Teach & Learn. Een leernetwerk voor ambitieuze VO-docenten. Ervaringen en opbrengsten van deelnemers uit de eerste tranche

Teach & Learn Een leernetwerk voor ambitieuze VO-docenten Ervaringen en opbrengsten van deelnemers uit de eerste tranche

Deelnemers over teach & learn “Ik ben nooit eerder bij een inspirerende conferentie naar huis gegaan met een uitgewerkt, uitvoerbaar en concreet plan. Dat is echt heel goed.”

“Ik heb geleerd dat opbrengstgericht werken niet zomaar cijfertjeswerk is, maar dat het analyseren van cijfers een middel is om doelen te bereiken.”

“Het is fijn dat je met concreet resultaat naar huis gaat. Eigenlijk kan je er direct mee aan de slag op school.”

“Je leert dat je uit het onderwijs veel meer resultaat kan halen dan je denkt en hoe je dit dan doet.”

“Ik weet nu dat je altijd SMART een opdracht moet formuleren, zodat je gestructureerd een probleem aan kunt pakken.”

“We kunnen veel meer informatie halen uit de cijferlijsten en Magister dan ik dacht.”

Deze brochure is een uitgave van School aan Zet. Voor vragen over de brochure kunt u contact

“Door Teach & Learn ben ik mij ervan bewust dat ik mijn interventie niet voor mezelf moet houden, maar moet delen met collega’s.”

opnemen met School aan Zet: [email protected] / 070-3119719 © Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan:

“Wat een fijne manier van werken. Klankborden met anderen is zeer prettig.”

School aan Zet Postbus 556, 2501 CN Den Haag e-mail: [email protected]

“Ik werd geprikkeld om na te denken en mij te focussen.”

School aan Zet wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OCW en de VO-raad.

3

Voorwoord Samen werken, leren én ontwikkelen in een lerende organisatie We staan voor een uitdagende opdracht: het beste in elke leerling naar boven halen. Dit proberen scholen onder andere te bereiken door opbrengstgericht te werken, beter om te gaan met verschillen en door een ambitieuze leercultuur te creëren. Dit vraagt om een professionele schoolorganisatie, waarin samen werken en samen leren centraal staan. Docenten hebben hierin een cruciale rol. Zij kunnen veel van en met elkaar leren. En dat is logisch: veel scholen en hun docenten staan tenslotte voor dezelfde uitdagingen. Op diverse plekken in het land worden aanpakken ontwikkeld die het delen waard zijn. Waarom dan het wiel opnieuw uitvinden? Als docenten van elkaars valkuilen en succesverhalen kunnen leren, gaat ontwikkelen een stuk soepeler. Om die reden is School aan Zet in schooljaar 2013-2014 van start gegaan met het leernetwerk Teach & Learn voor het voortgezet onderwijs. In dit leernetwerk werken docenten aan een eigen interventie en ondersteunen zij elkaar om die toe te passen op de eigen school. “Direct na de Summercourse zijn we gestart met pilotklassen om de interventie de school in te brengen. Nu is het een vast onderdeel geworden van de lessen.” - Marjolein Bos, CSG Liudger Naast de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemende docenten, is er zeker ook aandacht voor de schoolontwikkeling. Docenten kunnen immers hun ervaringen en opgedane kennis delen binnen hun eigen school. In 2013-2014 lag de focus op het thema Opbrengstgericht werken in relatie tot de lerende organisatie. Deelnemende docenten hebben op een positieve manier kennis gemaakt met opbrengstgericht werken. Hierdoor is bij hen het besef ontstaan dat zij de ruimte hebben om te experimenteren en dat ze steeds kunnen groeien in hun rol als docent.

4

“Het houdt mij scherp om mijn eigen onderwijspraktijk onder de loep te nemen. Dat vind ik een enorme meerwaarde van dit leernetwerk. Als ik niet had meegedaan had ik de plannen ook niet zo scherp en compact kunnen presenteren aan de schoolleiding. - Bart Valkenier, Talentstad De eerste tranche van Teach & Learn was een groot succes! Dat blijkt enerzijds uit de enthousiaste reactie van deelnemers, maar ook uit de goede interventies die het heeft opgeleverd. En deze verdienen het om gedeeld te worden! Hierbij presenteren wij dan ook met trots de interventies die volgens de deelnemers het meest inspirerend en aansprekend zijn. “We kijken met buitengewoon veel plezier terug op onze deelname. De input die we kregen zorgde voor een positieve druk op het proces. Dat heeft zeker een bijdrage geleverd aan het uiteindelijke resultaat! Volgend schooljaar gaan we met zestien collega’s aan de slag met het uitvoeren van de interventie.” - Klaas Beute en Hans Vogelzang, Greijdanus College Naast de succesvolle interventies, kunt u ook lezen hoe deelnemers het proces ervaren hebben en wat zij eruit hebben gehaald. Inmiddels is het nieuwe schooljaar begonnen en gaat de tweede tranche van Teach & Learn van start. Wij hebben er veel zin in om weer met dit mooie leernetwerk van start te gaan en hebben er alle vertrouwen in dat de deelnemers dit jaar net zo bevlogen en ambitieus zijn als hun voorgangers! Met vriendelijke groet, Fabiènne Hendricks Programmamanager School aan Zet Den Haag, 1 september 2014

5

inhoudsopgave

6

Over Teach & Learn

8

Interventie Differentiëren in drie homogene groepen

10

Aan de slag!

12

Interventie Plusprogramma voor excellente leerlingen

14

Interventie Didactische werkvormen

16

Het geleerde doorvertaald naar de dagelijkse praktijk

18

Interventie Motiveren van leerlingen

22

Interventie Ervaring opdoen met OGW binnen team vwo-bovenbouw

24

Voortgang en ervaringen worden continu gedeeld

26

Interventie Wat na profielkeuze havo-3?

28

Interventie Schoolbrede organisatieverbeteringen – OGW op de Leon van Gelder

30

De interventie toegepast op school

32

Interventie Eduscrum als activerende didactiek

34

Interventie Visualiserend kritisch denken – Bewustwording van de aard van ‘21st century skills’

36

Onderwijsverbetering door betere inzet ICT

38

Interventie Verbeteren van determinatie van leerlingen en gebruik maken van voorspellende waarde van cijfers bij kernvakken.

40

Interventie Inzetten van leerlingmentoren in de brugklas

42

Tranche I van Teach & Learn een succes, tranche II start in schooljaar 2014-2015

44

7

Over teach & learn Veel scholen hebben de ambitie om een lerende organisatie te worden. Zij weten dat onderwijs alleen beter wordt als de mensen in alle lagen van de organisatie samen werken, leren en vernieuwen. En dat álle medewerkers bijdragen aan de schoolontwikkeling. De kwaliteit van de leraren is bepalend voor de kwaliteit van het onderwijs. Scholen die deelnemen aan School aan Zet hebben deze ambitie! Teach & Learn is een leernetwerk voor ambitieuze vo-docenten binnen School aan Zet. Binnen Teach & Learn werken en leren deelnemers aan een eigen interventie en ondersteunen zij elkaar om die de eigen school in te brengen en te laten slagen. Teach & Learn werkt twee kanten op: docenten doceren én leren, waarbij zij enerzijds expertise halen en brengen tijdens de gezamenlijke bijeenkomsten van Teach & Learn en anderzijds zorgen voor verspreiding van deze kennis binnen hun eigen scholen.

De persoonlijke ontwikkeling van de docent en de schoolontwikkeling worden met elkaar in verbinding gebracht. Het één kan niet zonder het ander. Er wordt uitgegaan van de leervraag van de deelnemers, maar die mag niet los staan van wat er op school gebeurt. Commitment van de schooldirectie is een vereiste: deelnemende docenten moeten tijd en ruimte krijgen om deel te nemen in het leernetwerk, om de ontwikkelde interventie toe te passen op school en om collega’s daarin mee te nemen. Meerwaarde De meerwaarde van Teach & Learn voor docenten is dat zij zowel inhoudelijke kennis krijgen, leren reflecteren op schoolontwikkeling, leren reflecteren op eigen handelen, andere ambitieuze vo-docenten ontmoeten en ruimte en mogelijkheid krijgen om te experimenteren. Zo kunnen zij blijven groeien in hun rol als docent. Voor de schoolleiding is Teach & Learn een manier om docenten op een positieve manier kennis te laten maken met opbrengstgericht werken. Docenten leren namelijk hoe ze van onderop een verbetering in hun klas, sectie, team of school kunnen doorvoeren. Looptijd leernetwerk Teach & Learn Deelnemers aan Teach & Learn gaan aan de slag met een eigen interventie en wisselen in regionale bijeenkomsten ervaringen uit met andere deelnemers. Ook zijn er landelijke dagen waarop deelnemers elkaar ontmoeten. Hiernaast krijgen deelnemers nieuwe inzichten op het gebied van opbrengstgericht werken. Het doel van het leernetwerk is dat de deelnemer de kennis en ervaringen die zij opdoen de school inbrengen en na een jaar beter in staat zijn succesvol een interventie door te voeren. De hele school profiteert op die manier van Teach & Learn. School aan Zet organiseert diverse bijeenkomsten voor de deelnemende docenten. Voor de deelnemers van de tweede tranche, schooljaar 20142015, zijn dat: een tweedaagse Summercourse in september 2014, twee bijeenkomsten per groep in november 2014 en maart 2015, een tussentijdse presentatiedag op 9 januari 2015 en een slotbijeenkomst op 10 april 2015. Tijdens de laatste bijeenkomst zal iedereen zijn of haar interventie en opbrengsten presenteren.

8

9

10 11

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/qcqln9

Zet blijkt dat hier ook aandacht naar toe moet. De directie zet wel doelen uit, maar deze worden door docenten niet altijd aanvaard. Ik hoop met mijn model te laten zien hoe het werkt. Dat het relatief weinig werk kost, omdat de opdrachten uit de reguliere lesboeken ingezet kunnen worden. En dat het leidt tot betere resultaten.

bij de andere leerling. Hierdoor merkte ik dat wanneer ik bijvoorbeeld de persoonsvorm stond uit te leggen aan een groep van dertig leerlingen, de verschillen erg groot waren. De een had er nog nooit van gehoord of was de gehele basis vergeten, de ander wilde die theorie in zijn hoofd wel

hoger leerjaar, zodat zij toch uitgedaagd worden.

opdrachten maken die niet met grammatica te maken hebben, of van een

keer op worden aangepast. Eventueel kan de plusgroep dan ook

fouten maakte in hun oefening. De instaptoets moet daar de volgende

aandacht is geweest voor de leerlingen die bij de middengroep toch

De instaptoets is uiteindelijk niet geweldig gemaakt, omdat er te weinig

persoonlijke aandacht is. De leerlingen voelen zich daardoor gewaardeerd.

