I
I
I
Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma
-.
E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort
I
-
Konlnktljke Nederlandse Akademle van Wetenschappen NEDERLANDS INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK
Centrum voor Estuar~eneen Marlene Oecolop~e Vierstlaat 28 4401 EA Yerseke - Nederland ' I
5- . M
~
I -
HET MACROBENTHOS VAN DE WESTERSCHELDE, DE OOSTERSCHELDE, HET VEERSE MEER EN HET GREVELINGENMEER Najaar 1990
Rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma
J.A. Craeymeersch, E.B.M. Brummelhuis, W. Sistermans & E.C. Stikvoort
Samenwerkingsprojekt van: NIOO-CEMO, Yerseke RWS, DGW, Middelburg
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen NEDERLANDS INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK
Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie Vierstraat 28 4401 EA Yerseke - Nederland
lnhoud
.
.................................................. ..................................................
II Materiaal en methoden 11.1. Bemonstering 11.1 .1. Westerschelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1.2. Oosterschelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1.3. Veerse Meer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1.4. Grevelingenmeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2. Bepaling van dichtheid en biomassa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.3. Mathematische verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.4. Sedimentkarakteristieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mistvantabellen
.........................................................
3 3 3 3 4 5 5 6 6
9
I. Inleiding
II.Materlaal en methoden 11.1. Bemonstering
In het kader van het Biologisch Monitoring Programma (Colijn & Akkerman, 1990) wordt door N100CEMO, in opdracht van Rijkswaterstaat Dienst Getijdewateren, van een aantal gebieden in de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer het bodemdierenbestand bepaald. In dit rapport worden de globale resultaten van de najaarsbemonstering in 1990 gepresenteerd.
In het najaar van 1990 werden in het kader van het projekt BIOMON bemonsteringen uitgevoerd in het sub- en eulitoraal van de Westerschelde en Oosterschelde, en het sublitoraal van het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. 11.6 .l. Westerschelde
In de Westerschelde werden monsters genomen in drie deelgebieden. De ligging van deze deelgebieden vindt zijn oorsprong in de vakindeling van de Westerschelde binnen het projekt SAWES. De Westerschelde werd oorspronkelijk in 19 vakken verdeeld (zie 0.a. SAWES, 1988). Voor het projekt BIOMON werden de meest zeewaarts gelegen vakken 17 t/m 19, de vakken 13 t/m 15, en de op Nederlands grondgebied meest stroomopwaarts gelegen vakken 9 t/m 11 telkens samengevoegd tot 64n deelgebied (verder plot 1, plot 2 en plot 3 genoemd). De vakken 16, 12 en 1 t/m 8 werden niet bemonsterd. De in het eulitoraal bemonsterde punten vormen een selektie uit de punten die in het kader van SAWES zijn bemonsterd (Stronkhorst, 1988; Meire & Develter, 1988): 10 punten in plots 1 en 2, 9 punten in plot 3. Binnen ieder deelgebied zijn zowel platen als slikken tangs de linker- en rechteroever bemonsterd. Deze stations werden ook in het voorjaar 1990 bemonsterd (Stikvoort & Brand, 1991). De punten lagen in 1987 ongeveer op NAP-hoogte. De bemonstering gebeurde in de maanden september en oktober (station 182 in november). Figuur 1 geeft de ligging van de bemonsterde stations. Gezien de punten niet gemarkeerd zijn (bijv. met een paaltje), ligt de positie niet helemaal vast Per station werden binnen een cirkel van circa 10 meter 10 kleine steekbuizen (doorsnede 4,35 cm) (totale opp. 0.01485 m2) genomen. De bovenste 10 cm werd samengevoegd en ongezeefd meegenomen, en zo spoedig mogelijk gefixeerd met 46% gebufferde formaldehyde. Per station werden ook vijf grote steekbuizen genomen (doorsnede 15 cm; diepte: 30-40 cm; totale opp. 0.0884 m2). Deze werden in het veld gespoeld over een 3mm-zeef, bij elkaar genomen en gefixeerd. Op iedere lokatie werd ook een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 5 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Een ruwe