5 manieren om babysterfte te voorkomen Leontine Borsato ontmoet moeders in Oeganda
MAGAZINE VAN CORDAID MEMISA Jaargang 82 / dec 2015 / nummer 3
Stop babysterfte Elke dag sterven 6.000 baby’s tijdens hun geboorte of vlak erna. Vaak onnodig.
Inhoud
Column
Baringsnood Het is midden in de nacht. We rijden al bijna twintig minuten over een onverlichte zandweg in Oeganda. Slingerend van links naar rechts in onze auto, langs talloze hobbels en kuilen. Ons doel: zo snel mogelijk bij het ziekenhuis komen. In de ambulance die voor ons rijdt, ligt Lydia. Zij is al aan het bevallen van haar eerste kind, maar die bevalling duurt te lang. Langer dan goed is voor Lydia. Langer dan goed is voor haar baby. Dus heeft haar verloskundige haar verwezen naar het ziekenhuis waar we nu naartoe racen. Daar heeft Lydia nog een kans om haar kind levend op de wereld te zetten.
06
Er gaat veel door me heen tijdens deze rit. Want dit is dezelfde lange weg waarover veel zwangere vrouwen noodgedwongen moeten lopen. Slechts een aantal heeft het ‘geluk’ om achter op een brommer te kunnen zitten. Maar ook zij halen het ziekenhuis niet altijd op tijd. Hoeveel levens zijn op deze weg al verloren gegaan? En hoeveel zullen er nog volgen?
11 ‘Het is mijn eerste confrontatie met babysterfte en het grijpt me enorm aan’
KORT NIEUWS
RED LEVENS IN ZUID-SOEDAN
MOEDER HIER, MOEDER DAAR
Wist u dat Cordaid ook de armoede bestrijdt in Nederland?
Een opleiding voor verloskundigen en een nieuw ziekenhuis.
Een supersnelle bevalling in Nederland en een ernstige complicatie in Oeganda.
CHRISTINA IN MALAWI ‘In de kangoeroe-zaal is Khadidja bang dat haar baby het niet zal redden.’
HET VERSCHIL Koop een geboortekaartje en help moeders in Afrika veilig bevallen.
2 MM
Leontine Borsato reisde voor Cordaid Memisa naar Oeganda voor de actie tegen babysterfte.
BETERE ZORG DANKZIJ MOBIELE TELEFOONS
5 MANIEREN OM BABYSTERFTE TE VOORKOMEN
‘Meneer, uw vrouw heeft een afspraak in de kliniek. Komt u ook?’
Met simpele aanpassingen en goede pre- en postnatale zorg.
Bij aankomst in het ziekenhuis moet Lydia zelf uit de ambulance stappen. Op haar laatste krachten begeeft ze zich naar de verloskamer. Gelukkig gaat de bevalling in het ziekenhuis goed en zet Lydia een gezonde dochter op de wereld. Een paar maanden later ontvang ik een foto uit Oeganda: een stralende Lydia met haar baby. Er zijn zoveel verhalen te vertellen en er is zoveel leed in deze wereld. Maar laten we onze ogen vooral niet sluiten voor moeders en baby’s in (barings)nood. Mede door de steun van Cordaid Memisa heeft Lydia de bevalling overleeft. En is ook haar baby gezond ter wereld gekomen. Dat wens ik iedere moeder toe.
COLOFON
STOP BABYSTERFTE!
Ik denk terug aan mijn eigen bevalling. Ook ik heb een tocht naar het ziekenhuis moeten maken: de gehoopte thuisbevalling bleek voor mij geen optie. Stel dat ik hier in Oeganda was opgegroeid. Dan had ik misschien wel in dezelfde situatie gezeten als Lydia nu. Zouden mijn dochter en ik dat hebben overleefd?
Hoofdredactie: Cordaid Memisa Bladconcept, tekstredactie en productiebegeleiding: Schrijf-Schrijf Bladconcept en ontwerp: subsoda Fotografie: A. Backer, W. van Dijen, Cordaid Drukkerij: Communisis Oplage: 100.000 Cordaid Memisa Lutherse Burgwal 10 2512 CB Den Haag 070 31 36 500
[email protected] www.cordaidmemisa.nl IBAN: NL91INGB0000005657
Miriam Hoogendam Verloskundige in Dordrecht Miriam PS Miriam reisde in januari 2015 met Cordaid Memisa naar Oeganda voor opnames voor het tv-programma Ik Word Moeder.
De foto van Lydia
MM 3
kort nieuws
Donateursdag Nieuws van Cordaid in Nederland U gunt mensen in ontwikke lingslanden een beter leven. Maar wist u dat Cordaid ook projecten steunt voor mensen in Nederland die onze hulp nodig hebben? Zoals Afriplan, een startende kook- en cateringcoöperatie van Afrikaanse vrouwen uit Den Haag en omgeving. Vrouwen als de Burundese Godefride. Meer weten? Kijk op www.cordaid.org/cordaid-in-nederland.
Dit is Godefride van Afriplan
In haar land woedde een burgeroorlog. Daarom vluchtte ze samen met haar man en drie kinderen naar Nederland. Zonder de taal te spreken en zonder opleiding. ‘Ik vond het erg moeilijk om mijn weg te vinden in een andere cultuur’, vertelt ze. ‘Een baan vinden lukte bijvoorbeeld niet. Ik was volledig afhankelijk van een uitkering en van mijn man.’ Negen jaar na haar vertrek uit Burundi lijkt daar verandering in te komen. Sinds kort doet Godefride namelijk werkervaring op bij Afriplan. De vrouwen kennen elkaar via de Afrikaanse kerk en kookten al regelmatig samen voor recepties en bruiloften. Zo ontstond het idee om hun kookkunsten professioneel te benutten. Met steun van Cordaid richtten ze een cateringcoöperatie op. De omzet gaat via de coöperatie naar een persoonlijk spaarpotje. ‘Daarvan hoop ik straks een horeca-opleiding te betalen’, vertelt Godefride. ‘Het mooie is dat we dit als vrouwen samen doen. Zo komen we echt een stap verder. En zijn we bovendien een goed voorbeeld voor onze kinderen.’