De leerlingen vinden het fijn dat als ze iets niet snappen, er meer

Resultaat van de interventie (WHAT)

waarbij de plusgroep een tekst kreeg met samengestelde zinnen).

ander huiswerk (bijvoorbeeld in een tekst alle persoonsvormen markeren,

boek, maar moesten deze thuis afmaken. De andere twee groepen kregen

boek en de uitgebreide instructiegroep begon aan de oefeningen in het

steroefeningen, de middengroep maakte de reguliere oefeningen in het

niveau. De plusgroep ging aan de slag met de zogenoemde

uit het boek waren voldoende om de leerlingen uit te dagen op hun eigen

ingedeeld in drie groepen per onderdeel van grammatica. De oefeningen

een instaptoets gemaakt en deze geanalyseerd. De groep is vervolgens

Helaas heb ik het nog niet per vraag kunnen specificeren. Daarom heb ik

Bij die toets kun je goed zien welke leerling onderuit gaat bij grammatica.

Op onze school is de CITO-toets dit jaar ingevoerd voor alle brugklassen.

Proces (HOW)

persoonsvorm was zo simpel. Sarike Roest [email protected]

Contactgegevens deelnemer

met de verschillen. Tijdens de gesprekken met de directie en School aan

theorie bij de ene leerling iets verder weggezakt na de zomervakantie dan

even opfrissen en weer een ander zat zich stierlijk te vervelen, want die

Mijn onderdeel sluit aan bij het aansluiten op de doelgroep en het omgaan

andere school heeft zich voornamelijk gericht op rekenen. Daarnaast is de

Samenhang met het ontwikkelmodel

leesvaardigheid in havo-4.

groepen. Ik ben ditzelfde proces ook aan het schrijven voor het onderdeel

Dan een oefening, die wordt gebruikt om de groep in te delen in kleinere

volgorde van het proces is aangepast. Eerst is er een algemene instructie.

aandacht besteed aan spelling, een ander aan ontleden en weer een

zo, maar het verschil in niveau is wel groot. Zo heeft een basisschool veel

Onze school had altijd een heterogene brugklas. Inmiddels is dit niet meer

Aanleiding voor de interventie (WHY)

nog een iets verdere instructie.

theorie. Hierna gaat weer een groep aan de slag en krijgt de andere groep

opdracht krijgen. De andere groepen krijgen een instructie over de

gestart met een soortgelijk proces bij werkwoordspelling, waarbij de

Ik wil de instaptoets aanpassen voor grammatica. Inmiddels ben ik

Op basis van een instaptoets worden leerlingen ingedeeld in homogene groepen. De ene groep kent het onderdeel al zo goed, dat zij een plus-

Leerervaring (NOW)

Logo school

Korte omschrijving van de interventie

Differentiëren in drie homogene groepen

Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur

Aan de slag! Tijdens het leernetwerk Teach & Learn, dat een schooljaar duurt, worden er diverse bijeenkomsten georganiseerd voor de deelnemers. In de eerste tranche kwamen de deelnemers eind augustus 2013 bij elkaar voor de inhoudelijke start met de Summercourse: een tweedaagse, zeer intensieve, bijeenkomst. School aan Zet is samen met de deelnemers letterlijk de hei op gegaan. De kracht van de groep Sander Galjaard, één van de experts van School aan Zet die de deelnemers van Teach & Learn begeleidt: “Ik was erg onder de indruk van de inzet en ambitie van de deelnemers tijdens de Summercourse. Ze hebben daar de kracht van de groep ervaren: door samen te werken en elkaar feedback te geven kun je in een korte tijd heel veel resultaat behalen. Ze hadden elkaar ook echt nodig, want we hadden de lat hoog gelegd. En niet zonder reden. Het doel van de Summercourse is dat de deelnemers naar huis gaan met een uitgewerkte interventie.”

Naast het uitwerken van de interventies hebben de deelnemers gewerkt aan verschillende analyses, ze hebben kennis opgedaan over opbrengstgericht werken en een begin gemaakt met een plan van aanpak om de interventie te gaan uitvoeren. Galjaard: “We willen de deelnemers met veel bagage naar huis sturen. Want de volgende stap die zij zetten, is het gesprek aangaan met de schooldirectie over het uitvoeren van de interventie. De deelnemers hebben sowieso goedkeuring van de directie nodig om mee te doen aan Teach & Learn. Maar nu wordt het concreet: er is een interventie, een plan van aanpak en het moet worden uitgevoerd. Dat is een spannend moment!” Bevlogenheid, diepgang en werken naar een eindproduct School aan Zet ontving veel positieve feedback op de Summercourse. De deelnemers waardeerden de bevlogenheid van docenten en experts, de inhoudelijke diepgang en het tempo. De pressure cooker en het toewerken naar een concreet eindproduct, waren voor hen een belangrijk stimulans om echt ‘to-the-point’ te komen. Een aantal deelnemers liet zelfs weten dat ze op school direct aan de slag konden. Ook de dynamiek werd goed gewaardeerd. De sfeer werd omschreven als inspirerend, waarin men gemotiveerd was een goed plan te schrijven. Dionne Zeldenrijk, sr. projectleider van School aan Zet voor het voortgezet onderwijs: “De borrel op de zaterdagmiddag was een spannend moment. Toen moest duidelijk worden of de doelstelling van de Summercourse was gehaald. Ik vroeg de deelnemers hun hand op te steken als ze nu met een interventie naar huis gingen, waar ze vertrouwen in hadden en waar ze verder mee aan de slag konden. Net als de rest van het team was ik opgelucht en trots dat minstens 90% van de deelnemers dit daadwerkelijk kon. Gemiddeld werd de Summercourse gewaardeerd met bijna een 8.” Op naar mooie voorbeelden Zeldenrijk: “Bij de afronding van Teach & Learn in juni 2014 hebben we mooie voorbeelden van hoe je opbrengstgericht werken in de klas aanpakt. Veel docenten zullen dit verhaal dan vanuit hun eigen ervaring vertellen. Die kennis en ervaring zijn belangrijk voor de deelnemers én voor anderen. We kunnen hiermee ook andere scholen helpen. En dat is waar we voor staan: scholen die samen werken, samen leren en elkaar inspireren.”

12

13

14 15

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/3U3JGd

zelfwerkzaamheid had om de gemiste lesstof te compenseren. Zijn de resultaten bij vakken waar de leerling lessen heeft gemist niet achteruit

van het jaar niet echt meer een uitdaging. Hoe bied je hen een programma aan wat hen gemotiveerd en op hun niveau uitgedaagd

dus is differentiatie een vereiste. Dit is echter een ontwikkeling die net op gang komt en nog niet de orde van de dag is. Voor excellente leerlingen schuilt hierin een gevaar. De Plusgroep is voor deze leerlingen een vorm van differentiatie buiten de klas. Een goede ontwikkelstap die zichzelf mogelijk overbodig maakt als differentiatie volop in het lokaal gebeurt.

verdiepen. De uitwerking mag in een zelf gekozen vorm. Er wordt afgesloten met presentaties, onder andere in de eigen klas. De leerlingen missen hierdoor de reguliere lessen en moeten het gemiste werk zelfstandig inhalen.

Anni Koster [email protected]


De school wil iedere leerling de leerstof op diens eigen niveau aanbieden,

worden ze uitgedaagd zich in een interessegebied binnen het thema te


plus een excursiedag gewerkt aan het prikkelen van de leerlingen en

en kunnen zich aanmelden. Er wordt in vijf weken met drie uur per week,

aanmerking komen. Deze leerlingen krijgen een uitnodiging mee naar huis

de mentoren worden geïnventariseerd welke leerlingen hiervoor in

proces inzichtelijk voor derden?

niet zit in producten, maar in het proces er naar toe? Hoe maak je het

worden gevonden en collega’s om mee samen te werken. Daarna moet via

vakken kunnen missen. Hoe kweek je besef bij collega’s dat de opbrengst

binnen de school worden toegelicht. Allereerst moet er een onderwerp

Docenten denken vaak dat ook deze leerlingen geen enkele les van hun

Leerervaring (NOW)

Plusgroep. Deze wordt in versneld tempo opgezet en uitgevoerd. Dit moet

Pas laat in het schooljaar komt groen licht voor het uitvoeren van een

Proces (HOW)

gegaan?

niet echt meetbaar. Wat wel meetbaar is, is of de leerling de

Voor excellente leerlingen is de gemengde klas havo/vwo-1 op driekwart

houdt?

laten zien dat ze een goed onderzoek kunnen uitvoeren. Die doelen zijn


gemotiveerder om met hun schoolwerk aan de slag te gaan. De leerlingen

interesse. Deze leerlingen voelen zich erkend in hun capaciteiten en zijn

De excellente leerlingen voelen zich uitgedaagd op hun eigen niveau en

voor excellente leerlingen.


Het opzetten en aanbieden van een uitdagend en verdiepend programma

Logo school


Plusprogramma voor excellente leerlingen

Lauwers College

16 17

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/ATd17K

Wat ik vooral van deze ervaring heb geleerd is hoe belangrijk het is dat collegae positief gestemd zijn over je plan en dat ook blijven. Dat je ervoor moet waken dat het niet alleen jouw plan blijft, maar dat het gaat

waarmee alle docenten aandacht besteden aan verschillende werkvormen waarbij daltonvaardigheden worden geoefend door de leerlingen.

Daarnaast heb ik geleerd dat je altijd waakzaam moet blijven voor een ‘te makkelijk’ proces en collegae die niet zo enthousiast zijn, juist moet betrekken bij het proces. Zij kijken vaak anders naar de plannen en een andere kijk op het proces kan nieuwe ideeën opleveren.

zijn, waarbij vele collegae (nog) geen affiniteit hebben met het ‘daltonsysteem’. Daarnaast zijn wij een samenwerkingsschool waardoor docenten zonder daltonachtergrond wel bij ons op school lesgeven. De werkwijze zou deze docenten ook houvast moeten en kunnen bieden. Als

gaan voortzetten en wordt er over het algemeen positief op gereageerd.

het bovenbouwteam betrokken bij de werkwijze die wij volgend schooljaar

resultaten daarvan zijn positief. Tevens is naast het onderbouwteam, ook

Verschillende klassen zijn bekend met het nieuwe werksysteem en de

groep collegae is die al stapsgewijs met de werkkaartjes werken.

Het resultaat van de interventie is dat er in de onderbouw een kleine


kans kregen eigen input te plaatsen over het systeem of de werkwijze.

