor aanvragen voor Europese projecten. In de Excellence Clusters worden projecten

IDEA League BME – Budapest University of Technology and Economics (Hongarije) NTNU – Norwegian University of Science and Technology (Noorwegen) METU – Middle East Technical University (Turkije) Moscow State University (Rusland) Tsinghua University Beijing (China) Kyoto University (Japan) Osaka University (Japan) University of Tokyo (Japan) Bandung Institute of Technology (Indonesië) National University of Singapore (Singapore)



13-07-2009 13:48:14

2 | Samenwerking op de drie terreinen van de kennisdriehoek Onderzoek, Onderwijs en Kennisvalorisatie samengebracht. Elk Excellence Cluster kent een vertegenwoordiging van alle deelnemende universiteiten en één trekker; de TU Delft is met Prof. Dr. Tim van der Hagen trekker van het Excellence Cluster Energy. Doordat de Excellence Clusters onderwijs, onderzoek en innovatie samenbrengen zijn zij geschikt om deelname aan de Knowledge Innovation Communities (KIC’s) van het in 2008 opgerichte European Institute of Innovation and Technology (EIT) mogelijk te maken. De Europese Commissie zal hiertoe in het voorjaar van 2009 Calls for proposals uitschrijven. Het deelnemen aan een KIC hoeft echter niet het doel te zijn van een Excellence Cluster; dat kan ook verdere samenwerking via bijvoorbeeld kaderprogramma’s of andere internationale programma’s zijn. De verschillende Excellence Clusters hebben in 2008 haalbaarheidsstudies uitgevoerd waarin zij de verschillende vormen van samenwerking en de gewenste samenwerking in kaart brengen. Hierbij is ook gekeken naar de eigen sterktes en zwaktes, en de samenwerking met partners uit het bedrijfsleven en onderzoek die verder reiken dan de IDEA League. Daarnaast zijn de bestaande samenwerkingsprojecten op het gebied van onderzoek en educatie verder geïntensiveerd. De Heads van de IDEA League zullen in het voorjaar van 2009 per Excellence Cluster besluiten over het vervolgtraject.

Middle East Technical University (METU) Het College van Bestuur van de TU Delft en de Turkse raad voor Hoger Onderwijs (YÖK) hebben besloten om in samenwerking met de Middle East Technological University, twee double-degree masters te starten: • ‘Computational Design and Fabrication Technologies (Architecture)’ en • ‘Industrial design/Design for Interaction’. De masteropleidingen zijn in september 2008 gestart met een ambitie binnen drie jaar uit te groeien naar een jaarlijkse instroom van 20 studenten per master afkomstig van zowel Turkije als Nederland. Deze opleidingen vormen het startpunt van de universitaire samenwerking en zal zijn spin-off kennen in het wederzijds aantrekken en ondersteunen van promovendi en ander onderzoeksactiviteiten. Een ambitie is om de samenwerking met Turkse Universiteiten uit te breiden naar Istanbul technical University (ITU).

Norwegian University of Science and Technology (NTNU) Trondheim Sinds vele jaren onderhoudt TU Delft een goede en breed gedragen samenwerkingsrelatie met NTNU Trondheim. In oktober 2008 is de bilaterale instellingsagreement tussen beide instellingen verlengd. Daaraan voorafgaand zijn wederzijds alle samenwerkingsprojecten in kaart gebracht en heeft er tevens een inventarisatie plaatsgevonden van nieuwe initiatieven. Daarbij heeft NTNU aangegeven de samenwerking met TU Delft te willen uitbreiden naar energie.

2.2

Nationaal

3TU.Federatie Evaluatierapport: de 3TU.Federatie werkt In de 3TU.Federatie hebben de drie technische universiteiten in Nederland, TU Delft, TU Eindhoven en de Universiteit Twente, hun krachten gebundeld om samen hun positie, zowel nationaal als internationaal, verder te versterken en daarmee de positie van de Nederlandse kenniseconomie. In het evaluatierapport ‘3TU.Federatie, terugblik en stand van zaken’ wordt teruggekeken op zes jaar samenwerking en afstemming tussen de drie TU’s. Als kader voor het evaluatierapport zijn de doelstellingen gebruikt die in 2004 in het Sectorplan Wetenschap & Technologie zijn gepresenteerd. De gekozen bestuursstructuur en organisatie vorm van de ‘Federatie van Technische Universi teiten in Nederland’, ofwel de 3TU.Federatie, blijkt in staat te zijn het beoogde proces van afstemming en samenwerking goed op gang te krijgen. Dit dankzij vertrouwen en steun van overheid en bedrijfsleven en inzet van wetenschappelijke en ondersteunende medewerkers. Er is een positieve, toenemende samenwerking en afstemming tussen de drie universiteiten. De drie TU’s trekken steeds intensiever gezamenlijk op. Door het opzetten van gezamenlijke Centres of Competence en Centres of Excellence is een stevige basis gelegd voor het in goed overleg afstemmen, versterken en ontwikkelen van (nieuwe) onderzoekszwaartepunten. Zo zijn vanuit de vijf gezamenlijke Centres of Excellence nieuwe posities gecreëerd voor 27 hoogleraren en 5 U(H)D’s waarvoor op termijn structureel ruimte zal worden gecreëerd. Door de krachtenbundeling komt ruimte beschikbaar voor vernieuwend onderzoek en ontstaat een optimale taakverdeling en samenwerking tussen de drie TU’s en daardoor meer focus en massa. Ook op het onderwijsterrein wordt samengewerkt in gezamenlijke opleidingen, in het afstemmen van onderwijskwaliteitprocessen e.d., zie daarvoor paragraaf over de 3TU. Graduate School. Op het terrein van de bedrijfsvoering wordt in een groeiend aantal projecten, onder andere op het gebied van ICT, van elkaar geleerd en met elkaar samengewerkt. Informatie, kennis en ervaring worden uitgewisseld en veel ‘best practices’ worden met elkaar gedeeld. Het is van belang in de toekomst nieuwe gezamenlijke initiatieven te nemen die ook meerwaarde opleveren, zoals meer kwaliteit en keuzemogelijkheden voor studenten, meer carrièreperspectief voor wetenschappelijk toptalent, meer betekenis voor het bedrijfsleven, meer nieuwe high tech bedrijvigheid en meer resultaat voor hetzelfde geld. Om een dergelijke meerwaarde te bereiken is het essentieel dat het interne draagvlak binnen de drie TU’s voor de onderlinge samenwerking voldoende is. Hiertoe is het van belang dat duidelijk wordt dat deze samenwerking voor zowel studenten als medewerkers voordelen



13-07-2009 13:48:16

2 | Samenwerking biedt. De komende periode zal de federatie zich sterk inspannen om dit gewenste draagvlak te bereiken.

Beleidsagenda 3TU.Federatie Mede op basis van het evaluatierapport wordt het beleid uitgezet voor de komende vier jaren. De 3TU. Federatie vindt het daarbij van belang om bottom up samenwerkingsinitiatieven van de hoogleraren op voor de Nederlandse kenniseconomie relevante terreinen te bevorderen en te ondersteunen. Bovendien zal specifiek ingezet worden voor het verbeteren van de positie van de zo unieke en relevante construerende en ontwerpende wetenschappen. Om de aantrekkingskracht van ons land op wetenschappelijk toptalent te versterken moeten de 3 TU’s investeren in grootschalige infrastructurele onderzoeksfaciliteiten. Bij dit alles is blijvend steun nodig van overheid en andere belanghebbenden. Momenteel wordt hard gewerkt aan de nadere uitwerking van de strategische visie in het ‘Ontwikkelingsplan 3TU.Federatie 2009-2012’.

3TU-masteropleidingen zal bijvoorbeeld plaatsvinden in 3TU-verband. Voor de 3TU-masteropleidingen is bovendien een ‘Model Onderwijs- en Examenreglement’ gerealiseerd en een ‘Gemeenschappelijke regeling 3TU-masteropleidingen’ (op grond waarvan gezamenlijke opleidings- en examencommissies kunnen worden ingesteld). Ook is afgesproken met ingang van het studiejaar 2009-2010 een gemeenschappelijk jaarrooster voor alle opleidingen te hanteren. Nadat de drie TU’s eerder al een gezamenlijk advies hadden uitgebracht aan de Parlementaire Onderzoekscommissie Onderwijsvernieuwingen, hebben zij begin april alle scholen met een VWOafdeling in Nederland aangeschreven over de toelatingseisen die per 2010-2011 gelden voor toekomstige studenten. Directe aanleiding tot deze voorlichting waren de wijzigingen in de natuurprofielen die dit schooljaar zijn ingevoerd op het VWO.

De Federatieve Digitale Leer- en Werkomgeving (DLWO)

3TU. Onderwijs De minister van Onderwijs heeft ingestemd met het voornemen van de 3TU. om de opleiding Science Education and Communication (SEC) als bekostigde wo-masteropleiding te verzorgen in Delft, Eindhoven en Twente. De minister heeft eveneens ingestemd met het verzoek de opleiding op te nemen in de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) als bedoeld in artikel 7.4a, vijfde lid WHW. Daarmee is het een masteropleiding in het wetenschappelijk onderwijs met een studielast van 120 ECTS. Per 1 september 2008 is de opleiding SEC in Delft van start gegaan. Science Education and Communication is een unieke masteropleiding bestemd voor eerstegraadsleraren en specialisten in wetenschapscommunicatie voor de vakgebieden wis-, natuur- en scheikunde en informatica. De nieuwe opleiding moet ervoor zorgen dat er meer ingenieurs voor de klas komen te staan in de bovenbouw van het vwo en dat er meer technischwetenschappelijk geschoolde wetenschapsvoorlichters komen. Dat is van belang om meer mensen te interesseren voor (een opleiding en loopbaan in) de technologie. De drie TU’s hebben nu vijf gezamenlijke masters te weten: • Construction Management & Engineering (CME); • Systems & Control (S&C); • Sustainable Energy Technology (SET); • Embedded Sytems (ES) en de meest recente • Science Education & Communication (SEC). Op masterniveau gaat de 3TU-samenwerking verder dan alleen het hebben van de vijf gezamenlijke masteropleidingen. De periodieke visitatie van de

Gedurende heel 2008 is er door ICT-medewerkers uit Delft samengewerkt met collega’s uit Twente en Eindhoven om de ambities van de 3TU.federatie te realiseren. De prioriteit heeft daarbij gelegen op het realiseren van een federatieve digitale leer- en werkomgeving (DLWO), conform de wens van de 3TU. Graduate School. De opzet is om de leer- en werkprocessen van 3TU-masterstudenten op een dusdanige wijze te ondersteunen dat integratie van gegevens en systemen van de drie TU’s op transparante wijze plaats vindt Terwijl tegelijkertijd het eigen karakter van de afzonderlijke instellingen bewaard blijft. In januari 2008 zijn de resultaten bekend gemaakt van een onderzoek naar de functionaliteit die door de federatieve DLWO ondersteund moet worden. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de 3TU. federatie, de afzonderlijke ICT-directeuren en het SURF-platform ICT en organisatie. De onderzoeksresultaten zijn de basis geweest voor een gemeenschappelijke ICT architectuur, die uiteindelijk in 2011 zal worden gerealiseerd. Bij de bouw worden de “3TU.Architectuur”-principes gehanteerd, die in het voorjaar van 2008 zijn vastgesteld. Om het uitwisselen van gegevens tussen de drie instellingen te vergemakkelijken zijn standaarden opgesteld. In 2009 zal een proof of concept worden gerealiseerd waaruit moet blijken of de ideeën in de praktijk haalbaar zijn.



13-07-2009 13:48:16

2 | Samenwerking

TU Delft en Dura Vermeer Vastgoed gaan klimaatneutraal ontwikkelen

3TU.Federatie en ESI tekenen samenwerkingsovereenkomst Op 19 december 2008 hebben prof. dr. H. Brinksma, voorzitter van het bestuur van het Embedded Systems Institute (ESI), en de leden van het 3TU.Dagelijks Bestuur, te weten drs. D.J. van den Berg (voorzitter CvB, TUD), dr. A.H. Flierman (voorzitter CvB, UT) en ing. A.H. Lundqvist (voorzitter CvB, TU/e), de samenwerkingsovereenkomst 3TU-ESI ‘Joint Research Unit for Embedded System Engineering’ getekend. Bij zowel het Embedded Systems Institute (ESI) als het 3TU.Centre of Competence NIRICT (met name het 3TU.Centre for Dependable ICT-systems (CeDICT)) bestond de wens nauwer samen te werken en elkaar in strategisch onderzoek te versterken. De betrokken partijen zijn daarom overeengekomen toe te treden tot een ‘Joint Research Unit’ (JRU) om gezamenlijk vorm te geven aan onderzoek op het gebied van embedded systemen.

BAM en TU Delft tekenen samenwerkingsovereenkomst Koninklijke BAM Groep en de TU Delft zijn overeengekomen de komende vijf jaar nauw samen te werken op het gebied van kennisuitwisseling en onderwijs. Doel van het partnership is het aanbod van de TU Delft en de kennisbehoefte bij BAM beter op elkaar af te stemmen. De overeenkomst is op 3 juni 2008 bekrachtigd door drs. D.J. van den Berg, voorzitter College van Bestuur TU Delft, en ir. N.J. de Vries, vice-voorzitter raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep. De samenwerking spitst zich toe op duurzame en technologische ontwikkeling van de bouw, in het bijzonder in de infrasector. Voor de TU Delft betekent het partnership meer mogelijkheden om gericht wetenschappelijk onderzoek uit te voeren. De kennis kan door BAM worden benut bij het ontwikkelen van nieuwe initiatieven. Voorts zal de praktijkervaring van BAM door de TU Delft worden benut bij het opstellen van maatwerkopleidingen voor BAM-medewerkers, bijvoorbeeld op het gebied van asfalt en systeemanalyse. De samenwerkingsovereenkomst maakt het ook mogelijk dat BAM stageplaatsen aanbiedt en gastcolleges en excursies verzorgt.

De TU Delft en Dura Vermeer Vastgoed gaan samenwerken bij de ontwikkeling van klimaatneutraal vastgoed. Daartoe is in februari 2008 een intentieovereenkomst getekend. De TU Delft zal haar kennis beschikbaar stellen aan de ontwikkelaar terwijl Dura Vermeer Vastgoed het kennisinstituut gaat ondersteunen bij de ontwikkeling van nieuwe kennis op dit gebied. De samenwerking tussen beide partijen beoogt het realiseren van klimaatneutraal vastgoed door toepassing van innovatieve en duurzame systemen en technieken. De samenwerking komt voort uit de ambitie van Dura Vermeer om vastgoed te ontwikkelen dat geen milieubelastende erfenis achterlaat voor volgende generaties. Dura Vermeer Vastgoed wil leidend zijn op het gebied van klimaatneutraal ontwikkelen en dit bereiken door een integrale benadering van de totale levenscyclus van vastgoed. Hierbij wordt onder andere gestreefd naar verantwoord materiaalgebruik, energiebesparing en de toepassing van duurzame energie, verbetering van het binnenklimaat en de optimalisatie van de levensduur van gebouwen en installaties. De TU Delft beschikt over kennis, expertise en innovatiekracht die noodzakelijk zijn bij de uitwerking van de duurzaamheidvraagstukken in de vastgoedbranche. Door de samenwerking met Dura Vermeer Vastgoed ontstaat voor de TU Delft de mogelijkheid voor een brede toepassing van deze kennis en kunde in de praktijk. Medio maart zal een eerste project starten in de gemeente Almere waarbij de ontwikkeling van klimaatneutraal vastgoed centraal staat.

Samenwerking Rijkswaterstaat en TU Delft wegbouwkunde Op 1 juli zijn Rijkswaterstaat en de Technische Universiteit Delft een samenwerkingsovereenkomst aangegaan op het gebied van Wegbouwkunde. De samenwerkingsovereenkomst is ondertekend door drs. G.J.A. Al, Hoofdingenieur-Directeur van de Dienst Verkeer en Scheepvaart en prof. ir. L. de Quelerij, decaan van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de Technische Universiteit Delft. Onderdeel van de overeenkomst is de gedeeltelijke subsidiëring door Rijkswaterstaat van de leerstoel wegbouwkunde en een aantal AIO-plaatsen. Door de samenwerkingsovereenkomst is het voortbestaan van de leerstoel Wegbouw voor de komende 5 jaar gegarandeerd. Daarnaast geeft de overeenkomst een kader voor een gezamenlijk onderzoeksprogramma op het gebied van wegbouwkunde. De samenwerkingsovereenkomst past in het streven van Rijkswaterstaat en de TU Delft om intensiever samen te gaan werken. Deze samenwerking is voor Rijkswaterstaat van belang om zo de ontwikkeling van kennis op het gebied van wegbouwkunde te waarborgen. Dit geeft Rijkswaterstaat meer ruimte om zich te concentreren op haar rol als opdrachtgever in de wegbouwsector.



13-07-2009 13:48:16

2 | Samenwerking De TU Delft kan door de samenwerking garanderen dat het onderzoek en het onderwijs aansluiten op de vraag vanuit de maatschappij.

Waternet en TU Delft onderzoeken innovatie watercyclus Op 27 mei 2008 hebben Waternet en de Technische Universiteit Delft een strategische samenwerkingsovereenkomst ondertekend. De samenwerking richt zich vooral op onderzoek naar innovatie in de watercyclus, in het bijzonder op de deelgebieden drinkwater, afvalwater en het watersysteem. Met de ambitie van Waternet om innovatie in de watercyclus vorm te geven, en de expertise van de TU Delft op de deelgebieden van de watercyclus, is samenwerking een logische stap. De samenwerking wordt in eerste instantie aangegaan voor de duur van vier jaar en krijgt o.a. concreet vorm in: • afstudeerwerk van TU-studenten bij Waternet; • promotieonderzoek door TU-promovendi en Waternetmedewerkers; • postdoc-onderzoek aan de Technische Universiteit Delft en bij Waternet; • deeltijdopleidingen van Waternetmedewerkers aan de Technische Universiteit Delft (MSc-opleiding) en • het gebruik van het Technologisch Laboratorium Leiduin als ‘Watercyclus Laboratorium’.

taken van Technopolis en Schieveen over, met uitzondering van de uitgifte van de grond en de grondexploitatie. Door de samenwerking in Science Port Holland staan Rotterdam en Delft sterker in de internationale concurrentiestrijd tussen stedelijke kennisregio’s.

Havenbedrijf Rotterdam Het Havenbedrijf Rotterdam en de TU Delft willen hun samenwerking versterken en beter afstemmen op de eigen strategische agenda’s. De president-directeur van het Havenbedrijf, Hans Smits, en de toenmalige collegevoorzitter van de TU Delft, Hans van Luijk, hebben daarom op 4 februari 2008 een overeenkomst getekend om de bestaande samenwerking te verdiepen. In de overeenkomst staat onder andere vastgelegd dat het Havenbedrijf nieuw op te richten leerstoelen op het gebied van havenactiviteiten mee gaat financieren en medewerkers van het Havenbedrijf colleges gaan verzorgen voor studenten en door de TU Delft ontwikkelde nascholingscursussen gaan volgen. Het Havenbedrijf ziet in de TU Delft tevens een sparringpartner als het gaat om onderwerpen zoals bereikbaarheid, energieproblematiek en ruimtegebrek. Deze thema’s zullen de basis vormen voor nieuwe onderzoeksprojecten.

Rotterdam en TU Delft bundelen kennis Windparken samenwerking TU Delft en RWE RWE Nederland en de Technische Universiteit Delft gaan samenwerken om praktijkervaring op te doen in een demonstratiewindpark ver op de Noordzee voor de Nederlandse kust. Hiervoor hebben zij in december 2008 een intentieverklaring getekend. In vier tot zes jaar wordt kennis en ervaring opgedaan in innovatieve technieken en onderhoudsconcepten. Hiermee kunnen zij een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse plannen om 6000 MW offshore windenergie in 2020 te realiseren. Alleen ver op de Noordzee is ruimte voor grootschalige windparken. Maar `farshore` (ver op zee) ervaring is wereldwijd beperkt en per locatie zijn de klimaatomstandigheden verschillend. 2.3

Regionaal

Burgemeester Opstelten van Rotterdam en rector magnificus Fokkema van de TU Delft hebben op donderdag 30 oktober 2008 het samenwerkingsconvenant ‘Klimaat, energie, duurzaamheid en water’ ondertekend. Met dit convenant spreken zij af om samen te werken op het gebied van duurzame stedelijke inrichting en watermanagement, deltatechnologie, klimaatonderzoek, CO 2-opvang, -transport en -opslag en duurzaam ondernemerschap. De ondertekening vond plaats tijdens het jaarcongres van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs KIVI NIRIA ‘ReInventing Delta Life’. Marco Waas (decaan Faculteit 3ME en portefeuillehouder kennisvalorisatie) zal zitting nemen in de stuurgroep en Paul Althuis (directeur Valorisation Centre) treedt op als kwartiermaker.

Bètaknooppunt Zuid Holland

Science Port Holland Op 1 december 2008 hebben de Burgemeester van Rotterdam Ivo Opstelten, Burgemeester Bas Verkerk van Delft en de Collegevoorzitter Dirk Jan van den Berg van de TU Delft, Science Port Holland gelanceerd. In aanwezigheid van staatssecretaris van Economische Zaken Frank Heemskerk, de nieuwe directeur van Science Port Holland Willem Trommels en talloze andere hoogwaardigheidsbekleders is in een weiland naast het Nederlands Meetinstituut de start gevierd. Begin 2008 is een memorandum of understanding opgesteld voor de realisatie van Science Port Holland. Een van de afspraken was dat de drie partijen een gezamenlijke ontwikkelings maatschappij oprichten. Dat is in de tweede helft van 2008 gerealiseerd. De nieuwe ontwikkelingsmaatschappij neemt de

Zes Zuid-Hollandse instellingen voor hoger onderwijs gaan de krachten bundelen in het Bètaknooppunt ZH (voorheen Bètasteunpunt). Het idee is dat iedere HO-instelling een netwerk van VO-scholen rond een inhoudelijk thema zal gaan trekken. Met de deelnemende instellingen (Haagse Hogeschool, INHOLLAND, Hogescholen Rotterdam en Leiden, de universiteit Leiden en de TU Delft) is een werkdocument geschreven waarin de contouren van het knooppunt zijn geschetst. De komende maanden wordt er vormgegeven aan de uitvoering. Uiteindelijk doel is om alle afzonderlijke scholennetwerken en aansluitingsactiviteiten te verankeren in het knooppunt. Op 30 oktober vond op de Haagse Hogeschool een startbijeenkomst plaats, waar de partners zich hebben gepresenteerd aan vertegenwoordigers van een groot aantal Zuid Hollandse VO-scholen.



13-07-2009 13:48:16

2 | Samenwerking

Gemeente Delft De samenwerking tussen de gemeente Delft en de Technische universiteit Delft bestaat van oudsher. Ook in 2008 was de samenwerking intensief. • Studentenhuisvesting De gemeente, DUWO en de universiteit hebben zich ten doel gesteld 1500 nieuwe studentenwoningen te creëren tussen 2006 en 2010. Zij gaan zorgen voor voldoende, betaalbare en kwalitatief goede huisvesting voor studenten die ingeschreven staan bij een van de opleidingen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs in de gemeente Delft. Ondanks dat de TU Delft voorlopig vooruit kan met 1500 woningen in het vooruitzicht ziet het ernaar uit dat er de komende jaren nog steeds een tekort zal zijn aan studentenkamers. Het fors stijgende aantal buitenlandse studenten en promovendi, de komst van het HBO naar de campus en de verwachte daling in het aanbod van particuliere kamers zorgen voor een toenemende spanning op de woningmarkt voor studenten. Aangezien Delft en de TU wijk al behoorlijk vol zijn gebouwd is het lastig meer ruimte te creëren voor studentenwoningen. Naar verwachting zijn de nieuwbouwprojecten eind 2010 afgerond.

• Samenwerkingsverband Stichting Delft Kennisstad Delft Kennisstad is een samenwerkingsverband van de zogenoemde vier O’s: Onderwijs, Onderzoeksinstellingen, Ondernemers en Overheid. Bij dit samenwerkingsverband zijn verschillende bedrijven/instellingen betrokken: TU Delft, twee HBO-instellingen, TNO, gemeente Delft, Kamer van Koophandel Haaglanden, drie Delftse bedrijvennetwerken en VNO-NCW West.

Hoofdkantoor Exact Software verhuist naar Technopolis Exact Software gaat verhuizen naar een nieuw hoofdkantoor op het Technopolis Innovation Park, gelegen naast de TU Delft en één van de twee bedrijventerreinen van Science Port Holland. De verhuizing zal naar verwachting over ongeveer anderhalf jaar plaatsvinden. De nieuwe “state-of-the-art” locatie zal Exact’s leidende positie in de markt voor zakelijke softwareoplossingen versterken en innovatie en samenwerking bevorderen. Exact Software en TU Delft hebben op 20 augustus een contract getekend voor strategische samenwerking op de lange termijn. Beide organisaties gaan kennis en kunde uitwisselen met als doel nieuwe technologie, producten en diensten te ontwikkelen. De samenwerking is ook bedoeld om TU Delft als IT-onderzoeks centrum op de kaart te zetten. Bij de samenwerking is naast de faculteit EWI ook de faculteit IO betrokken. In een later stadium zal ook de faculteit TBM een rol gaan spelen in de samenwerking. Voor de TU Delft betekent de samenwerking met Exact vooral dat nieuw ontwikkelde kennis en technologie in de praktijk kan worden getest. Exact krijgt met de samenwerking toegang tot de wetenschappelijke kennis en onderzoeksfaciliteiten van de TU Delft. Daarmee kan Exact de dienstverlening aan klanten verbeteren. Rajesh Patel, CEO van Exact Software, is op 20 januari tijdens de Big Improvement Day 2009 gekozen tot “Ondernemer van het Jaar 2008”.



13-07-2009 13:48:16

2 | Samenwerking



13-07-2009 13:48:16

3. Onderwijs

2008 is een enerverend jaar geweest. Naast de grote instroom met de daaraan gekoppelde problemen op het gebied van studentenhuisvesting, heeft de brand bij Bouwkunde het nodige aan inzet en creativiteit gevraagd om het onderwijs aan de studenten van Bouwkunde te continueren. Daarnaast zijn de inspanningen ter verbetering van het (aanbod) van onderwijs onverminderd doorgezet.

23 | Jaarverslag Technische Universiteit Delft


13-07-2009 13:48:16

3 | Onderwijs 3.1

Studenteninstroom

3.2

Internationalisering

‘Met elke faculteit worden – tijdens de planning- en controlcyclus – jaarlijks afspraken gemaakt over het realiseren van instroom van studenten. De hoogte van deze instroom wordt afgeleid uit de door de faculteit geformuleerde facultaire meerjarenplannen.’

‘De TU Delft wil de instroom van buitenlandse studenten in haar opleidingen vergroten en de internationale mobiliteit van Nederlandse studenten en docenten vergroten; dit onder meer door gerichte marketing en ontwikkeling van joint masters’.

Sinds de introductie van de Bachelor-Masterstructuur aan de TU Delft in 2002, stijgt de studenteninstroom gestaag. De oorzaak voor de 9% groei in 2008 is vrijwel uitsluitend te verklaren door de forse groei (15%) van eerstejaars Bachelor studenten met een VWO-vooropleiding. Het aandeel studenten met een HBO-vooropleiding nam af, terwijl het aantal internationale masters zich stabiliseert. Hoewel het aantal aanmeldingen voor internationale masters spectaculair stijgt, neemt het aantal inschrijvingen niet toe. Het tekort aan studentenhuisvesting wordt daarbij als belangrijkste oorzaak gezien.

Het aantal MSc-aanmeldingen is in 2008 weer toegenomen (2.377 in 2008 ten opzichte van 1.942 in 2007). Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in een instroom van 535 MSc-studenten. Er is in 2008 een website gemaakt met specifieke informatie (over visa, huisvesting en scholarships) voor toegelaten MScstudenten: www.admitted.msc.tudelft.nl. Op deze website kunnen studenten niet alleen informatie vinden, maar ook hun deelname aan het MScprogramma bevestigen en hun reisgegevens aan de TU Delft doorgeven.

Masterstudente TU Delft mede-auteur Nature-publicatie Het komt zeer zelden voor dat een MSc-student een van de auteurs is van een publicatie in een wetenschappelijk toptijdschrift als Nature. Anneleen Oyen, een Belgische studente Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft, is het gelukt. De publicatie in Nature, over de beweging van continentale platen in de Oost-Afrikaanse slenk, is in december verschenen. Anneleen Oyen heeft satelliet-radardata geanalyseerd van een zeer zeldzaam fenomeen: een combinatie van vulkanisme en tektoniek bij het uiteenvallen van het continent Afrika in twee gedeelten. Uit metingen van een radarsatelliet van ESA, kon ze de veranderingen van de aardkorst met centimeter-precisie in kaart brengen. De gemeten deformatie bleek bijna honderd maal groter dan verwacht uit ‘conventionele’ seismische waarnemingen. Oyen is afstudeerder bij prof. Ramon Hanssen in de afdeling Aardobservatie en Ruimtevaartsystemen. Het gebied waar de opdeling van Afrika plaatsheeft, en dat op termijn een nieuwe oceaan wordt, heet de Oost-Afrikaanse Slenk. De OostAfrikaanse slenk is de enige plek op aarde waar de vorming van een jonge oceaan kan worden waargenomen. Door de geopolitieke omstandigheden, de enorme lengte van de slenk (bijna 5000 km lang) en het sporadische karakter van deze gebeurtenissen, is het echter zeer moeilijk om met grondinstrumentatie waarnemingen te doen. Alleen seismische trillingen van aardbevingen kunnen worden opgevangen. Wetenschappers gingen er tot voor kort vanuit dat de grootte van de aardbeving een indicatie is voor de hoeveelheid afschuiving/deformatie die is opgetreden. Oyen en haar mede-auteurs toonden aan dat er op grote diepte een breukvlak was ontstaan, dat twee meter uit elkaar is geweken, waardoor er bijna 100 miljoen kubieke meter magma in is gestroomd. Ook trad er zo’n 60 centimeter verschuiving langs de breukvlakken op.



13-07-2009 13:48:16

3 | Onderwijs

Ontvangst en begeleiding Afgelopen jaar is voor het eerst gewerkt met een introductieprogramma voor alle instromende internationale studenten. De opvang wordt uitstekend verzorgd. Dat blijkt ieder jaar uit het benchmark onderzoek, dat tweemaal per jaar wordt uitgevoerd door I-Graduate. De TU Delft wordt op dit punt steeds opnieuw als hoogste van Europa gewaardeerd. De ‘Summerschool’ is dit jaar definitief vervangen door een week durende introductie waarin ook de registratie van alle internationale studenten plaatsvindt. De procedures zijn opnieuw strakker aangehaald met als resultaat een voor alle studenten soepel en succesvol lopend programma. In de introductieweek wordt een uitgebreid sociaal en inhoudelijk programma gevolgd. De studenten worden verder langs instanties als woningcorporaties, banken, gemeente, Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de Centrale studentenadministratie (CSA) geleid. De IND heeft dit jaar een pilot gedraaid bij de TU Delft waarin het aanvragen van verlengingen van de verblijfsvergunning ter plaatse gebeurde. Deze nieuwe werkwijze scheelt studenten veel tijd en moeite. In 2009 wordt dit proces landelijk ingevoerd. Het hele jaar door hebben het Sport- en Cultuurcentrum en het International Office gezamenlijk de programmering verzorgd van het internationale trefpunt voor studenten op de vrijdagavonden.

10 verschillende Europese universiteiten, ontvangen voor het volgen van een weekdurende cursus bij de TU Delft. Vier Delftse faculteiten hebben cursussen aangeboden. Het ATHENS programma is populair onder Delftse studenten. In 2008 hebben 164 Delftse studenten een korte cursus in het buitenland gevolgd.

Toetsing Engelse taalvaardigheid ‘De TU Delft wil de internationalisering van haar onderwijsprogramma en dienstverlening verder uitbreiden via versterkte organisatorische ondersteuning en doorvoering van Engelstalig onderwijs.’ In 2007 is het project toetsing Engelse taalvaardigheid aan de TU Delft afgerond. De projectgroep implementatie houdt zich sindsdien bezig met het organiseren van taalvaardigheidcursussen voor docenten die nog niet voldoen aan de standaard Engelse Taalvaardigheid Toets (ETV)-eis. De projectgroep verzorgt informatieverstrekking aan (nieuw) wetenschappelijk personeel over de ETV. (www.englishforlecturers.tudelft.nl) Bij het aantrekken van nieuw wetenschappelijk personeel is het taalvaardigheidniveau een verplicht aandachtspunt; dit komt terug in de advertentieteksten en de aanstellingbrief. In de R&O-cyclus is de taalvaardigheid een terugkerend punt. De taalvaardigheidseis Engels voor docenten in masteropleidingen heeft een minimumnorm IELTS 1 7 of vergelijkbaar. Voor alle masterdocenten geldt voor 2013 de minimale eis IELTS 7.0. De TU Delft heeft zich ten doel gesteld dat 50 % van de docenten in 2013 het IELTS 7.5+ niveau heeft gehaald.

Huisvesting Ook dit jaar is weer gewerkt aan het realiseren van voldoende woningen met kwaliteit. Dat heeft onder andere geresulteerd in de oplevering van drie woontorens aan de Leeghwaterstraat. De torens zijn ontworpen door het gerenommeerde bureau Mecanoo en voegen ruim 180 woningen toe aan het woningbestand voor internationale studenten. Helaas bleek dit aantal onvoldoende om alle geïnteresseerde studenten van passende woonruimte te voorzien. De TU Delft wil, samen met DUWO, graag meer bouwen, maar ziet haar pogingen stranden op het lokale vergunningsbeleid. In de vraag naar verblijfsruimte voor gasten ziet de TU Delft ook een forse toename.

3.3

Doorstroom

WO-Sprint In oktober heeft de WO-Sprint auditcommissie de TU Delft voor de laatste keer bezocht. Het bezoek had tot doel de effecten die de WO-Sprint subsidie in het traject 2006-2008 op de TU Delft heeft gehad, te evalueren. Voorafgaand aan het bezoek is het zogenaamde Sprintkompas opgesteld, de conclusies daarvan zijn tijdens de audit besproken met sleutelfiguren op het gebied van WO-Sprint op de TU Delft, ketenpartners van de TU Delft, docenten en studenten.

Beurzen ‘De TU Delft wil kwalitatief goede studenten aantrekken, onder andere door deelname aan het Huygens Scholarship Programme, het Shell Centenary Scholarship Fund en de invoering van de zogenoemde Kennisbeurzen.’ Via deelname aan het ‘Huijgens Scholarship program’ en ‘Shell Centenary Scholarship Program’ slaagt de TU Delft erin om toptalenten aan te trekken. Deze studenten worden zorgvuldig geselecteerd op basis van cijfers, aanbevelingen en motivatie. In 2008 studeren 48 studenten met een Huijgens Scholarship en 6 studenten met een Shell Centenary Scholarship aan de TU Delft. In het kader van het exchange netwerk ‘ATHENS’ is in maart een groep van 60 studenten afkomstig van

De feedback van de auditcommissie op de WOSprintactiviteiten van de TU Delft is positief. Uit de eerste bevindingen kan de conclusie getrokken worden dat de TU Delft strategisch goed bezig is. Er is een consistent beleid dat betrekking heeft op het vergroten van instroom, verbeteren van aansluiting en vernieuwing van onderwijs en er zijn kwalitatief goede resultaten behaald. 1

IELTS (International English Languague Testing system) geeft een ge detailleerde beoordeling van de taalvaardigheid van mensen van wie het Engels niet de moedertaal is, maar die in het Engels willen studeren of werken.



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs

De Sprintkompas punten Onderwijs vernieuwing Instellingsbeleid Profiel- en studie(keuze) begeleiding Praktijk- en beroepsoriëntatie (Regionale) Netwerken Aanvullende thema’s

Hogeschool Universiteit

De sprintkompaspunten

De auditcommissie is zeer tevreden over de stijgende studenteninstroom aan de TU Delft, zowel van nieuwe bachelorstudenten als van (internationale) masterstudenten. De uitstroom laat eveneens een stijging zien. Als voorbeelden van de onderwijsvernieuwing ziet de auditcommissie de invoering van de minors en een aantal goede projecten gericht op rendementsverbetering. Daadwerkelijke effecten op het rendement zijn echter nog niet zichtbaar. De TU Delft heeft uitstekende regionale netwerken met het VO en het HBO. De commissie ziet hierin aan de TU Delft een best practice. Als voorbeeld wordt Junior TU Delft genoemd, een “collegereeks” voor een groep geselecteerde scholieren uit 5 VWO. Punten voor verbetering zijn volgens de commissie te vinden in het werven van meisjes en de integratie van internationale studenten. Er is geadviseerd om meer samen te werken met het VHTO (Landelijk Expertisebureau meisjes/vrouwen en Bèta/Techniek) en meer energie te steken in het beïnvloeden van de Delftse cultuur, die nu weinig integratie biedt van Nederlandse en internationale studenten. Dit wordt in het project Diversiteit vorm gegeven. Het officiële verslag van de audit vanuit het Platform Bèta Techniek wordt begin 2009 verwacht.

Aansluiting met het voortgezet onderwijs ‘De TU Delft ontwikkelt intensieve samenwerkingsrelaties met regionale VWO-scholen gericht op het structureel vergroten van de instroom’. In het afgelopen jaar zijn met behulp van impulssubsidies van de overheid tal van activiteiten georganiseerd voor toekomstige studenten en hun begeleiders. Daarnaast is kennis verzameld over het voortgezet onderwijs en scholieren. In verschillende netwerken met VO-scholen zijn doorlopende leerlijnen ontwikkeld. Leerlingen zijn in contact gebracht met studenten en het daarbij behorende studentenleven. Scholieren hebben meegedaan met onderzoeks- of ontwerpprojecten. Docenten van de TU Delft en VO-scholen hebben gezamenlijk modules ontwikkeld voor het nieuwe

profielkeuzevak Natuur, Leven en Technologie; door deze ontwikkelingen is kennis en ervaring met het voortgezet en wetenschappelijk onderwijs uitgewisseld. In samenwerking met Onderwijskundig Centrum Focus zijn een studiemiddag, een lunchseminar en twee Basis Kwalificatie Onderwijsmodules over aansluiting VWO–TU Delft opgezet en uitgevoerd. Hierdoor hebben de docenten van de TU Delft een beter beeld gekregen van het moderne voortgezet onderwijs en de scholieren die daar van af komen. In het kader van de Junior TU Delft zijn in 2008 twee themablokken voor 38 leerlingen uit 5 en 6 vwo uitgevoerd. Daarnaast zijn vier vwo-cases ontwikkeld en gegeven op scholen.

Samenwerking met het HBO ‘De TU Delft wil de intensieve samenwerking met HBO-instellingen in de regio consolideren, om doorstroom tussen HBO en WO-opleidingen te bevorderen en de wederzijdse verwijzing te verbeteren.’ Jaarlijks stromen bijna 400 HBO-studenten in een masteropleiding van de TU Delft in. Bij alle faculteiten is het mogelijk als HBO-er in te stromen (HBO- zijinstroom). De grootste groepen zijn bij de faculteiten 3Me, Bouwkunde en Civiele Techniek en Geowetenschappen ingestroomd. Naast zij-instroom van afgestudeerde HBO-ers kent de TU Delft sinds september 2008 ook de zogenoemde ‘doorstroomminor’. HBO-studenten bereiden zich, in de minorruimte van de HBO-opleiding, al voor op de overstap naar een verwante masteropleiding aan de TU Delft. Deze mogelijkheid staat open voor studenten van zes hogescholen waarmee de TU Delft op 18 april 2008 een overeenkomst heeft afgesloten; de Haagse Hogeschool, Hogeschool INHOLLAND, Hogeschool Rotterdam, Christelijke Hogeschool Windesheim, Hogeschool Utrecht en de Hogeschool van Amsterdam. In de overeenkomst is onder andere opgenomen dat selectie plaatsvindt voor toelating tot de doorstroomminor. Bij de meeste opleidingen geldt dat een



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs toets Wiskunde en een toets Engels onderdeel uitmaken van de selectie. De TU Delft heeft hiervoor digitale oefentoetsen, remediëringsmateriaal en – toetsen ontwikkeld. In deze selectie, maar ook in het bepalen van het doorstroomminorprogramma, werken de TU Delft en de Hogescholen samen. Over de contouren van de doorstroomminor vindt ook afstemming plaats in 3TU-verband. Naar verwachting zal het 3TU-bestuur in het eerste kwartaal van 2009 overgaan tot vaststelling van de contouren. Hiermee wordt gelijkwaardigheid in de doorstroomminorprogramma’s van de 3TU’s bereikt. Naast deze onderwijsinhoudelijke samenwerking zijn er nauwe contacten met de Haagse Hogeschool en de Hogeschool INHOLLAND over dienstverlening aan studenten, het stimuleren van contacten tussen docenten en over het gebruik van faciliteiten. Beide hogescholen worden in 2009 gehuisvest op de campus van de TU Delft.

Diversiteit ‘De TU Delft wil een ruimere doelgroep met bètapotentieel aanspreken, in het bijzonder vrouwelijke en allochtone studenten. Ook onderzoekt de TU Delft de mogelijkheden voor een internationale instroom in de bacheloropleidingen.’ De activiteiten in het kader van het diversiteitsproject “De eerste generatie kloof overbrugd’’ zijn in 2008 voortgezet. De situatie van de HBO-doorstromers is nader onderzocht, omdat juist in deze groep zich veel allochtone en/of eerste generatie 2 studenten bevinden. Er zijn voorstellen gedaan om de begeleiding van deze groep te intensiveren. Ook is onderzoek gedaan naar de invloed van de Ontvangstweek voor aankomend eerstejaars studenten (OWEE) op de beeld vorming van allochtone studenten. In overleg met het OWEE-bestuur is bekeken hoe de aandacht voor diversiteit binnen het programma vergroot kan worden. Er is geëxperimenteerd met alternatieve programmaonderdelen. Om aandacht te vragen voor het belang van diversiteitsdenken zijn met medewerking van TU-mult manifestaties georganiseerd waaronder een speciale ‘Diversiteitslounge’ tijdens het TU-zomerfestival. In samenwerking met Onderwijskundig Centrum Focus (OC Focus) is het thema diversiteit toegevoegd aan de BKO (BasisKwalificatieOnderwijs)-modules. De handleiding voor studentmentoren is uitgebreid met een hoofdstuk over diversiteit. Met dit instrument kunnen docenten en mentoren beter omgaan met studenten met verschillende (culturele) achtergronden. Er zijn afspraken gemaakt over inbedding van het thema Diversiteit in het geheel van de activiteiten van de directie Onderwijs- en studentenbeleid (O&S) alsook over de continuering van bijvoorbeeld TU-mult en de klankbordgroep Diversiteit. Een beleidsnota ‘Studeren met een functiebeperking’ is bijna gereed; er zijn protocollen 2

ontwikkeld voor de intakeprocedure en het realiseren van voorzieningen met name t.b.v. studenten met dyslexie. De klankbordgroep ‘Functiebeperking’ is gestart. In november is in samenwerking met Handicap+ studie een grote publiciteitscampagne gehouden waarbij niet alleen studenten zijn geïnformeerd over hun rechten, maar ook docenten over de verplichtingen die hieruit voortvloeien. Ook is aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van met name de studentenbegeleiders. Dit project is met toestemming van OCW verlengd t/m 2009.

Studiebegeleiding en –advies Alle eerstejaars studenten krijgen aan het einde van het propedeusejaar een zwaarwegend studieadvies, dat gebaseerd is op de eigen studievoortgang. Diegenen die een negatief advies krijgen, kunnen op eigen verzoek actief begeleid worden bij het vinden van een andere meer geschikte opleiding binnen of buiten de TU Delft. In het kader van de vergroting van de instroom hebben in het afgelopen jaar twee nieuwe activiteiten plaatsgevonden. Tijdens de voorlichtingsdagen zijn er workshops ‘studiekeuze voor aankomende studenten’ gegeven en er zijn workshops verzorgd speciaal gericht op ouders. Bovendien worden er nieuwe workshops voor internationale studenten aangeboden. Het doel daarvan is belemmeringen om goed te studeren op te heffen. Het nieuw ontwikkelde materiaal is te vinden op de website www.smartstudie.tudelft.nl. 3.4

ICT in het Onderwijs (ICTO) ‘De TU Delft investeert in verdere ontwikkeling van ICT-ondersteunend onderwijs.’ Het beleidsplan ICTO 2007-2009 voorziet in initiatieven om een brede inzet van ICTO te faciliteren en te ondersteunen en om meer samenhang en synergie te realiseren tussen de verschillende activiteiten. Daarnaast is er ruimte voor innovatie, bijvoorbeeld met het oog op internationalisering in combinatie met blended learning (mix van ‘face-to face’ – en onlineonderwijs). Onder deze vlag is een groot aantal activiteiten uitgevoerd: Organisatie • De inrichting van een E-learning Support (ELS) Unit voor de hands-on ondersteuning van docenten (gebruik van blackboard, streaming video, toetssystemen e.d.); • Een enquête onder docenten naar het gebruik van ICT&O; • De vorming van een regulier en interfacultair ICTO-overleg. Disseminatie • Regelmatige publicatie van ICTO-nieuwsbrieven; • Een geheel vernieuwde ICTO-website; • Start met publicaties rondom ICTO-projecten.

Studenten waarvan de ouders geen ervaring hebben met studeren in het Hoger Onderwijs



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs Technische Infrastructuur • Selectie software met het oog op de preventie van plagiaat; • Selectie software ter ondersteuning van studenten met een visuele handicap of dyslexie; • TU Delft-brede weblog & wiki faciliteiten; • Centrale voorzieningen opnameapparatuur voor colleges (streaming video); • Pre-selectie van een nieuw TU Delft-breed toetssysteem. Projecten • Afronding van 54 ‘Grassrootsprojecten’ 3, waarin docenten zijn gestimuleerd hun concrete wensen op het gebied van ICT in het onderwijs te realiseren; • Inzet van toetsen expertsystemen voor struikelvakken (i.e. Wiskunde en Mechanica). Studenten krijgen gerichte feedback als ze bepaalde onderdelen niet begrijpen (deels afgerond; deels nog gaande); • Online module voor het verbeteren van informatievaardigheden voor studenten (afgerond); • Start van 18 projecten in het kader van de ‘Strategische Onderwijsmiddelen’. Deze projecten richten zich o.a. op de inzet van laptops in het onderwijs, blended learning, het gebruik van E–portfolio’s in het onderwijs en de ontwikkeling van multimediale modules; • Projecten in het kader van de gemeenschappelijke 3TU-masters; • Projecten in E-merge en Surf verband (zie hieronder). In een verdere professionalisering en uitbreiding van de ondersteuning is geïnvesteerd, zowel hands-on als didactisch. Ook in de cursus gericht op de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) wordt veel aandacht besteed aan de mogelijkheden van ICTO. Zie ook: www.icto.tudelft.nl & www.els.tudelft.nl.

Laptops voor studenten Afgelopen jaar hebben alle faculteiten deelgenomen aan het project ‘Laptops voor studenten’, waarin eerstejaars Bachelorstudenten een laptopaanbieding wordt gedaan. In verband met de brand bij de faculteit Bouwkunde in 2008 is tevens besloten het project open te stellen voor ouderejaarsstudenten Bouwkunde. Tot en met 31 oktober hebben in totaal 1668 studenten een laptop gekocht, waarvan 272 ouderejaars Bouwkunde. De levering van benodigde software is vertraagd verlopen. Er wordt onderzocht of de distributie van software op een andere wijze kan geschieden.

Open Courseware (OCW)/pilotfase ‘De TU Delft wil de digitale leeromgevingen verder ontwikkelen’ De TU Delft is – als 2 e universiteit in Nederland naast de Open Universiteit (OU) – in 2007 gestart met een pilot voor wereldwijde digitale publicatie van cursusmateriaal (Masters). Doelgroepen zijn: (aankomende) 3

masterstudenten, het beroepsveld en Life long learners. Het materiaal bestaat onder meer uit readers, streaming video’s van colleges, oefenopgaven en simulaties. De pilotfase is in december 2008 succesvol afgerond. Deze pilot maakt onderdeel uit van het Open Acces Beleid van de TU Delft. Het belangrijkste resultaat is de publicatie van 25 cursussen op masterniveau vanuit 6 verschillende vakgebieden (Drinkwater/CiTG, Micro-electronica/ EWI, Offshore Engineering/3mE, Nanoscience/TNW, Biomedical Engineering/3mE en Duurzame Ontwikkeling/TBM). Onderwijsmateriaal wordt gepubliceerd op de website: www.ocw.tudelft.nl. In deze pilotfase is de basis gelegd voor een duurzame technische en organisatorische inrichting van het project. De TU Delft is ook vertegenwoordigd in het bestuur van het internationale OCW-consortium (www.ocwconsortium.org) dat door MIT (Massachusetts Institute of Technology) is opgericht. De OCW-site van de TU Delft is in de zomer van 2008 geëvalueerd. Daartoe zijn verschillende gebruikers uit het beroepenveld geïnterviewd. De resultaten van deze evaluatie zijn positief. In internationale rankings wordt OpenCourseWare van de TU Delft zeer hoog gewaardeerd. In december is groen licht gegeven voor de 2 e fase van het project (looptijd: 1 januari 2009 – 31 december 2010). In de 2 e fase is de aanpak gericht op een uitbreiding van de doelgroep en mogelijkheden voor een interactie met deze groepen. Er komt een portal OpenCourseWare voor drie verschillende doelgroepen: Beroepenveld/masters, het voorgezet onderwijs (NLT modules, 3 VWO cases en Bachelorintroductievakken van opleidingen) en Schakeltrajecten (Ba/Ma, HBO/WO).

De meerwaarde van Open Courseware voor de TU Delft kan als volgt worden samen gevat: • Werving van studenten met focus op ‘de juiste student op de juiste plek’ (OCW biedt de mogelijkheid om potentiële studenten kennis te laten maken met de inhoud, aard en zwaarte van de opleiding); • Versterken van de inhoudelijke relatie met het beroepenveld waarbij sprake is van wederzijdse ‘kruisbestuiving’; • Verbeteren van de kwaliteit van het onderwijsmateriaal (de praktijk toont aan dat wereldwijde publicatie en feedback tot deze verbeterslag leidt); • Onderwijsmateriaal op een zeer toegankelijke digitale wijze aanbieden aan studenten op afstand, bijvoorbeeld voor het wegwerken van deficiënties alvorens studenten in Delft komen studeren; • ‘Exposure’ van onderwijs en onderzoek.

Grassroots is een stimuleringsinstrument om veranderingen te bewerkstelligen in het onderwijs



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs

Participatie TU Delft in samenwerkingsverbanden rondom ICT&O. E-merge E-merge (www.e-merge.nu) is een samenwerkingsverband tussen de TU Delft (penvoerder), de Haagse Hogeschool, de Universiteit Leiden en de Hogeschool Leiden. Het centrale motto is: ‘Kennis die samenwerkt’. Vanuit dit perspectief worden er innovatieve projecten uitgevoerd en faciliteiten ontwikkeld. Bundeling van kennis leidt tot lagere kosten, betere kwaliteit en snellere acceptatie van vernieuwingen. In 2008 heeft de focus gelegen op: • Games en simulaties. E-merge heeft deelgenomen aan een aantal nationale en internationale (samenwerking met China) projecten gericht op de ontwikkeling van games voor het onderwijs. Ook heeft E-merge een belangrijke bijdrage geleverd aan het project Ugame-Ulearn (game rondom informatievaardigheden); • Testen van nieuwe software (toetsystemen, online samenwerken, kennisvalidatie); • Samenwerking met Surf gericht op ontwikkeling van een nationale onderwijsrepository; • Ontwikkeling van een Wiskunde-portal in het kader van het Surf-project ‘Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde’; • De ontwikkeling van een portal en online modules over acculturatie voor aanstaande internationale studenten; • Ontwikkeling van online modules voor docenten over het gebruik van ICT in het Onderwijs (in samenwerking met 14 andere internationale universiteiten). De ambitie voor 2009 is een aantal projecten te starten rond gerichte inzet van ICTO voor verhoging van studiesucces en voor doorstroom VO/HO en HBO/ WO.

Surf De TU Delft is – deels onder de vlag van E-merge – betrokken bij 5 landelijke projecten die met subsidie in samenwerking met Surf worden uitgevoerd: • Acculturatie; dit project is gericht op het voorbereiden ‘op afstand’ van aanstaande internationale studenten op hun verblijf in Nederland; • Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde (NKBW); dit project richt zich op de aansluitingsproblematiek VO/HO als het gaat om Wiskunde; • Aansluitingsmodule algemene studievaardigheden ter voorbereiding van VWO-leerlingen op een studie aan de universiteit; • Netwerkleren dat zich richt op samenwerken (‘Life Long Learning’) met het bedrijfsleven (IBM); • Lineaire algebra dat zich vooral richt op het ontwikkelen van digitale toetsen om het slagingspercentage van dit struikelvak te verbeteren. De laatste 2 projecten zijn in 2008 – met een positieve externe review – afgesloten. De andere projecten worden in 2009 afgerond.

Digitale leeromgeving en dienstverlening De dienstverlening rondom de Digitale leeromgeving (Blackboard) voor studenten en docenten is in 2008 verder verbeterd. De voormalige Blackboard Supportgroep is overgegaan in E-Learning Support (ELS). ELS is een samenwerkingsverband tussen O&S en ICT. ELS is opgezet om de kennis en ervaring te bundelen en zo de ondersteuning richting docenten verder te stroomlijnen. Ook de dienstverlening rondom het filmen van colleges (collegerama) wordt vanuit ELS gecoördineerd. Het gebruik van collegerama heeft in 2008 een grote vlucht genomen. De gefilmde colleges zijn via Blackboard beschikbaar voor de studenten. Gezien de toename in het opvragen van de beelden voorziet deze dienstverlening in behoefte van studenten. 3.5

Structuurwijzigingen en nieuwe opleidingen ‘De TU Delft wil voor studenten uit Nederland en daarbuiten inhoudelijk uitdagende en didactisch inspirerende opleidingen bieden, zodat haar toekomstige alumni breed inzetbaar en concurrerend zijn op de internationale arbeidsmarkt.’