PROFIELWERKSTUKWEDSTRIJD Haar idee maakte de meeste indruk. Het project dat ze bedacht om jongeren in ontwikkelingslanden vooruit te helpen, blonk volgens de jury uit in maatschappelijke betrokkenheid. Irosha Driessen (19) uit Utrecht is dan ook de winnares geworden van de eerste Cordaid Profielwerkstukwedstrijd. Zij
mag zich nu Cordaid-ambassadeur noemen. Ook krijgt ze ondersteuning om haar project in de praktijk te brengen. Bovendien mocht ze naar Ethiopië, waar ze diverse projecten van Cordaid bezocht. Lees Irosha’s verhaal op www.cordaid.org/world-youth-day.
Wie wint in 2016?
Regelmatig organiseert Cordaid Memisa donateursdagen op bijzondere locaties in Nederland. Onze directeur Simone Filippini vertelt u dan over ons werk en laat u zien wat we dankzij uw steun hebben bereikt. Tijdens de bijeenkomsten geeft onze notarieel deskundige Mariëlle Lindeboom een workshop Erven en Schenken.
Al 20 jaar donateur ‘Ik ben zelf verpleegster geweest in Curacao. Vandaar mijn interesse in de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Ik ben dan ook al meer dan 20 jaar donateur van Cordaid Memisa. Vooral de lezing van mevrouw Lindeboom over erven en schenken vond ik vandaag heel leerzaam. Ze vertelde onder meer dat mensen het opmaken van een testament vaak uitstellen. Maar je moet het toch een keer doen. Zelf had ik al wel een testament, maar ik wil deze nu toch veranderen. Ik wil namelijk ook een bedrag nalaten aan goede doelen, waaronder Cordaid Memisa.’
Mevrouw Hekker-K ruyder uit R aalte Bezoekster van de donateursdag oktober 2015 in het Ikonenmuseum in Kampen.
Komt u ook naar één van onze donateursdagen in 2016? Bezoekers ontvangen gratis het boekje De toekomst delen werkt. Aanmelden voor een donateursdag kan op www. cordaidmemisa.nl/aanmelden of telefonisch via 070 - 31 36 500. We hopen u te ontmoeten!
CORDAID MEMISA EN UW NALATENSCHAP Denkt u er weleens over om Cordaid Memisa een bedrag na te laten? Dat kan heel eenvoudig door een legaat op te nemen in uw testament. Het hoeft niet om grote bedragen te gaan. Cordaid Memisa is blij met elke nalatenschap.
Ook volgend jaar organiseert Cordaid de Profielwerkstukwedstrijd. Havo of vwoscholieren uit de vijfde en zesde klas kunnen hun werkstuk bij Cordaid indienen. Als ze daarin laten zien hoe zij het verschil willen maken voor mensen in ontwikkelingslanden.
EENVOUDIGER GEVEN TIJDENS LEVEN
Kent u iemand die aan de wedstrijd mee zou kunnen en willen doen? Wijs hem of haar op www.cordaid.org/profielwerkstuk. Daar staat alles uitgelegd – van voorwaarden tot deadline en het prijspakket.
Veel donateurs verlengen hun schenking elke vijf jaar opnieuw. Geweldig! Maar wist u dat het nog flexibeler kan? Als u de schenking voor onbepaalde tijd vastlegt, hoeft
Als donateur kunt u een schenking voor minimaal vijf jaar vastleggen. Cordaid Memisa is dan verzekerd van structurele steun en u kunt het bedrag aftrekken van de inkomensbelasting.
u niet telkens vijf jaar vooruit te kijken. Na de eerste vijf jaar kunt u de schenking nog steeds aftrekken van de belasting. Bovendien kunt de schenking elk gewenst moment stopzetten. De overeenkomst tot periodieke schenking vindt u op www.cordaidmemisa.nl/wat-jij-kandoen/schenken-met-belastingvoordeel.
Mariëlle Lindeboom Notarieel deskundige mr. Mariëlle Lindeboom helpt u graag bij uw vragen over uw nalatenschap. U kunt haar telefonisch bereiken op 070 - 31 36 264 en 06 - 22 52 83 98. Ook kunt u een e-mail sturen naar
[email protected]. Hier kunt u ook het boekje De toekomst delen werkt aanvragen.
MM 5
Red levens in Zuid-Soedan
iekenhuis H et nie uwe Mary H elp Z de wijde is he t enige ziekenhuis in omge ving.
Elizabeth Ismail is eerstejaars student aan The Catholic Health Training Institute in Wau, een stadje in het westen van Zuid-Soedan. Het instituut is een opleidingscentrum voor verpleegkundigen en verloskundigen, mede opgericht door Cordaid Memisa.
121 verloskundigen Studenten uit heel Soedan worden in drie jaar opgeleid om als professioneel verloskundige aan de slag te gaan. Net als Elizabeth keren ze na de opleiding terug naar hun eigen gemeenschap. Daar redden ze met hun nieuwe kennis de levens van moeders en kinderen. Sinds de start in 2012 telt de opleiding 121 studenten, waarvan 69 inmiddels afstudeerden. Zij geven moeders en kinderen nu de verloskundige zorg die ze nodig hebben. Zowel tijdens de zwangerschap en bevalling, als daarna.
