SEAH KIM JOO’S WERK VOOR HAGEMEYER Soraya Werner – oktober 2015 De jaren zestig waren voor Singapore een beslissende periode; in 1960 was Singapore nog een Britse kolonie. In 1963 was Maleisië een onafhankelijke federatie van staten en Singapore werd er een onderdeel van. Precies 50 jaar geleden, in 1965, werd Singapore tegen wil en dank een onafhankelijke staat. De gedwongen afscheiding was ingegeven door de angst van Maleisië voor de overheersing van de overwegend Chinese bevolking van Singapore binnen de Federatie van Islamitisch Maleisische staten. De jonge staat stond nu voor de enorme opgave de verschillende bevolkingsgroepen -Chinees, Indiaas en Maleis- bij elkaar te houden en tegelijkertijd eigen instituties, ministeries, leger en een economisch beleid te ontwikkelen. Ook in de kunst zocht men naar een eigen nationale identiteit. Het leven en werk van Seah Kim Joo is in dit licht een goed voorbeeld van deze zoektocht naar een eigen identiteit. De Sixties is een turbulente tijd in Singapore; door de gedwongen afscheiding van Maleisië is hier een gevoel van ontwrichting ontstaan. In de dynamiek van de opbouw van het land wordt koortsachtig gezocht naar een nieuwe identiteit voor de heterogene samenleving. Ook in de kunst is dit te merken. Batikschilderkunst, tot nu altijd beschouwd als een ambacht, wordt in de Sixties geaccepteerd als een nieuwe kunstvorm die uniek is voor deze regio en wordt door sommigen zelfs als de enige ware Maleise kunstvorm gestimuleerd. Net als de nieuwe natie Singapore verenigt batikschilderkunst de oosterse en de westerse traditie in zich. Traditionele batikschilderkunst laat thema’s uit het dorpsleven zien terwijl de moderne batikschilderkunst eigentijdse onderwerpen behandelt. Seah kan zich als geen ander uitdrukken in batik; hij beheerst alle stadia van deze techniek die normaliter door verschillende specialisten worden uitgevoerd, van het tekenen van het ontwerp tot het kleuren in een verfbad. Dit stelt hem in staat te experimenteren met de techniek ook in combinatie met houtdruk en penseel, waardoor hij naast zeer gedetailleerde composities mogelijk ook een hoge productie kan bereiken. Het oeuvre van Seah Kim Joo is grofweg in te delen in drie categorieën. De eerste groep, zijn batikschilderijen met thema’s uit het landleven, doet het goed bij expats en toeristen op zoek naar een souvenir. Met de verkoop van dit werk verdient hij al snel erg goed (afb 1,2). 1.Cockfight, zj., batik, 73x99cm, part. coll.
2. Farmers, zj., batik, 60x30cm, lo, part.coll.
De tweede categorie, zijn vrije werk, is daarentegen vaak bijna abstract (afb 3,4).
3.Fishing net, 1963, aquarel, 34x49cm, part. coll.
4.Traces of history, 1967, batik, 90x53cm, SAM
De derde categorie vormt zijn werk in opdracht (afb 5).
5. Moonfestival, batik, ontwerp voor herdenkingspostzegel, 7/9/1972
De werken in de collectie van het Tropenmuseum vallen in de laatste categorie en zijn in opdracht van de Singaporese vestiging van het handelshuis Hagemeyer gemaakt. De activiteiten van het handelshuis steunden op drie pilaren: 1. Handel d.w.z. im- en export van consumentenproducten variërend van cosmetica tot horloges. 2. Dienstverlening ofwel servicing en reparatie van de verhandelde producten. 3. In de zestiger jaren werden de werkzaamheden uitgebreid met een derde poot Industrie door de overname van productiebedrijven en fabrieken. In Singapore was HTC (Hagemeyer Trade Company) de importeur van elektrische producten van het zeer populaire Japanse merk National, nu Panasonic (afb 6). 6. Advertentie van HTC Hagemeyer
In de jaren zestig was er al op veel plaatsen elektriciteit in Singapore en steeds meer mensen konden zich een bandrecorder, radio en elektrische rijstkoker permitteren (afb7). 7. De in Singapore zeer populaire National rijstkoker
Tv deed zijn intrede in 1963. In de showroom van National stonden ze uitgestald; zaterdagavond werd daar voor de etalage door velen tv gekeken. Boven de showroom stond een 10 verdiepingen hoge stalen steiger die gebruikt werd als advertentiezuil (afb
