SAFE-ICE onderzoek, innovatie en bedrijvenondersteuning in een koolstofarme economie

SPECIAAL DOSSIER MEI 2014

Clusterinitiatief :

SAFE-ICE

onderzoek, innovatie en bedrijvenondersteuning in een koolstofarme economie

VOORWOORD

3 4 6

Het uitbouwen van een koolstofarme economie is een van de grootste

VOORWOORD

uitdagingen van onze tijd. Die uitdaging biedt echter ook grote kansen. De Europese Unie is vastbesloten om de transitie naar een koolstofarme econo-

INLEIDING

mie te realiseren en wil dit op een zo kostenefficiënt mogelijke manier doen. De eerste grote stap is gezet met de 2020 klimaat- en energiedoelstellingen en

HOOFSTUK 1: De setting van SAFE-ICE

de vooruitgang die we reeds gemaakt hebben is positief. Op basis van de huidige voorspellingen zullen we het doel om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen tot 20% onder het niveau van 1990 ruimschoots halen. Het uitbouwen van een koolstofarme economie is een absolute voorwaarde om

6

De beleidscontext van een koolstofarme economie in Europa

7

Jos Delbeke

De marktcontext van een koolstofarme economie in Europa

de internationaal overeengekomen doelstelling om de globale opwarming

Directeur-Generaal Klimaatactie van de Eu-

van de aarde onder de 2 °C te houden, te realiseren en op die manier de

8

Wat wordt begrepen onder het begrip ‘koolstofarme economie’?

ropese Commissie

ergste gevolgen van klimaatopwarming te voorkomen. Daarom verbindt de Eu-

10

HOOFDSTUK 2: SAFE-ICE - vanuit een zakelijk p e r s p e c t i e f n a a r e e n ko o l s t o farme economie

ropese Unie er zich toe om, in kader van de inspanningen die nodig zijn van de ontwikkelde landen, de uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 terug te dringen tot 80% tot 90% onder het niveau van 1990. Het koolstofvrij maken van ons energiesysteem is voor de Europese Unie echter ook een economische noodzakelijkheid. We geven momenteel meer dan 1 biljoen euro uit aan de import van fossiele brandstoffen die in sommige gevallen afkomstig zijn uit kwetsbare tot

10

De afkorting

politiek instabiele staten. De recente gebeurtenissen zijn een sprekend voor-

10

De projecten

beeld van deze afhankelijkheid en tonen aan hoe precair deze situatie kan zijn.

HOOFDSTUK 3: Resultaten van SAFE-ICE

kelen en onze energie-efficiëntie te verbeteren, dan kunnen we deze dure afhan-

12

Als we de kans grijpen om onze eigen hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelijkheidsrelatie doorbreken, onze economie een boost geven via technologische innovatie en het creëren van nieuwe jobs en kunnen we Europa bovendien een stuk competitiever maken. De ‘Routekaart naar een concurrerende koolstofarme

11

Overzicht van ondernemingen en gebouwen

economie in 2050’ van de Europese Commissie (2011) zet de krachtlijnen uit

19

Overzicht van business-to-business

over hoe we tegen 2050 de emissiedoelstellingen op de meest kostenefficiënte

25

Overzicht van bedrijventerreinen

manier kunnen realiseren. Nu 2020 net om de hoek komt kijken is 2030 de volgende grote mijlpaal in het

31

HOOFDSTUK 4: Vraag en aanbod van diensten en goederen

31

Overzicht

32

Ondersteunen van vraag en aanbod

34

HOOFDSTUK 5: Besluit en laatste bemerkingen

realiseren van een koolstofarme economie. De Commissie stelt voor om tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen te verminderen tot 40% onder het niveau van 1990. Dit is een ambitieus maar realiseerbaar plan. We stellen eveneens voor een marktstabiele reserve op te bouwen zodat de EU-regeling voor de emissiehandel meer robuust en effectief wordt in het sturen van koolstofarme innovatie. In de transitie naar een koolstofarme economie kunnen we allemaal leren van elkaars successen en mislukkingen. Clusters van verschillende projecten, zoals bijvoorbeeld SAFE-ICE, omvatten bedrijven en gemeenschappen uit verschillende landen. Dergelijke projecten kunnen een zeer doeltreffend instrument zijn om kostenefficiënte benaderingen en praktijken uit te werken.

Jos Delbeke

2 Seas Magazine Pagina 2


Inleiding

op aarde traag maar zeker stijgt.

De tastbare gevolgen van klimaatveranderingen zoals de temperatuurstijging, wijzigingen in de kliHet klimaat, een meteorologisch model van een welbepaalde regio, evolueert traag doorheen de

maatvariabiliteit en een substantiële stijging van het zeeniveau of de gemiddelde neerslag, gaan

tijd. Een terugblik op de geschiedenis, op de prehistorische ijstijden bijvoorbeeld, leert ons dat ons

hand in hand met industrialisatie en onze toenemende vraag naar energie. Sinds de start van de

klimaat minder stabiel is dan het lijkt. Vandaag lijkt het klimaat echter sneller te veranderen dan ooit

Industriële Revolutie (algemeen wordt aangenomen dat die in 1750 begon) is de atmosferische CO2-

tevoren...

concentratie met ongeveer 40% toegenomen (Blasing, n.d.). Vandaag halen we de meerderheid van

Tijdens de laatste decennia lijken extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, zware stor-

onze energie nog steeds uit kolen en olie. Vermits deze fossiele brandstoffen bijdragen tot de stijging

men of aanhoudende droogteperiodes vaker voor te komen. De combinatie van stijgende algemene

van de atmosferische CO2-concentratie, is het terugdringen van deze energiebronnen noodzake-

temperatuurgemiddelden, het smelten van het poolijs en de toenemende frequentie van extreme

lijk om de ergste effecten van klimaatverandering te voorkomen. We moeten evolueren naar CO2-

weersomstandigheden sterken wetenschappers in hun opinie dat onze wereld opwarmt. De helft

neutrale energiesystemen en duurzame oplossingen die de toekomst van de volgende generaties

van de recente opwarming is te wijten aan een verhoogde concentratie van broeikasgassen in de

niet hypothekeren. Door te leren hoe we onze natuurlijke rijkdommen op een verantwoorde wijze

atmosfeer (Houghton et al., 2001). Broeikasgassen zijn gassen die aanwezig zijn in onze atmosfeer

kunnen beheren en door onze focus te verleggen naar innovatie, reduceren we ons verbruik van

en die infraroodstraling absorberen en de warmte in de atmosfeer vasthouden. Een proces dat

koolstofintensieve energiebronnen, beschermen we het milieu en verminderen we de toekomstige

vergelijkbaar is wat zich afspeelt in een serre. Dit type gassen, waaronder koolstofdioxide (CO2) en

kosten. Klimaatverandering houdt dus niet enkel een risico in, het biedt ons ook talrijke

methaan (CH4), laat de zonne-energie binnen maar geeft de meeste warmte niet opnieuw vrij. Door

mogelijkheden en kansen.

menselijke activiteiten komen grote bijkomende hoeveelheden broeikasgassen, zoals CO2, in de atmosfeer terecht. Het broeikaseffect wordt daardoor versterkt en zorgt er voor dat de temperatuur

De 20 partners die deel uitmaken van de SAFE-ICE -cluster brengen hun expertise en ervaring die ze opgedaan hebben binnen 10 Interreg IVA 2 Zeeën-projecten (INTERREG IVA 2 Zeeën, n.d.) samen en bundelen breder werk om op die manier tot kennisdeling te komen die leidt tot een beter beheer van natuurlijke rijkdommen, nieuwe koolstofarme innovaties en een groter bewustzijn over veranderingen binnen de Europese zakenwereld.

In deze publicatie worden de resultaten voorgesteld van de eerste fase van de SAFE-ICE -cluster. In het eerste hoofdstuk wordt de setting van SAFE-ICE uiteengezet aan de hand van het beleid en de marktcontext van een koolstofarme economie in Europa en een analyse van de betekenis van de term ‘koolstofarme economie’. Het tweede hoofdstuk beschrijft het algemene doel en de specifieke doelstellingen van de SAFE-ICE -cluster en stelt de Interreg IVA 2 Zeeën-projecten voor die onder de SAFE-ICE -cluster vallen. Het derde hoofdstuk formuleert een overzicht van de resultaten van de SAFE-ICE -cluster. ‘Best practices’ tonen aan hoe de uitstoot van koolstof op het niveau van individuele ondernemingen en gebouwen en op het niveau van B2B en bedrijvenparken kan verminderd worden. In het vierde hoofdstuk worden initiatieven uit verschillende landen met elkaar vergeleken die de vraag- en aanbodketen van een koolstofarme economie ondersteunen. In het vijfde en laatste een visuele voorstelling van het broeikaseffect


hoofdstuk worden de toekomstige opportuniteiten verkend.


HOOFDSTUK 1

De setting van SAFE-ICE

De marktcontext van een koolstofarme economie in Europa

minste 20% van het hele budget van

energie-efficiëntie met 20%. Om deze

de Europese Unie voor 2014-2020 te

doelstellingen te realiseren beveelt de

reserveren voor klimaat-gerelateerde

Europese Commissie acties aan die

projecten en beleidsvorming. Met deze

gedetailleerd omschreven staan in de

beslissing wordt het budget verdrie-

Low-carbon economy 2050 roadmap

voudigd en zou er de komende zeven

(maart 2011) en de Roadmap for a

jaar over alle grote Europese beleids-

resource-efficient Europe (september

domeinen heen 180 miljoen euro be-

2011). Deze publicaties zijn twee van

steed kunnen worden aan het klimaat

de vele beleidsplannen die de EU, in

De wereldmarkt voor milieuvriendelij-

(Europese Commissie, 2014b).

kader van het Europees Programma

ke goederen en diensten (WMGD) is

inzake Klimaatverandering (EPK), uit-

goed voor 4 miljard euro per jaar. Er

Klimaat en energie zijn een zeer be-

gewerkt heeft om gevaarlijke klimaat-

wordt bovendien een jaarlijkse groei

langrijk thema in ‘Europe 2020’, de

verandering te voorkomen. Daarnaast

van 4% vooropgesteld waardoor het

groeistrategie die Europa heeft uit-

ontwikkelden de Europese Commis-

aandeel van deze sector in de wereld-

gewerkt voor de komende 10 jaar.

sie en sommige lidstaten aanpass-

economie in 2015 bijna 5 miljard euro

Met deze strategie moet een nieuw

ingsstrategieën die moeten helpen om

zal bedragen (The Green Growth

type groei op de rails gezet worden;

de slagkracht van Europa te verster-

Group, n.d.). De EU is goed voor een

een groei die slim, duurzaam en in-

ken in de strijd tegen de onontkoom-

marktaandeel van 22% en stelt 7,8

clusief is. De doelstellingen van Eu-

bare gevolgen van klimaatverandering

miljoen Europese burgers tewerk in

rope 2020 omvatten het terugdringen

te versterken.

deze sector.

van de uitstoot van broeikasgassen Lancering van de SAFE-ICE -cluster, Hastings, Verenigd Koninkrijk, oktober 2013

De SAFE-ICE -cluster verenigt 20 partners uit Frankrijk, België, het Verenigd Koninkrijk en Nederland die actief zijn in de kustregio’s langs het Kanaal en de Noordzee. Deze mix van partners is een afspiegeling van de drievoudige helix-benadering die SAFE-ICE hanteert om de hoofdthema’s te onderzoeken vanuit het perspectief van de universiteiten, openbare instellingen en privé-organisaties die allen vertegenwoordigd zijn in de cluster. Het werk van SAFE-ICE situeert zich in de context van verschillende Europese beleidsplannen en – strategieën en een evoluerende marktomgeving In dit hoofdstuk analyseren we het beleid en de marktcontext van een koolstofarme economie in Europa en bespreken we de verschillende betekenissen van het begrip ‘koolstofarme economie’.

De beleidscontext van een koolstofarme economie in Europa

voor de klimaatveranderingen dan

stromingen. Voor alle Europese regio’s

andere. Voor Zuid-Europa en de Mid-

geldt dat ze zullen te maken krijgen

dellandse Zee-zone is de kans om

met meer intense en frequente weer-

geconfronteerd te worden met hitte

fenomenen zoals hittegolven, stort-

en droogte bijvoorbeeld groter dan

vloeden en sterke wind.

