TRANSITIES en DE ROL VAN DE OVERHEID De inbreng van de bestuurskunde

TRANSITIES en DE ROL VAN DE OVERHEID De inbreng van de bestuurskunde Filip De Rynck - SBOV KULeuven, UGent, UHasselt, UAntwerpen en HoGent

SBOV III – Transversaal Project

1

Opbouw van de lezing

1. Duurzaamheid en Governance 2. Transitiemanagement en transitie – governance: de positie van bestuurskunde 3. Focus op governance – arrangementen – Basismodel van de verhoudingen – Rollen van de overheid – Instrumenten van de overheid

4. 5. 6. 7.

Rollen en verhoudingen op vier niveaus Instrumenten en methodes Democratie en vertrouwen Transitiemanagement in de Vlaamse beleidspraktijk


2

Duurzaamheid en Governance

• Duurzaamheid en Governance: twee concepten (niet toevallig) in dezelfde periode geboren – Nauw met elkaar verweven: duurzame ontwikkeling vergt aangepaste sturingssystemen en wijziging van rollen en instrumenten van de overheid – Transitiemanagement is één manier om die verandering te begrijpen / te modelleren

• Governance – debat in bestuurskunde wijst op problemen van, met en in de overheid: – Rol van de overheid versus de markt, middenveld en burgers; meerschaligheid van de overheid; legitimiteit van de overheid; prestaties van de overheid en efficiëntie; interne coördinatieproblemen; verhouding politici - ambtenaren


3

Transitiemanagement

• Transitiemanagement in zwart - wit: – Sterke normatieve invulling van rol van onderzoekers: door onderzoek en actie bijdragen tot de gewenste systeemveranderingen – Rationeel prescriptief fasegebonden modellering van transities als systeemveranderingen – Management als technische instrumentele bezigheid – Generiek beeld op overheid als een soort ‘black box’ – Beperkte visie op rollen van ‘faciliterende’ overheden – Governance op een generiek niveau ingevuld – Weinig aandacht voor democratische problematiek en functioneren van het politieke systeem


4

TM en TG

• TM = socio – technische systemen (energie; mobiliteit; wonen,…). Verandering is vooral gericht op systeembreuken in die technische systemen • Kijken naar ‘social change’: ‘transitie – governance’ beter aangepaste benadering dan transitiemanagement: – Complexiteitserkennende benadering – Visie op en uitwerking van verandering is onderdeel van machtsverhoudingen, politiek


5

Bestuurskunde en TG

1. Sturing in en stuurbaarheid van complexe systemen – metagovernance (system theories; autopoiesis,…) 2. Analyse van governance – arrangementen: combinaties van Hiërarchie, Markt en Netwerking 3. Beleidsvorming in complexe settings: advocacy coalitions interactief beleid en sociaal beleidsleren – beleidsevaluatietechnieken – performantie en monitoring (indicatoren) 4. Procesmanagement van en in complexe projecten: oa de rol van publieke managers in netwerken SBOV III – Transversaal Project

6

Focus op Governance

• Bijdrage van de Bestuurskunde om de black box van ‘governance’ te openen • ‘Governance’ als een gelaagd begrip: – Verschuivingen in de verhoudingen Hiërarchie (overheidssturing), Markt en Netwerken – Empirische categorie: wat is er gaande, hoe evolueren, werken ‘governance – arrangementen’ en wat zijn effecten? – Normatieve categorie: • wenselijkheid om naar ‘betere’ ‘governance-arrangementen’ te werken en • evaluatie van doelmatigheid en democratische kwaliteit van deze arrangementen


7

Basic model Private sector

Private companies

Public sector Supranational (incl. EU)

National (nation state) NGO's, citizen organizations sub-national (e.g. local) SBOV III – Transversaal Project

8

8

‘Governance’: verhoudingen in verandering

Private sector

Public sector Supranational (incl. EU)

Private companies

National (nation state)

NGO's, citizen organizations, citizens sub-national (e.g. regional, local)


9

9

Differentiatie nodig

• Probleem van verdere invulling van ‘arrangementen’: vergt gedifferentieerd debat omwille van padafhankelijkheid, grote verscheidenheid van verhoudingen op domeinen en rollen van overheden – Generiek debat bereikt vrij snel zijn eindpunt – Gedifferentieerd toepassen vergt van bestuurskundigen veel domein – en veldkennis en vergt interdisciplinaire benadering – In welke (projecten van) Steunpunten zijn we met aspecten van deze arrangementen bezig?


10

Overheid in vele gedaantes…

• Een continuüm van rollen: – Overheid als aanbieder van publieke diensten • eventueel op afstand: verzelfstandigde diensten (zie agentschappen op Vlaams niveau) of samenwerkende overheden (zie intercommunales)

– Overheid als regulator • van gedrag (regelgeving, controle, sancties) • van markten – eventueel via verzelfstandigde regulatoren; zelfsturing in sectoren

– Overheid in netwerken: • designer van netwerken • als actor in netwerken (in vormen van PPS) • als regisseur / manager van netwerken


11

…met een palet van beleidsinstrumenten

• Klassieke indeling van instrumenten: – Juridische instrumenten (regelgeving) - sturen op regels – Economische / financiële instrumenten ter stimulering of ter afrading (subsidies, boetes, fiscaliteit,…) – Communicatieve instrumenten (informatie, sensibilisatie, marketing,…)

• Instrumenten in een multi – actor context: – Faciliterende / ondersteunende instrumenten met overheid op afstand – Kaderregelgeving, met flexibele invulling – Contractachtigen: convenanten, overeenkomsten,…

• Set van soorten instrumenten in een multi – level context SBOV III – Transversaal Project