Onderwijsvernieuwing: Persoonlijker Onderwijs Naast blijvende aandacht voor aantrekkelijke onderwijsprogramma’s en goede onderwijsfaciliteiten is in 2008 de focus gelegd op het persoonlijker maken van onderwijs. Het is van belang dat studenten zich thuis voelen in hun onderwijsomgeving en een binding hebben met hun universiteit. Daarvoor moet de TU Delft zich ontwikkelen tot een ‘academic community’, waar studenten en docenten gemotiveerd zijn om het beste uit zichzelf en uit elkaar te halen. Op verschillende faculteiten lopen projecten om de student persoonlijker te benaderen. Afgelopen november is er een conferentie georganiseerd over persoonlijker onderwijs en ‘academic community’. Hiervoor zijn van iedere faculteit enkele docenten, de directeur onderwijs en de opleidingsdirecteuren, beleidsmedewerkers en studenten uitgenodigd. Op deze conferentie is het begrip ‘academic community’ vanuit het perspectief van de docent bekeken. Op deze dag zijn veel tips uitgewisseld en ideeën gelanceerd om studenten goed te begeleiden en bij onderzoek te betrekken. Hierdoor wordt de ‘academic community’ versterkt. Persoonlijker onderwijs betekent ook dat een student niet meer vrijblijvend kan studeren, maar dat hij wordt aangesproken op zijn studieresultaten. In het eerste jaar zullen studenten beter gevolgd worden in hun studie en aangesproken worden op hun resultaten. Om dit te bewerkstelligen heeft het College van Bestuur in december besloten (de studentenraad moet hiermee nog instemmen) om het aantal adviesmomenten in het eerste jaar te zetten op drie, waarvan de laatste een bindend studieadvies kan zijn. Een bindend studieadvies



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs betekent dat wanneer een student in zijn eerste jaar te weinig voortgang heeft geboekt, hij de opleiding niet mag vervolgen. Uiteraard blijven studeerbaarheid, begeleiding en rendementsbevordering speerpunten in de BScopleidingen, zodat het bindend studieadvies is ingebed in een organisatie waarin kwaliteit en aandacht voor de student centraal staat.

Onderwijs op maat: majors en minors ‘De TU Delft sluit zoveel mogelijk aan bij de keuzen van studenten en biedt de mogelijkheid voor verdieping, verbreding en het aanbieden van multidisciplines; minors zijn hierbij een belangrijk instrument alsook de keuzemogelijkheden na de bachelor’. In het derde cursusjaar van de bacheloropleiding kunnen de studenten een keus maken uit 53 minors. De meeste minors zijn verbredend van karakter, een tiental is verdiepend. Enkele minors zijn multidisciplinair van opzet. De omvang van elke minor is 30 EC en de vakken worden aangeboden in het najaarssemester. Het major/minor systeem biedt de studenten de mogelijkheid om naar een master in een andere technische discipline door te schakelen. Het oorspronkelijke aanbod minors was groter, een aantal minors is niet doorgegaan vanwege onvoldoende belangstelling. In september 2008 zijn 900 studenten met een minor gestart. Populaire minors zijn er op het gebied van bedrijfskunde, management, ondernemerschap, economics, aerospace, zeiljachten, softwaretechnologie, biomedical, educatie, en sustainable design. Een klein deel van de studenten heeft zelf een minor samengesteld aan de TU Delft of volgt een minor bij een andere universiteit. Studenten van andere instellingen volgen in toenemende mate een minor aan de TU Delft.

Honours Tracks In 2005 heeft het College van Bestuur besloten dat excellente studenten de mogelijkheid moeten hebben om bij de grotere masteropleidingen een Honours Track (HT) te volgen. Sinds studiejaar 2004-2005 volgen ongeveer 25 studenten per jaar dit HTprogramma (gemeten aan het aantal deelnemers aan de module Critical Reflection on Technology). Bij een inventarisatie in het voorjaar van 2007 bleek dat 25 studenten een HT-certificaat bij hun diploma hebben ontvangen. In 2008 is aan 17 studenten een Honours Track certificaat uitgedeeld. Deze studenten hebben programma’s gevolgd bij drie verschillende masters. Studenten worden door faculteiten geïnformeerd over de mogelijkheid een Honours programma te volgen. In het algemeen melden studenten zich op eigen initiatief aan. De studenten hebben veel ruimte bij het samenstellen van hun Honours programma’s. Ze volgen in ieder geval het verdiepende vak Critical Reflection on Technology, dat uitsluitend openstaat voor Honours studenten. Op dit moment wordt op

basis van de evaluatie van de ervaringen met de Honours Track, gewerkt aan de doorontwikkeling van de Honours Track in de masterfase. Daarbij wordt tevens rekening gehouden met het faciliteren en stimuleren van talent in de bachelor.

Excellentie in de bachelorfase De TU Delft heeft een projectvoorstel ingediend bij het Sirius Programma, excellentie in het hoger onderwijs (www.siriusprogramma.nl). De Siriussubsidieaanvraag is tot stand gekomen met een grote en actieve inbreng van docenten en studenten zelf. Het is duidelijk dat excellentie een onderwerp is dat belangstelling heeft bij alle geledingen van de universiteit. De aanvraag van de TU Delft is beoordeeld als een voorstel met hoog ambitieniveau waarover het beoordelingspanel zeer positief was. Het panel vraagt echter ook om aanscherping van de uitwerking van het voorstel. De aanvraag van de TU Delft is daarom in de categorie ‘veelbelovend’ ingedeeld. Dit betekent dat de TU Delft is uitgenodigd om uiterlijk mei 2009 een verder uitgewerkt voorstel in te dienen. Het Sirius Programma is een door het ministerie OCW geïnitieerde subsidieregeling met een looptijd van 4 jaar en een totale omvang van 40 miljoen euro. Doel van het programma is activiteiten te ontplooien die de beste studenten naar het hoogst mogelijke niveau brengen (in eerste instantie binnen het bacheloronderwijs). 3.6

Kwaliteitszorg en onderwijsorganisatie

Visitaties en accreditaties • ‘In 2008 zijn alle initiële opleidingen van de TU Delft geaccrediteerd.’ • ‘De TU Delft heeft in 2010 een werkend systeem van kwaliteitszorg voor de gehele instelling, dat voorbereidt op mogelijke instellingsaccreditatie en het element van peer review in zich heeft.’ De NVAO (Nederlands – Vlaamse Accreditatieorganisatie) heeft de aanvragen om accreditatie van de bacheloropleiding Industrieel Ontwerpen en van de masteropleiding Integrated Product Design nog in behandeling. Over de overige 13 bacheloropleidingen en 26 masteropleidingen waarvoor heraccreditatie is aangevraagd bij de NVAO is al positief besloten.

Pilot 2e fase accreditatiestelsel De uitgangspunten voor de 2 e fase van het accreditatie stelsel zijn in maart 2008 in de Tweede Kamer besproken. De conceptkaders van het nieuwe stelsel zijn met diverse belanghebbenden afgestemd. De NVAO heeft een negental instellingen in Nederland en Vlaanderen, waaronder de TU Delft, uitgenodigd te participeren in pilots met deze conceptkaders. De TU Delft participeert in een pilot instellingsaudit en een pilot beperkte opleidingsaudit. Het doel van



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs een instellingsaudit is vast te stellen of een instelling ‘in control’ is van de kwaliteit van de opleidingen die ze haar studenten aanbiedt. De pilot instellingsaudit krijgt vorm door twee bezoeken van een externe auditcommissie; deze hebben plaatsgevonden in het najaar van 2008. Ter voorbereiding heeft de TU Delft de auditcommissie voorzien van een kritische reflectie op het gebied van onderwijs. De kritische reflectie toont aan dat de TU Delft ‘in control’ is van de kwaliteit van haar opleidingen. De TU Delft ontvangt van de auditcommissie een beoordelingsrapport over de pilot instellingsaudit. Medio januari 2009 vindt de pilot beperkte opleidingsaccreditatie plaats. In de beperkte opleidingsaccreditatie is het beoordelingskader lichter dan in de 1 e fase van het accreditatiestelsel en gericht op beoordeling van de inhoud en kwaliteit van de opleiding.

Pilotversie Onderwijskwaliteitsplan TU Delft De TU Delft heeft de onderwijskwaliteitszorg op instellingsniveau versterkt. Getuigen hiervan zijn de Onderwijsagenda’s, de Plannen van Aanpak naar aanleiding van visitaties, de TU Delft-instrumentenbank ten behoeve van facultaire onderwijskwaliteitscycli en de Monitor Logistieke Kwaliteit. Op instellingsniveau was tot nog toe geen overkoepelend systeem voor onderwijskwaliteitszorg operationeel. Daarom is in 2007 een projectteam ingesteld om een model hiervoor te ontwikkelen. In opdracht van het College van Bestuur heeft het projectteam Kwaliteitsplan TU Delft recent het Onderwijskwaliteitsplan TU Delft in concept opgeleverd. De aanleiding voor de opdracht was tweeledig: ten eerste het verder stimuleren van de kwaliteitscultuur van de TU Delft en daarmee de kwaliteit van het onderwijs, en ten tweede de invoering van een nieuw accreditatiestelsel.

Onderwijskundig Centrum Focus (OC Focus) OC Focus heeft de opdracht goede en snelle service te verlenen aan docenten en opleidingsdirecties, al naar gelang hun behoefte. Daarnaast ondersteunt het de implementatie van onderwijsbeleid en -projecten, en heeft in die zin ook een pro-actieve rol door vanuit onderwijsbeleidsdoelen de vraag te stimuleren. OC Focus is actief op de terreinen docentprofessionalisering, E-Learning, internationalisering en curriculumontwikkeling. In 2008 is het aantal opdrachten vanuit opleidingen voor het centrum flink toegenomen. OC Focus speelt daarin steeds meer een leidende rol. Docenten kunnen ook bij OC Focus terecht voor vragen die snelle afhandeling nodig hebben: het snelle onderwijsconsult (SOC). Van dit soort verzoeken heeft OC Focus er in 2008 15 afgehandeld. Daarnaast heeft OC Focus gewerkt aan flexibele inzetbaarheid. Er zijn raamovereenkomsten getekend met twee zusterbureaus: het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing (ICLON) van de universiteit Leiden en het Rotterdams Instituut voor Sociaal-wetenschappelijk BeleidsOnderzoek (RISBO) bij de Erasmus Universiteit. Ook zijn er nauwe contacten met de

3TU-partners, vooral op het gebied van de Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO) en de inbedding daarvan in het personeelsbeleid. In 2008 is een project uitgevoerd waarin een kader en een systeem voor externe kwaliteitsborging van de BKO is ontwikkeld. In 2008 is door ongeveer 200 docenten deelgenomen aan minstens één didactische cursus van OC Focus. Gemiddeld volgen docenten ongeveer twee cursussen. In 2008 zijn 13 BKO-certificaten uitgereikt en zijn 39 nieuwe docenten begonnen aan hun BKO-traject. In totaal waren er eind 2008 60 actieve BKO-deelnemers.

Logistieke Kwaliteit Op het gebied van logistieke kwaliteit blijft de TU Delft vooruitgang boeken. De score kwam in 2008 uit op 6.7, eentiende punt hoger dan in 2007 en tweetiende punt hoger dan in 2006. De deelname aan de enquête was hoog: 37.7 % van de studenten heeft de enquête ingevuld. De grootste vooruitgang is geboekt op het gebied van organisatie, communicatie en bekendheid van de minoren (+0.9). Bij de digitale dictatenverkoop is onder de noemer studiemateriaal 0.5 hoger gescoord en bij het printen voor studenten door het realiseren van een uniforme login over de campus 0.3 punt. Dalers zijn waarneembaar in de kwaliteit van ICT-voorzieningen, met name het draadloos netwerk, (-0.3) en het kopiëren (-0.1). Scores onder de 6 zijn gegeven voor mobiliteit naar het buitenland (5.9) en studentenhuisvesting (5.4). Het meest tevreden (met scores >= 7.0) is men over de openingstijden van de gebouwen, het printen, de afdelingssecretariaten, docenten, studieadviseurs en onderwijsadministratie.

Aansluiting op de arbeidsmarkt Ongeveer 98% van de aan de TU Delft afgestudeerde ingenieurs vindt binnen een jaar een passende functie. Dit betekent dat er geen wijziging is ten opzichte van vorig jaar. Dit blijkt uit de WO-monitor 2007. De WO-Monitor levert de TU Delft gegevens over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Van de afgestudeerden in 2005-2006 zegt 83% dat ze weer voor dezelfde opleiding zouden kiezen. Dit is een verhoging van 5% ten opzichte van de monitor 2005. Studenten met specifieke problemen kunnen individuele begeleiding krijgen van studentendecanen. Voor algemene begeleiding kan de student zich inschrijven voor één van de cursussen die de TU Delft op dit gebied organiseert.

Maatwerk voor Marine Met het Royal Netherlands Naval College (RNNC) bestaan al heel lang afspraken over een vrijstellingsregeling voor RNNC’ers die ook ingenieur willen worden. Daarbij mogen zij een deel van de studiepunten gebruiken die ze tijdens hun studie aan het RNNC hebben behaald. Bij de faculteiten Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica en Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenschappen, kunnen studenten van het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) aansluitend op hun



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs officiersopleiding een Masterdiploma behalen. Hiervoor zijn aansluitingsprogramma’s gedefinieerd. Het gaat om enkele studenten per jaar. Voor studenten van de Koninklijke Militaire Academie (KMA) worden zeer incidenteel dezelfde regelingen gebruikt. 3.7

Internationaliseringstrategie ‘De TU Delft positioneert haar opleidingen internationaal helder. Zij participeert voorts in Europese initiatieven voor de bevordering van studentenmobiliteit, de uitbouw van een gemeenschappelijk creditsysteem en Europese samenwerking op het gebied van kwaliteitszorg’. In het licht van de in 2007 vastgestelde internationaliseringstrategie heeft de internationale samenwerking zich in 2008 gefocusseerd op intensivering van de instellingsrelaties met een aantal sterke partners. Hierbij vormt het versterken van de samenwerking in de kennisdriehoek onderwijs – onderzoek – kennisvalorisatie het uitgangspunt.

Erasmus Mundus en andere vormen van ‘joint education’ ‘De TU Delft wil de instroom van buitenlandse studenten in haar opleidingen vergroten en de internationale mobiliteit van Nederlandse studenten en docenten vergroten; dit onder meer door gerichte marketing en ontwikkeling van joint masters’. In 2008 zijn er door de TU Delft geen aanvragen ingediend voor deelname aan het Erasmus Mundus programma. Dat is mede veroorzaakt door het feit dat het Erasmus Mundus-programma is gestart in 2003 en de toegelaten programma’s voor vijf jaar worden geselecteerd. In de loop van 2008 was al bekend dat op basis van de opgedane ervaringen een aangepast programma – Erasmus Mundus II – van kracht zou worden. In totaal participeert de TU Delft nu in 6 Erasmus Mundus programma’s, daarmee is de TU Delft landelijk koploper: • Coastal and Marine Engineering and Management (CiTG); • Optics in Science and Technology (TNW); • Economics and Management of Infrastructural Networks (TBM); • European Mining, Minerals & Environmental Programme (CiTG); • NanoScience and NanoTechnology (TNW), en • Urbanism (European postgraduate masters; Bk). De TU Delft kent, naast 5 nationale masteropleidingen in 3TU-verband, een aantal double degree programma’s. Deze voldoen onder meer aan de volgende criteria: • het afstudeerwerk wordt onder de (mede)verantwoordelijkheid van docenten van de betrokken opleiding van de TU Delft uitgevoerd;

• minimaal 40% (45 ECTS) van de studiepunten wordt door de betrokken faculteit of opleiding van de TU Delft verzorgd, waarbij het afstudeerwerk – indien er daadwerkelijk sprake is van gedeelde verantwoordelijkheid – voor 50% (15 ECTS) mag worden meegeteld; De Toetsingscommissie Joint Education toetst voorstellen voor double degree opleidingen aan de criteria en adviseert het College van Bestuur hierover. De TU Delft kent momenteel de volgende joint programmes (waarvan de nrs. 6 t/m 12 double degree programma’s zijn): 1. BSc Molecular Science & Technology (Faculteit TNW i.s.m. Universiteit Leiden); 2. BSc Life Science & Technology (Faculteit TNW i.s.m. Universiteit Leiden); 3. BSc Wiskunde (Faculteit EWI i.s.m. Universiteit Leiden); 4. MSc Life Science & Technology (Faculteit TNW i.s.m. Universiteit Leiden); 5. MSc Nanoscience (Faculteit TNW i.s.m. Universiteit Leiden); 6. MSc Management of Technology/MSc Applied Physics (Faculteiten TBM en TNW); 7. MSc Engineering & Policy Analysis (Faculteit TBM i.s.m. Harbin Institute of Technology, China); 8. Master variant Applied Geophysics van de MSc Applied Earth Sciences (Faculteit CiTG i.s.m. RWTH Aachen (Duitsland), ETH Zürich (Zwitserland); 9. Master variant Microelectronics van de MSc Electrical Engineering (Faculteit EWI i.s.m. Fudan University, China); 10. Master variant Computational Design and Fabrication Technologies (Faculteit Bk i.s.m. Middle East Technical University, Turkije); 11. Master variant Industrial Design/Design for Interaction van de MSc Design for Interaction (Faculteit IO i.s.m. Middle East Technical University, Turkije); 12. Master variant Flight Dynamics & Control and Avionics van de MSc Aerospace Eng. (Faculteit LR i.s.m. IST Lisboa, Portugal). 3.8

Overig

Studentenprojecten Student zijn bij de TU Delft houdt meer in dan studeren alleen. De TU Delft wordt gekenmerkt door veel studentenprojecten, groots en minutieus. Ook in 2008 heeft de TU Delft weer de nodige prijzen binnengesleept, zoals de Formula Zero, Eco-Runner H2 en de Zonneboot. In veel gevallen betreft het projecten die multidisciplinair zijn. Vanuit verschillende disciplines wordt samengewerkt en worden problemen het hoofd geboden. De studenten beleven bij deze projecten niet alleen veel plezier, maar worden ook voorbereid op een carrière met veel multidisciplinaire uitdagingen.



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs

Eigen personeel en initiële opleidingen Gegevens over de inschrijving van personeel voor initiële opleidingen worden niet geaggregeerd. Als dit al voorkomt, betreft het een zeer gering aantal.

Uitbesteding aan private organisaties De in de CROHO geregistreerde opleidingen worden door de instelling zelf verzorgd en niet uitbesteed aan private organisaties. De TU Delft wendt geen publieke middelen aan voor private onderwijsactiviteiten.

Universiteitsfonds Delft introduceert de Imtech-Grants en het UfD-Imtech Fonds Sinds 1 januari 2008 hebben dienst verlener Imtech en het Universiteitsfonds Delft het UfD-Imtech Fonds ingesteld. Dit fonds is bedoeld voor stimulering van het technologie-onderwijs aan de Technische Universiteit Delft en door een jaarlijkse uitreiking van de Imtech Grants in de vorm van een bedrag van 10.000 euro voor studenten die een eminent bachelor eindverslag hebben geschreven. Het uitreiken van prijzen voor excellentie is één van de hoofddoelstellingen van het Universiteitsfonds Delft (UfD), bijvoorbeeld de Leermeesterprijs voor hoogleraren en de jaarlijkse prijzen voor de best afgestudeerden van de acht faculteiten van TU Delft. Het UfD Imtech-Fonds is het eerste fonds dat de naam draagt van een onderneming. Het UfD-Imtech Fonds richt zich specifiek op bevordering van

opleidingen die direct raken aan de markten waarin Imtech actief is: buildings, industrie, maritiem en infra/mobiliteit. Imtech stort een bedrag van 30.000 euro in het Universiteitsfonds, waaruit per jaar voor 10.000 euro aan Imtech Grants zal worden uitgekeerd aan studenten die een excellent bachelor eindverslag hebben geschreven. Er zullen in principe vijf Imtech Grants per jaar van maximaal 2.000 euro per stuk worden uitgereikt. De jury die de prijzen toekent bestaat uit vijf personen, waaronder drie hoogleraren van verschillende faculteiten, een bestuurder van het Universiteitsfonds Delft en een vertegenwoordiger van Imtech. De jury let in haar beoordeling op een aantal aspecten, te weten: innovatie, durf, mate van samenwerking tussen verschillende vakgebieden, praktische toepasbaarheid, de communicatieve uitstraling en in hoeverre het gaat om maatschappelijk verantwoord onderzoek. Het onderwerp van het eindverslag moet aansluiten bij de activiteiten van Imtech.

486 studenten halen P in 1 486 studenten zijn op zaterdag 15 november 2008 bij de TU Delft in het zonnetje gezet omdat ze hun propedeuse in 1 jaar hebben afgerond. Het aantal studenten dat de ‘P-in-1’ haalt, stijgt jaarlijks.

Studenten winnen UfD Imtech-Grant In maart heeft Michel Holper, Bachelorstudent Industrieel Ontwerpen de “Imtech-Grant” ontvangen voor zijn eindwerkstuk “Design of a respiratory mask; for children ages 2 to 7”. Informatica-studenten Maxim Knepflé en Jeroen Warmerdam ontvingen een UfD-IMTECH-Grant voor hun bachelorproject “Simport”. De serious game SimPort is een computerondersteund simulatiespel dat het plannen en exploiteren van de Tweede Maasvlakte in de haven van Rotterdam nabootst. De Tweede Maasvlakte is een uitbreiding richting zee om de groei van de haven te kunnen vasthouden. Elektrotechniek studenten Stefan Wissing en Anthony Brandon hebben een Imtech Grant gekregen voor hun bachelorscriptie over de ontwikkeling van een routeplanner voor beginnende taxichauffeurs in India.



13-07-2009 13:48:17

3 | Onderwijs



13-07-2009 13:48:17

4. Onderzoek


13-07-2009 13:48:17

4 | Onderzoek 4.1

Inleiding ‘De TU Delft wil primair grensverleggend en vernieuwend technisch-wetenschappelijk onderzoek verrichten met de toepassing van de resultaten daarvan als belangrijkste oogmerk. Meer op fundamenteel begrip gericht onderzoek staat in een toepassingsgericht perspectief. Multidisciplinair onderzoek op basis van sterke disciplinaire domeinkennis staat hierbij centraal. Het onderzoek van de TU Delft wordt daardoor gekenschetst als overwegend use inspired basic research.’ Met de verdere opzet en uitwerking van de Delft Research Initiatives heeft de TU Delft in 2008 een significante stap gezet in de uitvoering van haar missie. De TU Delft zal zich voor de komende jaren op het gebied van het onderzoek profileren op de maatschappelijke thema’s Energie, Leefomgeving, Infrastructuren en Gezondheid. Binnen deze thema’s wil de TU Delft zowel nieuwe wetenschappelijke vraagstellingen ontlenen als bijdragen leveren aan duurzame oplossingen. Een multidisciplinaire aanpak op basis van sterke wetenschappelijke disciplines staat hierbij voorop.

Naast onderzoek dat aansluit bij maatschappelijke thema’s wordt er ook allerlei ander (multi)disciplinair onderzoek verricht dat van belang is voor de verdere ontwikkeling van de disciplines en vakgebieden, voor de academische fundering van het onderwijs en voor het opleiden van onderzoekers. De omvang van de groep promovendi begint hierbij echter een dusdanige omvang te krijgen dat op verschillende plaatsen capaciteits- en begeleidingsproblemen ontstaan die om investeringen en uitbreidingen vragen. Deze groei is ontstaan vanuit de groeiende externe programmafinanciering en talentprogramma’s en vanuit de interne bestuurlijke druk om meer 2 e en 3 e geldstroom te verwerven. Zolang de 1 e geldstroom in gelijke mate meegroeit is dat geen probleem. Echter, de 1 e geldstroom is net zoals voor de andere universiteiten, voor het onderzoek afgenomen vanwege de overheveling van M€ 100 naar de Vernieuwingsimpuls voor NWO. De verhoging van de bijdragen voor de Veni-Vidi-Vicilaureaten draagt vanaf 2008 maar in beperkte mate bij aan de compensatie van de overheveling. Helaas is het aantal laureaten in 2008, ondanks het grote aantal inzendingen, tegengevallen. Vele andere promovendi, zoals van FOM, maar ook de Veni-VidiVici-laureaten van vòòr 2008 moeten nog steeds bijgefinancierd worden vanuit de 1 e geldstroom. De tariefverhoging voor de promoties die de universiteiten zelf financieren vanuit de Strategische Overwegingen Component, biedt hierbij geen soulaas. Ondanks de druk die op de financiering en de vaste wetenschappers staat zal de TU Delft haar inspannen om zoveel mogelijk gepromoveerden af te leveren met een aanvullende competentieontwikkeling, waardoor deze als kenniswerker beter en sneller

inzetbaar zullen zijn voor industrie en overheid. Voor de echte toptalenten zal de TU Delft zich inspannen om deze eventueel via een Tenure-track voor het universitaire onderzoek te behouden. Een ander prominent beleidsthema voor 2008 is de verdere positionering van de Design- en Engineeringdisciplines. In 3TU-verband zijn grote stappen gezet om beoordelingscriteria te ontwikkelen. Deze zijn van groot belang om de resultaten van het ontwerpen, naast de klassieke wetenschappelijke publicaties, ook kwalitatief de maat te kunnen nemen. Criteria, die mogelijk bruikbaar zijn om projectvoorstellen met ontwerp- of constructie vraagstukken te kunnen beoordelen maar ook om achteraf ontwerpresultaten of prototypen te kunnen beoordelen in het kader van de onderzoeks beoordeling op basis van het SEP-protocol. De TU Delft hecht zeer veel waarde aan een bredere waardering en erkenning van haar ontwerpers, constructeurs, technici en het ontwerpend onderzoek, dan tot nu toe tot uitdrukking komt bij een 2 e geldstroomfinancier zoals NWO. De internationale peer committee van de recente onderzoeksbeoordeling van Industrieel Ontwerpen (h)erkent deze kwaliteiten wel. Ook de KNAW wil zich gaan buigen over beoordelingscriteria voor het ontwerpen en construeren. Dit alles sterkt de TU Delft in haar verdere inspanningen op dit beleidsthema dat voor 2009 verder zal worden opgepakt en worden uitgewerkt. Hiervoor zal het huidige Platform Ontwerpen onder een nieuwe naam en met een nieuwe taakstelling aan de slag gaan. 4.2

Onderzoeksambitie & strategie

De belangrijkste onderzoeksambitie van de TU Delft is een grote internationale zichtbaarheid en erkenning als een internationale speler binnen de verschillende disciplines en vakgebieden. De onderzoeksvisitaties in 2008 voor Industrieel Ontwerpen en Werktuigbouwkunde hebben tot een gemiddelde score van een 4 en hoger geleid voor het kwaliteitscriterium en onderstrepen daarmee de internationale zichtbaarheid en positie voor die disciplines. Ook de THES-Ranking van 2008 voor Technology en de Leiden-ranking voor citatiescores onderstrepen de sterke internationale reputatie van de TU Delft. Een dergelijke reputatie is van belang om strategische partnerships te kunnen aangaan. Zo heeft de TU Delft in 2008 op verschillende niveaus allerlei samenwerkingsverbanden met andere internationale universiteiten verder verkend en verdiept zoals bijvoorbeeld met Tsinghua en Kaist (zie Hoofdstuk 2. Samenwerking). Naast de internationale partnerships wil de TU Delft ook de samenwerkingsverbanden met de verschillende Nederlandse overheden beter organiseren. Vooral de recent opgerichte Delft Research Initiatives, als toekomstige zwaartepunt binnen het onderzoeksprofiel van de TU Delft, moeten



13-07-2009 13:48:17

4 | Onderzoek hier een bevorderende rol in gaan spelen. De DRI’s moeten op termijn de vraagarticulatie en het kennisaanbod op het gebied van de gekozen maatschappelijke thema’s beter op elkaar gaan afstemmen. Echter, naar mate de ministeries de formulering van hun kennisbehoeften en de kennisvraag zelf via programmering door bijvoorbeeld NWO uitbesteden, zal het ontwikkelen van strategische partnerships met de ministeries zelf een grote uitdaging worden. Het aantrekken van wetenschappelijk talent verloopt veelal via de wetenschappelijke leiders ofwel via de hoogleraren. Met de enorme groei van promovendi in 2008 hoopt de TU Delft ook de nodige toptalenten hieruit te behouden voor het universitaire onderzoek. In toenemende mate hebben de faculteiten een vorm van tenure-track beleid ingevoerd om het toptalent te binden en een perspectief te bieden. Het eerder geformuleerde personeelsbeleid voor het wetenschappelijke personeel uit de afgelopen periode 2007-2008 zal in 2009 omgevormd worden tot een nieuw Human Resources-beleid waarbinnen ook het talentenbeleid een plaats zal krijgen. Het daadwerkelijk investeren in grootschalige onderzoeksfaciliteiten in 2008 is verder onder druk komen te staan als gevolg van de afname van de 1 e geldstroom. Echter, de planontwikkeling voor bijvoorbeeld de nieuwbouw voor scheikunde en biotechnologie is in een vergevorderd stadium. Integraal onderdeel hiervan is de opzet en inrichting

van de benodigde laboratoria. Met de nieuwbouw moeten ook wetenschappelijk stappen worden gezet omdat het meedoen in de internationale top op het gebied van de technische natuur- en levenswetenschappen om grote investeringen vraagt. Ook in 2008 zijn er inspanningen verricht om f inanciering te zoeken voor de ombouw van de huidige kernreactor (Oyster) en voor de vestiging van een Protonenkliniek. Zonder extra substantiële financiering zijn dergelijke initiatieven niet te bekostigen vanuit de 1 e geldstroom. Voor 2009 zal een verdere inventarisatie worden verricht m.b.t. de (financiële) omvang en aard van de huidige grootschalige onderzoeksvoorzieningen. 4.3

Onderzoeksbeleid

Onderzoeksprofilering In de komende decennia zijn grensverleggende wetenschappelijke inzichten en baanbrekende technologieën noodzakelijk om bij te dragen aan het oplossen van urgente maatschappelijke vraagstukken; vraagstukken die ontstaan als gevolg van de groei van de wereldbevolking in combinatie met het nastreven van steeds hogere welvaartniveaus. Conform het Instellingsplan 2007-2010 is een essentieel onderdeel van de missie – en daarmee van haar maatschappelijke opdracht – van de TU Delft significante bijdragen te leveren aan het op een

Op 18 september is bij de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft het vernieuwde Delft Aerospace Structures & Materials Laboratory (DASML), oftewel ‘De Vliegtuighal’ geopend. Het DASML is de geboorteplaats van tal van innovaties op het gebied van de luchtvaart, waarvan het materiaal Glare het bekendste voorbeeld is. Volgens decaan prof. Jacco Hoekstra is het DASML te beschouwen als ‘de fabriek’ van de faculteit. ‘Het is van cruciaal belang omdat we hier multidisciplinair onderzoek kunnen uitvoeren, van de ontwikkeling op moleculair niveau van nieuwe materialen tot en met de assemblage van grote vliegtuigstructuren. Deze combinatie is uniek.’ Met de gerenoveerde hal is de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek nog beter in staat om producten van hoge kwaliteit te ontwikkelen. Voorbeelden van vernieuwingen in het DASML zijn een 350 ton vermoeiingsbank en een precisiefreesbank. Vliegtuig van de toekomst Het DASML ontstond in 1965 en is de geboorteplaats van tal van innovaties op het gebied van de luchtvaart. Het bekendste voorbeeld is wel het materiaal Glare, dat hier bedacht en ontwikkeld werd en dat nu wordt toegepast in de Airbus 380. Een van de doelen waar de TU Delft in de komende jaren aan werkt en waar het vernieuwde DASML sterk aan kan bijdragen, is de ontwikkeling van het milieuvriendelijke vliegtuig van de toekomst.



13-07-2009 13:48:17

4 | Onderzoek duurzame wijze beheersen en oplossen van urgente maatschappelijke vraagstukken. Dit vanuit haar verantwoordelijkheid bij te dragen aan het ontwikkelen van een duurzame samenleving. In 2008 is binnen de TU Delft gewerkt aan het meer systematisch ordenen van onderzoeksactiviteiten met als doel een betere aansluiting te bewerkstelligen bij grote maatschappelijke thema’s. Hiertoe is een viertal Delft Research Initiatives (DRI’s) opgericht op een aantal maatschappelijk relevante gebieden. Het gaat om het: • Delft Energy Initiative; • Delft Environment Initiative; • Delft Infrastructures & Mobility Initiative; • Delft Health Initiative. De DRI’s zullen de komende jaren beeldbepalend zijn voor een substantieel deel van het Delftse multidisciplinaire onderzoek. De universiteit wil zich met deze thema’s op instellingsniveau verder maatschappelijk, (inter)nationaal, profileren als strategic partner door het verrichten van grensverleggend en vernieuwend technisch-wetenschappelijk onderzoek met toepassing van de resultaten daarvan als belangrijkste oogmerk. Dit houdt in dat de gehele kennisketen, van fundamenteel onderzoek tot de enabling disciplines, een plek vindt binnen de DRI’s. Een substantieel deel van het strategische onderzoeksbudget zal ingezet gaan worden voor de ontwikkeling van deze Delft Research Initiatives. De looptijd van Delft Research Initiatives is in beginsel 10 jaar met in het vierde jaar een tussenevaluatie. De overkoepelende DRI-doelstellingen zijn: • Door externe partijen (overheid, bedrijfsleven en andere maatschappelijke partijen) worden erkend als opinion leader op het gebied van het betreffende DRI; • Aansluiting hebben weten te vinden bij (inter)nationale consortia en netwerken; • Aantrekken van structurele en significante investeringen vanuit het bedrijfsleven en/of

overheid op het gebied van het Delft Research Initiative; • Significante bijdrage leveren aan aantrekken van wetenschappelijk talent. In het eerste halfjaar 2008 is door een aantal door het College van Bestuur benoemde DRI-kwartiermakers voor ieder DRI een eerste verkenning gedaan naar o.a.: • te kiezen subthema’s; • “kapitaalkrachtige” onderzoeksvragen binnen deze subthema’s; • welke onderzoeksgroepen binnen de TU Delft hieraan een inhoudelijke bijdrage kunnen leveren; • welke (inter)nationale partners noodzakelijk en/of gewenst zijn om in de DRI’s te laten participeren en • bij welke (inter)nationale fondsen en financieringsprogramma’s de subthema’s aansluiten. Deze eerste verkenning is in de tweede helft van 2008 door de DRI’s verder uitgewerkt in een DRI Strategic Perspective 2009-2013, waarin ieder DRI de plannen nader heeft geconcretiseerd, met daaraan gekoppeld een begroting. Zo zijn o.a. door het merendeel van de DRI’s de subthema’s definitief benoemd en gekoppeld aan participerende interne groepen binnen de TU Delft en externe onderzoeksagenda’s. Ieder DRI heeft in de plannen hun visie t.a.v. onderwijsen studentenactiviteiten opgenomen, een valorisatieplan t.a.v. externe fondsen en strategische samenwerkingsverbanden en een actieplan t.a.v. externe profilering en communicatie. In de volgende fase van dit proces zullen de Delft Research Initiatives officieel van start gaan. Naast de focus van de DRI’s op de maatschappelijke gerichte onderzoeksprofilering van de TU Delft, is het College van Bestuur van mening dat het essentieel blijft dat er binnen het kader van de onderzoeksprofilering van de TU Delft expliciet en systematisch aandacht is voor het stimuleren van het verkennen van fundamentele en gedurfde onderzoeksvragen.

Carbon S eques tration Environmental Monitoring Solar energy Living on Wind Medical imaging Interventions & Care City’s Heartbeat Living in the Delta



13-07-2009 13:48:17

4 | Onderzoek

Positionering Design & Engineering Al geruime tijd wordt er gesproken over de plaats, uitkomsten en waarde van de ontwerpende en construerende disciplines binnen de wereld van de wetenschap. Telkens weer komt daarbij naar voren dat beoordelingscriteria eigen aan deze disciplines, node worden ontbeerd. Door het utiliserende karakter van veel technologische georiënteerd onderzoek, zijn de technische wetenschappen tot wasdom gekomen en heeft de nauwe interactie met het participerende bedrijfsleven geleid tot een substantiële bijdrage aan de innovatie en de valorisatie binnen Nederland. Echter, door de jaren heen is gebleken dat steeds minder technischwetenschappelijke disciplines een bijdrage aan deze programmering en het feitelijke onderzoek hebben kunnen leveren. Deze trend is bijvoorbeeld herkenbaar in het aantal honoreringen vanuit de Vernieuwingsimpuls waarbij met name de ‘hardere’, mono-disciplinair georiënteerde technische wetenschappen het meest succesvol zijn gebleken. De overheveling van 100 miljoen uit de eerste geldstroomfinanciering van de universiteiten naar NWO ten behoeve van de Vernieuwingsimpuls, heeft deze situatie nog meer prangend gemaakt. De investeringen die nodig zijn voor het in stand houden en vernieuwen van de benodigde infrastructuur juist voor deze wetenschappen, worden bij lange na niet “terug” verdiend door het binnenhalen van tweede geldstroomfinanciering. Immers, de mogelijkheden om 2 e geldstroom te verwerven bij NWO blijven voor onderzoekers en ontwerpers uit de Design- & Engineeringdisciplines ver achter bij die voor onderzoekers uit de Science-disciplines als natuur- en levenswetenschappen. Toch zijn het juist de ontwerpende- en construerende disciplines die het mogelijk maken fundamentele en veelal mono-disciplinaire kennis om te zetten in bruikbare producten, programma’s, processen en diensten. Hierdoor kan het innovatie- en valorisatievermogen van het bedrijfsleven worden versterkt. Veel ontwerpuitdagingen en onderzoeksvragen zijn inherent verbonden met actuele en toekomstige maatschappelijke vraagstukken zoals de gevolgen van klimaatverandering, de vergrijzing etc. Uitdagingen en vragen die zich bij uitstek lenen voor een multidisciplinaire benadering vanuit de ontwerpende en construerende disciplines met kennis en inzichten op het gebied van bijvoorbeeld leefomgeving, gezondheid, energie(voorziening), infrastructuur en stedenbouw. Als vertegenwoordiger van het merendeel van het technisch-wetenschappelijk onderzoek en ontwerpen binnen Nederland, vindt de 3TU.Federatie het op haar weg liggen om uit bovengeschetste impasse te komen. Daarbij is het van belang te beschikken over beoordelingscriteria die bruikbaar zijn om het ontwerpen en construeren zowel ex ante als ex post op zijn werkelijke waarde te beoordelen.

Een in 2008 gehouden workshop “kwaliteitsbeoordeling Ontwerp- en Constructiedisciplines in 3TU-verband heeft geleid tot de opstelling van dergelijke criteria; naar verwachting zal een definitief exemplaar van deze notitie in maart van 2009 beschikbaar zijn. In 3TU-verband zal de KNAW verzocht worden te adviseren over criteria, waarbij voornoemde set als input kan dienen. Daarnaast is het pilot project in het kader van het Evaluation Research in Context (ERIC) bij de faculteit Bouwkunde van de TU Delft van belang. Na het afronden van de conceptuele fase gaat dit project nu de laatste fase, het evaluatieonderzoek zelf, in. De TU Delft heeft naast de activiteiten in 3TUverband de discussie over de positie van de Designen Engineeringdisciplines ook in de IDEA League aangezwengeld. Daar bleek dat de problematiek zich niet alleen binnen de grenzen van Nederland voordoet. Nagegaan wordt of, in het kader van het Europese jaar van Creativity en Innovation, de positie van Design & Engineering ook binnen IDEA Leagueverband hoog op de agenda kan worden gezet. Voorts is besloten om niet alleen de DIES van de TU Delft (9 januari 2009) te wijden aan Design & engineering doch ook het jaar 2009 uit te roepen tot het jaar van Design & engineering.

Promotiebeleid ‘De TU Delft zet het beleid om promotietrajecten te verbeteren voort. Hierbij gaat het vooral om het opleidings- en Begeleidingsplan Promovendus, gericht op verbetering van de begeleiding en daarmee ook van het rendement en de duur van de promotietrajecten. Ook wordt ingezet op betere informatievoorziening aan promovendi, verbetering van de begeleiding bij huisvesting en begeleiding bij het verkrijgen van visa voor buitenlandse promovendi.’ Het beleid om promotietrajecten te verbeteren is in 2008 geconcretiseerd door de aanbevelingen van de Taskforce Promotiebeleid toe te passen. In de praktijk lag de nadruk op het stroomlijnen van de informatievoorziening aan promovendi, en het versterken van het gemeenschapsgevoel van promovendi. Belangrijke middelen om het gemeenschapsgevoel te versterken zijn het PhD-event, dat in oktober 2008 voor het eerst is gerealiseerd, en de promovendiportal die tijdens het PhD-event is gelanceerd. Tijdens het succesvolle PhD-event is onder meer aandacht besteedt aan de positie van promovendi binnen de TU Delft, de begeleiding, en de toekomstmogelijkheden van Delftse promovendi. Met behulp van de promovendi-portal kunnen promovendi onderling contact houden, onderzoek delen en verrichten en erkenning vinden in een professionele digitale omgeving. Deze portal zal tevens ingezet worden om activiteiten te organiseren met als doel verbreding en versteviging van het netwerk voor promovendi aan de TU Delft.



13-07-2009 13:48:17

4 | Onderzoek Om de promotietrajecten te verbeteren is er in 2008 ook begonnen met de bouw van een van een TU Delft breed ‘ Promovendi VolgSysteem’. Deze applicatie zal het monitoren van promovendi transparant maken en instellingsbrede kengetallen zoals rendementen genereren. Hiermee wordt het mogelijk de ontwikkeling van promovendi beter te monitoren en betere managementinformatie op zowel facultair als instellingsniveau te realiseren. Het College van Bestuur ziet een sterk promovendibeleid als essentieel voor haar positie als Instelling voor Doctoral Education en het aantrekkelijker maken van een carrière binnen de technische wetenschappen. Vanuit HRM-perspectief wordt onderzocht wat de ideale omvang van het aantal promovendi is, afgezet tegen de vaste WP capaciteit in termen van begeleiding en faciliteiten. Hiermee komt de focus de komende periode te liggen op het verder versterken van de kwaliteit van de Delftse promovendi. ‘De TU Delft zal bij eventuele ontwikkeling van Graduate Schools in eerste instantie het model hanteren waarin de locale Graduate School en (delen) van onderzoekscholen worden gebundeld. Zo wordt geprofiteerd van de voordelen van zowel de Graduate School als van bestaande onderzoekscholen.’ Een TU Delft-brede werkgroep is gestart met de stroomlijning van de promovendiopleidingen aan de TU Delft. Het doel van de werkgroep is het afstemmen van diverse facultaire initiatieven gericht op een TU Delft breed commitment over het gewenste competentieprofiel van Delftse promovendi. Daarbij worden onder andere aspecten als wenselijkheid en haalbaarheid van Graduate Schools aan de TU Delft bekeken en de mate van verbinding van de Msc- en de PhD-fase. 4.4

Onderzoeksorganisatie

Onderzoekscholen ‘De TU Delft handhaaft de onderzoekscholen waarvan zij penvoerder is of waarin zij participeert. Onderzoekscholen versterken de profilering van de TU Delft. Erkenning door de Erkenningscommissie Onderzoekscholen (ECOS) wordt door de TU Delft als een belangrijk kwaliteitslabel gezien. De toekomst van de bestaande en mogelijke nieuwe onderzoekscholen wordt bezien in het licht van de discussie rond de graduate school of liever gezegd doctoral education’. De onderzoekscholen waarvan de TU Delft penvoerder is of waarin de TU Delft participeert, bieden een hoogwaardige inbedding van het promotieonderzoek en dragen bij aan de nationale afstemming van onderzoeksprogramma’s binnen specifieke disciplines. Als faculteits- en universiteits overstijgende onderzoeksverbanden in strategische gebieden versterken zij de profilering van de TU Delft.

Erkenning door de KNAW/ECOS wordt als een belangrijk kwaliteitskeurmerk beschouwd. De ervaringen en positie van de onderzoekscholen worden in beschouwing genomen bij de in 2007 opgestarte en in 2008 lopende discussie ter positiebepaling van de TU Delft ten opzichte van de Graduate School als organisatievorm voor de promotieopleidingen. Net als in voorgaande jaren is de TU Delft in 2008 penvoerder van negen onderzoekscholen, te weten: • Advanced School for Computing & Imaging (ASCI); • Onderzoekschool Integraal Construeren voor de Bouw (BOUW); • Graduate Research School Biotechnological Sciences Delft Leiden (BSDL); • Casimir Onderzoekschool (CASIMIR, natuurkunde); • Centrum voor Technische Geowetenschappen (CTG); • Delft Institute for Microsystems and Nanoelectronics (DIMES); • Dutch Institute of Systems and Control (DISC); • J.M. Burgerscentrum – Onderzoekschool voor Stromingsleer (JMBC); • Transport Infrastructure and Logistics (TRAIL). Op CTG en DIMES na zijn het interuniversitaire onderzoekscholen. Alle onderzoekscholen waarvan de TU Delft penvoerder is, zijn erkend door de KNAW/ ECOS. De TU Delft participeert in negen onderzoekscholen door de KNAW erkende onderzoekscholen, te weten: • Onderzoekschool Engineering Mechanics (EM); • Instituut voor Programmatuurkunde en Algoritmiek (IPA m.i.v. 2007); • Netherlands Graduate School of Urban and Regional Research (NETHUR); • Nederlands Instituut voor Onderzoek in de Katalyse (NIOK); • Nederlandse Onderzoekschool voor Bestuurskunde (NOB); • Onderzoekschool Procestechnologie (OSPT); • School voor Informatie- en Kennissystemen (SIKS); • Thomas Stieltjes Institute for Mathematics (SIMATH); • Interuniversitaire Onderzoekschool Wetenschap, Technologie en Moderne Cultuur (WTMC). Daarnaast zijn er contacten binnen een viertal netwerken die ook onderzoekschool worden genoemd, maar op dit moment niet door de KNAW als zodanig worden erkend. De betreffende netwerken hebben ook geen aanvraag voor een dergelijke (vervolg)erkenning ingediend. Het betreft: • Integrated Biomedical Science and Engineering (IBME); • Onderzoekschool voor Integrale Productvernieuwing (IPV); • Polymeren (PTN); • Vening Meinesz Research School of Geodynamics (VMSG).



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek De TU Delft participeert verder met de Delftse delen van de onderzoekschool CTG en onderzoekschool VMSG in de toponderzoekschool Netherlands Research Centre for Integrated Solid Earth Science (ISES). In 2008 heeft de onderzoekschool DIMES voorbereidingen getroffen voor een aanvraag voor hererkenning. Deze aanvraag wordt in 2009 door de KNAW in behandeling genomen. Ook de onderzoekschool SIKS heeft eind 2008 haar aanvraag voor hererkenning bij de KNAW/ECOS ingediend. 4.5

Onderzoeksresultaten

Omvang onderzoek De TU Delft hanteert de externe geldstromen, de onderzoeksinzet van het WP en de aantallen promovendi als indicatoren van de omvang van het onderzoek. De 1 e geldstroom is in 2008 ten opzichte van 2007 met 7% gestegen tot M€ 369,3. Hierin is echter een eenmalige OCW- bijdrage van vijfentwintig miljoen opgenomen vanwege de brand bij de faculteit Bouwkunde. De facto is de 1 e geldstroom met M€ 2,1 gedaald: van M€ 346,4 in 2007 tot M€ 344,3 in 2008 (zie tabel 1.1 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). De 2 e- en 3 e geldstroom zijn in 2008 ten opzichte van 2007 met respectievelijk 25% en 22% gestegen tot M€ 30,3 en M€ 99,5 (zie tabel 1.1 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). De stijging van de 2 e en 3 e geldstroom bevestigt dat er sprake is van een structurele groei van het Delftse onderzoek sinds 1999. Het potentieel voor de 2 e geldstroom is echter groter maar kan, als gevolg van het overwegende accent dat NWO legt op de natuur- en levenswetenschappen, nauwelijks verder worden benut. Een verdere groei van het onderzoek en een (h)erkenning van de kwaliteit van een groot deel van de Design- & Engineeringdisciplines wordt hierdoor belemmerd. Om de 3 e geldstroom, ook een indicator van de valorisatie, verder te kunnen uitbreiden heeft het College van Bestuur via het Valorisation Centre tal van initiatieven ontwikkeld om de faculteiten hierbij te faciliteren. Verhoudingsgewijs neemt de omvang van de 1 e geldstroom af: in 1999 besloeg de 1 e geldstroom 81% van de totale omvang van de drie geldstromen en in 2008 74%. De relatieve omvang van de 2 e geldstroom (van 2% in 1999 naar 6% in 2008) en van de 3 e geldstroom (van 16% in 1999 naar 20% in 2008) neemt toe. Zie ook tabel 1.1 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken. Dit komt door de structurele groei van de externe geldstromen tegen de achtergrond van de sterk gegroeide instroom van promovendi in de laatste jaren. Hieruit kan worden geconcludeerd, dat de TU Delft langzaam aan minder financieel afhankelijk is geworden van de 1 e geldstroom. De 1 e geldstroom is echter nog steeds een noodzakelijke voorwaarde om externe geldstromen te kunnen verwerven, omdat investeringen

en matchingsverplichtingen een zware wissel op de 1 e geldstroom trekken. Zonder een goede, gezonde financiële basis voor het vaste wetenschappelijke personeel, de ondersteuning en moderne onderzoeksfaciliteiten, kunnen de externe geldstromen in de toekomst wellicht op een suboptimum blijven steken of zelfs dalen. De TU Delft heeft in 2008 de deelname aan de VSNU-pilot voor meer betrouwbare gegevens over de onderzoeksinzet voortgezet. Op basis van normen per functiecategorie is de onderzoeksinzet 2007 voor de TU Delft bepaald (als alternatief voor gedetailleerde en kostbare vormen van tijdregistratie). De totale onderzoeksinzet van het WP in 2007 bedroeg 1605 fte (zie tabel 1.2 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). De verhouding van de inzet in 3 e en 2 e geldstroom ten opzichte van de 1 e geldstroom – door het Rathenau Instituut de ‘maatschappelijke’ en ‘wetenschappelijke werfkracht’ genoemd – bedroeg 1,72 en 0,67. Dit betekent een duidelijke verhoging ten opzichte van de 0,58 en 0,27 in 1998 (het laatste jaar waarvoor gegevens over de onderzoeksinzet beschikbaar zijn). Het aantal promovendi is in 2008 met 11% sterk gestegen tot 1834 personen. Als capaciteit in full time equivalent bedraagt de stijging 8%. Hierin zijn ook 785 onbezoldigde promovendi opgenomen, waarvan de salarislasten door externen worden bekostigd (zie tabel 1.3 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). Van de 1834 promovendi hebben er 1084 een buitenlandse nationaliteit (=59,1%). De meeste buitenlandse promovendi komen uit: China (11%), Iran (5%), Italië (4%), Duitsland (4%) en India (3%). Zie ook zie tabel 1.4 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken.

Onderzoeksproductiviteit Het aantal promoties is in 2008 met 3% gestegen ten opzichte van 2007 en is op een aantal van 236 gekomen (zie tabel 2.1 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). Sinds 1997 is er sprake van een schommelende maar gestaag stijgende trend. Afgaande op de ontwikkelingen van de promovendi verwacht de TU Delft voor de komende jaren een sterker stijgende trend dan tot nu toe. Hierdoor hoopt de TU Delft de zeer talentvolle onderzoekers voor een wetenschappelijke carrière te winnen, maar ook om in voldoende mate bij te dragen aan het afleveren van goed opgeleide onderzoekers voor het Nederlandse bedrijfsleven. Uit de samenstelling van de gepromoveerden blijkt echter het aandeel buitenlanders in 2008 tot 53% te zijn gegroeid tegen 23% in 1997 (zie tabel 4.1. van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). Het internationale karakter van het onderzoek wordt met deze groep kenniswerkers onderstreept, maar heeft ook een braindrain in zich wanneer de



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek TU Delft en het Nederlandse bedrijfsleven niet bij machte zijn om vanuit deze categorie te binden dan wel te rekruteren. Het aantal wetenschappelijke publicaties – refereed en non-refereed tijdschriften, boeken, boekdelen etc. – is in 2008 ten opzichte van 2007 met 8% gestegen en is op een aantal van 7.025 uitgekomen (zie tabel 2.2 van de Bijlage met onderzoeken valorisatie statistieken). Het lijkt erop dat de daling in 2007 ten opzichte van 2006 een incident is geweest. Het aantal wetenschappelijke publicaties laat sinds 1997 een stijgende trend zien (wat onder meer te maken heeft met een stijging van de omvang van het wetenschappelijke personeel en de toegenomen productiviteit per wetenschapper). Het aantal vakpublicaties is in 2008 ten opzichte van 2007 met 13% gestegen en op een aantal van 1.380 uitgekomen (zie tabel 2.2 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). Gelet op het beleid aan de TU Delft is hier vermoedelijk geen sprake van een omkering van de dalende trend die zich sinds 1999 voordoet. Binnen het Delftse allocatiemodel zijn de financiële incentives voor vakpublicaties verminderd en is er een toenemende druk op wetenschappers om in internationale refereed tijdschriften te publiceren ten behoeve van onderzoeksvisitaties, beoordelingen van onderzoeksvoorstellen en onderzoekers bij subsidieaanvragen en citatiescores in talloze rankings. Het aantal octrooien is in 2008 met 45% gedaald en op een aantal van 41 gekomen (zie tabel 2.4 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). De daling tussen 2007 en 2008 heeft echter te maken met een tijdelijke wijziging in telsystematiek. De TU Delft voert een gericht stimuleringsbeleid om ideeën vanuit het onderzoek via octrooien en / of licenties voor geïnteresseerde marktpartijen ter beschikking te stellen. In toenemende mate zijn onderzoekers zich ook bewust van de mogelijke commerciële waarde en het belang van innovatie. Het aantal spin-off bedrijven is in 2008 met 22% gestegen ten opzichte van 2007 en is op een aantal van 11 gekomen (zie tabel 2.5 van de Bijlage met onderzoek en valorisatiestatistieken). Voor het vaststellen van het aantal spin-off bedrijven zijn alleen cijfers beschikbaar vanuit het Techno startersprogramma-TU Delft (conform de techno starterdefinitie van het Ministerie van EZ). Er is geen zicht op eventuele spin-offs van medewerkers, promovendi of studenten buiten het Technostartersprogramma om.

