To be or not to be a Tibetan Tibetaanse vluchtelingen roepen om vrijheid Gouden jubileum voor TIPA

Magazine over Tibet in al zijn facetten | Nummer 3 · 2009 Uitgegeven door de Tibet Support Groep, het kenniscentrum over Tibet | Prijs € 3,95

‘To be or not to be a Tibetan’ Tibetaanse vluchtelingen roepen om vrijheid Gouden jubileum voor TIPA

Geduld blijft een schone zaak De lezing van de Dalai Lama op 4 juni in de RAI in Amsterdam was gebaseerd op een tekst van de Indiase wijsgeer Shantideva en ging over ‘geduld’. Geduld is een centrale beoefening in het boeddhisme. In het Westen wordt geduld gezien als een passieve levenshouding die niet past bij deze dynamische tijd. De boeddhist ziet geduld als een fundamentele bewustzijnsstaat die ruimte laat voor wijsheid, liefde en creativiteit. De Tibetanen hebben sinds de inval van de Chinezen in 1949 al zestig jaar geduld mogen oefenen. Hoe geduldig zijn wij in Nederland? De Dalai Lama benadrukt dat de kwestie-Tibet een zaak is die binnen de Volksrepubliek

.Redactie .Thema

China opgelost moet worden. Hij uit zich jaar na jaar met grote compassie richting de Chinezen. Vanuit het Chinese staatsapparaat komen geen signalen die wijzen op behoefte aan contact. Integendeel. In Tibet heerst de facto een staat van beleg. Opvallend echter is een aantal signalen vanuit de basis van de Chinese samenleving. In mei verscheen er een moedig rapport van een aantal advocaten in Peking (zie elders in dit nummer) die de politiek van de Chinese autoriteiten sinds de bezetting van Tibet tot nu toe veroordelen, en adviseren hoe uit de impasse te komen. Begin augustus stelde een onverschrokken columnist van het officiële staatspersbureau Xinhua dat de overheid faalt als de ‘waarheid’ niet overkomt bij het gewone volk. Als de overheid bijtijds informeert hoeft ze geen geweld in de kiem te smoren. Meestal is er een gegronde reden voor onrust.

Onrust is meestal het gevolg van incompetente overheidsdienaren, zegt hij. In een land waarin protesten van Tibetanen en Oeigoeren keihard worden onderdrukt, zijn deze geluiden heel bijzonder. Al eerder hoorden we geluiden van Chinese intellectuelen die zich steeds kritischer uitlaten over misbruik en wetteloosheid in het land. Dit lijkt een trend te worden. Vallende druppels hollen zelfs de hardste stenen uit. De Dalai Lama leert ons in zijn lezing hoe wij het betrachten van geduld kunnen leren. Dat geduld zullen we nodig hebben. Voorlopig heeft Tibet de steun van alle supporters nog hard nodig. Wij wensen u overigens veel leesplezier met dit nieuwe nummer van Tibet.nu.

Tibet.nu informeert het Nederlandse publiek zo breed mogelijk over Tibet, de Tibetaanse cultuur en de strijd van de Tibetanen, binnen en buiten Tibet,

.nu in dit nummer voor autonomie en behoud van de cultuur in Tibet. en verder

namens de redactie Hans Wamsteeker, [email protected]

4 De Tibet Support Groep heeft 12 dringend uw support nodig! 14 20 22 24

‘To be or not to be a Tibetan’ Reflecties van jonge Tibetaanse vrouwen in ballingschap

Moedige Chinese advocaten over Tibet Falen van Chinese politiek geanalyseerd

Tara, belangrijkste vrouwelijk bodhisattva Moeder van de Perfectie van de Wijsheid

Al 20 jaar zet de Tibet Support Groep Nederland zich actief in om Tibet onder de aandacht te brengen in Nederland. Met meer dan 150 vrijwilligers werken wij voor het behoud van de Tibetaanse cultuur en democratische vrijheden voor de Tibetanen. De Tibet Support Groep heeft al vele successen op zijn naam staan, waaronder een aantal belang­ rijke ontmoetingen tussen de Dalai Lama en Nederlandse regeringsleiders. Door het organiseren van Tibetaanse culturele evene­men­ ten, waaronder het Ticket for Tibet, expo­sities en filmavonden, willen wij op een positieve wijze Tibet en de uniciteit van de Tibetaanse cultuur uitdragen. Als kenniscentrum over Tibet zijn wij een gedegen informatie­bron voor media, Tibetreizigers, studenten en scholieren. De mensenrechten worden in Tibet op buiten­ gewoon ernstige wijze geschonden; politieke dissidenten verdwijnen voor lange tijd achter de tralies en de gewone bevolking wordt systematisch gediscrimineerd en gemarginaliseerd. Meer dan 2

Tibet.nu

700 Tibetanen zitten op dit moment in de gevangenis en meer dan 1200 zijn vermist als gevolg van het Chinese optreden tijdens de onlusten in maart 2008. De Tibet Support Groep voert actie voor de vrijlating van deze politieke gevangenen in samenwerking met andere Tibet Groepen wereldwijd. Om onze goede werken te kunnen voortzetten, hebben wij uw support hard nodig! U kunt ons steunen door: » Een donatie van 5 euro per maand. U ont­ vangt dan twee keer per jaar ons magazine Tibet.nu en als welkomst­geschenk een traditionele Tibetaanse khata. » Een vriend/kennis/familielid kennis te laten maken met Tibet door een donateurschap cadeau te doen voor 5 euro per maand met daarbij een ‘gratis’ abon­ne­ment op ons maga­ zine Tibet.nu. Als bedankje krijgt u dan zelf een extra welkomst­geschenk cadeau! » Een geschenk te kopen bij de Tibetwinkel in Amsterdam, Spuistraat 185a of via onze web­ winkel www.tibet.nu. » Vrijwilliger te worden bij de Tibet Support Groep. Kijk voor meer informatie hierover op onze website www.tibet.nu.

Voice of Tibet; stem der stemlozen Gesprek met Karma Yeshe, hoofdredacteur van VOT

Tibetaanse vluchtelingen in Nepal roepen om een vrij Tibet

8 Een voorbeeld om te volgen 9 Hartverwarmend welkom

in een volle RAI 11 Liefdesgedichten van 6e

Dalai Lama 11 Column van

Harry van Bommel 16 Fotogalerij 19 Tibet in actie 26 Gouden jubileum van TIPA 28 Zelf Tibetaanse momo’s

maken 30 Boek en Beeld 31 Tibetwinkel

Tibet Trike Toer 2009 ‘Dwaas idee’ uit 2001 wordt werkelijkheid www.tibet.nu

Colofon 2e jaargang, nummer 3 · 2009 | Tibet.nu is een uitgave van de Stichting Tibet Support Groep Nederland en verschijnt twee keer per jaar, in juni en november. Doel van Tibet.nu het zo breed mogelijk informeren van het Nederlandse publiek over Tibet, de Tibetaanse cultuur en de strijd van de Tibetanen, binnen en buiten Tibet, voor autonomie en behoud van de cultuur in Tibet. | Hoofdredactie Hans Wamsteeker | Eindredactie Pieter van den Broeke | Beeldresearch vacature | Redactieleden Amrita Chin, Iris Dijkstra, Renny Kootstra, Marisca van Ommen, Bea Pols, Ine van Schaik, Lydia Stilma. Auteurs in dit nummer Cristina Bonnet (USA), Onno Brautigam, Jeanet van der Woude, Harry van Bommel, Just Schilder | Fotografie Valerie (VALI) Faucheux-George (Frankrijk), Rob Koomen, Jeppe Schilder, Guus Koelman, Just Schilder, Wereldmuseum Rotterdam, Sjoerd de Vries (Astamangala), Hans Wamsteeker. | Contact & info redactie@ tibet.nu | Bladformule Lydia Stilma | Vormgeving & opmaak Marnix Dees, www.marnixdees.nl | Druk & afwerking Drukkerij Wilco, Amersfoort | Donateur/abonnement De donateur die € 5,– of meer per maand doneert, ontvangt Tibet.nu zonder kosten. Het abonnement gaat in na ontvangst van de machtiging tot overschrijving. Betaling op rekeningnummer 341919 t.n.v. TSG-NL o.v.v. donatie/Tibet.nu. Los nummer € 3,95 (+ porto) | Los nummer € 3,95 (+ porto) | Sponsors Tibet.nu wordt in 2009 voor 100% gefinancierd met het geld dat sponsors/adverteerders hebben bijgedragen. | Adres Tibet Support Groep Nederland, De Wittenstraat 25, 1052 AK Amsterdam, tel. (020) 623 76 99, info@ tibet.nu | Websites www.tibet.nu, www.tibetwinkel.nl | Copyright Niets uit deze uitgave mag in enigerlei vorm gepubliceerd of openbaar gemaakt worden zonder de schriftelijke toestemming van de uitgever. | ISSN 1876-2417

Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

3

.Reportage

Cristina Bonnet-Acosta heeft een jaar in Dharamsala met Tibetaanse vrouwen gewerkt bij de Tibetan Women’s Association. In dit artikel kijkt zij terug op haar ervaringen binnen de workshop ‘schrijven’ die zij met de Tibetaanse vrouwen heeft gedaan, en denkt zij na over de veranderende wereld van de Tibetaanse vrouwen in ballingschap.

door Cristina Bonnet-Acosta vertaling Hans Wamsteeker foto’s Valerie (VALI) Faucheux-George

‘To be or not to be a Tibetan’ Reflecties van jonge Tibetaanse vrouwen in ballingschap Wij komen een kwartiertje vroeger om het kleine kantoor om te vormen tot een klaslokaal. Een handjevol Tibetaanse vrouwen, die hun zondagochtend opofferen voor onze literaire bijeenkomst, komt binnen met pen en papier in de hand – klaar voor twee uur lezen, schrijven en discussiëren. Tijd om de levensverhalen van deze vrouwen in ballingschap te verzamelen en uit te wisselen. Over Tibetaanse vrouwen is feitelijk weinig bekend. De dominante beelden van Tibet zijn afbeeldingen van monniken en andere mannen. Er bestaat wel een aantal clichébeelden die wij als tekenend voor Tibetaanse vrouwen beschouwen: de toegewijde non, geconcentreerd biddend met haar mala in de hand, of de oudere vrouwen die, gekleed in hun traditionele chuba’s, hard aan het werk zijn en ons met hun vriendelijke gerimpelde gezichten toelachen. Een enkele keer zien we een afbeelding van een Tibetaanse vrouw die heeft geleden onder de hardheid van het leven onder Chinese onderdrukking of betreft het impressies van het levende boeddhisme, van een onverwoestbare traditie en een ongelukkig en pijnlijk hoofdstuk in de Tibetaanse geschiedenis.

