W.Z.C. SINT-ANTONIUS ROOTJENSWEG 77, 9200 DENDERMONDE. tel.: 052/21.09.91 fax: 052/21.13.02 Internet : www.wzcsint-antonius.be E-mail:
[email protected]
Toonhoogte – ‘oorlogseditie’ Juli, augustus en september 2014 Grembergen, juli 2014 Vu: B. De Clippeleir
Hét symbool van de eerste wereldoorlog is een klaproos! Waarom? Wat is de rol van de kollebloemen of klaprozen (poppies)? Klaprozen bloeien als andere planten in de buurt dood zijn. Klaprozenzaden kunnen jarenlang op de grond liggen en pas beginnen te groeien als de nabije planten en struiken weg zijn, bijvoorbeeld als de grond werd omgewoeld en vervuild. De meeste klaprozen zijn altijd waar te nemen op plekken waar slooppuin in de grond ligt. De klaproos is namelijk een pioniersoort. Natuurlijk was loopgraven in Wereldoorlog 'omgespit' en gevechten en Majoor McCrae moet klaprozen hebben 1915 het gedicht schreef.
de grond rond de de Eerste grondig besmet door de bombardementen. dan ook honderden zien bloeien toen hij in ‘In Flanders Fields’ .
Maar de klaproos heeft nog een andere betekenis in ‘In Flanders fields’. Sommige klaprozen, die gerekend worden tot de papavers, worden gebruikt om opium en morfine te maken; morfine is een sterk verdovend middel dat vaak werd gebruikt om de pijn van gewonde soldaten te stillen - soms voor eeuwig. De laatste verzen ‘We shall not sleep, though poppies grow’ duiden op de verdovende werking van morfine. Daarbij is de aanblik van de bloem vervuld van symboliek: niet alleen zijn de blaadjes rood als het bloed van de gevallenen, en is het binnenste zwart, kleur van rouw, in het hart van de bloem is ook een kruisvorm te zien, christelijk symbool van lijden en verlossing bij uitstek.
De redactieraad: Bedet De Clippeleir, Louis Bruyland, Dominik Van Daele, Paul Vermoesen Werkten mee: Pater Goossens, Karen Van Rumst, Jonas Van Den Abbeele. 2
Voorwoord Deze editie van het infokrantje staat volledig in het teken van wereldoorlog I. Wat kunnen jullie verwachten?s Wees gerust, kogels en bommen zullen ons niet om de oren vliegen. Honderd jaren geleden brak de eerste wereldoorlog uit. Een gebeuren dat niemand van ons heeft meegemaakt. Tot op de dag van vandaag zijn deze 4 donkere jaren echter blijven nazinderen. Onze residenten echter hebben wel aan den lijve ondervonden wat oorlog betekent. Zij hebben immers WO II meegemaakt. Veel gruwel en onmenselijk leed. De eerste WO was de eerste grote oorlog waarbij vele landen betrokken waren. De voornaamste landen in de strijd waren het Britse rijk, Frankrijk, België, Rusland, Italië, en naar het einde toe Amerika (VS) tegen Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Bulgarije en Turkije. 64 miljoen soldaten werden gemobiliseerd. Tijdens die 4 jaar sneuvelden meer dan 8 miljoen soldaten. Deze cijfers zijn een schatting, nooit gevonden slachtoffers en burgerslachtoffers zijn niet eens meegeteld. In ons land had vooral de Westhoek het zwaar te verduren. (Getuige daarvan zijn de vele militaire begraafplaatsen. Ook in en rond Dendermonde heeft de 1° WO zijn sporen nagelaten. Velen denken immers dat de oorlog een gedisciplineerde overrompeling van ons land was waarna de troepen dan 4 jaar enkel in de Westhoek verder oorlog voerden. In dit infokrantje willen we in woord en beeld brengen wat WO1 voor de regio Dendermonde – Grembergen betekende. De bombardementen, de drama’s, de vernieling. In een tweede deel willen we een aantal van onze residenten aan het woord laten. Hoe overleeft men als kind een oorlog? Welke impact heeft dat op hen gehad? Door de gevechten, armoede en andere miserabele toestanden waren hygiëne en degelijke geneeskundige voorzieningen beneden alle peil. (Vooral in de Balkanlanden) we bekijken welke deze toestanden waren en wat de gevolgen van Spaanse griep, longontstekingen,… betekenden voor zowel militairen als de burgerbevolking. Zelfs al is oorlog kommer en kwel, het leven gaat door. In deze editie vindt u het verslag van de gebruikersraad, de activiteiten- en liturgische kalender en andere interessante weetjes. Een goede quote om dit voorwoord mee te eindigen? Nooit meer oorlog! 3
Proficiat aan alle jarigen Juli Louis Van Eetvelde Maria Praet Ernestina D'hoey Marie Therese Vrancken Romanus Beirens Godelieve Van Hoornyck Guido Willems Coleta Vermeir Judith Geerinck Jozef Hellemans Angela Jacobs Lisette De Ferrerre Helena Van Der Haegen Maria Rupus
01/07/1924 02/07/1926 02/07/1927 08/07/1937 10/07/1931 11/07/1935 14/07/1930 17/07/1918 17/07/1919 18/07/1930 23/07/1924 23/07/1931 25/07/1928 29/07/1923
90 88 87 77 83 79 84 96 95 84 90 83 86 91
Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd.
Klaverweide Klaverweide Vlaspit Vlaspit Klaverweide Rietveld Rietveld Rietveld Klaverweide Vlaspit Klaverweide Vlaspit Rietveld Klaverweide
02/08/1926 03/08/1934 11/08/1923 12/08/1923 12/08/1952 13/08/1933 16/08/1925 21/08/1926 22/08/1930 28/08/1924 28/08/1921
88 80 91 91 62 81 89 88 84 90 93
Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd.
Kortvb. Vp Vlasbloem Rietveld Rietveld Rietveld Rietveld Vlasbloem Vlaspit Kortvb. Vp Vlaspit Klaverweide
02/09/1950 03/09/1924 05/09/1917 06/09/1929 07/09/1924 10/09/1923 20/09/1944 21/09/1930 25/09/1938 28/09/1931 28/09/1922
64 90 97 85 90 91 70 84 76 83 92
Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd. Afd.