Impact onderzoek In 2008 is de TU Delft in de ‘World top 200 universities’ van de THES-ranking gedaald van positie 63 naar positie 78. De positie op de sublijst van de ‘Technology top 100’ is gelijk gebleven (17) en die op de sublijst van ‘Natural Science top100’ is gestegen (van 83 naar 72).

In de ‘Top 500 World University’ van de Shanghairanking heeft de TU Delft haar positie in de categorie 152-200 weten te handhaven. In de ‘Europese top 100’ van de Leiden-ranking is de TU Delft op de sublijst van het aantal publicaties en op de sublijst van het aantal citaties per publicatie gestegen, respectievelijk van 96 naar 89 en van 94 naar 92. De 11 e positie van de TU Delft op de sublijst van de kroonindicator – het aantal citaties per publicatie gecorrigeerd voor de velden van onderzoek- is ongewijzigd gebleven. In de ‘Wereldwijde top 350’ van de CWTS Scoreboard of UniversityIndustry Research Cooperation staat de TU Delft op een 5 e plaats. Van alle tussen 2002-2006 gepubliceerde artikelen in internationaal gerefereerde tijdschriften is 8,3% in samenwerking met de industrie geschreven (zie de tabellen 3.1 tot 3.4 van de Bijlage met onderzoeken valorisatiestatistieken). Inmiddels zijn alle methodologische tekortkomingen van de rankings zelf en van de mate waarin universiteiten onderling kunnen worden vergeleken qua missie, profiel, en beschikbare resources, nagenoeg bekend. Terughoudendheid in een eendimensionale interpretatie en in het gebruik van de rankings ten behoeve van sturing en verantwoording lijkt evident. Wel geven de rankings inzicht in met name de internationale zichtbaarheid en reputatie van de Nederlandse universiteiten binnen de verdere mondialisering van onderwijs en onderzoek. Voor de TU Delft zijn vooral de ‘Technology top100’ van de THES-ranking en de ‘kroonindicator’ van de Leidenranking van belang omdat deze rankings het meest rekening houden met het karakter van de TU Delft, zijnde een technologische universiteit. De TU Delft zal waar mogelijk hiervan gebruik maken binnen haar wervings- en internationaliseringsbeleid.

Promotierendement De TU Delft heeft de definitie van het kengetal promotierendement aangepast in lijn met de opzet die de VSNU hanteert met het oog op optimale compatibiliteit, en waar alle universiteiten mee hebben ingestemd. Voorbereidingen zijn getroffen om in 2009 de eerste TU Delft-brede rendementsgegevens te kunnen produceren.

Vernieuwingsimpuls – NWO In 2008 heeft de TU Delft meerdere voorstellen (VIDI: 13, VICI: 12) via interne panels bij NWO ingediend. Dit heeft geleid tot 2 VICI-honoreringen. Bij VIDI werd helemaal niet gescoord. Wel werden nog vier VENI-subsidies verworven. Hoeveel VENIvoorstellen zijn ingediend, is niet bekend. Het lage aantal laureaten illustreert wederom de problematiek rondom de toegankelijkheid voor onderzoekers uit de Design & Engineering-disciplines.



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek

VENI NWO heeft in 2008 VENI-subsidies uitgereikt aan 4 jonge Delftse onderzoekers:

Dr. Nika Akopian – Kavli Institute of Nanoscience, ‘Single-photon controller for light’ Een fotonische transistor kan een stroom fotonen controleren. Als een enkel foton de transistor aanstuurt dan zou men deze kunnen gebruiken voor nieuwe quantum-optische toepassingen. Dr. Nika Akopian gaat aan het Kavli Institute of Nanoscience van de TU Delft zo’n unieke transistor ontwikkelen.

Dr. Dimitra Dodou – faculteit 3mE, ‘Plakkende tangen’ Huidige medische tangen hebben scherpe randen die tot beschadiging van weefsel kunnen leiden. De onderzoeker zal een nieuwe methode van ‘grijpen’ ontwikkelen met behulp van uit de natuur geïnspireerde plakkerige materialen die in- en uitgeschakeld kunnen worden door middel van licht.

Dr. Enrique Jimenez-Melero – faculteit TNW, ‘Zelf-versterkende metalen voor milieuvriendelijke auto’s’ Onze auto’s stoten te veel broeikas gassen uit. De toekomstige milieuvriendelijke auto’s moeten minder wegen zonder afname in veiligheid en comfort. In dit project nieuwe zelfversterkende metalen voor auto’s zullen worden ontwikkelend en bestudeerd met een Röntgen microscoop.

Dr. Niki Kringos – faculteit CiTG, ‘Mechanica: het is chemie!’ ConstructieMechanica Ingenieurs bouwen al eeuwen bouwwerken op basis van mechanica. Onbekende chemische materiaalinteracties en veranderingen worden hierbij onder controle gehouden door over-dimensioneren van structurele componenten. Dit onderzoek gaat de belangrijkste chemie-mechanica interacties van bouwmaterialen in kaart brengen en modeleren

VICI Aan twee excellente wetenschappers van de TU Delft is een VICI-subsidie toegekend:

Dr. G. (Geert) Leus – faculteit EWI ‘Meer autonomie voor draadloze sensoren’ Netwerken van draadloze sensoren worden alsmaar belangrijker voor het observeren en controleren van processen in de industrie, de landbouw, en het milieu. Momenteel worden dergelijke netwerken centraal beheerd, wat een beperking van het aantal sensoren met zich meebrengt. Wij gaan dit probleem aanpakken door sensoren meer autonomie te geven en de rekenkracht te verdelen over de verschillende sensoren.

Prof. dr. ir. S.P. (Serge) Hoogendoorn – faculteit CiTG ‘Reisgedrag en verkeersafwikkeling in exceptionele omstandigheden’ Dit onderzoek richt zich op het ontwikkelen van theorie en rekenmodellen om de effecten van exceptionele gebeurtenissen op de verkeersafwikkeling te verklaren, te voorspellen en zo goed mogelijk te managen.

RUBICON Met behulp van een Rubicon-subsidie komt Dr. A. Mitrokotsa van de Vrije Universiteit Amsterdam Vrije Universiteit Amsterdam gedurende 12 maanden haar onderzoek doen aan de TU Delft.



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek

Advanced Grants – European Research Council (ERC) De TU Delft is trots op de resultaten behaald bij dit prestigieuze subsidieprogramma.

Laureaten: Prof. Leo Kouwenhoven van het Kavli Instituut voor Nanoscience aan de TU Delft is een van de Europese onderzoekers die een ERC Advanced Grant toegewezen hebben gekregen. De ERC Advanced Grant is een subsidie van de European Research Council voor ervaren wetenschappers die innovatief en baanbrekend onderzoek doen. Kouwenhoven zal naar verwachting 1.8 miljoen euro ontvangen om in een periode van vijf jaar zijn onderzoek op het gebied van ‘quantum opto-electronica’ verder uit te bouwen. Leo Kouwenhoven is wereldleider op het gebied van de elektronische eigenschappen van nanostructuren. De ERC Advanced Grant is gericht op het verder uitbouwen van het onderzoek naar ‘quantum opto-electronica’, het omzetten van een enkel elektron in een nanostructuur, naar een enkel lichtdeeltje (het foton). Ofwel, een ‘lampje’ voor het uitzenden van individuele lichtdeeltjes. Tegelijkertijd moet de quantummechanische toestand van het elektron worden overgedragen aan het foton. Kouwenhoven gaat de subsidie besteden aan nieuwe meetapparatuur en het aannemen van promovendi. Met het ERC geld hoopt hij over vijf jaar daadwerkelijk het principe van kwantuminformatie-overdracht van een enkel elektron naar een enkel foton te hebben gedemonstreerd. Kouwenhoven ontving in 2007 de NWO Spinozaprijs voor zijn doorbraken op het gebied van quantumtransport in halfgeleidermaterialen. Hij is sinds februari 2008 Universiteitshoogleraar aan de TU Delft. Ook Prof.dr.ir. M.S.M. Jetten, bijzonder hoogleraar bij de afdeling Biotechnologie en hoogleraar Ecologische microbiologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft een European Research Council (ERC) Advanced Grant van 2,5 miljoen Euro toegewezen gekregen voor zijn voorstel Anaerobic ammonium oxidizing bacteria: unique prokaryotes with exceptional properties. Hij zal met de beurs zijn succesvolle onderzoek naar de anammoxbacterie voortzetten en uitbreiden. Zo hoopt hij de komende jaren aan te tonen dat de bacterie ook in de aarde voorkomt (en niet alleen in zuurstofarm water) en zoekt hij anammoxbacteriën in extreme omstandigheden van onderzeese vulkanen en in hete bronnen. Verder hoopt hij beter begrip te krijgen van de rol van anammox in de stikstofcyclus in de oceaan. De samenwerking met o.a. de TU Delft heeft ervoor gezorgd dat de anammoxbacteriën sinds 2004 het water van de stad Rotterdam schoon maken.

TopTalent subsidie voor Reinier Heeres Op dinsdag 2 september ontvingen 48 uitstekende studenten hun Toptalent-subsidie. Met deze subsidie kunnen de aanstaande wetenschappers hun creatieve onderzoeksideeën vormgeven in een promotieonderzoek. Reinier Heeres heeft een subsidie ontvangen voor zijn promotieonderzoek bij het Kavli Institute of Nanoscience. Reinier Heeres zal promoveren bij professor Leo Kouwenhoven op het onderwerp “Plasmonics as the interconnect between solid state quantum systems and quantum optics”.



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek 4.6

Kwaliteitszorg onderzoek Een internationaal erkende reputatie als wetenschappelijk toonaangevend instituut is voor de TU Delft essentieel om zich als preferred partner op onderzoeksgebied te positioneren. Deze erkenning is sterk afhankelijk van de door (inter)nationale vakgenoten erkende kwaliteit van het onderzoek. Het stelsel van peer review is een wereldwijze standaard binnen elke wetenschappelijke discipline en is essentieel voor het zelfreinigende vermogen van de onderzoek sorganisatie. Het Nederlandse systeem van externe onderzoeksbeoordelingen biedt een transparant en beproefd kader voor peer reviews. In combinatie met de verbeteren verandermaatregelen die getroffen worden naar aanleiding van het oordeel van de beoordelingscommissie, draagt dit systeem bij aan het realiseren van de Delftse ambities op het onderzoeksgebied.

Beleid kwaliteitszorg • ‘De TU Delft wil internationaal erkende topkwaliteit blijven leveren op het gebied van technisch wetenschappelijk onderzoek. In termen van het Standard Evaluation Protocol 2003-2009 streeft de TU Delft naar een gemiddelde score in het bereik 4-5. Hiertoe acht de TU Delft een transparante leerstoelenstrategie – als onderdeel van het bredere human talent beleid – een noodzakelijk middel. De TU Delft wil daarom dat faculteiten een dergelijke leerstoelenstrategie formuleren. • De TU Delft wil het Standard Evaluation Protocol handhaven. Het biedt ruimte voor maatwerk en diepgaande beoordelingen, en voorkomt massaevaluaties tussen ongelijksoortig onderzoek. • De TU Delft handhaaft de disciplinegewijze beoordeling zoveel mogelijk en wil het eigen onderzoek samen met soortgelijk onderzoek van andere universiteiten laten beoordelen, bijvoorbeeld met preferred partners in de regio. • Faculteiten zijn het aangrijpingspunt voor de evaluaties. Tot en met 2010 zullen in totaal elf externe onderzoeksbeoordelingen plaatsvinden waar de TU Delft bij betrokken is. Hierbij zal tevens de kwaliteit van de promotietrajecten worden meegewogen.’ De TU Delft baseert haar onderzoeksbeoordelingen primair op het Standard Evaluation Protocol (SEP). In 3TU-verband is dat verder uitgewerkt in een zogenaamd 3TU.protocol. De TU Delft is in 3TUverband overeengekomen dat in beginsel disciplinegewijze beoordelingen gezamenlijk plaatsvinden; dit beoogt onder meer de afstemming van onderzoek binnen de 3TU’s te verbeteren. Diverse externe onderzoeksbeoordelingen en midterm reviews hebben inmiddels in 3TU-verband plaatsgevonden en velen zullen nog volgen. Via het bestuur van het 3TU.Institute of Science and Technology (IST) worden verzoeken naar decanen gestuurd om gezamenlijk voorbereidingen te treffen en vervolgens krijgt het IST de bijbehorende plannen

van aanpak ter goedkeuring aangeboden. De benoeming van commissieleden verloopt eveneens via het IST-bestuur. Jaarlijks trekt het College van Bestuur k€150 uit voor kwaliteitszorg en onderzoeksbeoordelingen. Het College betaalt bij een externe onderzoeksbeoordeling de standaardvergoedingen van de beoordelingscommissie, hun reis- en verblijfskosten. Ook de kosten die gemaakt worden door de secretaris van de commissie en van het produceren en drukken van het beoordelingsrapport neemt het College voor haar rekening. De faculteiten betalen de overige kosten van een externe beoordeling en betalen alle kosten die gemoeid zijn met een midterm review.

Pilot project Evaluating Research in Context bij de faculteit BK Onder andere naar aanleiding van een behoorlijk kritische midterm review samen met de TU/e in 2007 neemt de faculteit Bouwkunde mede op verzoek van de Rector Magnificus sinds begin 2008 deel aan een pilot van het ERiC-project (Evaluating research in context). Het doel van deze studie is een evaluatiemethode te ontwikkelen die de kwaliteit en relevantie van het onderzoek in de faculteit Bouwkunde in volle breedte in beeld brengt, rekening houdend met de specifieke karakteristieken (o.a. research by design) van het Bouwkunde onderzoek. In het bijzonder is er aandacht voor de eigenheid van design, maar ook voor de relatie met relevante stakeholders. De indruk bestaat dat de specifieke karakteristieken, in het bijzonder ontwerp en constructie, onvoldoende aan bod zijn gekomen bij eerdere reguliere evaluaties. De resultaten van de pilot kunnen tevens een bijdrage leveren aan zowel de voorbereiding op als aan de resultaten van de eerstvolgende externe onderzoeksbeoordeling die in 2010 samen met de TU/e zal plaatsvinden. In januari 2009 zal de conceptuele fase van pilot afgerond worden met een tussenrapportage. Gelijktijdig vinden de voorbereidingen plaats voor de uitvoering van het daadwerkelijke evaluatieonderzoek. De verwachting is dat het evaluatieonderzoek inclusief eindrapportage ongeveer drie maanden in beslag zal nemen.

Onderzoeksbeoordelingen In 2008 hebben twee externe onderzoeksbeoordelingen plaatsgevonden. De faculteit werktuigbouwkunde, maritieme techniek en technische materiaalwetenschappen is in april 2008 samen met de collega’s van de universiteiten Eindhoven en Twente beoordeeld door een internationale peer review committee onder leiding van professor Jan D. Achenbach. De commissie heeft in december 2008 haar beoordelingsrapport aan de colleges van bestuur ter aanvaarding aangeboden. In januari 2009 hebben de drie afzonderlijke colleges van bestuur laten weten het definitieve beoordelingsrapport te onderschrijven en te aanvaarden. De faculteit luchtvaart- en ruimtevaarttechniek is in november 2008 bezocht door een internationale peer review committee met als voorzitter professor Dick H. van Campen. In december 2008 heeft de



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek commissie haar eerste concept rapport aan de faculteit aangeboden, welke in februari 2009 in het kader van hoor- en wederhoor door de faculteit van commentaar zal worden voorzien. In 2008 zijn een drietal midterm reviews georganiseerd binnen de disciplines civiele techniek, technische natuurkunde en elektrotechniek. De midterm review civiele techniek is samen met de collega’s van de Universiteit Twente georganiseerd en het bijbehorende rapport is inmiddels door de commissie uitgebracht. De midterm review technische natuurkunde is samen met de collega’s in Eindhoven en Twente georganiseerd, de faculteiten zijn nog in afwachting van het beoordelingsrapport. Ook de midterm review elektrotechniek is samen met de collega’s in Eindhoven en Twente georganiseerd. De beoordelingscommissie werkt nog aan haar rapportage. Bij deze midterm reviews is expliciet gekeken naar de resultaten van de voorgaande externe beoordelingen (welke aanpassingen en verbeteringen zijn er intussen gerealiseerd) en er is vooruitgeblikt op de eerstvolgende externe beoordeling (aan welke punten dient de faculteit nog aandacht te schenken). Een behoorlijk aantal externe onderzoeksbeoordelingen zijn in het jaar 2008 intensief voorbereid. De beoordeling zelf en de bijbehorende site visits zullen in 2009 plaatsvinden. Zo heeft de afdeling Geotechnologie van de faculteit CiTG samen met de VU en UU voorbereidingen getroffen voor een gezamenlijke beoordeling die in maart 2009 is gepland. Chemie zal in april 2009 bezocht worden door een internationale peer review commissie samen met de collega’s in Eindhoven en Twente. De wiskundigen hebben het voornemen om in september 2009 samen met de collega’s van de TU/e en UT beoordeeld te worden. Technische informatica sluit aan bij de landelijk te organiseren onderzoeksbeoordeling. Een concreet plan van aanpak zal aan het begin van 2009 door de betrokken universiteiten worden opgesteld. De decanen van de faculteiten Bouwkunde hebben in de zomer van 2008 een verzoek ingediend voor uitstel van de eerstvolgende gezamenlijke externe onderzoeksbeoordeling. In plaats van in 2009 zal de beoordeling in de eerste helft van 2010 gaan plaatsvinden. Een gezamenlijk plan van aanpak voor een onderzoeksbeoordeling van techniek, bestuur en management is in 3TU-verband in de maak en wordt aan het begin van 2009 verwacht.

Bestuurlijke follow-up `Bestuurlijke hantering van uitkomsten van onderzoeksbeoordelingen is onderdeel van de integrale planning- en controlcyclus. Zo wordt systematisch bevorderd dat de bestuurlijk geaccepteerde uitkomsten van de onderzoeksbeoordelingen ook worden gerealiseerd.’

Binnen de Planning & Control Cyclus (P&C cyclus) wordt veel aandacht besteed aan de voorbereidingen op en de resultaten van de onderzoeksbeoordelingen. Het College van Bestuur vraagt standaard aan alle faculteiten en het instituut OTB in de meerjarenplanning expliciet aandacht te schenken aan kwaliteitszorg onderzoek en de koppeling hiervan met de facultaire onderzoeksportfolio en de leerstoelenstrategie. Meerdere faculteiten zien in de score van de onderzoeksbeoordelingen een kritische succesfactor die mede een rol speelt bij het formuleren van de leerstoelenstrategie. Het College van Bestuur heeft als concrete doelstelling, behorende bij de onderzoeksambitie van een preferred partner in research, een onderzoeksbeoordeling op het kwaliteitscriterium van minimaal een vier op een schaal van vijf. De faculteiten worden in de bilaterale overleggen hierop aangesproken. In september 2008 is het definitieve beoordelingsrapport QANU-Research Review Industrial Design Engineering Delft University of Technology in gedrukte vorm uitgebracht. De resultaten van de onderzoeksbeoordeling laten onder andere zien dat de faculteit IO op het goede spoor zit. De commissie spreekt van een excellente groep onderzoekers die heel goed werk verrichten. De internationale zichtbaarheid is in de afgelopen periode verbeterd en de faculteit heeft geprofiteerd van de zelfstandige status. Het nieuwe onderzoeksportfolio bevat naar de mening van de commissie meerdere veelbelovende elementen. De combinatie van science en design en het omvatten van zowel markt, maatschappij als environment maakt IO Delft uniek en wereldleider. Ten opzichte van de voorgaande onderzoeksbeoordelingen laat IO een duidelijk stijgende lijn zien. Het college van bestuur heeft de decaan IO gevraagd een verbeterplan naar aanleiding van de resultaten van de onderzoeksbeoordeling op te stellen. Dit plan wordt in januari 2009 verwacht. Het eindrapport van de onderzoeksbeoordeling van het OTB heeft door omstandigheden lang op zich laten wachten, maar de verwachting is dat aan het begin van 2009 dit rapport eindelijk van de drukpers zal rollen. In 2009 zal ook aan deze beoordeling de geëigende bestuurlijke follow-up geschonken worden. 4.7

Platform Ontwerpen Het Platform is in 2001 door het College van Bestuur ingesteld als adviescommissie met als algemeen doel ontwerpen als wetenschappelijke activiteit aan de TU Delft nader te profileren. Het Platform Ontwerpen heeft als taken onder meer het versterken van de zichtbaarheid van de Delftse resultaten op het gebied ontwerpen en het bevorderen van de samenhang tussen ontwerpen en wetenschappelijk onderzoek. Vooral de aanpak en de beoordeling van deze activiteiten is van belang. Het



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek Platform Ontwerpen treedt als “missionaris” van het ontwerpen op. Het Platform ziet ontwerpen als een activiteit die de brug kan zijn tussen onderzoek en vermarkting (naar de markt brengen) van kennis, of beter gezegd: ontwerpen kan gezien worden als een brug tussen onderzoek en valorisatie.

Lopende en afgeronde activiteiten Een van de belangrijkste onderwerpen voor het platform is de waardering en beoordeling van het ontwerpen. Het platform heeft en blijft aandacht houden voor de interne en landelijke discussie over de beoordeling van kwaliteit van ontwerpen. Intern onderhoudt het platform contacten met de BTA, en adviseert over de wijze waarop ontwerpen ingebracht zou kunnen worden in het TU allocatiemodel. Verder levert het platform input voor de nota ‘kwaliteitsbeoordeling ontwerp en construerende disciplines’ (3TU verband). In 2008 is het eerste TU Delft Designboek voltooid: “A Room with a View’. De interviews met ontwerpers vanuit alle faculteiten van de TU Delft geven een goed zicht op de samenhang binnen de technische wetenschappen tussen fundamentele wetenschappen, ontwerpen en constructie. Ook in 2008 verscheen het tweede boek Delft Science in Design, eveneens een representatief boek over de ontwerpactiviteiten aan de TU Delft. Hierin zijn de

keynotes opgenomen van de sprekers op het Congres Delft Science in Design in april 2007. Voor dit congres was in het bijzonder het MKB uitgenodigd en was de voorzitter van het MKB, Loek Hermans, een van de sprekers. De Interfacultaire Multidisciplinaire Minor Ontwerpen waartoe het platform het initiatief heeft genomen, is in 2 studiejaren als pilot aangeboden. Daarmee was deze minor een voorloper op de vele andere minoren die de TU Delft vanaf studiejaar 2007/2008 aanbiedt. Door het lage aantal aanmeldingen, en het ontbreken van spreiding van ingeschreven studenten over de opleidingen, is besloten het studiejaar 2008/2009 te gebruiken om te evalueren en te bekijken welke mogelijke andere ontwerpende minoren aangeboden kunnen worden. Het Platform Ontwerpen stelt voor vanaf 2009 de minor weer aan te bieden, nadat een aantal organisatorische en publicitaire aspecten is verbeterd. De studenten die in de 2 pilots de minor gevolgd hebben, waren enthousiast over het werken met studenten uit andere “ontwerpculturen” in een authentieke ontwerpsituatie.

Toekomstige activiteiten In 2008 heeft het Platform zich beraden over toekomstige belangrijke onderwerpen. Tevens heeft het College van Bestuur uitgesproken het platform actiever te willen betrekken bij de lopende discussies over de positie van Design & Engineering. Naar verwachting zal het takkenpakket van het platform in het eerste kwartaal van 2009 bekend zijn.

Roel Blesgraaf wint met onderzoek naar Jatropha plant, Prijsvraag Duurzame Ontwikkeling Welke impact heeft de productie van de Jatropha plant op het milieu in Tanzania? Roel Blesgraaf, MSc student (CiTG), heeft dit onderzocht. De Jatropha plant groeit in droge gebieden en wordt gebruikt bij het vervaardigen van bio-diesel, zeep en medicijnen. De jury over de prijswinnaar: Het heeft alle drie de P’s voor Planet, people en prosperity in zich; het onderzoek sluit aan bij eerder onderzoek en zowel de lokale behoefte als de betrokkenheid van het bedrijfsleven is duidelijk zichtbaar gemaakt. De winnaar heeft een interessant probleem aangesneden vanwege de spanning tussen ontwikkeling van het Afrikaanse platteland en de mogelijk negatieve consequenties. De winnaar stelt heldere en sturende duurzaamheidscriteria op. Kortom een prachtig voorstel en onderzoek waar de jury zeer van onder de indruk is. Op 1 september 2008 heeft de Rector Magnificus, prof. dr. J.T. Fokkema, Roel Blesgraaf uitgeroepen tot winnaar van de prijsvraag Duurzame Ontwikkeling en een cheque van €10.000 overhandigd.



13-07-2009 13:48:18

4 | Onderzoek 4.8

Platform duurzame Ontwikkeling Het platform duurzame ontwikkeling van de TU Delft heeft zich afgelopen jaar ingezet voor integratie van duurzame ontwikkeling in de plannen van de Delft Research Initiatives en het zichtbaar maken van duurzame ontwikkeling op de campus. Nu duurzame ontwikkeling is geïntegreerd in het onderwijs wil het platform duurzame ontwikkeling meer integreren in de zichtbare activiteiten van de TU Delft. De TU Delft zal de komende jaren vaak in de spotlight zal komen door de activiteiten van de Delft Research Initiatives. Het platform heeft zich als klankbord opgesteld om de integratie van duurzame ontwikkeling in de plannen van de DRI’s meer vorm te geven. Het is de bedoeling dat een deel van de activiteiten van de DRI’s zal worden vertaald naar projecten op de campus die direct of indirect bijdragen aan de verduurzaming hiervan. In lijn hiermee is nu de minor ‘Sustainable Future Campus’ vorm gegeven, die in september zal gaan draaien. Het komende jaar zal het platform zich meer inzetten om de verschillende activiteiten die kunnen bijdragen aan de verduurzaming van de campus goed op elkaar af te stemmen en het duurzame imago van de TU te versterken. Hierbij kan ook KISSZ, het regionale netwerk “Kennis in Synergie voor een Sustainable Zuid-Holland”, waarvan de TU Delft deel uitmaakt, een belangrijke rol spelen.



13-07-2009 13:48:18

5. Kennisvalorisatie


13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie Benutting van eenmaal ontwikkelde wetenschappelijke kennis is essentieel om aan de oplossing van grote duurzaamheidvraagstukken bij te dragen. Technische universiteiten spelen op dit gebied een belangrijke rol. Daar immers wordt gewerkt aan de technologische doorbraken die nodig zijn om de problemen op gebieden als energie, leefomgeving, infrastructuur en gezondheid het hoofd te bieden. Daarnaast is de toepassing van wetenschappelijke kennis een voorwaarde voor duurzame economische groei. Sinds 2004 worden universiteiten geacht naast de kerntaken onderwijs en onderzoek een derde kerntaak uit te voeren: kennisvalorisatie. Voor de TU Delft is kennisvalorisatie, zoals bij de meeste universiteiten, uiteraard geen nieuw fenomeen. Wel is vanaf 2004 begonnen aan een meer centrale coördinatie en het ondersteunen van activiteiten op dit gebied. In 2006 heeft het College van Bestuur een aantal doelstellingen bepaald die in 2010 gerealiseerd moeten zijn. Ook in 2008 is hard gewerkt om die doelstellingen te realiseren.

universiteiten niet toereikend. Daarnaast is gebleken dat een universiteit via een detacherings-bv efficiënter met haar financiële middelen kan omgaan. Om bovengenoemde medewerkers te kunnen inzetten en de mogelijkheden te verruimen om ook andere medewerkers in te kunnen huren, heeft het College van Bestuur in 2008 goedkeuring gegeven aan de oprichting van FlexDelft BV. Deze BV komt onder de TU Delft Holding Delft Enterprise te hangen. 5.2

Valorisatieagenda In opdracht van de interdepartementale programmadirectie “Kennis en Innovatie” en het Innovatieplatform is Prof. Marco Waas (portefeuillehouder kennisvalorisatie TU Delft) begin 2008 gestart met een breed samengestelde projectgroep. In deze projectgroep namen onder andere ambtenaren van de ministeries OC&W en EZ deel. De bedoeling van de projectgroep was om tot concrete prestatieafspraken voor valorisatie te komen. Dit heeft ondermeer geleid tot de valorisatieagenda. Tijdens de Innovatieproeftuin 2020, een mani festatie georganiseerd door het Innovatieplatform op 3 december, hebben vier ministeries, verschillende kennisinstellingen en het bedrijfs leven 4, de valorisatieagenda ondertekend.

5.1

Organisatie De ambitie van de TU Delft is om meer publiekprivate consortia te gaan coördineren. Daarvoor zullen projectleiders aangetrokken moeten worden die in staat zijn meer dan één consortium te leiden; dit zal veelal gebeuren met tijdelijke contracten. Mede daarom zijn dergelijke projectleiders duurder en zijn de mogelijkheden binnen de CAO van de Nederlandse

4

De valorisatieagenda is getekend door de ministeries van EZ, OC&W, LNW, en VWS, door de kennisinstellingen VSNU, HBO-Raad, NFU, TNO,NWO, KNAW en GTI’s en vanuit het bedrijfsleven door VNO/NCW en MKB Nederland

Spin-off ReSteel gefinancierd door investeerder Icos Capital Cleantech investeerder Icos Capital heeft een belang verworven in ReSteel, een bedrijf dat een aan de TU Delft ontwikkelde recyclingtechnologie voor waardevolle metalen in de markt zet. Met de investeringen wil ReSteel de technologie op de Europese markt introduceren. De technologie is ontwikkeld door de sectie Materials & Environment bij de Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen. Met de ReSteel-technologie kunnen koperhoudende componenten, zoals spoelen en ankers, uit staalschroot gehaald worden. Staal kan op twee manieren worden geproduceerd: door het reduceren van ijzererts, ofwel door het hersmelten van staalschroot. Het lastige daarvan is dat er in het schroot – dat afkomstig is van bijvoorbeeld autowrakken of afgedankte huishoudelijke apparaten – koper aanwezig is en dat degradeert de staaleigenschappen. Stalen platen kunnen door de aanwezigheid van koper bijvoorbeeld een ‘sinaasappelhuid’ ontwikkelen. De ReSteel-technologie brengt met behulp van een lopende band en een magneet het koper in het staal omlaag tot minder dan 0,1%. De commerciële kansen voor ReSteel zijn groot. Johan Smit, chairman van ReSteel: “De vraag naar deze nieuwe technologie is enorm. De industrie wacht er al zo’n 50 jaar op.” De kwaliteit van het gerecyclede staal is met deze technologie namelijk gegarandeerd. Bij handmatige selectie is dat niet het geval. Een bijkomend voordeel is dat er koper beschikbaar komt dat zelf ook weer gerecycled kan worden.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie In deze agenda staat welke volgende stappen zij zullen nemen om kennisvalorisatie in Nederland verder te stimuleren en te professionaliseren. Het doel is dat de Nederlandse overheid substantieel financieel bijdraagt aan de verdere professionalisering van kennisvalorisatie en daarmee aan de versterking van de Nederlandse kenniseconomie. 5.3

Intellectueel Eigendom De basis voor kennisvalorisatie is uiteraard de kennis zelf. Deze kan pas verhandeld worden op het moment dat je haar bezit. Voor investeerders is het alleenrecht om deze kennis te exploiteren vaak een noodzakelijke voorwaarde om geld te steken in vervolgonderzoek en commercialisering. Juridisch wordt dit bezit van kennis geregeld via Intellectueel Eigendoms recht, meer specifiek door het aanvragen van een octrooi of van een modelrecht. Het beleid op Intellectueel Eigendom bij de TU Delft is gericht op het gebruik van vindingen en (nieuwe) technologieën. Daarom wil de TU Delft intellectueel eigendom vastleggen zodat aan geïnteresseerde marktpartijen van industrie tot starters exploitatierechten gegund kunnen worden. Een goed octrooibeleid, inclusief registratie, beheer en business development, vormt op deze manier de basis voor het gebruik van nieuwe kennis door voornamelijk bedrijven, van startende ondernemers tot het midden- en kleinbedrijf en multinationals.

In 2007 heeft de TU Delft het octrooibeheer geprofessionaliseerd en is voor de commercialisering van intellectueel eigendom een gestructureerd proces in gang gezet. De beheersmatige professionalisering heeft geresulteerd in de invoering van een Intellectual Property Management Systeem (IPMS) in februari 2008. Door dit systeem is het nu mogelijk managementinformatie over de octrooiportefeuille te genereren. Het gaat hierbij om gegevens over de bestaande portefeuille plus de gegevens over de momenteel 35 nieuwe aanvragen per jaar. In 2010 zal het managementsysteem het ook mogelijk maken een totaaloverzicht te genereren van alle op naam van derden gevestigde octrooien (ongeveer 75 per jaar) van technologieën die uitgevonden zijn door medewerkers van de TU Delft.

Octrooiportefeuille ‘Octrooifamilies’ zijn een mix van alle octrooiaanvragen in hun verschillende stadia, dat wil zeggen van “net aangevraagd” via “levend in vele landen” tot “teruggebracht tot alleen het Nederlandse octrooi”. In 2008 had de TU Delft 180 octrooifamilies in portefeuille. Dit komt neer op ongeveer 1100 octrooien in de verschillende vestigingslanden. In 2008 zijn er 72 nieuwe vindingen aangemeld bij het Valorisation Centre, waarvan er op 35 octrooi is aangevraagd.

Licentie laptopaccessoire verkocht Bram de Zwart, masterstudent Industrieel Ontwerpen, heeft tijdens een studieverblijf in Milaan een laptopaccessoire ontworpen dat door een Nederlands bedrijf op de markt gebracht zal worden. De ‘ComputerCouch’ is een soort matje met drie toepassingen: het plaatst de laptop in juiste werkstand (ergonomisch), het koelt tijdens gebruik en beschermt tijdens vervoer. Dit 3-in-1-concept is uniek. Met een business developer van het Valorisation Centre heeft Bram diverse mogelijke partners gesproken om het product in de markt te zetten en uiteindelijk is de keuze gevallen op het Nederlandse bedrijf Bakker & Elkhuizen Ergonomie. Met het bedrijf is nu een contract afgesloten: Bakker & Elkhuizen Ergonomie heeft het exclusieve recht om het product te ontwikkelen en te verkopen. Sorpresa, het bedrijfje van Bram (opgericht i.s.m. het Valorisation Centre), is de eigenaar van het ontwerp.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie 5.4

Ondernemerschap en starters ‘De TU Delft wil initiatieven bundelen in het Delft Centre for Entrepreneurship dat erop gericht is studenten meer in aanraking te laten komen met het ondernemerschap om daardoor meer technostarters te krijgen.’ De TU Delft ziet het als haar taak haar studenten en medewerkers de gelegenheid te geven zelf kennis te vermarkten door ondernemerschapsonderwijs aan te bieden en starters te ondersteunen. De TU Delft wil vooral kansen bieden aan starters die de potentie hebben met de universiteit een structurele relatie op te bouwen. Op dit moment is op de TU Delft een tweetal onderdelen werkzaam in de ‘ondernemerschapsfunnel’: het Delft Center for Entrepreneurship biedt ondernemerschapsonderwijs en verricht onderzoek naar ondernemerschap en de stichting YES!Delft levert ondersteuning aan starters.

Delft Centre for Entrepreneurship (DCE) In 2008 is door het DCE een groot aantal activiteiten in gang gezet, waaronder: • De opzet van twee minors over ondernemerschap, te weten Technology Based Entrepreneurship en International Entrepreneurship & Development. De eerste minor is bedoeld voor ondernemende

studenten die overwegen een eigen bedrijf te starten. De tweede minor richt zich op studenten die geïnteresseerd zijn in ondernemende activiteiten in ontwikkelingslanden. De twee minoren behoren tot de meest populaire minors van de TU Delft; • Het bevorderen van deelname van studenten aan internationale projecten op het gebied van duurzaam ondernemen, waaronder GhanaMoves, IndiaMoves en de Hybrid TukTuk challenge. Het DCE heeft een coördinator voor deze projecten op het gebied van International Entrepreneurship and Development. Via deze coördinator lopen momenteel 12 tot 15 projecten. Het jongste project heeft op duurzame dinsdag een prijs gewonnen voor het meest bijzondere drinkwater initiatief; • De aantekening ondernemerschap in de masterfase. Diverse faculteiten hebben ervoor gekozen om gericht aandacht te besteden aan ondernemerschap en doen dit door het beroepsprofiel “ondernemer” op te nemen voor een aantal van haar opleidingen. Het is de bedoeling dat studenten die zich hebben gespecialiseerd op het gebied van ondernemerschap een aantekening “ondernemerschap” op hun diploma ontvangen. Hierover zijn afspraken gemaakt op het niveau van het College van Bestuur, de gezamenlijke onderwijsdirecteuren en opleidingsdirecteuren; • De Academic Business Club Delft (ABC Delft) die op 5 maart 2008 officieel van start is gegaan.

Peter Rem grote winnaar van de finale Delft Entrepreneurial Scientist Award 2008 In oktober 2008 is dr. Peter Rem, uit 12 finalisten, verkozen tot de meest ondernemende wetenschapper van de TU Delft. De jury, bestaande uit Rector Magnificus Jacob Fokkema, Paul Althuis (directeur Valorisation Centre) en Marco Waas (decaan faculteit 3mE & portefeuillehouder Kennisvalorisatie van de TU Delft), roemde de maatschappelijke en economische impact van Rems vernieuwende afvalscheidingstechnieken. “Hij weet op een concrete manier de markt te betreden, waarbij hij zijn patenten actief inzet in samenwerking met het bedrijfsleven en zodoende nieuwe spin-offs creëert.” Naast de titel van meest ondernemende wetenschapper van de TU Delft, heeft Rem ook een valorisatiebonus ontvangen van € 40.000. Deze bonus is bedoeld voor het verder stimuleren van ondernemerschap binnen de vakgroep, en kan bijvoorbeeld worden besteed aan de bouw van een prototype of verder onderzoek van een valoriseerbaar idee. De Delft Entrepreneurial Scientist Award is een initiatief van prof.ir. Adriaan Beukers (L&R). Beukers is in 2006 uitgeroepen tot meest ondernemende wetenschapper van Nederland en zet zich actief in om ook binnen de TU Delft kennisvalorisatie en ondernemerschap op de kaart te zetten. TU Delft Valorisation Centre en YES!Delft zijn de organisatoren van dit project.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie ABC Delft waarborgt de continuïteit van alle initiatieven in Delft en omstreken op het gebied van onder nemerschap. Dit doet ze door ondernemende studenten en afgestudeerden op diverse evenementen bij elkaar te brengen en een interactie teweeg te brengen tussen deze ondernemende individuen door middel van het delen van een netwerk, kennis en praktijkervaring; • De deelname aan de “ABN AMRO Summerschool Ondernemen”. Van 7 tot 11 juli heeft de ABN AMRO bank in samenwerking met 14 onderwijsinstellingen voor studenten de “ABN AMRO Summerschool Ondernemerschap” georganiseerd. Een intensieve week met bezoeken aan diverse locaties, lezingen, en het schrijven van de businessplannen;

• Samen met de faculteit Techniek, Bestuur en Management zijn vijf promotieplaatsen gecreëerd die de basis vormen voor een samenhangend, multidisciplinair onderzoeksprogramma.

Nederlands centrum voor ondernemerschap van start Op 12 november 2008 is in de Cruise Terminal in Rotterdam het “Holland Program on Entrepreneurship” (HOPE) op feestelijke wijze gepresenteerd. De TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Leiden werken in HOPE aan ondernemerschap en ondernemendheid van meer dan 50.000 studenten. De komende vier jaar worden nieuwe onderwijsprogramma’s, starterfaciliteiten en diverse

Hybrid Tuktuk project Het Delft Centre for Entrepreneurship zet zich onder andere in om studentenprojecten op het gebied van duurzaam ondernemen te stimuleren en te coachen. Zo is onlangs het Hybrid Tuktuk project gestart. De tuktuk is een klein voertuig dat in verschillende landen als openbaar vervoer/taxiservice wordt gebruikt. Dit vanuit Stichting ENVIU geïnitieerde project is opgepakt door een groep enthousiaste studenten van de TU Delft. De studenten werken aan een “upgrade kit” om de bestaande tuktuks in India minder brandstof te laten verbruiken. Dit heeft niet alleen positieve gevolgen voor het milieu, maar ook voor de tuktuk bestuurders die nu een groot deel van hun inkomsten kwijt zijn aan brandstof. Naast de technische uitwerking van het project wordt ook aan het business model gewerkt zodat het idee uiteindelijk ook werkelijk in de praktijk kan worden gebracht. Naast het team van de TU Delft doen ook teams van andere onderwijsinstellingen mee aan het project. In 2009 zal gekeken worden welk team de beste resultaten heeft geboekt, zowel op technologisch gebied als op de vormgeving van het businessplan.

Start verkoop producten studenten TU Delft De organisatie BlueDot is in mei 2008 gestart met de officiële verkoop van producten die ontworpen en gemaakt zijn door studenten van de TU Delft. De producten zijn de koop bij de TU Shop, in de Aula van de TU Delft. De producten zijn tevens in de webshop van de TU Shop verkrijgbaar. BlueDot is een door studenten opgerichte stichting met het doel getalenteerde studenten van de TU Delft te helpen met het op de markt brengen van hun producten. Delftse studenten ontwerpen tijdens hun studie producten waar na beoordeling vaak niets meer mee gebeurt, ondanks dat ze veel potentie hebben. BlueDot motiveert deze studenten om de kennis die ze hebben opgedaan tijdens hun studie te gebruiken bij de ontwikkeling van een eigen product. Door productie- en verkoopkanalen beschikbaar te stellen, geeft BlueDot deze studenten de kans hun product daadwerkelijk op de markt te brengen.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie activiteiten gerealiseerd om studenten, universiteitsmedewerkers en alumni uit te dagen te gaan ondernemen. In het kader van HOPE zijn er afspraken gemaakt over het uitwisselen van studenten en docenten op bacheloren masterniveau, teneinde de ambitie van de Colleges van Bestuur van genoemde universiteiten te realiseren om administratieve belemmeringen voor uitwisseling weg te nemen. De universiteiten hebben drie miljoen euro voor HOPE ontvangen van het subsidieprogramma ‘Leren Ondernemen’. Het programma is een initiatief van de Ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het heeft als doel het ondernemerschap in Nederland te stimuleren door hier meer aandacht voor te creëren in het onderwijs.

impact van dr. Rems vernieuwende afvalscheidingstechnieken. “Hij weet op een concrete manier de markt te betreden, waarbij hij zijn patenten actief inzet in samenwerking met het bedrijfsleven en zodoende nieuwe spin-offs creëert.” De Delft Entrepreneurial Scientist Award is een initiatief van prof.ir. Adriaan Beukers. Beukers is in 2006 uitgeroepen tot meest ondernemende wetenschapper van Nederland en zet zich actief in om ook binnen de TU Delft kennisvalorisatie en ondernemerschap op de kaart te zetten. De incubator aan de Rotterdamseweg in Delft is het bruisende hart van de technostarters. Inmiddels ondersteunt YES!Delft 48 technostarters. De ondernemers hebben in 2008 wederom ruime aandacht van de pers en diverse prijzen ontvangen. YES!Delft heeft in mei 2008 de “High Tech Entrepreneurship Week” georganiseerd voor iedereen die geïnteresseerd is in ondernemen. Tijdens deze jaarlijkse terugkerende ondernemersweek worden allerlei inspirerende activiteiten georganiseerd, zoals de Rabobank Elevator Pitch Contest, het octrooienspel Patentopolis, en een 24 uur durende business game. 56

YES!Delft ‘De TU Delft wil via YES!Delft in 2010 40 technostarters per jaar ondersteunen’. De TU Delft wil dat hoogwaardig onderzoek zich vertaalt in geavanceerde bedrijvigheid rond de campus van de universiteit. Voor het opsporen en ontwikkelen hiervan is een structurele aanpak nodig. Dit gebeurt in samenwerking met marktpartijen: overheden, bedrijven en investeerders. De TU Delft wil vooral kansen bieden aan technostarters die de potentie hebben met de universiteit een structurele relatie op te bouwen. In samenwerking met de gemeente is YES!Delft (Young Entrepreneurs Society Delft) in 2008 weer succesvol geweest met het vragen van aandacht voor ondernemerschap en het ondersteunen van technostarters. YES!Delft helpt technostarters bij het nemen van de hobbels die zij tijdens het ondernemen tegenkomen.

5.5

Tweede en derde geldstroomsubsidies De TU Delft wil de komende jaren haar inkomsten uit tweede en derde geldstroomsubsidies vergroten, zodat de wetenschappers van de TU Delft meer middelen hebben voor baanbrekend onderzoek en meer van hun onderzoek wordt gevaloriseerd. Een toename van het aantal subsidietoekenningen betekent bovendien een positieve kwaliteitsbeoordeling van het onderzoek van de TU Delft.

Het intensieve awarenessbeleid is in 2008 verder uitgebreid. In 2008 heeft YES!Delft samen met het Valorisation Centre de Delft Entrepreneurial Scientist Award uitgereikt aan de meest ondernemende wetenschapper van de TU Delft, dr. Peter Rem. De jury roemde de maatschappelijke en economische

In 2008 heeft het Valorisation Centre een groot aantal activiteiten ondernomen om de kans op het binnenhalen van subsidies te vergroten. Enkele voorbeelden:

Evening Breeze5 en Backupagent6 in FEM Business Tech 25 Evening Breeze en softwarefabrikant Backupagent hebben een plek weten te bemachtigen in de FEM Business Tech 25. FEM Business, het zakenblad van Nederland, stelt jaarlijks een lijst samen van de meest veelbelovende 25 jonge techbedrijven die ‘met een briljant idee de bestaande markten opschudden’.

5

6

Evening Breeze is opgericht door twee afgestudeerde industrieel ontwerpers. Het bedrijf ontwikkelt een aircobed voor de toeristische sector in de tropen. Omdat alleen het bed wordt gekoeld, wordt per hotelkamer 60% energie bespaard. Backupagent is in 2004 opgericht door twee alumni van de TU Delft en een alumnus van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het bedrijf ontwikkelt technologische oplossingen voor het online bewaren van bedrijfsdata.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie • Op donderdag 17 januari hebben bijna 400 medewerkers van de TU Delft een door het Valorisation Centre georganiseerd subsidiecongres bezocht. Na de opening door rector magnificus Jacob Fokkema volgden drie prikkelende gastlezingen over de prestaties van de TU Delft in diverse subsidieregelingen van: – Willem Zwalve (directeur Innovatie & plaatsvervangend directeur SenterNovem); – Robert Jan Smits (directeur DG Onderzoek EU) en – Peter Nijkamp (voorzitter NWO) De belangrijkste conclusies zijn dat er mogelijkheden zijn voor de TU Delft om haar positie te verbeteren en dat subsidiemogelijkheden voor design & engineering gering zijn. Na het plenaire programma is in workshops dieper op de verschillende programma’s van subsidieverleners ingegaan. De hele dag hebben de deelnemers stands kunnen bezoeken van diverse subsidieverleners en -adviseurs, zoals het Octrooicentrum Nederland, SenterNovem, EG-Liaison, Eureka, NWO, STW, FOM en het TWA Netwerk; • Het Valorisation Centre is gestart met een trainingen cyclus voor wetenschappers en ondersteunend personeel die met onderzoeksprojecten te maken hebben. De trainingen helpen hen hun vaardigheden verder te ontwikkelen die nodig is voor het aanvragen van subsidies en uitvoeren van onderzoeksprojecten. In 2008 hebben 85 medewerkers aan deze trainingen deelgenomen; • In januari is de Leidraad Contractactiviteiten 2008 TU Delft uitgebracht. Deze leidraad is binnen de TU Delft hèt handboek bij het verkrijgen van een eenduidige werken benaderingswijze als het gaat om contractonderzoek en -onderwijs; • Op donderdag 14 april heeft een Delftse delegatie een bezoek gebracht aan de Europese Commissie in Brussel. Dit bezoek moet uiteindelijk bijdragen aan een groter aantal succesvolle inzendingen van voorstellen bij Europese subsidiepotten.

Subsidiecijfers Voor de geldstroom via SenterNovem is de TU Delft actief op de thema’s Informatie en Communicatietechnologie, Energietechnologie en Nano/Materiaaltechnologie. De TU Delft participeert in hoge mate in de programma’s IOP (Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma) en EOS (Energie Onderzoek Subsidie). Er is een lichte verbetering zichtbaar in de deelname in de Innovatieprogramma’s. In 2007 heeft de TU Delft 62 voorstellen ingediend. Daarvan zijn er 39 door SenterNovem goedgekeurd, met een totaalwaarde van 9,7 miljoen euro. In 2008 zijn tot nu toe 11 van de 25 door de TU Delft ingediende voorstellen goedgekeurd. Daar is een geldbedrag van 6,5 miljoen euro mee gemoeid. Op het moment van schrijven zijn nog niet alle calls uit 2008 afgerond. De verwachting is dan ook dat het aantal goedgekeurde projecten nog zal toenemen. In het Zevende Kaderprogramma (KP7) zijn tot nu toe 335 projecten ingediend waarin de TU Delft participeert. Daarvan staan 66 projecten op de zogenaamde mainlist, dat wil zeggen dat de contractonderhandeling voor deze projecten is gestart. Van 7 ervan is de TU Delft penvoerder. Verder staan er 19 projecten op de reservelijst. Deze projecten hebben kwalitatief goed gescoord, maar zijn voor eventuele financiële toewijzingen afhankelijk van het verloop van de contractonderhandelingen van de mainlist. Dit betekent een successcore van ongeveer 25%. Bij andere universiteiten ligt dit tussen de 10 en 20%. In 2007 heeft de TU Delft 204 voorstellen ingediend bij NWO, waarvan er 60 zijn toegekend voor een totale waarde van 25,5 miljoen euro. De successcore van voorstellen wisselt per NWO-gebied. Een punt van zorg is dat het slagingspercentage voor de gebieden STW en Chemische Wetenschappen en voor de Veni- en Vidisubsidie lager ligt dan het landelijke gemiddelde. Bij de gebieden Exact en Natuurkunde, de Vici-subsidie en de subsidie voor computer-

Ephicas wint ondernemersprijzen De broers Gandert en Hjalmar van Raemdonck, respectievelijk promovendus en alumnus van de TU Delft, ontwikkelen aerodynamische zijschorten voor opleggers van vrachtwagens, waarmee de lucht weerstand en dus het brandstofverbruik vermindert. In 2008 werd Ephicas uitgeroepen tot een van de drie winnaars van de New Venture ondernemingsplanwedstrijd, wonnen zij het Vlaamse BizIdee, en ontvingen zij de Fast Start Award bij Academic Enterprise Awards Europe, een Europese prijs voor ondernemende wetenschappers. Eind 2008 wisten zij ook nog eens een STW-Valorisation Grant te bemachtigen voor hun onderneming.



13-07-2009 13:48:18

5 | Kennisvalorisatie onderzoek liggen de successcores boven het landelijk gemiddelde. Op het moment van schrijven zijn de NWO-gegevens van 2008 nog niet vrijgegeven. 5.6

Strategische relatie met industrie en overheid De TU Delft wil een internationaal netwerk met grote technologiebedrijven en overheidsorganisaties opbouwen. Naast kortlopend onderzoek wil de TU Delft structurele samenwerkingsverbanden aangaan door met deze partijen meerjarenafspraken te maken over onderzoek, training, kennismanagement en het delen van faciliteiten. In 2008 heeft dat geleid tot de in hoofdstuk 2 vermelde samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam en de samenwerking met de Gemeente Rotterdam.

Energiebedrijf EoN Op 28 november is de eerste customer day voor EoN georganiseerd. 15 hoogleraren vanuit de TU Delft hebben met een 15-tal vertegenwoordigers vanuit EoN Benelux, Duitsland en Engeland gediscussieerd over op te zetten projecten op de gebieden carbon capture, biomass, fuel gas storage in deep aquifers en distributed generation and networks. Er is een duidelijke roadmap over de vervolgstappen afgesproken.

