Rouwrituelen in Japan: het wat en waarom

Rouwrituelen in Japan: het wat en waarom Encyclopedie

door Bart van Eijck

Inleiding: Als je denkt aan rouwen denk je meteen aan zwarte kleding, huilende mensen en een houten doodskist die de grond in wordt gezakt op een begrafenis vol bloemen. Dit is een stereotype begrafenis die we vooral kennen uit de films en onze eigen ervaringen. In het Westen zien begrafenissen er dan ook zelden anders uit. Een lange lijkwagen die naar de begraafplaats rijdt, iedereen die rond de kist staat in zwarte kledij en een priester die zijn traditionele woorden zegt; het is een standaardbeeld geworden. Maar het is niet overal zo. Dit is een topic dat mij erg interesseert en daarom zou ik graag te weten komen hoe deze situaties er in Japan uitzien. Ik wil door middel van deze paper onderzoeken welke rouwrituelen er precies zijn in Japan. Het onderzoeken van dit thema is belangrijk om te begrijpen hoe deze religies en vooral de Japanners omgaan met de dood. Omdat de dood en dus ook rouwen een belangrijk onderdeel vormt uit het leven van eender wie, is het belangrijk om dit te bestuderen. Het is vooral nuttig om de belijdenis van het rouwen grondig te onderzoeken en hierna te vergelijken met de manieren waarop er gerouwd wordt in andere culturen. De beste manier om iets te leren is uiteindelijk door te kijken naar het verschil. Door de gelijkenissen met andere religies te onderzoeken, kunnen we afleiden wat essentieel is in het rouwproces en misschien zelfs de beste manier isoleren. Dit ga ik onderzoeken door te kijken naar de verschillende religies die er zijn in Japan en hun bijhorende rouwrituelen. Elke religie zal tenslotte verschillende rituelen hebben met elk hun eigen betekenissen. Als ik weet welke rituelen er uitgevoerd worden, ga ik ook de diepere betekenis(sen) hierachter zoeken. Hieruit kunnen we concreet afleiden wat er essentieel is in deze religies. Hierna ga ik ook nog bespreken of er een verschil in de praktijk van deze rituelen is betreffende de plaatsing in de geschiedenis en de verschillen met het heden bespreken. Datgene dat uiteindelijk hetzelfde gebleven zal zijn, kunnen we beschouwen als het belangrijkste onderdeel van deze rituelen. Als laatste wil ik ook nog een vergelijking maken met andere religies en dan vooral de verschillen met het Westen bespreken. Ik ga dit op een wetenschappelijk wijze aanpakken waarbij ik eerst en vooral informatie verzamel, zowel van internet als artikels en boeken. Hierna ga ik de nuttige informatie selecteren en deze proberen te gebruiken in de context die ik nodig heb. De informatie die ik wil verkrijgen ga ik op het internet vooral via databases proberen te zoeken, omdat hier genoeg bronnen te vinden zijn over Boeddhisme en Shintō, de twee grootste religies in Japan. Hieruit hoop ik de meeste informatie te verkrijgen, maar ik limiteer me natuurlijk niet tot enkel databases.

Trefwoorden Qua trefwoorden ga ik vooral de volgende gebruiken: 

Boeddhisme: 仏教

   

Shintō: 神道 Rouwen: 喪 Rouwrituelen: 喪の儀式 Japan: 日本

Met de bovenstaande trefwoorden ben ik begonnen, maar ik heb hier helaas niet zo veel succes mee geboekt. Ik heb enkel wat algemene verhandelingen over boeddhisme en shintō kunnen vinden hiermee. Daarom ga ik nog wat andere proberen te gebruiken. Ik kwam op de volgende termen: 

Begrafenis/Funeral: 葬式 of 葬儀

 

Sterfgeval/Bereavement: 死別 Rouwen/Mourning: 弔事

Vooral deze laatste twee termen zijn zeer nuttig gebleken, aangezien het aantal zoekresultaten die ik heb verkregen hiermee aanzienlijk hoger liggen. Ik heb de term 葬儀 gevonden doordat deze term veel voorkwam in bronnen die ik tegenkwam.

Bronnen: Internet Google: Ik had verwacht een hele resem bronnen en links te vinden op Google, maar dit was toch enigszins teleurstellend. Ik kreeg een heel aantal links naar sites met de termen ‘mourning’ en ‘Japan’, maar deze leidden mij vooral naar artikels over recente natuurrampen. Toen ik mijn zoeken aanpaste door ‘-earthquake -disaster’ toe te voegen, kreeg ik vaak links naar het zelfde artikel, namelijk dat van Yamamoto J., die ik onder Google Scholar heb geplaatst.