8). 8. Reclamezuil boven de National showroom Op het drieluik Handel, Dienstverlening en Industrie zien we onderwerpen terug die de activiteiten van HTC illustreren. Handel, zj., batik, 121,5x122, r.o., Tropenmuseum
We zien hier kantoormedewerkers van verschillend ras. De figuur vooraan met het witte pak is een Maleisiër, wat benadrukt wordt door de batikstof van zijn sarong. Een grote ronde klok op de achtergrond wijst op de 24/7 cyclus waar handel op draait. Rechts zien we goederen gelost worden bij een opslagplaats. Vooraan een vrachtwagen die de handelswaar transporteert. Dienstverlening, zj., batik, 122x121,9, l.o., Tropenmuseum In het servicecentrum linksvoor worden de onderdelen van de bandrecorders bewaard en een reparatie uitgevoerd. Vooraan vindt een precisieonderzoek of reparatie aan een filmcamera plaats. Rechtsboven draait het om de elektrische huishoudelijke apparaten die HTC importeert; een huisvrouw staat te telefoneren bij het aanrecht. We zien de beroemde elektrische rijstkoker van National daaronder afgebeeld en een persoon die tv kijkt. De gekleurde lijnen zijn mogelijk de elektrische kabels die nodig zijn voor het gebruik van deze apparaten. Linksachter is dan nog een doorkijkje naar de stad Singapore in aanbouw te zien. Industrie, zj., batik, 121,7x121,8, l.o., Tropenmuseum Het hoofdthema hier is de productie die met de hand en behelmd hoofd gebeurt. Een man zit aan een houten raamwerk te werken achter hem een ander persoon aan het werk. Op de achtergrond zien we een fabrieksschoorsteen, links de reclamezuil van National en rechts een gezicht op de torenspitsen van Singapore. Stilistisch zijn deze werken niet te vergelijken met de ‘souvenir’ schilderijen met onderwerpen uit het boerenleven van de kunstenaar. Seah is hier duidelijk op de hoogte van de moderne stromingen in het westen; abstract expressionisme en pop art. Dat enkele collegakunstenaars uit de groep van de Ten Men waren teruggekeerd van studie in Parijs en Londen zal hier ook aan hebben bijgedragen. Seah gebruikte vaak gemengde technieken dwz. batik gecombineerd met print en penseel werk. Het is mogelijk dat dat bij deze werken ook het geval is. De kunstenaar behandelt hier eigentijdse onderwerpen in een eigentijdse stijl met behulp van een traditionele techniek. Daardoor zijn deze werken een belangrijke stap naar begrip van Seah Kim Joo’s kunst en zijn oeuvre. Hij zei over zijn kunst: “Door vermenging van traditioneel oosters en modern westers ontstaat spannende kunst.” We kunnen uit het bovenstaande concluderen dat Seah in zijn werken in opdracht de uiteindelijke regie heeft over compositie en stijl en dat de opdrachtgever hoogstwaarschijnlijk inspraak heeft gehad op de thema’s of, beter nog, dat er samenspraak over is geweest zoals wel gebruikelijk is bij opdrachten. Seah Kim Joo wordt nog teveel geassocieërd met zijn batikwerk voor de toeristische markt maar gezien de hierboven beschreven werken zal dieper onderzoek naar zijn oeuvre
ongetwijfeld aantonen dat hij behoort tot de belangrijkste kunstenaars uit de Sixties in Singapore. Bibliografie Seah Kim Joo Kwok Kian Chow, Channels and Confluences, a history of Singapore Art, Singapore Art musuem 1996, Landmark books Lim Fang, Seah Kim Joo (1939) and his batik art, Art studio 1969, Singapore Nb. Mohd Ismail ed., Crossroads, the Making of new Identities, NUS museum 2004 Paneran Lulusan, oleh; Exhibition by Seah Kim Joo, 12-17 aug. 1963, British Council Kuala Lumpur, Arts Council Pemandangan Di-Asia: Vista’s of Asia, batiks by Seah Kim Joo, Exhibiyion 13/12-6/1 1967, Samat Art Gallery Kuala Lumpur Seah Kim Joo ed., The paintings of Zhang Xiu Zhu, China today press, 1990 Sheares C. ed., Contemporary Art in Singapore: where East meets West, National Museum Singapore 1989 Sheeks Robert B., Batikpainting and Seah, Contemporary Art of Seah Kim Joo, Singapore [s.n.], 1970 Starr Bala ed., Artists imagine a nation SG50, cat.tent. 13/2-19/4 2015 Institute of Contemporary Art Singapore Seah- artist who found gold in a paintbox, art. Straits Times 13 march 1966 Interview met Yeo Hoe Koon 22/8/2015