karakterisering van het sediment (slibrijk zand, e.d. ) werd genoteerd. Sublitoraal werd ieder deelgebied verdeeld in drie dieptestrata: -2m tot -5m t.0.v. NAP, -5m tot -8m t0.v. NAP, en dieper dan 8m t0.v. NAP (fig. 2). In tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied ad random 10 punten gekozen. De bemonstering gebeurde in september. Op ieder punt is een Reineck box-corer (DGW; opp. 0.07740 m2) genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsnede (totale opp. 0.0150 m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een Imm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 5 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Verder werden de diepte t.0.v. het schip, de exacte coiirdinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd. 11.1.2. Oosterschelde
In de Oosterschelde zijn zes eulitorale stations gekozen waaromheen bemonsterd werd. Daarvan lagen er 2 op de Roggenplaat, 1 op de Galgenplaat, 1 op de Hooge Kraaijer, 1 op het Verdronken Land van Zuid-Beveland en 1 op de Slikken van Vianen (figuur 3). De met 'BA' aangeduide stations (BA3, BA6, BA13, BA26 en BA34) vormen een selektie uit stations die in het kader van het projekt BALANS sinds 1983 bemonsterd werden (Coosen & Smaal, 1985; Craeymeersch et al., 1988). De lokatie op de Slikken van Vianen 016) is 66n van de stations die reeds vanaf 1979 in het kader van een studie naar de relatie voedsel-steltlopers is bemonsterd (Meire, 1980; Craeymeersch et al.,
1986; Seys & Meire, 1989). De stations werden ook reeds in het voorjaar 1990 bemonsterd (Stikvoort & Brand, 1991). Op de "BAU-stationswerden in een gebied met een straal van 20 meter aselect 15 grote steekbuiZen (doorsnede 15 cm; opp. 0.01767 m2) tot 30-40 cm diep genomen. De bemonstering vond plaats in de periode 21 tot 28 september. ledere gestoken sedimentkern werd apart gespoeld over een Imm-zeef, het residu werd in een plastic pot opgeslagen en zo spoedig mogelijk gefixeerd en geconserveerd met geneutraliseerde formaline. Tevens werd er op iedere lokatie een sedimentmonster genomen door driemaal de bovenste 5 cm uit een steekbuis van 4,35 cm doorsnede in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Op de lokatie op de Slikken van Vianen werd aselect binnen een gemarkeerd permanent kwadraat (50 bij 1000 m) 30 kleine steekbuizen (doorsnede 4,5 cm; opp. 0.00159 m2) tot 30 cm diep en 15 grote steekbuizen (doorsnede 15 cm; opp. 0.01767 m2) tot 30-40 cm diep genomen. De bemonstering vond plaats op 28 september. De kleine monsters werden ongezeefd in plastic potten verzameld. Alle grote monsters werden apart gespoeld over een 3mm-zeef, en in potten verzameld. Alle residuen werden zo spoedig mogelijk gefixeerd en geconserveerd met geneutraliseerde formaline. Op iedere lokatie werd een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 10 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Een ruwe karakterisering van het sediment (slibrijk zand, e.d. ) werd genoteerd. Sublitoraal werden drie deelgebieden geselekteerd (fig4). Plot 1 ligt in het westelijk deel van de Oosterschelde (mondingsgebied), plot 2 in de noordelijke tak (Keeten-Mastgat-Zijpe) en plot 3 in het oostelijk deel (kom). Eventueel in een deelgebied gelegen mosselpercelen behoren niet tot het onderzoeksgebied. leder deelgebied werd verdeeld in drie dieptestrata: -2m tot -5m t.0.v. NAP, -5m tot -8m t.0.v. NAP, en dieper dan 8m t.0.v. NAP (fig. 4). In tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied ad random 10 punten gekozen. De bemonstering vond plaats in de maand oktober. Op ieder punt is eBn Reineck boxcorer (DIHO; opp. 0.0774 m2) genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8cm doorsnede (tot. opp. 0.0150 m2). Deze werden samengevoegd en aan boord uitgespoeld op een Imm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 5 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Verder werden de diepte t.0.v. het schip, de exacte co6rdinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd.
genomen door tweemaal de bovenste 5 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Verder werden de diepte t.0.v. het schip, de exacte coardinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd.