Realiteit Hoewel dit alles nog steeds realiteit is in Dharamsala, het stadje aan de voet van de Himalaya waar de Tibetaanse regering in ballingschap haar zetel heeft, zijn er ook andere beelden die zelden of nooit door­dringen tot de internationale publicaties. Meer dan een maand kwam een groep ijverige Tibetaanse vrouwen bijeen om de ingewikkelde verhalen van hun levens weer levend te krijgen. De jonge Tibetaanse vrouwen die hier zijn

4

Tibet.nu

opgegroeid, staan permanent voor de opgave hun Tibetaanse tradities in te passen in de Indiase omgeving en in de stroom van honderden westerlingen en wereldreizigers die dagelijks in Dharamsala voorbijkomt. Als we daar nog de effecten van internet, tv en andere media bij optellen, evenals de invloeden van Amerikaanse, Europese, Indiase, Chinese en andere culturen, dan is het duidelijk dat jonge Tibetaanse vrouwen opgroeien met vele invloeden, talen en identiteiten.

Traditioneel Sommige van de Tibetaanse vrouwen met wie ik heb gewerkt, houden ervan hun traditionele kleding te dragen, andere vinden dat oncomfortabel en kiezen voor jeans en een kleurige bloes. Sommigen eten het traditionele Tibetaanse voedsel terwijl ze de laatste Bollywoodfilms zitten te bekijken. Ik ben zelfs een heel slim Tibetaans meisje tegengekomen dat aan haar Indiase collega’s lesgeeft in Bollywooddansen. Een andere goed ontwikkelde Tibetaanse vrouw sprak diepgaand met mij over de wijze waarop zij reflecteert op de boeddhistische leerstellingen over de leegte en het ‘zelf’, in het licht van de opvattingen in westerse filosofieën over de betekenis van het mens-zijn. Een van mijn Tibetaanse vrienden die zeer toegewijd is aan de Tibetaanse gemeenschap en een enorme waardering heeft voor de traditionele Tibetaanse waarden, is toch op weg naar Engeland om daar voor modeontwerpster te studeren, want dat is een van haar grootste passies. Zij is van plan de uitgangspunten van de Tibetaanse kleding te integreren in de hedendaagse trends in de wereld van de mode.



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

5

Foto’s van Valerie (VALI) Faucheux-George Toen Valerie jaren geleden de huisdeur achter zich dichttrok voor een wereldreis, had ze geen idee hoe haar leven zou verlopen. Ze vestigde zich in de Indiase Himalaya, kreeg een goede camera in handen en begon met fotograferen. Ze ging, meteen na de aardbeving in oktober 2005, naar Pakistan, waar ze de handen uit de mouwen stak en fotografeerde. Later ontmoette ze in Dharamsala Cristina Bonnet en fotografeerde ze tijdens de workshop voor Tibetaanse vrouwen. VALI heeft een aantal exposities en publicaties op haar naam staan en is genomineerd voor de International Award of Photojournalism 2009. Ze woont nu weer in Frankrijk. Zie ook www.lightstalkers.org/vali.

6

Tibet.nu

Levensverhaal

Fascinerend

Elke vrouw die deelneemt aan de workshop heeft een uniek en fascinerend levensverhaal te vertellen. Pema Jetsun* is een goed opgeleide professional die zowel deskundig is op het gebied van de Tibetaanse geografie als op het terrein van de religieuze studies. Zij is getrouwd met een Tibetaanse moslim en moet vaak aan westerlingen, die met ongeloof reageren op deze situatie, uitleggen dat er Tibetanen zijn die als moslim door het leven gaan en niet als boeddhist. Zij vertelt de geschiedenis van haar jeugd in een vluchtelingenkamp in India en de creatieve manier waarop zij een opleiding aan een van de beste universiteiten van India heeft geregeld. Tenzin Tseyang is een andere weldenkende jonge vrouw die het verhaal van haar kinderjaren aan het schrijven is. Veel Tibetanen geloven dat er kinderen worden geboren die, als gevolg van slecht karma, meteen na het verlaten van de moederschoot in een meisje veranderen. Tseyang groeide op met het stigma dat zij eigenlijk als jongetje werd geboren. Zij werkt nu met de Tibetaanse regering in ballingschap aan een project om de problemen rond sekse aan te pakken.

Een ander fascinerend verhaal is dat van Dhardon Sharling. Zij groeide op in een beschermde omgeving en had geen idee van de problemen waarmee Tibetanen in ballingschap worden geconfronteerd. Haar goed opgeleide ouders stimuleerden haar naar Europa te gaan om daar te studeren. Zij laat zien hoe de waarneming van haar leven als vluchteling verandert onder invloed van de internationale perceptie van de Tibetaanse problemen. De verhalen zijn nog steeds in ontwikkeling en ik hoop dat deze groep intelligente jonge vrouwen eens in staat zal zijn over hun levens te schrijven om de wereld te laten weten wat het is om als Tibetaanse vrouw in ballingschap op te groeien. Deze verhalen zouden de stereotypen kunnen doorbreken als zouden deze vrouwen slechts slachtoffer zijn van de Chinese onderdrukking. Zij kunnen de diversiteit in deze gemeenschap tonen en zicht bieden op de creatieve manier waarop zij zich ontwikkelen in de wereld. • * Zoals afgesproken met de deelnemers zijn de namen en sommige details veranderd om de anonimiteit veilig te stellen.

Christina Bonnet-Acosta is afge­ studeerd aan de Stanford University en doet antropologisch onderzoek binnen de Tibetaanse gemeenschap.



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

7

.Terugblik door Onno Brautigam

door Paula de Wijs

door Paula de Wijs

foto’s www.jeppeschilder.com

Een persoonlijke bespiegeling over de Dalai Lama

Een voorbeeld om te volgen desnoods nog een keer, vriendelijk, geduldig, aandachtig. Hij kan er uiteindelijk ook niets aan doen. Arme ik. Als ik nu echt had geluisterd en echt aandachtig had gelezen, dan had ik tot de conclusie kunnen komen dat ik een belangrijk element vergat: ikzelf. Indien ik mij daadwerkelijk had verdiept in wat Zijne Heiligheid kwam vertellen, mij had verdiept in wie hij is, wat hij heeft meegemaakt – dan was ik heel anders van start gegaan, dan was ik begonnen met mijzelf. Dan had ik kunnen proberen mij te spiegelen aan zijn wijsheid en compassie. Dan had ik mij kunnen laven aan het brede perspectief dat hij onderwijst. Goedgemutst dacht ik na de les en de lezing van de Dalai Lama op 4 juni eens even aan mijn geduld te werken en dit in de praktijk te brengen. Ik was immers al een tijdje met het boeddhisme bezig, en ter voorbereiding had ik onder meer de van Dale erop nageslagen. Daar stond onder andere dat geduld een lijdzaam afwachten is, alsmede een kalme volharding. Die kalme volharding kon ik wel eens gebruiken. Daarmee zou een zekere drift en ongeduld in het karakter worden geneutraliseerd. Althans zo dacht ik.

Volharding Mijn kalme volharding leidde er vervolgens toe dat ik lijdzaam ging zitten afwachten totdat het gelijk, waarvan ik altijd al vond dat het aan mijn zijde was, ook daadwerkelijk mijn kant op zou vallen. Het gaat er tenslotte niet om dat je een ander jouw gelijk met boosheid en een spervuur van argumenten probeert op te leggen, maar met kalme volharding de ander probeert te wijzen op zijn dwaling. Zo dacht ik toch begrepen te hebben. Waarom kon ik het onvermijdelijke conflict met de ander dan niet voor­ komen? Ik was toch kalm, volhardend, en probeerde de lange termijn in het oog te houden in plaats van het kortetermijn­ gewin? En ik ging toch vriendelijk met de ander om?

Wijs Op advies van mijn vrouw, altijd wijs, die op 4 juni ook naar de RAI is geweest, ging ik nog maar eens luisteren naar de dvd en lezen in het boek dat naar aanleiding van het bezoek van de Dalai Lama was uitgebracht. Ik kwam tot de conclusie dat ik een element vergat: compassie. Natuurlijk. Ik moet de ander niet alleen wijzen op zijn dwaling, maar met compassie voor zijn tekortkoming uitleggen waarom hij dwaalt. Met aandacht, 8

Tibet.nu

Dwalingen Dan was ik begonnen te onderzoeken wat de kleine dwalingen in mijzelf zijn, geduldig en met compassie. Kleine stappen makend. Niet kriskras om de zoveel tijd iets nieuws najagen, omdat je denkt dat je de oplossing die elders aangereikt wordt alleen maar hoeft te pakken. Nee, dan ga je aan de slag, dan ga je werken. Dan is geduld geen kalme volharding meer door lijdzaam afwachten, maar een actie. Een doen. Een onder­zoeken wat maakt dat ik, in eerste instantie, reageer zoals ik reageer. Dan doe ik mijzelf een plezier en probeer ik compassievol geduldig met mijzelf te zijn.