Philips Research Philips Research werkt vanuit drie thema’s, te weten healthcare, technology en lifestyle. Deze drie thema’s dienen de drie businesslijnen binnen Philips: Consumer Lifestyle, Health en Lighting. Eind mei heeft een eerste verkennende brainstormsessie plaatsgevonden tussen Philips Research en de TU Delft. Elf duo’s, bestaande uit een onderzoeker van Philips en de TU Delft, hebben een reeks van kansrijke en uitdagende onderzoeksideeën gegenereerd die passen binnen de drie thema’s. De ideeën zullen de komende tijd in kleine groepen verder uitgewerkt worden. In 2008 is een tweetal sessies met Philips Research georganiseerd met als doel het definiëren van een brede onderzoeksagenda voor beide partijen. 5.7

Midden- & kleinbedrijf (mkb) De TU Delft wil een sterkere brug slaan tussen kennisontwikkeling en de toepassing van kennis in het mkb. Het gaat dan voornamelijk om ondersteuning bij de vernieuwing van producten en diensten. De TU Delft levert op deze manier een actieve bijdrage om innovaties binnen het mkb – de ‘motor van de Nederlandse economie’ – mogelijk te blijven maken. Daarbij zal de TU Delft de kennismaking tussen het mkb en studenten als ‘young professionals’ stimuleren en via hun begeleiders,

docenten, onderzoekers de dialoog met deze bedrijven verdiepen en onderhouden. De volgende activiteiten zijn daartoe in 2008 ondernomen: • Mkb-ontbijtsessies: Deze bijeenkomsten bieden ondernemers inzicht in de laatste ontwikkelingen op diverse onderzoeksgebieden en op de toepassingsmogelijkheden in de praktijk. Iedere sessie staat in het teken van een actueel thema. Interactie staat centraal tijdens deze sessies, dus er is steeds ruime gelegenheid voor ondernemers om vragen te stellen. In 2008 is er een drietal ontbijtsessies georganiseerd, en vanwege het succes zal ook in 2009 een reeks sessies georganiseerd worden; • Business-to-Science-Portal: de Universiteit Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum, de TU Delft, het Erasmus Medisch Centrum en TNO hebben een gezamenlijk loket opgezet voor kennisvragen van bedrijven in Zuid-Holland. Het Business-to-Science-Portal (www.b2sp.nl) is vooral gericht op het midden- en kleinbedrijf in de life sciences en de medische technologie. Het portal heeft 1,5 miljoen euro gekregen uit de pot van Pieken in de Delta. De Provincie ZuidHolland en de gemeenten Delft en Leiden zijn cofinanciers van dit project. De kennisinstellingen zelf dragen daarnaast bij in menskracht en middelen. Het project vergt een totale investering van 2,1 miljoen euro. Voor bedrijven die op zoek zijn naar specifieke kennis wordt na een persoonlijke intake door een vraagscout gezocht naar de juiste wetenschapper binnen de vijf aangesloten kennisinstellingen. De vraagscout trekt dit proces voor de ondernemer en blijft erop toezien dat de vraag van de ondernemer in het contact centraal blijft staan. In Nederland is dit een nieuwe aanpak. In Groot-Brittannië, bijvoorbeeld in Edinburgh en Oxford, bestaat deze manier al langer en is zeer succesvol gebleken; • Website voor mkb: In 2008 is een speciale website voor het mkb ontwikkeld, het zogenaamde mkbportal. Deze website is voor het mkb de toegangspoort tot de kennis van de TU Delft, en moet de mkb-er helpen zijn/ haar weg te vinden binnen de universiteit. Ook bestaat er de mogelijkheid tot het invullen van een online vragenformulier. De vragen komen terecht bij het Valorisation Centre, die deze verspreidt binnen de TU Delft. Het Valorisation Centre draagt de zorg voor de beantwoording of verwijzing naar een organisatie die wellicht het gevraagde kan beantwoorden. 5.8

Life Long Learning De TU Delft wil zich met Delft TopTech positioneren als aanbieder van hoogwaardige kennis. Post-initieel onderwijs bij de TU Delft vormt een onderdeel van de brede valorisatieagenda. In dit kader wordt onder meer het middenkader van bedrijfsleven en overheid getraind tot het executive master niveau. Een andere



13-07-2009 13:48:19

5 | Kennisvalorisatie ontwikkeling is het leertraject op maat, een zogenaamde “in company”-aanpak. Voor de programma’s van Delft TopTech wordt gebruik gemaakt van expertise van zowel binnen als buiten de TU Delft. Steeds meer bedrijven en overheden sturen medewerkers naar de masteropleidingen en nodigen Delft TopTech uit om een op maat gesneden traject op te zetten.

Nieuwe Masteropleidingen In 2008 heeft Delft TopTech twee nieuwe masteropleidingen ontwikkeld: Design for Retail en Industrial Ecology. Industrial Ecology In een tijd waar de druk op een schone leefomgeving steeds groter en water en energie steeds schaarser worden, zoeken steeds meer bedrijven en overheden naar mogelijkheden om op een duurzame wijze economische groei te bewerkstelligen. Dit is mogelijk door op een nieuwe manier te kijken naar de inrichting van bedrijfsprocessen in hun omgeving, een aanpak die wel wordt omschreven als Industrial Ecology. Delft TopTech biedt een postdoctorale masteropleiding Industrial Ecology aan. Design for Retail De executive Master in Design for Retail is een uitgelezen kans om de knowhow achter retailsucces en de leiderschapsvaardigheden die daarvoor nodig zijn te verwerven. De in alle opzichten I internationale opleiding is de eerste in zijn soort waarbij het designdenken het uitgangspunt vormt voor retailstrategieën.



13-07-2009 13:48:19

5 | Kennisvalorisatie



13-07-2009 13:48:19

6. Organisatie


13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie 6.1

Bestuurlijke en Juridische Zaken

Benoemingen 2008 Leo Kouwenhoven benoemd tot Universiteitshoogleraar Hij is volgens het College van Bestuur een boegbeeld binnen de TU Delft, prof.dr.ir. Leo Kouwenhoven (1963). De TU heeft hem daarom in februari benoemd tot Universiteitshoogleraar. Met Hans Mooij en Cees Dekker zijn daarmee nu drie Universiteits hoogleraren aan de TU Delft verbonden. Alleen professoren met uit zonderlijke verdiensten binnen de universiteit komen voor deze functie in aanmerking. Kouwenhoven is als hoogleraar Quantum Transport verbonden aan het Kavli Instituut voor Nanowetenschappen. Hij is een wereldleider op het gebied van elektronische eigenschappen van nanostructuren. In 2007 won hij de NWO- Spinozapremie, de Nederlandse versie van de Nobelprijs.

Theo Toonen

aandachtsveld van hem. Recentelijk is hij vooral ook actief op het terrein van de mobiliteit en interne en externe bereikbaarheid van de Randstad.

Prof. ir. H. Beunderman MBA nieuwe conrector Prof. ir. H. Beunderman is per 1 maart 2008 benoemd tot conrector. Hij volgt prof. dr. G.J. Olsder op die sinds september 1999 deze functie heeft bekleed. Professor Beunderman was van november 1998 tot 1 januari 2006 decaan van de faculteit Bouwkunde en tot 1 maart 2008 directeur van de voormalige directie Bestuurlijke en Management Ondersteuning.

Managementcontracten In het verlengde van de bilaterale overleggen tussen het College van Bestuur en de afzonderlijke faculteiten gedurende december 2007 en januari 2008 zijn nu de Managementcontracten voor 2008 opgesteld. Hierin heeft het CvB de recente facultaire meerjarenplannen 2008-2011 als referentiekader vastgesteld voor de verdere facultaire beleidsontwikkeling en implementatie. Het CvB heeft de decanen ook opgeroepen om terughoudend te zijn in extra investeringen met het oog op het verslechterde financiële meerjarenperspectief voor de TU Delft. De kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen voor 2008 zoals uitgesproken door de decanen, zijn expliciet geformaliseerd in het managementcontract. In het voorjaar van 2009 zal het CvB in de review- en appraisal-gesprekken met de decanen terugblikken op de doelstellingen en resultaten van 2008.

Evaluatie organisatie ondersteunende diensten

Prof. dr. Theo Toonen nieuwe decaan Faculteit Techniek, Bestuur en Management Prof. dr. Th.A.J. Toonen is per 1 maart 2008 decaan van de Faculteit Techniek, Bestuur en Management (TBM) van de TU Delft. Prof. Toonen was tot dat moment decaan van de Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de Universiteit Leiden welke functie hij sinds 2003 heeft bekleed. Sinds 1990 is hij hoogleraar Bestuurskunde aan diezelfde universiteit. Na zijn cum laude afstuderen in de politicologie aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen is prof. Toonen in 1987 gepromoveerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Vervolgens heeft hij verschillende wetenschappelijke posities vervuld aan Nederlandse en buitenlandse universiteiten. Prof. Toonen heeft een indrukwekkende lijst wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan en heeft veel bestuurlijke functies vervuld. Op dit moment is hij lid van de Adviescommissie Water, de Raad voor Verkeer en Waterstaat en het bestuur van Stichting Stimulansz. Onderwerpen waarmee Toonen zich in zijn Leidse tijd heeft beziggehouden zijn onder meer Europa, de Europese kenniseconomie en de internationaal vergelijkende bestuurskunde. De Randstad als metropool is al sinds begin jaren negentig een

In 2005 is besloten tot een grote reorganisatie die moest leiden tot minder overheadkosten en meer geld voor onderzoek en onderwijs. Tegelijkertijd zou een meer centrale organisatiestructuur de kwaliteit van de dienstverlening moeten verbeteren. In maart 2008 is een Projectgroep ingesteld om de evaluatie van de reorganisatie vorm te geven. Het College van Bestuur heeft daarbij aangegeven dat ‘de evaluatie eerst en vooral zal dienen als een onderzoek naar de kwaliteit van dienstverlening van de ondersteunende organisatie’. Gesteld wordt dat met het benoemen van mogelijkheden tot verbetering en het doen van aanbevelingen tot realisatie daarvan, deze evaluatie kan bijdragen aan de vervolmaking van het organisatiemodel. Voor deze evaluatie is een projectgroep ingesteld met vertegenwoordigers van het wetenschappelijk personeel (WP) en ondersteunend en beheerspersoneel (OBP) onder leiding van Ir. J.E.J. (Joris) van Bergen, voormalig lid CvB Universiteit Leiden en CvB TU Eindhoven. In de aanpak van de Projectgroep zijn de volgende elementen van belang: • Focus op het inventariseren van problemen en van suggesties ter verbetering; • Interactie tijdens het evaluatieproces met de bestuurders, decanen en directeuren over de bevindingen en aanbevelingen ter toetsing en voorbereiding op een verbeterprogramma als



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie vervolg. Ook de contacten met vertegenwoordigers van de Ondernemingsraad en Studentenraad evenals met het Secretaressendomein pasten hier in. Op verzoek van het College van Bestuur en de Ondernemingsraad wordt in januari 2009 een enquête gehouden over de ervaring met dienstverlening en suggesties voor verbetering. In 2009 zal het verslag van de Projectgroep verschijnen. Onderstaande grafiek geeft de ontwikkelingen in de WP-OBP-verhouding over de laatste acht jaar weer. 60%

55% 50%

45% 40%

35% 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Juridische Zaken Oprichting holding en andere rechtspersonen De oprichting van een holding is van belang om de ambities van de TU Delft op het gebied van kennis valorisatie verder vorm te geven. De Holding dient als kapstok voor een aantal activiteiten, waarbij het College van Bestuur per activiteit zal besluiten of deze al dan niet onder de holding gebracht zullen worden. De bestaande Delft Enterprises BV is hiertoe omgebouwd door wijziging van de statuten per 29 juli 2008. Gelijktijdig zijn de commissarissen van de vennootschap benoemd en vervolgens het bestuur. De eerste activiteiten zijn dit kalenderjaar verricht en een enkele rechtspersoon is onder het regime van de holding gebracht. De verdere implementatie van de holding zal door het Valorisation Centre geschieden. Daarnaast is JZ betrokken bij de oprichting van rechtspersonen die geen relatie met de holding hebben en is de lijst verbonden partijen en grote samenwerkingsverbanden geactualiseerd.

Juridische werkzaamheden rond de brand bij Bouwkunde In de weken na de brand bij Bouwkunde zijn juridische adviezen gegeven over de gevolgen van de brand, o.a. op het gebied van aansprakelijkheid.

WP OBP

166ste Dies Natalis Op vrijdag 11 januari 2008 heeft de TU Delft haar 166 ste Dies Natalis gevierd. Het thema van de viering was ‘De universiteit van morgen’. Tijdens de bijeenkomst heeft diesredenaar prof.dr.ir. Inald Lagendijk, hoogleraar aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica, zijn toeschouwers bijna letterlijk meegenomen naar de toekomst. De diesviering stond in het licht van het afscheid van collegevoorzitter ir. Hans van Luijk. De uitdagingen die technische universiteiten in de 21ste eeuw wachten, zijn geschetst door dr. Charles Vest, voorzitter van de National Academy of Engineering in de VS en voormalig voorzitter van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Als voorzitter van MIT (1990 – 2004), heeft hij nieuwe organisatievormen verkend om zijn universiteit voor te bereiden op nieuwe ontwikkelingen in het onderzoek en onderwijs. Ook heeft hij onderzoeken onderwijsprogramma’s een sterkere internationale dimensie gegeven en de banden met de industrie versterkt. Prof.dr.ir. Inald Lagendijk, hoogleraar aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de TU Delft, heeft het ontstaan van de virtuele universiteit geschetst als resultaat van het toenemend gebruik van informatieen communicatietechnologie. De virtuele wereld is echter niet de werkelijke wereld: personen en gegevens kunnen zich anders voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. De betrouwbaarheid is in de virtualiteit moeilijk te controleren. In de op virtuele kennis gebaseerde economie kan het ontbreken van betrouwbaarheid hinderlijk zijn. In zijn diesrede Get Real! Reflections on Trustworthy Virtuality heeft Lagendijk de zaal laten ervaren hoe werkelijkheid en virtualiteit in elkaar kunnen vervloeien. Hoe betrouwbaar is de virtuele wereld en de universiteit die daar deel van uitmaakt? Wat is de rol van de technische universiteit bij het waarborgen van die betrouwbaarheid?



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie Vervolgens is de afwikkeling van de schade met de verzekeraars juridisch begeleid. Naar aanleiding van de brand is bij het College van Bestuur de vraag gerezen of en, zo ja, in welke mate de TU Delft voldeed aan de voor haar geldende weten regelgeving. Met het onderzoek wordt beoogd om nu en in de toekomst te voldoen aan weten regelgeving en procedures afdoende te borgen. Dit interne rapport is aan het einde van het kalenderjaar aan het College van Bestuur uitgebracht.

Regelingen De Regeling afstudeersteun studenten (Ras) is gewijzigd met instemming van de Studentenraad. Het wijzigingsvoorstel is in samenwerking met de directie O&S tot stand gekomen. De belangrijkste wijzigingen zijn: • studenten kunnen in aanmerking komen voor financiële ondersteuning bij deelname aan universiteitsbrede projecten die de goede naam van de TU Delft ten goede komen; • financiële ondersteuning voor buitenlandse studenten in geval van bestuursactiviteiten; • de regeling is op onderdelen (juridisch) verbeterd, o.a. verplichte verslaglegging na afloop van bestuursactiviteiten. Het Studentenstatuut is geactualiseerd voor 20082009. Daarin is ook de gewijzigde Ras opgenomen. Voorts is de Faciliteitenregeling studentenorganisaties TU Delft tot stand gekomen, bedoeld om de vergoeding van erkende studentenorganisaties voor zaken als huur en bureaukosten te stroomlijnen, alsmede om initiatieven van nieuwe studentenorganisaties met vernieuwende activiteiten te ondersteunen. In samenwerking met de directie P&O zijn de volgende rechtspositionele regelingen tot stand gekomen: de Regeling resultaat- en ontwikkelingscyclus werknemers TU Delft 2009 (wijziging van de bestaande regeling R&O-cyclus) en de Regeling Dienstkleding TU Delft. Tot slot is de Mandaatregeling TU Delft 2007 en het Promotiereglement van het College voor Promoties TU Delft op enkele punten gewijzigd.

Categorie

Gegrond

Ongegrond

CBE (student)

2

1

Student

3

14

Ontslag (werknemer) Fuwa (werknemer) Overig (werknemer)

2

Niet-ontvankelijk

Bezwaar- en beroepschriften Studenten en werknemers van de TU Delft hebben de mogelijkheid om bezwaar of beroep aan te tekenen tegen besluiten van de TU Delft. Op bezwaarschriften wordt, na advies van de Centrale Commissie voor Bezwaarschriften (CCB), beslist door het College van Bestuur. Beroepschriften van studenten betreffende examens, studiepunten e.d. worden afgehandeld door het College van Beroep voor de Examens (CBE). Studenten dienen bezwaarschriften in over afwijzende beslissingen op grond van de Regeling afstudeersteun studenten (Ras), over inschrijving, uitschrijving of collegegeld. De bezwaarschriften van medewerkers betreffen rechtspositionele zaken. In onderstaande tabel is het aantal afgehandelde bezwaar- en beroepschriften (resp. 74 en 58) in 2008 verdeeld per categorie en soort beslissing weergegeven. In 2008 is het aantal beroepschriften fors toegenomen. Deze beroepschriften richten zich op het niet toelaten van buitenlandse studenten tot een Msc opleiding. Het vermelden van een beroepsgang onder de beslissing heeft geleid tot deze toename. Na een nadere motivering is het merendeel van de beroepschriften ingetrokken. De Algemene wet bestuursrecht schrijft een beslistermijn voor afhandeling van bezwaarschriften voor van 14 weken. De gemiddelde afhandelingstermijn bij de TU Delft lag in 2008 op 13,2 weken voor overige zaken, 11,6 weken voor ontslagzaken en 9,1 weken voor studentenzaken, waarmee gemiddeld de bezwaarschriften merendeels binnen de afhandelingstermijn worden behandeld.

Klachten Dit jaar is voor het eerst een klacht ingediend op grond van de Regeling wetenschappelijke integriteit. Op basis van het advies van de Commissie wetenschappelijke integriteit heeft het CvB een beslissing genomen.

Ingetrokken

Totaal

55

58

5

24

46

3

1

3

7

1

1

3

5

4

1

9

16



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie 6.2

Personeel en Organisatie

Nieuwe directeur P&O Per april 2008 is drs. Nynke Jansen aangetreden als directeur Personeel en Organisatie. Nynke Jansen (38) werkte sinds 1996 bij Shell, waar zij verschillende HR-functies heeft bekleed. Daarvoor studeerde ze Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Haar afstudeerscriptie ging over de organisatiecultuur bij de Britse Spoorwegen. Nynke Jansen is getrouwd en heeft twee kinderen.

Hoogleraarsbenoemingen In 2008 zijn 46 nieuwe hoogleraren benoemd, waaronder 5 vrouwen. In totaal zijn 22 hoogleraren herbenoemd. Voor een overzicht verwijzen wij u naar de bijlagen. In de laatste vijf jaar is het aantal vrouwelijke hoogleraren gegroeid van 8 naar 25.

Antoni van Leeuwenhoek (AvL)-hoogleraren Het Antoni van Leeuwenhoek-hoogleraarschap is ingesteld in 1999. Het is een persoonlijk hoogleraarschap, waarvoor jonge excellente wetenschappers die voldoen aan alle criteria voor de positie van hoogleraar, in aanmerking kunnen komen. Zij worden benoemd op basis van geleverde prestaties in grensverleggend onderzoek en onderwijs en genieten internationale bekendheid. Door hen vroegtijdig te bevorderen tot de positie van hoogleraar kunnen zij hun wetenschappelijke carrière maximaal ontwikkelen. De AvL-hoogleraren worden niet direct belast met bij het reguliere hoogleraarschap behorende management- en onderwijstaken. In 2008 zijn de volgende wetenschappers benoemd tot Antoni van Leeuwenhoek-hoogleraar: • Natuurkundige dr. Paul Planken; • Aardobservatie-expert dr.ir. Ramon Hanssen; • Industrieel ontwerper dr. David Keyson en • dr. Andrei Metrikine van Civiele Techniek en Geowetenschappen.

Resultaat en Ontwikkeling In 2008 heeft een vernieuwde Resultaat & Ontwikkelingscyclus vorm gekregen. Bij de totstandkoming van de regeling is constructief samengewerkt met de ondernemingsraad. De balans tussen het behalen van resultaten en de daarvoor benodigde ontwikkeling – ook op langere termijn – is in deze regeling in evenwicht. De kern van het behalen van resultaten is gelegen in de dialoog tussen medewerker en leidinggevende. In een praktische handleiding wordt voor alle medewerkers helder uitgelegd hoe het R&Oproces kan worden aangepakt. Ook is de training voor leidinggevenden aangepast aan de nieuwe regeling en is er een training voor medewerkers ontwikkeld.

Talent to the Top Op 15 oktober 2008 heeft de TU Delft als eerste universiteit, het convenant ondertekend van de

Taskforce “Talent to the top”. De Taskforce wil een hogere toestroom, doorstroom en behoud van vooral vrouwelijk talent in topfuncties bereiken. In de laatste vijf jaar is het aantal vrouwelijke hoogleraren gegroeid van 8 naar 25. Het totaal percentage vrouwelijk WP is ook gestegen. De TU Delft hoopt die stijgende lijn de komende jaren vast te houden.

Arbeidsvoorwaarden Sociaal Plan De TU Delft is een organisatie in beweging en past haar organisatie aan op noodzakelijke wijzigingen. Per 15 september 2008 heeft de TU Delft daarom een nieuw Sociaal Plan afgesproken voor een periode van drie jaar. Dit plan gaat uit van het voorkomen van gedwongen ontslagen en mogelijkheden om gevolgen van reorganisaties op te vangen, zoals herplaatsing, om- her- en bijscholing.

Verzekeringen, hypotheken De TU Delft kent voor haar medewerkers een aantal collectieve afspraken met verzekeraars. Hierdoor is het mogelijk om met korting verzekeringen af te sluiten voor ziektekosten. Ook is er een contract afgesloten waarbij promovendi en postdocs een hypothecaire lening kunnen krijgen. Vanwege het tijdelijke karakter van een promovendi- en postdocaanstelling was dat voorheen minder eenvoudig.

Promovendi en medezeggenschap Om de medezeggenschap ook voor promovendi aantrekkelijk te maken is het voor deze groep medewerkers in 2008 mogelijk gemaakt om onder bepaalde voorwaarden in aanmerking te komen voor een verlenging van de aanstelling als promovendus. Dit als compensatie voor hun OR-werkzaamheden.

Veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu Om het niveau van de zorg voor Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu in kaart te brengen, zijn er in 2008 bij de faculteiten TNW, 3mE en IO, pilot audits gehouden. Er zijn geen structureel onveilige situaties aangetroffen.

Veiligheidsrapportensysteem Het veiligheidsrapportensysteem is een bij de TU Delft ontwikkeld digitaal hulpmiddel waarmee onderzoekers zelfstandig de gevaren van hun onderzoeksopstelling inschatten en vervolgens beschrijven welke maatregelen ze gaan treffen om de risico’s te beheersen. Het systeem voorziet in een zodanige behoefte dat is besloten het vanuit de TU Delft te vermarkten. Met dit instrument is een nationale prijs gewonnen in de Goede Praktijken Competitie 2008.

Milieu en Energie Tijdens intensief overleg met de gemeente Delft is besloten om tot een milieuvergunning voor de hele campus te komen. Op dit moment bepalen nog zestien afzonderlijke vergunningen welke activiteiten



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie binnen de gebouwen van de TU Delft mogen plaatsvinden. De nieuwe vergunning moet voldoende ruimte geven voor nieuwe ontwikkelingen in onderwijs en onderzoek, waarbij tevens wordt voldaan aan de milieueisen. De aanvraag voor de nieuwe milieuvergunning is thans gereed.

Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage van de TU Delft is in 2008 gelijk gebleven aan dat van 2007 (2,6%). Ook de ziekmeldingsfrequentie, het gemiddeld aantal verzuimmeldingen per medewerker (0,9) is gelijk gebleven. De verzuimduur is licht gedaald. 6.3

Marketing en Communicatie

TU Delft; sterk merk TU Delft is een sterk merk, zowel nationaal als internationaal en werkt als een magneet op studenten en wetenschappers vanuit de hele wereld. De TU Delft vindt het belangrijk dat in een toenemende concurrentiepositie de essentie van het merk TU Delft onderstreept wordt, ofwel dat inspire creativity in de markt wordt gezet als een sterk en betrouwbaar merk. Subwaarden zijn: kennis en interdisciplinaire samenwerking. Je onderscheiden in een wereld vol concurrentie begint met zichtbaarheid. De directie M&C heeft dan ook een zeer proactief persbeleid. Naast de vele media aandacht voor studentenprojecten, actuele onderzoeksactiviteiten en ondernemerschap, investeert M&C ook expliciet in dieperliggende relatie met de media. Zo werkt het aan persdossiers gekoppeld aan actualiteiten, summerschools voor wetenschapsjournalisten en persbijeenkomsten voor specifieke vakgebieden als geothermie. Belangrijk traject is ook de nieuwe internetsite. De site is niet alleen cosmetisch nieuw, maar ook qua opbouw. De wijziging is expliciet bedoeld om aan te sluiten bij de doelgroepen van de TU Delft.

Science Centre Eind 2007 heeft het College van Bestuur besloten het Techniekmuseum Delft te transformeren naar een interactief science en techniekcentrum. Dit centrum wordt onderdeel van de directie Marketing & Communicatie. De in 2008 begonnen reorganisatie zal in 2009 formeel zijn beslag krijgen. De locatie van het Techniekmuseum aan de Ezelsveldlaan is ontmanteld en verlaten terwijl de restauratie van de nieuwe locatie in het voormalige faculteitsgebouw aan de Mijnbouwstraat in 2008 grotendeels is afgerond. Inhoudelijk wordt het Science Centrum volledig opnieuw ontwikkeld en ontworpen. Het concept is gebaseerd op een nauwe betrokkenheid van de faculteiten bij de ideevorming en ontwikkeling van exposities aan de ene kant en de DRI’s (Health, Environment, Energy en Infrastructure) als kader

voor de uitwerking en thematisering aan de andere kant. In 2008 heeft dit geleid tot de ontwikkeling van een ideeënboek dat als uitgangspunt gaat dienen bij de uiteindelijke invulling in 2009.

Marketing De Marketing afdeling is in 2008 uitgebreid met de nieuwe discipline marketing studenten. Behoud, tevredenheid en studierendement krijgen daarmee een plek in de marketing aanpak van de TU Delft. De uitkomsten van het I-Graduate onderzoek zijn opgepakt om verbeteringen door te voeren. Teneinde de band en communicatie met PhD’s te versterken en te verbeteren is een internet platform gestart: de TUDelft PhD Research Community. Alumni vormen voor de TU Delft een belangrijke groep. In de loop van hun individuele carrière kunnen zij zich ontwikkelen tot waardevolle ambassadeurs en samenwerkingspartners voor hun “alma mater”. In 2008 is een alumni-marketing beleid ontwikkeld teneinde de band met alumni te verstevigen. Voor het onderbouwen van marketingactiviteiten en het behouden van de marktpositie van de TU Delft zijn verschillende marktonderzoeken uitgevoerd naar: • Wensen en behoeften alumni; • Studententevredenheid; • merkidentiteit TU Delft en • de invloed van ouders bij profielkeuze. 6.4

Informatie & CommunicatieTechnologie (ICT)

Nieuwe directeur SSC ICT Per 1 januari 2008 is ir. PM van Schaik aangetreden als directeur van het Shared Service Center ICT (SSC ICT). Eerder was hij al actief binnen het SSC ICT als manager van de afdeling Beheer en Ondersteuning. Gedurende heel 2008 heeft hij beide functies gecombineerd.

Nieuw salarissysteem Per 1 januari 2008 heeft de TU Delft een nieuw salarissysteem in gebruik genomen. De overgang was noodzakelijk omdat het oude systeem niet meer aan eisen van de tijd beantwoordde. Het migratieproject is al in 2004 gestart en was een samenwerkingsverband van zeven universiteiten en de KNAW. Vanuit het SSC ICT is samen met de directie P&O gedurende die jaren een aanzienlijke inspanning geleverd om het personeelssysteem geschikt te maken voor aansluiting op de nieuwe salarisprovider. Er is een nieuwe productieomgeving ingericht, er zijn scripts geschreven voor de conversie van oud naar nieuw en er zijn controle rapportages ontwikkeld. De overgang is vrijwel geruisloos verlopen. Na de eerste salarisbetaling vanuit de nieuwe keten is het aantal telefoontjes naar de speciaal hiervoor ingerichte helpdesk zeer beperkt gebleven. In maart is de projectgroep ontbonden.



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie

Verplaatsing van de computerruimte In het weekend van 8 februari is de computerruimte in het voormalig hoofdgebouw aan de Julianalaan ontruimd. In een zeer strak opgezette en geregisseerde operatie, die op vrijdagmiddag na werktijd begon en verder het gehele weekend in beslag nam, zijn honderden systemen uitgezet en afgebroken. Daarna zijn deze vervoerd naar het nieuwe datacenter bij het Reactor Instituut. Daar zijn de systemen weer in elkaar gezet en alle bijbehorende applicaties gestart, gevolgd door een controletest. Aan het eind van zondagmiddag was de klus geklaard en werkte vrijwel alles weer naar behoren.

Prioriteitenlijst 2008 en 2009 De ICT begroting reserveert jaarlijks een bedrag voor innovatie. In 2008 was de vraag naar Innovatieve ICT-projecten ruimschoots groter dan wat de begroting toestond. Om die reden is in samenspraak met de Informatiemanagement Advies Commissie, een prioritering van de diverse projecten aangegeven. In 2008 zijn de ICT innovatie projecten afgehandeld volgens deze prioriteitenlijst. Bij de behandeling van de TU Delft begroting 2009 is wederom gebleken dat ook in 2009 niet genoeg middelen beschikbaar zullen zijn om alle aanvragen te kunnen honoreren. Ook 2009 zal met een prioriteitenlijst worden geconfronteerd. De prioriteitenlijst 2009 is eind dit jaar vastgesteld

De aanloop naar de vervanging van het studenten informatiesysteem In maart 2008 heeft een stuurgroep, bestaande uit collegeleden en medewerkers van de TU Twente en TU Delft besloten gezamenlijk een nieuw studenten informatiesysteem aan te schaffen. In Delft gaat dit nieuwe systeem meerdere bestaande systemen vervangen: het studenten inschrijfsysteem, het studenten volgsysteem, het tentamen aanmeldsysteem en de vakkencatalogus. De officiële start van het implementatietraject heeft plaatsgevonden in april. Delft en Twente hebben hierin intensief samengewerkt. Daarbij is de Delftse projectorganisatie samengesteld uit medewerkers van de directies ICT en O&S. In september is, ook weer gezamenlijk, het inrichtingsmodel vastgesteld. Naar verwachting zal de TU Delft begin 2009 het inschrijfdeel in productie nemen. Het studenten volgdeel zal in het najaar van 2009 het oude studentenvolgsysteem vervangen.

In gebruik neming van een nieuw rekencluster In het najaar heeft het SSC ICT een nieuw rekencluster in beheer genomen, dat bestaat uit 64 nodes met in totaal 512 processoren, 1 TB aan RAM en 23 TB aan opslagcapaciteit. Het cluster is geplaatst in het datacenter en wordt gebruikt door de onderzoekers van twee afdelingen binnen de faculteit 3mE. Door het samenvoegen van twee in eerste instantie afzonderlijke initiatieven is een configuratie ontstaan die berekeningen uitvoert die anders onmogelijk waren geweest.

Uitbreiding opslagcapaciteit Geheel in lijn met een wereldwijde trend in het gebruik van ICT middelen neemt de behoefte aan opslagcapaciteit binnen de TU Delft voortdurend toe. Om in die behoefte te voorzien heeft het SSC ICT in de zomer een nieuwe storage omgeving in productie genomen. Hierdoor zijn de opslagvoorzieningen gemoderniseerd, en zijn betrouwbaarheid en flexibiliteit toegenomen. In eerste instantie maken file services, mail services en de digitale leeromgeving Blackboard gebruik van de nieuwe voorziening.

Invoering van een centrale digitale identiteit voor studenten Met ingang van het studiejaar 2008/2009 zijn alle studenten van de TU Delft aangesloten op dezelfde, centrale omgeving. Daardoor hebben zij met behulp van hun digitale identiteit (NetID) toegang tot alle studenten pc’s van de TU. Voor studenten is dit een enorme verbetering ten opzichte van het verleden, waarin ze slechts toegang hadden tot de faciliteiten van hun eigen opleiding, meestal met een speciaal daarvoor aangemaakte login code. Voor de ondersteuning betekent vooral het verdwijnen van die speciale login codes een flinke verlichting van de administratieve last.

Vernieuwing Webhuisstijl De directie Marketing en Communicatie heeft in de zomer van 2008 een technisch ontwerp opgeleverd voor de website nieuwe stijl van de TU Delft. Dit ontwerp is door de ontwikkelaars van het SSC ICT toegepast op de TU Delft Home page, de studentenportal en de medewerkersportal. Begin november zijn de nieuwe pagina’s opgeleverd en is begonnen met het ombouwen van de facultaire portals. Het is de bedoeling dat in het voorjaar van 2009 alle portals en webpagina’s die in het TU Delft content management systeem zijn opgenomen, in de nieuwe huisstijl worden getoond.

Ingenieus systeem om diefstal van ICT-materiaal te voorkomen Het voorkomen van diefstal uit de gebouwen van de TU Delft is een punt van voortdurende aandacht. Daarbij zijn PC’s en laptops in het bijzonder, aantrekkelijke prooien voor het dievengilde. Een tweetal promovendi van de faculteit 3mE heeft een ingenieus systeem ontworpen om laptops, PC’s maar ook randapparatuur zoals USB-schijven, te beschermen tegen diefstal. In de maand september is een proef gestart bij een aantal ICT medewerkers. Begin 2009 zal de proef geëvalueerd worden.

Migratie van werkplekken Ook in 2008 is er vanuit de directie ICT met enorme inzet gewerkt aan de migratie van de facultaire werkplekken naar de centrale BackOffice. De migratie van de faculteit L&R en Bouwkunde is succesvol afgesloten, waarbij die van Bouwkunde uiteraard een verhaal apart vormt. De migratie zal in 2009 verder worden voorgezet. Dan zullen de faculteiten 3mE,



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie CiTG, EWI en het UD domein worden gemigreerd. Daarmee zal een operatie worden afgesloten die in 2005 begon. Resultaat is een veel efficiënter beheer van de ICT infrastructuur, waardoor de besparingen die met de OOD waren beoogd uiteindelijk ten volle kunnen worden gerealiseerd. 6.5

Facilitair Management en Vastgoed (FMVG)

ook de Onderdeelcommissie en de Ondernemingsraad betrokken. De gezamenlijke inspanning heeft in december geresulteerd in een goedgekeurde regeling Dienst kleding TU Delft.

Beleid Evaluatie huurbeleid Medio 2008 is het huurbeleid over de periode 20052009 geëvalueerd. In grote lijnen kan geconcludeerd worden dat mede door het gevoerde beleid het vastgoedbestand van de TU Delft met ca 10% gereduceerd is, de huuropbrengst niet kostendekkend is en er in een aantal grote gebouwen sprake is van achterstallig onderhoud. Grote investeringen in de komende jaren, zoals opgenomen in het Meerjaren Vastgoed Investeringplan, zullen de door de huur te dekken kosten fors doen toenemen.

Herziening huisvestingsbeleid Ook het huisvestingsbeleid van de TU Delft moet bijgesteld worden. De toenemende studentenaantallen en vernieuwde onderwijsinzichten leiden tot andere keuzes. Begin 2009 zal het nieuwe strategisch huisvestingsplan aan het College van Bestuur worden voorgelegd.

Facilitair Management Onderwijszalen Eind 2007 is het onderzoek naar de staat van de onderwijszalen afgerond. De conclusie is dat de zalen bouwkundig en op het gebied van Arbo te wensen overlaten en dat de onderwijsmiddelen in redelijke staat zijn. Al in 2006 is het project onderwijszalen gestart met als doel de integrale kwaliteit van de centraal ingeroosterde onderwijszalen te verbeteren. Voor 2007 is vanuit het strategisch onderwijs budget M€ 4,5 beschikbaar gesteld voor onderwijsmiddelen, het opdelen van de zaal Cornelis Drebbelweg en voor het oplossen van enkele klimaatproblemen. Inmiddels zijn diverse projecten afgerond. De integrale verbetering van 14 onderwijszalen (amphi-opstelling) is eind april opgenomen in het meerjaren vastgoed investeringsplan (MVIP). De financiering van dit MVIP is nog niet rond.

Onderhoud AV-middelen In mei is een contract getekend met Hulskamp Audiovisueel voor het correctieve – en preventieve onderhoud van de Audiovisuele apparatuur in de centrale onderwijszalen. Hulskamp heeft de vakantieperiode gebruikt om alle apparatuur te reinigen en af te stellen. Zij waren verrast over de goede kwaliteit van de apparatuur.

Bedrijfskleding Naar aanleiding van een vraag vanuit de groep van gedetacheerde FM-medewerkers is besloten de dienstkleding van deze medewerkers een TU Delft huisstijl te geven. Op 1 februari 2009 zullen alle operationele FMVG medewerkers binnen de gebouwen in hun nieuwe dienstkleding herkenbaar zijn. Daarmee geven zij de kwaliteit van onze dienstverlening een nieuwe uitstraling. Bij het invoeren van de dienstkleding zijn

Energie efficiency Het wetenschappelijk onderwijs en het hoger beroepsonderwijs zijn op 3 december 2008 officieel toegetreden tot de MJA3: Meerjarenafspraak Energie Efficiency (2005-2020). Deze afspraak is een verbreding van de MJA2 in het kader waarvan de TU Delft al actief was onder meer met de voorbereiding van het eigen Energie Efficiency Plan 2009-2012. In dit plan worden de zekere, onzekere en voorwaardelijke maatregelen beschreven, die uitgevoerd zullen of kunnen worden in de zichtperiode van de MJA3. De belangrijkste maatregelen kunnen in de komende vier jaar een energiebesparing van bijna 10% opleveren. Deze verbetering is te behalen door: • Vervanging van de warmtekrachtkoppelingmotoren, waardoor meer eigen elektriciteit geproduceerd kan worden met een hogere efficiëntie (ca. 6,5%); • Grote gevelrenovatieprojecten bij een drietal faculteiten (ca. 2,1%); • Verdergaande optimalisatie van de energieefficiëntie door de focus te leggen op energiezorg en door optimalisatie van de warmteafname aan de gebouwzijde (ca. 0,5%). Het plan is op 15 december 2008 ter beoordeling en goedkeuring voorgelegd aan de gemeente Delft, en aan SenterNovem.

Scenario onderzoek warmtebedrijf Vooronderzoek naar de mogelijke bijdrage van de warmtekrachtcentrale van de TU Delft aan het warmtebedrijf Delft heeft in 2007 plaatsgevonden. De gemeente heeft echter op basis van een kostenbatenanalyse in 2008 besloten het proces op een andere manier vorm te geven. Hierdoor is vertraging



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie worden studenten ingezet bij het ontwikkelen van het ontwerp voor de bewegwijzeringelementen.

ontstaan. Momenteel voert de TU Delft gesprekken met Eneco met als doel tot samenwerking te komen op het gebied van de warmtevoorziening van de TU Delft en de warmtevoorziening voor de afnemers van het aan te leggen warmtenet Delft.

FMVG is met oog op het plaatsen van de borden op de TU-ring (gemeentelijk grondgebied) in gesprek met de Gemeente Delft. De definitieve plannen worden na besluitvorming vanuit de wethouder, afgerond en voorgelegd aan het College van Bestuur en Groepsraad.

Investeringen Vastgoed Mekelpark

Nieuwbouw BT/DCT

Hoewel de inrichting van de campus op schema ligt, zal door de brand bij de faculteit Bouwkunde enige vertraging in de werkzaamheden aan het Mekelpark ontstaan. In het Mekelpark is de gehele riolering vernieuwd en is een aantal pleinen gereed. De bouw van de brug tussen het IO-plein en het Mekelpark heeft door vergunningsperikelen vertraging opgelopen, waardoor deze niet meer in 2008 is gerealiseerd. Momenteel wordt er de laatste hand gelegd aan de bestrating van de Nieuwe Delft. Delen van deze esplanade zijn al toegankelijk. Begin november is gestart met het functievrij maken van het tracé voor de tramlijn tussen de Kruithuisweg en Technopolis. Vervolgens zal het tracé ongeveer 6 maanden voorbelast worden alvorens het baanvak aangelegd wordt.

De investeringskosten door het in 2007 goedgekeurde nieuwbouwplan voor de afdeling Delft Chem Tech en Biotechnologie van de faculteit TNW zijn M€ 98,2. De Europese aanbesteding van adviseurs en architect voor de nieuwbouw van TNW is afgerond. Daarna is het project tijdelijk stil gelegd in verband met wijzingen in het programma van eisen. Er wordt nu ook een nieuw op te richten onderzoeksgroep Bio-Nano gehuisvest. De extra investeringen worden opgenomen in een bijgesteld meerjaren vastgoed investeringsplan. De eerste schetsontwerpen van het gebouw zijn al getoond.

Renovatie Mijnbouwstraat 120 Mijnbouwstraat 120 is beschermd als rijksmonument en dateert uit 1912. De TU Delft wil dit laatste stukje cultureel erfgoed in eigen bezit houden en heeft FMVG de opdracht gegeven het gebouw volledig te renoveren. De renovatie omvat het restaureren van de monumentale schil en het vervangen van de gehele, verouderde installatie. De oorspronkelijke indeling, het mineralogische museum en een drietal monumentale ruimte worden gehandhaafd. Met respect voor het verleden wordt het interieur opgeknapt zodat het gebouw vanaf 2009 bruikbaar is voor nieuwe functies. In het pand komt het Science Center, voorheen het Techniek Museum. Naast enkele representatieve ruimten voor de TU Delft wordt de rest van het pand herontwikkeld tot een bedrijfsverzamelgebouw. De investeringskosten bedragen M€ 8,2 voor 12.740 m 2 BVO 7 . Oplevering is voorzien in maart/april 2009.

Bewegwijzeringssysteem TU wijk De Mekelweg en aangrenzende terreinen hebben plaats gemaakt voor het Mekelpark. In dit grotendeels autovrije gebied veranderen verkeersstromen. Bezoekers en gebruikers van de campus zullen, meer dan voorheen, afhankelijk zijn van duidelijke informatie om hun bestemming te bereiken. Om de TU-wijk herkenbaar te maken krijgen de wegwijselementen een duidelijke identiteit die als een signaal werkt en opvalt in de omgeving. Ook is er rekening mee gehouden dat de borden zich optimaal onderscheiden van andere informatieaanbieders in het gebied. In een vroegtijdig stadium is besloten binnen de TU Delft beschikbare expertise te benutten. FMVG heeft Frans Van Mourik van de faculteit Industrieel Ontwerpen, samen met bureau Mijksenaar, de opdracht gegeven het project uit te voeren. Voorts

7

Bruto VloerOppervlakte



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie De exploitatie het bedrijfsverzamelgebouw komt te liggen bij DUWO. DUWO gaat dat gedeelte dan voor een periode van 10 jaar huren. Op zijn beurt zal DUWO de ruimtes weer doorverhuren aan startende bedrijven vanuit de TU Delft. Met name vanuit de ontwerpershoek is er veel belangstelling voor dit gebouw.

Eisen te vertalen in een schetsontwerp. De bouwlocatie van het Learning Centre is gelegen aan de Landbergstraat en bevind zich tussen de achterzijde van de faculteit 3mE en de voorzijde van Hogeschool INHOLLAND Compositielab. Het Learning Centre wordt eind 2011 opgeleverd. Bij alle activiteiten wordt nauw samengewerkt met de directie O&S en de TU Delft Library.

Learning centre / Library Learning Centre Binnen een periode van drie jaar zal de campus verrijkt worden met een Learning Centre en een vernieuwde TU Delft Library. Beide gebouwen zullen een TU Delft-brede thuisbasis zijn voor studenten, promovendi, docenten en onderzoekers. Hier komen onderwijs, onderzoek en studeren samen. In het Learning Centre zullen docenten de mogelijkheid krijgen om innovatieve onderwijsvormen toe te passen in multifunctionele onderwijsruimten. Studenten kunnen er samenwerken aan multidisciplinaire en actuele bedrijfsprojecten. TU Delft Library wordt naast een ontmoetings- en studieplek een plaats waar onderzoek centraal staat. Door een prettig leerklimaat faciliteert en stimuleert de TU Delft in beide gebouwen zowel informeel als formeel leren. De herinrichting van TU Delft Library zal voor een deel ‘best practice’ worden voor het Learning Centre. Voor de herinrichting van de publieksruimte van de TU Delft Library wordt uitgegaan van 2 fasen: • Fase 1: snel en zichtbaar (cosmetisch): directe aanpassingen en verbeteringen (2008/begin 2009); • Fase 2: structureel en duurzaam: aanpassingen op de lange termijn die ook bouwkundige aanpassingen vragen (2009-2010). Medio 2008 heeft de stuurgroep het projectplan voor de herinrichting goedgekeurd. Het plan schetst een beeld van het te ontwikkelen Library Learning Centre en is qua inhoud opgebouwd rondom de kernbegrippen uit het ambitiedocument dat de TU Delft Library eind 2007 heeft geformuleerd. Voor het plan is tevens gebruik gemaakt van input verkregen tijdens een workshop met externe materiedeskundigen en vertegenwoordigers van diverse gebruikersgroepen van TU Delft Library. Het projectplan is gebruikt om een Programma van Eisen voor fase 1 op te stellen. In de zomer van 2008 is via een aanbestedingsprocedure een externe partij gekozen voor de realisatie van deze fase. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het definitief maken van hun inrichtingsplan. De eerste fase van de herinrichting is inmiddels gestart: momenteel worden de projectruimten aangepast en opnieuw ingericht. Het Programma van Eisen en het projectplan voor de nieuwbouw van het Learning Centre zijn in het najaar van 2008 afgerond en door de stuurgroep goedgekeurd. Momenteel loopt de bestuurlijke afstemming over de plannen. Tevens is de Europese selectieprocedure om tot de meest geschikte architect en overige adviseurs voor het project te komen, gestart. De planning is om het ontwerpteam voor de zomer van 2009 te hebben samengesteld. Dit team zal de opdracht krijgen het Programma van

Onderwijsgebouw TU Zuid Studies naar de ontwikkeling van de studentenaantallen aan de TU Delft laten zien dat er de komende jaren een forse toename mag worden verwacht. Uitgaande van het midden scenario zou dit een toename van 50% in 2020 betekenen ten opzichte van 2007. Dit, en het feit dat Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek (L&R) een ruimtetekort heeft van ca 2000 m 2 BVO, vormen aanleiding om plannen voor een onderwijsgebouw TU Zuid te ontwikkelen. Onderwijsgebouw Zuid wordt een centraal onderwijsgebouw voor het zuidelijke deel van de TU Delft. Door een grote stijging van het aantal nieuwe studenten kampen verschillende faculteiten met een tekort aan ruimte. Het onderwijsgebouw sluit aan bij de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van onderwijs. Het wordt ingericht met verschillende soorten studieplekken en onderwijsruimten die geschikt zijn voor verschillende werkvormen. Alle onderwijsruimten komen terecht in de zalenpoule van de TU Delft. Voor het realiseren van het onderwijsgebouw is gezocht naar een alternatief bouwsysteem. Het gebouw moet namelijk binnen een relatief snelle periode beschikbaar zijn voor gebruik. Oplossing is gevonden in een semi-permanent gebouw dat momenteel dienst doet als Hogeschool InHolland te Rotterdam. Dit gebouw wordt gedemonteerd en volgens de wensen van de TU Delft in nieuwe staat opgebouwd. Het gebouw moet de uitstraling krijgen van een ’echt’ gebouw waardoor er veel aandacht wordt besteed aan het klimaat, de akoestiek en het afwerkingniveau.

Parkeren Er is een businesscase opgesteld voor het invoeren van een parkeerregime bij de TU Delft. In deze businesscase is een toekomstscenario van de parkeerbalans in TU-Midden uitgewerkt en de financiële haalbaarheid van het invoeren van een parkeerregime in kaart gebracht. In de huidige situatie is de parkeercapaciteit in TU-Midden toereikend maar vanwege de



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie verwachte groei van de universiteit en verdere verdichting van de TU-wijk zal de parkeerdruk de komende jaren sterk toenemen. Om de bereikbaarheid van TU Midden te waarborgen blijkt het invoeren van gereguleerd parkeren en het bouwen van extra parkeergelegenheid op middellange termijn noodzakelijk. Voorts wordt het, met oog op de komst van tramlijn 19, voor bestemmingsverkeer van de TU Delft aantrekkelijk om met het openbaar vervoer te reizen. Mecanoo heeft in opdracht van FMVG Vastgoed en stichting DUWO, een volumestudie voor verschillende locaties gedaan. Het betreft ondermeer bovengrondse parkeergarages aan de Feldmanweg en de Leeghwaterstraat, studentenhuisvesting aan de noordkant van de Balthasar van de Polweg, een gebouw met meerdere functies op de locatie van het Shell-station.

Multi-Scale Physics In september is door Prof. Dr. Ir. Harry van den Akker, voorzitter van de TNW-afdeling Multi-Scale Physics (MSP), de officiële eerste paal geslagen van het nieuwe gebouw voor zijn afdeling aan de Leeghwaterstraat 39. Als de bouw volgens planning verloopt, is het kantoren-complex aan het einde van 2009 klaar. Op dit moment is de afdeling MSP verdeeld over twee locaties: vleugel B van het Laboratorium voor Technische Natuurkunde aan de Lorentzweg en het Kramers Laboratorium voor Fysische Technologie aan de Prins Bernhardlaan. Beide delen van de afdeling gaan samen verhuizen naar de nieuwe locatie. Voor de interne synergie binnen MSP is het belangrijk samen in één pand te zitten.

Europese top te gaan behoren. Om de samenwerking te intensiveren heeft TNO de eerste voorbereidingen getroffen door vanuit Apeldoorn naar de Delftse TNO locatie aan de Schoemakerstraat te verhuizen. De tweede stap is de verhuizing naar de nieuwbouwlocatie gelegen naast TU Delft Process & Energy aan de Leeghwaterstraat. FMVG draagt zorg voor het realiseren van dit casco gebouw met zo’n 20 parkeerplaatsen. De eerste werkzaamheden zijn in 2008 gestart. Na contractering van de uitvoerende partijen zal de daadwerkelijke start in maart 2009 plaats vinden. De oplevering van het gebouw staat eind 2009 gepland.

Europese aanbesteding Onderhoud en Projecten In universitair Nederland is de TU Delft een van de koplopers in het Europese aanbesteden. Dit jaar staat in het teken van de Europese aanbesteding Onderhoud. Het geheel is opgedeeld in een 31 percelen. De percelen zijn zo gekozen dat lokale en regionale leveranciers ook een goede kans hebben om mee te bieden. Doel van het (europees) aanbesteden is een goede prijsvorming en eerlijke concurrentie. Een dergelijke omvangrijke aanbesteding blijft een enorme inspanning vergen. Vanaf 1 januari 2009 zijn de contracten met de nieuw geselecteerde bedrijven van kracht.

Herhuisvesting groenvoorzieningen In verband met de uitbreiding van het Sportcentrum moet de afdeling Groenvoorzieningen verplaatst worden. De afdeling Groenvoorzieningen is gehuisvest in semi-permanente units aan de achterzijde van het sportcomplex. Er worden verschillende scenario’s uitgewerkt. Het meest haalbare lijkt inhuizen bij Logistiek & Milieu. Voor de machinerie moeten opstelplaatsen gerealiseerd worden en tevens moet er een nieuwe uitgang bij komen.

Studentenhuisvesting In 2008 zijn door DUWO 200 semi-permanente woningen gerealiseerd aan de Leeghwaterstraat op het terrein van de Hammenboerderij als extra huisvestingsvoorzieningen voor internationale studenten. In september en november zijn de eerste twee units in gebruik genomen. De derde unit is pas in januari 2009 opgeleverd. De bouw van de 3 e toren aan de Balthasar van de Polweg is uiteindelijk pas begin 2009 gestart. De overige studentenhuisvestingprojecten staan in de wacht vanwege een mogelijke MER-procedure. 6.6

Bibliotheek TU Delft

Algemeen TU Delft Library Nieuwbouw TNO Scheidingstechnologie De TU Delft en TNO Scheidingstechnologie hebben zich voorgenomen door nauwe samenwerking, op het gebied van onderzoek en ontwikkeling van Scheidingstechnologie voor procesindustrie, tot de

In 2008 is de overgang naar de nieuwe naam “TU Delft Library”, gerealiseerd. Dit vormt het sluitstuk van een proces waarbij de Bibliotheek zich gebogen heeft over imago en identiteit (ook in relatie tot de – door het Rijk gesubsidieerde – taak naar de



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie buitenwereld). Met deze nieuwe internationale naam wordt ook naar de buitenwereld de nieuwe fase die de TU Delft Library is ingegaan, gemarkeerd.

Klantcontacten In 2008 is opnieuw gebleken dat het inzetten van accountmanagers voor klanten van de TU Delft en voor externe klanten inderdaad een uitstekende liaison tot stand brengt tussen onze klanten en de Bibliotheek. In 2008 is gesproken met groepen vertegenwoordigers uit de faculteiten, waarbij de decaan aanwezig was. De bestaande dienstverlening aan Onderwijs en Onderzoek is geëvalueerd en de behoefte aan nieuwe diensten is geïnventariseerd. Daarnaast is 3 keer gesproken met een vertegenwoordiging uit de Studentenraad over de dienstverlening. In het lopende Library learning Centre project zit een vaste deelnemer uit de Studentenraad. Het contact met externe klanten wordt vorm gegeven door de Stichting Gebruikers TU Delft Library. Ten slotte zijn er 3 gebruikersonderzoeken gedaan voor speciale onderdelen van onze dienstverlening, onder meer naar de aansluiting van het productenpakket bij de wensen van de externe klant.

Strategische doelstellingen In het laatste kwartaal zijn de doelstellingen voor 2011 opnieuw onder de loep genomen en scherper gesteld. De hele bibliotheekorganisatie wordt hierbij betrokken, wat moet leiden tot nieuwe onderliggende doelstellingen voor alle teams in de bibliotheek.

Evenementen Ugame-Ulearn In maart is het Ugame-Ulearn symposium georganiseerd in nauwe samenwerking met de directies O&S en ICT, en de openbare Bibliotheek Delft (DOK). Doel was om te laten zien hoe gaming gebruikt kan worden binnen het onderwijs en binnen de bibliotheek (bijvoorbeeld voor het aanleren van informatievaardigheden). Het gaming project is voorlopig afgerond met de succesvolle oplevering van ‘Dark Ink” – een game bedoeld om ‘ het leren omgaan met informatie’ op een nieuwe manier te ondersteunen.