Rouwen Japan: 

 

Prince, Cheryl. “Grief, Mourning and Funeral Traditions – Japanese-Americans in Hawaii”. Grief in a Family Context. 1996. ( 09/05/2013) Onbekend, “On Japanese Funerals”. This Japanese Life. 2011 . ( 09/05/2013) Seybolt, Peter J., “China, Korea and Japan: Forgiveness and Mourning”. Asia Society. . ( 09/05/2013)

Rouwen boeddhisme: 

Brite, Kristine. “Japanese Buddhist Mourning Traditions”. eHow. ( 09/05/2013)

Algemeen over rouwen:



Castle, Jason en Phillips, William L. “Grief Rituals: Aspects That Facilitate Adjustment to Bereavement”. Taylor and Francis Online. 2003. . ( 09/05/2013)

Google Books: Hier heb ik wel een aantal bronnen kunnen vinden. Dit werkte beter dan de gewone Google search-functie. Volgens mij is dit voornamelijk omdat ik hier echt specifiek zoek naar verhandeling, publicaties en boeken die focussen op het topic dat ik zoek. Algemeen over rouwen:  

C. G. M. Robben, Antonius. Death, mourning, and burial: a cross-cultural reader. Malden MA: Blackwell Pub, 2004 Hockey, Jennifer Lorna, Jeanne Katz en Neil Small. Grief, mourning and death ritual. Buckingham: Open university press, 2001.

Rouwen boeddhisme: 

Wilson, Jeff. Mourning the unborn dead: a Buddhist ritual comes to America. New York: Oxford University Press, 2009.

Rouwen Japan:  

Van Bremen, Jan en D. P. Martinez. Ceremony and ritual in Japan: religious practices in an industrialized society. London: Routledge, 1995. Suzuki, Hikaru. The price of death: the funeral industry in contemporary Japan. Stanford: Stanford University Press, 2000.

Google Scholar: Op Google Scholar heb ik niet veel gevonden, behalve een paar doorverwijzingen naar boeken op Google Books. Deze bronnen heb ik dus onder de rubriek ‘Google Books’ vermeld. Rouwen Japan: 



Yamamoto, Joe, Okonogi Keigo, Iwasaki Tetsuya en Saburo Yoshimura. “Mourning in Japan”. American Journal of Psychiatry. 1969. . ( 05/05/2013) Marilyn, Ivy. “Mourning the Japanese thing”. Deepblue. 1993. . ( 05/05/2013)

duckduckgo: Op DuckDuckGo waren de bruikbare links enkel dezelfde links als die ik op Google heb gevonden. Voor de rest waren er wel meer links, maar deze waren ofwel niet bruikbaar, ofwel ware het dode links waarop ik met errors geconfronteerd werd. Amazon.com: Rouwen boeddhisme: 

Onbekend. 2012. Japanese Buddhist Ritual. Washington: Folkways Records. CD.

Rouwen shintō:  

Littleton, C. Scott. Shinto: Origins, Rituals, Festivals, Spirits, Sacred Places. Oxford: Oxford University Press, 2002. Onbekend. The Yengishiki or Shinto Rituals (Forgotten Books). Charlestond (USA): Forgotten Books, 2008.

Links Wikipedia: Hieronder staan een aantal links van de Wikipedia-pagina ‘Japanese funerals’. Dit is een zeer degelijk artikel met veel informatie, maar omdat ik toch problemen heb met informatie zomaar overnemen van Wikipedia, ben ik bij de bronnen van dit artikel gaan kijken voor nuttige links. Ik heb er hier een aantal degelijke gevonden waar ik echt wel iets mee kan aanvangen. Algemene statistieken: 

The cremation society of great Britain. “Cremation Society of G.B. – International Cremation Statistics 2007”. International Cremation Statistics 2007. 2009. . (09/05/2013)

Rouwen Japan: 



Nakata, Hiroko. “Japan’s funerals deep-rooted mix of ritual, form”. The Japan Times. 2009. . ( 09/05/2013) Hammond, Billy. “Japanese Funeral Customs”. Tanutech. 2001. ( 09/05/2013)

Bibliotheek Een van de beste zoekplaatsen van kennis is natuurlijk de bibliotheek. Het zou dus slim zijn om eens naar de Oost-Aziatische bibliotheek te gaan (of misschien zelfs andere bibliotheken in Leuven als deze de benodigde boeken hebben). Maar omdat deze zo groot is, is het slim om eerst even op te zoeken wat ze allemaal precies hebben voor mij via de site limo.libis.be. Rouwen algemeen:    

Olyan, Saul M. Biblical Mourning: ritual and social dimensions. Oxford: Oxford University Press, 2006. Kalish, Richard A. Death and dying: views from many cultures. Baywoord: Farmingdale, 1980. Lievens, Dries. Rouwrituelen. Tornhout: Katho-departement ReNo, 2004. Leerman, Fien. De dood: de laatste eer, rouwrituelen en rouwverwerking. Leuven: K.U. Leuven: Faculteit Psychologie en pedagogische wetenschappen, 1999.