De vier Europese lidstaten (Verenigd

1990 (om klimaatverandering onder

Koninkrijk, Frankrijk, België en Neder-

2º C te houden), het optrekken van

land) die deel uitmaken van de SAFE-

het aandeel van hernieuwbare ener-

ICE -cluster staan in de top 50 van

gie met 20% en het verhogen van de

de landen die bijdragen tot de totale

voor andere regio’s. De Alpen en het Europese noorden daarentegen zullen

In een poging om de effecten van

te kampen krijgen de gevolgen van

klimaatverandering te minimaliseren

De gevolgen van klimaatverander-

het sneller smelten van sneeuw en

hebben de Europese leiders zich geën-

ing zijn geen ‘ver van ons bed’-show

ijs. De kustzones, delta’s en overstro-

gageerd om Europa om te vormen

maar beïnvloeden ook de klimaatpa-

mingsgebieden zullen op hun beurt

naar een koolstofarme en hulpbron-

tronen in Europa. Sommige Europese

het hoofd moeten bieden aan een

nenefficiënte economie. Het Europe-

regio’s zijn bovendien kwetsbaarder

stijgend zeeniveau en mogelijke over-

se Parlement heeft besloten om ten


met 20% tot onder het niveau van

Aandeel in de wereldwijde verkoop (%) in de WMGD


wereldwijde verkoopwaarde van de

op innovatieve nieuwe producten en

wordt gekozen voor het begrip ‘kool-

WMGD. Deze vier landen nemen 8%

diensten die mogelijks een beperk-

stofarm’. Verschillende onderneming-

van de totale wereldwijde waarde voor

tere impact hebben op het milieu. De

en gebruiken echter alternatieven

BELGIE Koolstofarme econo-

hun rekening. Elk van de vier landen

Franse overheid nam in augustus 2005

zoals Cleantech of Green Growth om-

mie is een term die niet gang-

zag in 2010-11 en 2011-12 een groei

de POPE-wet aan. Met deze wetgeving

dat deze een meer positieve en dyna-

baar is de Belgische zaken- en

in deze sector.

verbindt Frankrijk er zich toe de uit-

mische bijklank hebben.

ondernemerswereld. Er wordt

stoot van broeikasgassen, in vergelij-

de voorkeur gegeven aan kool-

Verschillende landen beschouwen de

king met het niveau van 1990, tegen

stofneutrale of groene econo-

wereldmarkt voor milieuvriendelijke

2050 terug te dringen met factor vier.

mie. Duurzame energie maakt

goederen en diensten als een prioritaire sector. Dit is zeker het geval voor het Verenigd Koninkrijk. Als een van de eerste lidstaten stelde het Verenigd Koninkrijk een wetgeving op waarin doelstellingen werden gedefinieerd voor het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, de Climate Change Act 2008. Op basis van de Climate Change Act 2008 werkte de Britse regering het Carbon Plan uit waarin gedetailleerd beschreven staat hoe het VK haar doelstellingen

Wat wordt begrepen onder het begrip ‘koolstofarme economie’?

nuit het economisch perspec-

De term ‘koolstofarme economie’ De clusterpartners geven zowel op

met betrekking tot de uitstoot van

cultureel als politiek vlak een andere

broeikasgassen wil realiseren zonder

invulling aan de term ‘koolstofarme

daarbij de energiezekerheid en het

economie’. De feedback van sectorex-

minimaliseren van de kosten voor de

perten die deel uitmaken van de clus-

consument uit het oog te verliezen. De

ter legt enkele verrassende verschillen

visie van de andere lidstaten is minder

bloot.

gedetailleerd uitgewerkt. De Vlaamse overheid legt wel sterk de nadruk

VERENIGD KONINKRIJK Va-

In

de

meeste

EU-beleidsplannen

tief bestaat de koolstofarme

Een SAFE-ICE -definitie voor ondernemingen – een koolstofarme economie Een koolstofarme economie is een economisch systeem waarin leveranciers en klanten opereren die zich voor hun operationele werkwijze en voor

deel uit van het breder begrip

het aanbieden en kopen van goederen

‘groene economie’.

en diensten, laten leiden door het principe van hulpbronnenefficiëntie.

markt uit bedrijven die groene producten/diensten leveren of

Er is sprake van een koolstofarme

Hulpbronnenefficiëntie

economie wanneer ondernemingen

bedrijven die op een milieuvriendelijke manier werken. De

Het

Britse regering deelt de bedrij-

maakt integraal deel uit van het idee

ven echter op in ondernemingen

van en denken over een koolstofarme

die koolstofarme producten en

economie. Hulpbronnenefficiëntie is

diensten leveren (MGD-sector)

iets wat ondernemingen reeds ken-

en ondernemingen die deze

nen en begrijpen. Het kan onderne-

diensten vragen omdat ze op

mingsprocessen

een meer hulpbronnenefficiënte

kostenbesparend werken maar ook

manier willen werken. Een cru-

bijdragen tot de realisatie van de in

ciaal gegeven is dat deze sector

de EU verspreide doelstellingen met

beschouwd wordt als een groei-

betrekking

sector.

len. Het denken in termen van hulp-

thema

‘hulpbronnenefficiëntie’

tot

stroomlijnen

en

efficiëntiemaatrege-

bronnenefficiëntie is al wijdverspreid, FRANKRIJK In Frankrijk geeft

wordt goed begrepen en stimuleert

men de voorkeur aan de term

een groei in de vraag naar koolsto-

groene

wordt

farme goederen en diensten. We zien

echter steeds vaker gesproken

wel bemoedigende verschuivingen in

van een circulaire economie of

de attitude en het bewustzijn van de

blauwe economie. Al deze ter-

consument maar het blijft moeilijk om

men complementeren het be-

deze verschuiving te vertalen in sub-

grip ‘koolstofarme economie’ en

stantiële wijzigingen in koopgedrag,

verwijzen naar een economie

zeker op het niveau van de individuele

die de uitdaging aangaat om kli-

consument. De belangrijkste obstakels

maatverandering aan te pakken

zijn en blijven informatie en prijs. De

door het promoten van nieuwe,

combinatie van hulpbronnenefficiënte

hulpbronnenefficiënte attitudes

praktijken met de bredere inhoud van

en innovaties.

een koolstofarme economie zal waar-

economie.

Er

kunnen garanderen dat ze enerzijds de uitstoot van broeikasgassen tot een minimum beperken dankzij het toepassen van hulpbronnenefficiënte processen en anderzijds goederen en diensten gebruiken die een minimale impact hebben op het milieu. Het is een economisch systeem waarin de verkopers goederen en diensten aanbieden die een kleinere impact hebben op het milieu en deze goederen produceren zonder bij te dragen aan klimaatverandering en waarin kopers producten vragen die hun milieuprestaties verbeteren.

schijnlijk meer weerklank vinden bij NEDERLAND Over het alge-

ondernemingen.

meen spreekt men in Nederland van een groene economie. Waarde van de WMGD, uitgedrukt in €m, voor 4 EU-lidstaten



HOOFDSTUK 2

SAFE-ICE vanuit een zakelijk perspectief naar een koolstofarme economie

economie actief zijn (bijvoor-

zame renovatie van woonhuizen

Eco2Profit, een project dat

beeld: eco-innovatieve onderne-

en het bouwen van passiefhui-

focust op de reductie van kool-

mingen en eco-verantwoordelij-

zen moedigt FUSION mensen

stofuitstoot en een stijging van

ke bedrijven).

eveneens aan om hun energie-

het gebruik van duurzame ener-

consumptie terug te schroeven.

gie in bedrijvenparken

Net als FUSION richt ECOMIND zich op kleine en middelgrote

In de SAFE-ICE – cluster wordt

ondernemingen. ECOMIND helpt

de kennis en expertise van deze

deze ondernemingen om hun

vijf projecten verder aangevuld

ecologisch innovatieve ideeën

door de kennis en ervaring uit

te vertalen naar commercieel

vijf andere Interreg-projecten.

levensvatbare producten en beECOFAB, een project rond eco-

drijven.

bouwen en duurzame ontwikINSPIRER

focust

op

keling

maar

op

Future Cities, een project dat

doelstelling

is

stedelijke netwerken helpt het

het verbeteren van de levens-

hoofd te bieden aan klimaat-

kwaliteit door het voorzien in

verandering

nieuwe groene ruimten, recre-

Ace for Energy, een project

atiegebieden

dat hernieuwbare energie pro-

ondernemingen mensen.

JADDE beurs, gedeeltelijk gefinancieerd door ECOMIND ©Ecomind

De SAFE-ICE -cluster bundelt alle kennis die opgedaan is in de Interreg IVA 2 Zeeën-projecten. In dit hoofdstuk wordt de afkorting SAFE-ICE uitgelegd en worden de verschillende projecten waarop SAFE-ICE is gebaseerd toegelicht.

De afkorting S

SISCo

A ACE F

FUSION

E

ECOMIND

I

INSPIRERs

van individuele ondernemingen, B2B

ACE, Answers to the Carbon

en bedrijvenparken en binnen de con-

Economy, zoekt op drie niveaus

text van markcondities en overheids-

praktische en economische al-

beleid.

ternatieven voor een koolstof-

De projecten

In het FUSION-project worden

vloeden: door mensen samen

een reeks ondersteunende dien-

te brengen die betrokken zijn bij

sten en tools voor onderneming-

de planprocessen en hen kennis

en geïdentificeerd en getest.

te laten uitwisselen over duur-

Die diensten en tools zijn geïm-

zame constructies en door een

plementeerd in meer dan 250

grensoverschrijdend

kleine en middelgrote onderne-

Elk project zoekt alternatieven voor de huidige koolstofrijke economie en


de biodiversiteit te stimuleren.

Answer, een project dat focust

Door te focussen op de duur-

op energie-efficiëntie

en bedrijventerreinen. leid op twee manieren beïn-

ten waarop SAFE-ICE is gebaseerd.

moot

en en gebouwen, B2B-relaties

Het SISCo-project wil het be-

grijkste Interreg IVA 2 Zeeën-projec-

om de veiligheid te verhogen en

van de individuele onderneming-

E

uit de eerste letters van de vijf belan-

maatregelen

rijke economie: op het niveau

C Carbon

De naam SAFE-ICE is samengesteld

en

SAFE-ICE identificeert wat nodig is om binnen de 2 Zeeën-regio en vanuit een economisch perspectief een verschuiving naar een hulpbronnenefficiënte, koolstofarme economie te realiseren.

dit op verschillende niveaus gaande

of Efficiency

Hun

niet

SAFE-ICE bundelt de resultaten en lessen die de 10 Interreg-projecten hebben opgeleverd en ontwikkelt een gemeenschappelijke invulling en betekenis van het begrip ‘koolstofarme economie’.

expertise-

centrum uit te bouwen.

mingen die in de koolstofarme

Kaart met de in aanmerking komende (rood) en aangrenzende regio’s (roze) van het 2-Zeeën-programma ©2 Seas INTERREG IV A Joint Technical Secretariat


HOOFDSTUK 3

Resultaten van SAFE-ICE

daag op morgen. De SAFE-ICE -part-

ben is de focus op energie-efficiëntie.

stuur van Kent werkte samen met 11

ners zien wel een geleidelijke stijging

In sommige wetgevingen gaat de

lokale autoriteiten en grote organisa-

in het aantal ondernemingen die meer

aandacht volledig naar energiebe-

ties om STEM-workshops te organi-

hulpbronnenefficiënte werkwijzen im-

sparingsmaatregelen voor gebouwen

seren waarin de deelnemers geholpen

plementeren. De evolutie naar een

of het verbeteren van de industriële

werden om hun toeleveringsketen te

koolstofarme economie vraagt echter

processen. Voorbeelden hiervan zijn

‘vergroenen’ en de voordelen van een

meer dan alleen een gedragswijziging.

onder meer de verplichte milieumana-

verbeterd milieumanagementsysteem

Er zijn ook privé-investeringen nodig,

gementsystemen waarin energiebe-

met elkaar te delen. Enkele van die

creatieve ideeën, innovatie en een

sparende maatregelen zijn opgenom-

voordelen hebben betrekking op ge-

samenwerking tussen overheid, privé-

en en de Europese industriële emis-

reduceerde operationele kosten, een

organisaties en het brede publiek.

sierichtlijn die het bouwen met een

verbeterde reputatie, naleving van de

Er kunnen verschillende maatrege-

goed energieprestatiecoëfficiënt of op

wetgeving en de kans om de klanten-

len ingezet worden om de evolutie

basis van de “Best beschikbare tech-

portefeuille uit te breiden met nieuwe

naar een koolstofarme economie te

nieken” verplicht. De productregle-

klanten. Ondernemingen die een mi-

stimuleren, gaande van specifieke

mentering (eco-design of milieukeur-

lieumanagementsysteem

wetgeving en financiële maatregelen

merken) is zo opgesteld dat een label

dat gebaseerd is op STEM besparen

tot het verlenen van informatie en

pas toegekend wordt als er voldaan

gemiddeld 2503 euro per jaar en ver-

advies. Het geheel van maatregelen

is aan de criteria met betrekking tot

minderen de jaarlijkse koolstofuitstoot

is nodig om een context te creëren

energieconsumptie en het efficiënt ge-

met 3,9 ton.

waarin impuls gegeven wordt aan de

bruik van hulpbronnen.

toepassen

ontwikkeling van koolstofefficiëntie. In het onderstaande luik ‘Good prac-

De Nolet molen, Schiedam, Nederland ©Gemeente Schiedam

tices’ worden de uitdagingen be-

Er werden verschillende expertgroepen samengesteld om de resultaten en lessen te bundelen die uit de 10 Interreg-projecten zijn gehaald die samen SAFE-ICE vormen. Elke groep bespreekt voor elk van de projecten de ‘good practices’ en identificeert de obstakels en opportuniteiten op het niveau van individuele ondernemingen en gebouwen, B2B en bedrijvenparken. In dit hoofdstuk wordt aangetoond hoe ondernemingen hun energiegebruik op hun eigen terrein en binnen hun eigen werkprocessen kunnen optimaliseren, hoe B2B-relaties de reductie van koolstofuitstoot kunnen verbeteren en hoe specifieke implementaties op bedrijventerreinen helpen om het energieverbruik te verminderen. De ‘good practices’ op vlak van onderzoek, innovatie en de ondersteuning van ondernemingen worden uitgelicht en toekomstige uitdagingen worden nader onderzocht.