11.1.4. Grevellngenmeer In het Grevelingenmeer werden drie dieptestrata onderscheiden: minder dan 2m diep, 2m tot 6m diep, en dieper dan 6m. In tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Min of meer dezetfde verdeling werd in vroeger werk (Lambeck & Brummelhuis, 1985; Lambeck & Pouwer, 1986; Lambeck & De Smet, 1987; Lambeck et al., 1988; Fortuin & Altena, 1990) gebruikt Wel werd in het verleden het diepste stratum nog verder onderverdeeld. In het ondiepe stratum werden drie transekten bemonsterd. Dit gebeurde op de meeste stations met een zogenaamde 'flushing sampler' (opp. 0.0200 m2), op een tiental ondiepe stations met met steekbuis (gekend als 'dikke Berta'; opp. 0.0180 m2). De raaien lagen op de Archipel, de Veermansplaat en de Slikken van Flakkee (figuur 6). De bemonstering gebeurde op 17 december. Langs de raaien waren op voorhand ad random 10 punten geselekteerd. Deze werden bemonsterd vanaf een schip met geringe diepgang. Bij de meest ondiepe punten (e 60 cm) kon de boot echter niet komen. De resterende punten werden niet op cobdinaten bemonsterd, maar op een onderlingen afstand van ongeveer 100m. De monsters werden aan boord uitgespoeld op een Imm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 10 cm van een steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Verder werden de diepte en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd. De bemonstering van de Wee diepere strata gebeurde in Wee deelgebieden van het Grevelingenmeer ( e n plot westelijk tegen de Brouwersdam aan, &n plot oostelijk tegen de Grevelingendam aan; fig. 6) in de maand oktober. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied ad random 15 punten gekozen. Op ieder punt werd een Reineck box-corer (DIHO; opp. 0.0774 m2) genomen. Hieruit werden telkens drie deelmonsters genomen met een buis van 8 cm doorsnede (tot. opp. 0.0150 m2). Deze werden samengevoegd, aan boord uitgespoeld op een Imm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. Ook werd op iedere lokatie een sedimentmonster genomen door tweemaal de bovenste 5 cm van een kleine steekbuis in een mengmonster samen te nemen. De sedimentmonsters werden opgeslagen in een koelcel tot nadere analyse. Verder werden de diepte t.0.v. het schip, de exacte co6rdinaten en een ruwe karakterisering van het sediment genoteerd.
11.1.3. Veerse Meer In het Veerse Meer zijn drie deelgebieden onderscheiden (fig. 5). Met uitzondering van het gebied rond de Middelplaten, beslaan de deelgebieden praktisch het hele Veerse Meer. Plot 1 en 2 liggen westelijk (Veersegatdam-Veere-Middelplaat), plot 3 oostelijk (Middelplaat-Zandkreekdam). leder deelgebied werd verdeeld in drie dieptestrata: minder dan 2m t.0.v. het zomerpeil, -2m tot -8m t.0.v. het zomerpeil, en dieper dan 8m t.0.v. het zomerpeil. Deze verdeling gebeurde op grond van vroeger onderzoek (Seys & Meire, 1988a,b, 1989; Seys et al., 1988; Fortuin & Brummelhuis, 1990). In tabel 1 is de oppervlakte van ieder dieptestratum gegeven. Binnen ieder dieptestratum werden per deelgebied ad random 10 punten gekozen. De bemonstering gebeurde hoofdzakelijk in de maanden september en oktober. Een vijftal stations werden eind november of begin december bemonsterd. Stations tot een diepte van 2 m zijn bemonsterd met een zogenaamde 'flushing sampler' van 0.0200 m2. Per station werd 1 monster genomen. De bovenste 5 cm van het sediment werd bemonsterd met een steekbuis op een stok (de zogenaamde 'dikke Berta'). In de andere Wee dieptestrata is op ieder punt BBn Reineck box-corer (DGW; opp. 0.0774 m2) genomen. Hieruit werd telkens Ben deelmonster genomen met een buis van 8 cm doorsnede (opp. 0.0050 m2). Alle monsters werden aan boord uitgespoeld op een Imm-zeef, en het residu werd in gebufferde formaldehyde bewaard. De rest van de Reineck-buis wordt nog gespoeld en de grotere Mya's (vanaf 2 cm) worden meegenomen. Ook werd op iedere lokatie een sedimentmonster
11.2. Bepaling van dichtheid en biomassa In het lab werden de monsters nagespoeld, gekleurd met bengaals rose en vervolgens uitgezocht. De monsters werden, t.b.v. vergemakkelijken van het uitzoeken, in Wee frakties verdeeld: een grote fraktie met soorten die achterblijven op de 3mm-zeef, en een kleine fraktie met soorten die achterblijven op de Imm-zeef. De dichtheden van de verschillende soorten werden verder niet per afzonderlijke zeef genoteerd. Met uitzondering van de Oligochaeta, Actinaria en Nemertea werden alle dieren, zo mogelijk, tot op de soort gedetermineerd, en werden verder de aantallen en biomassa (gemeten als asvrijdrooggewicht) bepaald. Wegens de soms sterke fragmentatie van de polychaeten, werd voor het bepalen van de dichtheid het aantal koppen geteld. Als van een bepaalde soort enkel fragmenten gevonden werden, werd het aantal gevonden exemplaren als een beschouwd. Van alle schelpdieren, en soms van de wormen Arenicola marina, Nephtys spec. en de Nereidae werd de lengte of lengteklassen genoteerd.