6 MM
220 bedden Maar er is meer nodig. In grote delen van Zuid-Soedan is namelijk geen goed functionerende kliniek of ziekenhuis. In de regio Jur River is slechts één ziekenhuis voor 127.000 inwoners: Dit ziekenhuis is voor velen te ver en vaak te vol. Daarom steunt Cordaid Memisa de bouw van een compleet nieuw ziekenhuis ten noorden van Wau: het Mary Help Ziekenhuis. Er is plaats voor 220 bedden. Alle patiënten kunnen er terecht, maar er komt extra zorg voor zwangere vrouwen. Zo wordt er een aparte kraamafdeling gebouwd. En een dagbehandeling waar vrouwen poliklinisch kunnen bevallen. In het ziekenhuis komt bovendien een opleidings centrum. Daar krijgen vijftig verpleegkundigen per jaar een intensieve training. In het ziekenhuis zullen ze ondertussen veel praktische ervaring opdoen, onder leiding van ervaren personeel. Het is voor de studenten een groot voordeel dat ze dat dichtbij kunnen doen, en hiervoor niet ver hoeven te reizen naar een ander ziekenhuis.
In Zuid-Soedan sterven jaarlijks 730 moeders per 100.000 levend geboren baby’s.
52 zonnepanelen Het Mary Help Ziekenhuis en het opleidingscentrum zijn eind 2015 klaar voor gebruik. Maar ze kunnen alleen goed functioneren als er elektriciteit aanwezig is. Daarom wil Cordaid Memisa 52 zonnepanelen installeren op de daken. Hiermee kunnen alle gebouwen van duurzame energie worden voorzien. Bovendien wordt het ziekenhuis dan onafhankelijk voor haar energiebehoefte. En ook dat is erg belangrijk. In Zuid-Soedan bestaat namelijk geen elektriciteitsnet. En diesel voor generatoren is erg duur en vervuilend.
Maak zelf het verschil voor kwetsbare moeders en baby’s in Zuid-Soedan. Steun Cordaid Memisa en help het Mary Help Ziekenhuis bij de aanschaf van zonnepanelen.
Bron: cijfers WHO 2014.
‘Het is niet altijd veilig in mijn dorp. Maar zodra ik klaar ben met mijn opleiding Verloskunde wil ik er wel naar terug. Want er is daar nauwelijks medische zorg. En dat treft vooral de meest kwetsbaren. Jonge moeders en kinderen. Ik wil vrouwen helpen om hun baby’s veilig ter wereld te brengen. En ze leren hoe ze goed voor hun kindjes kunnen zorgen.’ - Elizabeth Ismail
Zuid-Soedan is een van de allerarmste en -onveiligste landen ter wereld. Dat komt onder andere door de burgeroorlog die het land al jaren in de greep houdt. De strijd laait telkens opnieuw op en maakt het de bevolking onmogelijk om een veilig en normaal bestaan op te bouwen. De armoede is enorm, slechts twee procent van de huishoudens beschikt over water, en de gezondheidszorg komt maar niet van de grond. Gezondheidscentra kampen met geldgebrek, personeelstekort, slechte bereikbaarheid en onvoldoende medicijnen en materialen. Vooral vrouwen en baby’s zijn hiervan de dupe. Zo krijgt hooguit 17 procent van de vrouwen professionele medische hulp tijdens de bevalling. Geen wonder dus dat de moedersterfte bijna nergens ter wereld zo hoog is als in Zuid-Soedan. In Nederland overlijden jaarlijks 6 moeders per 100.000 levend geboren kinderen. In Afrika zijn dat gemiddeld 500 moeders. En in Zuid-Soedan: 730 moeders. Toch is er ook goed nieuws. In 1990 was het moedersterftecijfer in Zuid-Soedan namelijk nog 1.800. In de afgelopen 25 jaar is er dus wel degelijk wat verbeterd. Maar hulp blijft hard nodig. MM 7
Nikki, jouw kindje kwam heel snel ter wereld. Hoe ging dat?
hier
‘Ik was van plan om in het ziekenhuis te bevallen. Dat voelde veiliger. Bovendien wilde ik graag pijnbestrijding. Maar het ging allemaal zo snel. Ik heb het ziekenhuis niet gehaald. De verloskundige kwam binnen en 25 minuten later was mijn dochtertje Lena al geboren. Mijn verloskundige heeft me door de snelle bevalling heen geholpen. Ze begreep wat er in mij omging en liet me zoveel mogelijk mijn gang gaan. Ik wilde bijvoorbeeld graag op de grond zitten, en dat mocht van haar. Heel anders dan bij mijn zoontje Max, die wel in het ziekenhuis geboren is. Toen werd ik begeleid door een gynaecoloog en moest ik per se op mijn rug liggen. Ik voelde me een patiënt.’
‘Er was geen tijd om naar het ziekenhuis te gaan’
Nikki uit Rijswijk met Lena.
Ngoby, je draagt jouw baby dicht tegen je aan. Waarom is dat?
Ngoby uit Oeganda rtje. met haar te vroeg geboren dochte
daar
‘Ik weet niet of mijn baby het redt’
‘Zo houd ik mijn kindje warm en veilig. Omdat het nog zo klein is, is dat erg belangrijk. Een couveuse hebben we hier namelijk niet. Daarom leerde de verloskundige mij dat ik mijn dochtertje in doeken moet wikkelen en op mijn blote huid moet dragen. Dan heeft ze een grotere kans om te overleven. Ik hoop met heel mijn hart dat het werkt.’