Rietveld Klaverweide Vlaspit Klaverweide Rietveld Vlaspit Vlaspit Klaverweide Vlasbloem Vlasbloem Vlasbloem
Augustus Maria Verbeke Clarisse Goossens Emiel De Keersmaecker Julia Maes Annita Wauters Verstrepen Lea Lea Sacre Emiliana Pieters Paul Holbrecht Marcelle Keulemans Gustaaf Vermeir
September Christa Dhondt Elmira Peleman Magdalena Verneirt Maria Van Boven Suzanna Van Acker Maria Peeters Eddy De Vos Willy Henderickx Etienne Staelens Rosina Jansegers Rosalia Moriaux
4
Volgende residenten verbleven in kortverblijf: Vlasbloem Peleman Adriana (Grembergen) tot 02-03-2014 Herremans Emile (Lebbeke) tot 15-05-2014 Vlaspit De Neef Rene (Berlare) tot 18-04-2014 Maes Maria (Mariekerke) tot 05-03-2014 Van Puyenbroeck Francine (Hamme) 04-06-2014 De Vylder Simonne (Dendermonde) 30-05-2014 Rietveld De Cock Pierre (Dendermonde ) tot 12-06-2014 De Ridder Elvira (Zele) tot 07-04-2014 Klaverweide Burm Anna (Berlare) tot 17-04-2014
Volgende residenten verblijven in kortverblijf: Ringoet Andrea van Dendermonde (Klaverweide) Van Der Jeught Adela van Appels (Rietveld) Van Boven Maurice van Schoonaarde (Vlasbloem) Boel Marie-Thérèse van Hamme (Vlasbloem) Holbrecht Paul van Lebbeke (Vlaspit) Verbeke Maria van Berlare (Vlaspit) Jacobs Ludwig van Berlare (Rietveld)
Wij gedenken overleden residenten: Vlasbloem Everaert Edith wed. Van Dijck Benoit °Gent 13-10-1926 +19-04-2014 Teugels Jeanne wed. Godin °Merchtem 31-12-1929 + 24-04-2014 De Ridder Joannes echtgen. Janssens Margareta °Dendermonde 8-11-1924 + 03-05-2014 Verhelst Arlette echtgen. De Ferrerre Omer °Grembergen 4-03-1936 + 10-05-2014 De Bilde Mariette wed. Reyns Cesar °Grembergen 14-09-1926 + 22-05-2014 De Smedt Jan echtgen. Van Biesen Madeleine °Herdersem 22-05-1935 + 05-06-2014
Rietveld Leicht Mariechen wed. Siccard Jozef °Lobstadt Duitsland 8-09-1922 +19-04-2014 Van Den Brande Youri °Lokeren 19-05-1972 + 01-05-2014 Eeckhout Hector echtgen. Van Raemdonck Maria °Hamme 16-05-1931 +10-05-2014 De Brabander Simona wed. Schockaert Laurent °Eeklo 15-02-1925 + 19-05-2014 Jacobs Adriana °Grembergen 20-07-1924 + 06-06-2014 Klaverweide Hiel Octavia wed. De Schepper °Lebbeke 24-06-1913 +22-04-2014 Rombout Firminus wed. Maes Diane °Zele 11-05-1932 + 15-05-2014 De Koning Isabella wed. De Vos Severien °Grembergen 5-071919 + 26-05-2014 (familie van Heidi Van Hecke, medew. Klw)
Welkom aan de nieuwe residenten Op Vlasbloem
Lea Sacré (Berlare)
Elisa Eeckhaudt (Schoonaarde)
Jeanne Van De Velde (D’monde)
Rosine Jansegers (Berlare)
Robert Peleman (Opwijk)
Diane Van De Weghe – Zr Maritha (Waasmunster)
6
Christiana De Wilde (Zele) Lisette De Munck (D’monde)
Op Rietveld
Van Bockstal Gustaaf (Sint-Gillis- D’monde)
Sylvain Haegemans (Evergem)
Roger Meersman (Lebbeke)
Op Vlaspit……………. Leonie Laureys (Baasrode)
Eddy De Vos (Gremb)
Op Klaverweide Josephina D’Hollander (Moerzeke)
Personalia
Gustaaf Vermeir (Grembergen)
Norbert Cosyns (Grembergen)
Gustaaf De Clippeleir (Moerzeke)
WillyHenderickx (Grembergen)
7
Nieuwe medewerkers: Stephanie Desmidt Woonplaats: Hamme Verpleegkundige Vlasbloem In dienst sinds: 10/04/2014
Emilie De Craene Woonplaats: Wichelen Zorgkundige Rietveld In dienst sinds:22/04/14
Thomas Lievens Woonplaats: Hofstade Zorgkundige Rietveld In dienst sinds: 01/05/2014
Chary Vertessen Woonplaats: Baasrode Zorgkundige Vlaspit In dienst sinds:6/05/2014
Tessa De Clerck Woonplaats: Grembergen Zorgkundige Vlaspit In dienst sinds 24/05/2014
Wereldoorlog, het ijzer… WO I, het IJzerfront, onderweg naar Flanders Fields Op 4 augustus 1914 overschreden Duitse troepen de Belgische grens voor een snelle doortocht naar Frankrijk. België kreeg bij zijn onafhankelijkheid een verplichte gewapende neutraliteit opgelegd en kon dit niet aanvaarden. Als garanten van onze neutraliteit snelden de Britten te hulp met een expeditieleger. Zo waren de kaarten snel geschud. Frankrijk werd bondgenoot en het Duitse Rijk de vijand. Het Belgische leger van 1914 was slecht georganiseerd met één cavaleriedivisie en zes legerdivisies tegenover een veel te groot aantal vestingtroepen in meestal 19de eeuwse forten. Ook de bewapening en uitrusting waren sterk verouderd. Toch hielden de forten van Luik stand tot 16 augustus en deze van Namen tot de 25ste. Intussen kon het veldleger zich terugtrekken naar het ‘Réduit national’ in Antwerpen. Hierbij werden in de omgeving van Tienen (o.a. bij Halen) verschillende ophoudingsgevechten geleverd. 8
Na enkele uitvallen vanuit Antwerpen ging een Duitse legermacht ook hier tot de aanval over. Na de capitulatie van de stad op 10 oktober staken 33000 vestingsoldaten de grens over met Nederland waar ze geïnterneerd werden. Onder afdekking van de eigen cavalerie en Franse en Britse Marinetroepen bereikte het gros van het veldleger midden oktober 1914 de IJzervlakte. Bij de terugtrekking op de IJzer als natuurlijke verdedigingslinie telde het Belgische leger nog slechts 75000 manschappen of 40% van de getalsterkte van bij de mobilisatie. De eigenlijke Slag van de IJzer startte op 18 oktober en vanaf 25 oktober begonnen de Belgen met het dichten van de doorgangen onder de spoorweg Diksmuide-Nieuwpoort. Daarop werd het waterpeil via het hydrologische complex van Nieuwpoort in verschillende fases verhoogd met zeewater. Die kunstmatige overstroming verhinderde een verdere Duitse doorbraak en redde het uitgeputte Belgische leger van de totale vernietiging. Tot 10 november 1914 werd nog verder gevochten. Nieuwpoort bleef met Franse steun in Belgische handen maar Diksmuide werd uiteindelijk door de Duitsers ingenomen. Tijdens de slag aan de IJzer telde het Belgische leger 18500 slachtoffers, waaronder 3000 doden.
Het stadscentrum van Dendermonde had te lijden onder de brand, zo ook het stadhuis.
De Duitse inval was tot staan gebracht en België had internationaal respect afgedwongen. 9
Een Belgische genie-eenheid hield vier jaar lang de overstromingen in stand zodat de Duitsers aan het IJzerfront niet verder vooruit kwamen. De streek tussen Nieuwpoort en de Blankaart bood dan ook de aanblik van een grote watermassa met daartussen honderden kleine eilandjes, vaak rond iets hoger gelegen hoeves, die nu eens door de Belgen, dan weer door de Duitsers ingenomen waren. Die vooruitgeschoven posten (grand’garde) werden door het ondergelopen terrein verbonden met houten loopbruggen. De belangrijkste Belgische verdedigingslinie bevond zich achter de spoorwegberm Diksmuide-Nieuwpoort. Loopgraven en verbindingsgangen (‘boyaux’) werden door de hoge grondwatertafel heel vaak bovengronds opgebouwd met zandzakken. Aan die toestand zou weinig verandering komen, want ondanks het feit dat het Belgische leger zijn front bij herhaling uitbreidde, bleef het toch grotendeels buiten de moordende offensieven van de geallieerden. In vier jaar tijd leverden die rond de stad Ieper vijf grote slagen met bijna 1 miljoen doden, gewonden en vermisten tot gevolg. De helft viel tijdens de derde slag bij Ieper in 1917, beter bekend als de Slag van Passendale. Toch kreeg ook de Belgische soldaat aan het IJzerfront het hard te verduren, want zijn Belgische soldaten met mitrailleurs op hondenkarretjes. uitrusting, voeding en voorzieningen waren veel slechter dan die van de geallieerden en zijn soldij was slechts een fractie van wat een Britse soldaat kreeg. Aan het IJzerfront vonden dan wel geen grote offensieven plaats, maar ook de Belgische soldaat was er vier jaar lang onderhevig aan beschietingen en aan allerhande ziektes. Die vonden hun kiemen in het vervuilde en stilstaande water. De oude kazerne aan de Noordlaan in Dendermonde. 10
Tegen 1917 zat het moreel van de Belgische soldaat op een absoluut dieptepunt met heel wat disciplinaire problemen tot gevolg. Het ontbrak de Belgen immers zowel aan de nodige ‘inspanning’ (zinvolle operaties i.p.v. het bijna clichématige vullen van ‘vaderlandertjes’) als aan ‘ontspanning’. Daardoor heerste er een algemeen gevoel van ontevredenheid. Ook de kloof tussen de soldaten aan het front en de overwegend Franstalige legerleiding en onderofficieren was groot. In bepaalde kringen van het middenkader maakte de Vlaamse beweging dan ook sterk opgang, die probeerde de ontevreden ‘piot’ mee te krijgen. Het duurde tot 1917 vooraleer overheid en legerleiding inzagen dat er meer nodig was dan nieuwe wapens en uitrusting. Er moest ook geïnvesteerd worden in training en onderwijs en de levensomstandigheden aan en achter het front waren dringend aan verbetering toe. Maar eenmaal in gang gezet, was de transformatie opmerkelijk en wierp ze snel haar vruchten af. Toen de Duitsers in het voorjaar een offensief Een volledig vernield gebouw in de Ridderstraat (D’monde) lanceerden en overal aan het front grote terreinwinst boekten, kwamen ze enkel bij Merksem in de Belgische sector niet vooruit. Dat gaf een nieuw elan. In de zomer van 1918 keerden de oorlogskansen definitief in het voordeel van de geallieerden. Koning Albert I kreeg het bevel over de ‘Legergroep Vlaanderen’ met daarin het Belgische leger, het even grote Britse 11