 

Broeckaert, Bert, Stef Van Den Brande, Isabelle Vanden Hove en Reinhilde Vos. Grote rituelen in de wereldgodsdiensten. Leuven: Davidsfonds, 2005. Werkgroep voor liturgie Heeswijk. Rituelen rond het levenseinde: rituelen en gebruiken in verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen. Heeswijk: Abdij van Berne, 2008.

Rouwen boeddhisme: 

Van Der Velde, P., Uitvaart- en rouwrituelen bij hindoes en boeddhisten. Elsevier: Maarssen, 2001.

Databases Jstor: Rouwen shintō:  

Breen, John. Resurrecting the Sacred Land of Japan: The State of Shinto in the Twenty-First Century. Nagoya: Nanzan University, 2010. Satsuki, Kawano. Enduring Identities: The Guise of Shinto in Contemporary Japan. American Anthropological Association, 2002.

Project Muse: Omdat ik Jstor heb gebruikt, heb ik ook Project Muse gebruikt. Omdat Jstor een moving wall heeft en dus niet alle artikels op de site heeft staan, ben ik voor de recentere artikels bij Project Muse gaan kijken. Hier waren spijtig genoeg alleen bronnen met de trefwoorden erin, maar over een ander onderwerp of verhandelingen over boeken.

CiNii: Rouwen Japan: 



Bonanno, George A.『リジリエンス : 喪失と悲嘆についての新たな視点』 (Rijiriensu: soushitsu to hitan ni tsuite no arata na shiten, Eng: Resilience: a new opinion about loss and grief). Tōkyō, 2009. Auteur onbekend, 『葬儀弔事の作法 : いざという時慌てない』 (Sougi Chouji no sahou: iza to iu toki awatenai. Tōkyō: Eishuppansha (枻出版社), 2007.

 

 

Urushizawa, Takeshi (漆沢 健).『弔事の本』 (Chouji no hon, Eng: The mourning book). Tōkyō: Taikoudou (泰光堂), 1988. Matsuno, Shinobu(松野 信武).『会社の慶事・弔事・心得と進め方』 (Kaisha no keiji chouji kokoroe to susumekata). Tōkyō: Touyoukeizaishinpousha (東洋経済新報社), 1985. Komatsu, Mioko (小松 美保子).『弔事編』(Choujihen, Eng: Mourning compilation). Tōkyō: Nihonhourei (日本法令), 1976. Kanatake, Soushin (金嶽 宗信).『死者と遺族のための葬儀の意味 (特集 〈死〉から 学ぶ、生きる力) -- (死を見つめて生きる)』(Shisha to izoku no tame no sougin o imi (tokushuu <shi> kara manabu, ikiruchikara) – (shi wo mitsumeteikiru), Eng: The meaning of funeral services for the deceased and the bereaved family (special report learning from <death>, the power to live) – (Living gazing at death)). 2013.

Worldcat.org: Ik had niet verwacht zoveel bronnen te vinden op deze site, maar dit is echt wel een zeer degelijke database. Hier heb ik de meerderheid van mijn bronnen op kunnen vinden. Ook de mogelijkheid van de bibliografie direct te exporteren was zeer handig. Hier was maar 1 nadeel aan en dat is dat er bij de Japanse bronnen enkel de titels in romaji stonden. Dus de kanji en kana moest ik er zelf nog bij schrijven. Rouwen algemeen: 



Klass, Dennis en Robert Goss. “Spiritual Bonds to the dead in cross-cultural and historical perspective: comparative religion and modern grief”. Death studies, 23, 1999. . (29/04/2013) Walter, Tony. “Grief and culture”. Bereavement Care, 29 (2): 5-9, 2010. . (29/04/2013)

Rouwen Japan:   

Suzuki, Hikaru. The price of death: the funeral industry in contemporary Japan. Stanford: Stanford University Press, 2000. Bolitho, Harold. Bereavement and consolation: testimonies from Tokugawa Japan. New Haven: Yale University Press, 2003. Shufu no Tomosha.『しきたりと最新情報葬儀・法要・相続常識事典:痛夜・葬 儀・法要の金包みと表書きー覧』(shikitari to saishinjouhou sougi houyou souzoku: joushiki jiten: tsuya, sōgi, hōyō no kane zutsumi to omote gaki ichiran, Eng:

Conventional and new funerals, Buddhist memorial service, inheritance, common knowledge encyclopedia: wake, funeral service, Buddhist memorial service, betrothal money and address: a summary). Tōkyō: Shufu no Tomosha, 2008. 