11.3. Mathematische verwerking Voor de dieptestrata afzonderiijk en voor het totale estuarium/meer is de gemiddelde dichtheid en biomassa per soort en totaal berekend. Hierbij gelden volgende opmerkingen over de berekening van de totale dichtheid en biomassa per station. Voor de eulitorale stations in de Westerschelde zijn voor de meeste soorten de waarden berekend uit de gevonden aantallen en biomassa's uit de kleine steekbuizen. Voor de soorten Nereis diversicolor, Nereis succinea, Nephtys cirrosa en Nephtys hombergii werden per station de dichtheid en biomassa van de grote dieren (gem. individueel gewicht groter of gelijk aan 0.003 gADW) bepaald uit de waarden gevonden met de grote steekbuizen, de dichtheid van de kleinere dieren (gem. ind. gew. < 0.003 gADW) uit de waarden gevonden met de kleine steekbuizen. D.w.2. dat als bijv. op een station het gem. ind. gew. in de grote steekbuizen kleiner was dan 0.003 gADW de gevonden dieren als kiein beschouwd werden, en het gevonden aantal niet meegenomen werd in de berekening van de totaie dichtheid van deze soort. Analoog werden als het gem. ind. gew. in de kleine steekbuizen groter was dan 0.003 gADW de gevonden exemplaren als groot beschouwd, niet goed bemonsterd, en dus niet meegenornen in de berekening van de totale dichtheid van deze soort. Wanneer het gem. ind. gew. in de grote steekbuizen groter was dan 0.003 gADW en het gem. ind. gew. in de kleine steekbuizen kleiner dan 0.003 gADW werden beide waarden, na omrekening per m2, bij elkaar opgeteld. Op een analoge manier werd voor de mollusken Mya arenaria en Scrobicularia plana het onderscheid gemaakt tussen grote dieren (r 4mm) en kleine dieren (c 4mm). De dichtheid en biomassa van de polychaeten Arenicola marina en Scolelepis foliosa werden berekend uit de waarden gevonden met de grote steekbuizen. Voor V6 (Slikken van Vianen) werd een geiijkaardige berekening toegepast als in het eulitoraal van de Westerschelde. Voor de polychaeten Nereis diversicolor en Nephtys hombergii, en de mollusken Mytius edulis en Ostrea spec. werden de dichtheid en biomassa bepaald uit de waarden gevonden in de grote en de kleine steekbuizen. De dichtheid en biomassa van Arenicola marina werden uit de waarden gevonden met de grote steekbuizen berekend. Voor de berekening van de totale dichtheid en biomassa van Mya arenaria op de stations in het Veerse meer bemonsterd met een Reineck box-corer, werd een onderscheid gemaakt tussen dieren kleiner dan 2 crn en dieren groter dan 2 cm. De totale dichtheid en biornassa van de kleine exernplaren werd berekend a.h.v. de in de steekbuis gevonden waarden, de totale dichtheid en biomassa van de grote exemplaren werd berekend a.h.v. alle in de Reineck-buis gevonden exernplaren. 11.4. Sedimentkarakteristieken Een selektie, gebaseerd op de in het veld genoteerde ruwe karakterisering, is voor verdere analyse bewerkt door DGW, Middelburg. In deze rapportage wordt daar verder niet op ingegaan.
Ill. Resultaten
In tabellen 2 t/m 20 worden de (arithmetisch) gemiddelde dichtheid en biomassa per m2 gegeven per deeigebied en per estuarium/meer. De berekeningen zijn uitgevoerd met het programma BIOSTRAT van RWS,DGW. De gemiddelde waarden voor de sublitorale deelgebieden (tabelien 3 t/m 5, 9 t/m 11, 13 t/m 15, 18 en 19) zijn gewogen naar oppervlakte van de onderscheiden dieptestrata (tabel 1). Bij de berekening van de gemiddelde waarden voor het totale Grevelingenmeer minder dan 2m diep is geen rekening gehouden met de oppervlaktes van de verschillende bemonsterde gebieden (Slikken van Rakkee,...) : het zijn niet-gewogen gemiddeldes van de 30 op de raaien bemonsterde punten (tabel 17). Bij de berekening van de gemiddelde dichtheid en biomassa voor de gehele Westerschelde, Oosterschelde en Veerse Meer is aangenomen dat de verdeling van de dieptestrata in het gehele gebied gelijk is aan de verdeling over de deelgebieden samen (laatste kolom in tabellen 6, 12 en 16). Voor het Grevelingenmeer (tabel 20) is uitgegaan van de totale oppervlaktes van de drie dieptestrata: respectievelijk 42.5 km2, 30.5 km2en 35.0 km2 (Lambeck & De Smet, 1987). Voor de Oosterschelde zijn, gezien het kleine aantal stations, geen berekeningen uitgevoerd voor het hele eulitorale gebied (tabel 7, 8). Voor de Westerschelde (tabel 2) zijn de waarden voor het gehele gebied niet-gewogen gemiddeldes.