tweede leger en twee Franse korpsen. Het Belgische front werd uitgebreid tot aan de weg Ieper-Zonnebeke en had daarmee een breedte van 38 km. Aan de vooravond van het eindoffensief telde het Belgische leger 170000 manschappen, waarvan de gevechtseenheden ingedeeld werden in één cavalerie- en zes legerdivisies. Er waren 30000 paarden, 1000 geschutstukken, 100 vliegtuigen en aanzienlijke hoeveelheden geniemateriaal. Daarmee was het Belgische leger een strijdmacht van betekenis geworden. De eerste fase van het eindoffensief was de moeilijkste en behelsde het doorbreken van de heuvelrug in het midden van West-Vlaanderen en de inname van Passendale. Deze was in 1917 door de Britten veroverd, maar in het voorjaar van 1918 door de Duitsers heringenomen. De aanval opende in de morgen van 28 Oorlog in Dendermonde (14-18) Het kruispunt van de Oude Vest en de september en Brusselse straat. Bijna niets bleef overeind. tegen de middag was de eerste Duitse stelling al ingenomen. De tweede Duitse stelling viel op 29 en 30 september. Tot 4 oktober werd nog tevergeefs gepoogd om ook de derde Duitse stelling (‘Flandern I’) voor Roeselare te doorbreken. Dat gebeurde pas bij de opening van de tweede fase (14 oktober), waarbij heel het front vooruit schoof met de lijn Roeselare-Tielt-Gent als centrale as. Na de overschrijding van het kanaal Roeselare-Leie werd snel vooruitgang geboekt. In die tweede fase verlieten de Belgen ook definitief hun stellingen achter de IJzer om eerst langs de kust en daarna vanuit het noord-westen landinwaarts te trekken. Eind oktober 1918 viel de hele Duitse verdediging als een kaartenhuisje in elkaar en in de derde fase van het eindoffensief volgden de Belgische troepen de aftocht van de Duitsers op de voet tot aan het kanaal Gent-Terneuzen, waar het op 11 november om 11 uur tot een wapenstilstand kwam. Op 22 november 1918 volgde de triomfantelijke intocht van de koninklijke familie in Brussel. De meeste soldaten werden in de zomer van 1919 gedemobiliseerd, maar voor een deel volgden nog enkele lange bezettingsmaanden in Duitsland en naderhand van het Rijnland. Tijdens het eindoffensief telde het Belgische leger ongeveer 30000 slachtoffers, waarvan bijna 3400 sneuvelden. Hoewel het Belgische leger grotendeels buiten de bloedige operaties aan het Ieperfront bleef, kwamen in de Eerste Wereldoorlog toch 41000 Belgische militairen om het leven, naast een groot aantal burgers. 12
De ravage van 1914 in enkele steden en dorpen en vooral de totale vernietiging van een groot deel van de Westhoek, zorgden ervoor dat de prijs die België voor de oorlog betaalde toch bijzonder hoog was. Het land had ook zwaar geleden onder de bezetting, want een groot deel van de industrie was ontmanteld en duizenden burgers waren gedeporteerd voor verplichte tewerkstelling. Aan het front zelf had het Belgische leger een merkwaardige transformatie ondergaan van een 19de-eeuwse verouderd geheel naar de actieve operationele strijdmacht van 1918. Daarmee was de basis gelegd voor de moderne Belgische strijdkrachten. 100 jaar Groote oorlog in Dendermonde…………………………….. De Tros Beiaardstad maakt samen met zes andere Belgische steden, die zwaar geleden hebben in de oorlog, deel uit van een netwerk van Martelarensteden. De stad Dendermonde werd hard getroffen door de wrede oorlog. Ze was slachtoffer van deportatie en terreur tegen haar burgers, kreeg een alles verwoestende brand over zich heen en moest met lede ogen toekijken hoe de spits van het eeuwenoude belfort mét beiaard tegen de vlakte ging. Verwoesting in de Kerkstraat, aan de ‘arm klaren’ Dendermonde was van oudsher een vestingstad en was zeer belangrijk voor het Duitse leger. Het was strategisch gelegen aan de Scheldebrug die de toegangspoort tot het Waasland en Antwerpen (Linkeroever) vormde en daar wilden de Duitse troepen overheen. Dendermonde deed al vanaf de zomer van 1914 dienst als mobilisatiecentrum. Op sommige momenten waren er meer dan twintig-duizend soldaten in het kleine stadje van bijna tienduizend inwoners. Daarna kwamen nog eens zesduizend vrijwilligers uit de streek zich melden. Helaas waren de vele voorbereidingen een maat voor niets. Op 4 september gaan de Duitsers ongemeen hevig te keer. Veel burgers ontvluchten nog dezelfde dag de stad, want de dagen erop werd het nog erger. Duitse soldaten gingen zich te buiten aan drinkpartijen en plunderden winkels, banken en huizen leeg. Hun artillerie legde hele delen van het stadscentrum in de as. De vlammen vernietigden het belfort, de 18de-eeuwe beiaard, de stadsarchieven en de bibliotheek, de kunstcollectie, en het ziekenhuis. De tol was hoog. 13
In heel de stad waren midden oktober 1914 nog maar 98 huizen intact, 889 gebouwen werden beschadigd, 1252 totaal vernield. Toch geeft het Belgische leger de stad niet meteen op. Met man en macht blijven vaderlandslievende soldaten de oversteek van de Schelde verhinderen. De Oude Vest in D’monde, toen nog met het binnenwater, soldaten werden begraven op de plaats waar ze sneuvelden (vooraan links op de foto)
Een ongelijke strijd die ze uiteindelijk verloren. De Duitse soldaten waren als de dood voor ‘tranc-tireur’, burgers die hen vanuit hun huizen zouden beschieten. Om dit te voorkomen werden in Dendermonde op een brutale manier voorzorgen genomen. In de Franz Courtensstraat, vlakbij het gerechtshof, werden een aantal mannen uit hun huizen gehaald en gegijzeld. Ze kwamen er uiteindelijk met de schrik vanaf. Feit is dat wanneer er uiteindelijk toch een schot viel, de burgers het moesten bekopen. Bij het doortrekken van de Duitse troepen door de stad kregen de burgers te horen dat heel de stad met de grond gelijk ging gemaakt worden. Een evacuatie kwam op gang. De Duitse soldaten voegden de daad bij het woord. Dendermonde brandde zo hard dat de as tot in Berlare neerviel. Boven de stad kringelde een enorme zwarte rookkolom die tot in het Gentse te zien was. Op het einde van de Veerstraat lag de Scheldeburg (Veerbrug) waar voetgangers, karren en treinen overheen gingen richting Waasland, op de Linkerscheldeoever. Het volledige Belgische leger zat in Antwerpen in 1914 en de linkeroever was dan ook van kapitaal belang geworden. De doorgang voor het Belgische leger van Antwerpen naar de kust moest bewaard blijven. 14
Door de Schelde over te steken in Dendermonde kon het Duitse leger dan ook Antwerpen omsingelen. Bij het eerste Duitse offensief werd de Scheldebrug door het Duitse leger al snel veroverd, maar door het Mar-neoffensief in NoordFrankrijk trokken de Duitsers hun troepen terug uit Dendermonde om ze in Frankrijk in te zetten. Nog dezelfde dag, met zijn tweede uitval uit Antwerpen door het Belgische leger, viel Dendermonde opnieuw in Belgische handen. Maar de Veerbrug was voor de Duitse opmars onmisbaar. Nieuwe Duitse troepen werden naar Dendermonde gestuurd. Een hevige strijd begon. De Schelde brug te Dendermonde, in beide oorlogen vernietigd
In de nacht van 1 en 2 oktober 1914 liet de Belgische genie de brug uiteindelijk ontploffen in een ultieme poging om de Duitse oversteek van de Schelde af te houden. Een week later slaagden de Duitsers er toch in de Schelde over te steken in Schoonaarde. De Belgische troepen aan de Veerbrug hadden geen andere keuze dan hun posities te verlaten. Dendermonde viel definitief in Duitse handen. Bronnen: Patrick Brion Scheldeland (Groote Oorlog) Heemkundige kring Grembergen Historisch Documentatiecentrum Dendermonde Voornaamste activiteiten ‘100 Jaar Groote Oorlog in Dendermonde’: Groote Oorlog in Grembergen 1914-1918 -
-
Tentoonstelling Heemkundige kring Grembergen i.s.m. NBS o
In oud gemeentehuis op 13, 14 en 15 september
o
In Gildenhuis Grembergen van 7 tot 13 november
Voordrachten Heemkundige kring Grembergen i.s.m. NBS o
In Gildenhuis Grembergen op 6 november (19H) 15
o -
In wzc Sint-Antonius Grembergen op 20 oktober
Uitgave nieuw boek ‘Groote Oorlog in Grembergen 14-18’ o
Door Heemkundige kring Grembergen (sept 2014)
Eventweekend in Dendermonde o
4 – 5 – 6 – 7 september 2014 o