Nikki, hoe was het om Lena voor het eerst in je armen te houden? ‘Dat was een heel mooi moment. Maar ook een beetje raar, omdat de bevalling zo snel was gegaan. Mijn man en ik konden het nog niet helemaal bevatten dat Lena er was. Ik realiseerde me toen ook pas echt dat ze negen maanden in mijn buik had gezeten. Dat wist ik natuurlijk wel. Maar toen ik haar voor het eerst vasthield, drong het pas echt tot me door.’
Zwangerschap, bevalling, kraamtijd. Ze duren min of meer een jaar. Hoe houd je in die periode je baby én jezelf gezond? Op deze vragen zoeken moeders overal ter wereld het antwoord. Zoals Ngoby Fazzira uit Oeganda, die net is bevallen van een dochtertje. En Nikki (33) uit Rijswijk; zij beviel begin oktober van haar tweede kindje. Ngoby, jouw baby is te vroeg geboren. Hoe kwam dat? ‘Ik was zes maanden zwanger toen ik een blaasontsteking kreeg. Maar dat wist ik niet. Omdat ik niet naar de zwangerschapscontroles ging, is het ook niet ontdekt. Ineens kreeg ik hoge koorts. Door de ontsteking verloor ik vruchtwater. Ik wist niet wat er aan de hand was, maar ben zo snel mogelijk naar de kliniek gegaan. Daar vertelde de dokter mij dat mijn kindje niet langer in mijn buik kon blijven. Ik kreeg met spoed een keizersnede. Mijn dochter kwam veel te vroeg ter wereld. Ze is nog lang niet volgroeid en weegt maar 1,2 kilo. Elke dag is voor haar onzeker.’
8 MM
Ngoby, het is voor jou een spannende tijd. Blijf je voorlopig in het ziekenhuis? ‘Ja. Hier kunnen de artsen ons in de gaten houden. Ik hoop dat mijn dochtertje blijft leven, maar ik weet niet of ze het redt. Daarom durf ik haar ook nog geen naam te geven. Ik begrijp nu pas hoe belangrijk het is om naar zwangerschapscontroles te gaan. Daar was mijn blaasontsteking vast eerder ontdekt. En dan liep mijn baby nu geen gevaar.’
Nikki, hoe is het inmiddels met jullie? ‘Het gaat heel goed. Bij Max moest ik nog erg aan het moederschap wennen. Ineens moest ik constant voor een kleintje zorgen. Zelfs een bezoekje aan de supermarkt moest ik plannen. Nu ben ik daaraan gewend. Max is ook dol op zijn zusje. Soms iets té. Dan blijft hij maar kusjes geven, terwijl ze eigenlijk moet slapen. Lena groeit intussen goed. Ze wil graag bij mij zijn, merk ik. Daarom draag ik haar vaak in een draagdoek.’
MM 9
SPECIAL BABYSTERFTE
REISDAGBOEK LEONTINE BORSATO
Christina in… Malawi CHRISTINA DE VRIES (55) is moeder, voormalig tropenarts, en werkt als Women’s Health-expert op het hoofdkantoor van Cordaid Memisa in Den Haag. Regelmatig reist zij af naar ontwikkelingslanden om projecten te bezoeken. In MM vertelt ze over haar ervaringen en ontmoetingen.
Christina
Khadidja
Kostbare baby Net op tijd was de jonge moeder Khadidja aangekomen bij het Bwaila Maternity Hospital in Lilongwe, de hoofdstad van Malawi. Haar bevalling was onverwachts vroeg begonnen: al na zeven maanden zwangerschap. Een malaria-aanval had haar namelijk hoge koorts bezorgd. En zonder medicatie kan dat bij zwangere vrouwen vroegtijdig weeën opwekken. Helaas had de dichtstbijzijnde gezondheidspost geen malariatabletten op voorraad. Ook beschikte die post niet over de voorzieningen om Khadidja en haar premature baby goede zorg te geven. Haar schoonmoeder had haar daarom naar het grote ziekenhuis in Lilongwe gebracht. Ik ontmoette Khadidja hier vlak na de geboorte van haar dochtertje. Ze lag met haar kindje op een groot bed in de ‘kangoeroe-zaal’, een speciale afde-
10 MM
ling voor vrouwen met te vroeg geboren baby’s. In Nederland zouden deze baby’s in een couveuse liggen, maar in Malawi zijn die niet overal voorhanden. Gelukkig werkt de ‘kangoeroe’-methode ook goed: de baby ligt op de blote borst van de moeder, bedekt door een dekentje en een kleurige Afrikaanse doek. Het directe huidcontact houdt het kindje warm en rustig. Het voelt de hartslag van de moeder en hoort haar stem. De hartslag, bloeddruk, ademhaling en lichaamstemperatuur van een baby stabiliseren zo veel sneller dan in een wiegje met een warme kruik. En bij de moeder komt de productie van melk goed op gang. Juist die eerste moedermelk met extra voedingsstoffen is van levensbelang voor vroeg geboren kindjes. In de kangoeroe-zaal is Khadidja bang dat haar baby het niet zal redden.
Maar met steun van haar schoon moeder en de pas bevallen vrouwen op haar zaal groeit haar vertrouwen in een goede afloop. Ik vraag hoe haar dochtertje heet. ‘Aziza’, antwoordt ze met een liefdevolle blik. Dat is Swahili voor ‘kostbaar’. Niet dat aan de geboorte van Khadidja’s dochter dure zorg te pas kwam. De baby leeft dankzij de eenvoudige en betaalbare kangoeroe-methode. Deze vorm van postnatale zorg kan de overlevingskansen van te vroeg geboren kindjes in Afrika met 25 procent vergroten. Daarom steunt Cordaid Memisa de opleiding en nascholing van verloskundigen in Malawi. Hoe meer zij met dit soort methodes bekend raken, hoe meer moeders en baby’s zij hulp kunnen geven. Want alle kindjes zijn kostbaar en verdienen goede zorg, net als Aziza.