Overzicht van ondernemingen en gebouwen

sproken

waarmee

ondersteunende

CASESTUDIE

Verenigd Konink-

rijk

organisaties en overheidsinstellingen

Een handleiding voor

geconfronteerd worden wanneer ze

milieubeheer

ondernemingen stimuleren om hun energiegebruik en het gebruik van hulpbronnen terug te dringen. Daarnaast wordt de bouw van energiezuinige gebouwen onder de loep genomen en een overzicht gegeven van de instrumenten die ontwikkeld zijn om de energie-efficiëntie van ondernemin-

Project gefinancierd door het Competitiveness Programme 2007-2013 van het South East European Regional Development Fund (ERDF - Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) en Kent County Council via

CASESTUDIE

het Low Carbon Futures-project

Regionale autoriteiten

gen en gebouwen te ondersteunen.

Good practices

eren van Europa’s klimaat- en kool-

De uitdaging ligt in het vinden van

stofdoelstellingen.

Ondernemingen

maatregelen die zowel de rentabiliteit

gebruiken energie voor gebouwen,

van ondernemingen als de koolstofef-

Reglementeringen

verlichting, verwarming, de verwerk-

ficiëntie verhogen.

ing en productie van materialen… Ook

Naast

ondernemingen

het transport van het personeel, de

Nederland

reguleren energie-efKent County Council lanceerde in 2011 het “Steps To Environmental Manage-

ficiënte investeringen

ment” (STEM). Deze gids legt stap

Project SISCo

voor stap uit hoe men in ondernemin-

Gedeeltelijk gefinancierd door het

De wetgeving die in de verschillende

gen en organisaties een milieuman-

Interreg IVA 2 Zeeën-programma

partnerlanden geïmplementeerd is om

agementsysteem opzet. Het STEM

spelen ook de gebouwen waarin

een koolstofarme economie te pro-

omvat drie niveaus: Blauw, Zilver en

grondstoffen en afgewerkte productie

ondernemingen gevestigd zijn en in-

moten verschilt van land tot land. De

Goud met Goud als het meest ambi-

vraagt een behoorlijke hoeveelheid

dividuele woningen een cruciale rol in

DCMR, de milieudienst van de lokale

De eigenaars van kleine en mid-

feedback van experten lijkt een relatief

tieuze niveau. Via workshops is STEM

energie. Ondernemingen kunnen wel

het terugdringen van de uitstoot van

en regionale autoriteiten in de Rijn-

delgrote

(KMO’s)

beperkte impact te hebben op het

geïntroduceerd in kleine en mid-

hun impact op het milieu echter redu-

koolstof.

mond-regio, implementeerde een wet-

en grote ondernemingen zullen een

niveau van de kleine ondernemingen.

delgrote ondernemingen (met 250

ceren door maatregelen in te voeren

De overschakeling naar een koolstof-

geving die ondernemingen verplicht

belangrijke rol spelen in het realis-

Wat de verschillende geïmplemen-

of minder werknemers) die geves-

die koolstofefficiëntie ondersteunen.

arme economie gebeurt niet van van-

om te investeren in energie-efficiënte

teerde wetgevingen wel gemeen heb-

tigd zijn in Kent. Het provinciaal be-

maatregelen met een terugverdientijd

Inleiding ondernemingen


individuele


tot bij de KMO’s? De autoriteiten kun-

ze kunnen zelf groene energie pro-

of het bouwproces goed geïnformeerd

Project ACE

nen de overgang naar een koolstof-

duceren of CO2-compensatiekrediet

over

mingen op een concrete en actieve


arme economie ondersteunen door

kopen binnen het emissiehandelssys-

ficiënte investeringen en hun mogelijke

tieplan op en maakten een schatting

manier om hun CO2-uitstoot te vermin-


informatie te verstrekken, door advies

teem om hun elektriciteitsverbruik te

voordelen. Alle ondernemers in speci-

van het budget nodig voor de gerela-

deren. Met deze maatregel beoogde

te verlenen over financiële ondersteu-

compenseren.

fieke industriële pilootregio’s worden

teerde investeringen. De wettelijke

BSK-CiC het stimuleren van de groei

verplichting zette andere onderne-

van de lokale markt en van de exper-

van 5 jaar. In ruil voor professioneel

De Energy Grant 500 (EG500) stimu-

advies van DCMR stelden de betrokken

leert kleine en middelgrote onderne-

ondernemingen een energie-efficiën-

mingen er toe aan hun diensten als

tise van de regionale leveranciers. Het

energiebedrijf aan te bieden of hun

project moedigde KMO’s aan om het

eigen energie-efficiënte maatregelen

inzicht in hun eigen energieverbruik

voor te stellen.

te verbeteren door enerzijds hun energierekeningen te laten analyseren

Financiële maatregelen

en anderzijds hun eigen terrein onder

De autoriteiten kunnen er voor kiezen

de loep te laten nemen om kosteloze

de transitie naar een koolstofarme

of bijna kosteloze maatregelen te

economie te ondersteunen met finan-

vinden die de energieconsumptie en

ciële maatregelen. Sommige van deze

de CO2-uitstoot doen dalen. Ook de

maatregelen beogen een langeter-

ondersteuning van gedragsverande-

mijnperspectief, andere een onmiddel-

ring komt in het project aan bod. Door

lijke impact. Onderzoek wijst uit dat

het verlenen van beperkte subsidies

kleine subsidiebedragen voor invest-

(tot ongeveer 600€ per onderneming)

eringen in koolstofefficiëntie onderne-

werden de KMO’s financieel gestimu-

mingen aanzetten tot zakelijke in-

leerd om energie-efficiënte verbete-

vesteringen die minstens drie keer

ringen door te voeren. De subsidies

groter zijn dan het oorspronkelijke

mochten ingezet worden voor een

subsidiebedrag. Autoriteiten kunnen

hele reeks op voorhand overeenge-

ook kiezen voor subsidies in natura.

komen maatregelen. Uit de feedback

In plaats van een subsidie in cash,

van de deelnemende bedrijven bleek

krijgt een onderneming bijvoorbeeld

dat 91,8% van de ondernemingen

een voucher om een koolstofscan te

geen energie-efficiënte maatregelen

laten uitvoeren of om specifieke ex-

zouden genomen hebben zonder het

perten om advies te vragen.

Energy Grant500-programma. Deze vaststelling bewijst dat het project een

CASESTUDIE

Verenigd Konink-

rijk

BSK-CiC stelt energiesubsidies ter beschikking voor energie-ef-

stimulus was voor de link tussen koolstofarme toeleveranciers en KMO’s en geleid heeft tot een beter inzicht in de noden van de KMO’s met betrekking tot koolstofarme goederen en diensten.

ficiëntie Project Energy Grant500

CASESTUDIE

België

De huidige regelgeving met betrekking tot energieprestaties dekt slechts een klein percentage (3%) van het totale energieverbruik. Voor gebouwen zoals industriële kantoren, showrooms en laboratoria gelden geen verplichtingen rond energieverbruik. In Gent wordt voor elk nieuw bouw-project een

begeleidingstraject

meest voordelige, en soms creatieve,

en in Schiedam voor

bespreken. Zo stond het ontwerp van

dan ook eerder de rol van ambassa-

duurzamere gebouwen

een Nederlandse windmolen model

Project SISCo

die hernieuwbare energie produceert


voor de productie-installaties en haar


internationale marktpositie.

deurs moeten vervullen in plaats van zich op te stellen als inspecteurs.

geleiding bij de opvolging en advies

Verkoopvoorwaarden

over energiemaatregelen). Het uit-

en advies in Vlaan-

België

deren

uit van het ontwikkelingsproces van

Project ACE

de stad. De kosten zijn opgenomen


in de aankoopprijs van de grond. Het


investeringsmogelijkheden met hen te

voor de bouw een nieuwe windturbine

In Schiedam werd een pool van archi-

CASESTUDIE

tecten samengesteld die de kennis en

Veranderen van de

expertise hebben om advies te verle-

werkwijze van bouw-

nen over duurzaam bouwen of over retrofit (het aanpassen van bestaande

Frankrijk

bedrijven

installaties aan de huidige eisen en

Project INSPIRER

project beoogt het in kaart brengen

normen). Architecten spelen een bel-


van het totale energiegebruik van de

angrijke rol als tussenpersoon en ‘ken-


ondernemingen en de grootste opportuniteiten voor energiebesparingen en -kosten te identificeren. Stad Gent geeft financiële ondersteuning voor het implementeren van maatregelen die focussen op lage-temperatuurverwarming en betere isolatie. De energieconsulent controleert of de duurzame maatregelen effectief uitgevoerd zijn alvorens de subsidie uitgekeerd wordt. Stad Gent voorspelt dat dankzij het begeleidingstraject de energiekost van elk nieuw bouwproject met 20% terug gedrongen wordt.

Informatie en advies voor ondernemingen

Coaching van nieuwe

Hoe bereiken we KMO’s voor wie e-

England Development Agency en

ondernemingen in

nergie niet tot de kernactiviteiten be-

het Europees Fonds voor Regionale

Gent

hoort? Er is zowel een groot aantal tools als substantiële ondersteuning beschikbaar maar hoe krijgen de autoriteiten de inhoudelijke boodschap


maken van de architecten-pool en de Nederland

verbeteringen. De autoriteiten zouden

CASESTUDIE

dingstraject is verplicht en maakt deel

CASESTUDIE

Een pool van architect-

(bestaande uit een energie-audit, be-

werken en toepassen van een begelei-

energie-ef-

incentive, of een samenwerking, voor

opgezet

Co-financiering door het South East

Ontwikkeling

mentaties. Het resultaat is vaak een

verschillende

uitgenodigd om gratis gebruik te

ning of door consultancy maar dit leidt niet automatisch tot tastbare imple-

de

De West-Vlaamse Intercommunale –

nismakelaars’. Zij geven advies over

wvi – verleent gratis energie-advies

de mogelijke duurzaamheidswinst die

aan ondernemingen die gevestigd zijn

behaald kan worden met de geplande

Habitat du Littoral probeerde een

op hun koolstofarme bedrijvenparken.

investeringen. De ondernemer is daar-

wijziging te realiseren in het gedrag

De ondernemer en zijn architect zit-

door op het juiste moment in het hele

van bouwondernemingen. Samen met

ten samen met wvi om de eerste

beslissingsproces tijdens de renovatie

toekomstige ingenieurs van de Ecole

bouwplannen en de technische installaties te bespreken. wvi geeft advies over de energiewetgeving en over de mogelijke maatregelen waarmee de energievraag gereduceerd of het energieverbruik geoptimaliseerd wordt. Tijdens de overlegmomenten wordt ook de mogelijkheid besproken om te investeren in hernieuwbare energie en de wvi geeft advies over de beschikbare subsidies die aangewend kunnen worden om die investeringen te realiseren. wvi verzekert eveneens dat het gebruik van groene energie opgenomen is in de verkoopvoorwaarden. Ondernemingen kunnen groene energie aankopen via het energienetwerk,

De Nolet molen, Schiedam, Nederland ©Hans, fotovlieger.nl


des Mines de Douai die de technische

zen in Boulogne-sur-Mer. Met passief-

aan te gaan over mogelijke energie-

input leverden voor het project, stelde

bouw kiezen ze, in vergelijking met de

maatregelen. Daarnaast maken spe-

CASESTUDIE

HL een gids samen die alle bouwbedrij-

traditionele bouw, voor een duurder

cifieke voorbeelden het verloop en de

Gent stippelt een be-

ven die actief zijn op de bouwwerf,

bouwproces. Daartegenover staat dat

impact van de energiemaatregelen

informeerde over de bouwtechnieken

ze woningen realiseren met een laag

concreet.

geleidingstraject uit

die het meest geschikt en typisch zijn

energieverbruik (15kWh/m2 per jaar)

Sommige tools zijn specifiek ontwik-

voor passiefhuizen. De gids focuste op

en de kennis van lokale aannemers en

keld voor KMO’s, andere kunnen ook

thema’s zoals samenwerking, nieuwe

inwoners over passiefbouw en ener-

toegepast

gedragshandelingen en technieken,

giebesparing vergroten. De huurders

ondernemingen. De meeste SAFE-ICE

standaarden voor passiefhuizen en

hebben toegang tot online gebrui-

-partners willen nieuwe industrieën

de luchtdichtheidstest. De algemene

kersinformatie en kunnen chatten met

aantrekken voor de bestaande be-

bouwheer informeerde de verschil-

energie-ambassadeurs

technie-

drijvenparken. Sommige tools zijn

lende onderaannemers en zorgde voor

kers. Het bleek moeilijk om aanne-

dan ook ontwikkeld om het beslis-

de opvolging. De gedragsverandering

mers te betrekken bij gedragswijzi-

singsproces in het managementbe-

bleek moeilijk te realiseren en vroeg

gingen maar het werken met universi-

stuur te ondersteunen. Deze instru-

veel geduld en tijd (INSPIRER, 2014).

teitsstudenten en het ontwikkelen van

menten tonen aan wat het effect is

een informatiecampagne bleek wel

van een milieu-investering op de winst

positieve resultaten op te leveren (IN-

of op de algemene milieuprestaties.