Publiekspektakel: ‘Dendermonde, stad in as’ (4 en 5/9)
o
Ceremonie en concert ‘Scala & Kolacny Brothers’ (6/9)
o
Bloemencorso: ‘Als bloemen konden spreken’ (7/9)
o
Meer info op www.martelarensteden 1914.be
Muziek en theater (voorstellingen CC Belgica, en op locatie) Tentoonstelling: ‘Tegen-Strijd’ o
Van 17/8 tot 13/12/2014
o
Zaal ’t Sestich (Kerkstraat 11)
Wandelingen en Fietsen in Scheldeland (WWW.scheldeland.be/grooteoorlog)
Getuigenissen van een oorlogskind De Eerste Wereldoorlog begon in 1914, dat is dit jaar 100 jaar geleden. Er leven nog maar weinig mensen die deze oorlog nog bewust hebben meegemaakt. Misschien wel je overgrootouders of je betovergrootouders. De allerlaatste getuigen of opgevangen verhalen vertellen misschien niet de grote geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog. Kleine verhalen over het dagelijkse oorlogsleven, waarbij vooral de emoties, en de soms erg fragiele indrukken centraal staan, vertellen veel over de sfeer van alle oorlogen.. Onze residenten waren oorlogskinderen in de tweede WO. Hun verhaal, samen met nog andere, willen we in dit artikeltje brengen. De oorlogskinderen werden op zeer jonge leeftijd geconfronteerd met bombardementen, de bezetting, ontwrichte gezinnen, vreemde soldaten, het dagelijks leven in de oorlog, honger, armoede, op de vlucht moeten gaan, deportaties, ziekte, enz… 16
De Grote Oorlog ontwrichtte plots hun veilige leefomgeving. Zo moesten de meesten in allerijl en met enkele schamele bezittingen op de vlucht slaan. Sommige gezinnen werden tijdens de eerste chaotische oorlogsmaanden gescheiden om pas vier jaar later weer herenigd te worden. Bij de terugkeer na de wapenstilstand zagen ze zich verplicht om hun bestaan vanuit het puin weer op te bouwen. Het valt op dat de getuigen heel wat oorlogsgebeurtenissen uit hun kindertijd bijzonder scherp hebben waargenomen. En dat hun herinneringen eraan na zoveel jaren nauwelijks vervaagd zijn, alsof het pas gisteren gebeurd is. Begin augustus vallen de Duitsers België binnen en verandert plotseling alles. Overal verdwijnen jonge vaders van de ene op de andere dag uit hun gezin. De toen vijfjarige Germaine herinnert In 14-18 stonden vrijwilligers van ‘het Nationale Comiteit van zich het afscheid Hulp en Voeding’ in voor bedeling van schoolsoep van haar vader nog levendig: "Hij zegde aan mijn moeder, ge moet niet wenen. Ik ga, maar binnen drie weken ben ik terug thuis. Het werden vijf jaren."
17
De oorlog duurt lang, het beeld dat de kinderen van hun vader hebben, vervaagt. De vaders zijn vreemden die bij hun thuiskomst vaak niet herkend worden door hun kinderen. Een van hen is Anna. "En dan kwamen wij hem tegen. Ja, natuurlijk dat was een vreugde. En hij vroeg aan ons: ach mijn kinderen, kent gij mij nog? Ik zegde: neen ik ken u niet." Andere verhalen: Ik heb zes jaar mijn moeder niet gezien - Vader ‘Verloren geraakt’ in de oorlog. stopte zich weg in het duivenkot Mannen in een rok, dat viel op - Ik vluchtte in mijn mooi communiekleed - De vliegers smeten vergif – Ze sneden de oren van de Duitsers af - Moeder waste voor de Engelsen - Er kwamen soldaten vragen achter mademoiselles - Ik denk dat ze mijn hondje, net als onze geit, opgegeten hebben - Ik zag een Duitser enkele van zijn vingers afkappen - Ik sprak toen evengoed Engels als Vlaams - We kregen elk een stuk chocolade van koningin Elisabeth We mochten geen licht maken - We leerden boksen, voetballen en roken - Grote mensen weenden - Sitte ging naar de voute met die soldaat - Hoe kunnen mensen zo zijn? Hoe kunnen andere landgenoten de vluchtelingen laten staan, buiten zetten, egoïst zijn?? - Kinderen en grote mensen die honger en leed hebben, scheef bekijken, dat deze hun niet op straat durven laten zien, droevig - enz… WO2: De scheldebrug in Dendermonde werd gebombardeerd. We woonden in de Veerstraat en we zochten beschutting achter een wand in de woonplaats want we hadden geen kelder. Ik was negen. De sirene spookt nog altijd door mijn hoofd. 18
Het was eigenlijk het geluid van de duikende vliegtuigen. Beangstigend, alsof de grond onder ons openbarstte. We overleefden het gelukkig, maar alles, ook onze winkel, werd aan diggelen geslagen. Nog dezelfde dag sloegen mensen aan het plunderen. We konden nadien terecht op een schip bij familie op de Kolendijk. Wat later zijn we gevlucht naar Moerzeke. Daar heb ik als klein kind de overgave van het Belgische regiment meegemaakt: dit gebeurde door het overhandigen van een gebroken degen door de bevelhebber. Onder de bezetting hernam het leven, zo ook heropende mijn moeder een winkeltje. Na Schuwe Maandag werd de regio bezet gebied. Het werd moeilijk voor de inwoners om nog te vluchten. Verschillende Duitse soldaten werden bij de burgers ingekwartierd, wat wou zeggen dat sommige gezinnen onderdak moesten bieden aan deze soldaten. De inwoners probeerden zo goed mogelijk samen te leven met de bezetters. Veel schoolgebouwen werden ook soldatenkwartieren, dienden als militair hospitaal of als bakkerij, paardenstal... voor het Duitse leger. Het leven van de mensen in onze streken veranderde hierdoor ook drastisch. Overal waren Duitse soldaten. Zij bepaalden voortaan wat mocht en wat niet mocht. Zonder reispas kon je bijvoorbeeld niet naar een
andere gemeente. Zelfs niet als je oma daar woonde. Fabrieken en magazijnen worden opgeëist om er bakkerijen, wasserijen, opslagplaatsen... in onder te brengen. Veel gezinnen worden verplicht om één of meer Duitse soldaten in huis te nemen. Er worden bevelschriften uitgevaardigd voor het inleveren van paarden, duiven, fietsen, de graanoogst... Inwoners worden aan het werk gezet voor de Duitsers: in de hospitalen waren verpleegsters nodig, timmerlui moesten barakken bouwen, anderen moesten spoorlijnen bouwen, hout hakken of graven delven... 19
Tijdens de oorlog was boodschappen doen of de veearts halen een taak voor de kinderen: we moesten toch niet naar school! Als kind was het ook makkelijker om de Duitsers te verschalken. Zo gingen we altijd op stap met de kruiwagen, zogezegd om gras te trekken voor onze konijnen. In onze kousen zat dan een boodschappenlijstje of een briefje verborgen. We kweekten onze eigen groenten in die tijd, en honger hebben wij nooit gehad in tegenstelling tot de meeste anderen. Tijdens de oorlog was er geen geld voor nieuwe kleren. Gelukkig was onze moeder graag gezien en had ze vele kennissen. Zo kregen we toch nog mooie kleren, afdragertjes misschien, maar wel hele goeie. Zo kreeg ik een keer een schort van een rijk meisje: die was prachtig afgewerkt. Al mijn vriendinnen waren jaloers. Elke dag te eten hebben. In de oorlog was het niet evident. Naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder en minder voedsel. De Duitse soldaten eisten ook vaak het eten op, waardoor er een groot voedseltekort ontstond. Veel mensen hadden ook geen geld genoeg om eten te kopen. Wanneer er thuis geen eten meer was, konden de mensen gelukkig nog elders gaan. Er werden vaak voedselbonnen uitgereikt, waarmee er dan (enkel) eten kon worden gekocht. Deze voedselbonnen moesten ook steeds goed bijgehouden worden, want ze werden afgestempeld. Er bestonden bonnen voor het voedsel: aardappelen, melk, soep, vlees... Mensen, die geen voedselbonnen hadden, stonden in lange rijen om toch wat eten en soep te kunnen krijgen. Scholen organiseren de 'schoolsoep'. Vaak kookten de mensen Met flink wat planken en golfplaten timmerde vader zelfs ook Lanssens na de oorlog te Elverdinge zijn eerste huisje aardappelschillen. ineen. Foto 1920. Kinderen kregen ook sneller ziekten, doordat ze niet genoeg aten. En ook de volwassen mensen raakten sneller uitgeput door het voedseltekort. Er werd soms ook eten gestolen van boeren, zo bijvoorbeeld ook koeien. ‘’Mijn moeder was van Kastel, langs vaders’ kant waren het schippers. Ze spioneerden met brieven die ze overbrachten naar Holland. Dit was steeds een delicate en levensgevaarlijke opdracht maar we werden gelukkig nooit betrapt. Hoe ze het deden is mij nog altijd een raadsel. Ze hebben er later een medaille voor gekregen’’. 20
De kinderen werden door de oorlog hun jeugd ontnomen. Hoe uiteenlopend de verhalen ook mogen zijn, bij elk van de getuigen spookt de oorlog nog steeds door het hoofd. Of zoals één van hen het zegt: “Rond de elfste november komt dat nog altijd in mijn geheugen. Als er van de Wapenstilstand iets te doen is, hé. Wat heb ik toch allemaal gezien. Dan komt dat nog altijd in mijn geheugen. En ik was zeven jaar oud. Hoe is het mogelijk”. Daarom meer dan ooit: Nooit meer oorlog!