Hunkering De Dalai Lama zegt dat alle religies zo veel overeenkomsten hebben: liefde, de hunkering naar vrede, respect. Hij adviseert mensen daarom ook hun eigen traditie te blijven volgen. Dat wil ik graag geloven. Maar mede door zijn opmerkingen kun je in staat zijn met meer geduld en compassie naar jouw oorspronkelijke traditie te kijken. Alleen is het opmerkelijk dat ik het boeddhisme nodig heb om dit ten volle te beseffen. Wat blijft hangen van zijn bezoek is het gevoel dat indien de beleidsmakers van deze wereld, politici, captains of industry, iets van zijn onderricht zouden meekrijgen en zijn visie zouden hebben, de wereld er heel anders uit zou zien. Want hier zagen we een wereldleider aan het werk, die – neem ik aan – ook met geduld en compassie heeft gewerkt aan zijn eigen karakter. Hier staat een man, kaarsrecht, volledig zichzelf en compleet in contact met de mensen om hem heen. Met geduld. Met compassie. Voor iedereen. Voorwaar een voorbeeld om te volgen. •

Hartverwarmend welkom in een volle RAI Het was inmiddels tien jaar geleden dat Z.H. de Dalai Lama in Nederland was geweest, en het Nederlandse volk verwelkomde hem begin juni met veel enthousiasme – al was de Nederlandse regering heel wat terughoudender. Meer dan elfduizend mensen kwamen naar de boeddhistische les over ‘geduld’ en de openbare lezing over ‘mededogen in turbulente tijden’ in de RAI. Als organisatoren hadden we lang niet zo veel mensen verwacht, maar de dag in de RAI verliep heel goed, mede dankzij de bijna vierhonderd vrijwilligers. Door het onverwachte aantal participanten was er sprake van een aanzienlijk financieel overschot. Een deel daarvan blijft hier als ‘startkapitaal’ voor een volgend bezoek en de rest zal aan goede doelen worden geschonken die aangewezen en/of goedgekeurd worden door de Dalai Lama zelf.

Verhagen Na de bijeenkomst in de RAI was er in Den Haag een bijeenkomst georganiseerd door minister van Buitenlandse Zaken Verhagen met drie religieuze leiders. Ook stond er een ontvangst door de Vaste Kamercommissie van Buitenlandse Zaken op het Binnenhof op het programma, alsmede een bezoek aan een bijeenkomst over waterbeheer en een toespraak bij forum over leiderschap. De dag werd afgesloten in Amsterdam met de opening van de Nacht van Tibet in de Melkweg, waar Bløf een nummer voor de Dalai Lama zong dat speciaal voor hem was geschreven.

Ernst De volgende ochtend ontmoette de Dalai Lama vertegenwoordigers van meer dan vijftig Tibetaans-boeddhistische en Tibet-gerelateerde organisaties, waarbij hij in krachtige bewoordingen de ernst van de situatie in Tibet benadrukte. En toen moest hij weg, naar Schiphol voor een vlucht naar Parijs, waar hij ereburger werd. Wij hopen binnen enkele jaren aanspraak te kunnen maken op dat startkapitaal en Z.H. de Dalai Lama weer in Nederland te mogen ontvangen. Paula de Wijs is voorzitter van de Stichting Bezoek Dalai Lama. •

Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

9

.Cultuur

Voor al uw periodieke uitgaven, brochures en boekenproducties. Wilco. Uitdagingen welkom.

Vanadiumweg 9 • 3812 PX Amersfoort • telefoon 033-469 95 00 • www.wilco.nl

VORM&LEEGTE mens

•

boeddhisme

•

Liefdesgedichten van Tsangyang Gyatso, de zesde Dalai Lama (1683-1706) De bekoorlijke dochter te zien

Niemand mocht weten dat de grote vijfde Dalai Lama was gestorven, en zijn opvolger werd in het diepste geheim gevonden. Tsangyang Gyatso, de zesde Dalai Lama, onwikkelde zich tot een aantrekkelijke en poëtische jongeman die liever de bars aan de voet van de Potala bezocht of gedichten schreef dan zich te verdiepen in de geeste­ lijke kanten van zijn positie. De Mongolen, die veel invloed in Tibet hadden, pikten dit niet langer en brachten hem naar Mongolië, waar hij op drieëntwintigjarige leeftijd onder onbekende omstandigheden het leven verliet. Het gedicht hiernaast is afkomstig uit de bundel De vlucht van de wilde gans. Rotterdam: Asoka, 2006, ISBN 90 5670 140 1, www.asoka.nl Zowel de vertaling van de gedichten als de foto’s in de bundel zijn van de hand van Lambert van Aalsvoort.

van een machtige bestuurder is als de aanblik van een rijpe vrucht die hoog in de boom hangt Wreed in mijn rug is de woeste slangendemon, maar al is hij nog zo afschrikwekkend, het doet me niets! Ik ben vastbesloten de zoete appel te plukken die voor me hangt Als kille rijp bedek je groene planten en kondig je grijze winterstormen aan. Werkelijk, jij bent het die bloem en bij van elkaar gescheiden houdt. Je allerdiepste gevoelens vertrouw je niet toe aan vader of moeder, alleen aan de liefde van je jeugd. Maar van de smachtende herten die mijn beminde het hof maken, krijgen mijn vijanden lucht van geheime verhoudingen. copyright Collectie Wereldmuseum Rotterdam

Volgens de traditie vertolkt dit gedicht de romantische gevoelens van Tsangyang Gyatso voor de dochter van de regent die het verlangen van de jongeling probeert te dwarsbomen.

samenleving

.Column

Hun strijd is onze strijd

‘Verlichting is onmiddellijk – waarom wachten op grijs haar?’ —Bodhidharma

Ieder kwartaal boordevol informatie over actuele ontwikkelingen en achtergronden uit de inspirerende wereld van het boeddhisme.

Neem nu een proefabonnement ! 4 nummers voor slechts

€22

jaarabonnement €26

(alle prijzen alleen geldig voor Nederland)

bel: 010-4113977, e-mail: [email protected] of kijk op: www.vormenleegte.nl 10 Tibet.nu

Harry van Bommel Tweede Kamerlid SP

Het bezoek van de Dalai Lama aan Nederland in juni was een groot succes. Weliswaar hield premier Balkenende zijn deur op slot, maar minister Verhagen sprak wel met hem en de Kamer ontving de Tibetaanse leider eervol. Eerder bezocht ik in de RAI samen met ruim tienduizend anderen een inspirerende bijeenkomst met de Dalai Lama. Zijn bezoek was historisch, in één woord een feest. Zoals verwacht werd de Kamercommissie Buitenlandse Zaken vervolgens door de Chinese ambassade op het strafbankje geplaatst. Onze reis naar China afgelopen zomer moest worden geannuleerd, want een visum werd niet verleend. Die prijs is het waard. We mogen ons niet laten chanteren door de onderdrukkers uit Peking. Anders zouden we de Tibetanen, de Oeigoeren en de Taiwanezen in de kou laten staan. Internationale solidariteit is een groot goed en vrijblijvendheid is daarbij niet op zijn plaats. Om die reden was ik verguld met het bezoek van

de Dalai Lama aan Taiwan. Ook dat bezoek is heftig bekritiseerd door het Chinese regime en net als bij ons is er gedreigd met negatieve invloed op de relatie. Het bieden van troost aan de slachtoffers en nabestaanden van de tyfoon Morakot is loffelijk en geldt als een van de kerntaken van geestelijk leiders. Dat Taipei en Peking politieke onenigheid hebben, is daar ondergeschikt aan. Het zijn deze en andere bezoeken die de wereld herinneren aan die onaangename kant van het bewind in China. Sinds 1978 is er grote economische vooruitgang geboekt en er wordt nu geen honger meer geleden door de bevolking. De honger naar vrijheid en democratie is echter nooit gestild en die strijd gaat onverminderd door. Onze solidariteit met die strijd is onmisbaar en voor mij een belangrijke reden om politiek actief te zijn. Zo hoop ik invulling te geven aan die oude kreet die je op demonstraties gelukkig nog steeds hoort: Hun strijd, onze strijd – internationale solidariteit!



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

11

.Achtergrond door Hans Wamsteeker

Moedige Chinese advocaten bekritiseren regeringsbeleid In een opmerkelijk moedig rapport, dat op 12 mei online is verschenen, daagt een groep Chinese advocaten en economen, leden van de denktank Gongmeng in Peking, de Chinese autoriteiten uit op te houden met de beschuldigingen aan het adres van de Dalai Lama als zou hij de drijvende kracht zijn achter de protesten die in maart 2008 in Tibet losbarstten. In het rapport worden de oorzaken van het falen van de politiek van China in Tibet geanalyseerd en wordt aangegeven hoe er met een nieuwe benadering en een andere aanpak voor de Tibetanen een toekomst mogelijk is binnen de Volksrepubliek China. Volgens de auteurs is de politiek van ‘stabiliteit’ mislukt en heeft de propaganda van de Chinese autoriteiten de kloof vergroot en de spanningen verergerd.

Wezenlijk begrip Het doel van de rapporteurs is het Chinese volk en de Chinese autoriteiten de ogen te openen voor wezenlijk begrip voor de sociale veranderingen in Tibet en daarmee de basis te leggen voor wederzijds vertrouwen waarin een harmonieus Tibet kan worden opgebouwd. De rapporteurs kiezen voor het gezichtspunt van de Tibetanen omdat de ontwikkeling van de samenleving in Tibet karakteristiek Tibetaans moet zijn. In wezen zijn er geen tegenstellingen tussen de doelen van Chinezen en Tibetanen. De onderzoekers raadpleegden bestaande onderzoeken en publicaties en reisden naar Tibet om zo veel mogelijk betrokkenen te interviewen en in discussiegroepen te laten praten. Ze spraken met politici en wetenschappers, maar ook met boeren, monniken, nomaden en kunstenaars om zich grondig in de situatie te verdiepen. Opvallend is dat dit rapport verschijnt in een periode waarin de harde lijn van de Volksrepubliek China richting de Dalai Lama sterk is verscherpt.