Web 2.0 De Stichting Gebruikers TU Delft Library heeft in april een geslaagd symposium georganiseerd over het toepassen van ‘social software’ ofwel Web 2.0 toepassingen.

MKB ontbijt Vanaf mei zijn in het gebouw van de TU Delft Library zogenaamde mkb ontbijten georganiseerd samen met het Valorisation Centre. Doel daarvan is om het mkb te laten kennismaken met de mogelijkheden om aan te sluiten bij onderzoek binnen de TU Delft en met de diensten van TU Delft Library. Zie verder onder Hoofdstuk 5. Valorisatie.

Kennisbuffet In 2008 is in de bibliotheek voor het eerst gewerkt aan zogenaamde ’grassroot’ projecten: kleine projecten met directe betrokkenheid van een klant om een product van de bibliotheek te ontwikkelen voor gebruik in de eigen omgeving. In het kader van het uitgangspunt ‘Bibliotheek als preferred supplier van kennis’ zijn de producten er op gericht het ‘kennisproces’ van een klant te ondersteunen. Eind november hebben de deelnemers aan deze projecten de resultaten gepresenteerd tijdens een ‘kennisbuffet’. Er was ruime belangstelling zowel vanuit de TU Delft als van daarbuiten.

Activiteiten meerjarenplan TU Delft Library heeft in het meerjarenplan 20072011 drie aandachtsgebieden uitgezet, waarbinnen de activiteiten worden gerangschikt. Deze aandachtsgebieden markeren de transitie van de traditionele bibliotheektaken naar taken die zich meer richten op kennismanagement binnen en buiten de TU Delft: de Bibliotheek als preferred supplier van kennis. TU Delft Library wil ondersteuning bieden bij:

1. Informeren Belangrijkste speerpunt hierbij is te komen tot een nieuwe zoekfunctie. In het eerste kwartaal is een uitgebreid gebruikersonderzoek uitgevoerd om vast te stellen hoe klanten zoeken naar informatie. Op basis hiervan is een plan van aanpak geformuleerd voor de inrichting van een nieuwe zoekfaciliteit, waarbij de klant met een zoekactie over alle informatiebronnen van de Bibliotheek kan beschikken. Deze nieuwe faciliteit wordt in nauwe samenwerking met andere Nederlandse Universiteitsbibliotheken en met assistentie van de Directie ICT ontwikkeld. Tijdens de bouw is voortdurend teruggekoppeld naar gebruikersgroepen. Inmiddels heeft dit product een naam gekregen: Discover. Oplevering zal begin 2009 plaatsvinden.

2. Samenwerken TU Delft Library wil de diverse klantengroepen binnen en buiten de universiteit tools aanbieden om onderlinge (wetenschappelijke) samenwerking te bevorderen. In dit kader is aan diverse producten gewerkt in 2008, zoals het promovendinetwerk. Zie voor meer informatie hierover Hoofdstuk 4 Onderzoek, paragraaf 4.3. Discover people Voorts is gestart met aanbieden van het bestaande Advanced Network product aan nieuwe doelgroepen. Daarbij is gekozen voor een nieuwe naam Discover People, omdat deze naam de lading beter dekt: het product is bedoeld om informatie over kennis van deelnemers in netwerken vast te leggen en zo de samenwerking in het netwerk te bevorderen. Open Access In het domein van publiceren ontwikkelt de TU Delft Library, veelal in samenwerking met wetenschappers enerzijds en andere bibliotheken in Nederland anderzijds, gereedschappen om zoveel mogelijk



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie publicaties en data in open access te plaatsen. Een van de belangrijkste activiteiten daarbij is de oprichting van het 3TU Datacentrum (zie hoofdstuk 2). Daarnaast springen de volgende activiteiten in het oog: • Repositories De TU Delft Library heeft contacten gelegd met diverse externe relaties om repositories voor hen in te richten waarbij hun eigen (wetenschappelijke) output duurzaam wordt opgeslagen. De eerste externe klant is het IHE in Delft. Daarnaast is in 2008 de mijlpaal van de eerste 10.000 titels behaald. • OpenER De TU Delft Library heeft samen met O&S en ICT een rol gespeeld in de oplevering van OpenER: open Educational Resources: de plaats waar onderwijsmateriaal in Open Access wordt aangeboden. Electronic Resource management Er zijn goede resultaten geboekt in het project met TU Eindhoven, om de tijdschriftenadministraties te bundelen en de tijdschriften via één systeem ter beschikking te stellen. De oplevering is weliswaar enigszins vertraagd, omdat de omvang van uit te voeren werkzaamheden groter was dan vooraf gedacht, maar inmiddels is 45% van de titels overgeheveld. Collaboratories Wetenschappelijk onderzoek wordt steeds vaker uitgevoerd in ‘collaboratories’. Deze vorm van samenwerking vereist goede faciliteiten en in het kader van het SURF project SHARE worden dergelijke faciliteiten in projecten ontwikkeld. De TU Delft Library heeft in nauwe samenwerking met OTB een projectvoorstel ingediend in het kader van de ontwikkeling van een ‘collaboratory’ rondom woonkwaliteit.

3. Laten leren Naast het al eerder genoemde Ugame Learning vallen ook onderstaande activiteiten onder dit thema. TULib In september is TUlib, de module voor informatievaardigheden, op brede schaal gelanceerd. Deze module moet zijn plaats zien te vinden in het onderwijs zelf en onze inspanningen zijn er op gericht om docenten zich hiervan bewust te laten worden. Uiteraard in nauwe samenwerking met Directie O&S. De module is enthousiast door de klanten ontvangen en wordt actief ingezet als ondersteuning in het onderwijs. Vragenloket Wiskunde Bachelorstudenten met vragen over wiskundeopgaven, kunnen daarmee terecht bij het Ask me! Vragenloket in de Centrale Vestiging van TU Delft Library. Het vragenloket wordt bemand door ouderejaars en is bedoeld als ondersteuning van studenten in tentamentijd. De faciliteit is veel gebruikt en er is besloten dit in ieder geval een jaar voort te zetten.

Het Ask me! Vragenloket is een initiatief van TU Delft Library, de Studentenraad en Onderwijs & Studentenzaken. Ook het in paragraaf 6.5 beschreven Library Learning Centre valt onder het thema “laten leren”.

Document Management Op 1 januari 2008 heeft de samenvoeging plaatsgevonden van het TU Delft Archief met de Bibliotheek. In 2007 is besloten tot de aanschaf van een digitaal Document Management Systeem (op basis van een Europese aanbesteding). In juli 2008 heeft de TU Delft, na 6 maanden ‘proefdraaien’, gekozen voor documentmanagement op basis van de DecosDocument webeditie. Met het nieuwe document management systeem, dat TU-breed uitgerold wordt onder de naam ED, gaat de TU Delft de komende jaren documentafhandeling en archiefbeheer professionaliseren en digitaliseren. ED zal worden ingezet voor onder andere postafhandeling, maar ook voor contracten dossierbeheer, zoals het digitaliseren van studentendossiers en van dossiers rond bestuurlijke besluitvorming. In het 4 e kwartaal is ED opgeleverd voor daadwerkelijk gebruik en zijn de eerste projecten gestart die ED binnen de TU Delft moeten doorvoeren. Als één van de eersten zal de post van de CvB-omgeving en de TU Delft Library-omgeving met dit nieuwe systeem worden verwerkt. Tegelijkertijd zijn projecten gestart in de faculteiten waarbij de poststromen worden geïdentificeerd die als eerste kunnen worden verwerkt in ED.

Erfgoedcollectie TU Delft ondergebracht bij TU Delft Library In najaar van 2008 is besloten om de Erfgoed collectie die voorheen ondergebracht was bij het Techniekmuseum, onder te brengen bij de TU Delft Library en samen te laten gaan met de Trésor- collectie. Hiermee wordt de TU Delft Library de plaats waar de collecties van de gehele TU Delft zijn samengebracht. 6.7

Dienst Elektronische en Mechanische Ontwikkeling (DEMO) De Dienst Elektronische en Mechanische Ontwikkeling (DEMO) bevordert experimenteel technischwetenschappelijk onderwijs en onderzoek door het snel ontwikkelen en vervaardigen van unieke experimentele opstellingen en prototypen. De belangrijkste uitdaging van DEMO was ook in 2008 het leveren van een significante bijdrage aan onderzoek. Hoe lever je zo’n bijdrage? Onderzoekers moeten DEMO in de 1 e plaats weten te vinden. Hieraan is in 2008 hard gewerkt; medewerkers van DEMO zijn actief de faculteiten in gegaan en door middel van andere communicatiemiddelen (DEMO



13-07-2009 13:48:19

6 | Organisatie Magazine, website, posters) wordt deze actieve houding ondersteund. Ook moet DEMO keer op keer haar meerwaarde bewijzen. Die meerwaarde zit hem vooral in hightech machines en elektronica in combinatie met vakbekwame en enthousiaste medewerkers. Door zich te verdiepen in wat het onderzoek aan de TU Delft nodig heeft en in wat er op de markt te koop is, heeft DEMO in het afgelopen jaar prima investeringen gedaan. Er is ook ruim aandacht geweest voor opleiding en training. Onontbeerlijk bij nieuwe, geavanceerde machines. Aan welke projecten heeft DEMO dan zoal een bijdrage geleverd? Onderstaand een aantal in het oog springende en/of unieke projecten:

Duurzaamheid is het sleutelwoord geworden voor de toekomstige ontwikkeling van onze maatschappij. De steeds grotere vraag naar energie en de zorg voor het milieu hebben het onderzoek naar alternatieve energievormen een enorme impuls gegeven. Een van de belangrijkste kandidaten voor elektriciteitswinning is de omzetting van zonne-energie met behulp van zonnecellen. De opmars van zonnecellen verloopt nog moeizaam. Een van de redenen is dat het meest gebruikte type zonnecel, van silicium, vrij duur is om te maken. De laatste jaren is er daarom veel onderzoek gaande naar alternatieve zonnecellen.

Temperatuurregeling van een microreactor Een elektronenmicroscoop laat details zien die kleiner zijn dan een atoom. Toch is nog niet alles op deze schaal te bekijken. Het materiaalmonster moet namelijk omringd zijn met een hoog vacuüm. Daardoor blijven allerlei chemische processen onzichtbaar. Om deze beperking op te heffen ontwikkelde Frederik Creemer van het Kavli Instituut voor Nanoscience een microreactor. Voor zijn onderzoek heeft hij een Veni-subsidie ontvangen. In de microreactor is het mogelijk om scheikundige reacties tussen vaste stoffen en gassen uit te voeren en deze ondertussen door de microscoop te bekijken op atoomniveau. De microreactor bevat tevens een verwarmingsdraad en een thermometer, waarmee de temperatuur geregeld kan worden. De temperatuur kan binnen 0,01 seconde tot 600° oplopen en kan volledig geregeld en gestabiliseerd worden. DEMO ontwikkelde zowel de elektronica waarmee de temperatuur geregeld kan worden als de probe.

(Assembly) waferlift Delft Institute of Microsystems and Nanotechnology, Technology Center – beter bekend als DIMES TC – doet onderzoek naar nieuwe chiptechnologie. Een van de machines die daarbij regelmatig wordt gebruikt, is de Excimer Laser. Een belangrijk onderdeel van deze laser is de waferlift (een soort robotarm). Toen deze niet meer naar behoren werkte, moest de Process Engineer van DIMES (Johan van der Cingel) op zoek maar een nieuwe en kwam bij DEMO terecht. Het ontwerp van het nieuwe liftsysteem en advies over de Elektronica vormden voor DEMO een absolute uitdaging.

Spiegelzee Fysisch geograaf Bob Hoogendoorn (Faculteit CiTG) bedacht met een collega en drie studenten een project dat kan laten zien hoe het dalen en stijgen van de zeespiegel het Nederlandse deltalandschap heeft gevormd. Dit project heeft in de zomer van 2008 geresulteerd in ‘Spiegelzee’, een paviljoen op het Katwijkse strand (half juli tot eind oktober 2008). Spiegelzee wil een breed publiek informeren over het verleden, het heden en de toekomst van de zeespiegel, en de rol van de natuur en de mens daarin. In het paviljoen ervaren mensen hoe hoog een zeespiegel van +6 meter is, de stand voor de laatste IJstijd, maar ook hoe laag een zeespiegel van -120 meter is, de stand net na de laatste IJstijd, toen de Noordzee droog stond. DEMO heeft aan de bouw van dit paviljoen meegewerkt. Spiegelzee is bedacht door studenten en onderzoekers van de TU Delft en vormgegeven door ZUS architecten. TNO adopteerde het project. Spiegelzee is mogelijk gemaakt dankzij het Nationaal Comité van het Jaar van de Planeet Aarde, TU Delft, TNO, Rijkswaterstaat, Rabobank Katwijk, Van Oord, Provincie Zuid Holland, Hoogheemraadschap Rijnland en de Gemeente Katwijk.

Elektronenversneller In opdracht van en in samenwerking met Walter Knulst en Martien Vermeulen (Faculteit TNW, DCT) heeft DEMO meegewerkt aan de ontwikkeling en vervaardiging van een elektronenversneller. Deze elektronenversneller heeft tot doel het efficiënter bestuderen van 4 e generatie zonnecellen. Het gaat hier om een gezamenlijk project van de TU Delft en de TU Eindhoven (faculteit Technische Natuurwetenschappen Delft en Faculteit Scheikundige Technologie Eindhoven). 72 | Jaarverslag 2008 Technische Universiteit Delft


13-07-2009 13:48:19

7. Mensen


13-07-2009 13:48:19

7 | Mensen

Stimuleringsprijzen voor IO-studenten bij Vilans Innovatieprijs 2008

7.1

Studenten ‘Evening Breeze’ bed van IO-studenten Thomas Groenendaal en Yoeri Nagtegaal

Koel hemelbed wint LiveWire Young Business Award 2007 De LiveWIRE Young Business Award is een onderdeel van het gehele LiveWIRE 8 traject. In deze wedstrijd meten de beste technisch innovatieve LiveWIRE deelnemers zich met elkaar. De jury vond het ‘Evening Breeze’ bed van IO- studenten Thomas Groenendaal en Yoeri Nagtegaal veel belovend door de combinatie van luxe en ‘wellness’ met duurzaamheid. Juryvoorzitter Karel Jan Alsem, universitair docent Marketing bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt waarom Evening Breeze de finale won: “We hadden als jury één belangrijk aandachtspunt: focus, richt je op strategie en marktbenadering. Evening Breeze heeft die focus het beste aan gebracht. Ze weten precies voor wie hun product bedoeld is.” Het principe van het AircoBed is gekoelde lucht door een soort kanaal van textiel boven in het hemelbed te laten stromen, waardoor de koelte ‘zachtjes neerdaalt op de slapers’. Energiebesparing: minstens zestig procent! Yoeri studeerde in 2007 met eer af en Thomas won in 2007 met zijn afstudeerproject al de TUI Sustainable Tourism Award.

‘Ben jij beter dan Microsoft?’ Joost Voordouw, Msc-student bij EW, heeft met zijn inzending vananaarbewuster.nl de finale van de ontwikkelwedstrijd ‘Ben jij beter dan Microsoft?’ gewonnen. Zijn mashup 9 ‘Van A naar Bewuster’ wil inzicht geven in de gevolgen van reisgedrag. Op de site kan een reiziger bij elke reis een bewuste keuze maken voor een bepaald soort vervoer. Niet alleen worden reistijd en reiskosten berekend maar ook de hoeveelheid uitgestoten CO 2 per vervoermiddel. Vooral het confronteren van de bezoeker met zijn reisgedrag gaf voor de jury de doorslag. Ook het publiek gaf de meeste stemmen aan ‘Van A naar Bewuster’.

8

9

De prijsvraag wordt eens per twee jaar uitgeschreven en heeft tot doel dat er meer gebruiksvriendelijke, veilige en mooi vormgegeven producten op de markt komen die niet stigmatiserend zijn. De opdracht in 2008 was om de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie te bevorderen met een consumentenproduct dat een grote groep mensen comfort en gebruiksgemak oplevert. Arie Franke heeft deze prijs ontvangen voor zijn ontwerp voor een niet stigmatiserende doseerbeker. De “Balldoser” is een beker, met daarin een uitgeholde doseerbal die bij iedere slok een beperkte hoeveelheid vloeistof uitgeeft. Doordat het bovenste deel van de beker (dat bij het vullen en schoonmaken verwijderd kan worden) precies aansluit op de bal, vindt geen lekken plaats. De grootte van de slok kan gedoseerd worden door de keuze voor een bal met een andere uitholling. Henrike Pelleboer ontving de prijs voor het ontwerp voor de Ivy infuuspaal voor kinderen. Aan een infuuspaal voor kinderen hangt over het algemeen meer apparatuur dan aan die voor volwassenen, omdat kinderen dikwijls een pomp krijgen bij elke infuusvloeistof. De Ivy is ontworpen op basis van wensen van gebruikers. Dit heeft geleid tot extra functionaliteiten, hogere gebruiksvriendelijkheid en verbeterde uitstraling. Een kind tot 4 jaar kan op de Ivy vervoerd worden. Daarnaast kunnen foto’s en tekeningen worden opgehangen en zijn er haken waaraan snoeren en spullen gehangen kunnen worden. De Ivy heeft een vriendelijke uitstraling waardoor aandacht van de gebruiker wordt weggeleid van de pompen en zakken.

Gijs Oskam prijs 2008 voor Doris van Halem Om de 2 jaar wordt de Gijs Oskam-prijs uitgereikt aan een veelbelovende jonge onderzoeker, die zich bezig houdt op het gebied van drinkwatervoorziening. Voor de prijs en de daaraan gekoppelde aanmoedigingspremie van € 1000 komen jonge afstudeerders in aanmerking. Criteria voor het verlenen van de prijs zijn de originaliteit en de kwaliteit van het onderzoek. In 2008 is de Gijs Oskam-prijs voor de 5 e keer uitgereikt. Doris van Halem kreeg deze prijs vanwege “haar uitzonderlijke gedrevenheid om een bijdrage te leveren aan de grote waterproblemen van de derde wereld”.

LiveWIRE is een internationaal Shell-programma dat in Nederland wordt uitgevoerd door Syntens, Innovatienetwerk voor ondernemers. Een mashup is een webpagina of -applicatie waar gegevens uit meerdere bronnen gecombineerd en gezamenlijk gepresenteerd worden.



13-07-2009 13:48:19

7 | Mensen

Rutger van Raalten

Shell Bachelor Master Prijs Shell organiseert jaarlijks de Bachelor Master Prijs met het doel jong talent te stimuleren zich op duurzame ontwikkeling te richten. De prijs voor beste duurzame masterscriptie is in 2008 toegekend aan twee studenten, één van de TU Delft en één van de TU Eindhoven. De jury heeft daartoe besloten, omdat beide scripties van hetzelfde hoge niveau waren. Rutger van Raalten van de TU Delft is geprezen om zijn fundamentele project: een duurzame brandstofcel. Het idee is zelfs al gepatenteerd.

Nan van Geloven (EWI) wint VVS-scriptieprijs De jaarlijkse VVS Scriptie Prijs voor Statistiek en Operationele Research werd na de Statistische Dag van 1988 ingesteld om bij studenten de belangstelling te bevorderen voor onderzoek naar en toepassing van praktisch relevante methoden uit de statistiek en operationele research. In 2008 heeft Nan van Geloven de prijs gewonnen voor haar MSc-scriptie ‘Statistical evaluation and design of virus validation robustness studies’. In dit onderzoek heeft zij twee grote stappen gezet om de robuustheid van virus-reducerende stappen te kunnen analyseren. De jury is van mening dat het onderwerp van de scriptie van grote praktische waarde is en tevens de nodige diepgang bezit. Bovendien is de jury bijzonder te spreken over de heldere en gestructureerde betoogtrant.”

Een groepje deelnemers van het Delfi C3-project: Wouter Weggelaar, Wouter Jan Ubbels en Gerard Aalbers

Echo-award 2008 WO voor Hanane Ouna De ECHO Awards worden toegekend aan de Meest Excellente Allochtone Studenten in het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs. Winnaars ontvangen een summercourse aan de University of California, Los Angeles. Hanane Ouna, een ambitieuze studente TBM, won de ECHO Award voor studenten uit het wetenschappelijk onderwijs. Minister Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft de Awards uitgereikt.

Bouwkunde studente Anke Neecke wint IVBN scriptieprijs 2008 De IVBN-Scriptieprijs is een jaarlijkse stimuleringsprijs voor studenten die afstuderen op het gebied van vastgoed. Deze is ingesteld door de Vereniging van Institutionele Beleggers in Vastgoed, Nederland (IVBN). Met deze prijs wil de IVBN bijdragen aan de verdere professionalisering en ontwikkeling van de vastgoedbeleggingssector in Nederland. De winnaar ontvangt een bedrag van € 5000,-. De overige genomineerden ontvangen ieder € 1000, -. De jury heeft in totaal 17 scripties genomineerd. De IVBN Scriptieprijs is dit jaar uitgereikt aan Anke Neecke voor haar onderzoek ‘Klantenbinding bij kantoorhuurders’. Citaten uit het juryrapport: ‘Het onderwerp en de studie zijn van belang in het licht van de struggle for life van een flink deel van de kantorenmarkt.’ . En: ‘Technisch een indrukwekkend en verzorgd onderzoek, praktisch bruikbaar, de moeite waard om kennis van te nemen en te gebruiken door iedere serieuze belegger in kantoren”.

Delfi C3 Op 28 april 2008 is vanaf de raketbasis Sriharikota in India de satelliet Delfi C3 gelanceerd. De Delfi-C3 weegt een paar kilo en is net zo groot als een pak melk. Het belangrijkste doel van het project is het opdoen van praktijkervaring. Zo heeft de satelliet zonnepanelen en -sensoren, die worden getest. De gegevens worden vanuit de ruimte verzonden naar de Technische Universiteit Delft. De Delfi-C3 is samen met negen andere kunstmanen van universiteiten uit onder meer Canada en Duitsland gelanceerd. Hij zal twintig jaar rond de aarde cirkelen en daarna in de dampkring verbranden. De Delftse studentensatelliet Delfi C3 is in mei 2008 door de radioamateurgemeenschap AMSAT erkend als succesvolle en waardevolle satelliet. De Delfi C3 heeft om die reden ook andere namen, zoals OSCAR-64, Dutch OSCAR-64 of kortweg DO-64. OSCAR staat voor ‘Orbital Satellite Carrying Amateur Radio’.

CiTG studenten winnen eerste plaats Heerema Battle Poppo Hofsteenge en Erik Gathier (CiTG) hebben de eerste prijs gewonnen bij een prijsvraag die onderdeel uitmaakt van de wedstrijd ‘Battle of Concepts’. Volgens de jury hadden Hofsteenge en Gathier het beste innovatieve idee om het vraagstuk “How can we



13-07-2009 13:48:20

7 | Mensen use the Arctic environment to our benefit in all areas of onshore and offshore construction for the Oil & Gas industry?” van het bedrijf Heerema Group op te lossen. De wedstrijd Battle of Concepts betreft een online platform waar organisaties vraagstukken (‘battles’) kunnen plaatsen die worden opgelost door hbo- en WO-studenten en afgestudeerden tot en met 30 jaar. Organisaties kunnen zo innovatieve ideeën opdoen en jong talent ontdekken. Met het behalen van de eerste plaats hebben Hofsteenge en Gathier een geldbedrag van in totaal 1500,- euro gewonnen.

Illuminatie Waalbrug Bouwkunde studente Leonie Welling heeft de ideeënprijsvraag Illuminatie Waalbrug gewonnen. De vakjury koos haar ontwerp als het meest geschikt en het best uitvoerbaar. Groot was de waardering voor het plan omdat het zowel de brug als het fietspad verlicht.

Agnes Blom

De Boeing Engineering Student of the Year Award Deze prestigieuze prijs in de luchtvaartwereld is bestemd voor studenten die buitengewoon veelbelovend zijn voor de toekomstige technologische ontwikkeling. Agnes Blom is de eerste Nederlandse en ook de eerste vrouw die de Boeing Engineering student of the Year Award ontvangt. Agnes promoveert in luchtvaartconstructies en houdt zich bezig met composieten, sterke, maar vederlichte vezeltjes in hars. Oordeel van jurylid Frank DeMattia: “Blom stood out as the clear winner on the basis of her approach to the work, demonstrated progress and the direct application of her research to many key areas within the aerospace industry.” De competitie heeft in 2008 een record aantal inzendingen getrokken vanuit de hele wereld, waaronder Australia, India, Singapore, South Africa and Groot Brittannië.

Winnaars Concrete Design 2007/08 De Concrete Design competition is een tweejaarlijkse wedstrijd voor studenten uit acht Europese landen en Turkije. De Concrete Design Competition stimuleert architectonisch materiaalonderzoek bij studenten en docenten. Studenten worden uitgedaagd creatieve voorstellen te doen voor grensverleggende betontoepassingen en deze te presenteren in een architectonisch ontwerp. Ryoko Ikeda van de TU Delft en een team van de TU Eindhoven zijn gedeeld eerste geworden in de Nederlandse tak van de ‘International Concrete Design Competition for Students’. Het oordeel van de jury over ‘Sakura Concrete’ van Ryoko Ikeda: “Sakura Concrete speelt met de zintuigen van de toeschouwer. De combinatie van beton met fragiel levend materiaal (zoals de orchideeën die in het experiment zijn gebruikt) geeft ‘ziel’ aan het materiaal en de elementen. Sakura Concrete is emotie, duurzaam op een unieke manier en een inspiratie voor andere ontwerpers.” Wouter Notenbomer ontving een eervolle vermelding voor zijn roterende betonkolommen. Aan de wedstrijd hebben 370 studenten deelgenomen, 41 deelnemers hebben een prijs ontvangen en mogen deelnemen aan een masterclass in België.

Delftse Formula Zero Team wint eerste waterstof race ter wereld Het Formula Zero team Delft – Greenchoice Forze – heeft in augustus 2008 in Rotterdam de eerste waterstofrace ter wereld gewonnen. De kart van de TU Delft bleek op snelheid en betrouwbaarheid sterker dan de karts van universiteiten uit Los Angeles, Detroit, Leuven, Londen en Zaragoza. Nadat het Formula Zero team Delft de hoofdrace had gewonnen, greep zij in de sprintraces (1 ronde met vliegende start) net naast de winst door het Spaanse team met 0,17 seconden voor te laten gaan. Alle resultaten tezamen hebben het Formula Zero team Delft gemaakt tot winnaar van het evenement en leider van de competitie. Niet alleen de race werd gewonnen. Het team sleepte ook nog de people’s choice award in de wacht, de publieksprijs voor mooiste kart!



13-07-2009 13:48:20

7 | Mensen

DUT raceauto wint GP Hockenheim Het DUT race team heeft begin augustus op het circuit van Hockenheim, Duitsland, de eerste prijs veroverd in de endurance race. Deze winst heeft zoveel punten opgeleverd dat het team overall de hoogste score had en is uitgeroepen tot winnaar van het Formula Student event in Duitsland. Het studentenraceteam van de TU Delft was al eerder succesvol op het circuit van het Engelse Silverstone. Met de nieuwe auto op biobrandstof sleepten ze daar de eerste prijs binnen voor de onderdelen ‘Lightweight construction’ en voor ‘Business presentation’. Ook won het team de Fuel Economy Award.

Delftenaren winnen zonnebootrace Het Delta Lloyd Solar Boat-team, heeft in juni 2008 de “Frisian Solar Challenge” voor de zonnebootraces gewonnen. Het team bestaat uit studenten van de faculteit 3mE: Meinte van der Brug , Bart Meenks, Willem-Jan van Driel, Rinus de Vries, Mark Meijerman, Trung Tran, en Solange van der Werff. Ondanks problemen met de accu, wist dit team haar koppositie tot de eindstreep vast te houden. De Delftenaren hebben de totale afstand van ruim 200 kilometer afgelegd in 12 uur 5 minuten en 47 seconden. Het Delftse team participeerde in de C-klasse. In deze klasse zorgen teams zelf voor de zonnepanelen met een maximale oppervlakte van 8 m 2.

Sanne Kistemaker in de prijzen bij Made in Brunel De jaarlijks terugkerende tentoonstelling ‘Made in Brunel’ toont ontwerpen die een bijdrage leveren aan het oplossen van ‘Modern World Issues’, zoals klimaatverandering en problematiek rond gezondheid, transport en veiligheid. De door de Brunel University in Londen georganiseerde tentoonstelling biedt IO-studenten van verschillende universiteiten de kans hun projecten te tonen en in contact te komen met investeerders.

In 2008 heeft Sanne Kistemaker met Piece of family, één van de prijzen gewonnen. Volgens de hoofdsponsor voldeed haar ontwerp aan alle door de organisator gestelde criteria: een product zijn voor de ‘wereld van vandaag’, een oplossing voor een aanwijsbare behoefte en potentie een commercieel succes te worden. Piece of Family is een communicatiemiddel waarmee ouderen online met familie kunnen communiceren zonder computer. Het speelt in op vergrijzing en de groei van het digitale tijdperk. Piece of Family overbrugt de contactkloof tussen generaties in families. Doordat het begrijpelijk is voor de ouderen en aansluit bij het digitale tijdperk waarin kleinkinderen leven, komen werelden dichter bij elkaar. Sanne heeft al eerder de Design for All Award van de Nederlandse Designprijzen 2007 gewonnen.

Johan van den Bergh’s afstudeerscriptie bekroond door de KHMW In september 2008 is de eerste prijs van de Nederlandse Gas Industrie Prijs toegekend aan Johan van den Bergh voor zijn afstudeerscriptie ‘Permeation of permanent gases through DD3R membranes’. Deze prijs wordt toegekend door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en wil jonge, veelbelovende studenten stimuleren om opmerkelijke, bijzondere en innovatieve scripties te schrijven die relevant zijn voor de gasindustrie. De prijs bestaat uit een oorkonde en een bedrag van € 6000,-. In zijn scriptie heeft Johan gedemonstreerd hoe aardgasvelden gezuiverd kunnen worden van koolstofdioxide en stikstof met behulp van ( keramische) zeolietmembraantechnologie.

Studenten Bouwkunde behalen 1e en 3e plaats Archiprix Jaarlijks sturen de Nederlandse ontwerpopleidingen hun beste afstudeerplannen naar Archiprix. De Stichting Archiprix is een samenwerkingsverband van Nederlandse onderwijsinstellingen voor hoger onderwijs op het gebied van architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur. Dit jaar sleepten Ruud Smeelen en het duo Shany Barath & Gary Freedman respectievelijk de eerste en derde prijs in de wacht. Over het winnende ontwerp van Ruud Smeelen, ‘Poliphili in de uiterwaard’ zei de jury: ‘Schitterend plan voor de introductie van een wilgenplantage in Meinerswijk bij Arnhem. De inspirerende nieuwe functie geeft een nieuwe impuls aan het gebied en bewaart tegelijkertijd de unieke bestaande kwaliteiten, het nieuwe programma legitimeert het gegroeide programma.’ Ook over het ontwerp ‘Powerflood – A power plant and recreation complex in Zeeland’ van derde prijswinnaars Shany Barath en Gary Freedman sprak de jury lovende woorden. ‘Een fascinerende watermachine waarmee de Nederlandse traditie in de omgang met water wordt doorgetrokken naar de energieopwekking en de recreatie.’



13-07-2009 13:48:21

7 | Mensen

Delftse zonnelamp voor Cambodja ontvangt Designprijs Vier Delftse studenten van de faculteit Industrieel Ontwerpen, Doortje van de Wouw, Ana Maria Alvarez, Loucas Papantoniou en Stephanie Wirth, hebben de Toon van Tuijl Designprijs gewonnen voor de MoonLight, een goedkope LED lamp op zonne-energie voor gebruik in ontwikkelingslanden. De lamp is speciaal ontworpen voor, en in samenwerking met, mensen op het platteland van Cambodja, die geen aansluiting hebben op het elektriciteitsnetwerk en daardoor geen licht hebben of daarvoor gebruik maken van gevaarlijke en vervuilende kerosinelampen. Met de Toon van Tuijl Designprijs wordt het ontwerpen van producten gestimuleerd die bijdragen aan sociale en economische ontwikkelingen in ontwikkelingslanden. In 2008 zijn 39 inzendingen ontvangen.

Flexibele hangplek wint NICIS ontwerpwedsrijd Een praktische uitvinding die in de stad gebruikt kan worden, dat was de uitdaging die Nicis Institute, het Maatschappelijk Topinstituut voor de steden, professionele ontwerpers, maar ook handige uitvinders voorlegde. Er kwamen twintig inzendingen binnen. Afgestudeerd student IO Marlou de Jong heeft met haar flexplek de ontwerpwedstrijd gewonnen. De Flex is te gebruiken om braakliggende veldjes tijdelijk om te zetten naar hangen ontmoetingsplekken of in te richten voor evenementen. Marlou de Jong heeft het winnende ontwerp bedacht in het kader van haar afstudeer opdracht. Door de Flexen op een bepaalde manier te groeperen kan er meer nadruk gelegd worden op bijvoorbeeld een podium met tribune of een speeltuin. Het ontwerp van de Flex is opvallend, vrolijk en vriendelijk. De monoliete vorm heeft afgeronde kindvriendelijke randen en hoeken en wordt uitgevoerd in felle kleuren. Het opvallende ontwerp geeft tegelijk een positieve uitstraling aan het gebied.

Koken met zonne-energie Koken op zonne-energie is voor veel mensen in ontwikkelingslanden een goede optie. Zet gewoon je kookstel met reflectoren in de zon en de rijst of eieren zijn zo gaar. Tenminste, op momenten dat de zon schijnt. Niet handig, dacht studente Industrieel ontwerpen Marije ter Beke. Veel mensen koken net voor of na zonsopgang. Met haar onderzoeksvoorstel heeft Ter Beke de Young Wild Ideas-prijs van het Delft Centre for Materials gewonnen. De studente wil onderzoeken wat de beste manier is om zonne-energie op te slaan en of er materialen bestaan die minder gevoelig zijn voor slijtage dan de materialen waar zonnekooktoestellen nu van zijn gemaakt. Ze krijgt € 10.000 om dat in een half jaar uit te zoeken.

Jong Talent prijzen voor studenten TU Delft Opnieuw hebben studenten van de TU Delft de Jong Talentprijs van € 10.000 gewonnen. Wibout Roukens (TBM) krijgt de Bakkenist Jong Talent prijs voor het ontwikkelen van een communicatiesysteem voor motoragenten. Met een touchscreen op de motor kunnen agenten tijdens het motorrijden op een gemakkelijke en effectieve manier de meest basale informatie (bijvoorbeeld over kentekens) opvragen. Doordat het systeem zich aanpast aan de context, kunnen ze uitgebreidere informatie opzoeken als ze stilstaan. Met dit informatiesysteem zou de politie de pakkans aanmerkelijk kunnen verhogen. Naast de goede balans tussen theorie en toepassing heeft de jury veel waardering voor de wijze waarop Roukens verschillende doelgroepen binnen de politie bij zijn onderzoek heeft betrokken. Sven Voormeeren (3mE) ontvangt de Corus Jong Talent Prijs voor zijn onderzoek naar de akoestiek van auto’s bij autofabrikant BMW. Sven ontwikkelde een nieuwe methode voor de analyse van dit akoestische probleem. Daarbij berekende hij het dynamische gedrag van het complete voertuig op basis van het gedrag van de afzonderlijke elementen. Met de resultaten van zijn onderzoek kan BMW – met behulp van computermodellen en metingen – de geluidsoverdracht beter voorspellen. Daarmee kan in de toekomst het rijcomfort van de auto verder worden



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen geoptimaliseerd. De jury vindt de kwaliteit van het onderzoeksrapport ongekend en waardeert daarnaast de inzet van Voormeeren op de universiteit waar hij onder meer veel studenten heeft begeleid.

Jong Talent aanmoedigingsprijzen De 40 beste eerstejaarsstudenten in exacte vakken krijgen een aanmoedigingsprijs in de vorm van een oorkonde en 500 euro. De volgende 8 studenten van de TU Delft mochten in 2008 deze prijs ontvangen: Sofie Haesaert (3mE),Tom Hoogkamer (LR), Pieter Maljaars (3mE), Annelie Verbon (TNW), Raoul Rosental (TNW), Dennis Stevense (EWI), Noud Brasjen (TNW) en Thea Vuik (EWI).

Menel Rahrah

geldprijs van € 5.000 mee gewonnen. ‘Rail by Rail’ viel volgens de jury op door een goed begrip van de problematiek waarvoor een oplossing moest komen. Het ontwerp is eenvoudig en tegelijkertijd vernuftig met name ten aanzien van de montage. ProRail gaat de flexibele traverse in de loop van 2009 bouwen. De tijdelijke loopbrug wordt voor het eerst gebruikt op station Venlo en krijgt de naam ‘Rail by Rail’.

Goud en Wiki Award voor TU Delft in iGEM competitie Het TU Delft team heeft in november 2008 een gouden medaille gewonnen voor de beste wiki op de iGEM reünie (international Genetically Engineered Machine competition) georganiseerd door MIT. Meer dan tachtig studententeams uit de hele wereld ontwierpen en bouwden in de zomer van 2008 onderdelen van bacteriën of andere cellen. Het Delftse team bestaande uit Oscar Stassen, Ruud Jorna en Steven Flipse, Bas van den Berg, Rad Haghi en Farzad Ethemam, werkte aan een ‘thermometerbacterie’ die van kleur verandert wanneer de temperatuur boven een bepaalde drempel komt. Zij kregen daarbij ondersteuning van Domenico Bellomo, Emrah Nikerel, Marco de Groot en Janine Kiers van Biotechnologie en Bio-Informatica.

Kartini Prijs In november heeft de uit Tunesië afkomstige Menel Rahrah de Kartini Prijs ter waarde van € 1250 ontvangen voor de beste allochtone vrouwelijke eerstejaars studente in de exacte vakken. Deze landelijke Jong Talent Prijs is in 2008 voor de tweede keer uitgereikt bij de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen in Haarlem en is beschikbaar gesteld door mr. M. van Empel. Menel studeert wiskunde aan de Technische Universiteit Delft en haalde een gemiddelde van 8.

Loubna Aammari

Dawid Strebicki uitgeroepen tot ‘beste afstudeerder TU Delft’ In november 2008 zijn de jaarlijkse prijzen van het Universiteitsfonds Delft voor de beste afstudeerders in het studiejaar 2007-2008 uitgereikt. Dawid Strebicki heeft niet alleen de titel ‘ beste afstudeerder van de Faculteit Bouwkunde’ gekregen, maar is ook uitgeroepen tot ‘beste afstudeerder van de TU Delft’. Net als de andere prijswinnaars heeft hij een oorkonde, een bronzen legpenning en een cheque ter waarde van 1000 euro ontvangen. Als beste afstudeerder van de TU Delft ontving hij daarbij nog een sculptuur en een extra cheque ter waarde van 1000 euro.

Studenten Civiele Techniek winnen ontwerpwedstrijd Traverse’08 Joep Paulissen en Daan Tjepkema hebben de ProRail Ontwerpwedstrijd Traverse ‘08 gewonnen. Zij hadden het meest creatieve, innovatieve en deskundige ontwerp voor een tijdelijke loopbrug die perrons met elkaar verbindt en hebben er een

TU Delft student Loubna Aammari wint informatica beurs In oktober heeft Loubna Aammari, eerstejaars studente Technische Informatica aan de TU Delft, een beurs van € 2.400 ontvangen. Ze ontving deze beurs uit handen van directeur Jean-Luc van Hulst van Finalist B.V., die deze beurs sponsort. De beurs wordt in samenwerking met de informatica-opleidingen van de 3 technische universiteiten uitgereikt. Op elke universiteit wordt één student of studente geselecteerd op basis van VWO eindexamenresultaten en motivatie. Als de winnende student(e) de studie nominaal doorloopt, ontvangt hij/zij elk bachelorjaar de beurs. Dennis Stevense, de winnaar van de TU Delft van vorig jaar, kon ook voor dit jaar zijn beurs weer ophalen. Hij heeft zijn propedeuse in 1 jaar met lof gehaald.



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen

Volkert van der Wijk ontvangt “Wim van der Hoek Constructeursprijs 2008” Tijdens zijn bezoek aan de Precisiebeurs in Veldhoven in november 2008 is Volkert van der Wijk verrast met de toekenning van de prestigeuze Wim van der Hoek Constructeursprijs voor zijn afstudeerwerk. Volkert is in april 2008 afgestudeerd bij de afdeling Biomechanical Engineering (3mE) op het dynamisch balanceren van mechanismen en robots. De combinatie van fundamentele aanpak, ontwerp-hulpmiddelen en een grote hoeveelheid voorbeelden was voor de jury doorslaggevend. De “Wim van der Hoek Constructeursprijs” wordt jaarlijks toegekend voor het beste afstudeerwerk op het gebied van het werktuigbouwkundig construeren. De prijs is bedoeld om het vak van ontwerpen van werktuigbouwkundige constructies extra onder de aandacht te brengen en te stimuleren. De naamgeving van de prijs verwijst naar de emeritus hoogleraar Prof. Wim van der Hoek, die op de TU Eindhoven van 1962-1985 de basis heeft gelegd voor de unieke Nederlandse methode voor het ontwerpen van werktuigbouwkundige constructies. De prijs bestaat uit een oorkonde, trofee, en een geldbedrag van €1000 dat mogelijk is gemaakt door het 3TU Centre “High Tech Systems”. 7.2

Medewerkers Prijzen, onderscheidingen

Prijzen voor professor Ab Stevels (IO) In januari 2008 heeft Professor Ab Stevels (IO) de Internationale Electronic Recycling Conference Award (IERC Award) ontvangen. Hij heeft deze prijs in Salzburg ontvangen als erkenning voor zijn werk voor het milieubehoud en vooral voor zijn bijdragen op het gebied van recycling en recyclingtechnologie. In september 2008 is tijdens het ‘Electronics Goes Green” congres in Berlijn een Eco Design Award 2008 aan professor Ab Stevels uitgereikt. Hij heeft deze award ontvangen vanwege zijn bijdragen aan het vakgebied en zijn inzet om EcoDesign congressen te helpen organiseren. Tijdens het recycling congres ‘Reccon08 in ‘het Spaanse Bilbao heeft Prof. Ab Stevels de ‘Basque Stonelifter Award’ in ontvangst genomen. De Baskische Minister van Onderwijs motiveerde de jurykeuze als volgt ‘because of Stevels’ Herculean efforts to promote EcoDesign and Ecoefficient Recycling.’ Het Baskenland is op het gebied van recycling toonaangevend in Europa.

Prestigieuze Henri Darcy Medal voor prof. dr. ir. Huub Savenije ‘Baanbrekend’, noemt de European Geosciences Union (EGU) het onderzoek dat prof.dr.ir Huub Savenije (CiTG) de afgelopen decennia heeft gedaan naar hydrologie en watermanagement. Volgens de organisatie heeft Huub savenije ervoor gezorgd dat er vooral in Afrika veel meer kennis is over watermanagement. Daarmee draagt hij bij aan de

bestrijding van honger en armoede. De EGU heeft hem daarom in het voorjaar van 2008 beloond met de prestigieuze Henri Darcy Medal. Het is de eerste keer dat een onderzoeker aan een Nederlandse universiteit deze prijs krijgt.

Milieuchemie, -toxicologie en -technologieprijs 2006-2007 Eens in de 2 jaar reiken de KNVC en de sectie Milieutechnologie de prijs voor het beste proefschrift op het gebied van Milieuchemie, -toxicologie en -technologie uit. Over de periode 2006-2007 zijn twintig proefschriften ingezonden. Eén proefschrift is duidelijk als het beste naar voren gekomen, namelijk dat van Maaike Kroon, getiteld: “Combined reactions and separations using ionic liquids and carbon dioxide.”. De promovenda toonde aan dat door bij de synthese van organische stoffen gebruik te maken van een mengsel van ionische vloeistoffen en superkritisch koolstofdioxide er enorm bespaard kan worden op grondstoffen, katalysatoren en energie. Hiermee levert ze een significante bijdrage aan een verduurzaming van de chemische industrie. Het laudatio van de beoordelingscommissie vermeldt dat Maaike heeft laten zien dat ze een zeer bekwame, productieve en creatieve onderzoekster is, die ingewikkelde onderzoeksresultaten eenvoudig toegankelijk kan maken.

EUROCONTROL Research Grants for Innovative Studies Dr. ir. Max Mulder (LR) heeft een vijfjarig onderzoeksproject gefinancierd gekregen binnen het “EURO CONTROL Research Grants for Innovative Studies” programma. Zijn voorstel “Ecological ASAS operations” is een van de 7 projecten uit in totaal 38 Europese aanvragen die zijn gekozen voor subsidie. In het project zal worden gewerkt aan nieuwe mensmachine interfaces voor zelf-separatie, een belangrijke functie in het SESAR (Single European Skies) programma. Partners in het project zijn het Eurocontrol Experimental Centre en het Nationaal Luchten Ruimtevaartlaboratorium (NLR).

ISAC-onderscheidingen voor Prof. I.T. Young en promovendus Sanneke Brinkers (IST) Tijdens het 14 e Internationale Congres van de ISAC (International Society for Analytical Cytology), dat in mei gehouden is in Boedapest, heeft Prof. I.T. Young (TNW) de Fulwyler Award for Innovative Excellence ontvangen. Promovenda Sanneke Brinkers (TNW, IST/QI) heeft de Outstanding Poster Award, genaamd “Fast, sensitive determination of gene expression”gekregen. De International Society for Analytical Cytology (ISAC) is de grootste beroepsorganisatie van wetenschappers die multidisciplinaire en geavanceerde technieken voor het analyseren van cellen en celprocessen ontwikkelen en toepassen.



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen

Pawelczak wint KIVI-NIRIA Telecommunicatieprijs 2008 In mei heeft Przemyslaw Pawelczak, promovendus bij de faculteit EWI, de KIVI-NIRIA Telecommunicatieprijs 2008 gewonnen. De KIVI NIRIA Telecommunicatieprijs is bedoeld om de telecommunicatiesector in Nederland voor het voetlicht te brengen en het belang van toegepast onderzoek in de telecommunicatie te benadrukken. Het onderzoekswerk van de drie kandidaten (van elke TU een) is beoordeeld op het belang voor de telecommunicatie, maatschappelijke toepasbaarheid en aansluiting op de marktvraag, originaliteit van onderwerp en aanpak, innovatiegraad en kwaliteit van de presentatie. De prijs bestaat uit een sculptuur van de kunstenares Mieke Pontier en een geldprijs van € 2500. Volgens de jury zou het onderzoekswerk van Pawelczak MSc kunnen leiden tot een duidelijke trendbreuk in het gebruik van het spectrum. De jury erkent het belang van trendbreuken voor het ontstaan van nieuwe businesscases en ziet hier kansen voor zowel bestaande als nieuwe marktpartijen in de telecommunicatie.

Ties Rijcken

Internationale Rotaryprijs voor Delftse waterwoondeskundige De Delftse ‘waterwoon’deskundige Ties Rijcken (CiTG) heeft in mei uit handen van Minister Plasterk de Leonardo da Vinci prijs ontvangen ‘ter stimulering van zijn verdere ontwikkeling als bijzonder begaafd wetenschapper en kunstenaar’. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt door tien West-Europese Rotary Clubs aan een jonge, buitengewoon begaafde wetenschapper, artiest of kunstenaar en bedraagt € 10.000. De prijs, ingesteld in 1973 door de Rotary Club Florence, is vernoemd naar de grote geleerde Leonardo da Vinci, omdat deze symbool staat voor ‘zijn uitzonderlijke bijdragen aan de menselijke beschaving op vele gebieden van kunsten en wetenschappen’. Elk jaar komen tien Rotary Clubs bijeen voor de toekenning van deze bijzondere prijs.

Koninklijke Onderscheidingen Officier in de Orde van Oranje-Nassau Prof. Jacob Fokkema, Rector Magnificus van de TU Delft, heeft zijn onderscheiding gekregen vooral vanwege zijn grote rol op het gebied van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Fokkema is een topwetenschapper wiens onderzoeksactiviteiten een markante stempel hebben gedrukt op het gebied van het gebruik van de eigenschappen van golfvelden in de beeldverwerkingstechnieken van de toegepaste geofysica. Van onschatbare waarde is met name zijn teamgeest. Als wetenschapper binnen zijn eigen vakgebied en als rector op universitaire, landelijke en internationale niveaus heeft Fokkema met succes veel wek verricht om onderzoekers bij elkaar te brengen en de kennisontwikkeling en –uitwisseling te stimuleren. Ook in het onderwijs wordt Fokkema gezien als leermeester. Fokkema is als geen ander in staat studenten en medewerkers enthousiast te maken en daardoor tot hoge prestaties te brengen. Prof. Karel Luyben, decaan van de faculteit Technische Natuurwetenschappen ontvangt zijn onderscheiding vanwege zijn grote betekenis voor het wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op het gebied van de Biotechnologie. Hij heeft een belangrijke impuls gegeven aan het toegepast wetenschappelijk onderzoek. Dit kreeg onder andere vorm in de onderzoekschool Biotechnological Sciences Delft Leiden en resulteerde in vergaande samenwerking met de Leidse universiteit, verschillende onderzoekscholen en de biotechnologische industrie. Hij speelt een vooraanstaande rol in nationale en internationale beroepsorganisaties op zijn vakgebied. Daarnaast is Karel Luyben nu 10 jaar decaan van de Faculteit Technische Natuurwetenschappen van de TU Delft. >



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen

Prof. Guus Berkhout was meer dan dertig jaar aan de TU Delft verbonden, als hoogleraar en als bestuurder. Hij nam in 2007 afscheid. Guus Berkhout begon zijn carrière in 1964 bij Shell. In 1976 werd hij hoogleraar Akoestische Beeldvorming en Geluidbeheersing. Van 1998 tot 2001 was hij als lid van het College van Bestuur. In 2001 aanvaardde hij ook de leerstoel Innovatie management. Hij heeft honderden wetenschappelijke artikelen geschreven en een aantal boeken op het gebied van akoestiek, geofysica en innovatie en begeleidde meer dan vijftig promovendi. Naast hoogleraar is hij 25 jaar bestuurder van het door hem opgerichte Delphi Consortium waarbinnen de TU Delft kennis ontwikkelt over seismische meetmethoden voor een dertigtal olie- en gasbedrijven. Daarnaast is hij medeoprichter van het European Centre for Innovation (ECI). Hij is lid van de KNAW en de Nederlandse Academie voor de Netherlands Academy of Technology and Innovation (AT&I).

Ridder in de Orde van Oranje Nassau Dr. ir. H.J. van der Kooi was tot zijn pensionering in 2002 universitair docent aan de Faculteit Scheikunde van de Technische Universiteit Delft. Ook na zijn pensionering heeft hij de begeleiding van studenten en promovendi voortgezet en verzorgt hij incidenteel colleges. Dr. Sjoerd Dijkstra is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau vanwege de actieve en betrokken rol die hij gedurende zijn loopbaan heeft gespeeld in het onderwijs en de organisatie van de TU Delft. Naast zijn professionele activiteiten is hij zeer actief geweest binnen verschillende maatschappelijke organisaties, waaronder Amnesty International en De Wereldwinkel. Eind 2008 is Sjoerd met pensioen gegaan.

Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw Op 12 december 2008 is deze Koninklijke onderscheiding uitgereikt aan Professor Schoonman. voor zijn inzet op velerlei terrein waaronder het penningmeesterschap binnen de KNCV, de DRC voor Duurzame Energie en zijn diverse stimulerende contacten met buitenlandse universiteiten waaronder Rusland, Roemenie en Polen. Daarnaast overhandigde Rector Magnificus prof. J.F. Fokkema professor Schoonman de zilveren TU Delft medaille uit voor zijn uitzonderlijke verdiensten voor de TU Delft.

Duurzaam lintje voor Kees Duijvesteijn Minister Cramer van Ruimte en Milieu heeft op 2 september 2008 voor het eerst 9 Duurzame Lintjes uitgereikt aan personen die zich verdienstelijk hebben gemaakt op het gebied van duurzaamheid. De duurzame lintjesregen maakt deel uit van Duurzame Dinsdag, een evenement dat dit jaar voor de tiende keer werd gehouden. In totaal zijn 200 personen voorgedragen voor een lintje. Uit deze voordracht heeft een jury onder leiding van oud-staatssecretaris Monique de Vries een definitieve selectie gemaakt. Onder de personen die zijn onderscheiden bevindt zich Prof. ir. Kees Duivesteijn, hoogleraar Milieutechnisch Ontwerpen bij Bouwkunde. Duurzame Dinsdag is een initiatief van IVN Nederland (Vereniging voor natuur- en milieueducatie) en wordt ondersteund door tal van maatschappelijke organisaties, bedrijven en overheidsinstanties, waaronder VROM.

Caspar Chorus wint prijs in mondiale competitie Caspar Chorus (TBM) heeft met zijn proefschrift ‘Traveler Response to Information’ de tweede prijs in een mondiale competitie van transportproefschriften gewonnen: de 2008 IEEE Intelligent Transportation Systems Best Dissertation Award. Caspar Chorus onderzocht de reactie van reizigers op reizigersinformatie en is wederom onderscheiden met een prijs. In de afgelopen tijd is het onderzoek al vaker onderscheiden. Chorus heeft onder meer aangetoond waarom reizigersinformatie nog niet het gewenste effect heeft op de mobiliteit.

Tonio Sant Excellent Young Wind Doctor Award Tijdens de European Wind Energy Conference 2008, gehouden in april te Brussel, heeft Tonio Sant de Excellent Young Wind Doctor Award gekregen. Tonio Sant is cum laude gepromoveerd bij de sectie windenergie. Met de uitreiking van deze Award door de European Academy for Wind Energy is Tonio uitgeroepen tot de beste Europese jonge doctor van 2007.