Noboru, Haga(芳賀登).『葬儀の歴史』 (Sōgi no rekishi, Eng: The history of funerals). Tōkyō:



zankaku(雄山閣), 1971.

Matsuno, Nobutake en Yokoyama Kiyoshi (松野信武 ・横山潔著).『会社の慶事・弔 事・心得と進め方』 (Kaisha no keiji, chōji, kokoroe to susumekata). Tōkyō: Tōkyō eizai Shinpōsha (東京経済新報社), 1985.



Kuno, Akira (久野昭).『死に別れる、日本人のための葬送論』 (Shi ni wakareru: ihonjin no tame no sōsōron, Eng: Saying goodbye in cases of death: a paper about burial rites for Japanese people). Tōkyō: Sanseidō (三省堂), 1995.



Bremen, Jan van en D. P. Martinez. 1995. Ceremony and ritual in Japan religious practices in an industrialized society. London: Routledge. . (10/05/2013)



Toyohiko, Kurose (黒瀬, 豊彦).『弔事のすべて』 (Chōji no subete, Eng: Everything about mourning). Tōkyō: Ikeda Shoten (池田書店), 1970



Urushizawa, Takeshi (漆沢 健).『弔事の本』 (Chōji no hon, Eng: The book of mourning). Tōkyō: Taidōdō (泰光堂), 1988.



Tamami, Kondō (近藤珠實).『知らないと恥をかく慶事と弔事のマナー』(Shiranai to haji o kaku keiji to chōji no manā). Tōkyō: Gakush



enky sha (學習研究社), 1987.

Ibarakishinbunsha(茨城新聞社).『茨城のお付き合い百科： 慶事と弔事』 ( baraki no otsukiai hyakka: keiji to chōji). Ibaraki: Ibarakishinbunsha (茨城新聞社), 2002.



Horiguchi, Kenji.『結婚・諸式・弔事の心得』 ( ekkon shoshiki chōji no kokoroe, Eng: Marriage, various ceremonies, mourning knowledge). Fujisawa: Ikeda Shoten (池 田書店), 1958.



Shinsei Shuppansha (新星出版社).『葬儀と法要の事典 : 弔事に関するしきたり、マ ナー、費用のすべて』 (Sōgi to hōyō no jiten: chōji ni kansuru shikitari manā hiyō no

subete, Eng: The funeral and Buddhist memorial service dictionary: the mourningrelated customs and manners). Tōkyō: Shinsei Shuppansha (新星出版社), 1999.

Film Ik heb ook interessante films gevonden die mij informatie kunnen verschaffen over mijn topic. Ik ben van plan ze op dvd te vinden, het is ook daarom dat er ‘dvd’ staat in mijn bronvermelding. Er zijn ook een aantal artikels die deze films aanraadden als uitbreidende informatie, dus dit ga ik zeker doen.   

Itami, J., Osōshiki, dvd, Itami Productions & New Century Productions, 1984 Takita, Y., Okuribito, dvd, Amuse Soft Entertainment, 2008 Kawase, N., Mogari no Mori, dvd, Celluloid Dreams, 2007

Besluit Ik heb al vrij veel bronnen kunnen vinden voor mijn onderwerp, dus ik ga hier zeker al mee aan de slag kunnen. Vooral de databases hebben een grote bijdrage geleverd. Tegen de tijd dat ik mijn bachelorpaper effectief ga schrijven ga ik dus al zeker kunnen beginnen. Ook de films die ik heb gevonden ga ik zeker bekijken, omdat theorie en praktijk vaak toch wat verschillen vertonen en ik misschien in de films een echt realistisch en emotioneel beeld kan vormen van het Japanse rouwen. Op deze manier kan ik ook verschillende visies bekijken en niet altijd alleen de academische. Tijdens het zoeken van deze bronnen ben ik ook veel vaardiger geworden in het omgaan met databanken. Tot voordien had ik veel van deze bronnen nog nooit gebruikt en het is een goede ervaring die ik opgedaan heb om in de toekomst te gebruiken bij het schrijven van verhandelingen. Ik heb ook veel opgestoken over bronvermelding. Mijn topic is alleen nog vrij breed. Het definitieve topic voor mijn paper kan nog vernauwd worden. Ik was aan het denken om enkel de rouwrituelen in het boeddhisme te bekijken, omdat ik hier veel bronnen over gevonden en het zou al een stuk meer afgebakend zijn. De andere bronnen kan ik dan nog steeds gebruiken als vergelijking met andere religies en het Westen. Dankzij de hiërarchie die ik heb aangebracht bij de bronnen (de blauwe termen duiden op het onderscheid in soort bron, dit zijnde algemeen, shintō of boeddhisme) kan ik makkelijk alle bronnen over het boeddhisme eruit pikken.