Interne oorzaken Hoewel de incidenten in Tibet mede worden veroorzaakt door politieke en religieuze eisen van groepen Tibetanen in ballingschap en de invloed van de Dalai Lama, liggen er vooral interne oorzaken ten grondslag aan de problemen, maar die treffen we niet aan in de rapportage van Chinese zijde. Onder invloed van het opkomend nationalisme wordt het wantrouwen door deze rapporten zelfs vergroot. Er is veel te weinig onderzoek gedaan naar de leefomstandigheden van de Tibetanen, waardoor niet bekend is hoe het ervoor staat met het onderwijs en de werkgelegenheid. Hoe leven en denken de gewone mensen in Tibet op dit moment? In twee golven, eerst in de periode tot het einde van de Culturele Revolutie en vervolgens in de jaren tachtig en negentig, heeft Tibet zich ontwikkeld van een religieuze stammensamenleving tot een moderne open samenleving. Van landbouw en vee hoeden naar productie van goederen en marketing. Van een diep religieus besef naar een modern waardesysteem. Maar alle keuzes die in dat proces zijn gedaan, waren geen keuzes van de Tibetanen zelf. Dit heeft een enorme afstand en verbittering veroorzaakt.

Nieuwe elite Tibet blijft achter in ontwikkeling en de politieke structuur leidt ertoe dat een nieuwe ‘elite’ van Tibetanen het contact met de gewone Tibetaan verliest en de situatie voor zichzelf gebruikt. De rapporteurs pleiten voor een nieuw begrip en een nieuwe aanpak. Een aanpak gebaseerd op de reële problemen van lokale mensen, op de bescherming van de rechten en belangen van de 12 Tibet.nu

burgers en op de sociale ontwikkeling op lange termijn. Het rapport bevat negen aanbevelingen aan de centrale Chinese autoriteiten: 1 Serieus luisteren naar de stem van de gewone Tibetanen. 2 Een economische structuur ontwikkelen waarin alle Tibetanen kunnen participeren, zodat de kloof tussen rurale en stedelijke Tibetanen wordt verkleind. 3 Effectief toezicht door de staat op de lokale machthebbers. Een eind maken aan corruptie en slecht bestuur. Democratische toegang tot de Tibetaanse lokale kaders mogelijk maken. 4 Er moet veel aandacht worden besteed aan de Tibetaanse jeugd, met name onder de boeren en de veehouders. Zij moeten technische basisscholing krijgen in een combinatie van werk en scholing. 5 Volledig respect en bescherming van de vrijheid van godsdienst zijn vereist. 6 De positieve krachten binnen de Tibetaanse samenleving moeten worden geactiveerd opdat vooroordelen, onverschilligheid en onrecht worden uitgebannen. 7 In alle handelen van het lokaal bestuur moet rechtszekerheid worden ontwikkeld. 8 Om de gewenste situatie van etnische eenheid te realiseren, moet de nadruk komen te liggen op de successen die behaald worden in plaats van af te geven op de toestand van slavernij uit het verleden. 9 Wanneer er een crisis ontstaat, moet er eerst worden gekeken naar waar het sociale, religieuze of economische probleem zit. De centrale overheid moet handelen als scheidsrechter en gepaste afstand houden tot de lokale bestuurders. Als deze aanbevelingen in daden worden omgezet, zal er een eind komen aan een periode van toenemende frustraties en uitzicht ontstaan op langetermijnharmonie tussen de etnische groepen. De Engelse vertaling van het volledige rapport staat op www. savetibet.org/media-center/ict-news-reports onder de titel ‘Bold report by Beijing scholars reveals breakdown of China’s Tibet policy’ •

OCI gesloten en directeur opgepakt door Jeanet van der Wouden

Het juridische onderzoekscentrum Open Constitution Initiative (OCI, ook bekend als Gongmeng in het Chinees) dat het rapport over Tibet publiceer­de, is half juli gesloten en kreeg een boete van 1,4 miljoen yuan (ongeveer 143.000 euro) opgelegd wegens ‘belasting­ontduiking’. Op 29 juli werd directeur Xu Zhiyong om vijf uur ’s ochtends door zes politiemannen van zijn bed gelicht en meegenomen. Het is onbekend waar hij zich bevindt. Ook wordt OCI-medewerker Zhuang Lu ver­ mist. Amnesty International roept de Chinese autoriteiten op bekend te maken waar zij zich bevinden en aan familie en advocaten toestemming te geven hen te bezoeken. Instructie Op 14 juli jl. kreeg OCI een brief met de instructie om de boete te betalen wegens belastingschendingen; het bedrag was vijf keer zo hoog als de belasting die OCI in eerste instantie verschuldigd was. Drie dagen later kwamen vertegen­woordigers van het Beijing Civil Affairs Bureau naar het OCI-kantoor en namen computers, andere apparatuur en documenten in beslag. Ze lieten weten dat er een officieel besluit was genomen het onderzoeks­centrum te sluiten: OCI stond niet geregistreerd als maatschappelijke organisatie en zou derhalve niet actief mogen zijn.

Offensief De arrestatie van Xu Zhiyong past in het huidige offensief van de Chinese regering tegen kritische advocaten. Deze advocaten komen op voor mensen­rechten en strijden voor onaf­hankelijkheid van de rechterlijke macht. Zij doen politiek gevoelige zaken (of beter: proberen dit te doen), waar­onder zaken voor opgepakte Tibetanen, Oeigoeren, Falung Gong-leden en slachtoffers van de aardbeving in Sichuan en het melk­ poederschan­daal. Redenen voor de Chinese autoriteiten om hen te zien als lastpakken en een bedreiging voor ‘de sociale stabiliteit’. Intimidatie Deze advocaten krijgen in toe­ne­ men­de mate te maken met intimida­ tie, (dreigingen met) geweld, ontvoe­r ingen, (willekeurige) detentie of worden bijvoorbeeld door hun huisbaas uit huis gezet. In China dienen alle advocaten jaarlijks hun beroepslicentie te verlengen; hét moment waar­op de Chinese autoriteiten lastige advocaten kunnen aanpakken. Dit jaar is van een uitzonderlijk groot aan­tal de licentie ingetrokken. Ruim twintig mensen­ rechten­advocaten kun­­nen hun werk niet meer doen; een grote tegen­slag voor de ontwik­keling van China als rechtsstaat.



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

13

.Kunst door Marisca van Ommen

De historische Boeddha, Avalokiteshvara en Maitreya; het zijn centrale figuren binnen het Tibetaans boeddhisme – en alle uitgebeeld in mannelijke vorm. Maar minstens even geliefd als meditatie-object en als onderwerp voor beelden en schilderingen is Tara, de belangrijkste vrouwelijke bodhisattva.

De vele verschijningsvormen van Tara Tara (haar naam betekent in het Sanskriet letter­lijk ster) is in Tibet bekend onder de naam Dölma of Jetsun Dölma. Ze is het symbool van mededogen en van daden die uit compassie voortkomen. Tara is te beschouwen als de vrouwelijke variant van Avalokiteshvara, de bodhisattva van mededogen. De figuur van Tara is in alle grote stromingen van het Tibetaans boeddhisme belangrijk. In veel kloosters wordt de dag begonnen met onder meer het zogenoemde ‘Gebed van de 21 Tara’s’. Ook zijn er allerlei meditatieve oefeningen verbonden aan deze bodhisattva. En ze heeft haar eigen mantra: Om Tare Tuttare Ture Svaha.

Aspect We komen Tara tegen in veel verschillende gedaanten. De manier waarop ze wordt afgebeeld, geeft aan welk aspect van haar wezen wordt benadrukt. Er zijn 21 verschijnings­vormen die zich met name door de kleur, houding en gebaren van elkaar onder­scheiden. Zo is er bijvoorbeeld een gele Tara, die vooral in verband wordt gebracht met het brengen van voorspoed. Er bestaat een blauwe Tara, die woede en de transformatie van woede in positieve energie en daden uitbeeldt. Maar de meest bekende vormen zijn de groene en de witte Tara.

kleur van puurheid is. Het is ook de kleur van de waarheid: transparant en licht. Ze wordt uitgebeeld als een jonge vrouw van grote schoonheid, meestal zittend in de lotushouding. Ze heeft zeven ogen: naast haar gewone ogen heeft ze een oog in het midden van haar voorhoofd en een oog in elk van haar handen en voeten. Ook deze ogen zijn symbolisch voor haar mededogen: ze neemt het lijden van alle levende wezens waar. Haar gewaden zijn rijkversierd met allerlei kleurige en soms complexe patronen. De figuur van Tara is afkomstig uit het hindoeïstische godenrijk: ze doet denken aan godinnen als Sarasvati en Lakshmi. In het vajrayana-boeddhisme is ze te beschouwen als een vrouwelijk archetype. In Tibet wordt ze gezien als de Moeder van de Perfectie van Wijsheid. Door te mediteren op Tara kan een beoefenaar inzicht krijgen in de nondualistische werkelijkheid. Het is dan ook geen toeval dat Tara een centrale figuur wordt in het Tibetaans boeddhisme na de introductie van de Perfectie van Wijsheid- ofwel Prajnaparamita-soetra: uiteindelijk wordt zij zelf gezien als de incarnatie van die Perfectie van Wijsheid.

Voorbeelden Groene Tara De groene Tara (Samyatara) heeft sterk beschermende kwaliteiten en wordt door beoefenaars vaak aangeroepen om rampen en tegenspoed af te wenden. Ze staat voor actie. We zien haar vaak als een jong meisje afgebeeld, in een ontspannen, zittende houding met haar rechtervoet rustend op een lotusbloem. Als er naast haar twee lotusbloemen zijn weergegeven, is een ervan meestal nog gesloten.