SPIRER, 2014).

De tabel met tools en instrumenten

Informatie en advies voor bewoners

of

worden

binnen

grotere

(pagina 18) geeft een overzicht van de implementaties op financieel en com-

Bouwproject met

Instrumenten voor het ondersteunen van ondernemingen

passiefhuizen

Alle

toelaten te evolueren naar een kool-

CASESTUDIE

Frankrijk

SAFE-ICE

-partners

onder-

vinden problemen in het overtuiProject INSPIRER Gedeeltelijk gefinancierd door het Interreg IVA 2 Zeeën-programma

gen van ondernemingen om actie te ondernemen. Ook de samenwerking tussen ondernemingen en openbare instellingen moet nog verder uit-

Habitat du Littoral, een sociale wo-

gewerkt worden. Het gebruik van tools

ningcorporatie, bouwt 10 passiefhui-

kan helpen om met KMO’s het gesprek

municatief vlak en van de verschillende instrumenten die ondernemingen stofarme economie.

België

Gedeeltelijk gefinancierd door het Interreg IVA 2 Zeeën-programma

Voor ondernemingen die geves-

rond energiemanage-

Het is mogelijk om de duurzaamheid

ment

van een gebouw, infrastructuur of

Project ACE

meten. Het vraagt aanzienlijke inves-


teringen om van het minimaal ver-

zelfs een volledig industrieterrein te

eiste niveau (D) te evolueren naar Stad Gent stelde vast de energieaudits vaak niet resulteerden in een voldoende sterke stijging van energieefficiëntie. Als antwoord op die vaststelling werd een begeleidingsplan voor energiemanagement uitgewerkt. Het plan bestaat uit een audit, een analyse van alle energiemaatregelen met een positieve return en begeleiding in de opvolgingsfase om nieuwe interessante maatregelen te implementeren. 15 ondernemingen (met een energieverbruik tussen 1000 MWh en 27.000 MWh primaire energie) stapten in het project. Het is van essentieel belang dat het Energy Action Plan gedurende de hele periode van het begeleidingsplan gedragen wordt door het management. Maatregelen rond perslucht, herontsteking, isolatie, warmterecu-

het ultra-duurzame niveau (Ω) en het is maar de vraag of deze investeringen economisch verantwoord zijn. De gemeenste Schiedam ontwikkelde de DCBA-Ω -methode om de kosten en de langetermijn-waarde van investe-

sant te zijn. De begeleiding en ondersteuning bleken bovendien heel nuttig te zijn voor die ondernemingen die de ISO 50001-norm wensten te halen. Stad Gent stelt voorop dat dankzij het begeleidingsplan een energiereductie van (maximaal) 20% kan opleveren.

tigd zijn op een bedrijvenpark dat niet in handen is van een openbare instelling, is het moeilijker om specifieke maatregelen af te dwingen of om bij te dragen tot de inhoud van het leasecontract. De discrepantie tussen investeringen

in

energie-efficiënte

gebouwen en de winst die met deze investeren te behalen valt.

ringen in duurzaamheidsmaatregelen te berekenen. Dit impliceert de keuze van de meeste efficiënte investeringen in bouwmaterialen, energieproductie en transport en afbraak. Uit testen blijkt dat investeringen tot op het B+ -niveau terug verdiend worden. Bijkomende investeringen kunnen op lange termijn toegevoegde waarde creëren als ze gecombineerd worden met andere investeringen.

Obstakels en opportuniteiten

peratie en het gebruik van ingangen en condenspotten blijken wel interes-

ter ondermijnen.

OBSTAKELS

OPPORTUNITEITEN Het is vaak het eigenbelang van ondernemingen dat aan de basis ligt van de interesse voor energie-efficiëntie. De markt is zelf een drijvende kracht

voor

veranderingen.

Specifieke maatregelen, zoals de Energy Grant500 en het Begeleidingstraject rond energiemanagement, dagen de markt uit. Het verscherpen van de vereisten voor energieplannen.

Hoewel regulering en wetgeving in sommige gevallen de drijven-

Een duidelijke lijst met de meest

de kracht bleken te zijn achter

efficiënte CO2-besparingsmaat-

innovaties in energie-efficiëntie,

regelen

zou het gebruik ervan toch be-

kan de KMO’s helpen in de keuze

perkt moeten worden. Autoritei-

van

voor

efficiënte

ondernemingen investeringen.

ten kunnen wel gebruik maken van hun positie als ‘autoriteit’

De overheid moet ondernemin-

Schiedam meet duur-

die het recht heeft om naleving

gen verder aanmoedigen om te

zaamheid: de DCBA-Ω

af te dwingen maar door te vaak

investeren in energiemaatrege-

gebruik te maken van dit recht

len door te voorzien in voldoende

kunnen de autoriteiten hun posi-

informatie en ondersteuning.

CASESTUDIE

-methode Passiefhuizen ©HL


Project SISCo

Nederland

tie als adviserende instantie ech-


type maatregel

beschrijving

Financieel

Groene lease. Verplichtingen voor eigenaren en huurders met betrekking tot de impact op energie en hulpbronnen (Jones Lang LaSalle, 2012).

Financieel

Groene aankoop. Overheidsinstanties kopen producten met een minimale milieu-impact (Europese Commissie, 2014 b).

Financieel

Scan vouchers. Kleine subsidiebedragen voor het laten uitvoeren van een energie- of koolstofscan.

Financieel

Energiesubsidies. Kleine subsidiebedragen voor koolstofarme economische investeringen, zoals bijvoorbeeld LED-verlichting (BSK-CiC, n.d. a).

Financieel

Architecten-pool. Architecten kunnen tegen een gereduceerd tarief om advies gevraagd worden over het ontwerp van nieuwe gebouwen of over renovatie (Schiedam, 2014).

Financieel

Gids voor Europese fondsen. Subsidie-helpdesk voor het vinden en gebruiken van EU-fondsen.

Financieel

Directe leningen. Een doorlopend fonds voor specifieke leningen voor energie- en hulpbronnenefficiëntie.

Communicatie

Wedstrijd energiebesparing. Minimum twee personen of organisaties gaan met elkaar de strijd aan om zoveel mogelijk energie te besparen. Diegene die de CO2-uitstoot het sterkst heeft terug gedrongen wint en krijgt extra media-aandacht (Energiestrijd, n.d.).

Communicatie

Toegang tot informatie. Websites met informatie afkomstig van verschillende bronnen worden op een website-platform gezet. Voor het SISCo-project werd bijvoorbeeld een database van toeleveranciers opgezet (the Environment Centre, 2014).

Communicatie

Handleidingen voor ondernemingen. Via projecten worden casestudies beschikbaar. ACE bijvoorbeeld publiceert casestudies over de koolstofarme economie (Power-Link, 2011).

Communicatie

Informatiebrochures. Toegankelijke informatie in gemakkelijk leesbare formaten. Thema's: trias energetica, afvalhiërarchie, ontwerpprincipes.

Communicatie

Koolstofarme diensten. Informatie over diensten en consultancy, bijvoorbeeld energiebedrijven, koolstof/ energiescans, energie-efficiënte gebouwen…

Tools

STEM (Steps to environmental management). Een gids voor milieumanagement (Kent County Council, 2014)

Overzicht van business-tobusiness

Specifieke B2B-investeringen en -initiatieven

Inleiding

te verminderen. Deze samenwerking

ming dient als grondstof

kan zich op verschillende niveaus af-

voor andere ondernemin-

spelen: hulpbronnen, installaties en

gen

Business-to-Business Business-to-Business (B2B) activiteiten omvatten zowel de diensten als de informatie en producten die tussen

Duurzame

samenwerking

•

ondernemingen en ener-

tussen

gieleveranciers

ondernemingen creëert opportuniteiten om de impact van koolstofuitstoot

•

Deze

ondernemingen

transportnoden en –middelen kunnen

VOORZIENINGEN

samen beheerd en ingevuld worden.

•

installatie voor afvalopvang

•

verzamelen van afval en

TRANSPORTMANAGEMENT

bevinden zich niet noodzakelijk in het-

•

cargo-management

zelfde werkdomein. Door het bundelen

•

gedeelde

•

delen van afvalcontracten •

gemeenschappelijke

par-

koolstofuitstoot. Binnen de SAFE-ICE

HULPBRONNEN

verschillende ondernemin-

•

•

Tools

EMS. Begeleiding voor een milieumanagementsysteem (Epa, 2013)

Tools

BREEAM. Evaluatiemethode voor duurzame gebouwen (BRE Global, 2014)

-cluster onderzocht de B2B-werkgroep

Tools

Milieu-audits

van experten hoe B2B-investeringen

Tools

Begeleiding in energie-efficiëntie (Ministerie van Infrastructuur en Milieu, n.d.)

en -initiatieven kunnen leiden tot een

Tools

Ondersteuning voor duurzaam design (The Centre for Sustainable Design, 1995)

stijging van de hulpbronnenefficiëntie

uitwisseling

Tools

Energie-ambassadeurs

en tot de promotie van een circulaire

tussen ondernemingen

Tools

SISCo en FUSION -database van groene toeleveranciers (the Environment Centre, 2014) (BSK-CiC, n.d. b)

economie.

Tools

Online opleidingsprogramma

Tools

DCBA-Ώ – classificatie van energie-efficiëntie en milieu-investeringen (Brink, B. & Laute, P., n.d.)

Tools

Faciliteren. Overheidsinstellingen nemen de rol op van facilitator (netwerken, vergaderingen, workshops,…).

Tools

Opleidingsvideo’s. Gesproken woord gecombineerd met beeld. ECOMIND (>30,000 hits) (Boon, J., 2012)

Tools

Award. FUSION reikt prijzen uit aan winnaars in verschillende categorieën.

aankoop

warmterecuperatie

van

van

en warmte

gedeelde

hernieuwbare

energiebronnen

(fotovol-

taïsche energie, windtur-

hernieuwbare energie •

on-site restaurant dat door gen gebruikt wordt

stallaties in een hogere reductie van collectieve

op-

afvalwater •

keerruimte

het delen van hulpbronnen en in-

gemeenschappelijke

vang en verwerking van

mogelijkheden

voor woon-werkverkeer

van de krachten worden ondernemingen (kosten) efficiënter. Zo resulteert

afval van de ene onderne-

personeel kunnen gedeeld worden en

verschillende ondernemingen worden uitgewisseld.

warmte-uitwisseling tussen

bine, biogas...) •

lagere voor

warmtepijpleiding warmte-uitwisseling

(intake en/of uptake)

Tools en instrumenten voor de ondersteuning van ondernemingen

Het B2B-incubatormodel



evenementen

•

•

overlegplatforms

en ondersteunen samenwerking en

CASESTUDIE

pool van gemeenschappelij-

de vorming van coalities en clusters.

rijk

ke productie-arbeiders voor

Door het uitwisselen en delen van

Bedrijven met elkaar

bijvoorbeeld periodes met

kennis, financiële ondersteuning en onderzoeks-

in contact brengen

een hoge productievraag gemeenschappelijke recep-

dies kunnen ondernemingen elkaar

tie, administratie en/of ca-

steunen. Deze manier van samen-

Project ECOMIND

tering

werking en netwerken behoort voor


gemeenschappelijke instal-

de meeste ondernemingen echter


latie voor afvalopvang voor

niet tot hun kernactiviteiten en blijft

intake en kwaliteitscontrole

vaak slechts een zijdelingse activiteit.