Gebruikersraad: dinsdag 3 juni Aanwezig: Van Hoegaerden L., Van den Vondel A., Vastenavondt R., Vercauteren L., Van Hoornyck G., Van Hoorebeeck L., De Clippeleir B., Van Rumst K. Verontschuldigd: Van Damme M., Delcart N.,Van den Bossche P. 1. Verwelkoming en bezinning Bezinning: Dag, lieve medemens (Phil Bosmans) 2. Goedkeuring verslag Het verslag van de vorige gebruikersraad (04/03/2014) werd goedgekeurd. Nog enkele bemerkingen: o De bewoners appreciëren ’s ochtends de korte mededeling van de dag/ het weer/ evt. activiteit via de intercom. De leden van de gebruikersraad vinden het fijn dat hun voorstel uitgevoerd werd. o Het voorstel voor bordjes Gymnastiek samen met kinderen van de lagere school. Maria vindt dit tof. “enkel voor kleine auto’s” op de parkeerplaatsen aan de slagbomen wordt nog verder bekeken. 3. Evaluatie van de voorbije activiteiten 1. Aswoensdag (5 maart) 2. Verjaardagsfeest voor de jarigen van januari en februari (7 maart) Lekker eten, een fijne sfeer … meer moet dat niet zijn. 3. Dag van de zorg (16 maart) 4. Wentelteefjes – intergenerationeel (20 maart) Op afdeling Rietveld verstoorde het brandalarm de sfeer. Het was duidelijk dat de kinderen fier waren dat ze dit voor de residenten konden doen. 21
5. Hoedenparade n.a.v. carnaval (21 maart) Een leuke namiddag met de verkiezing van prins en prinses carnaval, bezoek van enkele carnavalsfiguren, verklede residenten, vrijwilligers en personeelsleden, een dj die aangepaste carnavalsmuziek draaide. 6. Menucommissie (25 maart) 7. Haringfestijn (28 maart) Eens iets anders. Zeer lekker (voor wie dit lust). 8. Maand van de valpreventie (april) o Schoenenverkoop: Gemakkelijk dat de verkopers naar het wzc komen. Er was genoeg keuze en Barbecue op Vlasbloem, alleen men werd vrij gelaten in zijn de geur is al lekker. (Mariekeuze. Therese) o Infonamiddag valpreventie o Fitnessparcours o Wandelparcours 9. Bloemetjes VTI (4 april) Het is altijd fijn om een bloemetje te krijgen. 10.D-forum (10 april) 11.Verjaardagsfeest voor de jarigen van maart en april (16 april) Wegens de verbouwingswerken in De Brug, werd het gelegenheidsrestaurant geopend in het Klavertje 4. 12.Paasontbijten o 22 april: Vlasbloem en Vlaspit o 24 april: Klaverweide en Fruitsap ipv champagne voor Rietveld Ok! Adrienne tijdens moederdag 13.Modeshow (6 mei) 14.Moederdagfeest (12 mei) Het parfum als moederdaggeschenk was zeer goed. Fijn dat de bewoners die op de kamer blijven, niet vergeten worden met een hapje en een drankje. 15.Dansoptreden i.s.m. Reinout Een echt Hollands optreden dat zeer geapprecieerd werd. 16.Daguitstap zee (22 mei) Vlot dagverloop, lekker eten en we hebben de zee gezien. 17.Humoristische namiddag (27 mei) De moppen werden precies afgelezen. (niet spontaan).
22
18.Viering in de kapel opgeluisterd door het SintMargaretakoor (1 juni) Een zeer mooie viering, de zang was echt de moeite waard. 4. Geplande activiteiten 1. Bedevaart Oostakker (4 juni) 2. Vaderdagreceptie voor alle mannelijke residenten/ Elkaar helpen bij een ontbijt. Emma en naaiatelier (10 juni) Guido geven het goede voorbeeld 3. Busuitstap Meise (12 juni) 4. Patroonsfeest We eten lekkere wafels op: o 17 juni: Vlaspit en Rietveld o 19 juni: Vlasbloem en Klaverweide 5. Menucommissie (19 juni) 6. Pastorale activiteit n.a.v. herdenking Eerste Wereldoorlog (23 juni, 17 juli, 5 augustus) 7. Verjaardagsfeest voor de jarigen van mei en juni (25 juni) 8. Busuitstap voor de bewoners met MS (2 juli) 9. IJsfestijn (10 juli) 10.Zomerfeest: Oldiesmuziek (5 augustus) 11.Mosselfestijn (22 augustus) 12.Verjaardagsfeest voor de jarigen van juli en augustus (27 augustus) 13.Zorgbib Mbv. onze nieuwe boekenkar, komen de vrijwilligers rond met boeken op:3 en 17/6, 1 en 15/7, 5 en 19/8
5. Aandachtspunten 1. Aandachtspunten voor het verzorg./verpleg. personeel Het patroonsfeest van Sint – - De raadsleden vragen om medicatie Antonius zorgt voor wafels, Helene lust ze wel. steeds in een plastic potje aan de resident te bezorgen, en niet “uit de hand”. - Gelieve er steeds voor te zorgen dat het wc-papier aan de wc- stang wordt terug-gehangen. - Graag de deuren van de bergruimte steeds goed sluiten. Dit voorkomt geurhinder op de gangen. 23
- Kan ’s avonds de kooi van de papegaai (vogels) worden afgedekt? Liever niet meer tegen de papegaai praten? Zijn enthousiaste antwoorden zijn storend voor de slapende residenten. 2. Algemene aandachtspunten/bemerkingen - Er zijn nog steeds sterk aangeslagen glazen in circuit. Graag weghalen. - Het verslag wordt nu in een iets groter lettertype afgeprint, om het lezen te vergemakkelijken. - De eerstvolgende editie van Toonhoogte, ons driemaandelijks wzc- magazine, zal in het teken staan van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. 6. Mededelingen van de directie - Al enkele belangrijke data: zondag 21 september:Laat-zomerfeest En zondag 7 december: kerstmarkt - De code van de slagbomen werd veranderd. Controleer steeds de juiste code op de afdeling na uw bezoek. - In mei was er onverwachts controle van de voedselinspectie. Enkele kleine bemerkingen gegeven, deze zijn inmiddels opgelost. - De bouw van de nieuwe afwasruimte zal eind juni afgerond zijn. Begin juli volgt de verhuis van de afwasmachines. In de potten roeren en hopen - Momenteel zijn er ook dat het lekker wordt, nietwaar verbouwingswerken aan de gang in Gusta? Zorgpunt ‘De Brug’, installatie van een sanitaire cel met instapdouche - Dhr. Roger Mys, diensthoofd technische dienst, en mevr. Marleen Van den Abbeele, onderhoud gelijkvloers, gaan dit jaar op brugpensioen. dh. Louis Bruylandt gaat met pensioen op 31 december . - Er wordt vanaf 01/06/2014 een prijsindexering dagprijs doorgevoerd ten bedrage van 4,48%. 7. Extra agendapunten - Een lid van de gebruikersraad deed het voorstel om postkaarten met een foto van het domein (en dan zeker de tuin) te laten maken. Altijd leuk om naar familieleden/kennissen te sturen. - We (her)verkiezen opnieuw de leden van de gebruikersraad. Zowel bewoners als familieleden kunnen zich kandidaat stellen om deel te nemen aan dit overlegmoment. De brieven zullen eind juli verspreid worden, kandidaturen ten laatste binnen tegen 18 augustus. Volgende gebruikersraad: dinsdag 2 september om 14u. 24
Zee - uitstap 2014
(Oostduinkerke)
“Hallo, ik ben Joop” zei de vriendelijke buschauffeur die met een hartelijke glimlach onze residenten verwelkomde op zijn bus. Joop was meer dan de doorsnee buschauffeur, hij startte met een knaller van een mop….en de sfeer voor een hele dag was gezet! Vlotjes bracht hij ons naar Domein Westhoek waar we een heerlijk diner voorgeschoteld kregen. Tongrolletjes in een kreeftensausje op een bedje van bloemkool en broccoli. Was het de eerste zeelucht die het hem deed of de finesse van het gerecht… niemand had medelijden met de kippen die normaal de overschotjes mochten opeten. Na het middagmaal vertrokken we naar de dijk van Oostduinkerke. De weergoden hadden ons goed begrepen toen we 's morgens tegen de thuisblijvers zeiden: ”We gaan eens uitwaaien aan de zee!”. Ze trakteerden ons dan ook op een klein windje en enkele wolken. Eens we de zee in ons vizier kregen, konden we het niet laten en Annie en Maria, genieten van zeelucht zijn we in het water gegaan. Spijtig genoeg kwam het van boven, maar gelukkig waren het maar enkele druppels. Na een mooie wandeling op de Dijk en in de winkelstraat trakteerden we ons op 2 lekkere pannenkoeken en een tas koffie. Gelukkig waren onze pannenkoeken meer gebruind als wij die dag….en ze smaakten bovendien nog heerlijk. Nog eventjes konden we genieten van de zon die tevoorschijn kwam op de dijk en ons dan met een warm gevoel huiswaarts stuurde. Op de bus enkel tevreden gezichten…dus op naar een nieuwe editie in 2015.