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen

Lieven Vandersypen ontvangt twee internationale wetenschappelijke prijzen Prof. Lieven Vandersypen, werkzaam bij het Kavli Instituut voor NanoScience aan de TU Delft en FOM-onderzoeker, heeft in 2008 twee internationale wetenschappelijke prijzen ontvangen. De Nicholas Kurti European Science Prize is hem uitgereikt voor zijn werk aan de coherente controle van kernspins en elektron spins, met mogelijke toepassing in kwantum rekenen. De experimenten met kernspins verrichtte hij als promovendus aan de Stanford Universiteit en bij het IBM Almaden Research Center in Californie. In Delft werkt Vandersypen met elektron spins in zogeheten quantum dots (doosjes om elektronen te vangen op nanoschaal). Voor zijn Delftse bijdragen aan de uitlezing en controle van elektron spins in quantum dots heeft hij ook de IUPAP Young Scientist Prize for Semiconductor Physics ontvangen.

Ontwerper drijvende stad wint Young Technical Professional Award Ir. Bart van Bueren is uitgeroepen tot winnaar van de Young Technical Professional Award 2008. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een technisch talent onder de 35 jaar. Initiatiefnemers van deze prijs zijn het technologietijdschrift De Ingenieur, de beroepsvereniging KIVI NIRIA en de branchevereniging ONRI. De 26-jarige Van Bueren is projectleider voor de bouw van een drijvend paviljoen tijdens de Shanghai World Expo in 2010. Hij is ook een van de ontwerpers van de drijvende stad, waarmee hij winnaar is geworden van de Royal Haskoning Deltacompetition 2006. Ook heeft hij een drijvende woonbrug ontworpen waarin parkeergelegenheid is geïntegreerd. Eind vorig jaar won hij de NCRVklimaatshow met een geslaagde presentatie. Met medestudenten richtte hij het bedrijf Deltasync op dat adviseert op het gebied van drijvend bouwen. Deltasync is een van de technostarters van YES!Delft, de broedplaats van de TU Delft voor jonge bedrijven. De jury van de Young Technical Professional Award kende Bart van Bueren de prijs onder meer toe vanwege de maatschappelijke relevantie van zijn concept en de internationale ambities van DeltaSync.

IWA Grand Award Hoogleraar milieubiotechnologie aan de TU Delft, Mark van Loosdrecht, is onderscheiden door de International Water Association. Van Loosdrecht ontvangt de IWA Grand Award voor zijn wetenschappelijk pionierswerk op het gebied van techniek van afvalwaterzuivering. Hij kreeg de onderscheiding op een congres in Wenen.

Prestigieuze ontwerpprijs voor database afmetingen Chinese gezichten Roger Ball, promovendus aan de TU Delft, is een van de winnaars van de International Design Excellence Awards (IDEA) 2008. Hij heeft zowel de’ Gold Medal’ in de Design Research Category als de “Best in Show Award” van 1571 inzendingen vanuit 25 landen

Roger Ball

gewonnen voor zijn onderzoek naar de vormen van hoofden en gezichten van de Chinese bevolking. Deze informatie wil hij vastleggen in een digitale database, zodat producten beter passend gemaakt kunnen worden voor Chinezen. Op dit moment worden consumentenproducten zoals zonnebrillen en motorhelmen ontworpen aan de hand van gegevens over westerlingen. Het nadeel hiervan is dat de producten minder geschikt zijn voor Chinezen. De Gold Medal en de ‘Best in show Award’ worden sinds 1980 jaarlijks uitgereikt door de Industrial Designers Society of America (IDSA), de grootste vereniging voor industrieel ontwerpers in de wereld. De wedstrijd wordt beschouwd als een van de meest prestigieuze ontwerpwedstrijden ter wereld. Roger Ball heeft in 1998 ook al een IDEA-award in de wacht gesleept met zijn ontwerp voor een snowboardhelm.

Dick Hoeneveld

Europese campagne 2008-2009: risicobeoordeling Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) organiseert de Europese campagne in samenwerking met de lidstaten en het voorzitterschap van de Europese Unie. Een van de voornaamste ondersteunende activiteiten van deze campagne is de toekenning van prijzen voor goede praktijkvoorbeelden waarmee risico’s op het werk die verband houden met het gekozen thema, risicobeoordeling, worden voorkomen. De Nederlandse jury heeft in 2008 twee praktijken genomineerd voor de Europese Award voor goede praktijken die in oktober 2009 uitgereikt zal worden. Naast Corus Tubes B.V (die ook de Nederlandse eerste prijs heeft gewonnen) dingt de TU Delft mee naar de Europese Award. De TU Delft verdiende deze nominatie met ‘Het veiligheidsrapport als methode om de risico’s van experimenteel onderzoek in te schatten’, van Dick Hoeneveld, arbo-adviseur bij de faculteit TNW.



13-07-2009 13:48:22

7 | Mensen

Willem Schermerhorn Award voor Sisi Zlatanova Sisi Zlatanova (OTB) heeft de ‘2008 Willem Schermhorn Award’ gewonnen. Zij ontving deze prijs als blijk van waardering voor de uitstekende wijze waarop zij het voorzitterschap van de ‘International Society for Photogrammetry and Remote Sensing (ISPRS) working group IV/8: Spatial Data Integration Emergency Services’ heeft uitgevoerd. Haar activiteiten op het gebied van de integratie van ruimtelijke gegevens hebben een substantiële bijdrage geleverd aan de bevordering van kennisoverdracht op dit gebied en het faciliteren van de implementatie van de Instanbul Congres resoluties. In 1988 heeft de ‘Nederlandse Vereniging voor Fotogrammetrie’ de ‘Willem Schermhorn Award’ voor de promotie van internationale activiteiten op verschillende specialisatiegebieden van de fotogrammetrie en de remote sensing in het leven geroepen. De prijs wordt om de vier jaar tijdens het ISPRS congres uitgereikt. De uitreiking van 2008 vond in Bejing plaats.

Prof.dr. Currie ontvangt SPE Distinguished Services Award Prof.dr. Peter Currie (CiTG) heeft de Distinguished Services Award 2008 van de Society of Petroleum Engineers (SPE) ontvangen. De Society reikt deze onderscheiding uit aan leden die zich bijzonder actief hebben ingezet voor de missie van de vereniging: het verzamelen, verspreiden en uitwisselen van technische informatie in het vakgebied.

Opnieuw internationale prijzenregen voor SENZ stormparaplu De SENZ stormparaplu’s hebben in 2008 drie grote internationale prijzen gewonnen. Naast de Good Design Award 2008, de meest begeerde designprijs van Japan, hebben de Delftenaren ook de Japanse Deshima Award gewonnen voor de meest succesvolle Nederlandse productintroductie in Japan. Dichter bij huis is in Wales de Design Management Europe Award in de wacht gesleept, voor de uitstekende implementatie van de designfilosofie en -cultuur in de bedrijfsvoering. Met de Design Management Europe Award heeft SENZ nu ook een management onderscheiding gewonnen. De internationale jury roemde het jonge bedrijf voor de grote rol die de designfilosofie en -cultuur speelt in de algemene bedrijfsvoering. De jury benoemde vooral de unieke benadering waardoor SENZ door middel van designmanagement in staat bleek wereldwijd een eigen markt te creëren van hoge kwaliteit stormparaplu´s.

Prof. Barends wint KIVI NIRIA Speur werkprijs 2008 De KIVI NIRIA Speurwerkprijs op het gebied van ‘Deltatechnologie’ is in 2008 toegekend aan prof. dr. ir. Frans J.B. Barends, hoogleraar Grondwatermechanica van de sectie Geo-engineering aan de faculteit CiTG. De jury heeft haar keuze gebaseerd op een combinatie van verschillende criteria zoals, de toe-

Frans J.B. Barends

passingsgerichtheid van het speurwerk, de kwaliteit van (internationaal bekend) wetenschappelijk onderzoek en multidisciplinaire samenwerking. De deltatechnologie is een nieuw en breed vakgebied, waardoor het voor de jury niet eenvoudig is geweest een keuze te maken tussen kandidaten met verschillende achtergronden in uiteenlopende disciplines. De kennis die Frans Barends heeft ontwikkeld, verdiept het vakgebied, verbindt grondwater- en bodemvraagstukken en wordt door hem ingezet voor de verbreding van het kennisnetwerk. De praktische toepasbaarheid van nieuwe methoden en technieken is vanuit maatschappelijk oogpunt zeer van belang voor het wonen en werken in veilige, schone en duurzame delta’s.

Piet Zwart Prijs In oktober 2008 heeft de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) de Piet Zwart Prijs uitgereikt aan industrieel ontwerper Bruno Ninaber van Eyben. De Piet Zwart Prijs is een oeuvreprijs die wordt toegekend aan een ontwerper die excelleert op één of meer van de vakgebieden waarop fotograaf, typograaf, ruimtelijk en industrieel ontwerper Piet Zwart actief was. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 4.000 en (afhankelijk van de winnaar) een publicatie, tentoonstelling of andersoortig project. Ninaber van Eyben ontving al eerder in 2007 de Oeuvreprijs Vormgeving van het Fonds Beeldende Kunst Bouwkunst en Vormgeving. De Piet Zwart Prijs is al eerder toegekend aan Jan van Toorn, Eva Besnoy, Wim Crouwel, Nel Verschuuren, Friso Kramer en voor het laatst in 2003 aan grafisch ontwerper Jan Bons.

Leermeesterprijs 2008 toegekend aan Leo Kouwenhoven De Leermeesterprijs 2008 van het Universiteitsfonds Delft is toegekend aan prof. dr. ir. Leo. P. Kouwenhoven van de Faculteit TNW. De Leermeesterprijs wordt jaarlijks toegekend aan een persoon die excelleert in onderzoek en onderwijs en dat uitstraalt op zijn omgeving. Kouwenhoven studeerde technische natuurkunde aan de Technische Universiteit Delft en promoveerde daar in 1992 cum laude. In 1999 bood Harvard hem een hoogleraarschap aan, maar hij verkoos de TU Delft. Sinds 2001 is hij verbonden aan de natuurkundefaculteit van Harvard. Kouwenhoven ontving in 2002 een Vici-subsidie



13-07-2009 13:48:24

7 | Mensen van NWO en kreeg in 2003 negen miljoen euro van Stichting FOM om samen met de Universiteit Leiden tien jaar durend onderzoek te doen naar kwantuminformatie. Sinds 2006 is hij lid van de KNAW. In 2007 heeft hij de NWO-Spinozapremie gewonnen. Daarnaast is hij, ook in 2008, benoemd tot Universiteitshoogleraar bij de TU Delft.

Andreas Faludi

Lidmaatschappen en ereprofessoraten, doctoraten Franziska Bollerey lid van de Scientific Advisory board van Bauhaus. Prof. dr. Franziska Bollery, hoogleraar architectuur en stedenbouwgeschiedenis bij Bouwkunde, is door de minister van de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt benoemd tot lid van de scientific advisory board van het befaamde Bauhaus in Dessau. De zeven leden van het bestuur beoordelen en adviseren op het gebied van publicaties, congressen en projecten. Het meest actuele project is het negentigjarig bestaan van Bauhaus, dat volgend jaar wordt gevierd met een grote tentoonstelling in Berlijn.

Benoeming Inald Lagendijk tot lid van de adviesraad ICTRegie De Raad van Toezicht van het Nationaal Regieorgaan ICT-onderzoek en -innovatie, ICTRegie, heeft in september 2008 prof. dr. ir. Inald Lagendijk benoemd tot lid van de Adviesraad van ICTRegie. De Adviesraad bestaat uit tien leden en is samengesteld uit vertegenwoordigers van de wetenschap en het bedrijfsleven. De raad adviseert en ondersteunt de directeur van het regieorgaan over het beleid en de uitvoering.

KNAW

Andreas Faludi is hoogleraar Ruimtelijke Beleidsstelsels bij het Onderzoeksinstituut OTB. Andreas studeerde Architectuur en Stedenbouw aan de Technische Universiteit Wenen waar hij in 1967 is gepromoveerd. Zijn carrière als docent begon aan de Oxford Polytechnic, gevolgd door een leerstoel Stedenbouwkundig Ontwerpen aan de Technische Universiteit Delft, een leerstoel Planologie aan de Universiteit van Amsterdam en een persoonlijke leerstoel Ruimtelijke Beleidsstelsels in Europa aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Ereprofessoraat professor Kroonenberg Professor Salle Kroonenberg heeft in oktober een ereprofessoraat van de Moscow State University ontvangen. Hij krijgt deze titel voor het onderzoek op het gebied van de veranderingen in de zeespiegel van de Kaspische Zee. Dit onderzoek wordt al meer dan 15 jaar in nauwe samenwerking met de Faculteit Geografie van de Moscow State University verricht.

Francine Houben zakenvrouw van het jaar 2008

Zowel Prof.dr.ir. Sef Heijnen, hoogleraar bij de faculteit TNW, als prof.dr. Theo Odijk, gedeeltelijk werkzaam bij TNW en gedeeltelijk bij de Universiteit Leiden, zijn in 2008 geïnstalleerd als lid van de KNAW.

Han Vrijling benoemd tot KIVI NIRIA erelid Prof. drs. ir. Han Vrijling werd 29 augustus jl. benoemd tot KIVI NIRIA erelid vanwege zijn grote wetenschappelijke kennis op het terrein van waterbouwkunde en zijn belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de probabilistiek in de waterbouw. Naast zijn inzet voor de Afdeling voor Bouw- en Waterbouwkunde en het postacademisch onderwijs is Han Vrijling een belangrijk gezicht naar buiten in het maatschappelijk debat over zijn vakgebied waaraan hij in tal van functies een bijdrage levert.

Andreas Faludi benoemd tot eredoctor Blekinge Institute of Technology Het College van Bestuur van Blekinge Institute of Technology (BTH) in Karlskrona, Zweden, heeft tijdens haar meeting op 17 september 2008 besloten om Professor Andreas Faludi te benoemen tot ere doctor. De benoeming vond plaats op 10 oktober tijdens de Academische Ceremonie van BTH.

Francine Houben (1955), directeur Mecanoo architecten te Delft en praktijkhoogleraar Mobiliteitsesthetiek aan de Faculteit Bouwkunde, heeft in maart de Prix Veuve Clicquot voor Zakenvrouw van het Jaar 2008 ontvangen uit handen van minister van Economische zaken Maria van der Hoeven. Deze onderscheiding, die in 17 landen wordt uitgereikt, ontvangt Francine Houben vanwege haar ondernemerschap, visie, zakelijke en maatschappelijke invloed en haar leidinggevende capaciteiten. Francine Houben is een van de weinige vrouwelijke architecten die met haar bureau Mecanoo wereldwijd een prominente positie heeft verworven, aldus het jury rapport. Tevens prijst de jury de innovatieve kracht dat onder andere tot uiting komt doordat Francine Houben het thema mobiliteitsesthetiek op de maatschappelijke agenda heeft gezet. Francine Houben staat bekend om haar innovatieve ontwerpen met een bijzondere aandacht voor de locatie, materialisering, detaillering en duurzaamheid. Een recent voorbeeld is het ontwerp voor het National Performing Arts Center in Kaohsiung, Taiwan, dat geïnspireerd is door de Banyanbomen op de locatie.



13-07-2009 13:48:25

7 | Mensen



13-07-2009 13:48:26

8. Financieel verslag 2008


13-07-2009 13:48:26

8 | Financieel verslag 2008 8.1

Ontwikkelingen Het jaar 2008 is voor de TU Delft op financieel gebied een bewogen jaar geweest. Mede door de structurele verlaging van de inkomsten uit de Rijksbegroting was op voorhand al duidelijk dat de TU Delft in zwaarder weer terecht zou komen. De brand bij de faculteit Bouwkunde heeft daarnaast grote invloed gehad op het behaalde financiële resultaat over het boekjaar 2008. Om een goede beheersing van de kosten ten gevolge van de brand bij Bouwkunde te bewerkstelligen zijn deze kosten afzonderlijk van de normale bedrijfsuitoefening in een apart bedrijf binnen de financiële administratie vastgelegd. Door deze werkwijze zijn de financiële resultaten van de overige onderdelen van de TU Delft nauwelijks beïnvloed door de effecten van de brand bij Bouwkunde. De financiële verwerking van de brand van de faculteit Bouwkunde heeft, voor zover mogelijk, geheel in het resultaat van 2008 plaatsgevonden. Dit heeft er toe geleid dat het totaal te claimen bedrag van € 118,5 miljoen bij de verzekering als opbrengst is verantwoord. Dientengevolge heeft de TU Delft over 2008 een positief resultaat behaald van € 69,4 miljoen. Tot en met 31 december 2008 heeft de TU Delft een bedrag van € 40,0 miljoen aan voorschotten van het verzekeringsgeld ontvangen. In 2009 heeft de finale afwikkeling met de verzekering plaatsgevonden en is het restant van het te claimen bedrag ad € 78,5 miljoen ontvangen. Het positieve resultaat over 2008 kan echter niet wegnemen dat de TU Delft te maken heeft met een terugval van de inkomsten van de Rijksbijdrage. Vanwege het negatieve effect op het resultaat van de TU Delft van deze terugval is een aantal ingrijpende maatregelen genomen die in 2008 en in latere jaren hun uitwerking hebben en zullen krijgen. Zo wordt een onderzoek uitgevoerd naar de kostenstructuur van de faculteiten en de universiteitsdienst met als doel te komen tot een reductie van de kosten voor met name de bedrijfsvoering. In dit kader heeft tevens een kostenbenchmarkingsonderzoek door PricewaterhouseCoopers plaatsgevonden. Tevens heeft de terugval in de omvang van de Rijksbijdrage ervoor gezorgd dat het fundament is weggevallen onder het Meerjaren Vastgoed Investeringsplan (MVIP). In eerste instantie was door het College van Bestuur instemmend gereageerd op plannen van de afdeling Vastgoed voor de jaren 2008 tot en met 2015 met een totale omvang van € 471 miljoen. De tegenvallende Rijksbegroting en de brand bij Bouwkunde gooiden echter roet in het eten. Op dit moment wordt daartoe kritisch naar de afzonderlijke projecten gekeken en zal in 2009 aanpassing van het MVIP plaatsvinden. Ook heeft zich een koerswijziging voorgedaan bij de financiering van deze plannen.

Aanvankelijk werd verondersteld dat het MVIP werd gefinancierd uit de liquiditeitspositie van de TU Delft, nu heeft het nieuwe lange termijnperspectief geleid tot het besluit om voor investeringen in vastgoed geld te gaan lenen. Succes is geboekt met het binnenhalen van extern gefinancierde onderzoeksprojecten. Zeker in het licht van de eerder geschetste teruglopende Rijksbijdrage is dit een positieve ontwikkeling. Voor deze onderzoeksprojecten wordt in veel gevallen tijdelijk wetenschappelijk personeel aangesteld. Als gevolg van het toegenomen aantal projecten is het aantal projectadministrateurs toegenomen. Veelal vragen deze projecten om een administratie die aan de specifieke eisen van de geldverstrekker moet voldoen. Binnen het Shared Service Center Financiën is in 2008 hard gewerkt aan het verder standaardiseren van processen en het terugbrengen van de doorlooptijd en de afhandeling van facturen en declaraties. De keuze voor het Shared Service model betekent voor de klant dat de financiële dienstverlening op afstand plaatsvindt. Hierbij was de logistiek tussen klant en het Shared Service Center Financiën de achilleshiel. Om dit probleem te ondervangen is daartoe onder andere de factuurafhandeling gedigitaliseerd. Tot tevredenheid van alle betrokkenen is hierdoor, ondanks het stijgende aantal te behandelen facturen en declaraties door het Shared Service Center Financiën, de doorlooptijd en de afhandeling van facturen en declaraties verkort. De huidige gemiddelde doorlooptijd per factuur en declaratie voldoet aan de voorgeschreven termijn volgens de inkoopvoorwaarden van de TU Delft. In 2009 zal een onderzoek worden gehouden naar de kwaliteit van de dienstverlening van het Shared Service Center Financiën. Tevens zullen tussen de klanten en het Shared Service Center Financiën dienstverleningsovereenkomsten worden afgesloten. Op de TU Delft is het Besluit Aanbestedingsregels voor Overheidsopdrachten (BAO, ook wel ‘Europees aanbesteden’ genoemd) uit juli 2005 van toepassing. Op grond van dat besluit dienen uitgaven boven de drempelbedragen aanbesteed te worden. In een aantal gevallen is nog niet Europees aanbesteed, terwijl dat wel had dienen plaats te vinden. Om dit probleem te ondervangen zijn in 2008 door het College van Bestuur maatregelen getroffen om het inkoopproces van de TU Delft zodanig vorm te geven en te organiseren dat het inkoopbeleid voor alle relevante inkopen in overeenstemming zal zijn met het BAO. De afdeling Procurement van de directie F&C heeft met behulp van die maatregelen de bewustwording van en de noodzaak van verplichting tot naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen op centraal niveau en bij de faculteiten en diensten op een dusdanige wijze verbeterd dat in 2009 de onrechtmatigheid grotendeels weggewerkt zal worden.



13-07-2009 13:48:26

8 | Financieel verslag 2008

Treasury beleid & Regeling Beleggen en Belenen De TU Delft zet haar tijdelijke liquiditeitsoverschotten weg op deposito- en parkeerrekeningen en handelt daarbij binnen de regelgeving van de regeling “Beleggen en Belenen”. Tevens wordt gehandeld conform het Treasury Statuut van de TU Delft. Optimalisatie van de rentebaten staat voorop, hetgeen inhoudt dat in de uitzettingen verschuivingen tussen bancaire partijen plaatsvinden.

gemaakt van interne en externe audits. De oriëntatie ligt daarbij zowel op financiële als op operationele audits. Doelstelling is om aan de hand van de uitkomsten te komen tot een continue verdere professionalisering van onze interne beheersing. 8.2

Resultaat Over geheel 2008 komt het resultaat van de TU Delft uit op een positief bedrag van € 69,4 miljoen, hetgeen € 82,6 miljoen hoger is dan begroot. Over 2008 was namelijk een negatief resultaat begroot van € 13,2 miljoen. Het operationele resultaat van de TU Delft bedraagt over 2008 € 31,4 miljoen negatief. Het verschil tussen de begroting en het operationele resultaat kan worden verklaard uit enerzijds het niet doorgaan van de verkoop van het voormalig hoofdgebouw aan de Julianalaan, nu in gebruik als huisvesting voor de Faculteit Bouwkunde, hetgeen resulteerde in een inkomstenderving van € 8,5 miljoen. Anderzijds is in 2008 voor een bedrag van € 6,5 miljoen gedoteerd aan de wettelijke voorzieningen voor asbest en riolering. Het resultaat wordt sterk beïnvloed door de totale verzekeringsclaim van € 118,5 miljoen en de ontvangen incidentele Rijksbijdrage van € 25,0 miljoen voor de brand bij Bouwkunde die als opbrengst in staat van baten en lasten zijn opgenomen. De totale lasten voor de brand bij Bouwkunde bedragen € 42,7 miljoen en hierdoor wordt een administratief resultaat behaald voor de brand bij Bouwkunde van € 100,8 miljoen positief.

De TU Delft conformeert zich aan de Regeling “Beleggen en Belenen”. In de geconsolideerde jaarrekening zijn effecten opgenomen voor een bedrag van k€ 8.226. Deze beleggingen zijn echter in beheer van de gelieerde rechtspersonen Stichting Het Lammingafonds en Stichting Nanoscience TU Delft. Deze stichtingen hebben een eigen financiële administratie, kennen geen Rijksbijdrage en vallen derhalve niet onder de Regeling “Beleggen en Belenen”. Door de dalende koersen van de effectenportefeuille van deze stichtingen in 2008 zijn de resultaten van beide stichtingen in negatieve zin beïnvloed.

Intern risicobeheersings- en controlesysteem Verschillende ontwikkelingen in de interne en externe omgeving van de TU Delft vragen om een geïntegreerde aanpak van risicomanagement. Hiertoe zijn in 2008 door de TU Delft de belangrijkste strategische risico’s in kaart gebracht. Er is tevens een start gemaakt om deze strategische risico’s te vertalen naar actieplannen om deze risico’s ook daadwerkelijk te kunnen managen. Om de interne beheersing binnen de TU Delft op een juiste wijze vorm te geven wordt gebruik

Staat van baten en lasten

Operationeel

Brand Bouwkunde

Totaal

310.271

25.000

335.271

7.270

-

7.270

26.719

-

26.719 129.822

Bedragen in duizenden euro’s

Baten Rijksbijdrage Overige overheidsbijdragen en -subsidies College- en examengelden Baten werk in opdracht van derden

129.822

-

Overige baten

18.796

118.500

137.296

Totaal baten

492.878

143.500

636.378

304.901

Lasten Personeelslasten

304.472

429

Afschrijvingen

25.359

24.036

49.395

Huisvestingslasten

54.932

4.892

59.824

Overige lasten

142.040

13.326

155.366

Totaal lasten

526.803

42.683

569.486

Saldo baten en lasten

33.925-

100.817

66.892

2.513

-

2.513

31.412-

100.817

69.405

Financiële baten en lasten Resultaat

In de deze tabel wordt inzicht gegeven in de Staat van Baten en Lasten door onderscheid te maken tussen de baten en lasten uit de operationele activiteiten en de brand Bouwkunde.



13-07-2009 13:48:26

8 | Financieel verslag 2008 Het operationele resultaat over het jaar 2008 bedraagt € 31,4 miljoen negatief. In onderstaande tabel wordt inzicht gegeven in de resultaten bij de faculteiten en instituten, de universiteitsdienst en concern. (in miljoenen euro’s) Faculteiten en instituten Universiteitsdienst

8.3

Financiële positie De liquiditeitspositie van de TU Delft is eind 2008 uitgekomen op € 49,7 miljoen. Eind 2007 bedroeg deze € 74,5 miljoen.

Realisatie 2007

Begroting 2008

Realisatie 2008

12,2

-4,7

-4,1

-19,9

0,0

-18,6

Concern

7,8

-8,5

-8,7

Totaal TU Delft

0,1

-13,2

-31,4

100 miljoenen euro’s

80

60

Het resultaat van de faculteiten en instituten bedraagt € 4,1 miljoen negatief, € 0,6 miljoen hoger dan begroot. Een positief effect op het resultaat bij de faculteiten en instituten wordt veroorzaakt door de opbrengst van werk voor derden, die € 30,5 miljoen hoger uitvielen dan begroot. In negatieve zin vallen de kosten voor uitbesteed werk en inhuur van derden op. Echter, een deel van deze kosten wordt veroorzaakt door de hogere opbrengst voor werk voor derden. De TU Delft heeft helaas ook hoge kosten gemaakt voor het tijdelijk invullen van vacatures die moeilijk opgevuld konden worden. Bij de universiteitsdienst is het resultaat negatief beïnvloed door een aantal bijzondere zaken. In de begroting van 2008 was rekening gehouden met een boekwinst op de verkoop van het oude hoofdgebouw aan de Julianalaan van € 8,5 miljoen. Wegens de herhuisvesting van de faculteit Bouwkunde in dit gebouw in verband met de brand is deze verkoop uitgesteld. Dientengevolge is deze begrote boekwinst niet gerealiseerd. Op grond van een hercalculatie is tevens de voorziening asbest en de voorziening riolering opgehoogd. In totaal is het bedrag van € 6,5 miljoen aan deze voorzieningen gedoteerd. Daarnaast spelen ook hier de hoge kosten voor uitbesteed werk en de inhuur van derden een belangrijke rol in het negatieve resultaat van de universiteitsdienst. Het resultaat op concernniveau van € 8,7 miljoen negatief wordt onder meer veroorzaakt door de dotatie aan de voorziening jubileumuitkeringen, die op grond van een schattingswijziging opnieuw is berekend. Het operationeel resultaat over 2008 is € 31,3 miljoen lager dan het resultaat over 2007. Ook voor de komende jaren is het perspectief somberder dan voorheen.

40

78% 70%

75%

64% 50%

20

0 2004

2005

2006

2007

2008

-20

Evenals vorig jaar heeft de TU Delft haar liquiditeitspositie zien teruglopen. De volgende factoren hebben de liquiditeitspositie in belangrijke mate beïnvloed: -/- de uitgaven als gevolg van de brand bij faculteit Bouwkunde om de normale bedrijfsuitoefening te vervolgen (€ 58,7 miljoen); -/- het operationele verlies over het boekjaar 2008 (€ 31,4 miljoen); + de ontvangen incidentele Rijksbijdrage (€ 25,0 miljoen) als gevolg van de brand bij Bouwkunde; + het ontvangen voorschot aan verzekeringsgelden (€ 40,0 miljoen). De eind 2008 opgestelde financiële meerjarenraming liet zien dat de liquiditeitspositie de komende jaren steeds verder terug zou lopen en zelfs negatief zou worden als de TU Delft de voorgenomen investeringen in vastgoed volgens het vigerende beleid uit de liquiditeitspositie van de universiteit zou willen financieren. Zoals in de paragraaf ‘Ontwikkelingen’ reeds vermeld heeft dit inzicht geleid tot het besluit om voor de investeringen in vastgoed geld te gaan lenen. 8.4

Batenanalyse De totale baten (exclusief financiële baten) zijn in 2008 met € 163,0 miljoen toegenomen tot een niveau van € 636,4 miljoen. Deze stijging wordt verklaard door een uitkering van een incidentele Rijksbijdrage van het Ministerie van OCW van € 25,0 miljoen voor de brand bij faculteit Bouwkunde en de opgenomen verzekeringsclaim van € 118,5 miljoen voor de brand bij deze faculteit. Deze verzekeringsclaim is opgenomen onder de overige baten en zal in 2009 worden ontvangen.



13-07-2009 13:48:26

8 | Financieel verslag 2008 Indien de Rijksbijdrage wordt gecorrigeerd voor de incidentele bijdrage van € 25,0 miljoen van het Ministerie van OCW komt de reguliere Rijksbijdrage uit op € 317,5 miljoen. Dit betreft een daling ten opzichte van 2007 van € 4,4 miljoen, een afname van 1,4%. De opbrengsten uit werk voor derden stegen van € 105,9 miljoen in 2007 naar € 129,8 miljoen in 2008. In de meerjarenplannen wordt weliswaar verdere groei nagestreefd maar wordt tegelijkertijd door een aantal faculteiten gesignaleerd dat verdergaand matchen van gelden uit werk voor derden met eerste geldstroommiddelen moeizaam zal zijn en derhalve een aandachtspunt is. Door de daling van de reguliere Rijksbijdrage is het belang van 2 e en 3 e geldstroommiddelen toegenomen. Een verdere groei van deze geldstromen behoort dan ook tot de speerpunten van de TU Delft. 700 636

miljoenen euro’s

600 164 470

500

453 40

40

400

488 41

473 45 130

83

98

333

347

349

322

342

2004

2005

2006

2007

2008

80

106

300

200

100

0

Rijks- en overige bijdragen Werk voor derden

Overige baten (incl. collegeen examengelden)

8.5

Lastenanalyse De totale lasten zijn in 2008 gestegen met € 92,0 miljoen tot € 569,5 miljoen. Deze stijging wordt veroorzaakt door de toename van de personele lasten (€ 31,1 miljoen), de afschrijvingskosten (€ 23,2 miljoen) en de overige lasten inclusief huisvestingslasten (€ 37,7 miljoen).


570

600

50

500

455

440

473

478

24

26

31

400

41

215

129

178

144

193

280

256

274

305

2006

2007

2008

300

200 270

100

0

2004

2005

Personele lasten Overige lasten

Een uitsplitsing van de personele lasten leidt tot het onderstaande beeld. De lasten voor eigen personeel zijn ten opzichte van 2007 hoger uitgevallen. Dit wordt verklaard door enerzijds de uitbreiding van het personele bestand en anderzijds de hogere salarislasten die voortvloeien uit de CAO. (in miljoenen euro’s)

2007

2008

Lasten eigen personeel

250,9

270,1

Personeel van derden

13,8

18,6

Mutatie voorzieningen

-4,1

2,3

Overige personele lasten

13,3

13,9

273,9

304,9

Totaal TU Delft

Lasten eigen personeel Het aantal fte is eind 2008 uitgekomen op 4.640 fte. Dit is 69 fte hoger dan eind 2007. Van deze 4.640 fte is 2.762 fte WP en 1.878 fte OBP. Het aantal fte WP is gedurende 2008 toegenomen met 50 fte, het aantal fte OBP met 19. Een uitsplitsing in vast en tijdelijk personeel laat zien dat de toename van 69 fte in 2008 toe te schrijven is aan een toename van het vaste personeel van 36 fte en van het tijdelijke personeel met 33 fte. De toename van 33 fte aan tijdelijk personeel wordt verklaard door een toename van het aantal WP’ers in tijdelijk dienst met 17 fte en een toename van het aantal OBP’ers in tijdelijke dienst met 16 fte. Bij de vaste bezetting is de toename voor 33 fte toe te schrijven aan WP en voor 3 fte aan OBP.

Lasten personeel derden Door de moeite die de TU Delft heeft met het ingevuld krijgen van haar vacatures wordt vaker gekozen voor het tijdelijke opvullen van de vacatures met extern personeel. Dit verklaart de hogere lasten voor personeel van derden.

Afschrijvingen De afschrijvingslasten liggen in 2008 sterk boven het niveau van 2007. Van de € 49,4 miljoen aan afschrijvingen heeft € 35,2 miljoen betrekking op gebouwen en € 14,2 miljoen op apparatuur en inventaris. De sterke stijging van de afschrijvingen ten opzichte van 2007 heeft betrekking op de versnelde afschrijving van het oude hoofdgebouw aan de Julianalaan, dat door de faculteit Bouwkunde is betrokken. Dit oude hoofdgebouw was reeds verkocht aan Fortis. In overleg met de koper is de juridische en economische overdracht van het pand uitgesteld. Aan het oude hoofdgebouw hebben diverse investeringen plaatsgevonden om het voor gebruik als faculteitsgebouw voor Bouwkunde geschikt te maken. Omdat de economische levensduur van deze investering, gezien de overeenkomst inzake het uitstel van levering van het gebouw kort is, is een deel van de investering versneld afgeschreven. De omvang van deze versnelde afschrijving is € 21,7 miljoen.

Afschrijvingslasten



13-07-2009 13:48:27


Overige lasten (inclusief huisvestingslasten) Evenals de personele lasten en de afschrijvingslasten zijn de overige lasten (inclusief huisvestingslasten) in 2008 hoger dan in 2007. In 2007 was het totaalbedrag aan overige lasten (inclusief huisvestingslasten) € 177,6 miljoen, in 2008 is dit € 215,2 miljoen. Voornaamste verklaring van dit verschil betreft de gemaakte kosten ten gevolge van de brand bij faculteit Bouwkunde.


100 90 36

80 70 60 36

50

29

40

8.6

67

Investeringen

30

De investeringen in zowel gebouwen als in apparatuur en inventaris zijn in 2008 sterk toegenomen ten opzichte van 2007. De investeringen in gebouwen zijn gestegen van € 28,3 miljoen naar € 67,3 miljoen en de investeringen in apparatuur en inventaris zijn gestegen van € 28,7 miljoen naar € 36,3 miljoen. Het totale investeringsniveau in 2008 komt daarmee op € 103,6 miljoen. De stijging is voor een totaalbedrag van € 52,0 miljoen toe te schrijven aan investeringen in het gebouw van Bouwkunde aan de Julianalaan. Indien het effect van de investeringen in het nieuwe gebouw van Bouwkunde uit het totale investeringsbedrag worden gehaald, blijft het investeringsniveau onverminderd hoog. De implementatie van het MVIP is nog steeds in volle gang.

(in miljoenen euro’s)

2007

12

20

34 28

10 0

8

16

6

2004

2005

2006

Gebouwen

2007

2008

Inventaris en apparatuur

Reeds eerder is gemeld dat het huidige financiële toekomstperspectief van de TU Delft heeft geleid tot een bijstelling van het MVIP. Het oude gebouw van de faculteit Bouwkunde, dat door de brand is verwoest, is onder de desinvesteringen in de jaarrekening opgenomen.

mutaties 2008

2008

ultimo

dotatie

vrijval

onttrekking

ultimo

OOD-voorziening

1,2

0,0

0,5

0,4

0,3

Overige reorganisatievoorzieningen

2,0

0,1

1,1

0,1

0,9

10,6

3,0

3,7

2,9

7,0

0,7

4,3

0,0

0,5

4,5

0,8

0,0

0,0

0,0

0,8

15,3

7,4

5,3

3,9

13,5

Personele voorzieningen

Wachtgeldvoorzieningen Jubileumgratificaties Sabattical Totaal personele voorzieningen Niet personele voorzieningen Studentenvoorzieningen

2,3

1,1

0,0

1,0

2,4

Voorziening splijtstoffen

3,7

0,0

0,1

0,0

3,6

Voorziening asbest

10,8

3,2

1,0

1,7

11,3

Voorziening riolering

9,6

3,3

0,0

2,9

10,0

Overige voorzieningen

0,0

3,0

0,0

0,0

3,0

Totaal niet-personele voorzieningen

26,4

10,6

1,1

5,6

30,3

Totaal

41,7

18,0

6,4

9,5

43,8



13-07-2009 13:48:27


Voorzieningen De totale voorzieningen zijn in 2008 gestegen van € 41,7 miljoen per begin van het jaar naar € 43,8 miljoen per einde van het jaar. Hierbij zijn de personele voorzieningen gedaald van € 15,3 miljoen naar € 13,5 miljoen. De niet-personele voorzieningen laten een stijging zien van € 26,4 miljoen naar € 30,3 miljoen. De OOD-voorziening heeft gedurende 2008 in totaal nog voor een bedrag van € 0,4 miljoen aan onttrekkingen gekend. Ultimo 2008 is de onderbouwing van de OOD-voorziening opnieuw beoordeeld. Dit heeft geresulteerd in een vrijval eind 2008 van € 0,5 miljoen. Er resteert nu nog een voorziening voor 3 personen. Deze voorziening bedraagt € 0,3 miljoen en zal in 2009 worden afgewikkeld. In totaal is dan voor een bedrag van € 46,2 miljoen aan afvloeiingsregelingen getroffen. De wachtgeldvoorziening laat een sterke daling zien. Als gevolg van een nieuwe beoordeling van deze voorziening ultimo 2008 heeft er een vrijval plaatsgevonden van € 3,7 miljoen. Gedurende 2008 heeft een dotatie van € 3,0 miljoen aan de voorziening plaatsgevonden.

In 2008 heeft eveneens een beoordeling van de voorziening voor jubileumgratificaties plaatsgevonden en dit heeft geleid tot een dotatie van € 4,3 miljoen. De stijging van de niet-personele voorzieningen wordt met name verklaard door de stijging van de voorziening asbest, voorziening riolering en de opname van overige voorzieningen. In 2008 is de hoogte van de voorziening asbest en de voorziening riolering opnieuw beoordeeld. In totaal is voor deze voorzieningen een totaalbedrag gedoteerd van € 6,5 miljoen. De overige voorzieningen zijn het gevolg van de brand bij faculteit Bouwkunde en hebben betrekking op promovendi en toekomstige opleveringskosten. 8.8

Vermogenspositie Het balanstotaal is in 2008 ten opzichte van 2007 met € 115,8 miljoen gestegen tot € 567,8 miljoen. De solvabiliteit bedraagt voor 2008 51,1%. Hierbij dient wel de opmerking geplaatst te worden dat deze ratio door de andere wijze van presentatie van het werk voor derden in de jaarrekening negatief wordt beïnvloed. Het resultaat van € 69,4 miljoen wordt toegevoegd aan het eigen vermogen en komt geheel ten gunste van de algemene reserve.

8.9

Financiële kengetallen (bedragen in miljoenen euro’s)

2008*

2007

2006

2005

2004

Baten

636,4

473,4

487,6

470,1

453,4

Rijks- en overige bijdragen

342,5

321,9

348,7

346,9

333,4

Werk voor derden

129,8

105,9

97,7

82,7

79,7

Lasten

569,5

477,5

472,5

454,6

440,1

2,5

4,3

3,3

2,9

1,7

69,4

0,1

18,4

18,4

15 41,1

Financiële baten en lasten Resultaat Afschrijving op vaste activa

49,4

26,1

23,8

31,4

Investeringen in vaste activa

103,6

57,0

69,9

28,1

14,1

Netto kasstroom

-24,7

-3,4

7,9

6,0

41,4

Liquiditeitspositie

49,7

74,5

77,8

69,9

63,9

Vaste activa

313,6

277,3

260,9

247,3

251,3

Werkkapitaal

16,3

-20,7

6,9

-6,2

-1,1

289,9

222,7

222,6

204,1

182,3

43,8

41,7

53,1

44,7

68

Eigen vermogen Voorzieningen Ratio’s Groei totaal baten

+34,4%

-2,9%

+3,7%

+3,7%

+5,1%

Groei werk derden

+22,6%

+8,4%

+18,1%

+3,8%

+13,2%

Groei totaal lasten

+19,3%

+1,1%

+3,9%

+3,3%

+0,6%

Rijksbijdrage / totaal baten

53,8

68,0%

71,5%

73,8%

73,5%

Werk voor derden / totaal baten

20,4

22,4%

20,0%

17,6%

17,6%

Personele lasten / totaal lasten

53,5

57,4%

54,2%

61,5%

61,3%

Solvabiliteitsratio

51,1

55%

55%

53%

49%

1,1

0,9

1,1

1,0

1,0

Current ratio

*) Solvabiliteits- en current ratio zijn in 2008 beïnvloed door de andere presentatie van het werk voor derden in de jaarrekening.



13-07-2009 13:48:27


Begroting 2009 De begroting voor het jaar 2009 van de TU Delft (inclusief haar verbonden partijen) toont een negatief resultaat van € 14,0 miljoen. De begroting voor de TU Delft exclusief haar verbonden partijen bedraagt € 15,3 miljoen negatief. De faculteiten en instituten hebben een totaal begrotingsresultaat ingediend van € 10,5 miljoen negatief. De universiteitsdienst heeft een begrotingresultaat van nihil, terwijl op concernniveau exclusief de verbonden partijen een negatief resultaat is begroot van € 4,8 miljoen.

Aan de totstandkoming van de begroting voor 2009 is een uitgebreid proces vooraf gegaan. Mede gezien de verwachte verliessituatie hebben de begrotingen voor 2009 een sterk taakstellend karakter. In de begroting voor 2009 is geen rekening gehouden met kosten ten gevolge van de brand bij de faculteit Bouwkunde en de tijdelijke huisvesting in het oude hoofdgebouw aan de Julianalaan. Onderstaande tabel geeft inzicht in de (geconsolideerde) begroting voor 2009, die daarbij wordt vergeleken met de realisatie van 2008. Tevens zal een korte toelichting, indien noodzakelijk, voor de afwijkingen per post worden gegeven.

Realisatie 2008

Begroting 2009

335.271

311.793


Baten Rijksbijdrage Overige overheidsbijdragen en -subsidies

7.270

7.375

26.719

25.500

Baten werk in opdracht van derden

129.822

115.033

Overige baten

137.296

16.837

Totaal baten

636.378

476.538

College- en examengelden


304.901

318.111

Afschrijvingen

49.395

30.925

Huisvestingslasten

59.824

44.946

Overige lasten

155.366

100.434

Totaal lasten

569.486

494.416

66.892

-17.878

2.513

3.906

69.405

-13.972

Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Resultaat

De Rijksbijdrage laat in de begroting van 2009 een daling zien ten opzichte van de realisatie van 2008. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat in 2008 een incidentele Rijksbijdrage van € 25 miljoen is ontvangen voor de realisatie van het nieuwe faculteitsgebouw. Onder abstractie van deze post laat de Rijksbijdrage voor 2009 een lichte stijging zien ten opzichte van 2008 conform de toegezegde bedragen door het Ministerie van OCW. De baten uit hoofde van het werk in opdracht van derden laat een daling zien ten opzichte van de realisatiecijfers van 2008. Hierbij dient te worden aangetekend dat in 2008 een groot aantal projecten en programma’s zijn afgesloten en dientengevolge zijn weerslag heeft op de omvang van deze post in 2009. De overige baten laten een sterke daling zien ten opzichte van 2008. Dit wordt verklaard door de opgenomen verzekeringsclaim van € 118,5 miljoen in 2008.

De personeelslasten stijgen in de begroting ten opzichte van de realisatie van 2008. Dit wordt veroorzaakt door hogere salarislasten die voortvloeien uit de CAO en daarnaast wordt een stijging van het personeelsbestand verwacht. De daling in de afschrijvingskosten ten opzichte van 2008 wordt veroorzaakt door de versnelde afschrijvingen op het oude hoofdgebouw aan de Julianalaan. Indien deze post uit de afschrijvingskosten voor het jaar 2008 wordt verbijzonderd liggen de afschrijvingskosten in de begroting 2009 in lijn met de realisatie 2008. De huisvestingslasten en overige lasten dalen sterk ten opzichte van de realisatie voor het jaar 2008. De reden wordt wederom veroorzaakt door de effecten van de brand bij Bouwkunde in de realisatiecijfers van 2008. Ondanks de negatieve begroting ziet het College van Bestuur het financiële boekjaar 2009 met voorzichtig vertrouwen tegemoet.



13-07-2009 13:48:27


Verkorte jaarrekening

Geconsolideerde balans per 31 december 2008 Activa

2008 EUR

2007 %

EUR

%

Bedragen in duizenden euro’s (na verwerking voorstel resultaatbestemming)

Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

0

0

0

0

313.356

55

276.906

61

Financiële vaste activa

213

0

395

0

313.569

55

277.301

61

Vlottende activa Voorraden Vorderingen

571

0

672

0

195.646

34

90.804

20

Effecten

8.226

2

8.697

2

49.742

9

74.462

16

254.185

45

174.635

39

567.754

100

451.936

100

EUR

%

EUR

%

289.870

51

222.661

49

43.830

8

41.749

10

4.387

1

900

0

229.667

40

186.626

41

567.754

100

451.936

100

Liquide middelen

Totaal activa

Passiva

Eigen vermogen

2008

Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal passiva

2007

Geconsolideerde staat van baten en lasten 2008 2008

2007

Begroting 2008

335.271

314.867

307.609

7.270

7.046

7.242

26.719

24.089

25.000

Baten werk in opdracht van derden

129.822

105.866

99.331

Overige baten

137.296

21.483

25.004

Totaal baten

636.378

473.351

464.186

289.273


Baten Rijksbijdrage Overige overheidsbijdragen en -subsidies College- en examengelden


304.901

273.884

Afschrijvingen

49.395

26.082

31.066

Huisvestingslasten

59.824

45.167

40.428

Overige lasten

155.366

132.399

119.914

Totaal lasten

569.486

477.532

480.681

66.892

-4.181

-16.495

2.513

4.288

3.292

69.405

107

-13.203

Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Resultaat



13-07-2009 13:48:27


Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2008 2008


2007

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat

69.405

107

Aanpassingen voor: • Afschrijvingen • Mutaties voorzieningen

49.395

26.082

2.081

-11.970 51.476

14.112

Veranderingen in vlottende middelen • Voorraden • Vorderingen • Effecten • Kortlopende schulden

101

165

-104.842

-6.819

471

-198

43.041

30.864 -61.229

Mutaties eigen vermogen a.g.v. stelselwijziging

24.012

-2.196

0

57.456

38.231

Kasstroom uit investeringsactiviteiten • Immateriële vaste activa • Materiële vaste activa • Financiële vaste activa

0

0

-85.845

-42.797

182

281 -85.663

-42.516

Kasstroom uit financieringsactiviteiten • Langlopende schulden

3.487

Mutatie liquide middelen Liquide middelen begin van het jaar Mutatie liquide middelen Liquide middelen eind van het jaar

900 3.487

900

-24.720

-3.385

74.462

77.847

-24.720

-3.385

49.742

74.462

8.12

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Onder de naam Technopolis moet het TU-Zuid gebied worden getransformeerd tot een internationaal Research & Development park, waar tevens plaats is voor kennisintensieve bedrijven en starters. De vastgoedontwikkeling voor dit project zal naar verwachting 20 jaar in beslag nemen. Uit dit project komen geen financiële verplichtingen voor de TU voort. De vrije beschikbaarheid van de gronden in dit gebied (oppervlakte 125 hectare) is beperkt. Voor onderzoeksdoeleinden beschikt de TU Delft over een kernreactor, organisatorisch ondergebracht bij het Reactor Instituut Delft (RID). De directie van het RID heeft aangegeven dat er in technische zin tot 2014 van deze reactor gebruik kan worden gemaakt. Dit betekent dat er vóór dit moment een beslissing moet worden genomen omtrent de toekomst van de reactor. Aard en omvang van eventuele financiële verplichtingen die hieruit voortkomen zijn momenteel niet bekend.

Er is een garantstelling aangegaan met betrekking tot de Nederlandse Stichting Openbaar Bestuur (NSOB) die voor maximaal € 0,1 mln financiële gevolgen kan hebben. Binnen de stichting Delft Cluster wordt samengewerkt door de TU Delft (CiTG), GeoDelft, Kiwi, TNO, Unesco-IHE en WL. De financiële bijdrage van de TU Delft is sinds 1999 € 0,1 mln per jaar. Er is geen einddatum afgesproken. DECIS is een samenwerking tussen de TU Delft (EWI), Universiteit van Amsterdam, Thales en TNO. De samenwerking wordt jaarlijks verlengd. De financiële bijdrage van de TU Delft is € 0,1 mln per jaar. Het samenwerkingsverband tussen een aantal Nederlandse universiteiten in Kluyver Centre for Genomics of Industrial Fermentation waarbij de TU Delft (TNW) de penvoerder is, verplicht de TU Delft sinds 2004 tot een doorbetaling van de subsidie voor een bedrag van € 1,4 mln per jaar (over 5 jaar € 7 mln).



13-07-2009 13:48:27

8 | Financieel verslag 2008 De TU Delft ontvangt in het tijdvak 2004 t/m 2009 in het kader van een gift van de Kavli Foundation zes jaarlijkse termijnen van USD 1,25 mln. In 2008 heeft de TU Delft een tweede gift ontvangen van USD 0,5 mln en vervolgens een tweede toewijzing van 9 jaarlijkse termijnen ten bedrage van USD 0,5 mln. voor het het tijdvak 2009 t/m 2017. Deze gelden zijn belegd via de daartoe in het leven geroepen stichting Nanoscience TU Delft. Met de beleggingsopbrengsten wordt onderzoek en ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van Nanotechnologie bij de TU Delft ondersteund. Het samenwerkingsverband tussen een aantal Nederlandse universiteiten in het BSIK programma ‘Vernieuwend Ruimtegebruik’ waarbij de TU Delft (OTB) de penvoerder is, verplicht de TU Delft tot een doorbetaling van de subsidie voor een bedrag van € 1,0 mln per jaar (over 4 jaar € 4 mln). Binnen het Knowledge Centre ISAPP werkt de TU Delft samen met TNO en Shell op onderzoeksgebied naar de produktie van brandstoffen. De deelname verplicht de TU Delft tot een inbreng sinds 2004 van € 1,1 mln per jaar (over 5 jaar € 5,6 mln). De TU Delft heeft een garantie verstrekt van maximaal k€ 200 per jaar aan Stichting Embedded Systems Institute te Eindhoven. Looptijd t/m 2010. Ultimo boekjaar heeft de TU Delft investeringsverplichtingen uitstaan ter grootte van € 9,0 mln. 8.13

Consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens van de instelling opgenomen, haar groepsmaatschappijen en andere instellingen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin de instelling overheersende zeggenschap, direct of indirect, kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. De groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft, worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden in de consolidatie geëlimineerd. 8.14

Grondslagen van waardering en resultaatbepaling

Algemeen De activa en passiva zijn gewaardeerd op nominale waarde, tenzij anders vermeld. De bedragen worden in duizenden euro’s vermeld, tenzij anders aangegeven.

Immateriële vaste activa

Algemene toelichting

Richtlijn De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven is door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Stelselwijziging

Immateriële vaste activa zijn gewaardeerd op aanschafwaarde onder aftrek van de lineaire afschrijvingen, beginnend in het jaar van ingebruikname. De afschrijvingen worden gebaseerd op de verwachte levensduur en worden berekend over de aanschafwaarde met inachtneming van de verwachte restwaarde. De softwarelicenties worden over 5 jaar afgeschreven.

Materiële vaste activa

Per 1 januari 2008 is de Regeling jaarverslaggeving onderwijs van toepassing geworden. De eerste toepassing hiervan heeft een stelselwijziging tot gevolg. De effecten van de stelselwijziging zijn rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen per 1 januari 2008. De vergelijkende cijfers van de balans zijn overeenkomstig de gewijzigde grondslagen aangepast. De invloed van de stelselwijziging op het vermogen is weergegeven in onderstaande aansluiting van het eigen vermogen van 31 december 2007 naar 1 januari 2008: Stand per 31 december 2007

k€

222.661

Aanpassing waarderingsgrondslag projecten

k€

-2.196

Stand per 1 januari 2008

k€ 220.465

Voor de waardering van de materiële vaste activa wordt de componentenmethode toegepast. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de verwachte levensduur en worden berekend over de aanschafwaarde. Dit varieert van 60 jaar voor het cascodeel tot 15 jaar voor installaties. Op terreinen vindt geen afschrijving plaats. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. De naar het volgende jaar over lopende verbouw- en nieuwbouwprojecten worden als gebouwen in aanbouw verantwoord voor de tot ultimo verslagjaar verrichte investeringen. Investeringen in apparatuur en inventaris van k€ 12,5 of meer worden in drie, vijf of tien jaren afgeschreven. Investeringen ten behoeve van projecten worden in het jaar van aanschaf geactiveerd en maken onderdeel uit van de kostprijs van het project. De investeringen in apparatuur en inventaris kleiner dan k€ 12,5, alsmede uitgaven aan boeken en kunstwerken, worden rechtstreeks ten laste van het resultaat gebracht.