3. Evaluatiemomenten waarbij collegae via enquête of via vergadering de

- Daltonkaartjes, zelf toepassen in de praktijk!

- Daltonkaartjes (nieuwe werkwijze): hoe gaat dat in zijn werk?

- Daltonvaardigheden binnen opdrachten en lessituaties.

- Wat is Daltononderwijs en hoe zie jij dat?

2. Workshops voor collegae, waarbij de volgende thema’s besproken zijn:

op de daltonpijlers, werd ontwikkeld.

1. Het samenstellen van de werkgroep waarmee een werkmethode, berust

Proces (HOW)

school duidelijk maken.

mentaliteit zichtbaar zijn. Het invoeren van de werkwijze zal dit binnen de

daltonpredicaat behalen, daarvoor moet er wel een daltonwerkwijze en -

Ivette den Butter [email protected]


uitproberen.

willen aan de hand van evaluaties blijven aanpassen en nieuwe dingen

bestuur als collegae willen meedenken, zijn bereid feedback te geven en

ontwikkelen. Daar is ook de kans en mogelijkheid voor, want zowel

bewezen dat er bij ons op school veel collegae zijn die willen blijven

ook echt nog een lerende school. Deze interventie heeft maar weer eens

nog aangepast en zijn er nog niet veel vastgeroeste elementen. Wij zijn

in opbouw zijn. Omdat wij nog niet zo lang bestaan, worden processen

Als je naar onze school kijkt, kan je stellen dat wij nog steeds een school


kans te geven en het nut ervan in kunnen gaan zien.

De aanleiding voor deze interventie is het feit dat wij een startende school

laatste willen wij, als school, over enkele jaren het officiële

(binnen de kaders die gesteld zijn) zij meer geneigd zijn jouw idee een


ruimte geef om mee te denken en hun feedback te verwerken in je plan

leven onder de collega’s. Wat ik heb ervaren is wanneer je collegae de

Leerervaring (WOW)

Het uitzetten van een werkwijze binnen het onderbouwteam Focus Dalton,

Logo school


Didactische werkvormen

Focus Beroepsacademie

Het geleerde doorvertaald naar de dagelijkse praktijk Margarite Smit, docent Theater van KSH Hoofddorp, en Marjolein Bos, docent Nederlands van CSG Liudger, zijn twee -van de 130- ambitieuze deelnemers uit de eerste tranche. Zij zijn na de Summercourse enthousiast met hun interventie en de opgedane kennis aan de slag gegaan en vertellen graag over hun ervaringen. Kunt u ons wat vertellen over de door u gekozen interventie? Smit: “Bij ons op school hebben we de zogenaamde Talentstroomlessen. Leerlingen uit klas 1 en 2 krijgen daarmee de mogelijkheid om zich voor te bereiden op een profiel of sector. Vorig jaar zijn we er mee begonnen, inhoudelijk zijn de lessen prima. Alleen, het beklijft niet. Met mijn interventie wil ik dat verbeteren, door het inbouwen van meer reflectie.”

Bos: “Een speerpunt van onze school is zelfverantwoordelijkheid. Wij willen ervoor zorgen dat leerlingen zelfstandige individuen worden die zich kunnen redden in de samenleving. Die eigenstandig hun beslissingen kunnen nemen. Ik vind dan ook dat wij als school de tools moeten bieden om leerlingen inzicht te geven in hun eigen leerproces.” Hoe zou u de inhoud van uw interventie kort en krachtig beschrijven? Smit: “Reflectie is een normaal onderdeel van mijn lessen. Die kennis en ervaring worden ingezet bij de interventie. Tijdens de Talentstroomlessen bouwen we reflectiemomenten in. Aan de hand van stellingen vragen we leerlingen om na te denken over hun eigen leren, over samenwerken en over hun rol tijdens de les. Daarnaast vragen we de leerlingen ook over de Talentstroom zelf: wat hebben ze opgestoken en wat beklijft?” Bos: “We zorgen dat leerlingen hun leerdoelen zelf analyseren, verklaren en bijstellen. We bieden de leerlingen daar tools voor en we kijken samen met hen naar een gemaakte toets: Hoe heb je geleerd voor deze toets? Wat ga je beter doen? Op basis daarvan maken ze zelf een plan. Daarmee willen we de opbrengsten van leerlingen verhogen en zorgen dat zij zelfstandig en zelfverantwoordelijk worden.” Kunt u vertellen waarom de interventie belangrijk is voor uw eigen ontwikkeling én die van de school? Smit: “Voor mezelf vind ik het erg fijn om mijn kennis en ervaring breder in te zetten. Ik denk dat we daarmee de ontwikkeling van leerlingen kunnen laten groeien. Mijn collega’s gaan vaak van hun vak uit, terwijl juist ook het persoonlijke belangrijk is. Zo kunnen leerlingen en docenten dichter bij elkaar komen. Dat breng ik in. In de schoolvisie staat persoonlijke groei en het ontwikkelen van eigen talenten voorop. Dan is een eigen visie en reflectie onmisbaar. Daarnaast draagt het hopelijk bij aan een goede profielkeuze.” Bos: “Ik sta achter de visie van de school. Het is erg belangrijk om van leerlingen geen makke schaapjes te maken, maar om hen op te leiden tot zelfstandige individuen. Ik vind het erg fijn om leerlingen een richting te geven in dat leerproces. Voor de school zelf is het belangrijk dat het opbrengsten gaat verhogen.”

18

19

Wat zijn uw ervaringen tot nu toe? Hoe ver bent u met het uitvoeren van de interventie? Smit: “Op dit moment zijn we bezig met de eerste serie Talentstroomlessen waarin de reflectie is ingebouwd. Ik vind het erg spannend wat de resultaten na negen weken zijn. En het is ook spannend hoe mijn collega’s het doen. Uiteindelijk voeren zij het in de praktijk uit.”

Bos: “Teach & Learn is voor mij een stok achter de deur om mijn eigen talenten naar boven te laten komen. Daar is meestal geen tijd voor op school. Het is ook erg inspirerend om samen te werken met bezielde mensen die goed onderwijs willen geven. Ik leer daar veel van en krijg ook energie van de andere deelnemers. Daarnaast leer ik dat opbrengstgericht werken op elke school weer net anders wordt uitgelegd. En dat het meer is dan dat ik dacht dat het was.”

Bos: “Ik doe deze interventie bij Teach & Learn samen met een collega. Direct na de Summercourse zijn we gestart met pilotklassen om de interventie de school in te brengen. Nu is het een vast onderdeel geworden van de lessen. Ik zie al zeker opbrengsten: leerlingen hebben steeds meer inzicht in hun werkwijze en hun leren. Ze komen ook eerder bij mij met een goede hulpvraag. We zijn nu bezig met een evaluatie en hopen de resultaten op de volgende bijeenkomst te presenteren.” Hoe reageren collega’s en schoolleiding? Smit: “Mijn collega’s reageren positief, ze staan achter deze persoonlijke en coachende benadering. Veel van hen hebben ook behoefte aan dit soort oefeningen, maar zeggen dat ze dit zelf niet kunnen verzinnen. Ik hoor ook vaak dat docenten vinden dat leerlingen vast zitten, niet gemotiveerd zijn. Volgens mij komt dat omdat leerlingen in de les achterover mogen leunen, maar ze moeten juist worden geactiveerd en gestimuleerd.” Bos: “De schoolleiding is positief en wil het opbrengstgericht werken verder de school in krijgen. We doen nu eerst de evaluatie en dan is de volgende stap: hoe krijgen we het de school in? Mijn collega’s zijn over het algemeen ook positief, twee hebben er al aangegeven dat ze ook met deze interventie aan de slag willen.” Wat heeft u tot nu toe geleerd? Smit: “Door mijn deelname aan Teach & Learn tot nu toe zie ik mijn interventie en de oefeningen super gestructureerd voor me. Daarnaast is het een boost geweest om op een nieuwe manier naar mijn rol te kijken: Theater niet als vak, maar als middel. De werkvormen die ik gebruik zijn ook relevant in andere contexten. En zelf vind ik het ook erg mooi dat ik zelfverzekerdheid uitstraal over de interventie en over mijn rol. Ik kan stappen zetten en groeien.”

20

21

22 23

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/3QcZzG

+ Succes ervaring met leerlingen + Stapje voor stapje + Ouders zijn/worden betrokken

* Leerlingen (vmbo-3) leren stapsgewijs te werken aan het verhogen van hun prestaties op school. * Uitvoering tijdens mentoruren en individuele gesprekken.

- Je bereikt niet iedere leerling - Het leidt niet bij iedereen tot een succes

* Intervisietraject Teach & Learn (School aan Zet). * Persoonlijke voorkeur (leerlinggericht).

* Koers is uitgezet * Medewerking van directie

* Praatstuk mentorgesprekken. * Richting MBO.

* Bestellen naar niveau vmbo-3

Afgerond:

H.C. IJdema [email protected]

* Vervolg geschreven (2e ronde). * 2e ronde met eigen mentorklas.

* het hele schooljaar door.

* aanpassen van de doelen;

* relfecteren van de doelen;

* uitvoeren van doelen;

* formuleren van doelen;

Lesboekje voor de leerlingen waarin ze stapsgewijs werken aan:


* Nadenken over een vervolg voor vmbo-4.

* Eindevaluatie voor vmbo-3 wordt ontwikkeld.

Mee bezig:

* Opnemen van materiaal als verplichte lessen.

Contactgegevens deelnemer * Aantal collega’s zijn aangehaakt.

* Testen met eigen mentorklas.

* Schrijven van materiaal voor vmbo-3.

* Doorontwikkeling naar vmbo-4

Proces (HOW)

* Feedback van LL, ouders en collega’s

* Implementatie in het mentorprogramma


* Elke leerling aan bod willen laten komen.

* De 6-jes cultuur.

* Het aanwakkeren van de intrinsieke motivatie leerlingen.

- Deel leerlingen vindt het lastig (niveauverschil)


- Individuele gesprekken kosten veel tijd

Leerervaring (WOW) + Aanbod voor alle leerlingen

* PLOP (Persoonlijk Leerlingen OntwikkelingsPlan).