Fotohoek Modeshow in Mei. Veel toeschouwers voor een defilé van de allernieuwste seniorenmode.
25
Fotohoek
Boven: Emiel en Roger tijdens een zonovergoten feest van vaderdag Rechtsboven: Een wandelnamiddag kan lastig zijn, zelfs al moet Jos zelf niet stappen. Rechts: Maandelijkse busuitstap: een gezellige pic-nic in de Plantentuin (Meise) (Rosine, Antoinette, Leonie, Marcella en Maurits)
Boven: Wandelnamiddagen, (oa Paul en Roza) hopelijk volgen er vele… Rechts: geen Oostakker in juni wegens de slechte weersomstandigheden. De ontgoocheling is op de gezichten te lezen. Het alternatief in onze kapel was stemmig, maar niets gaat natuurlijk boven Oostakker zelf. 26
De prentenrebus:
-n
- ma
re = li
B=F
+ Az = tl
+
+e
t=n
d=l
l=n
Me = Ni
m=t
Één van de twee B=G 27
Tip: Plaats waar de tegenstanders elkaar bevochten Verschillende mensen hebben de juiste oplossing doorgegeven van de prentenrebus van vorige editie. De oplossing: ‘Iemand van Pontius naar Pilatus sturen’ . Een onschuldige hand heeft bepaald dat Godelieve Van Hoornnyck. (resident afdeling Rietveld) Zij heeft de keuze: ofwel een fles cava ofwel een waardebon bij onze pedicure. (prijs af te halen aan het klavertje 4) Voor onze nieuwe rebus gelden dezelfde regels als bij de vorige. Bezorg ons de zin die we zoeken, vergeet uw naam en adres niet te noteren. Uw invulstrook mag in het vogelhuisje aan de deur van het klavertje 4. Voor 25 augustus. Veel succes.
Zegswijzen rond oorlog Was oorlog maar voetbal, dan kon een scheidsrechter de strijd staken. De slechtste tijd om vader of moeder te worden is 18 jaar vòòr de oorlog.
Om gelukkig te leven moet je in oorlog zijn met je passies en in vrede met de passies van de ander. (Socrates) ( Er wordt nooit zoveel gelogen als na een jachtpartij, tijdens een oorlog, en voor de verkiezingen. (Bismarck)
Al wie een mooie vrouw heeft, een kasteel op de grens of een wijngaard langs de weg, is altijd in oorlog (Spanje) ) ( Het doel van een oorlog is niet te sterven voor het vaderland, maar er voor te zorgen dat de vijand voor het zijne sterft. (Gen. Patton)
Zekerheden maken oorlog mogelijk, onzekerheden vrede. (A. ( Selacher)) Een oorlog deelt meer littekens uit dan eretekens
Oorlog is bloedvergieten op zoek naar vrede; vrede is het voortzetten van de strijd zonder bloedvergieten. De pijl van een dwaas is spoedig afgeschoten.
Olie op het vuur gieten; gieten; Beter blode Jan dan dode Jan.
Zolang er leven is is er hoop. Wie de vrede wil, bereide zich ten oorlog.
Het geld en de macht zijn de zenuwbanen van de oorlog. 28
Ziektes en hulpverlening tijdens Wereldoorlog 1 Na de overwinning van de Geallieerden bij de Slag aan de Marne dachten de Fransen en de Engelsen dat de oorlog met Kerstmis wel voorbij zou zijn. Een grote misrekening. De Duitsers boden meer weerstand dan gedacht. Blijvend oorlog voeren in open veld was onmogelijk, dus begonnen de legers zich ‘in te graven.’ De loopgravenoorlog was begonnen. Oprukken kon niet, dus begonnen beide partijen zich zijwaarts te bewegen. Al snel breidden de De loopgraven in december 2014 loopgraven zich uit van de Belgische kust tot Zwitserland en verder. Ongeveer drie jaar zou het front niet meer van plaats veranderen. De ‘levensomstandigheden’ in de loopgraven waren vreselijk. De herrie en de stank waren ondraaglijk. Het rondkruipende of rondvliegende ongedierte was bijzonder talrijk en onuitroeibaar. Kledij die bestand was tegen de extreme omstandigheden was er niet. De soldaten moesten constant tientallen kilo’s bepakking op hun rug meezeulen. Honger en dorst waren aan de orde van de dag, waarbij de dorst, met water om je heen waar je ook maar kon kijken, ook nog eens tot Tantalus-kwellingen leidde die lang niet iedereen kon weerstaan. Menig soldaat liep vergiftigingsverschijnselen op na het drinken uit poelen waar letterlijk een gifgroen laagje op dreef, of waarin opgezwollen en half tot geheel ontbonden lijken ronddobberden. Veel soldaten in de loopgraven of in het niemandsland (terrein tussen de 2 legers) zijn niet zozeer gesneuveld door geweervuur maar wel verdronken omdat ze vast kwamen te zitten in de zuigende modder, of omdat ze met hun hoofd voorover in de drek vielen en niet meer in staat waren het er weer uit op te tillen. Het ‘leven’ in en nabij de loopgraven, ook als er officieel ‘rust’ was voorgeschreven, was bijzonder vermoeiend. Granaten slepen, gewonden terugbrengen, loopgraven herstellen en maken. Alles bij elkaar zo’n 40.000 kilometer alleen al in België en Frankrijk.