13-07-2009 13:48:27


Financiële vaste activa

nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld.

Het financiële belang in niet geconsolideerde entiteiten is tegen verkrijgingprijs of de lagere marktwaarde verantwoord.

Pensioenen Voorraden

De instelling heeft de toegezegde-pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. De instelling heeft in het geval van een tekort geen verplichting tot het doen van aanvullende bijdragen aan het bedrijfstakpensoenfonds.

De voorraden en gebruiks- en verbruiksgoederen, zijn gewaardeerd op inkoop- of vervaardigingprijs, verminderd met noodzakelijk geachte voorzieningen.

Vorderingen De vorderingen zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Directe en indirecte kosten, alsmede baten van nog niet voltooide projecten in opdracht van derden zijn op de balans opgenomen. Projecten waarop de vooruitbetaalde kosten de gefactureerde termijnen overschrijden, worden opgenomen onder de vorderingen. Projecten waarop meer is vooruitontvangen dan aan kosten is verantwoord, worden opgenomen onder de schulden.

8.15

Resultaatbepaling

Effecten De effecten zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde, tenzij anders is aangegeven.

Voorzieningen

Als baten en lasten zijn die opbrengsten en kosten aangemerkt, die een oorzakelijk verband hebben met de in het verslagjaar geleverde prestaties en verrichte activiteiten. De resultaten van projecten zijn ten gunste of ten laste van de staat van baten en lasten gebracht op het moment van gereedkomen (= completed contract-methode). Verliezen worden voorzien. Onder moment van gereedkomen wordt verstaan het moment waarop de eindrapportage is geaccepteerd door de opdrachtgever.

Vreemde valuta

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de

8.17

Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op transactiedatum. 8.16

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Het begrip geldmiddelen is gedefinieerd als het saldo van de liquide middelen conform de balans en de schulden aan bankinstellingen.

Bezoldiging bestuurders Bezoldiging 2008

Bezoldiging 2007

Belastbaar loon

Pens premie wg+wndeel

Belastbaar loon

Pens premie wg+wndeel

Ir. G. van Luijk (voorzitter, jan. t/m febr)

47

9

192

48

Drs. D.J. van den Berg (voorzitter febr. t/m dec.)

155

39

0

0

Prof. dr. ir. J.T. Fokkema (rector magnificus)

149

38

145

35

Drs. P.M.M. Rullman (vicepresident for education)

147

40

143

37

Tijdvak

Vergoeding 2008

Vergoeding 2007

Ir. G-J. Kramer (voorzitter)

1/1 – 31/12

12

12

Mw. Ir. M.W.L. van Vroonhoven

1/1 – 31/12

9

9

Prof. dr. D.D. Breimer

1/1 – 31/12

9

6

Mw. Drs. K.M.H. Peijs

1/1 – 31/12

9

5

Drs. J.C.M. Schönfeld

1/4 – 31/12

7

0

De bezoldiging van de individuele leden van het College van Bestuur (bedragen in duizenden euro’s).

De Rector Magnificus en de Vice President for Education zijn het gehele jaar in functie geweest.

De vergoeding van de individuele leden van de Raad van Toezicht (bedragen in duizenden euro’s).



13-07-2009 13:48:27


Werkzaamheden

8.18

Bestuursverklaring Het College van Bestuur bevestigt hierbij (conform artikel 31 lid 1a van de Richtlijn jaarverslaggeving hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek) dat alle bij het College van Bestuur bekende informatie, van belang voor de accountantsverklaring bij de jaarrekening en de bekostigingsgegevens, ter beschikking heeft gestaan aan de instellingsaccountant. Tevens verklaart het College van Bestuur niet betrokken te zijn geweest bij onregelmatigheden zoals bedoeld in het hiervóór genoemde artikel 31 lid 1a.

8.19

Accountantsverklaring

Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit jaarverslag opgenomen financieel verslag 2008 van de Technische Universiteit Delft te Delft over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van de Technische Universiteit Delft. Bij die jaarrekening hebben wij op 24 juni 2009 een goedkeurende accountantsverklaring inzake het getrouwe beeld verstrekt. Het College van Bestuur van de universiteit is verantwoordelijk voor het opstellen van het financieel verslag 2008 in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van de Technische Universiteit Delft. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake het financieel verslag te verstrekken.

Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het financieel verslag 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Oordeel Naar ons oordeel is het financieel verslag 2008 in alle van materieel belang zijnde aspecten op een juiste wijze ontleend aan de jaarrekening.

Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de entiteit en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle het financieel verslag dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 24 juni 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring inzake het getrouwe beeld. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Rotterdam, 24 juni 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Drs. Th.A.J.C. Snepvangers RA



13-07-2009 13:48:28




13-07-2009 13:48:28

Bijlage 1 Stand van zaken streefwaarden TU Delft Instellingsplan 2007-2010 In het vorige Instellingsplan 2005-2008 is een aantal streefwaarden opgenomen, die in 3TU-verband in 2004 zijn afgesproken (Sectorplan Wetenschap & Technologie). Deze streefwaarden voor 2010 zijn onveranderd opgenomen in het Instellingsplan 2007-2010. Op basis van beschikbare cijfers uit 2008 kan een indicatie worden gegeven van de voortgang van het merendeel van de streefwaarden voor de TU Delft. Als ijkjaar is 2003 genomen. De gebruikte bronnen zijn: Jaarverslag 2003 – TU Delft, Jaarverslag 2008 – TU Delft, en diverse interne statistieken. Voor een aantal onderwerpen is de streefwaarde voor 2010 al (ruimschoots) bereikt in de periode 2003-2008. Het gaat hierbij om: • de instroom in de Bachelor-opleidingen; • de (internationale) instroom in de Masteropleidingen; • de instroom in de ontwerpersopleidingen. • de 2 e en 3 e geldstroom; • de promoties; • de spin-offs; • de verhouding tussen het wetenschappelijkeen ondersteunende personeel; • het aantal wetenschappelijke functies; • het studierendement van de bacheloren masteropleidingen.

Voor een aantal onderwerpen zijn vorderingen gemaakt. Het gaat hierbij om: • de positie op de internationale rankings. Een enkele streefwaarde blijft achter. Het gaat hierbij om: • het aantal vrouwelijke hoogleraren; • de octrooien. Voor het tweede deel van de planperiode voor het IP 2007-2010 zal het CvB voor de periode 2009-2010 nog blijven uitgaan van de huidige doelstellingen. De hoofdlijnen van het oorspronkelijke beleid blijven gehandhaafd. Er zal wel een aantal prioriteiten worden gesteld die weer samenhangen met de ontstane financiële situatie. Voor het volgende nieuwe Instellingsplan 2011-2014 zullen wel opnieuw naar de streefwaarden en de doelstellingen worden gekeken om deze aan te passen dan wel te handhaven.



13-07-2009 13:48:28

Bijlage 1 | Stand van zaken streefwaarden TU Delft Instellingsplan 2007-2010

Onderwerp

Streefwaarde 2010

IJkjaar 2003

Tussenstand 2008

a. Verhoging van de instroom in de bacheloropleidingen, mede door meer buitenlandse studenten

+ 15% totale omvang= 1.963

Totale omvang 10 = 1.707

+54% totale omvang= 2.636

b. Verhoging van het studierendement van de bacheloropleidingen (VWO-aansluiters).

70%

c. Verhoging van de instroom in masteropleidingen en ontwerpersopleidingen.

Ma. : + 20% totale omvang = 821

totale omvang 12 = 684

Ma.: +36% totale omvang = 923

Ontwerpersopleiding: + 20% totale omvang = 19

totale omvang = 16

Ontwerpersopleiding: +25% totale omvang = 20

d. Verhoging van de internationale instroom in masteropleidingen.

Ma. : +30% totale omvang = 355

totale omvang = 273

Ma.: +107% totale omvang = 564

e. Verhoging van het rendement van de masteropleidingen.

90%

Onderwijs

69% 11 (prognose)

89% 13 (prognose)

Onderzoek f. Gezamenlijk een plaats in de absolute Europese top met onderzoekszwaartepunten, volgens de gebruikelijke meetmethoden.

In het Instellingsplan 2007-2010 heeft de TU Delft de ambitie geformuleerd om in 2010 een preferred partner in research te zijn voor andere (inter)nationale universiteiten en bedrijven. De internationale rankings zeggen iets over de mate van internationale erkenning en zichtbaarheid.

2003: plaats 201-250

Sjanghai-ranking 2008 Wereldtop 500: Plaats 152-200

2004: plaats 78

2004: plaats 24

Times Higher Education ranking 2008 Wereldtop 200: Plaats 78 Times Higher Education ranking 2008 Wereldtop 100 Technologie: Plaats 17 The Leiden Ranking 2000-2007 Europese top 100 – kroonindicator CWTS: Plaats 11

Vanwege een systeemwijziging in de registratie van HBO-ers zijn de ijkgegevens van 2003 gecorrigeerd weergegeven. Een aantal van 381 HBO-ers is voor 2003 uit het oorspronkelijke ’bruto’ aantal van 2088 Bachelor-inschrijvingen weggehaald en toegevoegd aan het aantal bruto Master-inschrijvingen van 303. Sinds 2006 worden de HBO-ers alleen voor de Masters ingeschreven en niet bij de Bachelors zoals dat in de voorgaande jaren wel het geval was. Zie de aparte onderwijsstatistieken voor de bruto-gegevens van 2003. 11 Om toch een indicatie van de realisatie van de uiteindelijke studierendementen te kunnen krijgen is gedeeltelijk gebruik gemaakt van prognoses. Deze zijn echter wel gebaseerd op historische gegevens van de studierendementen, zoals deze in de onderwijsstatistieken staan vermeld (zie de aparte bijlage hiervan in dit jaarverslag). Omdat de hier bedoelde studierendementen zijn gebaseerd op het behalen van het diploma, ongeacht de studieduur hierbij, geeft het toch een beeld van de uiteindelijke ‘opbrengst’ van het onderwijs en voor de samenleving. Het CvB heeft specifiek beleid ingezet om de gemiddelde studieduur terug te dringen en om interne doorstromers alleen een Masteropleiding te laten volgen wanneer zij in het bezit zijn van een afgeronde Bacherloropleiding (vanaf 2010). Zie de paragrafen 2.3 en 2.5 van het hoofdstuk Onderwijs. Door het tegelijkertijd volgen van een Bacheloren Masteropleiding door een grote groep interne doorstromers is het niet mogelijk om een representatieve indicatie van het studierendement te geven, dat uitsluitend is gebaseerd op gerealiseerde meetwaarden binnen bepaalde tijdvakken. 12 Zie voetnoot 1. 13 Zie voetnoot 2. 10



13-07-2009 13:48:28


Onderwerp

Streefwaarde 2010

IJkjaar 2003

Tussenstand 2008

Onderzoek g. Bevestiging van deze positie in internationale onderzoeksvisitaties voor alle onderzoekszwaartepunten.

Als doelstelling hierbij moet het Delftse onderzoek ten minste een 4 scoren voor de criteria van het SEP-protocol

h. Verhoging van het aantal promoties

+20% totale omvang = 222

i. Verhoging van het promotierendement – na het eerste jaar (2008).

75%

j. Verhoging van de omvang aan tweede geldstroom.

+20% totale omvang = M€16,4

k. Verhoging van de internationale geldstroom.

+20%

Van de in 2008 SEP-gevisiteerde onderzoeksprogramma’s heeft 75% een score van 4 tot 5 voor het criterium kwaliteit. Voor de andere criteria zijn de percentages 61% (productiviteit), 79% (relevantie) en 75% (levensvatbaarheid). totale omvang = 185

+28% totale omvang = 236 Hiervoor zijn nog geen representatieve gegevens beschikbaar. In 2009 ontwikkelt de TU Delft een systematiek om betrouwbare promotierendementen te kunnen bepalen.

totale omvang = M€13,7

+121% totale omvang=M€30,3 Onderdeel van punt l.

Kennisvalorisatie l. Verhoging van de derde geldstroom.

+20% totale omvang =M€68

totale omvang = M€ 56,7

+75% totale omvang = M€99,5

m. Verhoging van het aantal octrooien.


totale omvang = 74 (2004)

-45% totale omvang = 41 14

n. Verhoging van het aantal spin-off bedrijven (nu alleen cijfers beschikbaar vanuit het Technostartersprogramma-TUD conform de technostarter-definitie van het Min.EZ).


totale omvang = 8

+37,5% totale omvang = 11

o. Het verbeteren van de verhouding tussen de omvang van het wetenschappelijke en ondersteunende personeel.

1,4 streefwaarde voor 2007

1,03 stand per 31-12-2003: WP=2.307 fte, OBP 2.245 fte; alleen bezoldigd

1,47 stand per 31-12-2008: WP=2.762 fte, OBP= 1.878 fte; alleen bezoldigd

p. Een uitbreiding van het aantal wetenschappelijke functies.

+250 fte streefwaarde voor 2007: tot. omvang = 2557 fte

totale omvang = 2.307 fte

+455 fte totale omvang = 2.762 fte; alleen bezoldigd

q. Het verhogen van het aantal vrouwelijke hoogleraren.

Minimaal 30 streefwaarde voor 2010

8 bezoldigd (= 3,3% van het totale aantal bezoldigde hoogleraren) 0 onbezoldigd (= 0% van het totale aantal onbezoldigde hoogleraren)

19 bezoldigd (= 7,3% van het totale aantal bezoldigde hoogleraren) 5 onbezoldigd (= 3,7% van het totale aantal onbezoldigde hoogleraren)

Organisatie (specifiek en aanvullend voor de TU Delft)

14

Aantal verleende octrooien in 2004 versus 2008. Deze daling heeft echter te maken met een tijdelijke wijziging in de telsystematiek.



13-07-2009 13:48:28




13-07-2009 13:48:28

Bijlage 2 Onderwijsstatistieken 1 Instroom

• Instroom eerste jaars studenten TU Delft: ontwikkeling ten opzichte van voorgaand studiejaar • Instroom van eerstejaars studenten TU Delft: verhouding tussen bachelor en master opleidingen • Instroom eerste jaars studenten TU Delft: naar vooropleiding • Instroom eerste jaars studenten TU Delft: aandeel buitenlandse instroom naar herkomst • Instroom eerste jaars studenten TU Delft: aandeel vrouwen per type opleiding

2 Populatie • • • • •

Student Student Student Student Student

populatie; populatie: populatie: populatie: populatie:

ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar naar opleidingstypen, ongedeeld, bachelor en master naar hoogste vooropleiding voor aanvang studie TU Delft aandeel buitenlandse studenten naar herkomst aandeel vrouwen per type opleiding

3 Diploma’s

• Master/doctoraal diploma’s: ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar • Bachelor diploma’s: ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar

4 Rendementen • • • •

Master/doctoraal studierendement: alle voltijd studenten Master/doctoraal rendement: voltijd studenten met aansluitende vwo vooropleiding Master/doctoraal rendement: voltijd studenten met afgeronde HBO vooropleiding Master/doctoraal rendement: voltijd studenten toegelaten tot het International Masters of Science Programme • Bachelor rendement: voltijd studenten met aansluitende vwo vooropleiding

5 Aansluiting tot de arbeidsmarkt • Arbeidsmarkt aansluiting

6 Definities 7 Afkortingen



13-07-2009 13:48:28

# | Naam hoofdstuk

1. Instroom

A TU Delft

Instroom ontwikkeling Studiejaar

Aantal

2001

2.221

1%

1%

2002

2.097

-5%

-6%

2003

2.392

9%

14%

2004

2.497

13%

4%

30%

2005

2.598

18%

4%

20%

2006

2.703

23%

4%

10%

2007

3.260

48%

21%

2008

3.559

62%

9%

2.221 Studenten

3.559 Studenten

% tov 2000

70% 60% 50% 40%

0% 2002 -10%

2003

2004

2005

2006

2007

% tov vorig studiejaar

2008

1 e jaars t.o.v. voorgaand studiejaar 1 e jaars t.o.v. 2000

B TU Delft Studiejaar

4.000 3.500

Bachelor

29%

2.500 13%

12%

13%

Master

9%

Master

1.000 87%

88%

87%

76%

71%

74%

2004 Bachelor

0 2002

2003

2004

1 e jaars Bachelor 1 e jaars Master

2005

Instroom verhouding

1.898

91%

196

9%

2.391

2003 Bachelor

91%

Groei tov vorig studiejaar

24%

1.500

500

Aantal 2.094

2002 26%

3.000

2.000

Opleiding

2006

2007

2008

Master 2005 Bachelor Master 2006 Bachelor Master 2007 Bachelor Master 2008 Bachelor Master

14%

2.088

10%

87%

303

55%

13%

2.496

4%

2.192

5%

88%

304

0%

12%

2.598

4%

2.251

3%

87%

347

14%

13%

2.703

4%

2.044

-9%

76%

659

90%

24%

3260

21%

2330

14%

71%

930

41%

29%

3559

9%

2636

13%

74%

923

-1%

26%



13-07-2009 13:48:28

Bijlage 2 | Onderwijsstatistieken

Instroom van eerstejaars studenten: ontwikkeling ten opzichte van voorgaand studiejaar Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

-16%

-8%

21%

-30%

-11%

12%

3%

-7%

-8%

0%

-17%

-10%

LS

MT

ST

TA

TB

TI

44

2%

-37%

-32%

45%

42%

TM

TN

TW

WB

13%

12%

15%

-25%

-6%

7%

27%

12%

-28%

-2%

-42%

48%

-10%

-18%

9%

-2%

26%

-43%

15%

-2%

3%

-11%

34%

26%

27%

-13%

-14%

0%

36%

102%

20%

26%

-2%

-25%

3%

12%

13%

-11%

-37%

-35%

-29%

-15%

50%

13%

26%

5%

-3%

14%

-13%

-33%

13%

6

5%

40%

5%

43%

61%

0%

-22%

-44%

19%

-44%

8%

-13%

4%

3%

6%

-67%

20%

-4%

-13%

8%

4%

25%

32%

20%

4%

41%

-1%

42%

37%

35%

24%

300%

1%

-2%

63%

22%

19%

9%

-3%

50%

2%

39%

4%

5%

11%

-1%

4%

63%

13%

24%

14%

1%

39%

30%

9%

-33%

14%

-26%

12%

Instroom van eerstejaars studenten TU Delft: verhouding tussen bachelor en master opleidingen Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM 7

461

192

111

7

226

294

30

74

64

38

131

185

93%

99%

69%

100%

100%

99%

100%

99%

64%

61%

73%

93%

7%

1%

31%

1%

36%

39%

27%

7%

100% 6

1%

504

188

140

91%

94%

66%

4

9%

6%

34%

100% 3

606

237

137

89%

93%

59%

11%

7%

41%

100% 2

585

271

119

88%

87%

54%

12%

13%

46%

100% 6

261

287

31

66

86

48

167

163

95%

98%

94%

100%

81%

58%

75%

75%

5%

2%

6%

19%

42%

25%

25%

100% 9

269

321

35

59

54

31

119

138

93%

99%

97%

95%

76%

61%

63%

86%

7%

1%

3%

5%

24%

39%

37%

14%

100% 5

304

6

94%

509

283

122

64%

73%

47%

36%

27%

53%

100% 8

6%

100%

323

2

86%

723

387

165

66%

64%

33%

34%

36%

67%

100% 0

14%

100%

402

8

80% 20%

100%

420

13

756

430

164

66%

73%

40%

80%

34%

27%

60%

20%

100%

338

49

62

77

50

119

108

96%

96%

98%

79%

74%

67%

81%

4%

4%

2%

21%

26%

33%

19%

100% 6

407

47

54

83

52

149

143

91%

96%

93%

77%

63%

68%

59%

9%

4%

7%

23%

37%

32%

41%

100% 9

412

46

88

101

62

163

138

90%

91%

81%

59%

52%

68%

59%

10%

9%

19%

41%

48%

32%

41%

100% 6

467

57

100

102

86

212

151

92%

93%

70%

65%

47%

71%

76%

8%

7%

30%

35%

53%

29%

24%

100%

TN

TW

WB

93

28

153

96%

68%

89%

4%

32%

11%

93

38

309

86%

68%

92%

14%

32%

8%

105

48

325

95%

73%

95%

5%

27%

5%

125

27

351

83%

63%

95%

17%

37%

5%

130

38

349

85%

66%

83%

15%

34%

17%

132

53

363

79%

87%

84%

21%

13%

16%

151

39

405

79%

79%

85%

21%

21%

15%



13-07-2009 13:48:28


C Aandeel in instroom

TU Delft Studiejaar

100% 90% 80% 70%

11%

10% 11%

8%

7%

8%

6%

6% 9%

11%

11%

12%

11%

11% 13% 3% 2%

16%

14%

14%

2%

2%

65%

65%

3%

60%

2%

66% 69%

69%

63%


Aandeel

1.537

-4%

69%

69

57%

3%

hbo

236

-12%

11%

toelating Int. MSc.

136

70%

6%

overig

243

20%

11%

1.386

-10%

66%

52

-25%

2%

hbo

274

16%

13%

toelating Int. MSc.

180

32%

9%

overig

205

-16%

10%

1.504

9%

63%

52

0%

2%

hbo

381

39%

16%

toelating Int. MSc.

273

52%

11%

overig

182

-11%

8%

1.626

8%

65%

54

4%

2%

hbo

360

-6%

14%

toelating Int. MSc.

275

1%

11%

overig

182

0%

7%

1.700

5%

65%

43

-20%

2%

hbo

353

-2%

14%

toelating Int. MSc.

304

11%

12%

overig

198

9%

8%

1.741

2%

64%

47

9%

2%

hbo

293

-17%

11%

toelating Int. MSc.

394

30%

15%

overig

228

15%

8%

2.047

18%

63%

66

40%

2%

hbo

356

22%

11%

toelating Int. MSc.

546

39%

17%

overig

245

7%

8%

2.357

15%

66%

83

26%

2%

hbo

304

-15%

9%

toelating Int. MSc.

564

3%

16%

overig

251

2%

7%

8%

8%

7%

15%

17%

16%

vwo

11%

11%

hbo propedeuse

2%

9% 2%

2%

64%

63%

66%

Aantal 2.221

2001

50% 40%

Vooropleiding

30% 20%

2.097

2002

10%

vwo

0% 2001

2002

2003

VWO HBO Propedeuse HBO

2004

2005

2006

2007

hbo propedeuse

2008

Toelating Int. MSc. Overig

2.392

2003 vwo hbo propedeuse

2.497


2.598


2.703


3.260


3.559




13-07-2009 13:48:28


Instroom van eerstejaars studenten TU Delft: naar vooropleiding Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO -

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

449

206

121

7

271

327

44

51

45

34

182

192

12

63

31

186

58%

75%

51%

100%

88%

75%

93%

67%

62%

53%

58%

63%

75%

84%

68%

75%

7%

2%

3%

2%

3%

4%

2%

3%

1%

3%

2%

22%

18%

7%

2%

2%

14%

7%

3%

16%

8%

12%

22%

18%

16%

8%

17%

11%

23%

5%

8%

20%

7%

24%

9%

18%

8%

5%

10%

6%

7

4% 9%

25% 4%

14%

7%

16%

461

192

111

7

226

294

30

74

64

38

131

188

93

28

153

54%

78%

47%

86%

90%

75%

80%

77%

39%

45%

51%

71%

81%

50%

63%

7%

2%

4%

14%

11%

5%

15%

6%

4%

1%

36%

34%

26%

6%

8%

14%

16%

8%

9%

4%

3%

3%

1%

1%

3%

28%

14%

12%

4%

3%

10%

5%

1%

30%

9%

5%

9%

14%

0%

1%

5%

19%

7%

0%

100%

4%

32%

10%

9%

14%

7%

504

188

140

4

261

287

31

66

86

48

167

164

93

38

309

53%

70%

40%

25%

83%

73%

71%

76%

52%

48%

50%

52%

77%

58%

71%

2%

2%

2%

4%

2%

3%

1%

3%

14%

22%

4%

21%

10%

6%

3%

17%

17%

42%

21%

22%

8%

29%

8%

6%

6%

5%

12%

6%

8%

4%

3%

3%

1%

1%

2%

30%

15%

20%

6%

5%

9%

5%

33%

5%

7%

6%

606

237

137

58%

65%

39%

75%

3

3%

3%

1%

22%

21%

10%

33%

11%

7%

41%

67%

5%

4%

9%

585

271

119

55%

58%

39%

2

4%

1%

6%

6%

19%

19%

269

321

35

59

54

31

119

139

9

105

48

325

71%

86%

75%

63%

39%

54%

59%

22%

77%

63%

76%

1%

2%

3%

3%

0%

1%

4%

4%

2%

2%

11%

5%

6%

10%

6%

16%

20%

13%

6%

2%

15%

5%

20%

35%

21%

14%

5%

27%

5%

6%

7%

11%

10%

4%

9%

9%

6%

3%

7%

1%

3%

21%

304

3%

1%

3%

24%

24%

11%

11%

12%

45%

6%

6%

5%

3%

509

283

122

57%

64%

39%

2%

2%

2%

22%

16%

12%

14%

12%

4%

6%

6

0%

6

100%

78%

81% 100%

9%

6

1% 19%

78%

338

49

62

77

50

119

108

125

27

351

70%

86%

77%

71%

56%

59%

56%

5

73%

44%

81%

11%

10%

1%

6%

2%

1%

2%

2%

2%

17%

3%

2%

10%

6%

2%

13%

16%

6%

4%

4%

2%

18%

24%

19%

19%

3%

83%

22%

2%

10%

3%

16%

8%

6%

323

2

11%

76% 1% 17%

5%

43%

67%

11%

4%

17%

7%

100%

14%

33%

5%

6%

11%

4%

407

47

54

83

52

149

143

130

38

349

64%

85%

81%

64%

58%

64%

50%

75%

63%

75%

1%

4%

2%

2%

3%

7%

10%

6%

7%

14%

2%

3%

12%

15%

32%

6%

5%

3%

5%

2%

50%

3% 6%

4%

2%

18%

33%

24%

27%

50%

26%

6%

9%

6%

4%

3%

7%

6

1%

100%

1%

723

387

165

8

402

8

412

46

88

101

62

163

138

9

132

53

363

57%

59%

30%

50%

76%

0%

65%

83%

77%

53%

50%

61%

53%

0%

70%

75%

79%

83%

5%

2%

2%

0%

0%

1%

2%

2%

2%

0%

2%

2%

0%

1%

4%

1%

19%

17%

12%

6%

38%

3%

0%

17%

9%

0%

8%

9%

33%

5%

0%

9%

15%

19%

52%

11%

0%

7%

7%

1%

32%

48%

24%

30%

56%

16%

11%

7%

5%

3%

4%

5%

63%

25%

9%

2%

4%

2%

6%

7%

11%

8%

9%

4%

756

430

164

420

13

467

57

100

102

86

212

151

6

151

39

405

61%

67%

35%

-

77%

8%

66%

84%

61%

55%

43%

67%

69%

0%

71%

72%

82%

4%

3%

2%

0%

0%

0%

0%

3%

6%

0%

1%

3%

0%

3%

3%

2%

15%

13%

11%

5%

23%

2%

0%

18%

8%

1%

7%

7%

33%

3%

0%

6%

17%

14%

48%

13%

15%

6%

7%

11%

25%

51%

19%

15%

67%

18%

21%

7%

3%

4%

3%

5%

54%

25%

9%

7%

6%

5%

5%

7%

0%

5%

5%

3%



13-07-2009 13:48:29


D Aandeel in instroom

TU Delft Studiejaar

Herkomst

Aantal

2001

Totaal

25% 744 studenten

20% 489 studenten

15%

298 studenten


Aandeel

2.221

1%

Waarvan buitenlands

298

39%

13%

EU

113

23%

38%

Non-EU

185

52%

62%

Totaal

2.097

-6%

10% 255 studenten

185 studenten

2002

Waarvan buitenlands

5% 113 studenten

0% 2001

2002

315

6%

15%

86

-24%

27%

Non-EU

229

24%

73%

Totaal

2.392

14%

EU 2003

2004

Internationale 1e jaars 1e jaars uit EU landen

2005

2006

2007

2008

1e jaars uit non-EU landen

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Waarvan buitenlands

404

28%

17%

EU

101

17%

25%

Non-EU

303

32%

75%

Totaal

2.497

4%

Waarvan buitenlands

384

-5%

15%

EU

127

26%

33%

Non-EU

257

-15%

67%

Totaal

2.598

4%

Waarvan buitenlands

441

15%

17%

EU

152

20%

34%

Non-EU

289

12%

66%

Totaal

2.703

4%

Waarvan buitenlands

542

23%

20%

EU

201

32%

37%

Non-EU

341

18%

63%

Totaal

3.260

21%

Waarvan buitenlands

698

29%

21%

EU

221

10%

32%

Non-EU

477

40%

68%

Totaal

3.559

9%

Waarvan buitenlands

744

7%

21%

EU

255

15%

34%

Non-EU

489

3%

66%



13-07-2009 13:48:29


Instroom van eerstejaars studenten TU Delft: aandeel buitenlandse instroom naar herkomst Discipline BK

CT

ET

GE

IO

7

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB 186

449

206

121

271

327

44

51

45

34

182

192

12

63

31

10%

3%

33%

2%

19%

5%

10%

29%

35%

17%

21%

17%

11%

32%

9%

52%

33%

23%

67%

85%

50%

100%

10%

12%

60%

13%

48%

67%

78%

33%

15%

50%

90%

88%

40%

88%

30

100%

100%

100%

100%

461

192

111

7

226

294

74

64

38

131

188

7

93

28

153

11%

5%

38%

14%

3%

17%

5%

45%

47%

26%

13%

100%

8%

36%

13%

27%

56%

7%

73%

44%

93%

43%

78%

75%

100%

57%

22%

25%

100%

22%

3%

8%

14%

29%

60%

15%

78%

97%

92%

86%

71%

40%

85%

504

188

140

4

261

287

31

66

86

48

167

164

6

93

38

309

13%

12%

40%

75%

6%

17%

19%

5%

22%

46%

22%

30%

100%

10%

29%

10%

23%

23%

5%

33%

50%

78%

5%

9%

11%

18%

77%

77%

95%

67%

50%

22%

95%

91%

89%

82%

100% 100%

22%

36%

20%

100%

78%

64%

80% 325

606

237

137

3

269

321

35

59

54

31

119

139

9

105

48

14%

8%

44%

67%

8%

19%

6%

10%

26%

42%

21%

20%

78%

6%

31%

6%

37%

10%

10%

50%

41%

68%

100%

50%

7%

23%

12%

25%

43%

33%

47%

30%

63%

90%

90%

50%

59%

32%

50%

93%

77%

88%

75%

57%

67%

53%

70%

2

351

585

271

119

304

6

338

49

62

77

50

119

108

5

125

27

13%

14%

50%

8%

17%

25%

8%

10%

25%

30%

23%

24%

80%

17%

37%

7%

34%

18%

7%

42%

67%

37%

13%

26%

38%

25%

29%

60%

17%

66%

82%

93%

58%

100%

33%

63%

87%

74%

62%

75%

71%

40%

83%

2

349

68% 32%

100%

509

283

122

323

413

47

54

83

52

149

143

6

130

38

18%

14%

46%

11%

30%

6%

9%

23%

37%

23%

29%

100%

16%

34%

8%

34%

17%

7%

30%

77%

32%

17%

46%

5%

62%

21%

66%

83%

93%

70%

23%

68%

83%

54%

95%

38%

79% 363

0

100% 100%

95%

100%

723

387

165

402

8

420

46

88

101

62

163

138

9

132

53

18%

20%

56%

13%

25%

29%

11%

2%

33%

48%

26%

36%

56%

17%

13%

9%

38%

24%

7%

24%

37%

16%

29%

20%

13%

57%

31%

62%

76%

93%

76%

63%

84%

71%

80%

87%

43%

69%

0

63% 100%

37%

40%

100%

76%

756

430

164

420

13

467

57

100

102

86

212

151

6

151

39

405

19%

15%

51%

14%

15%

30%

11%

18%

26%

50%

21%

21%

67%

23%

26%

10%

33%

20%

8%

40%

0%

64%

17%

39%

26%

21%

23%

42%

50%

38%

50%

23%

67%

80%

92%

60%

100%

36%

83%

61%

74%

79%

77%

58%

50%

62%

50%

77%



13-07-2009 13:48:30


E Aandelen vrouwen in instroom

TU Delft Studiejaar

Type opleidng

Aantal

2001

Totaal

2221

40% 35%

74 vrouwen

Waarvan vrouw

30%

Aandeel

-3%

22%

248 vrouwen

25%

814 vrouwen

20% 15%

488


2002

566 vrouwen 365 vrouwen

10%

Totaal

2097

Waarvan vrouw

439

Bachelor

365

-10%

19%

21%

Master

74

38%

Totaal

2392

5% 0% 2001

2002

2003

2004

Aandeel binnen 1e jaars bachelor Aandeel in 1e jaars totaal

2005

2006

2007

2008

2003

Aandeel binnen 1e jaars master

Waarvan vrouw

503

15%

21%

Bachelor

390

7%

19%

Master

112

51%

Ongedeeld 2004

2005

2006

2007

2008

Totaal

1

37% 100%

2497

Waarvan vrouw

511

2%

20%

Bachelor

416

7%

19%

Master

95

-15%

31%

Totaal

2598

Waarvan vrouw

509

0%

20%

Bachelor

393

-6%

17%

Master

116

22%

33%

Totaal

2703

Waarvan vrouw

529

4%

20%

Bachelor

355

-10%

17%

Master

174

50%

26%

Totaal

3260

Waarvan vrouw

722

36%

22%

Bachelor

478

35%

21%

Master

244

40%

26%

Totaal

3559

Waarvan vrouw

814

13%

23%

Bachelor

566

18%

21%

Master

248

2%

27%



13-07-2009 13:48:30


Instroom van eerstejaars studenten TU Delft: aandeel vrouwen per type opleiding Discipline BK

CT

ET

GE 7

449

206

121

37%

11%

12%

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM 12

271

327

44

51

45

34

182

192

44%

11%

34%

10%

29%

21%

24%

11%

TN

TW

WB

63

31

186

6%

48%

4% 153

461

192

111

7

226

294

30

74

64

38

131

188

7

93

28

33%

9%

15%

14%

44%

6%

60%

8%

38%

21%

22%

7%

29%

16%

36%

4%

32%

9%

3%

14%

44%

6%

60%

8%

24%

22%

17%

5%

16%

26%

4%

61%

20%

37%

38%

25%

56%

6% 309

44%

44%

33%

29%

504

188

140

4

261

287

31

66

86

48

167

164

6

93

38

31%

14%

14%

25%

40%

9%

48%

17%

24%

33%

26%

15%

50%

11%

29%

6%

29%

12%

4%

41%

9%

52%

17%

19%

29%

21%

7%

6%

23%

4%

45%

36%

31%

17%

43%

50%

40%

41%

38%

42%

25%

325

25%

35%

50%

100% 606

237

137

269

321

35

59

54

31

119

139

9

105

48

33%

16%

14%

3

40%

7%

34%

8%

24%

23%

13%

9%

44%

17%

42%

6%

31%

15%

7%

39%

7%

32%

5%

22%

16%

17%

6%

17%

37%

5%

45%

35%

23%

47%

50%

100%

67%

31%

33%

7%

25%

20%

54%

19% 351

2

44%

585

271

119

304

6

338

49

62

77

50

119

108

5

125

27

32%

15%

21%

33%

50%

6%

37%

11%

22%

28%

23%

6%

20%

11%

33%

5%

29%

13%

6%

33%

5%

36%

11%

16%

30%

20%

6%

12%

12%

5%

54%

29%

38%

33%

50%

13%

50%

44%

23%

28%

5%

10%

70%

17%

2

349

20%

509

283

122

6

323

407

47

54

83

52

149

143

6

130

38

35%

17%

16%

17%

34%

8%

26%

11%

25%

19%

19%

8%

33%

15%

37%

5%

37%

14%

2%

32%

7%

22%

12%

22%

15%

14%

2%

14%

28%

5%

31%

22%

28%

50%

13%

100%

37%

26%

30%

16%

25%

54%

7% 363

17%

33%

723

387

165

8

402

8

412

46

88

101

62

163

138

9

132

53

35%

16%

15%

38%

38%

13%

11%

35%

11%

26%

24%

26%

11%

11%

14%

28%

7%

36%

13%

9%

10%

29%

11%

25%

22%

1%

13%

26%

7%

34%

21%

18%

38%

20%

100%

12%

23%

35%

25%

21%

43%

7%

0

405

38% 35%

13%

34%

11%

756

430

164

420

13

467

57

100

102

86

212

151

6

151

39

40%

17%

9%

40%

54%

10%

46%

10%

28%

22%

27%

6%

0%

13%

28%

7%

42%

13%

2%

40%

10%

45%

14%

23%

20%

24%

4%

9%

19%

6%

35%

25%

13%

39%

11%

50%

0%

39%

24%

34%

11%

29%

63%

15%

54%

0%



13-07-2009 13:48:30

# | Naam hoofdstuk

2. Populatie

F TU Delft

Populatie ontwikkeling Studiejaar

Aantal

16%

2001

13.430

3%

3%

14%

2002

13.346

2%

-1% 2%

18%

13.430 studenten

% tov 2000

15.321 studenten


12%

2003

13.563

4%

10%

2004

13.518

3%

0%

8%

2005

13.562

4%

0%

6%

2006

13.711

5%

1%

4%

2007

14.299

9%

4%

2%

2008

15.321

17%

7%

0% 2001 -2%

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Populatie t.o.v. 2000 Populatie t.o.v. voorgaand studiejaar

G TU Delft Studiejaar

Type opleiding

2001

Ongedeeld

13.430

Totaal

13.346

Aantal

100% 19%

90%

21%

23%

23%

28%

80%

33%

2002

60% 100% 74%

40%

75%

74%

75%

70%

30%

66%

66%

20%

2003

2001

7%

4%

3%

2%

1%

1%

1%

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

-1%

9.918

74%

Master

2.516

19%

912

7%

Totaal Bachelor Master Ongedeeld

Ongedeeld Bachelor

100%

Bachelor Ongedeeld

10% 0%

Aandeel

34%

70%

50%


13.563

2%

10.206

3%

75%

2.801

11%

21%

556

-39%

4%

Master 2004

Totaal

13.518

0%

Bachelor

9.978

-2%

74%

Master

3.105

11%

23%

435

-22%

3%

13.562

0%

10.168

2%

75%

3.149

1%

23%

245

-44%

2%

Ongedeeld 2005


2006

Totaal

13.711

1%

Bachelor

9.655

-5%

70%

Master

3.887

23%

28%

169

-31%

1%

Ongedeeld 2007

Totaal

14.299

4%

Bachelor

9.453

-2%

66%

Master

4.724

22%

33%

122

-28%

1%

15.321

7%

10.082

7%

66%

5.151

9%

34%

88

-28%

1%

Ongedeeld 2008




13-07-2009 13:48:31


Student populatie; ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

3%

-3%

0%

-9%

-1%

7%

85

2%

-20%

-4%

14%

8%

-16%

-4%

8%

4%

-1%

-6%

-7%

-18%

0%

3%

36%

7%

-4%

-3%

0%

4%

-20%

5%

6%

-2%

-2%

-4%

-2%

-19%

1%

3%

24%

6%

1%

3%

8%

5%

-7%

-2%

10%

12%

-6%

0%

-5%

-18%

2%

1

3%

28%

0%

-4%

-12%

-5%

2%

-20%

7%

1%

11%

-1%

2%

-10%

-33%

1%

3100%

1%

24%

-2%

8%

-1%

-9%

-4%

-17%

7%

-7%

9%

-5%

1%

5%

-6%

-1%

-25%

7%

11%

4%

1%

-2%

1%

-2%

-19%

9%

-3%

8%

2%

9%

5%

-3%

4%

-8%

5%

4%

10%

8%

4%

1%

-2%

-6%

5%

4%

7%

6%

7%

6%

-100%

5%

41%

9%

7%

30%

9%

16%

9%

-3%

0%

7%

-3%

10%

Student populatie TU Delft: naar opleidingstypen, ongedeeld, bachelor en master Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

3.316

1.585

642

90

1.639

-

1.521

85

282

341

280

907

910

87

469

183

1.093

3.276

1.495

598

74

1.635

-

1.570

116

303

327

273

910

944

70

1.070

53%

95%

74%

80%

88%

90%

100%

86%

77%

87%

44%

82%

46%

3%

25%

15%

10%

5%

11%

16%

12%

8%

6%

1%

2%

1%

5%

2%

5%

4%

7%

1%

48%

3.210

1.434

586

60

1.649

1.621

144

321

330

280

63%

90%

66%

63%

88%

84%

96%

84%

74%

84%

36%

10%

34%

37%

12%

15%

4%

14%

24%

16%

9%

15%

2%

2%

36%

-

2% 3.016

1.432

558

49

1.675

66%

79%

65%

53%

80%

33%

21%

35%

47%

20%

1 100%

491

194

78%

86%

77%

24%

17%

13%

17%

12%

76%

4%

1%

6%

979

987

65

55%

78%

481

213

1.203

73%

76%

79%

51%

26%

24%

18%

8%

49%

1%

52

1.666

184

321

317

247

931

1.006

81%

78%

82%

74%

83%

54%

75%

19%

22%

15%

26%

17%

14%

18%

2%

1%

32%

6%

3%

516

216

1.331

77%

74%

82%

56%

22%

26%

17%

44%

1%

2%

2.987

1.460

501

33

1.690

32

1.680

228

313

342

244

843

968

43

553

200

1.445

71%

76%

64%

61%

80%

3%

79%

79%

89%

72%

82%

61%

73%

5%

77%

67%

85%

29%

24%

36%

39%

20%

97%

21%

21%

11%

28%

18%

17%

23%

58%

22%

34%

15%

22%

4%

37%

1%

35

0% 2.837

1.469

528

31

1.677

66%

65%

60%

45%

77%

34%

35%

40%

55%

23%

24 100%

1.799

252

326

346

238

852

948

73%

78%

87%

72%

75%

64%

60%

27%

22%

13%

28%

25%

22%

36%

66%

15%

3%

34% 33

0% 2.893

1.601

555

30

1.746

64%

57%

46%

13%

66%

36%

43%

54%

87%

34%

-

22 100%

1.888

263

358

374

247

861

933

74%

79%

78%

67%

67%

67%

54%

26%

21%

22%

33%

33%

22%

44%

76%

11%

2%

24%

601

194

1.554

81%

66%

80%

19%

34%

20%

629

202

1.664

79%

72%

75%

21%

28%

25%

3.064

1.709

588

1.832

31

2.066

281

467

408

287

942

907

33

675

196

1.835

66%

59%

43%

64%

0%

73%

77%

65%

70%

60%

67%

54%

0%

74%

76%

75%

34%

41%

57%

36%

100%

27%

23%

35%

30%

40%

26%

45%

79%

26%

24%

25%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

7%

2%

21%

0%

0%

0%



13-07-2009 13:48:31


H Aandeel

TU Delft Studiejaar

100% 90% 80%

10% 2% 8% 2%

10% 2% 9% 2%

Vooropleiding

9%

9%

9%

9%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

10% 2%

11%

11%

11%

10%

9%

vwo

2%

2%

2%

2%

3%

hbo propedeuse

10%

70%

9%

2001

hbo

60% 50%

toelating Int. MSc.

40%

overig

78%

76%

75%

74%

72%

72%

71%

71%

Aantal


13.430

3%

Aandeel

10.500

0%

276

19%

78% 2%

1.133

9%

8%

226

67%

2%

1.295

7%

10%

13.346

-1%

10.204

-3%

281

2%

2%

1.231

9%

9%

320

42%

2%

1.310

1%

10%

30% 20%

2002

10%

vwo

0% 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

hbo propedeuse

2008

hbo VWO HBO Propedeuse HBO

toelating Int. MSc.

Toelating Int. MSc. Overig

overig 2003 vwo hbo propedeuse hbo toelating Int. MSc. overig 2004 vwo hbo propedeuse hbo toelating Int. MSc. overig 2005 vwo hbo propedeuse hbo toelating Int. MSc. overig 2006 vwo hbo propedeuse hbo toelating Int. MSc. overig 2007 vwo

76%

13.563

2%

10.118

-1%

288

2%

2%

1.373

12%

10%

471

47%

3%

1.313

0%

10%

75%

13.518

0%

9.945

-2%

296

3%

2%

1.443

5%

11%

579

23%

4%

1.255

-4%

9%

74%

13.562

0%

9.817

-1%

309

4%

2%

1.538

7%

11%

72%

673

16%

5%

1.225

-2%

9%

13.711

1%

9.871

1%

312

1%

2%

1.495

-3%

11%

72%

795

18%

6%

1.238

1%

9%

14.299

4%

10.199

3%

342

10%

2%

hbo

1.460

-2%

10%

toelating Int. MSc.

1.040

31%

7%

overig

1.258

2%

9%

15.321

7%

hbo propedeuse

2008 vwo

71%

10.952

7%

396

16%

3%

hbo

1.375

-6%

9%

toelating Int. MSc.

1.260

21%

8%

overig

1.338

6%

9%

hbo propedeuse

71%



13-07-2009 13:48:31


Student populatie: naar hoogste vooropleiding voor aanvang studie TU Delft Discipline BK

CT

3.316

1.585

71%

84%

4%

2%

4%

16%

8%

7%

8%

6%

15%

3.276

1.495

68%

83%

4%

2%

3%

18%

9%

8%

1%

0%

10%

8%

6%

14%

3.210

1.434

66%

82%

4%

2%

2%

20%

9%

11%

2%

1%

8%

7%

3.016

1.432

65%

80%

4%

2%

3%

20%

10%

10%

4%

4%

2%

19%

6%

7%

6%

13%

2.987

1.460

501

33

1.690

32

1.680

228

313

342

244

843

968

43

62%

76%

54%

82%

86%

50%

74%

79%

78%

68%

69%

71%

70%

65%

4%

2%

3%

1%

3%

2%

4%

2%

1%

1%

0%

4%

2%

2%

1%

22%

12%

11%

12%

5%

3%

3%

2%

7%

13%

5%

16%

8%

5%

5%

3%

12%

5%

4%

22%

6%

2%

1%

2%

10%

11%

7%

5%

30%

6%

6%

11%

44%

20%

14%

11%

8%

14%

6%

13%

2.837

1.469

528

31

1.677

24

1.799

252

326

346

238

852

948

35

63%

74%

51%

65%

85%

58%

72%

77%

78%

71%

68%

72%

68%

57%

4%

2%

3%

1%

4%

2%

4%

2%

1%

1%

1%

4%

2%

1%

1%

21%

13%

15%

13%

5%

8%

3%

2%

7%

10%

4%

12%

9%

9%

6%

3%

12%

5%

5%

22%

19%

4%

3%

2%

1%

10%

13%

8%

7%

34%

5%

11%

3%

6%

7%

9%

3%

5%

29%

22%

15%

12%

8%

13%

6%

12%

6%

8%

6%

2.893

1.601

555

30

1.746

22

1.888

263

358

374

247

861

933

33

629

202

1.664

63%

72%

49%

43%

83%

55%

70%

81%

78%

71%

69%

73%

67%

42%

80%

76%

79%

5%

2%

4%

0%

1%

0%

1%

4%

2%

1%

1%

2%

4%

0%

2%

1%

1%

20%

13%

13%

20%

5%

18%

3%

1%

9%

9%

3%

10%

9%

15%

6%

3%

10%

7%

8%

27%

33%

6%

0%

3%

2%

1%

13%

17%

9%

9%

39%

6%

9%

3%

6%

6%

8%

3%

5%

27%

23%

11%

10%

6%

11%

6%

11%

3%

6%

10%

6%

3.064

1.709

588

-

1.832

31

2.066

281

467

408

287

942

907

33

675

196

1.835

64%

72%

46%

82%

48%

69%

82%

73%

67%

61%

73%

69%

45%

80%

78%

82%

5%

3%

4%

1%

0%

1%

3%

2%

3%

1%

1%

4%

0%

3%

3%

2%

17%

11%

11%

5%

13%

2%

1%

12%

7%

3%

10%

9%

15%

5%

3%

8%

8%

8%

32%

7%

6%

4%

2%

4%

16%

26%

9%

9%

36%

5%

7%

4%

5%

6%

7%

5%

32%

24%

11%

9%

7%

9%

6%

10%

3%

7%

10%

5%

1%

ET

GE

IO

LO

LR

642

90

1.639

-

1.521

85

282

341

280

907

910

87

68%

89%

93%

79%

89%

82%

72%

84%

71%

72%

78%

3%

1%

1%

1%

2%

2%

0%

1%

3%

1%

1%

2%

1%

2%

8%

6%

2%

16%

6%

8%

2%

2%

10%

8%

5%

18%

598

74

1.635

1.570

116

303

327

273

910

944

70

65%

93%

93%

77%

87%

82%

68%

77%

69%

73%

70%

3%

1%

2%

2%

1%

2%

0%

0%

3%

1%

2%

2%

2%

2%

3%

7%

8%

3%

15%

6%

9%

2%

2%

12%

0%

10%

7%

7%

3%

11%

2%

8%

2%

9%

13%

13%

8%

16%

10%

7%

9%

7%

7%

LS

0%

-

9%

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

469

183

1.093

90%

84%

79%

0%

7%

3%

6%

3%

5%

2%

4%

2%

8%

13%

11%

7%

17%

9%

5%

9%

7%

491

194

1.070

88%

79%

76%

0%

0%

4%

5%

19%

586

60

1.649

1.621

144

321

330

280

979

987

65

481

213

1.203

60%

92%

91%

76%

82%

82%

65%

72%

68%

71%

63%

87%

77%

75%

1%

2%

3%

1%

2%

0%

1%

3%

1%

2%

1%

2%

2%

2%

2%

7%

12%

3%

17%

6%

9%

4%

2%

13%

14%

5%

1%

0%

1%

1%

12%

14%

7%

5%

20%

2%

10%

4%

13%

2%

5%

20%

12%

9%

9%

11%

7%

15%

8%

6%

9%

7%

558

49

1.675

1

1.666

184

321

317

247

931

1.006

52

516

216

1.331

56%

90%

88%

100%

74%

77%

78%

66%

70%

69%

70%

69%

83%

78%

77%

1%

2%

3%

2%

1%

0%

1%

4%

2%

1%

1%

4%

3%

3%

8%

13%

5%

17%

7%

6%

5%

1%

12%

-

9%

2%

1%

2%

1%

10%

13%

7%

6%

23%

3%

11%

4%

5%

21%

15%

11%

10%

11%

6%

14%

2%

7%

9%

6%

553

200

1.445

80%

76%

78%

3% 4%

5%

11%

3%

7%

10%

6%

601

194

1.554

80%

77%

78%



13-07-2009 13:48:32


I Aandelen studenten

TU Delft Studiejaar 13% aandeel

2.000 1.800 1.600 1.400 1.200

8% aandeel

9% aandeel

1.000 800

10% aandeel

11% aandeel

11% aandeel

2001

12% aandeel 1.297

Aantal

1.128

806

837

852


Aandeel

13.430

3%

1.056

17%

8%

EU

467

18%

44%

Non-EU

589

16%

56%

Totaal

13.346

-1%

1.159

10%

9%

EU

477

2%

41%

Non-EU

682

16%

59%

Totaal

13.563

2%

1.310

13%

10%

EU

504

6%

38%

Non-EU

806

18%

62%

Totaal

13.518

0%

928

2002

682

589

Totaal Waarvan buitenlands

Waarvan buitenlands

600 400 200

Herkomst

14% aandeel

2.200

477

504

543

581

637

467

2001

2002

2003

2004

2005

2006

711

813

0 2007

2008

2003

Waarvan buitenlands

Populatie uit EU landen Populatie uit non-EU landen

2004

Waarvan buitenlands

2005

1.380

5%

10%

EU

543

8%

39%

Non-EU

837

4%

61%

Totaal

13.562

0%

Waarvan buitenlands

2006

1.433

4%

11%

EU

581

7%

41%

Non-EU

852

2%

59%

Totaal

13.711

1%

Waarvan buitenlands

2007

1.565

9%

11%

EU

637

10%

41%

Non-EU

928

9%

59%

Totaal

14.299

4%

1.839

18%

13%

711

12%

39%

Non-EU

1.128

22%

61%

Totaal

15.321

7%

2.110

15%

14%

813

14%

39%

1.297

15%

61%

Waarvan buitenlands EU

2008

Waarvan buitenlands EU Non-EU



13-07-2009 13:48:32


Student populatie TU Delft: aandeel buitenlandse instroom naar herkomst Discipline BK