WERKNEMERS •

en

en

haalbaarheidsstu-

Het B2B-incubatormodel brengt al

B2B-incubatormodel: sleutelfactoren voor succes

deze activiteiten uit zowel de private als de (semi) publieke sector samen. Alle elementen die opgenomen zijn

De meeste B2B-investeringen zijn

in de B2B-incubator zijn van cruciaal

het resultaat van een proces waarin

belang omdat ze bijdragen tot samen-

netwerken een centrale rol speelt. In-

werking, innovatie en het vormen van

ternationale netwerk-websites zoals

coalities tussen ondernemingen en

LinkedIn en nationale online groepen

op die manier de aanleiding kunnen

worden uitgebreid geraadpleegd en

zijn voor concrete B2B-investeringen.

gebruikt om potentiële partners te identificeren. Het uitwisselen van informatie over ‘best practices’ binnen

Good practices

online groepen of op zakelijke bij-

Onder ‘good practices’ worden enkele

eenkomsten zoals conferenties, eve-

casestudies besproken die het suc-

nementen en symposia opent de deur

ces van B2B-investeringen illustreren

naar nieuwe ideeën, initiatieven en

op vlak van netwerken, kennisuit-

mogelijke samenwerkingen. Derge-

wisseling en het ondersteunen van

lijke bijeenkomsten en netwerkeve-

ondernemingen.

over de grenzen heen

ECOMIND

ondersteunt

duurzame

economische groei en faciliteert de ontwikkeling en het in de markt zetten van nieuwe eco-technologische pro-

zoeken. Een andere weg om nieuwe

Netwerken en kennisuitwisseling

partners te identificeren zijn betrou-

Over het algemeen focussen netwerk-

wbare doorverwijzingen van collega-

evenementen zich niet specifiek op

onderne-mers,

het thema ‘koolstofarme economie’.

Het provinciaal domein Kamp C ©Kamp C

ducten en diensten. Het project doet dit door ondernemingen via grensoverschrijdende workshops en evenementen met elkaar in contact te brengen. In kader van het ECOMINDproject werden 126 evenementen

eco-innovatieve producten te ontwer-

ment-plan (STEM). Het netwerk zette

kunnen ondernemingen uit de sector

pen en ontwikkelen en anderzijds

eveneens een LinkedIn-groep op die

van duurzame bouw en/of de hernieuw-

duurzame ontwerpprincipes te inte-

momenteel meer dan 300 leden telt.

bare energie een eigen pand kopen of

greren in het productieproces.

De groep wordt gebruikt om ideeën

huren en op die manier in een bredere

uit te wisselen en voorbeeld van ‘best

context werken. De ondernemingen

practices’ voor te stellen (LinkedIn

die zich hier willen vestigen moeten

Corporation, 2014).

enerzijds hun productieproces zoveel

georganiseerd. Sommige van deze evenementen focusten op zakelijk

CASESTUDIE

netwerken en exposities, andere op

rijk

het uitwisselen en delen van kennis

Netwerkgroep rond

en vaardigheden. Enkele sterke voorbeelden van deze grensoverschrijdende

kennisuitwisselingsmomenten

zijn voorgesteld op het ‘Business Desgin Forum’ aan de TU Delft. 19 Britse ondernemingen bestudeerden

nementen zijn ook een ideale gelegenheid om nieuwe partners te

Verenigd Konink-

in verschillende workshops de toe-

Verenigd Konink-

koolstofarme economie in Kent Project FUSION Gedeeltelijk gefinancierd door het Interreg IVA 2 Zeeën-programma

passingsmogelijkheden van duurzaam

mogelijk

CASESTUDIE

België

Kamp C

baseren

op

milieuvrien-

delijke producten en technologieën en anderzijds kwalitatieve eindproducten of diensten leveren in de sec-

Projecten EXPO C, informatie over duurzaam wonen en bouwen;

tor van duurzaam wonen en bouwen.

zuinig bedrijven- en conferentiecen-

Ondersteuning van ondernemingen

trum De Basis

Databases die bedoeld zijn voor het

‘Green Valley Kempen’; energie-

ontwerp. Het project ondersteunde

FUSION ondersteunt een netwerk

Gedeeltelijk gefinancierd door

beheer van bedrijventerreinen worden

eveneens enkele nieuwe ecologische

van ondernemingen die samenwerk-

EFRO, doelstellingen 2 & 5

niet altijd gebruikt door de onderne-

technieken zoals GeoMol, een nieuwe

en om de overgang naar een kool-

methode voor het in de grond drijven

stofarme economie te ondersteunen.

van warmtepomppijpleidingen (deze

Het netwerk Low-carbon Kent (Kent

techniek heeft ondertussen verschil-

County Council, 2011) telt meer dan

lende prijzen gewonnen), Firefly Solar,

1000 leden. De voordelen van het lid-

een project rond zonnegeneratoren,

maatschap zijn, onder meer, toegang

en Evening Breeze, een innovatief

tot gratis duurzaam zakelijk advies van

koelingssysteem voor bedden. Via

het provinciaal bestuur van Kent, uit-

enquêtes heeft men data verzameld

nodigingen voor verschillende evene-

over de obstakels en drijfveren die

menten waaronder de jaarlijkse Green

studies, stellen financiële incentives en

ondernemingen respectievelijk tegen-

Business Conference en toegang tot

subsidies ter beschikking, organiseren

houden en motiveren om enerzijds

het Steps To Environmental Manage-

handelspublicaties

of databases die opgesteld zijn door

Dergelijke

lokale autoriteiten of ondersteunende

en andere netwerkactiviteiten zijn het

organisaties. Zowel de lokale autoritei-

uitgelezen moment om van ideeën

ten als ondersteunende organisaties

te wisselen en de voordelen en op-

helpen in het promoten van nieuwe

portuniteiten van koolstofarme op-

ideeën, bieden expertise aan groepen

lossingen te promoten. Collectieve

of ondernemingen (bijvoorbeeld het

bedrijfspanden spelen op hun beurt

laten uitvoeren van koolstofefficiën-

een cruciale rol in de verspreiding van

tiescans),

duurzame ideeën.

bestellen

haalbaarheids-


zakelijke

bijeenkomsten

mingen die op het bedrijventerrein Kamp C in Westerlo helpt ondernemingen kennis over duurzaamheid te delen. Kamp C bestaat uit een energiezuinige informatiezone en een bedrijven-

en

conferentiecentrum.

Het collectieve bedrijvengebouw doet dienst als incubator voor ondernemers die actief zijn in de duurzaamheidssector (bouw en energie), met elkaar samenwerken en een niche vormen in de bouwsector. In die bedrijvenzone

gevestigd zijn. Om voor ondernemers voorbeelden van ‘good practices’ en casestudies op te kunnen stellen is transparantie echter cruciaal. Hier is een bijzondere rol weggelegd voor de lokale overheden en ondersteunende organisaties. Zij beschikken immers over expertise (bijvoorbeeld

koolstofefficiëntiescans)

en

verkeren in de mogelijkheid om haalbaarheidsstudies aan te vragen (bij-


met andere ondernemingen moest

In kader van het ACE-project rea-

Project ACE

opgezet worden. In Hastings zijn er

liseerde ECOPAL 133 afvalophalin-


ondertussen drie Green Business En-

gen


gagement Networks die het bewust-

Van het opgehaalde afval werd 262

zijn bij ondernemingen willen verho-

ton gerecycleerd. De implementa-

gen en het momentum voor actie en

tie van de principes van de circu-

verbeteringen willen vast houden.

laire economie had een impact op

In het Britse Hastings is de meerderheid van de commerciële gebouwen

via

10

afvalophaaldiensten.

de tewerkstelling van de mensen bij

neergezet voor de OPEC-crisis van de jaren ‘70. De energieprestatie van deze

CASESTUDIE

gebouwen ligt dan ook zeer laag. De

Industriële ecologie

crisis vormde de aanleiding voor een

Frankrijk

de ophaaldiensten: meer dan 250 werknemers bij Baudelet, meer dan 50 bij Astradec en 45 bij Chimirec.

Project ACE

verstrenging van de wetgeving met


betrekking tot de energieprestaties


van gebouwen. HBC voerde verschillende studies uit om het potentieel van De locatie van de nieuwe industriële site Roeselare-West ten opzicht van de MIROM-afvalverbrandingsinstallatie ©wvi

koolstofbesparende interventies en in-

ECOPAL helpt ondernemingen milieu-

vesteringen in hun fabrieken te onder-

aspecten te integreren in hun dagda-

vergaarde data werd een mogelijke

MIROM, het intercommunale samen-

zoeken. De resultaten onderbouwden

gelijkse activiteiten. Deze integratie

route uitgestippeld voor de stoom van

werkingsverband tussen Menen en

op een allesomvattende en duidelijke

gebeurt collectief door het delen van

de afvalverbrandingsinstallatie. Verder

Roeselare

en

manier de keuze voor een ecologische

middelen, kennis en financiële mo-

Warmtenetwerk ‘Gent

bordurend op de resultaten van de

-verwerking, heeft een eigen afval-

renovatie van HBC’s industriële gebou-

gelijkheden. Dankzij deze benadering

Zuid 1’

eerste haalbaarheidsstudie startten

verbrandingsinstallatie in Roeselare

wen. In het kader van het ACE-project

kunnen de deelnemende ondernemin-

de geïnteresseerde ondernemingen

(MIROM,

wordt

startte HBC een pilootproject voor de

gen focussen op hun kernactiviteiten terwijl ze, via industriële ecologie, bij-

voorbeeld m.b.t. warmtenetwerken).

CASESTUDIE

België

voor

afvalophaling

2013).

Vandaag

Project ACE

een nog steeds lopende dialoog met

de restwarmte van 100º C via een

renovatie van 6 fabrieksunits. Uit een


de organisatie die de afvalverbrand-

warmtenetwerk van bijna 15km ver-

analyse van de impact van deze reno-

dragen aan de circulaire economie.


ingsinstallatie beheert en voerden

deeld naar 22 ondernemingen. Het

vaties bleek dat de CO2-uitstoot met

ECOPAL

meer gedetailleerde studies uit om de

warmtenetwerk

een

25% was terug gedrongen. Om bijko-

gen om informatie uit te wisselen

technische en juridische haalbaarheid

veel groter potentieel. MIROM en

mende verbeteringen te rea-liseren

over de materiaal- en afvalstromen

van het project in kaart te brengen.

wvi

Intercommu-

bleek echter dat voor een actief be-

om

Een nabij gelegen onderneming die

nale) bundelden de krachten om de

heer en management van de energie-

ren in nieuwe hulpbronnen voor

momenteel stoom produceert voor

haalbaarheid

en afvalprocessen een samenwerking

de

haar

Een

afvalverbrandingsinstallatie

op

het bedrijventerrein ‘Gent Zuid 1’ produceert sinds 2007 stoom waarmee een nabij gelegen ziekenhuis wordt verwarmd. De installatie produceert meer stoom (die beschouwd wordt als groene stroom) dan het ziekenhuis nodig heeft en heeft bijgevolg nog een ‘rest’ die mogelijks gebruikt kan worden door de andere ondernemingen op het bedrijventerrein. In 20112012 liet de Stad Gent haalbaarheidss-

heeft

(West-Vlaamse te

echter

onderzoeken

aange-

een uitbreiding van het bestaande

dreven worden door fossiele brand-

warmtenetwerk naar een nieuwe in-

stoffen, zou gebruik kunnen maken

dustriële site in Roeselare-West en

van de stoom van de afvalverbran-

naar een nieuw gebied bestemd voor

dingsinstallatie en op die manier een

serres voor glastuinbouw. De open-

aanzienlijke besparing realiseren in

bare aanbesteding voor het ontwerp

haar CO2-uitstoot (Power-Link, 2011).

en de technische ontwikkeling van

productieproces

dat

CASESTUDIE

van het bestaande warmtenetwerk.

Warmtenetwerk Ro-

Ondernemingen die interesse zouden

eselare

België

hebben voor dit project werden ge-

en

de

te

transforme-

ondernemingen.

teel uitgewerkt (Power-Link 2011).

CASESTUDIE

Verenigd Konink-

rijk

contacteerd om zo de vraag en het

Project ACE

Eco-renovatie van de

aanbod van afvalenergie op het bedri-


industriële gebouwen-

jventerrein in kaart te brengen. Op


park


regio

stromen

ondernemin-

dit warmtenetwerk worden momen-

tudies uitvoeren over de uitbreiding

basis van de haalbaarheidsstudies en

van

die

stimuleert

Schematisch overzicht van industriële ecologie ©ECOPAL



activiteiten, zou dit toch moeten gebeuren. In het B2B-incubatormodel wordt dit aspect geïden-

OBSTAKELS

tificeerd als een mogelijk hiaat.