29
Officieel duurde de aanwezigheid in de loopgraaf zo’n vier dagen, maar er zijn ook soldaten geweest die meerdere weken achtereen in de voorste linie aanwezig zijn geweest. Weken achtereen zonder schone kleren, zonder warm eten, zonder vers voedsel, zonder waswater, zonder schoon drinkwater en bovenal: zonder slaap. Dit alles leidde vanzelfsprekend tot een explosie van ziektes. Met enorm veel sterfgevallen als gevolg. Vuil, urine, uitwerpselen, gebrek aan hygiëne waren de oorzaak van vele ziektes. Eén Frans basishospitaal noteerde in 1917 Medische zorg bij Engelse gewonden. precies hoeveel soldaten er binnenkwamen en wat hen mankeerde. Van de meer dan 100.000 patiënten had een kwart last van schurft en andere huidziektes. Nog eens een kwart leed aan ziektes als myalgia, reumatisme of loopgraafkoorts. Loopgraafkoorts wordt gelinkt aan de aanwezigheid van ongedierte, meer specifiek aan de luizen, die ook voor vlektyfus zorgden. Andere aandoeningen waren loopgraafvoet, als gevolg van de kou en het vocht. De loopgraafmond, was het gevolg van gebrek aan hygiëne en het slechte en ééntonige eten. De ziektes die echter het meest voorkwamen waren maagklachten en huidaandoeningen. Ook darm- en nierontsteking kwamen veelvuldig voor. Men stelde vast dat ongeveer de helft van alle patiënten ten prooi was gevallen aan de erbarmelijke omstandigheden in en rond de loopgraven. Tellen we daarbij de aandoeningen zoals hartkwalen en geslachtsziektes dan kwamen we tot een algemeen ziektepercentage van tegen de zestig procent. Van de zes miljoen keer dat Britse artsen in de jaren 1914-1918 aan het front voor een der soldaten in actie moesten komen, was dat voor de helft voor een zieke soldaat. (En dus niet voor een gewonde!)
30
In het Duitse leger was het leven niet beter. De Duitse artsen moesten ruim zeven miljoen maal een zieke patiënt behandelen. Ongeveer 166.000 Duitse soldaten stierven als gevolg van ziektes. Longziektes maakten de meeste slachtoffers. (47.000 doden) Maar ook de gewone griep (14.000 slachtoffers) en tyfus (11.000 slachtoffers) werden gevreesd. Alle legers werden door de Spaanse griep getroffen, maar het was bij de Amerikanen (alleen maar op het einde van de oorlog actief) dat zij tot indrukwekkende percentages leidde. Ongeveer 23 procent van de manschappen raakte geïnfecteerd. Op 10 oktober 1918 werd bekendgemaakt dat er al 20.000 Amerikanen aan deze griep waren gestorven. In Frankrijk stierven meer Amerikanen als gevolg van deze influenza-epidemie dan als gevolg van vijandelijk vuur. De Spaanse griep, zo genoemd omdat de eerste berichten over de nieuwe virulente ziekte uit Spanje afkomstig waren, kostte over de hele wereld volgens de laagste schattingen minstens twintig miljoen mensenlevens. (Maar zeer waarschijnlijk nog tientallen miljoenen meer) In 1919 verdween de griep weer even plotseling als ze een jaar eerder was opgedoken. Zij staat daarmee in de top-drie van de dodelijkste epidemieën, samen met de pest-epidemie uit de zesde eeuw en de Zwarte Dood van de veertiende eeuw. Volgens de meest recente onderzoekingen betrof het een griepvirusvariant van het ‘gewone’ type en blijft het dus een raadsel waarom het zo agressief en dodelijk van karakter was. De Spaanse griep werd daarom wel de ‘windvlaag des doods’ genoemd. Zij kon tegelijkertijd of vrijwel tegelijkertijd op verschillende plaatsen opduiken, zonder dat er – bijvoorbeeld door troepenverplaatsingen een verband tussen die plaatsen aangebracht kon worden. De dodelijke tweede golf stak in augustus 1918 de kop op in uiteenlopende plekken als Sierra Leone, Frankrijk en Massachusetts (Amerika) 31
De griep ontstond met andere woorden niet in 1918, zij was er al, maar kwam pas in 1918 in alle hevigheid opzetten om een jaar later weer te verdwijnen. Niet alleen de leefomstandigheden waren oorzaak van het ontstaan van veel leed. De medische hulp in die tijd had weinig om het lijf. Vaak bestond een hulppost uit weinig meer dan een tafel met wat verbandspullen. Een hulppost was vochtig en koud, vaak verstoken van frisse lucht, nauwelijks en soms zelfs in het geheel niet verlicht. Bovendien waren de vliegen er, door de geur van bloed, een nog grotere plaag dan in de loopgraven. De artsen die er werkten waren vaak bijna letterlijk dodelijk vermoeid en voor de nog niet behandelde gewonden en zieken was in de post zelf geen plek. Ze moesten buiten in de modder op hun beurt wachten. Hier kwam nog bij dat organisatorisch alles in het honderd liep. Sommige hulpposten werden overspoeld door zieken en gewonden, iets verderop hadden ze niets te doen. De voornaamste grondslag van dit organisatorisch probleem was dat het oorlogvoeren belangrijker was dan het genezen van zieken en gewonden. De brancardiers hadden ook de orders om voorrang te geven aan de lichtgewonden. De zwaargewonden moesten wachten. (tijdens een oorlog telt de overwinning: wie nog het meest aan die overwinning kan bijdragen heeft voorrang!) Uiteindelijk heeft de Eerste Wereldoorlog ongeveer 8,5 miljoen mensenlevens geëist (vrijwel uitsluitend militairen). Aan geallieerde zijde vielen 5,2 miljoen doden. Rusland en Duitsland verloren elk zo’n 1,7 miljoen mensen. Amerika, dat pas op 6 april 1917 de oorlog aan Duitsland verklaarde, verloor ‘slechts’ 126 000 soldaten. Hieronder vind je de 10 landen die het zwaarst getroffen werden… 32
OORLOGSDODEN (1914-1918) Duitsland: 1 774 000, Rusland*: 1 700 000, Frankrijk*: 1 358 000 Oostenrijk-Hongarije: 1 200 000, Britse Rijk (Groot-Brittannië incl. koloniën)*: 908 000, Italië*: 650 000, Roemenië*: 336 000, Turkije: 325 000, Verenigde Staten*: 126 000, Bulgarije: 88 000 (De geallieerde landen zijn van een * voorzien.)
Netbaltornooi Ook In 2014 nemen wij deel aan het netbaltornooi georganiseerd door wzc Sint Jozef uit Moerzeke. Sinds een paar jaar hebben we een goed team waar we mee in staat moeten zijn om ‘prijzen te pakken’. Vorig jaar eindigden we op een eervolle derde plaats.. Dit jaar hopen we dit resultaat nog te verbeteren! Vanaf dinsdag 19 augustus starten de trainingen voor het tornooi van dit najaar. (van 9.30 u tot 10.30 u in de polyvalente zaal.) Netbal is vergelijkbaar met volleybal. De bal wordt echter gegooid en opgevangen. (bij volleybal wordt die opgeslagen en doorgetoetst.) Bewoners die eventueel wensen mee te doen, of graag willen komen kijken zijn welkom op onze trainingen. (Verdere data worden later afgesproken.)