CT

ET

GE

IO

3.316

1.585

6%

3%

642

90

1.639

18%

3%

2%

61%

33%

16%

39%

67%

84%

3.276

1.495

7%

3%

53%

38%

12%

47%

62%

88%

3.210

1.434

8%

5%

45%

29%

55%

71%

3.016

1.432

8%

5%

42%

23%

58%

77%

2.987

1.460

9%

7%

44%

22%

56%

78%

2.837 9%

LS

MT

1.521

85

282

15%

5%

5%

43%

88%

50%

85%

100%

57%

12%

50%

15%

598

74

1.635

1.570

116

303

327

273

910

21%

1%

2%

16%

4%

5%

20%

15%

10%

46%

88%

40%

88%

9%

14%

11%

100%

54%

12%

60%

13%

91%

86%

89%

586

60

1.649

1.621

144

321

330

280

979

23%

7%

3%

17%

9%

6%

20%

21%

9%

10%

25%

50%

87%

23%

84%

8%

12%

10%

90%

75%

50%

13%

77%

16%

92%

88%

558

49

1.675

1.666

184

321

317

28%

6%

4%

18%

9%

7%

19%

10%

33%

48%

83%

35%

74%

10%

90%

67%

52%

17%

65%

26%

90%

501

33

1.690

32

1.680

228

313

29%

6%

5%

6%

19%

7%

8%

10%

50%

52%

78%

41%

71%

90%

50%

48%

100%

22%

59%

29%

1.469

528

14

1.677

24

1.816

252

326

346

238

852

8%

28%

6%

4%

21%

8%

8%

17%

21%

10%

39%

21%

9%

43%

76%

26%

85%

20%

25%

21%

61%

79%

91%

57%

100%

24%

74%

15%

80%

75%

79%

2.893

1.601

555

4

1.746

22

1.914

263

358

374

247

861

10%

10%

33%

0%

8%

9%

23%

7%

7%

19%

24%

11%

39%

23%

8%

40%

0%

72%

28%

79%

20%

28%

18%

61%

77%

92%

60%

100%

28%

72%

21%

80%

72%

82%

3.064

1.709

588

1.832

31

2.066

281

467

408

287

942

11%

11%

37%

9%

6%

25%

7%

10%

20%

32%

12%

36%

23%

9%

42%

0%

69%

32%

53%

24%

26%

23%

64%

77%

91%

58%

100%

31%

68%

47%

76%

74%

77%

0

LO

1

LR

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

341

280

907

16%

11%

9%

910

87

13%

7%

469

183

1.093

4%

11%

11%

13%

19%

11%

6%

24%

48%

25%

89%

88%

81%

89%

100%

76%

52%

75%

944

70

491

194

1.070

13%

14%

5%

14%

6%

9%

10%

17%

52%

19%

91%

90%

83%

48%

81%

987

65

481

213

1.203

14%

23%

5%

16%

7%

14%

7%

27%

43%

21%

90%

86%

93%

73%

57%

79%

247

931

1.006

52

516

216

1.331

20%

9%

14%

23%

6%

18%

6%

20%

14%

18%

25%

24%

42%

28%

80%

86%

82%

75%

76%

58%

72%

342

244

843

968

43

553

200

1.445

17%

19%

9%

13%

28%

9%

17%

6%

20%

20%

22%

22%

25%

31%

47%

27%

80%

80%

78%

78%

75%

69%

53%

73%

948

35

601

194

1.554

14%

34%

8%

15%

6%

28%

17%

25%

55%

26%

72%

83%

75%

45%

74%

933

33

629

202

1.664

16%

39%

8%

12%

6%

27%

8%

25%

48%

29%

73%

92%

75%

52%

71%

907

33

675

196

1.835

16%

36%

9%

11%

6%

29%

25%

36%

48%

30%

71%

75%

64%

52%

70%



13-07-2009 13:48:33


J Aandeel vrouwen in student populatie

TU Delft Studiejaar

30%

2.817 vrouwen

Type opleiding

Aantal


13.430

3%

2.823

5%

3.079 vrouwen

2001

Totaal Waarvan vrouw

25%

Aandeel

21%

20%

13.346

-1%

15%

Waarvan vrouw

2.817

0%

10%

Bachelor

1.988

20%

Master

698

28%

Ongedeeld

131

14%

2002

5% 0% 2001

2002

2003

2004

Ongedeelde opleidingen Bachelor opleidingen

2005

2006

2007

2008

2003

Alle opleidingen Master opleidingen

Totaal

Totaal

2.843

1%

21%

Bachelor

2.047

3%

20%

722

3%

26%

74

-44%

13%

Ongedeeld

13.518

0%

Waarvan vrouw

Totaal

2.765

-3%

20%

Bachelor

1.911

-7%

19%

800

11%

26%

54

-27%

12%

Master Ongedeeld 2005

Totaal

13.562

0%

Waarvan vrouw

2.695

-3%

20%

Bachelor

1.870

-2%

18%

803

0%

26%

22

-59%

9%


13.711

1%

Waarvan vrouw

Totaal

2.680

-1%

20%

Bachelor

1.771

-5%

18%

896

12%

23%

13

-41%

8%

14.299

4%



2.824

5%

20%

Bachelor

1.775

0%

19%

Master

1.041

16%

22%

8

-38%

7%

15.321

7%

Ongedeeld 2008

2%

Waarvan vrouw Master

2004

13.563

21%


3.079

9%

20%

Bachelor

1.946

10%

19%

Master

1.126

8%

22%

7

-13%

8%

Ongedeeld



13-07-2009 13:48:33


Student populatie TU Delft: aandeel vrouwen per opleiding Discipline BK

CT

ET

GE

IO

3.316

1.585

34%

14%

642

90

1.639

7%

26%

39%

3.263

1.491

33%

13%

598

73

1.623

9%

27%

40%

34%

13%

6%

27%

33%

9%

18%

38%

13%

3.210

1.434

33%

12%

33% 33%

LO

LR

LS

MT

1.521

85

282

341

10%

41%

9%

24%

1.567

116

303

323

9%

47%

8%

26%

41%

9%

47%

8%

22%

26%

46%

16%

TA

TB

TI

280

907

910

87

21%

20%

7%

17%

273

835

937

62

24%

20%

7%

21%

21%

6%

27%

24%

14%

25%

46%

4%

586

60

1.649

1.621

144

321

330

9%

32%

40%

9%

44%

10%

27%

12%

5%

26%

41%

9%

43%

10%

23%

26%

16%

17%

41%

32%

11%

67%

11%

40%

29%

36%

9%

ST

1

TN

TW

WB

469

183

1.093

11%

33%

5%

489

194

1.068

13%

34%

4%

13%

34%

4%

38%

36%

32%

41%

16%

17%

6%

15%

10%

280

979

987

65

481

213

26%

20%

8%

22%

12%

33%

5%

21%

6%

10%

32%

4%

19%

35%

17%

4%

TM

25%

34%

19%

33%

16%

8%

9%

5% 3% 1.203

9% 6%

3.016

1.432

558

49

1.675

1.666

184

321

317

247

931

1.006

52

516

216

32%

13%

9%

31%

40%

9%

43%

10%

25%

26%

18%

8%

19%

13%

35%

6%

31%

13%

6%

19%

40%

8%

40%

9%

23%

24%

18%

6%

12%

33%

5%

33%

16%

16%

43%

42%

12%

54%

14%

32%

31%

17%

39%

10%

20%

0%

24%

16%

28%

15%

10%

9%

1.331

4%

2.987

1.460

501

33

1.690

32

1.680

228

313

342

244

843

968

43

553

200

31%

14%

12%

27%

39%

28%

8%

40%

9%

22%

25%

17%

7%

16%

12%

37%

1.445 5%

28%

14%

6%

25%

38%

100%

7%

39%

9%

20%

24%

18%

6%

12%

32%

5%

36%

16%

22%

31%

46%

26%

12%

43%

15%

28%

32%

21%

10%

24%

12%

48%

7%

9%

10%

6% 1.554

2.837

1.469

528

31

1.677

24

1.799

252

326

346

238

852

948

35

601

194

31%

15%

12%

23%

39%

25%

8%

37%

10%

24%

26%

17%

7%

17%

13%

36%

5%

32%

14%

5%

14%

37%

6%

33%

10%

22%

23%

16%

5%

13%

30%

5%

30%

18%

23%

29%

46%

12%

52%

9%

28%

32%

23%

9%

12%

48%

7%

9%

6% 1.664

25%

26%

2.893

1.601

555

30

1.746

22

1.888

263

358

374

247

861

933

33

629

202

32%

15%

11%

27%

37%

23%

8%

37%

11%

26%

24%

18%

7%

18%

14%

31%

6%

33%

15%

7%

25%

35%

8%

33%

12%

23%

22%

17%

4%

13%

29%

6%

30%

15%

15%

27%

42%

10%

56%

8%

34%

27%

28%

10%

24%

15%

36%

6%

7%

9%

0% 1.835

0

23%

3.064

1.709

588

1.832

31

2.066

281

467

408

287

942

907

33

675

196

34%

16%

11%

37%

39%

9%

38%

11%

27%

22%

20%

7%

21%

13%

30%

6%

35%

15%

6%

36%

8%

35%

12%

25%

20%

18%

4%

11%

30%

5%

69%

82%

85%

61%

90%

52%

92%

68%

77%

73%

90%

73%

83%

68%

91%

7%

14%

0%

61%



13-07-2009 13:48:33

# | Naam hoofdstuk

3. Diploma’s

K TU Delft

Diploma ontwikkeling Studiejaar

Aantal

35%

2000

1.312

30%

2001

25%

2002

20%

2003

1.753

15%

2004

10%

2005

5%

40%

1.427 diploma’s

0% 2001 -5%

% tov 2000


1.427

9%

9%

1.539

17%

8%

34%

14%

1.734

32%

-1%

1.703

30%

-2%

2006

1.760

34%

3%

2007

1.679

18%

-5%

% tov 2000


-18%

1.679 diploma’s

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Diploma’s t.o.v. vorig studiejaar Diploma’s t.o.v. 2000

L

Bachelor diploma ontwikkeling 25%

977 diploma’s

1.420 diploma’s

TU Delft Studiejaar

Aantal

20% 15%

2002

1.193

10%

2003

977

-18%

5%

2004

1.050

-12%

7%

2005

1.287

8%

23%

2006

1.207

1%

-6%

2007

1.420

19%

18%

0% 2003 -5%

2004

2005

2006

-10%

2007

-15% -20%

Bachelor diploma’s t.o.v. 2002 Bachelor diploma’s t.o.v. voorgaand studiejaar



13-07-2009 13:48:34


Master/doctoraal diploma’s: ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA

TB

TI

TM

TN

TW

WB

284

206

78

13

164

107

27

68

30

62

62

21

61

16

113

39%

11%

13%

-8%

-21%

-4%

7%

-12%

43%

39%

-18%

-14%

-7%

-31%

2%

15%

-12%

8%

-100%

32%

5%

-3%

7%

-23%

22%

14%

-39%

14%

82%

9%

40%

-12%

-7%

-5%

19%

11%

-20%

70%

29%

14%

55%

-20%

10%

2%

-26%

10%

0%

15%

10

45%

150%

84%

-35%

-20%

-6%

50%

-24%

2%

41%

3%

-1%

-7%

-6%

16%

-30%

-20%

300%

-26%

85%

-18%

-18%

-2%

-62%

6%

55%

-4%

-1%

-12%

-7%

21%

100%

24%

50%

24%

-10%

14%

-5%

-10%

140%

-2%

-31%

6%

-9%

12%

-8%

-10%

-100%

-12%

7%

-2%

-18%

-2%

24%

23%

0%

-2%

3%

-16%

2

Bachelor diploma’s TU Delft: ontwikkeling ten opzichte van vorig studiejaar Discipline BK

CT

ET

GE

IO

LO

LR

LS

MT

ST

TA 1

291

253

66

10

167

161

12

24

35

-43%

-40%

-20%

0%

-17%

6%

17%

25%

-20%

TB

TI

TM

TN

TW

WB

-

44

48

17

64

22

52%

-31%

18%

9%

9%

8%

-21%

-100%

-5%

23%

7%

-43%

-7%

7

36%

34%

9%

15%

4%

-16%

8%

19%

7

42%

12%

47%

82%

42%

143%

93%

31%

22%

52%

51%

14%

-34%

-4%

0%

24%

-35%

105%

39%

-46%

106%

-3%

-10%

-5%

-57%

1%

16%

22%

-21%

-43%

50%

22%

4%

-63%

70%

-11%

4%

-25%

67%

13%

31%



13-07-2009 13:48:34

# | Naam hoofdstuk

4. Rendementen M

Master/doctoraal rendement: alle voltijd studenten Cohort

Rendement per 31-08-2008

% afgestudeerd binnen n jaar (cumulatief)

Afgestudeerd

Nog studerend

Gemiddelde studieduur

2

3

4

5

6

7

8

2845

62%

0%

6,5

0%

1%

3%

8%

29%

49%

55%

1989

2717

59%

0%

6,6

0%

1%

3%

8%

28%

45%

52%

1990

2579

61%

0%

6,7

0%

1%

3%

8%

25%

43%

51%

1991

2853

61%

0%

6,5

0%

1%

4%

11%

30%

46%

53%

1992

2661

64%

1%

6,4

1%

3%

7%

13%

31%

45%

55%

1993

2488

62%

1%

6,4

1%

3%

6%

13%

27%

43%

52%

1994

2418

64%

1%

6,6

1%

4%

6%

10%

20%

39%

52%

1995

2226

64%

2%

6,8

0%

3%

7%

10%

18%

36%

50%

1996

2164

65%

2%

6,9

0%

3%

5%

8%

18%

34%

49%

1997

2291

62%

4%

6,7

1%

3%

6%

9%

18%

36%

50%

1998

2366

60%

5%

6,6

2%

3%

6%

9%

20%

36%

48%

1999

2374

55%

10%

6,2

2%

4%

7%

12%

20%

35%

49%

2000

2155

49%

19%

5,8

3%

6%

10%

13%

21%

35%

49%

2001

2176

35%

32%

5,0

5%

7%

11%

13%

21%

35%

2002

2080

24%

45%

3,6

7%

10%

14%

17%

24%

2003

2364

21%

49%

2,8

8%

14%

18%

21%

2004

2488

18%

54%

2,5

7%

14%

18%

2005

2592

13%

61%

2,1

7%

13%

2006

2703

7%

72%

1,8

7%

2007

3260

0%

84%

0,8

0%

2008

3559

0%

100%

-

Jaar

Grootte

1988

Afgestudeerd of nog studerend 100% 90% 80% 70% 0%

60%

0%

1%

1%

1%

2%

2%

4%

5%

10%

19%

50%

32% 45%

40% 30%

62%

59%

61%

61%

64%

62%

64%

64%

65%

62%

60%

55%

49%

54%

21%

18%

2003

2004

61%

35%

10%

24%

13%

0% 1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

84%

100%

49%

20%

1988

72%

2000

2001

2002

2005

7%

2006

2007

2008

Master/doctoraal diploma behaald Nog studerend voor master/doctoraal diploma



13-07-2009 13:48:34


N

Master/doctoraal rendement: voltijd studenten met aansluitende vwo vooropleiding Cohort



Afgestudeerd

Nog studerend


5

6

7

8

2060

64%

0%

6,6

5%

29%

51%

58%

1989

2051

62%

0%

6,8

4%

27%

46%

54%

1990

1923

63%

0%

6,9

3%

23%

43%

53%

1991

2080

63%

0%

6,7

7%

29%

46%

54%

1992

1878

66%

1%

6,8

6%

27%

44%

56%

1993

1801

62%

1%

6,8

7%

24%

42%

52%

1994

1730

64%

1%

7,1

3%

14%

36%

51%

1995

1590

63%

2%

7,3

2%

12%

33%

48%

1996

1595

66%

3%

7,3

3%

13%

32%

48%

1997

1611

62%

5%

7,1

2%

13%

32%

49%

1998

1636

62%

5%

7,1

2%

13%

33%

48%

1999

1550

53%

12%

6,9

3%

11%

28%

45%

2000

1395

45%

23%

6,7

1%

10%

28%

45%

2001

1306

27%

39%

6,2

1%

9%

27%

2002

1154

8%

57%

5,6

1%

8%

2003

1306

1%

68%

4,8

1%

2004

1391

0%

70%

-

2005

1499

0%

72%

-

2006

1538

0%

77%

-

2007

1808

0%

83%

-

2008

2046

0%

100%

-

Jaar

Grootte

1988

Afgestudeerd of nog studerend 100% 90% 80% 70%

1%

0%

60%

1%

1%

2%

3%

5%

5% 12%

23%

50%

30%

100%

39%

40% 64%

62%

63%

63%

66%

62%

64%

63%

66%

57% 62%

62%

68%

70%

72%

2004

2005

77%

83%

53% 45%

20%

27%

10%

8%

0% 1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

1%

2003

2006

2007

2008




13-07-2009 13:48:34


O

Master/doctoraal rendement: voltijd studenten met afgeronde hbo vooropleiding Cohort




3

4

5

6

7

8

65%

4,2

11%

35%

53%

60%

63%

64%

100

63%

4,2

13%

37%

50%

60%

61%

61%

114

61%

4,5

8%

36%

46%

54%

56%

59%

1991

150

61%

4,5

12%

35%

49%

54%

55%

57%

1992

179

77%

3,6

31%

61%

72%

75%

75%

77%

1993

194

65%

1%

3,8

27%

47%

56%

61%

62%

64%

1994

221

72%

1%

3,6

33%

52%

59%

67%

70%

71%

1995

198

75%

0%

3,7

27%

59%

68%

70%

72%

73%

1996

127

80%

2%

4,0

33%

49%

62%

74%

75%

77%

1997

167

75%

1%

3,9

22%

50%

63%

69%

71%

73%

1998

173

65%

1%

4,2

8%

36%

49%

60%

64%

65%

1999

208

69%

3%

4,2

10%

34%

56%

63%

67%

69%

2000

232

70%

5%

3,7

23%

53%

64%

67%

69%

70%

2001

203

68%

4%

4,0

13%

41%

59%

66%

68%

2002

258

62%

7%

3,8

12%

42%

57%

62%

2003

356

59%

14%

3,3

24%

47%

59%

2004

355

56%

20%

3,0

29%

56%

2005

348

18%

52%

2,6

18%

Jaar

Grootte

1988

113

1989 1990

Afgestudeerd

Nog studerend

2006

293

0%

73%

-

2007

356

0%

82%

-

2008

304

0%

100%

-

Afgestudeerd of nog studerend 100% 90% 80%

2% 1%

1%

70%

3%

1%

5%

1%

4%

7%

14%

20%

60% 50%

100%

40% 30%

77% 65%

63%

61%

65%

61%

72%

75%

80%

52% 75%

65%

69%

82% 70%

68%

62%

59%

73% 56%

20% 10%

18%

0% 1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008




13-07-2009 13:48:34


Master/doctoraal rendement: voltijd studenten toegelaten tot het International Masters of Science Programme

P Cohort



Afgestudeerd

Nog studerend


5

6

7

8

10

100%

0%

1,9

100%

100%

100%

100%

1998

33

100%

0%

1,9

94%

100%

100%

100%

1999

59

92%

0%

2,1

76%

86%

88%

90%

2000

80

81%

0%

2,0

76%

79%

79%

80%

2001

136

92%

0%

2,0

82%

90%

91%

92%

2002

180

92%

1%

2,0

77%

89%

91%

92%

2003

273

89%

1%

2,1

62%

84%

87%

89%

2004

272

91%

3%

2,0

64%

88%

90%

2005

303

87%

5%

2,1

54%

84%

2006

394

62%

28%

1,9

48%

2007

546

2%

90%

0,9

1%

2008

564

0%

100%

-

Jaar

Grootte

1997

Afgestudeerd of nog studerend 100% 1%

90%

1%

3%

5%

80%

28%

70% 60% 50%

100%

100%

92%

92%

100% 92%

89%

91%

90%

87%

81%

40%

62%

30%

Afgestudeerd of nog studerend

20% 10% 100%

2%

0%

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007

90% 80%

Master diploma behaald Nog studerend voor master diploma

70%

9%

60%

16%

23%

36%

50%

100% 51%

40% 30%

65%

77%

83%

61% 52%

20%

46% 35%

10%

20% 8%

0% 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bachelor diploma behaald Nog studerend voor bachelor diploma

Q

Bachelor rendement: voltijd studenten met aansluitende vwo vooropleiding Cohort

Jaar

Grootte

Rendement per 31-08-2008 Afgestudeerd


Nog studerend


3

4

5

6

7

8 61%

2000

1395

61%

9%

5,3

5%

15%

27%

43%

53%

2001

1306

52%

16%

5,0

3%

12%

27%

41%

52%

2002

1154

46%

23%

4,5

5%

16%

31%

46%

2003

1306

35%

36%

4,0

5%

19%

35%

20%

2004

1391

20%

51%

3,4

6%

2005

1499

8%

65%

2,9

8%

2006

1538

0%

77%

-

2007

1808

0%

83%

-

2046

0%

100%

-

2008



13-07-2009 13:48:35

5. Aansluiting arbeidsmarkt

Afgestudeerd in studiejaar Opleiding voldoende basis om te starten op de arbeidsmarkt Opleiding opnieuw kiezen

1

2004

2005

2006

20072

2002 / 2003

2003 / 2004

2004 / 2005

2005 / 2006

3,5

3,6

3,8

3,9

77%

78%

82%

83%

Functieniveau past bij opleidingsniveau

69%

66%

75%

74%

Voldoende aansluiting opleiding-werk

81%

82%

85%

85%

3,3%

3,1%

2,7%

2,0%

3,7

3,7

3,8

3,9

Werkloosheid Voldoende carrièremogelijkheden

1

Gemiddelde score op een oplopende 5-puntschaal 2 In 2008 heeft de TU Delft niet deelgenomen aan de WO-monitor 2007 • Bron: pagina 17 3n 20 uit WO-monitor 2006 Overzichtsrapport Technische Universiteit Delft, Afgestudeerden 2004-2005 1



13-07-2009 13:48:35

6. Afkortingen Discipline afkorting

Discipline

BK

Bouwkunde

CT

Civiele Techniek

ET

Elektrotechniek

GE

Geodesie

IO

Industriëel Ontwerpen

LO

Science Education & Communication

LR

Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek

LS

Life Science

MT

Martitieme Techniek

ST

Scheikundige- en Bioprocestechnologie / Molecular Science & Technology

TA

Technische Aardwetenschappen

TB

Techniek, Bestuur en Managenent

TI

Technische Informatica

TM

Technische Materiaalkunde

TN

Technische Natuurkunde

TW

Technische Wiskunde

WB

Werktuigbouwkunde



13-07-2009 13:48:35

7. Definities Algemene informatie Verslagjaar 2006 Met ingang van studiejaar 2006-2007 is het onderwijsbeleid ten aanzien van de inschrijvingen registratie bij de bachelor en master opleidingen gewijzigd. Deze systeem wijziging betreft zowel de registratie van de eerste jaars instelling als de oudere jaars studenten. Verslagjaar 2007 Het 1-cijfer-ho bestand is gebruikt om studenten die voor hun studie aan onze universiteit een andere Hoger Onderwijs Opleiding volgden nader te identificeren. Dit leidt tot een aantal verschuivingen ten opzichte van voorgaande verslagjaren in de tabellen 1C en 2H. Het bachelor studierendement van de vwo aansluiters wordt in een nieuwe tabel (4Q) weergegeven. Tabel 4N geeft nu het studierendement van vwo aansluiters weer, in voorgaande verslagjaren betrof dit iedereen met een vwo vooropleiding. Verslagjaar 2008 Scheikundige Technologie en Bioprocestechnologie samengevoegd met Molecular Science & Technology



13-07-2009 13:48:35


Begrip

Definitie

Aansluiter VWO

Vooropleiding aanduiding voor personen die het VWO diploma behaald hebben in hetzelfde kalenderjaar waarin zij zich voor het eerst inschrijven bij de TU Delft als student of extraneus

Bachelor examen

Afrondend examen van de Bachelor opleiding, biedt toegang tot Master opleidingen binnen en buiten de TU Delft

Cohort

Alle eerste jaars studenten TU Delft van een bepaald studiejaar

Doctoraal examen

Afrondend examen van de oude ongedeelde opleidingen, eindexamen aan de TU Delft

Eerste jaars student TU Delft

Een persoon die in een bepaald studiejaar voor het eerst ingeschreven is als student of extraneus bij de TU Delft op 1 december van dat studiejaar

HBO

Vooropleiding aanduiding voor personen die het Hoger Beroeps Onderwijs als hoogste vooropleiding met succes afgerond hebben

HBO propedeuse

Vooropleiding aanduiding voor personen die het propedeuse examen Hoger Beroeps Onderwijs met succes afgelegd hebben

Herkomst

De geografische regio van herkomst van een student of extraneus gebaseerd op zijn/haar nationaliteit

International Master of Science Programme

Tweejarige engelstalige master opleiding, waarin met name buitenlandse studenten deelnemen.

Master examen

Afrondend examen van de Master opleiding, eindexamen aan de TU Delft.

Niet aansluiter VWO

Vooropleiding aanduiding voor personen die het VWO diploma behaald hebben in een kalenderjaar voorafgaand aan het jaar waarin zij zich voor het eerst inschrijven bij de TU Delft.

Peildatum

De datum waarop de stand van bijvoorbeeld de student instroom of het aantal behaalde diploma’s wordt bepaald.

Peildatum student instroom

1 december van het betreffende studiejaar

en student populatie Peildatum aantal diploma’s

31 augustus van het betreffende studiejaar

Peildatum studierendementen

31 augustus van het vorige studiejaar

Populatie

Het aantal studenten en extraneï die in het betreffende studiejaar een actieve inschrijving hebben op 1 december.

Student

Een persoon die op de peildatum ingeschreven is als student of extraneus en als doel heeft een opleiding aan de TUD met een diploma af te ronden. Alleen studenten en extraneï die bij de TUD collegegeld betaald heeft worden in de telling meegenomen. Hoewel een student meerdere inschrijvingen kan hebben wordt elke student maar een keer geteld, uitgangspunt hierbij is de door de student aangegeven hoofdstudie.

Studieduur

Het tijdsinterval in jaren tussen 1 september van het eerste jaar van inschrijving bij de instelling als student/extraneus en de datum waarop de laatste opleiding component voor het examen afgerond is.

Studierendement

Het gedeelte van een cohort dat uiteindelijk voor een examen slaagt. De periode tussen 1 september van een bepaald kalenderjaar en 31 augustus van het daarop volgende

Studiejaar

kalenderjaar

Toelating International Master

Vooropleiding aanduiding voor personen die door het CvB toegelaten worden tot het International Master

of Science Programma

of Science Programme

Type opleiding

Een indeling van opleidingen naar Bachelor, Master en Ongedeelde/Oude stijl opleidingen

VWO

Vooropleiding aanduiding voor personen die het Voortgezet Wetenschappelijk Onderwijs als hoogste vooropleiding met succes afgerond hebben



13-07-2009 13:48:35




13-07-2009 13:48:35

#.

Bijlage 3 Onderzoeks- en Valorisatiestatistieken 1 Omvang 1.1 1.2 1.3 1.4

Omvang 1 e, 2 e en 3 e geldstroom (in M€) Onderzoeksinzet van het WP in de drie geldstromen (in fte) Aantal promovendi (in aantal/fte) Promovendi naar land van herkomst (in aantal)

2 Productiviteit 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal

dissertaties wetenschappelijke publicaties vakpublicaties octrooien technostarters

3 Impact 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Positie in de Thes ranking Positie in de Shanghai ranking Positie en score in de Leiden ranking Onderzoekssamenwerking TU Delft en het bedrijfsleven Aantal veni-/vidi-/vici-toekenningen

Titel4 titelblad Promotierendementen staat op vaste plek hier dus

4.1 Aantal promoties naar man-vrouw en Nederlands-buitenlands

Feum velendre te magna facipisim in henim erostio nsendrem doluptat. Sectem ver sisit, vel illa cortinim nulla feugue consectet, velit, conumsa ndionsed tat prat, qui bla conulluptat. Er adiate ming eummy nis augait laore delit ut utpatue velendreet irit, core dionse ero estrud ea core molortissi tatisl iurer aliquatie ex erit nonsecte dio consequis nim nim vullum quisiss ismolesto commole senibh etue dolent ver iure dolortis atisit veliquis nisis atem in volorero od essit pratin veliquisit ilissed minci blandre tat nostis auguero stionsed eliquat, commod modolutem erilit irillan ex erat lorem ing eugait ad enibh ea commy nis nonsequipit alis nim dipsummy nonsendre magna facillaor sum inim irit ipisl illuptat.



13-07-2009 13:48:35

# | Naam hoofdstuk

1. Omvang onderzoek

1.1 Omvang 1e, 2e en 3e geldstroom (in M€) Jaar

1e geldstroom

% totale omvang

2e geldstroom (nationaal)

% totale omvang

3e geldstroom (incl.mut.OHW)

% totale omvang

totale omvang

1999

291,3

81%

8,2

2%

58,7

16%

358,2

2000

306,3

82%

9,6

3%

56,2

15%

372,1

2001

324,4

83%

10,2

3%

55,4

14%

390,0

2002

331,3

81%

12,3

3%

63,6

16%

407,2

2003

339,6

83%

13,7

3%

56,7

14%

410,0

2004

354,4

82%

16,7

4%

63,0

15%

434,1

2005

369,0

82%

16,4

4%

66,3

15%

451,7

2006

371,7

79%

20,4

4%

77,3

16%

469,4

2007

346,4

77%

24,3

5%

81,3

18%

452,0

2008 b

369,3

74%

30,3

6%

99,5

20%

499,1

a) Bron: F&C (jaarrekening). b) De omvang van de 1e geldstroom in 2008 is incl. een eenmalige bijdrage van 25 miljoen van OCW i.v.m. de brand bij Bouwkunde.

1.2 Onderzoeksinzet van het WP in de drie geldstromen (in fte) Onderzoeksinzet van het WP 31-12-2007

WP1 (fte)

WP2 (fte)

WP3 (fte)

Totaal

473

318

815

1605

a) Bron: Kerngetallen Universitair Onderzoek 2007 (KUOZ). b) Functiecategorieën: HL/UHD/UD/OZ/PROM. c) Bezoldigd WP, vast en tijdelijk in dienst.

1.3 Aantal promovendi (in aantal/fte) 31-12-2006 aantal/fte Totaal

1433/1251,9

aantal/fte

%

Bezoldigd

997/973,2

69,6/77,7

Onbezoldigd

aantal/fte 436/278,7

% 30,4/22,3

Man

1090/954,9

76,1/76,3

Vrouw

342/295,9

23,9/23,6

Buitenlands

774/703,3

54,0/56,2

Nederlands

659/548,6

46,0/43,8

31-12-2007 aantal/fte Totaal

1645/1389,8

aantal/fte

%

aantal/fte

%

Bezoldigd

1029/1009,4

62,6/72,6

Onbezoldigd

616/380,4

37,5/27,4

Man

1223/1035,7

74,4/74,5

Vrouw

421/353,1

25,6/25,4

Buitenlands

927/823,0

56,4/59,2

Nederlands

718/566,8

43,7/40,8

aantal/fte

%

31-12-2008 aantal/fte Totaal

1834/1502,6

aantal/fte

%

Bezoldigd

1049/1035

57,2/68,9

Onbezoldigd

785/467,6

42,8/31,1

Man

1353/1101,4

73,8/73,3

Vrouw

481/401,2

26,2/26,7

Buitenlands

1084/947,5

59,1/63,1

Nederlands

750/555,1

40,9/36,9

a) Bron: P&O (Peoplesoft). b) Het totale aantal bezoldigde en onbezoldigde personen met de functiebenaming ‘promovendus’ zoals geregistreerd in Peoplesoft.



13-07-2009 13:48:35

Bijlage 3 | Onderzoeks- en Valorisatiestatistieken

1.4 Promovendi naar land van herkomst (in aantal)

Afkomstig uit buitenland

peildatum 31-12-2008

Nederland

40%

Buitenland

60% 1084

Totaal

Colombia Joegoslavië Vietnam België Rusland Frankrijk Indonesië Polen Portugal Roemenië Turkije Pakistan India Duitsland Italië Iran China Overig Totaal

750

100% 1834

a) Bron: P&O (Peoplesoft) b) (aantal) bezoldigde en onbezoldigde promovendi in totaal 1834 personen)

1% 20 1% 20 1% 23 1% 24 1% 27 2% 28 2% 29 2% 31 2% 31 2% 37 2% 43 2% 44 3% 48 4% 72 4% 75 5% 83 11% 195 14% 254 60% 1084

2. Productiviteit

2.1-2.5 Productiviteit Jaar

aantal dissertatiesa

aantal wetenschappelijke publicatiesb

aantal vakpublicatiesb

aantal octrooienc

aantal technostartersd

1997

187

3.455

1.874

1998

207

4.004

2.180

1999

183

4.407

2.409

2000

172

4.935

2.280

8

2001

180

5.172

2.175

10

2002

178

5.267

1.874

9

2003

185

5.598

1.669

2004

212

6.123

1.514

74

2005

225

6.334

1.323

107

9

2006

214

6.727

1.348

97

17

2007

229

6.483

1.219

99

9

2008

236

7.025

1.380

41

11

7 4

8 6

a) Bron: promis (BO/Pedel). b) Bron: Metis (IB), geteld in VSNU-categorieën. c) Bron: Metis (IB), conform nieuwe VSNU-definitie 2009 (aantal verleende octrooien). De daling tussen 2007-8 wordt veroorzaakt door een tijdelijke wijziging in telsystematiek. d) Bron: Valorisation Centre.



13-07-2009 13:48:35

# | Naam hoofdstuk

3. Impact

3.1 Positie in de THES ranking World’s top 200 universities

World’s top100 in technology

World’s top100 in science

2008

78

2008

17

2008

72

2007

63

2007

17

2007

83

2006

86

2006

13

2006

56

2005

53

2005

15

2005

70

2004

78

2004

24

2004

84

Bron: http://www.topuniversities.com

3.2 Positie in de Shanghai ranking Top 500 World University

Top 100 European Universities

National rank

2008

152-200

2008

59-79

2008

6-9

2007

151-202

2007

57-80

2007

5-9

2006

151-200

2006

57-78

2006

3-7

2005

203-300

2005

80-123

2005

8-9

2004

202-301

2004

80-125

2004

8-10

2003

201-250

2003

77-99

2003

9

Bron: http://www.arwu.org/

3.3 Positie en score in de Leiden-ranking Europese top 100 1997-2004

Wereldwijde top 250 2000-2007

2003-2007

positie

score

positie

score

positie

score

aantal publicaties

96

9.259

89

10.411

218

6.885

aantal citaties per publicatie

94

4,75

92

5,71

215

3,38

“kroonindicator” v.h. CWTS

11

1,42

11

1,41

86

1,40

a) Bron: http://www.cwts.nl/ranking/LeidenRankingWebSite.html. b) “Kroonindicator” van het CWTS: aantal citaties per publicatie gecorrigeerd voor de velden van onderzoek.

7

Dit betreffende de algemene wereldlijsten, voor de technology- en sciencelijst is een speciale toegangscode nodig.



13-07-2009 13:48:35

Bijlage 3 | Onderzoeks- en Valorisatiestatistieken

3.4 Onderzoekssamenwerking TU Delft en het bedrijfsleven TU Delft

Wereldwijde top350 (2002-2006)

- alle velden

positie

score

5

8,3%

- medical and health sciences

6,7%

- physics and materials science

10,6%

- chemistry and chemical engineering

13,4%

- basic life sciences

15,7%

- electric engineering

16,7%

a) Bron: CWTS Scoreboard of University-Industry Research Cooperation (http://www.socialsciences.leidenuniv.nl/cwts/copy_of_scoreboard.jsp). b) Percentage artikelen van de TU Delft in internationaal gerefereerde tijdschriften in samenwerking met het bedrijfsleven geschreven.

3.5 Aantal veni-/vidi-/vici-toekenningen vanaf 2002 VENIb

VIDI

VICI

2002

3

6

3

Totaal 12

2003

7,5c

9

1

17,5

2004

6

5

0

11

2005

10

4

1,5c

15,5

2006

4

5

3

12

2007

9

3

3

15

2008

4

0

2

6

TOTAAL

43,5

32

13,5

89

a) Bron: http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOP_5W3DLA b) Bij dit overzicht wordt uitgegaan van het jaar waarin de subsidies worden toegekend. c) Sommige personen zijn werkzaam aan twee instellingen waaronder de TU Delft.



13-07-2009 13:48:35

# | Naam hoofdstuk

4. Promotierendementen

4.1 Aantal promoties naar: man-vrouw, Nederlands-buitenlands Promotiejaar

Totaal

Mannen

%

Vrouwen

%

Buitenlands

%

Nederlands

%

1997

184

166

0,90

18

0,10

43

0,23

141

0,77

1998

208

186

0,89

22

0,11

37

0,18

171

0,82

1999

183

153

0,84

30

0,16

47

0,26

136

0,74

2000

172

139

0,81

33

0,19

41

0,24

131

0,76

2001

180

148

0,82

32

0,18

52

0,29

128

0,71

2002

178

155

0,87

23

0,13

65

0,37

113

0,63

2003

185

154

0,83

31

0,17

77

0,42

108

0,58

2004

212

166

0,78

46

0,22

97

0,46

115

0,54

2005

225

189

0,84

36

0,16

111

0,49

114

0,51

2006

214

167

0,78

47

0,22

112

0,49

102

0,51

2007

229

179

0,78

50

0,22

114

0,50

115

0,50

2008

236

175

0,74

61

0,26

124

0,53

112

0,47

a) Bron: promis (BO/Pedel). b) Inclusief Twaio’s die vervolgens promoveren.



13-07-2009 13:48:35

Bijlage 4 Statistieken organisatie 1 Vastgoed 2 Personeel en Organisatie 1. Personeel TU Delft 2. Personeel Faculteiten en Instituten 3. Ondersteunend en beheerpersoneel (OBP)

3 Hoogleraarsbenoemingen



13-07-2009 13:48:35

# | Naam hoofdstuk

1. Vastgoed Overzicht voorgenomen investeringen in huisvesting Periode 2009 – 2013

Overzicht volgens vastgesteld MVIP d.d. januari 2009. Bedragen zijn inclusief BTW en exclusief extra kosten m.u.v. projecten in uitvoering. Prijspeil 1 januari 2008. Extra kosten betreffen verhuis- en inrichtingskosten, kosten tijdelijke huisvesting, kosten asbestsanering en kosten terreinen parkeervoorzieningen. (in miljoenen euro’s) 1. Projecten in uitvoering

2009

2010

12,7

2,5

2011

2012

20,4

84,4

91,4

19,0

12,5

2,0

8,1

13,1

5,8

53,7

102

97,2

2013

Herhuisvesting MSP (TNW) Inrichtingsplan/Wayfinding Mekelpark Renovatie Mijnbouwstraat 120 Uitbreiding/renovatie Sport & Cultuur –fase 1 Onderwijsgebouw Zuid Herinrichting publieksruimte BTUD TU midden: planvorming 2. Projecten in voorbereiding Nieuwbouw DCT-BT (TNW) Nieuwbouw BioNano Nieuwbouw TUD algemeen/integratie CiTG-BK Herontwikkeling plint CiTG Nieuwbouw Learning Centre Ontwikkeling TU Noord en Zuid Renovatie E-vleugel TN-gebouw Schuifoperatie TN i.v.m. renovatie E-vleugel Dimes Fase 1 Verplaatsen Groenvoorziening 3. Nog te starten, veiligheidsgerelateerd Optimalisatie gebouwen: brandveiligheid/sprinkler 4. Nog te starten, wensenlijst Diverse projecten Totaal

19,0

0,0

Korte toelichting bij de projecten • Herhuisvesting Multi Scale Physics (MSP) bij 3mE aan de Leeghwaterstraat. • Herontwikkeling plint CiTG-complex is het realiseren van campusbrede voorzieningen ter versterking van de dynamiek van het Mekelpark en verbetering van de hoofdentree van CiTG. • Nieuwbouw DCT-BT betreft nieuwbouw voor de afdelingen DelftChemTech, Biotechnologie en een nieuwe afdeling BioNano van de faculteit Technische Natuurwetenschappen tegenover het Reactor Instituut Delft.



13-07-2009 13:48:35

# | Naam hoofdstuk

2. Personeel en Organisatie 1. Personeel TU Delft

1.1 Personeelsomvang in fte excl. personen in regeling Datum Aantal fte Verschil

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

4640

4571

4433

4203

4416

4552

4645

4712

69

138

230

-213

-136

-93

-67

In- en uitstroom in fte Jaar

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

Instroom

908

919

965

772

671

729

795

2001 836

Mutaties werkkapitaal

837

764

735

985

807

822

862

836

31-12-2001

1.2 Verhouding WP-OBP in fte Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

WP

2762

2712

2613

2428

2334

2307

2332

2331

OBP

1878

1859

1820

1775

2082

2245

2313

2381

1,47

1,46

1,44

1,37

1,12

1,03

1,01

0,98

WP/OBP excl. reg.

1.3 Verhouding vrouwen – mannen in fte Datum Man verschil Vrouw verschil % vrouw

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

3246

3254

3211

3075

3258

3382

3469

3549

-8

43

136

-183

-124

-87

-80

1394

1317

1222

1128

1158

1170

1176

77

95

94

-30

-12

-6

13

30%

29%

28%

27%

26%

26%

25%

25%

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

39,9

39,8

39,8

40,2

41,3

41,1

40,8

40,4

1163

1.4 Gemiddelde leeftijd per fte Datum Gemiddelde leeftijd

1.5 Verzuim excl zwangerschapsverlof Jaar verzuimpercentage

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002**

2,6

2,6*

2,7

3,0

3,0

2,5

3,8

Opmerking: betreft bezoldigde medewerkers * met terugwerkende kracht gecorrigeerd



13-07-2009 13:48:35

Bijlage 4 | Statistieken Organisatie

2. Personeel Faculteiten en Instituten

2.1 Personeelsomvang Faculteiten en Instituten in fte excl. personen in regeling Datum Aantal fte Verschil

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

3581

3508

3378

3594

3716

3818

3880

3938

73

130

-216

-122

-102

-62

-58

-17

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

2762

2712

2613

2428

2334

2309

2332

2331

819

795

765

1166

1382

1509

1548

1607

3,37

3,41

3,42

2,08

1,69

1,53

1,51

1,45

2.2 Verhouding WP-OBP in fte Datum WP OBP WP/OBP

2.3 Wetenschappelijk personeel vast en tijdelijk in fte Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

WP vast

1011

978

966

974

993

995

1006

1018

verschil

33

12

-8

-19

-2

-11

-12

15

1751

1734

1647

1454

1341

1314

1326

1313

WP tijdelijk verschil WP tijdelijk/vast

17

87

193

113

27

-12

13

-85

1,73

1,77

1,70

1,49

1,35

1,32

1,32

1,29

2.4 Verhouding vrouwen en mannen WP in fte Datum Man verschil Vrouw verschil % vrouw

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

2153

2140

2080

1958

1912

1909

1939

1959

13

60

122

46

3

-30

-20

-79

609

572

533

470

422

400

393

372

37

39

63

48

22

7

21

9

22%

21%

20%

19%

18%

17%

17%

16%

2.5 Vast Wetenschappelijk personeel in fte Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

Hoogleraren

190

176

172

161

167

179

190

195

UHD’s

242

243

238

237

245

243

242

241

UD’s

314

285

282

282

283

351

365

373

Onderzoekers

106

110

115

127

138

144

130

137

Docenten

153

154

153

154

155

68

65

59

6

10

6

13

5

10

14

13

1011

978

966

974

993

995

1006

1018

Overig WP Totaal vast WP



13-07-2009 13:48:35


2. Personeel Faculteiten en Instituten

2.6 Tijdelijk Wetenschappelijk personeel in fte excl. personen in regeling Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

Hoogleraren

24

25

22

27

26

20

22

24

UHD’s

11

8

11

11

8

2

2

2

UD’s

77

72

57

45

45

56

61

57

1032

1006

970

854

816

701

667

664

34

22

31

35

33

37

38

45

420

420

392

329

280

355

391

371

Promovendi Twaio’s Onderzoekers Docenten Student assistenten Overig WP Totaal tijdelijk WP

38

41

38

34

33

20

22

26

116

132

120

113

96

111

113

114

1

6

6

6

4

12

10

10

1751

1734

1647

1454

1341

1314

1326

1313

2.7 Gemiddelde leeftijd WP per fte Datum Gemiddelde leeftijd

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

36,5

36,5

36,6

37,0

37,5

37,6

37,7

37,5

2.8 WP in aantallen personen (bezoldigd en onbezoldigd) Datum Medewerkers Studenten FOM promovendi KNAW-ers Declaranten FOM-ers Gasten** Externen*** Totaal

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

3113

3047

2938

2811

2633

2567

533

569

494

450

424

481

14

24

31

50

70

70

1

1

1

2

3

5

93

62

72

102

58

32

8

19

23

26

22

22

1494

1648

1034

693

497

320

5370

4593

4134

3707

3497

415 5671

Opmerking: Tabel 2.1 tot en met 2.7 betreffen de bezoldigde medewerkers ** In deze groep zijn ook opgenomen personen die gebruik maken van faciliteiten maar geen bijdrage leveren aan het primaire proces. *** Om het aantal “Gastmedewerkers” beter zichtbaar te maken, is begonnen om “Faciliteitengebruikers” te registreren als Externen. Onder facilteitengebruikers wordt verstaan: personen die worden geregistreerd zodat zij toegang kunnen krijgen tot de systemen. Bij het WP betreft dat o.a. externe docenten.



13-07-2009 13:48:36


3. Ondersteunend en beheerpersoneel (OBP)

3.1 Personeelsomvang ondersteunend en beheerpersoneel in fte excl. stagiaires en personen in regeling Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

819

796

765

1166

1382

1509

1548

1607

Centrale diensten

1059

1063

1055

609

700

736

765

774

Totaal

1878

1859

1820

1775

2082

2245

2313

2381

19

39

45

-307

-163

-68

-68

32

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

1662

1659

1607

1623

1933

2061

2102

2113

3

52

-16

-310

-128

-41

-11

-12

216

199

213

152

149

184

211

268

Faculteiten en inst.

Verschil

3.2 OBP vast en tijdelijk in fte Datum OBP vast Verschil OBP tijdelijk Verschil OBP tijdelijk/vast

17

-14

61

3

-35

-27

-57

44

0,13

0,12

0,13

0,09

0,08

0,09

0,10

0,13

3.3 Verhouding vrouwen en mannen OBP in fte Datum

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

1093

1113

1131

1116

1346

1476

1557

1579

Verschil

-20

-18

15

-230

-130

-81

-22

51

Vrouw

785

745

689

659

736

769

756

802

Man

Verschil % vrouw

40

56

30

-77

-33

13

-46

-19

42%

40%

38%

37%

35%

34%

33%

34%

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

7

7

7

8

12

13

16

15

469

453

443

413

450

489

454

420

3.4 OBP naar schaal in fte Datum Schaal 16 en hoger Schaal 11 t/m 15

1387

1378

1349

1333

1591

1705

1792

1842

Leerlingen

Schaal 1 t/m 10

6

6

5

8

15

28

30

34

Overige OBP

9

15

16

13

14

10

21

70

3.5 Gemiddelde leeftijd OBP naar fte Datum Gemiddelde leeftijd

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

31-12-2002

31-12-2001

44,9

44,7

44,5

44,7

45,4

44,8

43,9

43,4



13-07-2009 13:48:36


3. Ondersteunend en beheerpersoneel (OBP)

3.6 OBP in aantallen personen (bezoldigd en onbezoldigd) Datum Medewerkers Leerlingen Trainees Studenten Declaranten Combiwerkers Gasten** Externen Totaal

31-12-2008

31-12-2007

31-12-2006

31-12-2005

31-12-2004

31-12-2003

2139

2120

2065

2026

2357

2565

8

7

7

10

19

34

15

10

10

15

9

15

9

4

9

8

3

5

101

91

123

283

279

240

14

15

22

23

22

20

2247

2236

2365

2689

2879

417 376 3079

Opmerking: Tabel 3.1. tot en met 3.5 betreffen de bezoldigde medewerkers ** In deze groep zijn ook opgenomen, personen die gebruik maken van faciliteiten, maar die geen bijdrage leveren aan het primaire proces *** Om het aantal “Gastmedewerkers” beter zichtbaar te maken, is begonnen om “Faciliteitengebruikers” te registreren als Externen. Onder Faciliteitengebruikers wordt verstaan: personen die worden geregistreerd zodat zij toegang kunnen krijgen tot de systemen. Ingeval van OBP zijn dat o.a. uitzendkrachten, extern ingehuurden etc.



13-07-2009 13:48:36

# | Naam hoofdstuk

3. Hoogleraarsbenoemingen

2008 Nieuwe benoemingen

leerstoel

fte

dr.ir. E.G.M. Holweg

Intelligent Automotive Systems

0,3

3TU

3mE

faculteit

ir. M.F. Asselbergs

Bouwconstructieve Integratie en Coördinatie Bouwkunde

0,4

Bk

dr.-ing. P.Teuffel

Bouwconstructieve Integratie en Coördinatie Bouwkunde

0,4

Bk

ir. H. Beunderman

Vastgoedmanagement in publieke organisaties

dr. W.A.M. Zonneveld

Stedelijke en Regionale Ontwikkeling

1

Bk

mw. Dr. M.C. Kuipers

Cultureel Erfgoed

0,2

Bk

ir. M. de Hoog

Stedenbouwkundig Ontwerpen

0,4

Bk

ir. D.F. Sijmons

Sustainable Urbanism/Environmental Design

0,4

Bk

prof. dr. J. van Lier

Environmental/Wastewater Engineering

1

CiTG

dr. R. Polder

Materials and Durability

0,3

CiTG

dr. M. Haas

Materials and Sustainability

0,4

CiTG

prof.dr. W. van Vierssen

Science System Assessment

0,2

CiTG

Bk

dr.ir. W.S.J. Uijttewaal

Experimentele Hydraulica

1

CiTG

dr. J.G. Reijmer

Carbonate Sedimentology

0,2

CiTG

dr.ir. G.J. Houben

Informatie Architectuur

1

EWI

dr. E. Charbon

VLSI Design

1

EWI

dr. T.D. Visser

Elektromagnetisme

1

EWI

mw. prof.dr. K.I. Aardal

Optimization Systems Theory

1

dr. M. Gastpar

Dependable Multimedia Processing in Dynamic Networks

dr. K.G. Langendoen

Embedded Software

EWI 3TU

1

EWI EWI

dr.ir. A.P. de Vries

Multimedia Data Spaces

0,2

EWI

dr. M. Zeman

Photovoltaic Devices and materials

1

EWI

dr. J. Geraerdts

Mechatronics

0,4

IO

dr. R. Curran

Aerospace Management and Operations

1

LR

dr. F. Scarano

Aerodynamics

1

LR

dr. G.J.W. van Bussel

Wind Energy

1

LR

dr. N. Triantafyllidis

Engineering Mechanics

1

LR

mw. dr. P.F. Levelt

Remote Sensing of the Earth Atmosphere

0,3

LR

dr. M. Menenti

Optical and Laser Remote Sensing

1

LR

dr. C.P. van Beers

Management van Technologische Innovaties

1

TBM

mw. dr. M.D. Ilic

Control of Future Electricity Network Operations

0,25

TBM/EWI

dr. M.T. Kreutzer

Product and Process engineering

1

TNW

mw. dr. N.H. Dekker

Single-Molecule Nanoscale Biophysics

1

TNW

dr. M.J. de Vries

Science Education

0,6

TNW

dr. K. van ’t Riet

BioProcess Design

0,4

TNW

dr. S.G.Lemay

Nanotechnological Biophysics

1

TNW

dr. ir. R.A.W.M. Henkes

Multiphase Pipeline Flows

0,2

TNW

dr. P. Dorenbos

Luminescent Materials

1

TNW

dr. B. Dam

Materials for Energy Conversion and Storage

1

TNW

mw. Dr. C. Pappas

Neutron and Positron Instruments and Methods

1

TNW

dr. F.M. Mulder

Materials for Integrated Energy Systems

3TU

TNW



13-07-2009 13:48:36


2008 Herbenoemingen

leerstoel

fte

prof.ir. J.C. Rijsenbrij

Grootschalige Transportsystemen

0,4

3TU

faculteit 3mE

prof.dr. G.Q. Zhang

Microsystems Reliability

0,3

3mE

prof.dr. J.H.W. de Wit

Corrosietechnologie

0,2

3mE

prof. ir. D. Stapersma

Maritieme Werktuigbouwkunde & Dieselmotoren

0,2

3mE

prof.ir. J.P. van Buijtenen

Gasturbines

0,3

3mE

prof.ir. R.P.J. van Hees

Conserveringstechnieken

0,4

Bk

prof. ir. J.M. Schrijnen

Ruimtelijke planning en Strategie

0,2

Bk

prof.ir. H. Ligteringen

Havens en Scheepvaartwegen

0,3

CiTG

prof.dr. W.A. Mulder

Geophysical Imaging Methods

0,4

CiTG

prof.ir. A.F. van Tol

Funderingstechniek

0,4

CiTG

prof.ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder

Toegepaste Mechanica (Dynamica)

0,2

CiTG

prof.dr.ir. J.D. Jansen

Reservoir Systems and Contro

0,5

CiTG

prof.ir. J.W. Bosch

Ondergronds bouwen

0,4

CiTG

prof.dr. I. Heynderickx

Perceptuele Aspecten van Beeldweergavesystemen

0,2

EWI

prof.ir. P. Hoogenboom

Radaraardobservatie

0,3

EWI

prof.dr. M.A. Neerincx

Mens-Machine Interactie

0,2

EWI

prof.dr.ir. J.A. Mulder

Besturing en Simulatie

1

LR

prof.mr.dr.ir. S.C. Santema

Aerospace Management and Operations

0,2

LR

prof.dr.ir. Th. Van Holten

Design of Aircraft and Rotorcraft

0,5

LR

prof.dr.ing. F.J.H. Mertens

Toezicht

0,4

TBM

prof.dr. P.A. van Gennip

leerstoel van de Radboudstichting

0

TBM

prof. dr. K.A. Brookhuis

Gedrag in Verkeer en Vervoer

0,4

TBM

0,0-benoemingen

leerstoel

fte

prof. dr. ir. J.M.J. Coenen

Restauratie

Bk

prof.dr. G.L. Amy

Urban Water Supply

CiTG

prof. dr.ir. P. van der Zaag

Waterbeheer

CiTG

prof.dr.ir. P.M. Dewilde

Circuits and Systems

EWI

prof.dr.ir. A.W.M. Meijers

Filosofie van de Techniek

TBM

3TU

faculteit



13-07-2009 13:48:36

Colofon Productie: TU Delft, Afdeling Marketing en Communicatie / Directie Instellingsbeleid. Vormgeving: Haagsblauw Cover fotografie: Hans Schouten Druk: De Resolutie Rijswijk


13-07-2009 13:48:36

# | Naam hoofdstuk

Directie Instellingsbeleid Stevinweg 1 2628 CN Delft Postbus 5 2600 AA Delft T +31 (0)15 27 86392 F +31 (0)15 27 87749 E [email protected] www.tudelft.nl



13-07-2009 13:48:36

TU Delft Jaarverslag 2008

Recommend Documents