Stop e t f r e t s by a b Elke dag sterven er 6.000 baby’s. Ze overlijden tijdens hun geboorte of al op de eerste en enige dag van hun leven. Zo’n 80 procent van deze sterftegevallen kan voorkomen worden. Met betere medische zorg en met eenvoudige medische apparatuur. Reden voor Cordaid Memisa om in actie te komen.
‘Sms “baby” naar 4333.’ Die oproep deden presentatoren Albert Verlinde, Winston Gerschtanowitz en andere RTL-presentatoren in oktober aan hun kijkers. In het populaire tvprogramma RTL Boulevard vertelde ook Cordaid Memisa-ambassadeur Leontine Borsato over babysterfte en wat Cordaid Memisa doet om dit enorme probleem op te lossen. Elke kijker die “baby” sms’te, doneerde 2,50 euro. En hielp zo mee om babysterfte te stoppen. Want van de opbrengt van vier sms’jes kan één baby al een veilige geboorte krijgen.
20.000 baby’s De kijkers sms’ten massaal: bijna 85.000 keer. ‘Hartverwarmend’, noemt Cordaid-directeur Simone Filippini dat mooie resultaat. ‘Geweldig dat zoveel mensen in Nederland ons willen helpen om babysterfte terug te dringen. Als moeder gaat deze strijd mij persoonlijk ook aan het hart. Ik wil iedereen die heeft ge-sms’t bedanken. Want dankzij hun steun kunnen er meer dan 20.000 baby’s veilig worden geboren.’
GEEF OM LEVEN De actieweek van Cordaid Memisa en RTL Boulevard duurde van 12 tot 16 oktober. Maar sms’en kan nog steeds! Sms ‘baby’ naar 4333, doneer zo eenmalig €2,50 en stop babysterfte.
MM 11
SPECIAL BABYSTERFTE
LEONTINE BORSATO ONTMOET MOEDERS IN OEGANDA
SPECIAL BABYSTERFTE
‘Het belangrijkste is dat haar kindje nog leeft’ Leontine Borsato is moeder van drie kinderen, tv-presentatrice en al tien jaar ambassadeur van Cordaid Memisa. Ze bezoekt regelmatig één van onze projecten. Daar ziet ze hoe hard moeders en baby’s onze hulp nodig hebben – en wat Cordaid al doet om die hulp te bieden. Voor de actie ‘Stop babysterfte’ reisde ze in september naar Oeganda. In haar dagboek beschreef ze haar ervaringen.
Proscovia
‘In een ziekenhuis vlak bij de stad Kamuli ontmoet ik Proscovia. Ze is net bevallen en vertelt me haar verhaal. Ze was thuis toen ze ineens enorme bloedingen kreeg. Ze haastte zich naar het ziekenhuis, zo’n zeventig kilometer verderop. Urenlang zat ze achterop een brommer, volledig uitgeput. Onderweg raakte de placenta los, wat levensgevaarlijk is voor een baby. Eenmaal in het ziekenhuis kreeg ze met spoed een keizersnede. Dankzij snel en goed handelen van de arts overleefde haar baby de bevalling. Maar een uurtje later en het was waarschijnlijk anders afgelopen. “Waarom is Proscovia zo laat van huis vertrokken?”, vraag ik mij af. Was er geen kliniek dichterbij, wat haar die vreselijke rit op de brommer had bespaard? Maar Proscovia is erg verzwakt na haar operatie, dus houd ik mijn vragen voor me. Het belangrijkste is dat haar kindje nog leeft.’
Leontine
Leontine
Joyco
‘Ook Joyco is net bevallen. Van een tweeling. Maar naast haar op bed ligt maar één kindje. De tweede baby kwam levenloos ter wereld. Het is mijn eerste confrontatie met babysterfte en het grijpt me enorm aan. “Misschien had de baby nog geleefd als Joyco eerder naar het ziekenhuis was gekomen”, zegt de arts. Ik voel me machteloos. Maar voel ook een enorme drijfveer om iedereen te laten zien waarom de steun van Cordaid Memisa nodig is.’
98 procent van alle babysterfte vindt plaats in ontwikkelingslanden. Een moeder in Afrika heeft 30 x
12 MM
‘’s Avonds in bed spookt er maar één gedachte door mijn hoofd: wat ben ik ongelooflijk dankbaar dat ik drie gezonde kinderen heb mogen krijgen! Voor moeders in ontwikkelingslanden is dat verre van vanzelfsprekend. Leven en dood komen hier tijdens de bevalling heel dicht bij elkaar. Een baby verliezen is één van de ergste dingen die je als ouders kan overkomen. Dat moet stoppen! Voor de baby van Joyce was het te laat. Maar ik heb met eigen ogen gezien dat de hulp van Cordaid Memisa het verschil kan maken tussen leven en dood. En dat we met simpele en goedkope aanpassingen vele baby’s kunnen redden.’
R achel
‘In een dorpje op het platteland ontmoet ik vandaag de 22-jarige Rachel. Ze koestert een diepe wens om moeder te worden. Maar haar wens is al twee keer wreed verstoord. Beide keren verloor ze haar voldragen baby tijdens de bevalling. De eerste keer kwam ze te laat in het ziekenhuis. Een keizersnede bleek niet mogelijk te zijn en de baby overleed in haar buik. Bij haar tweede zwangerschap nam Rachel geen enkel risico. Ze ging naar alle zwangerschapscontroles en vertrok op tijd naar de kliniek om te bevallen. De weeën kwamen op gang, maar waren niet krachtig genoeg. Na zes dagen weeën – zes dagen! – was ze volledig uitgeput. Bij de controle van de baby hoorde de arts geen hartje meer kloppen. Door uitputting en stress was de baby gestorven, nog voordat het ter wereld kwam. Deze arts maakte een fatale medische fout: hij had een keizersnede moeten doen, dan had de baby waarschijnlijk nog geleefd. Onvoorstelbaar. Het verdriet in Rachels ogen raakt me recht in mijn hart.’