Vermits energie- en hulpbron-

Er is sprake van een percep-

nenbeheer

meeste

tieprobleem tussen het (semi)

behoren

publieke en private niveau. De

tot hun kernactiviteiten, zijn het

be-langrijkste doelstelling is om

budget en de tijd die onderne-

op hetzelfde niveau te werken

mingen kunnen vrijmaken voor

en communiceren, om elkaars

duurzame ontwikkeling beperkt.

taal te spreken en aan te sluiten

voor

ondernemingen

de niet

bij elkaars mindset. Ondanks het De huidige wetgeving kan B2B-

feit dat de lokale autoriteiten en

initiatieven in de weg staan. Zo

agentschappen ondernemingen

telt het gebruik van (externe)

reeds helpen bij het verspreiden

restwarmte niet mee voor het

van hun boodschap, moeten de

behalen van het EPC-certificaat.

mogelijkheden van sociale media nog verder uitgetest worden

Moeilijkheden bij het uitwisselen

om de netwerken te kunnen ver-

van elektriciteit tussen onderne-

groten.

mingen. De haalbaarheid van (warmte) netten wordt ondermijnd door financiële (enorme initiële investeringen en lange terugverdientijden) en juridische (wantrouwen

tussen

Overzicht van bedrijventerreinen

verontreinigde gronden (brownfields) Aankoop van grond

vormen beide een mogelijke oplossing

Concept/design

voor de grondschaarste.

Ontwikkeling Aankoop/huurvoorwaarden Management

Inleiding Bedrijvenparken waar ondernemingen in elkaars buurt gevestigd zijn (en

Good practices

soms behoren tot een specifieke sec-

De aankoop van grond

tor) bieden specifieke mogelijkheden

De eerste stap in de ontwikkeling

voor

economie.

van een nieuw bedrijvenpark is de

Over het algemeen is er, via bijvoor-

aankoop van de grond. Om het en-

beeld

een

ergiepotentieel van het terrein te

minimum van samenwerking tussen

maximaliseren moet de locatie voor

de meerderheid van de aanwezige

het nieuwe park gekozen worden in

ondernemingen.

functie van de mogelijkheden voor

De ontwikkeling van een bedrijventer-

hernieuwbare

rein bestaat uit 5 verschillende fases.

dichtbevolkte gebieden zoals Vlaan-

Elke fase kent haar eigen obstakels en

deren en het zuiden van Nederland,

mogelijkheden met betrekking tot het

is dit uitgangspunt omwille van de

integreren van hernieuwbare energie-

bestaande ruimtelijke structuurplan-

productie en energie-efficiëntie. In dit

nen en andere ruimtelijk beperkingen,

hoofdstuk worden enkele ‘best prac-

moeilijk aan te houden. Het in gebruik

tices’ op een rijtje gezet die aantonen

nemen van braakland dat bestemd is

hoe in elke fase energie kan bespaard

voor het ontwikkelen van commer-

worden op zowel bestaande als nieu-

ciële activiteiten en het saneren van

een het

koolstofarme

parkmanagement,

energieproductie.

In

Brownfields zijn ongebruikte of verwaarloosde industriële of commerciële gronden waarvan de uitbreiding of ontwikkeling gehinderd

wordt

door

(mo-

gelijke) verontreiniging van de grond. Greenfields zijn, in tegenstelling tot de brownfields, niet ontwikkelde stukken grond in ruraal of stedelijk gebied.

we bedrijvenparken.

ondernemingen

onderling resulteert in heel complexe contracten) obstakels. Het uitwisselen van afval lijkt niet zo goed te werken omdat ondernemingen beveiligde materiaalleveringen vereisen. OPPORTUNITEITEN De

lokale

autoriteiten

en

agentschappen zijn perfect geplaatst om steun te verlenen aan ondernemingen. Ondanks het feit dat het verlenen van steun aan elkaar voor vele ondernemingen niet behoort tot de kernBedrijvenpark Herdersbrug in Brugge, België ©wvi



ruimtelijke structuurplannen een eco-

duurzame

van

worden aangemoedigd om hogere

CASESTUDIE België

nomische bestemming heeft gekre-

bestaande en soms verlaten bedrij-

standaarden na te streven dan de

Ingebruikname van

gen. wvi voerde hiervoor zelf onder-

venparken en in de ontwikkeling van

standaarden die nationaal opgelegd

ongebruikte loten op bestaande be-

zijn. De naleving van dit plannings-

drijvenparken. Vermits de locatie van

beleid is verplicht om in aanmerking

deze bedrijvenparken vast ligt, de

te komen voor de planningsaanvraag.

braakland Project Onderhandelingsteams onbenutte bedrijfspercelen & Activeringsteams Ondersteund door de Vlaamse

CASESTUDIE

Nederland

Herwaardering van bestaande bedrijvenparken

Overheid, Agentschap Ondernemen

opwaardering

loten klein zijn en verspreid liggen over betrekking tot energie-efficiënte en

De ontwikkeling van bedrijvenparken

hernieuwbare energieproductie groot.

De ontwikkeling van een energie-ef-

het terrein, zijn de uitdagingen met

Ondersteund door de gemeente

Er werd in Vlaanderen een inventaris

Schiedam

opgemaakt van het braakland met een economische bestemming. In de

De ontwikkeling van ‘greenfields’ is

provincie West-Vlaanderen hielp wvi

in Schiedam niet langer mogelijk.

70 ha braakland te activeren dat in de

Daarom investeert de gemeente in de

ficiënt bedrijvenpark is in zeer sterke

Het design en concept van een bedrijvenpark

mate afhankelijk van het ontwerp.

Ervaring leert dat er slechts weinig

waarin duurzaamheid centraal staat

kan gebeuren in de aankoopfase.

is een belangrijk instrument om de

De ontwerpen conceptfase worden

doelstellingen

daarom des te belangrijker. Het is een stuk gemakkelijker om energiemaatregelen te integreren wanneer deze voorzien zijn in de planningsfase dan dergelijke maatregelen te nemen tijdens de ontwerpen conceptfase.

Het uitschrijven van aanbestedingen

Het radargram – of spindiagram; visuele weergave van de score van een bedrijvenpark op elk duurzaamheidsprincipe ©Stad Gent

Local Plan Planning Strategy

België

Duurzaamheidsmeter CASESTUDIE

België

Ontwikkeling van het nieuwe bedrijvenpark

energiemaatregelen en de haalbaardingsprocedure van de ontwerper van het infrastructuurplan en van de

Local Plan Planning Strategy maakt

Project ACE Gedeeltelijk gefinancierd door het Interreg IVA 2 Zeeën-programma

deel uit van de wettelijke verplicht-

CASESTUDIE

ingen van lokale autoriteiten in het

Best business struc-

Verenigd Koninkrijk

ture

België

Project ACE

Stad Gent ontwikkelde een meetsys-

Hastings Borough Council hanteert de



teem voor duurzaamheid dat door-

Local Plan Planning Strategy waarin



heen heel de plannings- en ontwik-

planningsprocedures staan beschre-

kelingsfase

ven die van toepassing zijn op iede-

wvi werkte samen met Universiteit Gent voor de ontwikkeling van het energieontwerp

van

het

nieuwe

bedrij-venpark ‘De Spie’ in Brugge. Samen onderzochten ze welke technologieën bijdragen aan een energieneutraal bedrijvenpark en welke de gevolgen zijn van deze technologieën zijn op het ruimtelijk ontwerp van het terrein. In hun onderzoek kwamen alle aspecten van de energieketen aan bod: energiebronnen,


energie-efficiëntie te realiseren. De

Project ACE

-dragers

en

tot

aannemer inbegrepen zijn.

‘De Spie’

Locaties op ‘De Spie’ waar windturbines met een masthoogte van 90 m kunnen geplaatst worden ©wvi

betrekking

heidsstudies moeten in de aanbeste-

energievraag van het bedrijvenpark.

CASESTUDIE

met

-opslagmogelijkheden,

energie-efficiëntie

en

de

feitelijke

van

elk

bedrijvenpark

kan toegepast worden. Aan de hand

reen

van dit systeem, dat zowel richtlijnen

indient voor nieuwe ontwikkelings-

voor grootschalige projecten rond

geeft als duurzaamheid meet (Mi-

projecten.

projecten

hernieuw-bare energie zijn moeilijk te

lieudienst van de Stad Gent, n.d.),

moeten in hun ontwerp voldoende

vinden. Zeker wanneer deze modellen

krijgen

elk

maatregelen integreren voor het mil-

ook rekening moeten houden met de

score

deren en terugdringen van klimaat-

verschillende stakeholders zoals de

verandering.

Projectontwikkelaars

lokale ondernemingen, lokale over-

water..). Een radardiagram (of spin-

moeten een hiërarchische benadering

heden, de bevolking en bovendien ook

diagram) geeft visueel weer hoe

volgen: eerst de energie-efficiëntie

de financiële oplossingen moeten be-

duurzaam een bedrijvenpark zal zijn

verbeteren,

oplossin-

noemen. wvi bestelde een studie om

en waar er ruimte is voor verbetering.

gen voorzien voor de opwekking van

dit verder te onderzoeken. In het werk

hernieuwbare energie en tot slot

dat uit deze studie voortvloeide worden

aansluiting maken met een bestaande

verschillende ondernemingsstructuren

hernieuwbare energiebron buiten de

besproken en de voor- en nadelen

project-site. De projectontwikkelaars

van elke structuur geïdentificeerd.

bedrijvenparken

duurzaamheidsprincipe (bijvoorbeeld

energie,

voor een

mobiliteit,

CASESTUDIE Verenigd Koninkrijk

die

een

planningsaanvraag

Alle

nieuwe

dan

on-site

Adequate

investeringsmodellen


nalisatie

De

heffen om de maatregelen die in deze

uitdaging ligt in het integreren van en-

regio genomen worden te financieren.

Uitwerken van ver-

ergiemaatregelen in het bedrijfsplan

Tijdens de opmaak van het onderne-

koopsvoorwaarden

van bedrijvenparken.

mingsplan spelen de lokale overheden

CASESTUDIE

België

Om op een optimale manier te werken

lease-

of

verkoopsvoorwaarden.

moet een autonome gemeentelijke of provinciale onderneming worden opgericht waarin alle partners vertegenwoordigd zijn. De beste juridische structuur voor deze onderneming of organisatie hangt af van het doel ervan. Willen de partners: • •

Nederland &

van

energiemaatregelen

op bedrijvenparken. Omdat de ener-

Verenigd Koninkrijk

giemaatregelen niet overal worden

Huurvoorwaarden ver-

geïmplementeerd dreigen onderne-

sus locatie

mingen de bepaalde bedrijvenparken te verlaten of er geen gebouwen te

Ondersteund door de gemeente

huren. Hastings onderzoekt momen-

Schiedam

teel hoe ze groene clausules kunnen

deelnemen aan de productie van

integreren in de bestaande huur-

hernieuwbare energie?

contracten. Het onderzoek bevindt

deelnemen aan de levering van

In Schiedam stipuleren de huurvoor-

zich nog in een vroege fase maar de

hernieuwbare energie?

waarden voor loten op bedrijvenpark-

DCBA-Ω -methode kan alleszins al

deelnemen aan de productie en

en dat de huurder de DCBA- Ω -meth-

helpen het bewustzijn over energie-

de levering van hernieuwbare

ode (zie pagina 17) moet uitgevoerd

maatregelen bij de huurders te ver-

energie (enkel-, dubbel- of driev-

hebben en een zeker niveau moet be-

hogen. Uit de methode blijkt immers

oudige structuur is mogelijk)?

halen om een lot te kunnen huren en

duidelijk welke potentiële voordelen

er een gebouw neer te zetten of een

ondernemingen kunnen halen uit

Het aankoop- en verhuurbeleid

bestaand pand te renoveren. Schiedam

energiemaatregelen.

Energiemaatregelen

kunnen

te liggen; de vraag naar zakelijke pan-

door

den is dan ook groot. Hastings in het

huur-,

Verenigd Koninkrijk kan niet op dit

•

afgedwongen ze

op

te

worden nemen

in

de

heeft het voordeel dicht bij Rotterdam

Schematisch overzicht van potentiële partners en structuren ©wvi



CASESTUDIE


Pilootprojecten voor

benadering blijft het een uitdaging om

Nederland

energiemaatregelen te integreren in het ondernemings-plan.