Logo school


Motiveren van leerlingen

Bornego College

24 25

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/uN6BJq

- gestructureerd en projectmatig te werken gedurende het schooljaar. Iedere deelnemer blijft betrokken, ondanks de waan van de dag. - te ervaren wat het vragen om feedback oplevert: betrokkenheid van leerlingen en de kans je eigen betrokkenheid te tonen. - te ervaren dat een groter aantal leerlingen zich gezien weet en daardoor prettiger kan werken.

gaan. * Bij veel docenten en de teamleider bleek behoefte aan een dergelijk proeftuintje. * Over de opzet ben ik sturend geweest, maar tijdens het proces laat ik ieder zijn gang gaan. Juist om ieders eigen inbreng en behoeften wat betreft OGW aan

differentiatie in les, feedback. Parallelklas als controle.

consequent behandeld met de vier elementen: hogere doelen, toetsing,

* In periode III heb ik voor Biologie het thema Genetica in een 4 vwo-klas

deelnemers besproken.

* Gebruik gemaakt van OGW-publicatie van School aan Zet. Deze heb ik met alle

Gerda Nicoali [email protected]


Binnen het ontwikkelmodel van School aan Zet past de interventie in het element Goede differentiatie.

en vwo- bovenbouwteam. Passend bij iPad-gebruik op school.

Interventie in lijn met schoolontwikkeling en passend bij gewenste aandacht voor de individuele (excellente èn matige) leerling. Gedragen door schoolleiding


vervolgproject Biologie betreffende differentiatie

interesse uit andere secties. Volgend jaar door in vwo-bovenbouw. Bovendien

Collega’s die aan OGW hebben geproefd willen het verder ontwikkelen. Er is ook

- te ervaren dat niet alles perfect hoeft te gaan. We hebben al veel bereikt!

Fijn om:

in welke periode, met welke klas en met welk onderwerp ze aan de slag wilde

bod te laten komen.

Leerervaring (WOW)

* Binnen het vwo-bovenbouwteam heb ik betrokken docenten zelf laten bepalen

grote verschillen in cijfers.

leerlingen. We merken een verhoogde aandacht, prettiger werksfeer. Nog geen

op verschillende leerstijlen en verschillen in kennis en vaardigheden van

Samenvattend: deelnemers zijn doelgerichter in les bezig en spelen attenter in

Zuidelijk Afrika.

Geschiedenis: vwo-5, meer interesse leerlingen voor inhoud van vier P.O’s over

Nederlands: vwo-4, tekstverklaring, betere werksfeer.

klas is aan het werk in plaats van de docent.

Frans: tekstverklaring, zwakke leerlingen beter resultaat, prettiger werken, de

3 secties nog niet klaar, want periode IV:

doorgaan met OGW.

doelen stellen hebben motivatie verhogend gewerkt. 90% leerlingen zegt:

van resultaten leerlingen en differentiatie, maar in mindere mate het hogere

Biologie: vooral de elementen feedback, meer kennis door zorgvuldige analyse

gedifferentieerde studiewijzer.

Duits: vwo-4, schrijfvaardigheid , volgend jaar opnieuw met de zorgvuldig

differentiatie. Positief effect op houding klas.

Wiskunde: vwo-4, nieuwe opgaven, afwisselende lesvormen, oog voor


Logo school

Proces (HOW)

nieuw.

De leerstof aanbieden in een gedifferentieerde les is voor mij en veel collega’s

zich nog weleens, achterblijvers komen onvoldoende aan bod.

dan alleen de middenmoot zo goed mogelijk te bedienen. Voorlopers vervelen

klassen (gymnasium- en atheneumleerlingen zitten bij elkaar in de klas) meer

Aanleiding voor de interventie is de behoefte om in de bovenbouw bij vwo-


Deelnemende groepen telkens uit vwo-4 en vwo-5.

Geschiedenis.

Deelnemende secties zijn Wiskunde, Biologie, Nederlands, Frans, Duits en

analyse cijfers, differentiatie, feedback.

vakmanschap van de leraar) ontwikkeld door Juliette Vermaas: hogere doelen,

gebruiken de vier elementen uit de School aan Zet-publicatie (OGW en het

doet dit ten minste gedurende één van de vier periodes in het schooljaar. We

initiatief Opbrengstgericht werken (OGW) toe in een vwo-klas. Ieder van hen

Binnen ons team vwo-bovenbouw passen collega’s uit zes secties op mijn


Ervaring opdoen met OGW binnen team vwo-bovenbouw

Bonhoeffer College Castricum

Voortgang en ervaringen worden continu gedeeld Tijdens een intensief leernetwerk is het uiteraard van groot belang dat deelnemers regelmatig ervaringen en de voortgang met elkaar delen en bespreken. Dit is dan ook precies wat centraal staat tijdens de Tussentijdse Opbrengstendag, deze bijeenkomst is vast onderdeel van Teach & Learn. Op 12 maart 2014 kwamen de deelnemers uit de eerste tranche bij elkaar tijdens deze landelijke bijeenkomst. Dionne Zeldenrijk, sr. projectleider van School aan Zet voor het vo: “We hebben gezien welke resultaten de deelnemers tussentijds hebben behaald en welke ambities ze hebben voor de komende maanden. Deelnemers waren nog steeds enthousiast en hadden veel energie.” Vallen én opstaan Sander Galjaard, Marita van Dam en Lydia van Deelen zijn de experts van School aan Zet die de deelnemers van Teach & Learn begeleiden. Galjaard: “Teach & Learn is vallen én daarna opstaan. Ik zie de deelnemers boven zichzelf uitstijgen. Daarnaast merk ik ook op dat de aandacht en energie voor de interventie wat weg kan zakken. Dit is overigens niet onlogisch. Het schoolwerk met lesgeven en vergaderen, vraagt veel. De bijeenkomsten die gedurende de looptijd georganiseerd worden helpen om weer een piek in de aandacht en betrokkenheid te krijgen.”

Van Dam beaamt de essentiële rol van de bijeenkomsten: “Een deelnemer verwoordde dat erg mooi: Je kunt op school tegen weerstand aanlopen, maar dan is het bemoedigend te merken dat er landelijk gezien wél collega’s zijn die graag willen veranderen/verbeteren. Deelnemers merken dat het belangrijk is andere mensen te kennen die net zo ambitieus zijn als zij. Dat is een belangrijke meerwaarde van Teach & Learn.” Gezamenlijkheid en betrokkenheid “Deelnemers zijn tijdens de bijeenkomst serieus en zeer betrokken met elkaar in gesprek geweest en hebben van elkaar geleerd”, vertelt Van Deelen. “Men voelde gezamenlijkheid. De tijd was helaas te kort. Gelukkig hebben we nog een aantal bijeenkomsten voor de boeg.” Ook Van Dam zag de betrokkenheid: “Iedere docent luisterde en goed en maakte actief aantekeningen. Er was dus maximale feedback. Alle vragen die waren gesteld waren oprecht en serieus.” Leerpunt: het meta-niveau van de interventie Een belangrijk leerpunt voor de docenten is volgens Van Dam het metaniveau van de interventies: “Docenten kunnen goed beschrijven wat hun interventie inhoudt, maar minder goed wat het heeft opgeleverd. Met andere woorden: data gebruiken om resultaten te beschrijven blijft moeilijk. Iedere verandering die je inzet, veroorzaakt een beweging. Je moet goed leren analyseren wat deze beweging vervolgens oplevert.” Draagvlak creëren van cruciaal belang “Soms is de praktijk op school echter wat weerbarstig; een aantal deelnemers waren dan ook helaas niet aanwezig”, verteld Zeldenrijk. “Als je op weerstand in je school stuit, dan is het niet makkelijk om door te gaan. Gelukkig zien we ook dat een grote groep al ver is gekomen en draagvlak heeft gecreëerd bij hun collega’s en schoolleiding”. Van Dam: “Het is mogelijk om met tamelijk eenvoudige middelen een breed draagvlak te creëren onder collega’s. Dat heb ik bijvoorbeeld gezien bij Erik Stel Jansen en Herminet Berends van het Arentsheem College, locatie Titus Brandsma in Arnhem. Zij krijgen de volledige steun en medewerking van de schoolleiding. Dat is mooi om te zien, omdat dit natuurlijk cruciaal is voor het succes van de interventie.”

26

27

28 29

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/e7Aomt

binnen de huidige klasstructuur. Bij de niet-kernvakken wordt er elke week minimaal één lesuur gedifferentieerd gewerkt:

werken. Zowel voor vakken die ze gekozen hebben in hun havo-4-profiel,

havo-4-profiel hebben.

- Momenteel zijn de reacties en ervaringen van zowel docenten als leerlingen op havo-3 erg hoopgevend. De indeling van de klas in een

- Leerlingen krijgen, voor een aantal profielvakken, een realistischer beeld van wat op havo-4 van hen verwacht wordt.

[email protected] vakgroepen, is dit erg nuttige informatie voor de directie.)

Hans Nevelsteen (Aangezien deze adviezen gedragen worden door de verschillende


Differentiatie op leerlingniveau.


- Ook zijn er nog een aantal adviezen op lange termijn geformuleerd.

houdend met de opmerkingen van de verschillende vakgroepen.

- Daarna heeft de stuurgroep een duidelijk plan geformuleerd, rekening

teruggekoppeld naar de verschillende vakgroepen.

brainstormsessie, een aantal voorstellen uitgewerkt. Deze zijn

- Met de stuurgroep hebben we, op basis van de resultaten van de

gegeven worden).

vertegenwoordiger (alleen de keuzevakken op havo-4 die ook op havo-3

stuurgroep samengesteld met daarin van elke vakgroep één

eenzelfde moment rond de tafel te krijgen.

- Soms is het erg lastig om docenten van verschillende vakgroepen op

over de eventuele aanpak van het probleem. Daarna heb ik een

- Realistische doelen stellen.

- Tijdens een teamvergadering heb ik een brainstormsessie georganiseerd

- Gestructureerd en planmatig werken.

- Noodzaak om bij veranderingen eerst een goed draagvlak te creëren.

Leerervaring (WOW)

leerlingen als de docenten als een positieve verandering ervaren.

Proces (HOW)

remediëring.

- De zwakkere havo-3-leerlingen krijgen extra ondersteuning en

- De sterkere havo-3-leerlingen krijgen meer diepgang en uitdaging.

hun havo-4-profiel zitten.

gemotiveerd werken voor alle vakken. Dus ook voor de vakken die niet in

remediëringsgroep en een verdiepingsgroep wordt door zowel de

havo-4 in oktober 2014.

- Behoefte aan een betere aansluiting tussen onder- en bovenbouw.

- Leerlingen blijven, ook tijdens laatste maanden op havo-3, actief en

proefwerkweek van

- Cijfermatig kan de interventie pas geëvalueerd worden na de

niet in hun havo-4-profiel hebben.