12

Rollen en verhoudingen op vier niveaus

Bestuurskundige benadering van governance – arrangementen: rollen en verhoudingen

1. Veranderende verhouding overheid - markt 2. Veranderende verhouding tussen overheden (Multi – Level Governance) 3. Veranderende verhouding tussen overheid en middenveld/burgers 4. Veranderende verhouding politici – ambtenaren in governance - arrangementen SBOV III – Transversaal Project

13

(1) Klassieke regulering van gedrag

GOVERNMENT: DE KRACHT VAN KLASSIEKE REGULERING States still appear central to any serious attempt to come to terms with environmental pressures … they remain the foundation of civil authority … and established democratic structures to provide a critical context for taking and legitimising collective decisions (Meadowcroft, 2005: 493) Good old fashion regulation remains the most straightforward way to adress many environmental problems and regulation is often eased by the spectre of legislation (Meadowcroft, 2005: 494) Most observers would now agree that … while one can’t make progress towards sustainability without new governance mechanisms, there is also a critical place for good old – fashioned regulative and redistributive state action (Meadowcroft, 2011: 538)


14

(1) Regulering van markten

• Regulering via ‘regulatory agencies’ – Functioneren van deze ‘agencies’ – Het management van deze ‘agencies’ – Stelsels van regulering: reguleringsconstellaties (van Europees tot regionaal, zie bvb paardenvlees)

• Regulering en/door fiscaliteitsbeleid


15

(2) Governance: tussen overheden

• Globalisering, Europeanisering, Federalisering en Lokalisering – De koppeling van de zeer grote staatshervorming, de grote staatshervorming en de kleine staatshervorming – Capaciteit en competenties voor multi – level governance op verschillende niveaus • Vlaanderen / lokale besturen in de Europeanisering (download en upload) • Federalisering: performantie en management van de staatshervorming • Lokalisering: decentralisatie, lokale initiatieven als kracht van verandering en als vorm van coördinatie gericht op horizontaal beleid – De positie van de steden – Het stedenbeleid in Vlaanderen / België – Het belang van een stadsregionale aanpak


16

(3) Governance: overheid en middenveld

•

Overheden en middenveld/burgers: – Governance als traditie en kenmerk van ons bestuurlijk systeem (‘old goverance’?) – De aansturing en de relatie tussen overheid en middenveld lijkt een lasagne van drie generaties verhoudingen en sturing: 1. De laag van de gesubsidieerde vrijheid 2. De aansturing op processen (kwaliteitszorg) en prestaties (NPM)? 3. Partnerschappen gebaseerd op coproductie in de uitvoering

– Middenveld: geen machtsvrije ruimte •

Het ‘klassieke’ en het nieuwe middenveld: open en geslotenheid van arrangementen (‘new governance’: veranderend middenveld)

– Co – productie bij beleidsvorming / interactief beleid: oa werking van adviesstelsels (en de mix van posities van het middenveld) SBOV III – Transversaal Project

17

(4) Verhouding politici - ambtenaren

• Rollen van en verhoudingen tussen politici en ambtenaren in ‘governance-arrangementen’ – In contexten van regulering van markten – In multi – level verhoudingen – In verhoudingen met het middenveld

• Selectie, competenties, carrières van ambtenaren in governance – arrangementen – ‘Policy entrepeneurs’; ‘Boundary scanners’; ‘Netwerkmanagers’; ‘Change agents’ • Bvb: managers – regulatoren; Bvb: managers van projecten in complexe settings


18

Instrumenten en methodes (1)

Bestuurskundige benadering van governance: instrumenten en methodes • Kennis en sociaal leren rond complexe problemen – Hoe bouwt de overheid kennis op en hoe consolideren we kennis? – Werken met toekomstverkenning: vormen van scenario – ontwikkeling

• Experimenten uitbouwen: – Transitie – arena’s uitwerken en het management van deze arena’s – Koppeling met innovatie en innovatiemanagement


19

Instrumenten en methodes (2)

• Organisatiemanagement: – ‘ Cross – cutting policies in agencified governments ’ (SBOV III – project) – Doorgeschoten verzelfstandiging en interne verkokering versus nieuwe vormen van coördinatie – Traditionele schotten tussen beleidsdomeinen en sectoren onder druk: naar projecten en programma’s – Aangepaste organisatiemodellen en aangepaste capaciteit op alle niveaus in functie van integraliteit, transversaliteit


20

Democratie en Vertrouwen

• TM: weinig aandacht voor democratische vraagstukken (op de brug met politologie): – Problemen van de representatieve politiek (parlementaire democratie) gegroeid in een traditionele economie, op traditionele schalen en politieke partijen (zie Keane, The Life and Death of Democracy) – Democratische verantwoording in, van en door governance – arrangementen

• TM: weinig aandacht voor ‘trust’ als fundamentele onderbouw van de samenleving (studie van vertrouwen in bestuurskundige studies)


21

TM op Vlaams niveau

• TM in de huidige Vlaamse beleidspraktijk – In welke mate draagt deze vorm van TM bij tot verandering van arrangementen? Bvb: in verhouding tot steden, middenveld, marktpartijen,… • Nieuwe bureaucratische routine, retorische vernieuwing? • Hefboom voor beleidsactivering op Vlaams niveau binnen het reguliere beleid? • Bijdrage tot systeemverandering?

– Wat doen / ondervinden de transitiemanagers? Welke impact hebben zij en hoe ondervinden zij de impact van de uitbouw / werking van de Vlaamse overheid?


22

TRANSITIES en DE ROL VAN DE OVERHEID De inbreng van de bestuurskunde

Recommend Documents