‘business improvement voordeel rekenen en worstelt met de integratie

CASESTUDIE

groenonderhoud.

enkel een faciliterende rol. Ook in deze

Project ACE

Schematisch overzicht van een potentiële ‘Best business structure’ ©wvi

en

In kader van het ACE-project werkten Stad Gent en wvi samen verkoopsvoorwaarden uit die momenteel gebruikt


districts’ Geen subsidies

worden in een pilootproject in de Gentse regio. Er wordt een duurzame

Een nuttig en bruikbaar instrument

benadering geïmplementeerd door het

voor

voorzien van coaching door een ener-

bedrij-venparken is het Business Im-

gieconsultant, door het belonen van

provement District (BID) -model. In

rationele energiemaatregelen en door

het Verenigd Koninkrijk en Duitsland

een faciliterende rol op te nemen in

wordt dit model al toegepast, in Ne-

het afstemmen van de warmtevraag

derland zijn er verschillende pilootpro-

op het warmteaanbod (zie p. 15).

jecten voor opgezet. Ondernemingen

het

beheer

van

bestaande

schrijven een ondernemingsplan voor

Beheer van bedrijvenparken

een specifieke regio. Dit plan moet

Bedrijvenparkmanagement

is

goedgekeurd worden door een be-

noodzakelijk om op lange termijn de

paald percentage van de onderne-

kwaliteit van het bedrijvenpark te be-

mingen die binnen de grenzen van

waken en bewaren en dure herontwik-

deze regio gevestigd zijn. Vanaf het

keling te vermijden. De traditionele

ogenblik dat het ondernemingsplan

taken van een bedrijvenparkverenig-

aanvaard

ing of –manager zijn veiligheid, sig-

kunnen de lokale autoriteiten een taks

en

geïmplementeerd

is,

OBSTAKELS Het belangrijkste obstakel voor de implementering van energiemaatregelen is de kostprijs. In vergelijking met de traditionele ‘business as usual’ benadering blijven de energiemaatregelen duurder en leveren ze slechts op lange termijn een voordeel op voor de onderneming. Het feit dat energiemaatregelen niet overal opgelegd worden, blijft een heikel punt binnen het verkoop-, lease- en verhuurbeleid. Wanneer ondernemingen

Activiteitenplan voor bedrijvenparkmanagement van bedrijvenparken in Roeselare ©wvi


HOOFDSTUK 4

Vraag en

het te moeilijk vinden om te

aanbod van

voldoen aan de reglementeringen, hebben ze nog altijd uitwijkmogelijkheden en kunnen

diensten en

ze zich vestigen op bedrijvenparken waar een minder strikte

goederen

reglementering geldt. Voor de autoriteiten is het informeren van ondernemingen over de individuele winst en voordelen die ze kunnen halen uit het implementeren van duurzame energiemaatregelen een tijdrovende bezigheid. Ondernemingen van hun kant focussen vaak enkel en alleen op hun kernactiviteiten.

OPPORTUNITEITEN Men zou al tijdens de planningsfase rekening moeten houden met de mogelijkheden die een

Partnerbezoek van FUSION aan Roll-Gum, een bandenrecyclage-site die speciaal is gebouwd om de grondstoffen te leveren voor productie-unit van rubberbanden in Tilloy-les-Mofflaines, Frankrijk. ©FUSION

Dit hoofdstuk bespreekt de vraag en het aanbod van diensten en goederen voor een koolstofarme economie.

site voor een nieuw bedrijvenpark te bieden heeft op vlak van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Ondernemingen voldoende en correct informeren over de individuele voordelen die ze kunnen halen uit duurzame energiemaatregelen is een absolute voorwaarde voor succes. Ondanks het feit dat het BIDmodel (BIZ-model in Nederland) nog niet vaak gebruikt wordt, biedt het belangrijke mogelijkheden om energiemaatregelen te integreren in het bedrijvenparkmanagement.


Overzicht

maatregelen voor een koolstofarme

Verschillende SAFE-ICE – projecten zijn opgezet rond aspecten die een opportuniteit vormen voor het gebruik

van

koolstofarme

goederen

en diensten (ACE brengt potentiële warmtenetwerken op bedrijvenparken in kaart en ACE for Energy inventariseerde de mogelijkheden van fotovoltaïsche zonnepanelen in Gelderland). Voor ondernemingen is de sector van koolstofarme economie en koolstofarme maatregelen geen gemakkelijk te identificeren sector en de promotie van het aanbod van deze sector blijft voor vele ondernemingen een

economie bloot te leggen en op elkaar

Discrepantie tussen de

af te stemmen door databases samen

vraag naar passieve

te stellen van toeleveranciers (SISCo, FUSION en ECOMIND) en de lokale ondernemingen zo te helpen hun aanbod te promoten. Het ECOMIND- en FUSION-project leggen een sterke nadruk op de ontwikkeling van het ondernemersaanbod terwijl

andere

huizen en gespecialiseerde ondernemingen Project INSPIRER Gedeeltelijk gefinancierd door het Interreg IVA 2 Zeeën-programma

projecten, zoals ACE, INSPIRER en SISCo, focussen op technische voor-

Er zijn vandaag nog maar weinig

beelden zoals groene bedrijventerrei-

ondernemingen met de nodige ervar-

nen, passieve huizen en nieuwe tech-

ing en organisatie om passiefhuizen te

nologieën (zijnde de ontwikkelen van

bouwen (huizen die volledig luchtdicht

de vraag) en het in de kijker zetten

zijn). Het is zeer moeilijk om het ge-

van nieuwe vraagdomeinen.

drag te veranderen van diegenen die actief op de bouwwerven bezig zijn. Zij

heikel punt. Verschillende SAFE-ICE -projecten hebben getracht de vraag

CASESTUDIE

en het aanbod van energie–efficiënte

Verenigd Koninkrijk

Frankrijk, België,

begrijpen niet waarom ze hun werkmethodes, die altijd perfect efficiënt geweest zijn, zouden moeten veran-


deren. Bovendien zijn de hulpbronnen

overschrijdende enquête uitgevoerd

en FUSION-project bleek verder dat er

waarin de link tussen economische

en materialen die nodig zijn voor het

bij afnemers en KMO’s in Nederland,

voor kleinere ondernemingen nog een

groei en een toename van de uitstoot

realiseren van hoge energieprestaties,

Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

bijkomend obstakel speelt waar deze

van broeikasgassen verbroken wordt.

nog steeds schaars en duur. Daar-

Uit de resultaten bleek dat de toegang

ondernemingen zich niet altijd be-

Deze evolutie moet helpen de gevaar-

bovenop komt dat de wetgeving in de

tot financiering beschouwd wordt als

wust van zijn, met name de analyse

lijke klimaatverandering tegen te gaan

bouwsector niet met dezelfde snelheid

een belangrijk obstakel voor onderne-

van de marktvraag en het inschatten

en vereist een wereldwijde economi-

evolueert als de warmtewet (voor de

mingen die hun eco-technologisch

van de noden en bevindingen van

sche transformatie. Deze transfor-

passiefhuisstandaard geldt momen-

product of eco-technologische dien-

de klanten. Het zijn hoofdzakelijk de

matie vereist zowel een verandering

teel de Warmtewet 2012, binnenkort

sten wensten te ontwikkelen of uit te

kleine ondernemingen die de markt

in het beleid als een verandering in

de Warmtewet 2020). Om deze re-

breiden. 33% van de ondervraagden

benaderen vanuit een technologisch

attitude en gedrag. Om een gedrags-

denen is het noodzakelijk om incen-

identificeerden financiering als een

perspectief, die met dit probleem

verandering in de zakenwereld teweeg

tives te voorzien voor innovatie en het

heikel punt. 13% van deze groep

geconfronteerd

te brengen zijn onderzoek, innovatie

gedrag te veranderen met betrekking

wenste financiering voor het commer-

eveneens een duidelijke discrepantie

ondersteuning

tot het ontwerpen en bouwen van hui-

cialiseren van nieuwe producten. 25%

te zijn tussen het verkopen van eco-

en kennistransfer noodzakelijk. Elk

zen. Op die manier kunnen de kosten

van de eco-tech groep wees algemene

technologie en het toepassen van de

van deze elementen ondersteunt het

geoptimaliseerd worden (INSPIRER,

ondersteuning voor groei, planning,

principes van een koolstofarme econo-

aanbod van koolstofarme goederen en

2014).

strategie en ondernemingsstructuur

mie in de eigen ondernemingen. Deze

diensten of promoot de vraag er naar

discrepantie werd door verschillende

en stimuleert zo de verschuiving naar

van de ondersteunde ondernemingen

een koolstofarme, energie-efficiënte

vermeld.

economie.

CASESTUDIE

Frankrijk, Neder-

CASESTUDIE

Frankrijk, Neder-

land, Verenigd Koninkrijk

land, Verenigd Koninkrijk

Gebrek aan financier-

Beoordelen van de

ing als belangrijkste

marktvraag

obstakel

Project ECOMIND & FUSION

Project ECOMIND





Er

blijkt

van

ondernemingen

Ondersteunen van vraag en aanbod Het is Europa’s ambitie de huidige

Uit ervaringen opgedaan tijdens de In 2011 werd in kader van het ECO-

workshops en het opstellen van de ac-

MIND-project een grootschalige grens-

tieplannen in kader van het ECOMIND-

onderzoek

worden.

innovatie

economie te laten evolueren naar een economie die de beperkingen van de hulpbronnenvoorraden respecteert en

ondersteuning ondernemingen

kennistransfer

Waarom is het nodig om het AANBOD van koolstofarme goederen en diensten te ondersteunen? Identificeert mogelijkheden/ obstakels voor groei in de sector en verschaft empirisch onderbouwde argumenten om de groei te ondersteunen.

Ondersteunt nieuwe ideeën voor koolstofarme goederen en diensten waardoor men afstand kan nemen van hulpbronnen- en energieintensieve activiteiten.

Toeleveranciers van koolstofarme goederen en diensten ondersteunen om toegang te krijgen tot financiering, zich voor te bereiden op de toekomst, de marketing te verbeteren en het bewustzijn over hun producten te vergroten.

Linken van ondernemingen aan universiteiten voor innovatie, research, ontwikkeling en ondersteuning.

Waarom is het nodig om de VRAAG naar koolstofarme goederen en diensten te ondersteunen? Identificeert mogelijkheden/ obstakels en levert oplossingen aan, bijvoorbeeld financieringsmogelijkheden.

Koolstofarme goederen en diensten zijn over het algemeen nieuwe concepten/ ideeën voor ondernemers. Innovatie is noodzakelijk om deze producten beter te promoten, om het bewustzijn te verhogen en gedrag te wijzigen.

De meeste organisaties/ gemeenschappen/burgers weten niet welke producten er beschikbaar zijn om de milieuprestatiesvan hun installaties te verbeteren. Ze hebben ondersteuning nodig inzicht te krijgen in verschillende technologieën, kosten en voordelen.

Betere informatie ter beschikking stellen voor mogelijke kopers. Toekomstige beroepsbevolking trainen rond koolstofarme economie.

Overzicht van hoe onderzoek, innovatie, ondersteuning van ondernemingen en kennistransfer het aanbod kan ondersteunen en de vraag kan promoten



HOOFDSTUK 5

Besluit en laatste bemerkingen

ranciersketen en zo marktaandeel

voordelen van hulpbronnenefficiëntie.

brek aan bewustzijn en kennis over

kunnen winnen als ‘early adaptors’.

Het idee dat het enkel en alleen gaat

de nieuwe koolstofarme goederen en

Uit het werk van verschillende pro-

over het redden van de ijsbeer moet

diensten de ondernemingen parten

jectpartners bleek dat ondernemingen

plaats maken voor een veel breder be-

spelen. Ondernemingen weten niet

geconfronteerd worden met belangrij-

wustzijnskader waarin hulpbronnenef-

wat lucht-lucht warmtepompen of fo-

ke uitdagingen wat betreft het col-

ficiëntie ook staat voor het besparen

tovoltaïsche panelen zijn. Informatie

lectief werken rond hulpbronnenef-

van geld, het verbeteren van de repu-

en educatie zijn dus broodnodig, en

ficiëntie. Op bedrijvenparken moeten

tatie van een onderneming, over het

snel. Grote private en publieke or-

bijvoorbeeld eerst financiële en juri-

reduceren van het risico niet in regel

ganisaties moeten de leiding nemen in

dische obstakels overwonnen worden

te zijn met de wetgeving en uiteraard

dit proces en de stuwende kracht zijn

vooraleer de warmtenetten kunnen

ook over het redden van onze eigen

achter dergelijke producten. Sommige

uitgebreid worden. Er zijn ook moei-

planeet.

ondernemingen

zullen succesvol zijn, anderen niet,

lijkheden met het lokaal uitwisselen

wordt deze boodschap stilletjes aan in

maar dit zijn de opties die we hebben

van elektriciteit en het collectief opha-

de leve-ranciersketen geïntroduceerd.

om het koolstofarm, hulpbronnenef-

len en verwerken van afval. Sommige

Het is en blijft echter een proces van

ficiënt Europa te realiseren dat de be-

projectpartners zijn van mening dat

lange duur en zelfs dan blijft een ge-

leidsmakers in gedachten hebben.