- Remediëringsopdrachten voor de leerlingen die het vak


lestempo te wachten staat op havo-4.

profielkeuzevakken, een realistischer beeld van wat hen qua leerstof en

Bovendien krijgen de leerlingen op deze manier, voor hun

- Verdiepingsleerstof voor de leerlingen die het vak in hun

- Na de meivakantie zijn we gestart met het uitvoeren van het plan

reguliere lessen op havo-3, blijven de leerlingen actief en gemotiveerd als voor vakken die ze niet gekozen hebben.


Door het aanbieden van extra verdieping en remediëring tijdens de

Logo school


Wat na profielkeuze havo-3?

Connect College Echt

30 31

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/fo6Fx3

* Het team heeft de studiedag en tijdens de “update” heel constructief gewerkt.

Opbrengstgericht werken (OGW) en iedereen de opdracht geven samen met andere collega’s een interventie uit te werken en uit te voeren.

secties vertalen deze –indien nodig- in nieuwe acties. 5. Laatste werkweek worden de interventies gepresenteerd.

Reitdiepcollege, locatie Leon van Gelder gepresenteerd.

[email protected]

Diamantlaan 27, 9743 BA, Groningen

Reitdiepcollege, locatie Leon van Gelder

Linda Vree

[email protected]

Diamantlaan 27, 9743 BA, Groningen

Tonnie Doornebosch interventie uitgewerkt. In de laatste lesweek worden de opbrengsten

Docenten zijn bekend met OGW. Ze hebben allemaal in een groepje een


Stelt de prognoses meer dan één keer per jaar bij en afdelingen/teams en 4. 13 maart is er een update geweest (tussentijds ervaringen delen).


Niveau 4

3. Interventies worden door ons verzameld en op ItsLearning gezet.

Leeropbrengsten).

aansluitend bij schooldoelstellingen (waaronder altijd doelen op

sectieniveau,

Heeft ambities geconcretiseerd in doelen op afdelings-/teamniveau en

Niveau 3

Goede koers


regelmatig onder de aandacht te brengen.

2. Alle docenten werken in een groepje een interventie uit.

1. We hebben een studiedag georganiseerd voor het hele docententeam.

Proces (HOW)

planmatiger te onderzoeken en daaruit conclusies te trekken.

niet gedeeld. OGW kan helpen docenten hun opbrengsten bewuster en

gebeurt dit planmatig, maar niet altijd en vaak worden de opbrengsten

stellen doelen en willen de kwaliteit van hun lessen verbeteren. Soms

Binnen ons onderwijs worden veel goede initiatieven genomen. Docenten


* Prettig dat je dit samen doet en dat je de schoolleiding mee hebt.

We willen alle docenten op onze school laten kennis maken met

* In de wandelgang en in de teams merken we dat het nodig is het OGW

Leerervaring (NOW)

Logo school


Schoolbrede organisatieverbeteringen – OGW op de Leon van Gelder

Reitdiepcollege, vestiging Leon van Gelder

De interventie toegepast op school De rol van de schoolleiding is een belangrijke factor voor het laten slagen van een interventie. Hans Vogelzang (deelnemer eerste tranche Teach & Learn en docent Scheikunde) en Klaas Arkema (adjunct-directeur bovenbouw havo) van het Greijdanus College vertellen graag over hun ervaringen. Het Greijdanus heeft nog niet zo lang geleden hun onderwijsvisie vernieuwd. Een speerpunt hierin is activerende didactiek. School aan Zet en leernetwerken als Teach & Learn zijn volgens Arkema belangrijk om dit goed op de rit te krijgen: “Het helpt ons om tot kwaliteitsverbetering te komen, zowel in onze lessen als in alles daaromheen. Neem bijvoorbeeld het Ontwikkelmodel Lerende Organisatie van School aan Zet: dat geeft mij inzichten om op een nieuwe manier naar beleid en strategie te kijken. Het gesprek daarover levert enorm veel op. In onze onderwijsvisie heeft activerende didactiek dus een prominente plaats. De interventie waar Hans Vogelzang en zijn collega Klaas Beute mee bezig zijn in Teach & Learn, past heel goed in die lijn. Ik vind het mooi om te zien dat collega’s hiermee bezig zijn en daarmee een bijdrage leveren aan onze schoolontwikkeling.” De lat hoog leggen: zeer actieve leerlingen met goede resultaten Het idee van de interventie is ontstaan door onvrede over de leerlingenhouding tijdens het vak Natuur, Leven en Technologie. Vogelzang: “We zagen helaas dat niet alle leerlingen actief participeerden in de lessen. Daarom hebben mijn collega en ik dat als uitgangspunt genomen voor de interventie. En we hebben de lat meteen hoog gelegd: we willen zeer actieve leerlingen, die hun werk in de les af krijgen en ook nog eens beter scoren. Dat doen we door te werken met Eduscrum, een activerende didactiek die een positieve invloed heeft op de leeropbrengsten en de betrokkenheid van leerlingen. Deze methode past goed bij ons, omdat het feedback geven bevordert op alle niveaus: leerlingen onderling, leerling - docent en docent - leerling. Wat ik ook erg mooi vind, is dat de methode uitgaat van de kwaliteiten van de individuele leerling. Bij aanvang inventariseren de leerlingen hun sterke kanten. Vervolgens maken we groepjes bestaande uit leerlingen met complementaire kwaliteiten. Dat heeft onverwachte effecten. In plaats

32

van vriendengroepjes zagen we nu dat een leerling die vaak als laatste werd gekozen als eerste bij een groepje werd gevraagd vanwege zijn persoonlijke kwaliteiten op het gebied van rekenen.” Professionele ruimte voor de docent Arkema: “Vogelzang is een echte aanjager in nieuwe manieren van activerende didactiek. Hij heeft dat ook in zijn takenpakket als LD-docent. Hij krijgt een dag in de week om Greijdanus-breed zaken op te pakken die met onderwijsontwikkeling te maken hebben. Wat mooi is om te zien, is dat hij zijn collega’s ook enthousiast krijgt. Hij laat hen de raakvlakken met hun eigen werk zien en ook de meerwaarde maakt hij zichtbaar. Aan de andere kant verwachten we ook dat onze docenten zich verbeteren, het hoort bij hun deskundigheidsbevordering. Elke docent krijgt daar de ruimte voor. Vogelzang is iemand die dat erg rijk invult.” Teach & Learn: externe ogen die met je meekijken Het meedoen aan Teach & Learn heeft Vogelzang geholpen de interventie goed neer te zetten. “Het zijn externe ogen die objectief met je meekijken. Dat houdt je scherp en je wordt nauwkeuriger. De activiteiten bij de bijeenkomsten zorgen ook voor nieuwe inzichten. Bijvoorbeeld: houd de interventie in eerste instantie klein en zorg dat de onderwijsontwikkeling zo dicht mogelijk bij de werkvloer staat. Laat je resultaten zien en communiceer op een goede manier. Volgens mij zijn we de hooggestelde doelen aan het halen. Leerlingen voelen zich serieus genomen, we zien dat ze fanatiek werken. Dat komt ook door de heldere doelen die we samen stellen. Op een scrumbord wordt dat voor iedereen inzichtelijk gemaakt.” Ook mijn collega’s zijn enthousiast. “Ons doel is dat we de interventie in eerste instantie introduceren in de NLT-lessen en dat we onze ervaringen delen met zowel het havo- als het vwo-team. Op grond van onze ervaringen bouwen we dat wellicht uit. We krijgen nu al wel veel enthousiaste reacties van collega’s, bijvoorbeeld toen ik een presentatie had gehouden tijdens een studiemiddag. In de week erna werd ik door twaalf collega’s aangesproken in de gang die erg benieuwd waren hoe zij er zelf mee aan de slag konden. De schoolleiding is ook erg positief. Zoals gezegd hebben we een nieuwe schoolvisie die we nu moeten concretiseren. We hebben behoefte aan een didactiek die echt iets oplevert en daar worden nu mooie stappen in gezet.”

33

34 35

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/ZMBPIM

[email protected]

Vwo.

4. Volgend jaar gaan meer docenten aan de gang met Eduscrum.

het hele team.

[email protected]

Hans Vogelzang

Klaas Beute 2. We hebben de Eduscrum-didactiek geïntroduceerd in 4 Havo, 5 Havo en 6

3. Ervaringen gerapporteerd aan MT, teamvergadering en op een studiedag voor


tussen de verschillende sterkhouders bevorderd (docenten, MT).

over de interne communicatie. Bovendien werd het gesprek

3. De materialen dagen uit tot nadenken over de aanpak en

docent, maar óók als school.

geholpen om in beeld te krijgen waar we staan. Als individuele

2. Het ontwikkelmodel en de overige materialen hebben ons

de school.

1.  De gekozen interventie past goed bij de onderwijsvisie van

1. We hebben een Eduscrum-cursus gevolgd.

Proces (HOW)

5. Feedback is een speerpunt uit onze onderwijsvisie.

d) Docent-docent

c) Docent-leerling

b) Leerling-docent

a) Leerling-leerling

4. We willen het geven van feedback op verschillende niveaus stimuleren:

van de lessen vergroten.

3. We willen met behulp van een heldere en activerende didactiek de effectiviteit

leerlingen precies mee bezig waren.


onderwijs. Kortom: “Klaar, schiet, richt” als de interventiemethodiek werkt.

2. Geven van gerichte feedback was lastig, omdat soms niet helder was waar de

3. Gewoon beginnen en tijdens het proces aanpassingen doen werkt in het

1. Time-on-task bij NLT was onvoldoende hoog.

doorzet op de ingeslagen weg.

2. Meedoen aan Teach & Learn geeft een positieve, externe druk waardoor je

waren met de introductie van de Eduscrum-didactiek. Dat is zeer stimulerend.

1. Topervaring was dat we met twee docenten gelijktijdig en intensief bezig

Leerervaring (WOW)

7. Het MT en collega ’s zeer geïnteresseerd in deze werkvorm.

6. Time-on-task is hoger.

5. Review werkt motiverend. Leerling heeft beter in beeld wat er verwacht wordt.

4. Geven van gerichte feedback is eenvoudiger.

3. Docenten zien op het scrumbord meteen waarmee leerlingen bezig zijn.


7. Na circa drie sprints volgt de toets.

vakinhoudelijk en procesmatig kunnen verbeteren.

6. Leerlingen ontvangen feedback waarmee ze zichzelf

(= review).

5. Na elke sprint vindt een tussenoplevering plaats

sprints van maximaal twee weken.

4. De lesactiviteiten zijn opgedeeld in overzichtelijke

scrumbord.