IV. Referenties Colijn, F. & I. Akkerman, 1990. Biologische monitoringprogramma zoute wateren, stand van zaken 1990. Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren, nota GWAO-90.018. Coosen, J. & A.C. Smaal 1985. Jaargemiddelde biomassa en activiteit van de dominante bodemdieren in de Oosterschelde. lnterimrapport BALANS 1985-12. Craeymeersch, J.A., P.M.J. Herman & P.M. Meire 1986. Secondary production of an intertidal mussel (Mytilus edulis L.) population in the Eastern Scheldt (S.W. Netherlands). Hydrobiologia 133: 107-115. Craeymeersch, J.A., J. Coosen & A. van den Dool 1988. Trendanalyse van densiteit- en biomassawaarden van bodemdieren in het getijdengebied van de Oosterschelde (1983-1986). Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1988-7. Fortuin, A.W. & E.B.M. Brummelhuis 1990. Macrozo6bemtjps van het Veerse Meer in 1989. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1990-16. Fortuin, A.W. & H.C. Altena 1990. Macrozoijbenthos in het Grevelingenmeer: bestandsopname in voorjaar 1989. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1990-15. Larnbeck, R.H.D. & E.B.M. Brummelhuis 1985. Een bestandsopname in voorjaar 1984 voor het macrozodbenthos in het Grevelingenmeer. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1985-4. Lambeck, R.H.D. & R. Pouwer 1986. Een bestandsopname in voorjaar 1985 van het macrozo6benthos in het Grevelingenmeer, en enige notities over lange-termijnontwikkelingen. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1986-5. Lambeck, R.H.D. & G. De Smet 1987. Een bestandsopname in voorjaar 1986 van het macrozoobenthos in het Grevelingenmeer. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen nr. 1987-4. Lambeck, R.H.D., E.G.J. Wessel & A. Hannewijk 1988. Macrozo6benthos in het Grevelingenmeer: een bestandsopname in voorjaar 1988. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Rapporten en Verslagen 1989-5. Meire, P. 1980. lnleidend onderzoek naar de voedseloecologie van enkele steltlopers (AvesCharadriiformes) op de slikken van Vianen (Oosterschelde). tic. thesis, Rijksuniversiteit Gent. Meire, P. & D. Develter 1988. Macrozo6benthos van de Westerschelde: eerste overzicht van de resultaten van de rnacrozo6benthos bemonstering najaar 1987 in het kader van het projekt SAWES. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 9. SAWES, 1988. Zuurstofmodel Westerschelde. Waterloopkundig laboratorium. SAWES nota 88.02. Seys, J. & P. Meire 1988a. Macrozodbenthos van het Veerse Meer: najaar 1987. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 2. Seys, J. & P. Meire 1988b. Macrozotibenthos van het Veerse Meer. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 4. Seys, J. & P. Meire, 1989. Biomassa- en densiteitsverloop van macrozo6benthos op twee stations in de Oosterschelde: 1983-1988. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 7. Seys, J. & P. Meire 1990. Bodemsamenstelling van het Veerse Meer. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 20. Seys, J., P. Meire & M.-A. Buyse 1988. Macrozo6benthos van het Veerse Meer: voorjaar 1988. Rijksuniversiteit Gent, rapport W.W.E. 3. Stikvoort, E.C. & R. Brand 1991. Biomonitoring macrozo6benthos Deltagebied 1990. Delta lnstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke. Stronkhorst, J. 1988. Microverontreinigingen in enkele soorten bodemdieren uit de Westeschelde, zomer 1987. Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren. Notitie GWWS-88.503.