‘Het verdriet in R achels ogen raakt me recht in mijn hart’
Joyce
‘Joyce heeft net een gecompliceerde bevalling met een keizersnede achter de rug. Vlak voordat ik haar ontmoet, is ze uit haar narcose ontwaakt. Ze schrok, want haar baby lag niet naast haar. De arts vertelt haar dat ze hebben gevochten voor zijn leven. Maar het mocht niet baten. De baby is overleden op de eerste en enige dag van zijn leven. Terwijl ik dit opschrijf, krijg ik weer kippenvel. Joyce heeft haar baby niet eens kunnen vasthouden. Of fatsoenlijk afscheid kunnen nemen. Haar pijn en verdriet zal mij altijd bijblijven.’
meer kans om haar baby te verliezen dan een moeder in een westers land. 3 oorzaken van babysterfte:
MM 13
SPECIAL BABYSTERFTE
LEONTINE BORSATO ONTMOET VERLOSKUNDIGEN IN OEGANDA
‘Baby’s lopen nu minder snel infecties op’
Samen met Cordaid Memisa het verschil maken voor moeders en baby’s in ontwikkelingslanden. Dat doet webshop Hippe Geboortekaartjes. Webshopmanager Judith Hakvoort legt uit waarom en hoe het werkt.
Dokter Mozes
‘“Het is de vraag of de baby blijft leven”, vertelt dokter Mozes Balirain in het Kamuli Mission Hospitaal. Hij zit op dat moment midden in een gecompliceerde situatie. Het kindje is bekneld geraakt tijdens de bevalling en kwam helemaal paarsblauw ter wereld. Ook ademt het niet goed. “De baby heeft zuurstof nodig”, zegt hij. “Maar er is geen zuurstofapparaat.” GEEN ZUURSTOFAPPARAAT?!? Ik kan het bijna niet geloven. Hoe is het mogelijk dat zoiets essentieels niet aanwezig is in een kliniek waar dagelijks tientallen baby’s worden geboren? Ik sta perplex. Gelukkig blijkt dit baby’tje een vechter. Dankzij antibiotica en dextrose (suiker) knapt het langzaam op. De baby en zijn moeder ontsnappen aan een afschuwelijk scenario. Een scenario dat veel zwangere vrouwen in Oeganda helaas niet bespaard blijft.’
Zuster Anjela
‘De vrouw voor me zet zich met hart en ziel in om een kliniek vlak buiten Kamuli draaiende te houden. En als verloskundige begeleidt zij maandelijks zo’n zeventig bevallingen. Dit is zuster Anjela. Ze vertelt me dat de juiste medische materialen het verschil kunnen betekenen tussen leven en dood. Dankzij de steun van Cordaid Memisa heeft haar kliniek onlangs een nieuwe vloer gekregen. Deze vloer is beter schoon te houden, waardoor bacteriën zich minder makkelijk verspreiden en pasgeboren baby’s niet zo snel infecties oplopen. Ook laat Anjela me een speciaal bevallingsbed zien, met een gat in het matras. Dit bed heeft volgens haar al vele babylevens gered. Het doet me goed om te zien wat er in deze kliniek is verbeterd dankzij de steun van Cordaid Memisa. We zijn op de goede weg, ook al blijft onze hulp heel hard nodig.’
1. Vroeggeboorte / 2. Complicaties bij de bevalling / 3. Infecties tijdens of vlak na de geboorte.
14 MM
het verschil
Judith
De bijdrage
De rede n
t sinds april ‘De Cordaid Memisa-collec tie staa ulair: er pop erg zijn tjes 2015 online. De kaar maand per tjes kaar derd hon r evee ong worden de we verstuurd. Per kwartaal maken Memisa. opbrengst als gift over naar Cordaid euro 0 1.43 al t heef l rtaa kwa Het eerste aid Memisa opgeleverd. Met dit geld kan Cord lingslanden ikke ontw de verloskundige zorg in goede ders moe r mee en krijg verbeteren. Zo bevalling. en p scha nger zwa hun ns tijde hulp star t.’ En beleven meer baby’s een gezonde
‘Mooi nieuws wil je delen! Dus kieze n aanstaande oude rs in onze websho p een geboor tekaar tje uit, personalisere n ze dat en versturen het naar vrienden en familie. Op die ma nier hebben wij elk e dag te maken met blijde gebeur tenis sen. Tegelijker tijd bese ffen we dat een zwangerschap of bevalling niet altijd zonder gevaar is. Dat veel moeders en baby ’s in ontwikk elingslanden bijvoorbeeld over lijden vóór of in he t kraambed. Dat wi llen we helpen voorkomen. Omda t zwanger zijn en bevallen ook voor hen vreugdevol zo u moeten zijn.’
De t oe komst ders voor de
nstaande ou ‘Ik hoop dat veel aa e ctie kiezen. Want ho lle Cordaid Memisa-co we ld ge er me e rkopen, ho meer kaartjes we ve e ho En . en nk he sc en kunn aan Cordaid Memisa en nn ku by ’s we uiteindelijk meer moeders en ba helpen.’