3. Groepjes plannen de activiteiten zelf op een

2. Groepjes ontvangen een overzicht van doelstellingen en van lesactiviteiten.

2. Leerlingen geven aan niet eerder zo hard gewerkt te hebben.

b) door eigen verantwoordelijkheid voor planning.

op grond van leerlingkwaliteiten.

a) Eigenaarschap door heldere doelstellingen en

1. Leerlingen werken in groepjes van vier personen die ze zelf gevormd hebben

1. Leerlingen reageren enthousiast:

leeropbrengsten en de betrokkenheid van leerlingen.


Eduscrum is een activerende didactiek die een positieve invloed heeft op de

Logo school


Eduscrum als activerende didactiek

Greijdanus College

36 37

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/r8s7JV

Merk op dat er in het artikel geen objecties worden gemaakt.

betitelde zichzelf als actief contragewicht. Verder: hoed je om één op één dingen over te zetten: denk na! ! Aanvankelijk was ik gericht op ‘harde

Volgend schooljaar zet een collega het door mij opgezette project voort bij ANW en wordt Rationale geïntegreerd bij het maken van profielwerkstukken.

(HQPHQV KHHIWHHQLN GDW]LFK]HOI HHQYRXGLJ NDQ YRRUVWHOOHQ RYHUGULH PDDQGHQ

RQGHUVWHXQW

Dit staat niet in de tekst en is voorondersteld. Nu is de brug makkelijker te maken naar de volgende redenen.

,QGLYLGXHQ KHEEHQGH QHLJLQJRP ]LFK]HOILQGH WRHNRPVWDOV KHWZDUHDOV HHQDQGHUH SHUVRRQWH ]LHQGDQKXQ KXLGLJH]HOI

RQGHUVWHXQW

2QGHU]RHNYDQFULPLQRORRJ -HDQ/RXLVYDQ*HOGHUMXQL LQKHWWLMGVFKULIW 3V\FKRORJLFDO6FLHQFH

0HQVHQGLHHHQ JURWHUH YHUERQGHQKHLG HUYDUHQPHWKXQ WRHNRPVWLJH]HOI

Voldoet de samengestelde redenering aan de regels voor de macrostructuur van een samengestelde redenering?

Regels voor de macrostructuur: 1) Het abstractieprincipe (de piramideregel) 2 MECE (zijn de belangrijkste redenen en bezwaren opgenomen in het redeneerschema? Geen overlap?


RQGHUVWHXQW

(HQ PHQV EHVWDDW DKZXLW WZHH LNNHQ ]RDOVMH QXQDDU MH]HOI NLMNWHQ ]RDOVMH MH]HOI]LHW LQ MDDU JHULFKW RS VRRUWHQ ]HOI

RQGHUVWHXQW

Voldoet het betoog dat op basis van dit redeneerschema geschreven is aan de criteria uit de checklist Betoog Schrijven

(HQPHQV KHHIWHHQLN RYHUMDDU GDWKLM]LFK PDDUPRHLOLMN NDQ YRRUVWHOOHQ

Waarom moet ik deze bewering geloven? Stel deze vraag voor iedere bewering.

Geeft deze reden of verklaring een bewijs voor de stelling.

9RRUEHHOG

RQGHUVWHXQW

RQGHUVWHXQW

$OVGHPHQV UHNHQLQJ KRXGWPHW ODQJH WHUPLMQ JHYROJHQ GDQZLOKLM RSNRUWH WHUPLMQ PLQGHU FULPLQHHO JHGUDJ YHUWRQHQ

0RJHOLMNHGHOLQTXHQWHQ]RHNHQ ELMYRRUEHHOGಫVQHOಬJHOGVWDWXV RIVHNVXHOHEHYUHGLJLQJ

9RRUEHHOG

'HOLQTXHQWLHZRUGWMXLVW ELMXLWVWHNJHNHQPHUNW GRRUGLUHFWH

0RJHOLMNH GHOLQTXHQWHQ GHQNHQQLHWQD RYHUGH PRJHOLMNH JHYROJHQYDQ KXQJHGUDJRS ODQJHUHWHUPLMQ

0RJHOLMNGHOLQTXHQWHQKHEEHQ YDDNHHQVWUDIEODGRQGHUJDDQ VRFLDOHVDQFWLHVRIYHUOLH]HQKXQ ZHUN


RQGHUVWHXQW

+HWHUYDUHQYDQ YHUERQGHQKHLG PHWMHWRHNRPVWLJH ]HOIPRWLYHHUW QDPHOLMNRP UHNHQLQJWH KRXGHQPHWGH ODQJHWHUPLMQ JHYROJHQYDQMH JHGUDJ

VSUHHNW WHJHQ

(v) EXPERIMENT

6WDWLVWLHN RQGHU]RHN9DQ*HOGHU

([SHULPHQW'H PHQVHQYDQ H[SHULPHQW ZRUGHQ JHFRQIURQWHHUG PHWHHQ UHDOLVWLVFKHYHUVLH YDQKXQ WRHNRPVWLJH]HOI HQEOLMNHQPLQGHU YDDNRQWHUHFKWHHQ JHGUDJWHFODLPHQ

6WDWLVWLHN

RQGHUVWHXQW

"

RQGHU]RHN9DQ*HNGHU

([SHULPHQW GHSURHISHUVRRQ VFKULMIWHHQEULHI DDQMDDU RXGHU]HOIHQ PDDNWVLJQLILFDQW PLQGHU GHOLQTXHQWH NHX]HV VFHQDULR V

RQGHUVWHXQHQ

Stellend? Enkelvoudig? Letterlijk? Nauwkeurig? Beknopt? Eenduidig? Emotioneel gepast?

Schrijf uit als een volzin. = HYPOTHESE (iii)

Zijn alle beweringen in de redenering verfijnd

(ULVYHUVFKLOLQGH PDWHGDWHHQPHQV ]LFKYHUERQGHQ YRHOWPHW]LMQ WRHNRPVWLJH]HOI JHULFKWRS YHUERQGHQKHLG

(U]LMQPHQVHQGLH HHQODJHPDWHYDQ YHUERQGHQKHLG PHWKXQ WRHNRPVWLJ]HOI KHEEHQ

(i) PROBLEEM (ii) psychologen ORIËNTEREN zich op dit probleem

RQGHUVWHXQW

(iv) VOORSPELLING als verbondenheid met toekomstig zelf, dan rekening houden met lange termijn gevolgen

(HQPHQVYHUWRRQW PLQGHUFULPLQHHOJHGUDJ DOVELMHHQYRRUVWHOOLQJ PDDNWYDQ]LMQ WRHNRPVWLJH]HOI

RQGHUVWHXQW

Voogt, J. 21st Century Skills. discussienota, UT, 2010.

Literacy Framework, 2013. ! Pisa 2015, Draft Science Framework, 2013. !

2010. ! Pisa 2012, Mathematics Framework, 2010. ! Pisa 2015, Draft Reading

concept oktober 2013. ! Pisa 2012 Field Trial Problem Solving Framework,

Kennisbasis natuurwetenschappen en Technologie voor de onderbouw, SLO

Voorbeeldleerplan filosofie in de onderbouw, SLO, 2013. ! Ottevanger, W.,

Nederland, Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid, 2013. ! Marsman, P.,

J.A., Naar een lerende economie. Investeren in het verdienvermogen van

alternatief. Weg met de afrekencultuur in het onderwijs!, 2013. ! Knottnerus, Hoe sterk (= waarheid+ relevantie) ondersteunen de verschillende redenen en bezwaren de bij de reden behorende stelling? Pas de Scenaroiotest toe.

Crosscutting Concept, and Core ideas, NRC, 2012. ! Kneyber, R. en Evers J., Het (vgl. Voogt).

Waarom moet ik deze stelling geloven? Of: In welke makte ondersteunt de hieronder gegeven redenering de stelling? Of: In welke mate kan ik vertrouwen stelling in de waarheid of juistheid van de stelling gegeven deze onderstaande redenering?

(24), 2014, 48-49. ! K-12, A Framework for K-12 Science Education: Practices, (burgerschap; leven en werken; persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid)

kwaliteit, Onderwijsraad, 2013. ! Gruijter, D. de, Fragiel Onderwijs, in: Filosofie

N. De toekomst telt, SLO, 2011. ! Dam, G. ten, Een smalle kijk op onderwijs

Defining 21st century skills, ATCS, University of Melbourne, 2010. ! Boswinkel,

meten. Ethiek, politiek en democratie, 2012. ! Binkley, M. Draft White Paper 1.

www.rationaleonline.com ! Biesta, G. Goed onderwijs en de cultuur van het

Literatuur ! Benamirouche, R., Werkprogramma 2013, SLO, 2013 Berg, T. ter, www.kritischdenken.nl met literatuur over en links naar o.a.

Rationale, Timo ter Berg: www.kritschdenken.nl.

www.varendonck.nl; Henk van der Tas; www.beteor.nl/home/contact; voor

[email protected] & [email protected]: tel. 0493672672;

Ruud Heesen: 0493672672 / 0402852029, [email protected] en


en verdragen, in het bijzonder At3a!

ontwikkelmodel. Met dank aan alle leerlingen die mijn experimenten hebben ge-

en EIO al een keer doorlopen en zit ik ergens tussen niveau 2 en 4 van het

‘lerende organisatie’ mag beschouwen, dan heb ik de PDCA-cyclus voor ANW

gezamenlijke visie op goed onderwijs geformuleerd. ! Als ik de klas als

(informatievaardigheden, ICT--vaardigheden) en ! wereldburgerschap

manieren van werken (communiceren en samenwerken), ! instrumenten

probleemoplosssingsvaardigheden, beslissingen nemen; leren leren), !

! Manieren van denken (creatief en innovatief denken; kritisch denken;

(*) Wat zijn 21st century skills?

van examens.

(vwo-3-5-6) relevante handelingswerkwoorden (TIMMS / Bloom) bij het maken

op basis van aanvullende kwaliteiten. ! Leerlingen analyseren bij scheikunde

hun essay en/of presentatie. Er wordt in groepjes gewerkt die samengesteld zijn

artikelen van sites als Kennislink en Debating Matters en componeren daarmee

zowel alleen als in groepen met Rationale. Ze visualiseren redeneringen in

! Leerlingen werken bij EIO (vwo-2-3), ANW (vwo-4) en filosofie (vwo-4-5)

Proces (HOW)

2014)?

vinden hun weg via implementatie van kritisch denken (punt 3). Zo wordt een

(koers): wat is goed onderwijs? ! De feedback, ontwikkeling, differentiatie

op de vraag: wat is goed onderwijs (vgl. Biesta 2012, Kneyber 2013, Gruijter

wordt onze school gevraagd naar een visie op de toekomst van de leerling

dialoog over mijn interventie kan bijdragen aan een antwoord van onze school

interventie wordt inmiddels gezien. Breder: door mijn interventie en onderzoek

! Op schoolniveau zijn er ambities geformuleerd. De draagwijdte van mijn

zou kunnen leiden tot meer ervaren samenhang tussen vakken. ! Ik denk dat de

century skills die onder andere in domein A van alle vakken worden beschreven

II Breder. ! Bewustwording en explicitering in de lespraktijk van de 21st

denkstructuren bij verschillende vakken (bijvoorbeeld oorzaak-gevolg relaties).