Ujst van tabellen
Tabel 3
Oppervlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen de sublitorale deelgebieden van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Westerschelde in het najaar 1990, per plot en over gehele gebied. Gemiddelde dichtheid standaardfout (ind.lm2) en biomassa standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het sublitorale gebied plot 1 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g A F D W I ~ ~per ) waargenornen soort in het sublitorale gebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWI~~ per ) waargenomen soort in het sublitorale gebied plot 3 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid +: standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWI~~ per ) waargenornen soort in het sublitorale gebied van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied. Gemiddelde dichtheid t standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990: punt V6 op de Slikken van Vianen. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g A F D W I ~ per ~ ) waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990: punten BA3, BA6, BA13, BA26 en BA34. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa standaardfout (g AFDWI~~)per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g A F D W / ~ ~per ) waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWI~~ per ) waargenornen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied. Gemiddelde dichtheid standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g AFDW/~~ per ) waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g AFDWlm2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDW/~~ per ) waargenomen soort in het deegebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied. Gemiddelde dichtheid 2 standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g AFDW/~~ per ) waargenomen soort op de drie raaien in het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per raai en over hele ondiepe gebied. Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa * standaardfout (g ~FDWlrn2)per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Tabel 19
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa -+ standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Tabel 20
Gemiddelde dichtheid standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g AFDWImZ) per waargenomen soort in het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied.
Tabel 1.
Oppervlakte (km2) van ieder dieptestratum binnen de sublitorale deelgebieden van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer.
I I < -8m
12
-2 tot -5m
-5 tot -8m
< -8m
Z
1
9.07
9.43
57.88
76.38
2
8.69
7.21
34.33
50.23
3
8.98
6.42
15.57
20.97
Z
26.74
23.06
107.78
147.58
plotnummer
> -2m
-2 tot -8m
1
1.16
3.27
2
1.75
3.1 2
3
1.38
0.67
Z
4.29
7.06
plotnummer
-2 tot -5m
Westerschelde
plotnummer
Veerse Meer
I
-5 tot -8m
Oosterschelde
Grevelingenrneer
1
plotnummer
-2 tot -6m
< -6m
Z
1
7.67
10.83
18.50
2
6.58
5.86
12.44
11
I
Tabel 2
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g A F D W I ~ per ~ ) waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Westerschelde in het najaar 1990, per plot en over gehele gebied.
Plot : Aantal s t a t i o n s :
1 10.00 gem
2 10.00 s e
se
g
e
3 9.00 m e
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het sublitorale gebied plot 1 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
g
-5 tot -8r 9.43
-2 tot -5m 9.07 gem e
Totaal Gebied 29.00 e m s e
dieper dan 8r 57.88 gem n
se
totaal 76.38 gem
se
Abra alba h a i t i d e s rucosa Capitella c a p i t a t a Cucinum maenas cerastodarm edule Ensis spec. Emida 8u1guinea 6astrosrooru s p i n i f e r RIIIotfior lunulata Bctarorrmtum f i l i f o r n i s Lanice conchilega #lacbalthiaa hgelona papillicornis Hicriphthalaum f r a g i l i s Nuartinam jndet. nephtys c i r r o s a Nephtys horbergii Nereim succinea P e tcrtiicnoul a i a pkoreni holadifods