Witte Tara De witte Tara (Sitatara) wordt vaak gezien als de moeder van alle boeddha’s, de bron en oorzaak van de verlichting van alle boeddha’s. Ze is de verbeelding van mededogen in vrouwe­lijke vorm. Ze wordt afgebeeld als een witte figuur, omdat dit de

14 Tibet.nu

Uit de manier waarop Tara wordt weer­gegeven, is op te maken dat die weergave is gebaseerd op Indiase voorbeelden: dat is onder meer zichtbaar aan de kleding en de manier waarop haar gewaden om het lichaam zijn gedrapeerd (afwisselend strak en sierlijk afhangend) en aan de vele juwelen die ze draagt. Omdat er in de Tibetaanse kunst veel waarde wordt gehecht aan het herkenbaar en volgens vaste regels weergeven van belangrijke figuren, wordt Tara al honderden jaren op vrijwel dezelfde wijze vormgegeven. De prachtige weergave en fascinerende symbolische betekenissen van deze boddhisattva zorgen echter voor een onverminderde aantrekkingskracht, zowel binnen Tibet als ver daarbuiten. •

Witte Tara. Bijgenaamd de Tara met de Zeven Ogen: drie ogen in het gezicht en vier op de hand- en voetpalmen. 18de-eeuwse Mongoolse zijde-appliqué thangka

Tibetaanse girl power Een prachtig klein bronzen beeld met hier en daar wat restanten van gekleur­de accenten vormt het middelpunt van de woon­ kamer van Renée. Voor haar is het meer dan een fraai, antiek beeld. Renée is al jarenlang beoefenaar van het Tibetaans boeddhisme en zij heeft van Tara een centrale figuur gemaakt in haar dagelijkse religieuze praktijk. Zij legt uit waarom dat zo is. ‘Ik zie Tara als de verpersoon­lijking van eigenschappen die vaak als typisch vrouwelijk worden beschouwd, zoals mede­dogen en vriendelijkheid. Zij zou zijn ontstaan uit de tranen van Avalokiteshvara, de bodhisattva van mede­dogen. Hij zag de wereld en

samsara, de kringloop van wedergeboorte waarin alle wezens gevangen zaten, en besloot alle levende wezens te redden van samsara. Uit zijn tranen vormde zich een meer waarin een lotusbloem groeide. In die lotusbloem bevond zich Tara. Ze is volgens dit verhaal dus geboren uit tranen van compassie. Maar tegelijkertijd is ze voor mij ook een symbool van vrouwelijke kracht, en is ze in dat opzicht een inspirerend voorbeeld.’ Koningsdochter ‘Van alle legendes die er over haar bestaan, is er één die me bijzonder aanspreekt. In een van haar eerdere levens was zij een

koningsdochter genaamd Yeshe Dawa, die zo’n voorbeeldig leven leidde dat monniken haar als compliment een wedergeboorte als man toewensten. De monniken zagen een mannelijke vorm immers als noodzakelijk voor het bereiken van verlichting. Yeshe Dawa antwoordde deze heerschappen vervolgens op niet mis te verstane wijze dat wie verschil maakt tussen mannelijk en vrouwelijk nog een lange weg te gaan heeft. Mannelijk en vrouwelijk zijn immers goed beschouwd slechts illusies. Ze verklaarde altijd als vrouw te zullen worden herboren en als vrouw verlichting te bereiken. Je zou kunnen zeggen dat Tara hiermee de eerste boeddhistische feministe was.’



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

15

Foto: www.tibetreizen.nl 16 Tibet.nu



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

17

.Tibet in actie

M a i t r e y a i n s t i t u u t

Door Bea Pols

The Past

Tibetaans boeddhisme

This snow-clad mountain, melting, is not my snow mountain.

lessen op elk niveau, meditaties, thangka-tekenen, mantra rollen, tibetaanse taalles en meer, o.l.v. uitstekende tibetaanse en westerse leraren!

My snow mountains are the mountains of the past,

Voor het uitgebreide programma zie www.maitreya.nl, bel of mail:

Far at the sky’s edge, holy and pure: Many a lotus, eight petals opening, Oh, many a lotus, eight petals opening. This lotus, withering, cannot be my lotus. My lotus is the lotus of the past,

Maitreya Instituut Emst 0578 661450 [email protected]

Enfolding the snow mountains, lovely,

Maitreya Instituut Amsterdam 020 42 808 42 [email protected]

Oh, many prayer flags, five colors fluttering.

Studiegroep of lezingen ook in Breda, Delft en Groningen t i b e ta a n s

b o e d d h i s M e

Many a prayer flag, five colors fluttering,

The past, the past… such a past! A host of divinities sheltered our homeland As a lama keeps watch over souls, As a mastiff stands guard by the tent. But the host of divinities is long gone, now, The host of divinities is long gone. September 2002 Yunnan, in sight of Mt. Khawa Karpo (Uit: Tibet’s true heart. Ragged Banner Press, 2008)

Tsering Woeser, dichteres in naam van de vrijheid Dichteres en journaliste Tsering Woeser werd in 1966 geboren in Lhasa. Haar moeder is een Tibetaanse en haar vader was een Han-Chinees die als officier diende in het Chinese Volksbevrijdingsleger, het vroegere Rode Leger. Tot 1970 woonde Woeser met haar ouders in Lhasa. Daarna verhuisden ze naar de provincie Kham.

Ondervragen Chinese literatuur Woeser ging studeren in de Chinese stad Chengdu en in 1988 behaalde ze een graad in de Chinese literatuur. Ze werd journalist en schrijfster van gedichten. In 1990 keerde Woeser terug naar Tibet, waar ze in Lhasa redacteur werd van het blad Tibetan literature. Haar eerste boek verscheen in 1999 en was getiteld Xizang zai shang (Engels: Tibet above). Dit boek bevatte honderden foto’s die haar vader ten tijde van de Culturele Revolutie in Tibet had gemaakt. Woeser zorgde voor de teksten bij de foto’s. In 2003 verscheen haar tweede boek, Notes on Tibet, waarin zij reisverhalen over Tibet had opgetekend.

Verbannen

Foto: Norwegian Tibet Committee

18 Tibet.nu

Vorig jaar verscheen haar boek Remembering Tibet, waarvoor zij vele mensen heeft geïnterviewd. Tijdens de onlusten in maart 2008 spraken Woeser en haar man met journalisten over de grote demonstraties tegen het Chinese regime in Tibet. Beiden kregen als gevolg hiervan huisarrest.

Al snel werd Notes on Tibet in China verboden. Woeser werd ontslagen, de overheid legde beslag op haar pensioentegoeden en nam haar haar huis af. Woeser werd verbannen naar Peking. In 2005 schreef zij samen met de Chinese schrijver Wang Lixiong Unlocking Tibet. A Chinese author’s perspective on Tibet issue. De samen­ werking met Wang Lixiong mondde uit in een huwelijk. In 2006 feliciteerde Woeser op haar weblog de Dalai Lama met zijn verjaardag. China strafte haar hiervoor door haar weblogs te sluiten. Vervolgens opende zij weblogs in de VS, maar deze werden meermalen gehackt. In 2007 werd haar in Noorwegen een prijs toegekend. Deze kon zij echter niet in ontvangst nemen omdat zij het land niet mocht verlaten.

In augustus 2008 ging Woeser op bezoek bij haar moeder in Lhasa. Ze werd daar gearresteerd op verdenking van het maken van foto’s van militaire locaties. Na acht uur ondervragen werd ze vrijgelaten. Haar fototoestel werd in beslag genomen, evenals de laptop van haar man. Ook haar moeder kreeg bezoek van de politie, die diverse spullen in beslag heeft genomen. Dit alles weerhoudt Woeser er niet van door te gaan met schrijven. Daarvan getuigt het gedicht ‘The fear in Lhasa’. Dit is te lezen op haar weblog en wordt in het Engels op indrukwekkende wijze voorgelezen. Woeser zegt over de intimidatie door de politie het volgende: ‘You have the guns. I have a pen’. Woesers weblog in het Chinees is te vinden op http://woeser.middle-way.net/ Woesers weblog in het Engels is te vinden op www.raggedbanner.com

De dichtbundel ‘Tibet’s True Heart’ van Woeser is te bestellen via www.tibetwinkel.nl



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu 19

.Reportage door Hans Wamsteeker foto’s Voice of Tibet

Voor veel mensen in Tibet speelt de Voice of Tibet (VOT) een belangrijke rol in hun informatievoorziening, zeker gezien het feit dat er verder nauwelijks toegang is tot informatie. Voice of Tibet verspreidt sinds 1996 Tibetaans nieuws, gemaakt door Tibetanen in zowel de Tibetaanse als de Chinese taal, want ook het Chinese volk wordt gebombardeerd met propaganda en heeft behoefte aan betrouwbare informatie. De uitzendingen worden verspreid via de korte golf, een satelliet van Intelsat en een online service.

Voice of Tibet; stem der stemlozen Riskant De omroep heeft een team medewerkers in Dharamsala. Elke ochtend om tien uur komen zij bijeen om de mogelijke onderwerpen op een rij te zetten en het werk te verdelen. Bellen vanuit Tibet is heel riskant, omdat de Chinezen alle telefoonverkeer controleren. Vanuit Dharamsala naar Tibet bellen is ook niet verstandig, daarom loopt de telefonische nieuwsgaring via een netwerk van relaties binnen en buiten India. De binnenkomende informatie wordt zo goed mogelijk gecontroleerd. Soms meerdere keren via verschillende kanalen, zoals telefoon, sms, chat en skype. De correcte weergave van feiten en uitspraken is de essentie van de omroep, vandaar dat er veel moeite wordt gedaan om de betrouwbaarheid van de informatie te garanderen. Door de geringe middelen kan de zender slechts in heel beperkte mate medewerkers naar het buitenland

20 Tibet.nu

sturen voor reportages. Een verslaggever naar Nederland zenden voor het bezoek van de Dalai Lama, is bijvoorbeeld onbetaalbaar.

Contacten Voice of Tibet heeft veel contacten in de verschillende lokale Tibetaanse gemeenschappen. Ook medewerkers van Tibet Support Groepen worden regelmatig gebeld voor informatie. De medewerkers van de omroep zijn geen professionele journalisten, maar ‘journalisten door de omstandigheden’. Alle redacteuren, van zowel de Tibetaanse als de Chinese afdeling, zijn Tibetanen. Radio Nederland Wereldomroep heeft in Hilversum een trainings­ centrum dat ook medewerkers van Voice of Tibet traint – niet alleen op journalistiek, maar ook op technisch gebied. Er zijn ook mensen van de Wereldomroep naar Dharamsala gereisd om het Voice of Tibet-team ter plekke met raad en daad bij te staan.