3).

gestructureerd te schrijven. ! Leerlingen zien nauwelijks verbanden tussen

overdraagbaar is, zal moeten blijken uit de voorziene vervolgstappen (zie punt

CSE’s. ! Leerlingen vinden het moeilijk om een PWS op te zetten en dit

een enorme verrijking. Deze werkwijze leidt tot meer maatwerk. ! Wat hiervan

opbrengst is. De pgo/eduscrum-achtige werkwijze bij ANW en EIO is voor mij

leerlingen en mij (practice based evidence! in plaats van andersom) de

Ottevanger). Inmiddels denk ik dat het leer- en denkproces van mijn

denken (vgl. Boswinkel). ! Taalzwakke leerlingen hebben moeite met de talige

I School. ! Leerlingen hebben moeite met kritisch en probleemoplossend


! De belangrijkste leerervaring is: ga niet te snel! Peter Tijs (directielid)

lange termijn ‘leerlijnachtige’ doelstellingen bij de hypothese geformuleerd.

opbrengsten’: een doorlopende leerlijn van academische vaardigheden (vgl.

Geleerd & vervolgstappen (WOW)

directie) en informele gesprekken wordt draagvlak gecreëerd en worden voor de

eerst door mij uitgevoerd. Via het T2-team (in samenwerking met BeteoR en de

ideeën voor ANW, interesse van andere scholen.

implicaties hoogbegaafden, schrijfkaders (taalbeleid), Entreprenasium-achtige

tussen vakken. Op de korte termijn wordt het hieronder aangegeven proces

andere vakken geëxpliciteerd gaan worden. ! Spin-off: gesprekken over

door leerlingen en docenten, leerlingen meer inzicht geeft in de samenhang

verbanden met andere vakken gaan zien en als vergelijkbare denkprocessen bij

met het komende CSE. ! Meer resultaat valt te verwachten als leerlingen

leerlingen saai in vwo-5. De vwo-6-leerlingen zagen daardoor beter het verband

zichzelf en van artikelen. ! De analyse van de handelingswerkwoorden vonden

! De vwo-2-3-4-leerlingen zijn spelend en denkend met taal bezig en vinden dit interessant en leuk. Ze zien (gebrek in) samenhang tussen redeneringen van


Rationale en het bewust worden van de handelingswerkwoorden (Bloom)

visualiseren en om te visualiseren moet je kritisch denken! De hypothese is dat

Rationale en bCisive (vgl. Berg, onlineprogramma) helpen denken te

De interventie

Bewustwording van de aard van ‘21st century skills’ (*)

Visualiserend kritisch denken –

Varendonck-College

Onderwijsverbetering door betere inzet ICT Op het Talentstad –een vmbo met zo’n 470 leerlingen en 60 docenten- zijn de docenten enthousiast aan de slag gegaan met het verbeteren van het onderwijs. Er zijn verschillende ontwikkelgroepen opgericht die bezig zijn met zaken als loopbaanoriëntatie-begeleiding, vmbo-vernieuwing en ICT. Een belangrijk aandachtspunt voor de school is de discrepantie tussen de kwaliteit van pedagogiek en didactiek. “Ons pedagogisch klimaat is prima”, vertelt Bart Valkenier, docent Natuurkunde. “Maar ons didactisch klimaat behoeft enige vernieuwing. Op onze school -bij teamleiding en docenten- staat didactiek daarom hoog op de agenda. Volgens mij kan ICT hier een belangrijke rol bij spelen. Er zijn heel veel mogelijkheden als je ICT op een goede manier gebruikt. Op onze school is hier nu alleen nog geen coherent beleid voor.” Rebecca Baars, teamleider, beaamt dit: “Er is een discrepantie tussen ons didactisch en ons pedagogisch klimaat en dat zijn we momenteel aan het verbeteren. Tijdens het proces ontvingen wij via School aan Zet een uitnodiging om twee van onze docenten deel te laten nemen aan het leernetwerk Teach & Learn.” Toevalligerwijs ontving Baars op datzelfde moment een e-mail van Valkenier met zijn ideeën over ICT en didactiek. De keuze om hem te laten deelnemen was dan ook niet moeilijk volgens Baars: “Ik word erg enthousiast als collega’s initiatief nemen om ons onderwijs te verbeteren. Het is natuurlijk goed dat wij als schoolleiding mooie ideeën hebben. Maar je wilt juist dat die ideeën ook van docenten komen, dat zij gedreven zijn en dat je hen vervolgens in hun kracht kunt zetten.” Valkenier: “Ik denk dat de teamleiding mij heeft gevraagd voor Teach & Learn, omdat ik probeer zo vernieuwend mogelijk bezig te zijn en open sta om na te denken over mijn lespraktijk. Ook kan ik collega’s meenemen in nieuwe ontwikkelingen. Dit blijkt in de praktijk overigens nog best lastig. Ik had een enquête uitgezet onder mijn collega’s over hun gebruik van ICT, maar de respons was laag. Bij Teach & Learn heb ik geleerd dat je een idee beter niet per e-mail kunt verspreiden. Je moet het laten zien, zodat mensen de meerwaarde kunnen ervaren. ”

38

De interventie van Valkenier is tijdens Teach & Learn gegroeid. “Tijdens een Summercourse, onderdeel van het leernetwerk, heb ik veel geleerd van ‘Flipping the classroom’: je vervangt de kennisoverdracht in de klas door video’s en andere vormen van online instructie, die leerlingen als huiswerk tot zich nemen. Daardoor komt er meer tijd in de klas vrij voor het beantwoorden van vragen en verdieping. Ook differentiatie wordt makkelijker. Ik vraag leerlingen bijvoorbeeld een filmpje te bekijken en daarna een online vragenformulier via Google Forms in te vullen. Op die manier weet ik voor de les begint wie het onderwerp heeft begrepen en wie niet. Mijn interventie is inmiddels breder en omvat de aanpak van het pedagogisch-didactisch klimaat en de rol van ICT daarin. Met een ontwikkelgroep zijn we daarmee aan de slag. Er valt veel te doen. We hebben bijvoorbeeld smartboards, maar die worden over het algemeen gebruikt als scherm en schrijfbord. We moeten laten zien wat de meerwaarde is van ICT. Nu zien mijn collega’s ‘Flipping the classroom’ als iets waar ze veel tijd in moeten steken. We gaan hen laten zien dat die tijdsinvestering ook tijd gaat opleveren en de kwaliteit van je lessen ten goede zal komen.” Voor Baars is het verkleinen van de discrepantie tussen de kwaliteit van pedagogiek en didactiek een belangrijk thema voor de komende jaren. “ICT past daar prima in. Daarom zijn we erg blij met de interventie en de plannen van Valkenier. We laten dit thema regelmatig terugkomen op de teamvergaderingen. Nu zijn we samen met de ontwikkelgroep aan het nadenken over hoe we dit de komende jaren verder gaan ontwikkelen. We gaan meer bij elkaar in de klas kijken, dat is best spannend. En we willen de leerlingen betrekken. Wat vinden zij aantrekkelijk onderwijs? Ik ben erg enthousiast over wat we de komende tijd gaan doen.” Het bezig zijn met de interventie en Teach & Learn is voor Valkenier erg motiverend. “Het houdt mij scherp om mijn eigen onderwijspraktijk onder de loep te nemen. Dat vind ik een enorme meerwaarde van dit leernetwerk. Als ik niet had meegedaan had ik de plannen ook niet zo scherp en compact kunnen presenteren aan de schoolleiding. Tegelijkertijd is het een stok achter de deur om ermee bezig te blijven.”

39

40 41

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/jG0vXd

van de kernvakken een voorspellende waarde heeft voor de schoolloopbaan. Dit

brugklas dus al te voorspellen geweest.

totale groep met vertraging; ruim 1/3 van de vertraagde leerlingen was in de

[email protected]

Take Lijftogt

[email protected]

Lisette de Boer


we nog gaan beantwoorden

we erg tevreden over de uitkomst tot nu toe, de vragen die het oproept en die

verzanden in de waan van de dag en het onderzoek prioriteit te geven. Toch zijn

Het ordenen van de data was een enorme klus. Het bleek lastig om niet te

Leerervaring (WOW)

(kern)vak meer voorspellende waarde dan de andere vakken?

Hoe voorspellend is het cijfer van de kernvakken eind tweede klas? Heeft het ene 89% vertraging op (=doubleren of naar HAVO). Deze groep vormt 37% van de

Een paar voorbeelden van nog lopende vragen: hoe komt bovenstaand verschil? brugklas een 6.0 of lager gemiddeld voor de kernvakken hebben gehaald, loopt

vergelijkbaar

duidelijk verschil tussen jongens en meisjes, maar het cijferverloop is

(nog) geen vertraging hebben opgelopen in hun schoolloopbaan. Er is een

Onderstaande grafiek is gebaseerd op 356 van de 613 leerlingen (=58%) die

onderstaand schema.

brugklas, heeft 54% in één keer het examen gehaald. Van de leerlingen die in de

Op basis van twee afgeronde cohorten met 230 leerlingen: van de 100% in de


committeren en de uitvoerders moeten volhouden

betrokkenen. Er zijn weinig randvoorwaarden; het MT moet zich eraan

van trends en het onderzoek is in deze fase nog niet bedreigend voor

Het MT juicht ons onderzoek toe evenals collega’s. Het gaat om het vaststellen

Ook latere cohorten worden gevolgd en daar wordt dezelfde trend zichtbaar.

te voorzien was geweest.

achterhalen waar het misging en of de vertraging en/of (uiteindelijke) afstroom

2007 en van de leerlingen die vertraging hebben opgelopen, proberen we te

Door het analyseren van eindcijfers van leerlingen die zijn gestart in 2006 en

Proces (HOW)

zwaarder in de aanloop naar en bij het examen

middenklasse). De kernvakken (wiskunde, Nederlands en Engels) wegen steeds

examenresultaten zijn ondermaats gezien onze populatie leerlingen (blanke

voor docenten en is natuurlijk extra belastend voor de leerling. De

soms zelfs 5) alsnog moeten laten afstromen. Dit is duur, levert extra werk op

Onze school heeft in het verleden te vaak een leerling in een late fase (jaar 4 en


haalt. Je kunt zeggen dat deze groep verwaarloosbaar is en dat het gemiddelde

volgen vanaf 2006.

geeft aanzet tot het kritisch bekijken van toetsen en overgangsnormen. Zie

maar 2% met een 6.0 of lager in de brugklas, die toch onvertraagd het diploma

de determinatie en (onderbroken) doorstroom van cohorten die we kunnen

Opvallend is ook het verschil tussen jongens en meisjes in deze groep. Er is

Logo school

Door gebruik te maken van Magister proberen wij een juist beeld te krijgen van


Verbeteren van determinatie van leerlingen en gebruik maken van voorspellende waarde van cijfers bij kernvakken.