De aanpak
‘We hebben speciale kaar tcollectie s waarvan een deel van de opbreng st naar goede doelen gaat, stuk voor stuk organisaties die opkomen voor kwe tsbare moeders en baby’s. Cordaid Memisa is daar één van. De geboortekaartjes voor Cordaid Memisa zijn ontworpen doo r Skip&Coco. De collectie heef t een eigen stijl en is vrolijk, lief en hip. Van elk verkocht enkel kaar tje gaat er 15 cent naar Cordaid Memisa. Bij een dubbel kaar tje is dat 25 cent.’
boor tekaartjes voor Benieuwd naar de ge k bij de collectie: Cordaid Memisa? Kij emisa ekaartjes.nl/cordaidm www.hippe-geboort
Cadeau
Voor MM - lezers die Cordaid Memisageboortekaartjes bestellen, heef t Hippe Geboortekaartjes een bijzonder cade au: een Koeka-babybadjas. Vul hier voor ‘mag azine’ in bij de orderreferentie.
MM 15
MOBIELTJES VERGROTEN DE TOEGANG TOT MEDISCHE ZORG
‘Je bent nu acht maanden zwanger: neem voldoende rust’ Deze boodschap ontvangt een zwangere vrouw in Oeganda of Malawi tegenwoordig op haar mobiele telefoon. Of via het mobieltje van haar man. Met dit soort berichtjes wil Cordaid Memisa de vrouwen informeren over veilig moederschap. En aansporen om naar de kliniek te gaan.
Mobiele telefoons zijn wellicht niet het eerste waar je aan denkt bij ontwikkelingswerk. Maar ze spelen een grote rol in het verbeteren van de gezondheid voor veel vrouwen in Afrika. Steeds meer mensen in Afrika hebben namelijk een mobiele telefoon – zelfs op het platteland. En ook het meest simpele of verouderde mobieltje kan voicemails en tekstberichten ontvangen. Een mobieltje is dan ook een makkelijke manier om kwetsbare groepen te bereiken, zoals zwangere vrouwen. Daarom startte Cordaid Memisa verschillende ‘mobieltjesprojecten’ in een aantal Afrikaanse landen, waar onder Oeganda en Malawi.
samen met de klinieken. En die staan op hun beurt weer in contact met speciale gezondheidsteams in de dorpen. De medewerkers van deze teams kennen de mensen goed. Zij hebben nu allemaal een mobiele telefoon gekregen. Daarmee kunnen ze makkelijk de gegevens van zwangere vrouwen registreren en doorsturen naar de kliniek. Voorheen moesten ze daarvoor steeds op en neer reizen tussen het dorp en de kliniek. Het bespaart hen dus veel tijd en papierwerk. Bovendien beschikken de klinieken nu over actuele informatie. Ze weten precies hoeveel vrouwen in het dorp zwanger zijn, hoe vergevorderd hun zwangerschap is en wat ze nodig hebben aan pre- en postnatale zorg.
Oeganda: ook voicemails voor mannen
‘Daarnaast vragen de medewerkers van de kliniek van alle zwangere vrouwen een mobiel telefoonnummer’, vertelt Hilda van ’t Riet van Cordaid. ‘Zo kunnen zij hen ook direct bereiken. Ze sturen bijvoorbeeld berichtjes om hen te herinneren aan een afspraak. Of ze geven advies over gezonde voeding tijdens hun zwanger-
Cordaid Memisa voert deze projecten uit met lokale partners. Die weten het beste waaraan behoefte is en welke aanpak de meeste kans van slagen heeft. In Oeganda werken onze partners nauw
16 MM
schap. Omdat niet alle vrouwen kunnen lezen, worden de meeste berichtjes ingesproken. Zo komt de informatie goed aan.
‘Meneer, komt u ook mee?’ Zeker als de berichtjes worden ingesproken door een bekende stem uit het dorp; dat wekt vertrouwen.’ De aanpak werkte niet meteen. Veel vrouwen bleken namelijk het mobiele telefoonnummer van hun man op te geven, want in Oeganda beheert die meestal de telefoon. Hilda van ’t Riet: ‘Dat zorgde voor de nodige problemen. De mannen begrepen de berichtjes niet. Bovendien kregen ze argwaan als ze zo’n berichtje ’s avonds laat ontvingen. Dat gebeurde bijvoorbeeld als de batterij van hun telefoon overdag leeg was of het netwerk eruit had gelegen. Als ze dan ’s avonds weer bereik hadden, negeerden ze de berichtjes. En dus kwamen de vrouwen nog steeds niet naar de kliniek.’
Daarom richten de klinieken de berichtjes nu aan de mannen. Ze spreken hen direct aan en betrekken hen zo veel mogelijk bij de zwangerschap. Hilda van ’t Riet: ‘Een ingesproken of tekstberichtje luidt nu bijvoorbeeld: “Meneer, uw vrouw heeft morgen een afspraak in de kliniek. Komt u ook mee?” En dat heeft wel effect. Sinds de start van het project bevallen er meer vrouwen in de kliniek. Ook de betrokkenheid van de mannen is toegenomen. Dat komt mede door de voicemailberichtjes en sms’jes, maar ook door de mannengroepen die we organiseren. Daarin leggen we uit waarom veilig moederschap voor het hele gezin belangrijk is. Want als hun vrouw overlijdt tijdens de bevalling, staat de man er alleen voor.’
