Toezicht op de werkvloer Wat mag (of moet) de werkgever?
Henriëtte Dekker en Peter de Waal 23 september 2010
Toezicht: T i ht ja j Toe maar: nee
Op het programma 1.
Wettelijk kader, doel en vormen werkgeverstoezicht
2.
Casus “Linked In”: controle e-mail
3.
Casus “Candid Camera”: cameracontrole
4.
Uitleiding en vragen
Wettelijk kader werkgeverstoezicht •
Art. 7:610 BW: kenmerken arbeidsovereenkomst: - loon - arbeid - gezagsverhouding (“..in dienst van..”)
•
Art. 7:611 BW: goed werkgever- en goed werknemerschap
Wettelijk kader werkgeverstoezicht Art. 7:660 BW: Instructierecht werkgever:
“Werknemer verplicht zich te houden aan (..) voorschriften ‘omtrent verrichten van de arbeid’ en (..) ter bevordering van de goede d orde d iin d de onderneming” d i ”
Doel werkgeverstoezicht Beperken eventuele aansprakelijkheden •
Voorkomen bedrijfsongevallen (art. 7:658 en 7:611 BW)
•
Naleving veiligheidseisen (Arbowet c.a.)
•
Voorkomen discriminatie/intimidatie (art. 7:646 BW), etc.
Tijdige opsporing onregelmatigheden •
Fraude
•
Onrechtmatige concurrentie
•
Wangedrag, a ged ag, etc. etc
Vormen werkgeverstoezicht Onder andere: • Controle internet- en e-mail • Cameratoezicht • Telefoontap • Alcohol- en drugscontrole • Particuliere recherche en detectives (“private ( private justice justice”)) • GPS
Casus 1 - LinkedIn •
Onderneming X
•
Moordende concurrentie
•
PC getalenteerde salesmanager staat nog aan
•
Lid MT ziet LinkedIn pagina openstaan
•
Salesmanager is ‘gelinked’ met salesmanagers concurrenten.
•
Geheimhouding en non-concurrentiebeding
Vraag •
Is het nu toegestaan om het e-mail e mail verkeer van deze salesmanager na te gaan?
•
Is er onderscheid tussen zakelijke en privé e-mail? e mail?
Privacy en Europa •
Recht op eerbiediging persoonlijke levenssfeer, art. 8 EVRM: “recht op privéleven, familie- en gezinsleven, zijn woning en correspondentie”
•
Recht op privacy,ook voor de werkplek EHRM 16 december 1992, NJ 1993,400
Privacy en Europa Europees Hof voor de rechten van de mens: (EHRM 25 juni 1997, NJ 1998, 506; EHRM 3 april 2007, JAR/233) •
Controle verkeersgegevens telefoon telefoon, e e-mail mail en internet = inbreuk op privacy
•
Werknemers mogen redelijke verwachting van privacy hebben
Privacy en Nederland Nederlandse rechtssfeer: •
Art. 10 GW (recht op eerbiediging persoonlijke levenssfeer) en art. art 7:611 BW
•
Art. 13 GW (Brief-, telefoon- en telegraafgeheim):
•
Art 10 lid 2 en 3 GW: wetgever stelt regels ter bescherming Art. persoonlijke levenssfeer → Wbp (Wet bescherming persoonsgegevens)
Wbp •
Wbp: regels voor verwerken persoonsgegevens en dus ook voor controle e-mail, internet en telefoongebruik
•
Cbp: normen Wbp vertaalt naar een aantal concrete regels (o (o.a. a cameratoezicht en e-mail/internetbeleid)
•
www.cbp.nl
Uitwerking casus 1 Toetsingscriteria: •
“Geldige grondslag”
•
Proportionaliteit (evenredigheid): is onderzoekshandeling evenredig aan het doel?
•
Subsidiariteit (noodzakelijkheid) : is doel tot inzage op minder bezwarende wijze mogelijk?
Nadeel: subjectief en sterk afhankelijk van feiten
Discussie casus 1 • •
Standpunten voor inzage e-mail Standpunten tegen inzage e-mail
•
Onderscheid zakelijk - privé
Varia casus 1 •
Ktr (KG) Alphen a/d Rijn 5 januari 2010 2010, JAR 2010/ 93: inzien Hotmail account zonder aanleiding onrechtmatig, niet uitdrukkelijk als bewijs uitgesloten uitgesloten, maar verdenking niet hard gemaakt. Nieuwsgierigheid werkgever afgestraft
•
Social media (Hyves/Twitter/Facebook): nog geen rechtspraak, gebruik kan niet verboden worden maar valt wel onder instructierecht werkgever en goed werknemerschap
Casus 2 – Candid Camera •
Productiebedrijf
•
Personeel moet beschermende kleding dragen
•
Medewerkers verkleden in een aparte kleedruimte
•
Regelmatig diefstal
•
De directie overweegt de plaatsing van een camera.
Vraag •
Is plaatsing camera toegestaan?