Verboden Het is in Tibet streng verboden naar Voice of Tibet te luisteren. Overtreders die worden gesnapt moeten rekenen op gevangenisstraf. Datzelfde lot wacht degenen die worden betrapt op het verzenden van informatie naar het buitenland. Dhondup Wangchen, die aan de vooravond van de Olympische Spelen de video Leaving fear behind maakte, werd meteen gearresteerd en het is niet bekend hoe zijn situatie nu is. Het ontvangen van de uitzendingen van Voice of Tibet in Tibet is een groot probleem. In een deel van het land worden de uitzendingen door krachtige Chinese zenders gejamd en de autoriteiten staan alleen de verkoop van goedkope radio’s toe die de kortegolffrequenties slechts in beperkte mate ontvangen. Als je in een internetcafé wilt surfen, moet je een identiteitskaart laten zien en als je de ‘verkeerde’ zoektermen invoert, is het meteen afgelopen. Maar in het

oosten van Tibet zijn er mensen die de satellietuitzendingen wel kunnen ontvangen, terwijl de uitzendingen in het Chinees in heel China worden ontvangen. Veel Tibetanen die daar wonen, downloaden de uitzendingen voor verdere verspreiding.

Verbrandingen Toen enige jaren geleden de Dalai Lama tijdens een lezing in India zei dat er geen huiden van zeldzame dieren meer mogen worden verhandeld, verspreidde dat nieuws zich zo snel via de radio dat er in de week daarna overal in Tibet openbare huidenverbrandigen werden gehouden, tot grote ergernis van de Chinezen. Maar een directe meting van het effect van de uitzendingen binnen Tibet is uiteraard niet mogelijk. Als vluchtelingen in Dharamsala aankomen, worden zij door mensen van Voice of Tibet geïnterviewd. Hun wordt gevraagd of en hoe ze de uitzendingen ontvangen en hoe die worden gewaardeerd. Ook in

het Reception Center voor vluchtelingen in Kathmandu worden de nieuwkomers met die vragen benaderd. Zo is er toch sprake van een vorm van feedback.

Handvest Het recht op informatie en het recht op vrije meningsuiting behoren tot de fundamentele mensenrechten, die in 1948 door de Verenigde Naties zijn vastgelegd. Ook China heeft dat handvest ondertekend. Maar onder het mom van bescherming van de staatsveiligheid houdt China zich niet aan die regels. Daarom is het van groot belang dat ook Nederland Voice of Tibet (www.vot.org) blijft steunen. Het lijkt nu nog heel ver weg, maar Voice of Tibet blijft streven naar de dag dat de droom uitkomt en er vanuit Lhasa kan worden uitgezonden. • Met dank aan Karma Yeshe, hoofd­ redacteur van Voice of Tibet.



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

21

.Achtergrond

Tibetaanse vluchtelingen in Nepal vragen tijdens demonstraties steeds vaker om een vrij Tibet. De Nepalese regering voelt echter de hete adem van China in haar nek en treedt daarom hard op tegen ‘anti-Chinese’ activiteiten. De Nepalese politie kiest steeds meer voor een keiharde aanpak en slaat groepen vreedzame demonstranten uiteen. In vijf maanden tijd werden er zo’n 10.000 Tibetanen opgepakt.

door Renny Kootstra Foto’s Guus Koelman

China doet invloed gelden in buurland

Tibetanen in Nepal steeds verder in de verdrukking

Het officiële standpunt van de Nepalese regering was altijd dat zij zich committeerde aan de éénChina-politiek. De laatste jaren kan een Tibetaanse vluchteling zijn stem echter niet meer verheffen of dit wordt door de autoriteiten al aangemerkt als een ‘anti-Chinese’ activiteit. In maart 2008 sloeg de vlam in de pan. De herdenking van de opstand van 10 maart 1959 tegen de Chinese bezetting in Tibet werd in de aanloop naar de Olympische Spelen door Tibetaanse vluchtelingen aangegrepen om de situatie in hun moederland via demonstraties aan de kaak te stellen. De Nederlandse fotograaf Guus Koelman volgde in die periode Tibetaanse jongeren in Kathmandu die in vreedzame demonstraties aandacht vroegen voor hun zaak.

Verdacht ‘Wat ik daar heb meegemaakt, meelopend in de demonstraties, heeft me gepakt’, zegt Koelman. ‘Alhoewel, meelopen ging niet eens, want groepjes Tibetanen waren al verdacht. Voordat we aan ons vredige protest konden beginnen, werden we een andere kant op gesommeerd of bij aankomst uiteengedreven.We deden alles om ongezien de nederzetting uit te komen. Monniken trokken burgerkleding aan om niet de aandacht te trekken.’ Koelman maakte deel uit van een groep jongeren die zich hard maakte voor de situatie in Tibet. Jongeren van rond de 16 jaar, woonachtig in Nepal, die zich sterk verbonden voelen met hun volk en hun land, ook al zijn sommigen van hen nog nooit in Tibet geweest.

Ambassade ‘Wanneer we wel ongemerkt op de plek van bestemming aankwamen, de Chinese ambassade of het UN-gebouw, dan werden we daar direct opgepakt.’ Onder het toeziend oog van de internationale pers durfde de Nepalese politie geen hardhandige acties te ondernemen. Toch werden de

22 Tibet.nu

arrestanten geschopt en geslagen met stokken. De aanwezigheid van de pers voorkwam echter ernstiger uitwassen, althans in het openbaar. Achter de ramen van de Chinese ambassade stonden functionarissen foto’s te maken van de demonstranten. De meeste demonstranten die werden opgepakt, kwamen binnen 24 uur weer vrij, zonder aanklacht en zonder dat zij een reden voor hun arrestatie te horen hadden gekregen.

Uitzetting Veel Tibetanen die waren opgepakt, werden bedreigd met uitzetting naar China. Van degenen die langer in hechtenis zaten, is bekend dat er geweld tegen hen werd gebruikt en dat hun medische hulp werd ontzegd. Veel vrouwen werden regelmatig seksueel geïntimideerd. In een tijdsbestek van zo’n vijf maanden pakten de autoriteiten in Nepal maar liefst 10.000 Tibetanen op. Vanuit Peking kwam de beschuldiging dat de Dalai Lama de kwade genius zou zijn achter de protesten. Hij zou afgezanten naar Nepal hebben gestuurd om aan te zetten tot onrust. In Boudha, een Tibetaanse nederzetting in een buitenwijk van Kathmandu, was een aantal Tibetanen in hongerstaking gegaan om aandacht voor Tibet te vragen. Op verzoek van de Dalai Lama, die dit beschouwt als een vorm van geweld tegenover jezelf, is er een einde gekomen aan de hongerstaking.

Angst De meer dan 20.000 Tibetanen in Nepal leven steeds meer in angst in hun toevluchtsoord. Vredesactivisten in Nepal worden door hun achtergebleven familie in Tibet gesmeekt te stoppen met hun werk. De Chinese regering straft verwanten in Tibet voor hun acties. De vele Chinese spionnen die in Nepal aanwezig zijn, spelen daarin een belangrijke rol. De Tibetanen die voor 1990 in Nepal kwamen,

hebben een vluchtelingenstatus gekregen, maar degenen die daarna kwamen, zijn statenloos en worden als illegalen gedoogd in het land. Hun leven wordt steeds moeilijker; culturele bijeenkomsten en vreedzame politieke demonstraties worden gezien als ‘anti-Chinese’ activiteiten en zijn verboden. De politie pakt Tibetanen zonder aanleiding op voor een identiteitscheck, arresteert hen en doet willekeurig huiszoekingen.

Grootmacht Regelmatig wordt Nepal aangespoord de rechten van de Tibetanen te respecteren, maar de regering buigt voor de wensen van grootmacht China, Nepals grootste handelspartner. Bovendien doneert China jaarlijks miljoenen aan medische hulp; Nepal is in meerdere opzichten afhankelijk van de grote buurman. Tegelijkertijd leeft er in Nepal een aantal etnische groepen, bijvoorbeeld de gurungs en de sherpa’s, die zich sterk identificeren met de Tibetaanse cultuur en gebruiken. Bijna 11 procent van de bevolking van het hindoekoninkrijk is boeddhist en een groot deel van de bevolking sympathiseert met de Tibetaanse belangen. Maar ondertussen blijft de Chinese invloed toenemen, waardoor de Tibetaanse bannelingen in Nepal steeds minder kunnen rekenen op een vredig en veilig bestaan. •



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

23

.Reizen

Tibet Trike Toer 2009

tekst en foto’s Just Schilder

Op armkracht over de passen Een ‘dwaas idee’, daterend uit 2001, is deze zomer werkelijkheid geworden. Fietsen met mindervaliden boven de 5000 meter. Een waanzinnig idee? Nee, want leven is bewegen. Het expeditiedoel is de wereld te laten zien dat een beperking je niet hoeft in te perken. De deelnemers komen ondanks alle moeilijkheden letterlijk en figuurlijk in beweging. Ze willen hiermee anderen inspireren.

Het vervoer naar Kathmandu Airport en het inchecken is een eitje. Vanuit de lucht werpen we een vluchtige blik op de Mount Everest, dan op het enorme Yamdrok-meer en vervolgens wijs ik de route aan over de eerste pas die we zullen nemen. Op Gongkar Airport moeten we een uur in het vliegtuig wachten. Twee Chinezen met witte jassen, operatiehandschoenen en koortsthermometers lopen gewichtig rond. Iedereen moet er een onder zijn of haar oksel steken. Consternatie. Bas zijn lichaamstemperatuur blijft na drie keer meten boven de 37 graden. Ik vertel de verpleegster dat deze man een topsporter is die deelnam aan de Paralympics in Beijing en door zijn handicap altijd een iets hogere temperatuur heeft. Een perfecte smoes; Bas krijgt meteen zijn stempel en het hele gezelschap – vijf deelnemers met een lichamelijke beperking en zeven begeleiders – is in Tibet gearriveerd.

Kamba La Op 23 juni vertrekken we vroeg uit het Yak Hotel naar de voet van de Kamba La, die ik vanuit het vliegtuig aanwees. De eerste dag rijden we 90 kilometer over een vlakke weg. De groep bestaat uit twee handbikers, twee trikes (driewielligfietsen) en verder mountainbikers. De grootste tegenstander is de brandend felle zon. Na de eerste kampplaats vertrekt ieder op eigen gelegenheid of in gezelschap van een buddy. Langzaam worstelt iedereen zich naar boven. De ketting van Bart breekt en hij moet wachten totdat Willem het euvel kan herstellen. Boven op de pas lonken de wapperende gebedsvlaggen. De laatste fietser komt om vier uur boven. Een emotionele ontlading volgt. Het is letterlijk top wat hier gebeurt, we schrijven geschiedenis: gehandicapten, trikers en handbikers die deze hoogte bereiken. Voorbijgangers fotograferen ons.