Eerste Christelijk Lyceum Haarlem

42 43

Deze interventieposter is ook digitaal beschikbaar via http://bitly.nl/Ktcq54

voren dat zij graag bijles krijgen van een leerlingmentor. Ook vinden zij het fijn als een leerlingmentor helpt met plannen, ruzies oplost en helpt bij pesten. Daarnaast kunnen zij beter hun verhaal kwijt bij leerlingmentoren (leeftijdsgenoten).

Zij gaan op zoek naar een oplossing. Het aannemen van deze rol helpt hen in hun persoonlijke ontwikkeling. Bijvoorbeeld als een leerlingbemiddelaar zelf een pestverleden heeft gehad. Daarnaast is het een goede stap richting een

en begeleiding voor een leerlingmentor is erg belangrijk.

Learn bijeenkomsten. Ik kreeg tips op woensdag 12 maart tijdens de

mijn enquêtes en interviews. Als dit is gebeurd, kan ik de gegevens presenteren in mijn team op het Varendonck-College.


hebben. Zij vinden het soms lastig om dit te bespreken met de mentor. Met name als het gaat om vaak voorkomende problemen, zoals pesten of ruzies.

Het inzetten van leerlingmentoren is voor de mentor een lastenvermindering van

gehouden. Deze heb ik geanalyseerd.

leerjaar 1 en brugklasmentoren op een middelbare school in Rotterdam)

afgenomen (bij leerlingen) en interviews (bij leerlingbemiddelaars, mentoren van

Ik heb een onderzoeksvraag en deelvragen gemaakt. Daarbij heb ik enquêtes

Proces (HOW)

overleggen met de mentor, docenten en eventueel ouders (omgeving).

staan voor vragen en problemen van medeleerlingen (interpersoonlijk) en

leerlingmentoren competentiegericht bezig. Leerlingmentoren leren open te

van ons en van de leerlingen die zij begeleiden. Op deze manier zijn de

begeleiden. Hierbij is sprake van een wisselwerking. De leerlingmentoren leren

De bedoeling is dat wij als mentoren van leerjaar 1 de leerlingmentoren

[email protected]

Anique van Duppen


onderzoek uiteindelijk heeft opgeleverd en wat zij er verder aan hebben.

de collega’s op de hoogte van de resultaten van het onderzoek, wat het

mijn team. In mijn team zitten alle mentoren van leerjaar 1. Op deze manier zijn

De resultaten van mijn onderzoek wil ik via een presentatie overdragen binnen

ging dit goed. Ik ben nu nog bezig met het verwerken van de resultaten van

Als mentor van brugklas vwo/havo ervaar ik dat er leerlingen zijn die problemen

taakuren. Leerlingmentoren kunnen een aantal taken van de mentor overnemen.

interviews op heb moeten stellen. Door me te verdiepen in de theorieën hierover,


komen in mijn onderzoek (interventie). Het was lang geleden dat ik enquêtes en

Tussentijdse Opbrengstendag in Amersfoort. Deze heb ik gebruikt om verder te

Ik liep af en toe vast in mijn onderzoek (interventie). Daarbij hielpen de Teach &

het maken van een planning en geven eventueel bijles in een bepaald vak.

Leerervaring (WOW)

tabellen en grafieken.

kennismakingsdagen/introductiedagen/brugklaskamp, assisteren de mentor bij

waar nodig een bijdrage aan een positief groepsklimaat), nemen deel aan

school. Leerlingmentoren zijn gericht op een mentorklas. Zij bemiddelen (leveren

brugklasmentor zorgt dat nieuwe brugklasleerlingen zich snel thuis voelen op

Een leerlingmentor is een leerling uit de vierde klas of hoger, die samen met een

De resultaten van zowel de enquêtes als de interviews worden nog verwerkt in

tijd. Een leerlingmentor zorgt voor ondersteuning voor de mentor. Een training

leerlingbemiddelaars nog te onbekend zijn voor leerlingen, wil de school als tussenstap leerlingbemiddelaars als leerlingmentoren in gaan zetten.

moet een leerlingmentor er goed voor staan. Leerlingmentor zijn kost namelijk

afdelingsleiders, directie en de coördinatoren van de leerlingbemiddeling. Omdat

takenoverzicht moet zijn wat leerlingmentoren uit kunnen voeren. Cijfermatig De ideeën voor het inzetten van leerlingbemiddelaars komen vanuit de

oplossen van conflicten.

Uit de analyse van de interviews komt naar voren dat er een duidelijk

Uit de analyse van de enquêtes die onder leerlingen zijn uitgezet, komt naar

is een leerling uit de vierde klas of hoger, die helpt bij een ruzie of een conflict.

vervolgstudie. Ze hebben geleerd hoe ze anderen moeten helpen met het


Onze school heeft sinds twee jaar leerlingbemiddelaars. Een leerlingbemiddelaar

Logo school


Inzetten van leerlingmentoren in de brugklas

Varendonck-College

Tranche I van Teach & Learn een succes, tranche II start in schooljaar 2014-2015

Enthousiast vertelden de docenten dat zij door hun deelname aan Teach & Learn iets moois op hun school op gang konden brengen. Voor Marita van Dam (één van de experts van Teach & Learn) was de bijeenkomst als een wervelwind: “Er was veel dynamiek en de resultaten waren indrukwekkend. Het had voor mij (en ik denk voor veel deelnemers) wel een hele dag mogen duren”.

Na een succesvol jaar hebben 100 vo-docenten op vrijdag 20 juni jl. de eerste tranche van Teach & Learn afgesloten. Teach & Learn is een leernetwerk voor ambitieuze vo-docenten binnen School aan Zet. Tijdens deelname ontwikkelen zij een eigen interventie en voeren deze uit op hun eigen school. Hierbij zorgt het netwerk voor de nodige reflectie. De slotbijeenkomst is geopend door een inspirerende lezing, er is uitgewisseld over de uitgewerkte interventies en het succes van het afgelopen jaar is natuurlijk gevierd.

Elke docent heeft beweging in zijn school gebracht Met de bijeenkomst sloten de deelnemers een schooljaar af dat voor velen inzichtrijk, leerzaam, bevredigend en tegelijk ook zwaar was. Tijdens het proces moesten zij wel eens weerstand wegnemen bij collega’s en zorgen voor genoeg tijd om hun interventie de school in te brengen. Het was dan ook mooi om te zien dat velen daarin geslaagd zijn. Sander Galjaard (eveneens één van de experts van School aan Zet) is onder de indruk van de prestaties die de deelnemers hebben neergezet: “Elke docent heeft beweging in zijn school gebracht: klein en groot. Dát is de meerwaarde van het leernetwerk Teach & Learn. Naast de mooie interventies die ontwikkeld zijn, zien we ook dat de deelnemers een persoonlijke groei maken.”

De dag begon goed met een interessante lezing door prof. dr. Jan van Tartwijk van de Universiteit Utrecht, waarin hij vertelde hoe je de effectiviteit van onderwijs kunt verbeteren en hoe een goede samenwerking tussen docenten en schoolleiding hieraan kan bijdragen. Na de plenaire opening hebben de deelnemers, aan de hand van een poster, hun interventies aan elkaar gepresenteerd.

Van Dam ziet ook het verbreden van het perspectief van de deelnemers als een grote meerwaarde. “De winst van Teach & Learn is wat mij betreft dat docenten hebben geleerd met andere ogen naar hun vak, hun collega’s, hun leidinggevenden en hun leerlingen te kijken. Die andere kijk heeft bij velen van alles teweeggebracht: de verandering is niet afgelopen, maar begint nu pas echt.” Teach & Learn: een positieve druk op het proces in de school Eén van de interventies is ‘Eduscrum als activerende didactiek’ van Klaas Beute en Hans Vogelzang van het Greijdanus College in Zwolle. Zij zijn aan de slag gegaan met deze goed uitgewerkte methode waarmee zij leerlingen intensief, met plezier en resultaatgericht kunnen laten samenwerken. “We kijken met buitengewoon veel plezier terug op onze deelname. De input die we kregen zorgde voor een positieve druk op het proces dat we binnen school voerden om deze didactiek te promoten bij het MT en bij collega’s. Die positieve druk heeft zeker een bijdrage geleverd aan het uiteindelijke resultaat! Volgend jaar gaan we met zestien collega’s aan de slag hiermee.”

44

45

Deelnemers over teach & learn “Ik ben enorm geïnspireerd en heb veel nieuwe mensen ontmoet, die ik graag vaker tegen zou willen komen.”

“Met name het meenemen van een eigen interventie vond ik zeer prettig. Heb wel eens cursussen gedaan waar je bij thuiskomst weinig mee doet. Nu heb ik een mooi startpunt om mee verder te gaan.”

“Ik heb geleerd dat samenwerking een groot goed is, waar ik zelf een minstens zo belangrijk onderdeel van ben.”

“Het is belangrijk om goed met een team samen te werken om tot bepaalde oplossingen te komen besef ik mij nu.”

“Met diverse scholen heb ik gesprekken gevoerd over wat zij nu eigenlijk doen aan opbrengstgericht werken. Zo leer je veel van elkaar!”

“Wat een goede werksfeer!”

“Er is veel meer data beschikbaar dan je denkt. Het gewicht dat aan de data hangt is schoolbestuur afhankelijk. Maar kwalitatieve data in de vorm van meningen of vernieuwde samenwerkingsverbanden, wegen vaak zwaar genoeg om de interventie in stand te kunnen houden.”

“Ik heb veel adressen uitgewisseld en ook nieuwe ideeën gekregen. Het was leuk om in de keuken van anderen te mogen kijken.”

46

47

School aan Zet Lange Voorhout 20 | 2514 EE Den Haag Postbus 556 | 2501 CN Den Haag www.schoolaanzet.nl

Teach & Learn. Een leernetwerk voor ambitieuze VO-docenten. Ervaringen en opbrengsten van deelnemers uit de eerste tranche

Recommend Documents