In

grote

deze obstakels kunnen weggewerkt worden door het opstellen en implementeren van Duurzaamheidsplannen voor Bedrijvenparken. Het team van projectpartners is eveneens van menMakerspace ondersteunt de groei van nieuwe innovatieve duurzame bedrijfsideeën, haven van Rotterdam ©FUSION

ing dat de uitbreiding van de Business Improvement Districts locatie-

Hulpbronnenefficiënte ondernemingen met koolstofarme producten en diensten hebben groeipotentieel in een ontwikkelende Europese markt. Er blijft echter een te beperkte vraag bij enkele sleutelafnemers, waaronder de private sector, om de langetermijn-doelstellingen te realiseren. Er is eveneens een gebrek aan bewustzijn over het marktpotentieel van de sector van de koolstofarme goederen en diensten en een onwetendheid over de beschikbaarheid van die koolstofarme goederen en diensten die vandaag al op de markt zijn. Vele kleinere ondernemingen vatten het idee van een koolstofarme economie nog onvoldoende. Dit hypothekeert hun mogelijkheden om het potentieel binnen de koolstofarme leveranciersketen te maximaliseren.

gebonden acties kan stimuleren en vooruit helpen. Het is duidelijk geworden dat hulpbronnenmanagement voor vele kleinere ondernemingen niet tot de ker-

Het werk van de projectpartners in deze eerste fase van de samenwerking toont aan dat er verschillende domeinen zijn waarvoor verder onderzoek en meer gedetailleerde ontwikkeling nuttig zouden zijn. Deze vaststelling worden mee genomen naar de tweede fase van het project. De domeinen die verder onderzocht zouden moeten worden hebben hoofdzakelijk betrekking op:

nactiviteiten behoort en er dus slechts een beperkt deel van de beschikbare tijd en het beschikbare budget wordt aan besteed. De bedrijven- en B2B-werkgroepen stelden gelijkaardige problemen vast. Verschillende

In Vlaanderen stellen onze partners

een onderneming voor hun proces-

ondernemingen meer inzetten op een

methodologieën die door de partners

vast dat KMO’s niet klaar zijn voor

sen een energiebesparing van 80%

langetermijn-benadering en beginnen

getest zijn als motoren voor verande-

Europa 2020 en niet bezig zijn met

en werd ze 50% goedkoper waardoor

te onderzoeken hoe ze hun werkwij-

ring zijn geëvalueerd en aangeduid als

de vraag hoe ze de doelstellingen

ze nieuwe contracten binnen haalde.

ze en beleid kunnen aanpassen om

pistes die verder onderzocht kunnen

met betrekking tot energie-efficiën-

Ondernemingen die niet op de uit-

deel te gaan uitmaken van de groene

worden. Onder deze methodologieën

tie en hernieuwbare energie zullen

dagingen ingaan, zullen marktaandeel

economie. In het Verenigd Konink-

vallen onder meer nieuwe tools, sub-

realiseren. Ook bij de vraag hoe ze

verliezen. Er heerst bovendien de in-

rijk wordt de koolstofarme economie

sidies en nieuwe formules voor het in-

de verhoogde competitiviteit zullen

druk dat de Europese wetgeving niet

gezien als een groeisector. Er is dan

formeren van ondernemingen.

maximaliseren die deze doelstellingen

vertaald is naar de nationale wet-

ook meer ondersteuning beschikbaar

De ondernemingen zelf geven duide-

met zich mee brengen, staan ze nog

geving van de lidstaten. Deze indruk

voor ondernemingen om hen bewust

lijk aan dat een focus op communicatie

niet stil. Een voorbeeld van DCMR in

wordt hoofdzakelijk voor Frankrijk

te maken van de voordelen van een

over en marketing van de koolstofarme

Nederland vertelt hoe het wel kan:

bevestigd en meer specifiek voor de

koolstofarme economie en hen een

goederen en diensten -sector absoluut

door nu in te spelen op de uitda-

Franse bouwen onderhoudssector.

beter inzicht te geven in hoe ze deel

noodzakelijk is. Ondernemingen moe-

gingen van Europa 2020 realiseerde

In Nederland zijn er indicaties dat

kunnen uitmaken van de groene leve-

ten bewust gemaakt worden van de


Een vooruitblik

• De integratie van energiemaatregelen in de beheerplannen van bedrijvenparken via het BID/BIZ-model; • Het promoten van warmtenetwerken en warmtekaarten voor het gebruik van warmte die anders verloren gaat; • Milieuvriendelijke aankopen sturen de vraag naar de ontwikkeling van koolstofarme goederen en diensten; • Het promoten van hulpbronnenefficiëntie door het toepassen van een reeks tools zoals bijvoorbeeld de DCBA-Ω –methode (ontwikkeld in Nederland); • Het promoten van de voordelen en mogelijkheden van de koolstofarme en energie-efficiëntie sector voor Europese KMO’s.


Verklarende woordenlijst van afkortingen en acronymen B2B Business-to-business BID Business Improvement District EU Europese Unie HBC Hastings Borough Council HL Habitat du Littoral KMO’s Kleine en middelgrote ondernemingen STEM Steps To Environmental Management WMGD Wereldmarkt voor milieuvriendelijke goederen en diensten wvi West-Vlaamse Intercommunale

Verantwoordelijke uitgever : Véronique Weyland-Ammeux, Directrice van het INTERREG IV A 2 Zeeën Programma. Auteurs : Jennie Colville, Koen de Krijf, Eveline Huyghe, Laura Maes, Erica Russell, Pascal Sanssen, Lieven Vandevelde Deze editie wordt uitgebracht in het kader van de clusterwerkzaamheden en gecoördineerd door het INTERREG IV A 2 Zeeën Programma. Deze cluster wordt geleid door Hastings Borough Council. Het samenwerkingsverband brengt de volgende organisaties samen: Stad Gent, Universiteit Gent, West-Vlaamse Intercommunale, Business Support Kent CiC, DCMR, Kamp C | Provinciaal centrum duurzaam bouwen en wonen, Kent County Council, Gemeente Schiedam en Habitat du Littoral.

Referenties Blasing, T.J. (2014). Recent Greenhouse Gas Concentrations [WWW page]. URL http:// cdiac.ornl.gov/pns/current_ghg.html Boon, J. (2012). Ecomind presents “Ecomind” [VIDEO]. URL http://vimeo.com/25237676 BRE Global (2014). The world’s leading design and assessment method for sustainable buildings [WWW page]. URL http://www.breeam.org Brink, B. & Laute, P. (n.d.). Methodiek tot duurzame vastgoed- en grondwaarde [WWW page]. URL http://www.royalhaskoning.com/nl-NL/Publications/artikel%20Grondzaken%20in%20de%20praktijk%20Oktober%202011.pdf BSK-CiC (n.d. a). Energy Grant 500 Project [PDF]. URL http://www.eventskent.co.uk/uploads/files/389e829b-dd1a-47d5-b515-8050ed7e5194. pdf BSK-CiC (n.d. b). FUSION for Business [WWW page]. URL http://bsk-cic.co.uk/fusion-forbusiness Energiestrijd (n.d.). Wie bespaart de meeste energie? [WWW page]. URL http://www. energiestrijd.nl EPA (2013). Environmental Management Systems (EMS) [WWW page]. URL http://www. epa.gov/ems European Commission (2014 a). New EU GPP Criteria for Imaging Equipment [WWW page]. URL http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm European Commission (2014 b). What is the EU doing about climate change? [WWW page]. URL http://ec.europa.eu/clima/policies/brief/eu/ Houghton, J. T., Ding, Y., Griggs, D. J., Noguer, M., van der Linden, P. J., & Xiaosu, D. (Eds.). (2001). Climate Change 2001: The Scientific Basis - Contributions of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. INSPIRER (2014). Projet INSPIRER [WWW page]. URL http://www.inspirer.eu/ INTERREG IV A 2 Seas (n.d.). Programme - Key Information [WWW page]. URL http:// www.interreg4a-2mers.eu/programme/key-information/en Jones Lang LaSalle (2012). Green Lease – toelichting [WWW page]. URL http://www. slideshare.net/NLduurzaamvastgoed/toelichting-green-lease-toelichting-ronald-bausch-jll Kent County Council (2011). Business working together for a low carbon future [WWW page]. URL www.lowcarbonkent.com Kent County Council (2014). Steps to Environmental Management Scheme (STEM)[WWW page]. URL http://www.kent.gov.uk/business/Business-and-the-environment/steps-toenvironmental-management-scheme-stem LinkedIn Corporation (2014). Low Carbon Kent [WWW page]. URL http://www.linkedin. com/groups/Low-Carbon-Kent-3748803 Milieudienst van de Stad Gent (n.d.). Duurzaamheidsmeter voor stadsontwikkelingsprojecten en economische sites [WWW page]. URL http://www.Gentsklimaatverbond.be/ study/duurzaamheidsmeter-voor-stadsontwikkelingsprojecten-en-economische-sites Ministerie van Infrastructuur en Milieu (n.d.). Kenniscentrum InfoMil [WWW page]. URL http://www.infomil.nl/onderwerpen/duurzame/energie/energiebesparing/

De inhoud van deze uitgave weerspiegelt de opvattingen van de auteurs en geeft niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de Europese Unie weer. De tekst in deze publicatie is enkel voor informatiedoeleinden bestemd en kan niet als wettelijk bindend beschouwd worden. Deze publicatie wordt volledig gefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) via het grensoverschrijdende INTERREG IV A 2 Zeeën Programma.

Mirom (2013). Verbrandingsinstallatie [WWW page]. URL http://www.mirom.be/verbranding.html

Power-Link (2011). Case studies [WWW page]. URL www.ace-low-carbon-economy.eu/ en/results-tools/case-studies Schiedam (2014). Spelregels architectenpool [WWW page]. URL https://www.schiedam. nl/schiedam.net?id=112089 The Centre for Sustainable Design (1995). Mission [WWW page]. URL http://cfsd.org.uk/ The Environment Centre (2014). Sustainable Planning and Purchasing Centre [WWW page]. URL http://www.environmentcentre.com/projects/sisco/ The Green Growth Group (n.d.). Going for Green Growth - the case for ambitious and immediate EU low carbon action [PDF]. URL https://www.gov.uk/government/uploads/ system/uploads/attachment_data/file/253029/Green_Growth_Group_Joint_Pamphlet.pdf

‘Investeren in je toekomst’ Grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma 2007-2013 Medegefinancierd door de Europese Unie (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling)

SAFE-ICE wordt volledig gefinancierd door Interreg, een initiatief van de Europese Unie dat in 1989 werd opgestart en tot doel heeft de samenwerking tussen specifieke Europese regio’s te stimuleren. Interreg IV overspant de periode 2007-2013. Het A-luik van Interreg helpt projecten te financieren die grensoverschrijdende samenwerking stimuleren. In kader van Interreg IVA werden 53 programma’s opgestart. Een van die programma’s is het 2 Zeeën-programma waarmee grensoverschrijdende projecten in de Franse, Britse, Belgische en Nederlandse kustregio’s langs het Kanaal en de Noordzee worden ondersteund. In het eerste semester van 2012, na het afsluiten van de 9e projectoproep, bereikte het Interreg IVA 2 Zeeën-programma het stadium van volwassenheid met 86 goedgekeurde projecten. De meeste van deze projecten draaien momenteel op volle toeren en de eerste resultaten zijn reeds beschikbaar. Het 2 Zeeën-programma besloot daarom om in 2012 enkele kapitalisatie-acties op te starten. SAFE-ICE is daar een voorbeeld van en heeft tot doel de resultaten van de verschillende Interreg IVA 2 Zeeën-projecten uit de SAFE-ICE -cluster, te consolideren, valideren en te verspreiden.

Voor meer informatie, bezoek onze website:

www.interreg4a-2mers.eu

INTERREG IV A 2 Mers Seas Zeeën Secrétariat Technique Conjoint / Joint Technical Secretariat / Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat

Les Arcuriales - 45/D, rue de Tournai - 5° étage - F-59000 Lille T : +33 (0) 3 20 21 84 80 - F : +33 (0) 3 20 21 84 98 [email protected]

Het INTERREG 2 Zeeën Programma is een EU-programma dat grensoverschrijdende samenwerking ondersteunt tussen partners uit Frankrijk, Engeland, België (Vlaanderen) en Nederlands. Het doel van het Programma is de ontwikkeling van het concurrentievermogen en het duurzame groeipotentieel van het maritieme en non-maritieme kapitaal van het programmagebied door het opzetten en bevorderen van partnerschappen voor grensoverschrijdende samenwerking.

SAFE-ICE onderzoek, innovatie en bedrijvenondersteuning in een koolstofarme economie

Recommend Documents