Besneeuwd Indrukken De eerste dagen in Lhasa doen we het rustig aan, ieder ervaart op eigen wijze de nieuwe indrukken. Dan volgt de eerste vuurproef. Ga eens in een rolstoelonvriendelijk land de uitdaging aan om trap op trap af een klooster te bezoeken. We willen ook naar de Potala, maar niet via al die traptreden. Kunnen we niet met een auto omhoog rijden en via de achteringang naar binnen om alleen de audiëntiezaal en de tombes van de Dalai Lama’s te zien? Nee, klinkt het autoritair en beslist. Wij houden onze poot stijf en het lukt. Gefascineerd staan we voor de enorme tombe van de vijfde Dalai lama. 24 Tibet.nu

De volgende dag verloopt rustig peddelend naar het tentenkamp. Iedereen bereidt zich voor op de tweede pas. De Karo La ligt in een rijk besneeuwd gletsjergebied. Volop genietend van de indrukwekkende omgeving klimmen we langzaam omhoog. De derde dag vertrekken we in een stortbui over de Sim La richting Gyantse. In Gyantse wacht een hotelkamer met een heerlijk bad. In Shigatse blijven we twee nachten voor een verdiende en noodzakelijke rustpauze. Daarna volgen zeven fietsdagen, zonder hotels, elke dag een klim, tweemaal boven de 5000 meter en zelfs tot 5230 meter. Dagen waarin het erop aan zal komen. De

uittocht uit Shigatse is voor veel Tibetanen indrukwekkend. De stoet fietsers met daarbij van die rare lage driewielfietsen die met de hand worden voort­bewogen, oogst applaus en geschreeuw. ‘Kom eens kijken’ – maar dan in het Tibetaans.

Uitzichten Onze groep is goedgehumeurd en het weer is aangenaam. Vanzelf ontstaat er ruimte om te genieten van het schitterende Tibet. Uitzichten, wolkenpartijen en de kleuren van het landschap. Vaak hoor ik: ‘Zoiets heb ik nog nooit gezien.’ En ondertussen maar doorfietsen. De Gyatso La is 5220 meter hoog. De pas ligt twaalfhonderd meter hoger dan ons vertrekpunt. Dertig eindeloze kilometers stijgen. Verlangend kijken naar de volgende bocht of daar de theepauze is. Even rusten, iets warms en lekkers. Zelfs voor mij is de klim zwaar. Het is de hoogte en vooral het continue klimmen en de mentale onzekerheid: ligt de pas om de hoek of toch iets verder? Daarnaast speelt de verantwoordelijkheid. Ik heb dit dappere groepje mensen meegenomen, maar het moet wel goed gaan.

Uitgeput Om 13.45 uur bereik ik uitgeput maar voldaan de pas. Om half vijf breekt er plots een noodweer los en nog niet iedereen is boven. De wind raast en er is nauwelijks zicht. Ik besluit af te dalen naar de achterblijvers. Ze zitten verzopen op hun vervoermiddel. Ik spreek het vermoeide groepje moed in: ‘Nog vier kilometer.’ Het is ongelooflijk, iets na zessen komt de laatste triker uitgeput boven.

De pas is bedwongen. Gehandicapten kunnen het ook, zelfs op armkracht. Dan valt alle vermoeidheid van ons af en verheugen we ons op de lange afdaling tot de kampplaats. Aan het slot van onze reis worden we in Kathmandu als helden verwelkomd. Mensen staan stil, kijken verbaasd of applaudisseren. We komen op de radio, in de krant en op tv. Het was een echte expeditie. Mijn ‘droom, mijn dwaze idee’, door sommigen betitelt als onmogelijk, bleek wel degelijk uitvoerbaar, als je maar positief denkt en je niet uit het veld laat slaan. • Mijn volgende uitdaging is de winter­t rektocht in 2010 over de bevroren Zanskar-rivier in Ladakh, in samenwerking met Myra de Rooy (www.tibetreizen.nl ). Wie wil er mee? 

Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

25

.Cultuur door Amrita Chin foto’s www.internationalperformingarts.nl

Gouden

jubileumtournee van TIPA Het Tibetan Institute of Performing Arts (TIPA) ver­zorgde afgelopen najaar in diverse theaters in Neder­land de voorstelling Kleur­rijk Tibet, een Nederlands/Tibetaanse productie die tot stand kwam in Dharamsala, Noord-India. Enkele maanden na zijn vlucht uit Tibet in 1959 richtte de Dalai Lama TIPA op. TIPA was bedoeld ter behoud, bescherming en ontwikkeling van het Tibetaanse cultu­rele erfgoed. Een halve eeuw gele­den gaf de Dalai Lama bij de oprichting van TIPA met onderstaande woorden aan wat het belang en de kenmerken zijn van de Tibetaanse cultuur.

Respect ‘De Tibetaanse cultuur is ondergedompeld in mededogen en geweldloosheid uit het boeddhisme. Zij bevordert geluk, gemoedsrust, respect voor anderen en zorg voor het milieu. Deze cultuur is een kostbaar onderdeel van het gemeenschappelijke werelderfgoed. Als deze cultuur verloren gaat, is dat een verarming voor de mensheid.’ ‘Toen Tibet werd bezet, zijn vele Tibetanen op de vlucht geslagen en als banneling in het buitenland gaan leven, ikzelf ook. Sinds de bezetting bevindt onze cultuur zich op de rand van de afgrond wegens de onderdrukking en het gewelddadige beleid van de bezetter. Heel vaak hebben Tibetanen martelingen en zelfs de dood aanvaard omdat zij de dierbare symbolen van hun unieke culturele erfenis wilden beschermen.’

26 Tibet.nu

‘Het behoud van onze culturele identiteit is de grootste zorg van alle Tibetanen.’

Kracht De voorstelling Kleurrijk Tibet toont wat de kracht, de schoonheid en de rijkdom is van deze cultuur, die niet te verslaan is. Zelfs de Chinese agressor heeft er geen antwoord op – geweld kan geen mededogen vernietigen. De afgelopen vijftig jaar zijn bijna alle kloosters, kunstvoorwerpen en bibliotheken vernietigd en ontelbare mensen zijn vermoord of op de vlucht geslagen. De tragiek die de Tibetanen sinds de Chinese invasie doorleven, is onpeilbaar diep. Het meest treffend is het lot van de kinderen die de ijskoude Himalaya, honger, dorst en uitputting trotseren om in India een nieuw leven vorm en inhoud te geven, ver weg van hun ouders en alles wat hun lief en vertrouwd is. Zo leven en overleven de Tibetanen al vijftig jaar in India en tal van andere landen.

Beschermen Het stemt in dat licht dankbaar de kleurrijke voorstelling van het jubilerende TIPA te bezoeken. Het is een sprankelend samenspel van bewegingen, kostuums, maskers en van melancholieke tonen die vanuit het dak dan de wereld in ons hart belanden. Ook de overvloed aan mystieke klanken uit Tibetaanse muziekinstrumenten brengt de bezoeker in een droomwereld die nieuw leven toevoegt aan de ziel en de zintuigen.

Het geheel is een sublieme vervlechting van kunst en boeddhisme. Een monnik opende de voorstelling met een mantra en het feest barstte los. Acteur en actrice hebben een gelijkwaardige positie op het podium. Zang, tegenzang en een harmonieuze dans tussen mannen en vrouwen symboliseren eenheid, verbinding en harmonie die zo hoog staan in het Tibetaanse culturele vaandel. In de voorstelling zijn schitterende kostuums te bewonderen; elke regio heeft een eigen kostuum, tot in detail met liefde en aandacht gemaakt.

Motto Het motto ‘Vrede door Kunst’ van TIPA herbergt een tweeledige boodschap – enerzijds dat het theater van oudsher een middel is om de beknelde ziel te bevrijden van dagelijkse zorgen en vredig te stemmen, en anderzijds dat wereldvrede tot stand komt door liefde en mededogen, twee pijlers van het Tibetaanse boeddhistische gedachtegoed. Wat zou de mensheid zijn zónder dit gedachtegoed, zónder deze beschaving, deze kunst, deze cultuur die ons geluk, vrede, eerbied, respect voor de natuur leert? Met trots heeft TIPA laten zien dat het deze elementen zijn die de Tibetaanse cultuur maken tot wat zij is, tijdloos en universeel. • Meer info: www.internationalperformingarts.nl www.tibetanarts.org



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

27

.Eten

Zelf Tibetaanse momo’s maken

foto’s Hans Wamsteeker gemaakt in Tibet Restaurant, Lange Niezel 24, Amsterdam

De Tibetaanse keuken vertoont veel overeenkomsten met de kookstijlen van de buurlanden Nepal en Bhutan. Ook de Chinese bezetting laat de keuken niet onberoerd. Er groeien maar weinig gewassen op de Tibetaanse hoogvlakte. Alleen in de lager gelegen dalen wordt landbouw bedreven. Rijst groeit alleen in het gebied bij de Nepalese grens. Het belangrijkste gewas is gerst. De gerst wordt geroosterd en het aldus verkregen tsampa-meel vormt de basis voor de meeste maaltijden. Het wordt bij het ontbijt en als tussenmaaltijd gegeten en de nomadische Tibetaan eet het gedurende trektochten. Op de Tibetaanse hoogvlakte verlies je veel vocht en is het dus nodig grote hoeveelheden te drinken. Opvallend in Tibet is de boterthee, die vrijwel de gehele dag door wordt gedronken wanneer men thuis is en wanneer men onderweg pauze houdt. In de thee wordt geen suiker gedaan; er wordt zout en jakboter aan toegevoegd zodat deze drank zowel vocht, zout als vet bevat. Een uitgekiend drankje met veel calorieën dus. Het tsampa-meel wordt vaak met de thee gemengd tot een stevig papje dat uit een theekom wordt gegeten. Van tsampa-meel worden ook op ravioli lijkende kussentjes gemaakt die momo’s worden genoemd. Momo’s worden gevuld met vlees of groente en worden gestoomd of gebakken. We geven u hier een van de vele recepten die de Tibetanen kennen van dit – voor hen klassieke – gerecht.