Arenicola marina Bathyporeia p i l o s a Capitella c a p i t a t a Carcinus maenas cerastoderaa edule Coro~hiumu e n u i r a cor&ium volutator crrngon crangon Cyathura c u i n a t a Ensis spec. Etaone longa Etaone p i c t a Eurydice p l c h r a 6-um spec. Hetar-stus filiforais rrydrobia ulvae c an ice conchilega llscaaa h l t h i c a nalacoceros f u l i g h u m Mya r r u n u i a Ily.rlla b i b n t a t a ne-rtinae *t. Nephty. cixrosa.. Nephtp hadmrgrr ~ e r e i .divarsicolor Nereis muccinea Oligochaeta indot. mtricola phohdiforris mlydora l i g n i P ~ g o a p hel-gm. Retuma obtuma Scoloplos u n i g e r Scolelepis f o l i o s a s c o l e l e p i s squunata s c r o b i c u l u i a plana spio u r t i n e n s i . s p i s u l a subtruncata ~ e l l i n atan& ~ h u y xv r i o n i
Pontocrates Polydora l i g altunarinus ni Pygosph elsgans scoloplos a m i g e r Scrobicularia p h a s p i s u l a subtruncata i$ph,"tRZ Sthonelais boa T e l l i n a tenuis Totaal per stratma BIOWSA (6 AOV/W) Abra alba Anaitidem aucosa Capitella capitata cucinum maenas C o r u b d e r r r edule Ensis spec. aumida sanguinea bastrosaccum s p i n i f e r 8-thw lunulata IIataromastum f i l i f o r r i s Lanice conchileaa
m t a a l per p l o t BIMusSA (6 ADW/MZ) Arenicola marina Bathyporsia p i l o s a Capitella c a p i t a t a cucinum maenas Cerastodarma d u l e Corophima u e n u i m a Corophium volutator Crangon crurgon Cyathura c u i n a t a Ensis spec. Etaone longa Eteone p i c t a Eurydice pulchra 6 M a r u s spec. Heteromastua f i l i f o r m i s Rydrobia ulvae Laniee conchilega Macoma b a l t h i c a Halacoceros fuliginoaus Mya arenaria Mynella bidentata Nemrtinae indet. Nephtys c i r r o s a aephtys holnkrgii Nereis diversicolor Nereis succinea Oligochaeta indet. Petricola pholadif o m i s Polydora l i g n i Pygospio elegans Retuna obtusa scoloplos a m i g e r 8colelepis f o l i o s a &olelapis squamata Scrobicularia plana Spio martinensis Spisula subtruncata ~ e l l i n at e n u i s Tharyx marioni Totaal per p l o t
Tabel 3
~ e r e r t i n a eindet. ~ a i e i succinei i P e c t i n u i a koreni m t r i c o l a pholadiformis Polydora l i g n i Pontocratas altamarinus Pygospio elsgan8 Scoloplos a r r i g e r s c r o b i c u l u i a plana Spiophanes horbyx Spio martinensis Spisula subtruncata Sthenelais boa Tellina tenuis Totaal per stratum
31
15.6
1
19
12.2
1
5.0
2.84
1
19
7.7
1
.0027 0
.OI
0 1
0
0
1
-13
-127
1
-10
.096
1
Tabel 4
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./rn2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIrn2) per waargenomen soort in het sublitorale gebied plot 3 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestraturn en over gehele plot.
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biornassa * standaardfout (g A F D W / ~ ~per ) waargenomen soort in het sublitorale gebied plot 2 van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. -2 t o t -51 8.69 gar M
-5 tot -8a 7.21 gem se
dieper dm 8a 34.33 gem se
-2 tot -51 8.98 gem se
totaal 50.23
m
Totaal per s t r a t m
Capitella c a p i t a t a Cerastodenm edule I n s i s spec. Lteone longa Lurydiw p u k k a Oastrosaccru spinifor Barutoriru u o n u i u s Eoterolastru f i l i f o r r i s
a g e h a papillicornis nya u e n u i a Uemrtinae indet. Uephtp c i r r o s a Nephtya hombergii Uereis longissima Uereis swcinea Paraonis fulgens Petricola pholadifomie Polydora l i g n i Portumnus l a t i p e s Pygospio elegans sp*phy. b+w Spao f alacornas Spio r a r t i m n s i s Spisula subtruncata Tellina tenuis Thuyx marioni Totaal per stratum
dieper dm 8r 15.57 gem se
totaal 20.97 gem
am
se Bathyporeia OlogaM aathyporoia pilosa
Capitella capitata Cerastoderma edule Lnsis spec. a t e m e longa Lueydice pulchra Gastrosaccru spinif e r Baustoriru u e n u i u s Eoteraustru f i l i f o e r i s Bydrobia ulvae Lanice conchiloga abalthica nagelona y p i l l i c o r n i s Mya u e n u a a Uemrtinae indet. Nephtp cirrosa.. Uephtp hombesgax Mereis 1ongjmsi.u nerei. succinea Paraonis f ulgem Petricola pholadifornis mlydora l i g n i mrtumnru l a t i p s Pygo8pio olegans Spiophanes babyx Spio f i l i c o r n i s Spio mutinensis Spisula subtruncata Tellinn t e n p i . Thuyx r u r i o n i
-5 tot -81 6.42 gar 6.