33
Activiteitenkalender Juli – augustus –september HOERAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA!!!!!!!!!!!!! De zomer is in het land. De terrasstoelen en parasols zijn van onder het stof gehaald. De dozen crème-glace hebben weer hun vaste stek veroverd in de cafetaria. Florent zien we terug over het gazon snorren. Om onze vrouwelijke collega’s en residenten te verwennen verschijnt hij dan ook telkens weer in short! Wie durft er nu nog te spreken van de benen van de coureurs op de televisie?! Natuurlijk hebben wij onze koffer vol zomeractiviteiten opengetrokken en trakteren we jullie graag op een grandioos aanbod van leuke activiteiten: wandelnamiddagen, barbecues, mosselfestijn enz. Het worden weer zààààààlige zomermaanden! DINSDAG 1 JULI: bezoek van de Zorg- Bibliotheek. In de loop van de namiddag komt de rijdende bibliotheek langs. (Te herkennen aan het belgerinkel.) Veel leeslezier. DINSDAG 8 JULI: Naaiatelier. Residenten met verstelwerk aan kledij? Van 14.30 tot 16 uur in de polyvalente zaal. DONDERDAG 10 JULI: IJsfestijn Er is niemand die ze kan weerstaan. De Dame Blanche, De Banana Split, De Coupe Aardbei of de lieftallige dames die ze serveren. Zij zullen u met plezier bedienen in de polyvalente zaal tussen 14 en 16 uur. DINSDAG 15 JULI: bezoek van de Zorg- Bibliotheek. DINSDAG 5 AUGUSTUS: Zomerfeest Met een pracht van een zomers optreden verwennen wij alle residenten in de polyvalente zaal. Vanaf 14 uur. DINSDAG 12 AUGUSTUS: Naaiatelier. Residenten met verstelwerk aan kledij? Van 14.30 tot 16 uur in de polyvalente zaal. DINSDAG 19 AUGUSTUS: bezoek van de Zorg- Bibliotheek
34
VRIJDAG 22 AUGUSTUS: Mosselfestijn De beste mosselmaanden, zijn de maanden met een ‘r’. Dit jaar moeten we dit regeltje toch enigszins aanpassen. De beste mosselen krijg je op je bord in de maanden met een ‘r’+ de maand augustus. Kom lekker eten en overtuig uzelf! Wij serveren de lekkerste mosselen met friet vanaf 11.15 uur in de polyvalente zaal. WOENSDAG 27 AUGUSTUS Verjaardagsfeest juli - augustus Een wit bloesje, een das met bollen, een deux-piece, duik maar eens in jullie kleerkast. We verwachten alle jarige residenten van de maanden juli en augustus op hun paasbest in ons klasse- restaurant “ De Brug”. De tafel staat gedekt tegen 11u 15. We verwachten u! DINSDAG 2 SEPTEMER: bezoek van de Zorg- Bibliotheek. DINSDAG 2 SEPTEMBER: Gebruikersraad (om 14 u in de vergaderzaal) De gebruikersraad is een overlegmoment tussen residenten, hun familie en de directie. Tijdens dit overleg komen bemerkingen en suggesties over de volledige dienstverlening binnen ons wzc aan bod. (Residenten kunnen agendapunten doorgeven aan de raadsleden. Ook op het programma: herverkiezing van de leden. Zie affiches.) DINSDAG 9 SEPTEMBER: Naaiatelier. Residenten met verstelwerk aan kledij? Van 14.30 tot 16 uur in de polyvalente zaal. DINSDAG 16 SEPTEMBER:
smoutebollenkermis Dendermonde heeft altijd zijn mond vol van ‘Katuit’. In Grembergen hebben we met kermis onze mond vol met de lekkerste smoutebollen uit de streek. Kermisdinsdag gaan we vieren in de polyvalente zaal doorlopend tussen 14u en 16u. ZONDAG 21 SEPTEMBER: Laat- zomerfeest. Naar jaarlijkse gewoonte gooien we de deuren open tijdens deze hopelijk zonnige dag. Voor de barbecue en wandelnamiddagen staan jullie natuurlijk allemaal al op onze gastenlijst. Uiteindelijk hebben de weergoden hier natuurlijk het laatste woord. We houden jullie op de hoogte. 35
De datum van de eerstvolgende rolstoelwandeling kan U terugvinden op onze website: (Voor begeleiders – familie – geïnteresseerden) www.wzcsint-antonius.be nieuws: klikken op rolstoelwandeling (NB: we melden daar ook het eventuele afgelasten wegens de minder goede weersomstandigheden) Deze activiteitenlijst wordt u vriendelijk aangeboden door: Marleen, Karen, Anja, Nathalie, Liesbeth, Dominik en Jonas
Grappig onder vrienden Een groep vrienden besluit samen wat te ondernemen wanneer ze 40 worden. Eerst worden ze het niet eens wat het zal worden tot één van hen voorstelt te gaan eten in "De Kroon". Ze hebben daar een knappe serveuse en ze draagt altijd diep uitgesneden decolletés, weet hij, en dus trekken ze erop uit. Tien jaar later als ze 50 zijn, zien ze mekaar weer en ook dan duurt het even vooraleer ze het eens worden. "Laten we toch naar De Kroon gaan ", suggereert één van hen, " het eten is daar voortreffelijk en op de wijnkaart staan echt enkele pareltjes .." Zo gezegd, zo gedaan. Als ze 60 worden is het weer zover en ook nu wordt er heftig gepalaverd tot er weer eentje aan De Kroon denkt. " 't Is daar rustig en er wordt niet gerookt", oppert hij, snel worden ze het eens. Rond hun 70ste verjaardag komen ze opnieuw samen en overleggen ze wat te doen. Laten ons naar De Kroon gaan, zegt één onder hen, ge kunt er met een rolstoel binnen en er is ook een lift. De beslissing is snel genomen. Onlangs zijn ze 80 geworden en vroegen ze zich af hoe ze dat zouden vieren tot er iemand op het idee kwam om naar De Kroon te trekken. " Goed idee, "zeggen de vrienden enthousiast, " daar zijn we nog niet geweest…. " 36
Tijdstip van de dagelijkse eucharistievieringen: maandag geen viering dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag om 09u30 Op zondag en kerkelijke feestdagen om 10u00 JULI Zondag 6 juli: 14de zondag. Jezus nodigt de mensen uit “Zijn juk” op de schouders te dragen. Hij noemt “Zijn juk” licht. Zondag 13 juli: 15de zondag. Elk zaad heeft een innerlijk kracht in zich. Zondag 20 juli: 16de zondag. God laat tarwe en onkruid samen opgroeien. Wij moeten niet strenger zijn dan God zelf. Hij is ons aller vader. Zondag 27 juli: 17de zondag. Het evangelie moet de schat van ons leven zijn. Wij leven vanuit christelijke tradities. AUGUSTUS Zondag 3 augustus: 18de zondag. Wij kunnen niet alle honger uit de wereld wegnemen. Door het broodwonder heeft Hij duidelijk gemaakt waar het om gaat bij God. Geef hen te eten. Delen in liefde. Zondag 10 augustus: 19de zondag. Heer houd ons vast in uren van nood en beproeving. Verlaat uw volk nooit in deze onzekere tijden. Vrijdag 15 augustus: Maria Hemelvaart. Maria werd door een speciale genade opgenomen met ziel en lichaam ten hemel. Zij is het enige menselijk wezen dat dit voorrecht ontving van haar zoon bij haar dood. Zondag 17 augustus: 20ste zondag. God wil dat alle mensen gered worden. Kan het Christendom de enige weg zijn naar het heil? Laten wij het antwoord over aan God. Zondag 24 augustus: 21ste zondag. De kerk is een geschenk van Christus aan de wereld. Hij blijft bij zijn kerk tot het einde der tijden. Zondag 31 augustus: 22ste zondag. Wie zijn leven verliest zal het vinden. Deelnemen aan de zending van Jezus is het kruis dragen, elk op zijn manier. Maria Hemelvaart 37
SEPTEMBER Zondag 7 september: 23ste zondag. Liefde handelt niet volgens het nuchter verstand, maar vanuit een liefdevol hart. Het hart heeft redenen die het verstand niet begrijpt. We zijn allen broeders. Maandag 8 september: Maria geboorte. Zondag 14 september: kruisverheffing. Maandag 15 september: O.L. Vrouw van smarten. Zondag 21 september: 25ste zondag. Niet op grond van onze goede werken worden wij gered maar door de genade van God. Laten wij meer hopen op de liefde van God dan op de beloning van onze goede werken. Verdienen wordt door Jezus vervangen door genade. Zondag 28 september: 26ste zondag. God blijft ons uitnodigen. Hij kent ons vallen en opstaan, onze zwakheden en goede wil. Hij kijkt niet naar onze tekorten maar ziet naar ons geloof. Bekeer u de deur staat altijd open. Onze Lieve Vrouw van smarten
Om in dienst te staan van het ware geluk. Franciscus van Assisi Heer, maak van mij een werktuig van Uw vrede. Laat me liefde brengen waar haat heerst. Laat me vergeving brengen waar beledigd werd. Laat me eendracht brengen waar tweedracht is. Laat me waarheid brengen waar mensen dwalen. Laat me geloof brengen waar getwijfeld wordt. Laat me hoop brengen waar gewanhoopt wordt. Laat me licht brengen waar het duister daalt. Laat me vreugde brengen waar droefheid is. En geef dat ik bij dit alles veeleer zoek te troosten dan getroost te worden, te begrijpen dan begrepen te worden, te beminnen dan bemind te worden. Want het is door te geven dat men krijgt, door zichzelf te verliezen dat men vindt, door te vergeven dat men vergeven wordt, en door te sterven dat men verrijst tot eeuwig leven. 38
39
Major John McCrae – 1915 (1878-1918) Boezinge
In flanders Fields
In Vlaanderens velden
In Flanders Fields the poppies blow
In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen
Between the crosses, row on row,
Tussen de kruisen, rij aan rij
That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly
die onze plek aangeven; en in de lucht vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend
Scarce heard amid the guns below.
ook al hoor je ze nauwelijks te midden van het kanongebulder aan de grond.
We are the Dead. Short days ago
Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
leefden we nog, voelden de dauw, zagen de zon ondergaan
Loved, and were loved, and now we lie
beminden en werden bemind en nu liggen we in Vlaanderens velden
In Flanders Fields. Take up our quarrel with the foe: To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If you break faith with us who die We shall not sleep, though poppies grow In flanders Fields
Neem ons gevecht met de vijand weer op: Tot u gooien wij, met falende hand de toorts; aan u om haar hoog te houden Als gij breekt met ons die sterven zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen in Vlaanderens velden.