Voor 25 momo’s Voor het deeg 500 g bloem of zelfrijzend bakmeel eventueel een mespuntje bakpoeder 250 cl water Voor de vulling 500 g mager fijngehakt rundvlees (of kip) 1 fijngesneden ui 250 g fijngesneden spinazie of kool een fijngesneden teentje knoflook 2 fijngesneden lente-uitjes 2 eetlepels verse, fijngesneden koriander zout naar smaak

Bereiding Meng de bloem en het water, kneed het tot een soepel deeg en vorm er een bal van. Laat dit 30 minuten bedekt met een vochtige theedoek rijzen. Breng een grote pan water aan de kook. Verdeel het deeg in 25 balletjes. Rol deze met een deegroller uit tot dunne pannenkoekjes van ca. 10 cm doorsnede. Vermeng alle ingrediënten voor de vulling, plaats er een lepeltje van in ieder deegcirkeltje, maak er een pakketje van door de rand aan de bovenkant even nat te maken en dan stevig dicht te knijpen. De momo’s zijn dan goed gesloten. Wrijf de bodem van een stoommandje in met olie om te voorkomen dat de momo’s aan de bodem blijven plakken. Doe de momo’s in het stoommandje boven een pan kokend water (of in een stoompan) en stoom ze gedurende 30 minuten. Serveer de momo’s met bijvoorbeeld tomatensaus gemaakt van fijngehakte tomaten, verse koriander, lente-ui, bieslook en zoete sojasaus. Een vegetarische vulling kan bestaan uit fijngesneden kool, paksoi, lente-ui, gember en bieslook. 28 Tibet.nu



Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

29

.Boek & Beeld door Ine van Schaik

Spuistraat 185a Amsterdam www.tibetwinkel.nl Op een dag ...

Onderling Voedsel voor de afhankelijk ontstaan geest

Gesignaleerd

... streek er een eend neer op de vensterbank. Zijn veren waren van zuiver goud. Een snede uit een van de 547 vertellingen uit de Jataka over voorvallen uit vorige levens van de Boeddha, deels dierenverhalen, waarvan er voor dit boek 34 zijn bewerkt en voorzien van illustraties voor kinderen van deze tijd. De eend blijkt voorheen een mens te zijn geweest, die in deze hoedanigheid zijn lieven elke week bezoekt en hun een van zijn gouden veren aanbiedt – opdat zij deze kunnen ver­kopen en over voldoende geld beschikken om te leven. Totdat ze het dier op een dag, bij gebrek aan vertrouwen, alle veren ontnemen – welke hierop in gewone witte eenden­veren transformeren. Wanneer de gulden veren ook op termijn blijken uit te blijven, wordt het – inmiddels gekooide – dier losgelaten. ... Die vloog weg en kwam nooit meer terug.

‘Geduld’ (zö-pa), volgens de boeddhistische betekenis van het principe, is ‘een vastberaden reactie op tegenspoed, die voortkomt uit een stabiele gemoeds­ toestand, die noch door externe noch door interne verstoringen in beroering wordt gebracht.’ De kracht van geduld betreft een verhandeling van Zijne Heiligheid de veertiende Dalai Lama over het zesde hoofdstuk uit de Bodhisattvacharyavatara, ofwel Het ondernemen van de beoefeningen van bodhivattva’s, het klassieke werk van Shantideva uit de achtste eeuw. In zijn beschouwing openbaart de Dalai Lama aan de hand van Shantideva’s 134 verzen hoe het mogelijk is geduld en verdraagzaamheid te ontwikkelen – als een van de zogenoemde zes perfecties of na te streven kwaliteiten – teneinde woede en haat minder ruimte te bieden. Zo staat alles onder invloed van factoren, die op hun beurt weer van andere factoren afhankelijk zijn. Als ik dit goed begrijp, word ik niet meer boos op verschijnselen, die alleen maar als een verschijning zijn (vers 31).

Bert van Baar, Dalai Lama. Wijze van deze tijd. Amsterdam: Bert Bakker, 2009 – 540 p., geïllustreerd, ISBN 978 90 351 3224 5

Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen, Boeddha’s beestenboek. Rotterdam: Asoka, 2009 – 144 p., geïllustreerd, ISBN 978 90 5670 181 9

Z.H. de Dalai Lama, De kracht van geduld. Een uitleg van het zesde hoofdstuk uit de Bodhivattvacharyavatara van Acharya Shantideva. (2e dr.) Emst: Uitgeverij Maitreya, 2009 – 162 p., ISBN 978 90 71886 13 1

30 Tibet.nu

... De waarneming wordt heel helder, zoals de zon de duisternis van de nacht verdrijft... De beelden in Boeddha als een boek bieden zicht op de Monlam Chenmo, de Nyingma Ceremonie voor de Wereldvrede, die sinds 1989 jaarlijks plaatsvindt in Bodh Gaya in de Noord-Indiase staat Bihar – daar waar de Boeddha ruim 2500 jaar geleden onder de bodhi-boom de verlichting mocht bereiken. Tijdens deze tien dagen durende bijeenkomst worden er tienduizenden traditionele Tibetaanse geschriften met de leringen van de Boeddha uitgereikt aan de duizenden pelgrims – kloosterlingen en leken – die zich vanuit diverse windrichtingen naar deze heilige plaats hebben begeven. De gegeven geschriften zijn afkomstig uit Californië, waar Tarthang Tulku in 1969 een dharmacentrum heeft opgericht teneinde het kostbare culturele Tibetaanse erfgoed te behouden en te verspreiden. Bij Dharma Publishing, onderdeel van dit centrum, worden de teksten voor de Monlam uitgegeven, waaronder de Prajnaparamita – over de leegte ofwel sunyata. Dat de kracht die uitgaat van de gezamen­l ijke recitaties en het schijnsel van de schier ontelbare aantallen boterlampjes het leed in de wereld moge verlichten. Boeddha als een boek. Boeddhistische Omroep Stichting (BOS), 2005 – dvd – 60 min.

Benti Banach, In de schaduw van de Boeddha. Overleven in de Spiti Vallei. Valkenburg aan de Geul: Lemmens, 2008 – 271 p., geïllustreerd, ISBN 978 90 77490 33 4

Mijn naam is Dolma Tsering; boek en cd Boek en cd zijn uitgebracht bij de gelijknamige tentoonstelling die eerder in België en in 2009 in Nederland te zien was. Het boek vertelt aan de hand van het leven van het Tibetaanse meisje Dolma Tsering en haar broertje het aangrijpende verhaal van de kind-

Tibetaanse tafel, ook te gebruiken als huisaltaar. Gedecoreerd met houtsnijwerk en met de hand beschilderd. €145,-

C. Michelle Kleisath (red.), Zware aarde, gouden hemel. Tibetaanse vrouwen vertellen hun verhaal. Hoogwoud: Kirjaboek, 2009 – 159 p., geïllustreerd, ISBN 978 94 6008 033 3 Matthieu Ricard, De kunst van het mediteren. Meerwaarde, richtlijnen en basisprincipes. Rotterdam: Asoka, 2009 – 148 p., ISBN 978 90 5670 215 1

Mala-tasjes in verschillende gekleurde Tibetaanse stoffen. Vanaf €4,95

vluchtelingen die vanuit Tibet de Himalaya oversteken, zodat zij in de Tibetaanse kinderdorpen in India en Nepal onderwijs kunnen genieten binnen hun culturele traditie. Iets wat in Tibet zelf vanwege de repressie niet mogelijk is. De ouders hopen hun kinderen een beter toekomstperspectief te bieden in Tibetaanse scholen rond de kloosters. boek € 15,– cd € 12,50 samen voor slechts € 25,–

Handen van de Boeddha, zilver met fijne versieringen. De handen staan in de symbolische houding van de Vitarka-mudra. Dit handgebaar staat voor discussie, lesgeven en verbreiding van de leer van Boeddha. Per stuk € 60,– twee voor € 100,–

Zilveren Ketting met mandala hanger en bloedkoralen steen €120,–

‘Light a Candle for Tibet’ Op de Dag van de Mensenrechten, 10 december, staan wij om 20.00 uur ’s avonds stil bij de Tibetanen die strijden voor vrijheid, rechtvaardigheid en een betere toekomst voor het Tibetaanse volk. Ontsteek een kaars voor Tibet om de Tibetanen te laten weten dat zij niet alleen staan in hun vreedzame strijd. Bestel nu 2 witte kaarsen voor 5 euro met de opdruk: ‘Light a candle for those in darkness, to find hope in the darkest of days’.

Onze Tibetwinkel heeft een schitterende collectie artike­ len uit en over Tibet. Hier vindt u precies het cadeau waarmee u iemand geluk­ kig kunt maken. Bovendien helpt u de Tibet Support Groep op te komen voor de Tibetanen. De Tibet Support Groep heeft deze steun in de rug heel hard nodig. Op het tonen van de winkelbon in ons tijdschrift, krijgt u bij besteding van 25 euro in de Tibetwinkel voor 5 euro gebedsvlaggen cadeau. Wij zien u graag in de winkel en de webwinkel www.tibetwinkel.nl

Nummer 3 · 2009

Tibet.nu

31

Ontdek de mooiste en meest afgelegen gebieden van de wereld NEPAL INDIA HIMALAYA

Vraag een brochure aan: telefoon: 0522-241146 [email protected] | www.htwandelreizen.nl

TIBET PAKISTAN BHUTAN CENTRAAL AZIË MIDDEN OOSTEN OOST AZIË SAHARA OOST EN ZUID AFRIKA LATIJNS AMERIKA RUGZAKTREKKINGS EXPEDITIES 2008/09 KORTE REIZEN SPIRITUEEL

WANDELINGEN, TREKTOCHTEN EN EXPEDITIES