•
Indien ja, wat zijn de risico’s?
•
Is een verborgen camera mogelijk?
Niet Wbp •
Niet Wbp: waarnemen, niet registreren → geen inbreuk privacy
•
Voorbeelden: (bewakings)camera’s van personen, gebouwen, productieprocessen
Wel Wbp •
Wel Wbp (art. (art 8) : camera’s camera s die beeldopnamen vastleggen en ”systematisch raadpleegbaar” zijn
•
Dus: geldige grondslag, grondslag evenredigheid en noodzakelijkheid
Instemming en informatie •
Instellen cameratoezicht: voorafgaande instemming OR noodzakelijk
•
Kenbaarheidvereiste: voorafgaande informatieplicht werknemers (ongeacht of OR is ingesteld)
•
Cbp: camera camera’s s in niet-openbare niet openbare ruimten (toilet, kleedruimten) nooit toegestaan Bron: Informatieblad Cbp “Camera’s op de werkplek”
Verborgen cameratoezicht? Verborgen cameratoezicht toegestaan? •
in beginsel niet, tenzij “serieus vermoeden van onrechtmatigheid”
•
..die die niet via andere weg kan worden voorkomen (“bewijsnood werkgever”)
•
ook k nu: iinstemmingsrecht t i ht OR en voorafgaande f d informatieplicht werknemers
Verborgen cameratoezicht Wet uitbreiding strafbaarstelling heimelijk cameratoezicht: •
Art.139f, 441b WvSR: heimelijk cameratoezicht strafbaar
•
Onder bijzondere omstandigheden toegestaan: vermoedens onrechtmatig handelen onder voorwaarde dat voor werknemers eventuele plaatsing verborgen camera kenbaar is
Onrechtmatig verkregen? •
De wijze van verkrijgen bewijs kan onrechtmatig zijn (bijv (bijv. inbreuk persoonlijke levenssfeer),
•
Bewijs aandragen (in rechte overleggen) niet: HR 16 oktober 1987, NJ 1988, 850
•
Kan onrechtmatig verkregen bewijs wel bewijs opleveren? Ja, onrechtmatige bewijsgaring is geen reden voor bewijsuitsluiting ((idem HR))
Voorbeelden rechtspraak •
Ktr Haarlem 25 oktober 2005 2005, LJN AU5582: verborgen camera in kleedruimte toegestaan (‘diefstal=diefstal’)
•
Ktr Delft 6 december 2007 2007, JAR 2008/45: heimelijk video-opnamen van werknemer toegelaten als bewijs
•
Ktr Groningen 18 maart 2008, 2008 LJNBC8703: verborgen, niet kenbare camera op werkplek toegestaan (onderzoek onregelmatigheden weegt zwaarder dan privacy)
Voorbeelden rechtspraak •
Kr Haarlem 31 december 2008 2008, RAR 2009 2009,43: 43: overgelegde e-mails als bewijs uitgesloten: geen concrete verdenking en zonder enige beperking privé privé-emails emails geopend
•
Ktr Middelburg 8 april 2010, JAR/173: heimelijke camerabeelden bij cliënt thuis is onrechtmatig verkregen en mag niet als bewijs worden gebruikt, namelijk gebruik niet kenbaar g gemaakt en g geen evenredig g middel
Risico s Risico’s •
Schending art art.139f, 139f 441b WvSR: geldboete
•
Onrechtmatige daad: schadevergoeding
•
Verwijtbaarheid werkgever: hogere vergoeding
Discussie casus 2 •
Argumenten voor plaatsing camera
•
Argumenten tegen plaatsing camera
•
Onderscheid verborgen camera
Uitleiding
“Transparantie en proportionaliteit zijn kernbegrippen. De werkgever die dat veronachtzaamt ht t speelt lt mett vuur.””
(artikel lustrumbundel PLP, Mr Steven Palm)
Vragen?
Tekst casus - LinkedIn Onderneming X is actief in een verdringingsmarkt. De markt is tussen
een
aantal
grote
ondernemingen
verdeeld.
De
concurrentie is moordend. Aan het einde van een werkdag verzuimt de meest getalenteerde salesmanager van X om zijn computer af te sluiten. Dat wordt opgemerkt door een lid van h t managementteam. het tt Al hij het Als h t verzuim i wilil herstellen h t ll ziet i t hij dat de salesmanager de LinkedIn pagina heeft openstaan. In een oogopslag g p g stelt de manager g vast dat de salesmanager g is ‘gelinked’ met salesmanagers van de nodige concurrenten. De salesmanager is gebonden aan geheimhouding en nonconcurrentie. concurrentie
Tekst casus - Candid Camera In een productiebedrijf dient het personeel tijdens het werk beschermende kleding te dragen. De medewerkers verkleden zich in een aparte kleedruimte. Deze ruimte blijkt niet veilig voor diefstal: regelmatig wordt er uit de kleedruimte gestolen. De di ti overweegtt d directie de plaatsing l t i van een verborgen b camera.