Malawi: meer aanzien door mobieltjes In Malawi hebben nog niet zoveel mensen een mobiele telefoon. De gezondheidswerkers in de dorpen nu wel. Zij vormen
met hun mobieltje de schakel tussen de kliniek en het dorp. ‘Ze geven de berichtjes door aan de vrouwen’, vertelt Hilda van ‘t Riet. ‘De telefoon heeft hun aanzien enorm verbeterd. Voorheen zagen de dorpsbewoners hen puur als vrijwilliger en namen ze hen niet altijd serieus. Nu ze met een mobieltje rondlopen en alle gegevens digitaal verwerken, luisteren de mensen wél naar ze. En zien ze dat de vrijwillige gezondheidswerkers direct samenwerken met de kliniek. Hierdoor gaan zwangere vrouwen ook eerder naar de kliniek.’ Ondanks de positieve resultaten in Oeganda en Malawi zijn mobieltjes niet de oplossing voor alles. De telefoons raken immers makkelijk kwijt of gaan kapot. Het mobiele netwerk is niet in alle gebieden even goed. En zelfs als de communicatie probleemloos verloopt, zijn er andere factoren die de toegang tot zorg belemmeren. Zoals slechte wegen of regenval. Hilda van ’t Riet: ‘Die factoren hebben we helaas niet allemaal in de hand. Maar dat neemt niet weg dat er
meer vrouwen in Malawi en Oeganda gebruik zijn gaan maken van onze zorg dankzij de mobiele telefoons. En dat is een prachtig resultaat.’
UNIEKE SAMENWERKING:
CONNECT4CHANGE De ‘mobieltjesprojecten’ in Oeganda en Malawi vallen binnen een overkoepelend ICT-project: Connect4Change. Dit gezamenlijke ontwikkelingsprogramma van Cordaid, IICD, Edukans, ICCO, Akvo en TTC startte in 2011 en wordt uitgevoerd in elf landen. Cordaid Memisa is betrokken bij de ICTprojecten ter verbetering van de gezondheidszorg in Oeganda, Malawi, Ghana en Mali. Dankzij de inzet van Cordaid Memisa hebben de lokale partners nu de infra structuur, de middelen en de kennis om de projecten zelf voort te zetten.
MM 17
5manieren om babysterfte te voorkomen Complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling zijn niet alleen riskant voor moeders, maar ook voor hun baby’s. Jaarlijks sterven er bijna twee miljoen pasgeborenen aan complicaties voor, tijdens en onmiddellijk na de geboorte. Vaak onnodig. Met simpele aanpassingen en goede pre- en postnatale zorg kan deze babysterfte voorkomen worden.
Zwangerschapscontrole Dat er jaarlijks meer dan twee miljoen baby’s sterven is niet terug te zien in de statistieken. Dat komt omdat in de sterftecijfers 1,2 miljoen kinderen niet eens worden meegerekend. Dat zijn de baby’s die niet levend geboren zijn, maar al voor of tijdens de bevalling overlijden. Door vroeggeboorte, ondergewicht, infecties of een trauma tische bevalling. Omdat sterftecijfers gebaseerd zijn op levend geboren kinderen, bestaan deze baby’s niet in de statistieken. Maar voor hun moeders bestaan ze wel. En voor Cordaid Memisa ook. Daarom zetten we in op betere begeleiding tijdens de zwangerschap. Dringen we aan op bevallen in de kliniek onder leiding van een geschoolde verloskundige. Trekken we de dorpen in om moeders te aan te sporen naar zwangerschapscontroles te gaan. En om op tijd naar de kliniek te vertrekken als de weeën beginnen. Dat is de eerste stap op weg naar een gezonde baby.
18 MM
Schone handen Een pasgeboren baby is erg gevoelig voor infecties. Bijvoorbeeld aan de ogen, de neus, de longen en de navelstrengstomp. Het kindje heeft dan namelijk nog geen weerstand opgebouwd en geen reserves om een dergelijke infectie te overleven. Zeker in ontwikkelingslanden is de kans op infecties groot, omdat baby’s er vaak onder primitieve omstandigheden worden verzorgd. Een goede hygiëne is dus van levensbelang. Daarom leert Cordaid Memisa vrouwen om regelmatig hun handen te wassen met zeep. Dat klinkt als een simpel advies, maar kan voor kwetsbare baby’s hét verschil betekenen tussen leven en dood.
Check-up
Warme kleren Een pasgeboren kindje is nog niet in staat om zijn lichaamstemperatuur goed te regelen. Het heeft namelijk nog onvoldoende isolerend vet en kan daardoor snel onderkoeld raken – ook in warme landen. Een baby moet daarom altijd goed aangekleed of ingepakt zijn, ongeacht het klimaat. Een babymutsje is dus niet alleen schattig om te zien, maar ook noodzakelijk als bescherming tegen kou en zonnesteek. Daarom leert Cordaid Memisa moeders hoe ze hun kindje het beste kunnen aankleden.
Voldoende drinken Een baby heeft snel lage bloedsuikers en kan dan te zwak zijn om te drinken. Dat vergroot de kans op uitdroging. Voor een gezonde start is het van levensbelang dat verloskundigen en verpleegkundigen checken of het kindje goed drinkt aan de borst van de moeder. In trainingen van Cordaid Memisa leren ze dat. Ook controleren ze altijd of de baby al heeft geplast of ontlasting heeft gehad. Alleen als dat het geval is, zijn moeder en kind veilig en krijgen ze toestemming om de kliniek te verlaten.
Als moeder en kind de kliniek verlaten en terugkeren naar hun dorp, begint het eigenlijk pas. In de eerste weken zal blijken hoe sterk en gezond het kindje is. In de meeste klinieken waar Cordaid Memisa aanwezig is, maken ouders standaard een afspraak voor een check-up in de eerste week na de bevalling. Tijdens deze afspraak worden moeder en kind uitgebreid gecontroleerd. De baby krijgt vaccinaties toegediend en zo nodig malaria profylaxe. Ook wordt het belang van geboortespreiding besproken met de ouders. Deze check-up is essentieel voor een gezonde levensstart van de baby. MM 19
Advertorial van Cordaid Cordaid Memisa is een fonds van Cordaid