Bathyporoia spec. Capitella capitata Corophium u e n u i m Crangon crangon LteOne long. Xnrydice pulchra ~ a s t r o s a c c r us p i n i f s r ~ l r w t o r i r uu e n u i r u lioteroustru f i l i f o d s Bydrobia ulvae noreis d i w rindet. Uomrtinao sicolor u u e i . succinea Pygospio elegana Spio n r t i n e n s i s Totul per stratum
aathyporsia ologans Bathyporein pilo.. Bathyporein spec. capi-Glla capitata Coromhium u o n u i u m crur-&m crangon ~ t e o r ulonga surydice pulchra ~ u t r o s a c c r uspinifer Ilrw+oriru u e n u i u s lioteroustru f i l i f ormis Bydrobia ulvaa Uomrtinae indot. mereis diversicolor u e r e i s succinea ~ygo8pioohgans Spio mutinensis Totaal per stratum
0 0 70 0 7 0 0 20 7 22 46 0 0 0 7 60 7
0 0 46 0 6.6 0 0 14.2 6.6 14.0 19.9 0 0 0 6.6 60 6.6
240
181
1
-0019;
1
1
1
-002:
-28
4
460
261
1
700
430
1
800
380
1
.8
-63
1
.31
.I90
1
.6
.33
1
Tabel 6
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m? en biomassa * standaardfout (g AFDW/rn? per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Westerschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied. -2 t o t -51 26.74
gem
Abra alba Anaitides mucosa Bathyporeia elegans Bathyporeia pilosa Bathyporeia spec. Capitella capitata carcinus mamas Cerastodaru edule Corophium u e n u i u m Crangon crangon msis 8p.c. Etaone longa ~umidasanguinea aurydice pukhra caatrosaccum spinifor -B lunulata Bauetoriru u e n u i u s Bateromastus filiformis Bydrobia u l v n Lanice conchilega h c o u balthiaa Hagelona papillicornis Microphthalnu f r a g i l i s Mya u e n u i a Uarertinae indot. Uephtym c i r r w a Uephtym h-rgii Uereis diversicolor Uereis l o n g i s a h Uereis succinea Paraonia fulgens Pectinaria koreni Petricola pholadiformis polydora l i g n i Ponbcrates a l t ~ . r i n u s Portumnus l a t i p e s Pygospio alegana Scoloplos d g a r Scrobiculuia p h n a Spiophanes bcrbyx spio f i l i c o r n i s Spio martinensis spisula subtsnncata s h e n o l a i s lwa Fellina tanuis Tharyx marioni Totaal per stratum
Abra alba Anaitides -cia Bathyporeia elegans Bathyporeia pilosa Bathyporeia spec. Capitella capitata Cucinus maenas Cerastodarma edule Corophium u e n u i u m crangon crangon ansis spec. Itaone longa arnida sanguinea aurydice pulchra 6astrcsrccus spinifer Barmothoe lunulata Haustorius arenarius B e t e r m s t u s filiformis Bydrobia ulvae m i c e conchilegr Wacm balthica nagelona papillicornis Hicrophthahms f r a g i l i s nya arenaria Uemertinae indet. Uephtys cirrosa Uephtys honbergii Uereis diversicolor Uereis longissimr Uereis succinea Paraonis fulgens Pectinaria koreni Petricola pholadiformis Polydora l i g n i Pontocrates altunarinus Portmrmua latipes Pygospio elegans Scoloplos &gar Scrobicularia plana Spiophanes bombyx Spio f i l i c o r n i s Spio martinensis Spisula subtruncata Sthenelais boa Tellina tennis Tharyx marioni Totaal per stratum
se
-5 tot -8m 23.06
gem
se
dieper dan
(h
totaal
107.78 gem
se
gu
147.78
Tabel 7
-
standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g Gemiddelde dichtheid A F D W / ~ ~per ) waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990: punt V6 op de Slikken van Vianen.
h a i t i d e s mucosa ~ c a. e p intiacl loal amarina capitata Cucinus maenas Cerastodeedule crangon crangon ~ r n a o t h o elunulata Baterowtus filiformis ani ice conchilega Tapidochitona cinerea littorinn littorea Haba1thica Icelit. p a h a t a scwlkowii nicrophthalmw Mysella bidentat. nytilus a d d i s Uephtym m r g i i Uereis diversicolor oligochaeta indet. Omtrea spec. Polydora l i g n i ~seudopolydorapulchra
z ~ hE u yC xmarioni 2Z %ha1 G
50 4 210 23 330 50 50 190 440 50 140 50 700 23 23 32 150 50 6800 15 23 0 23 90 50 1600 15000
m/nZ gem
2.1 0 21 40 0 4.3 45 9 2.1 17 40 800 130
2.14 0 19.3 36 0 2.97 26.7 6.7 2.14 8.7 45 360 75
maitides B U C O ~ ~ A r e n h l a marina c a p i t e l l a oapitata Cerastoderu ckcinum -nuedule Crangon crangon lunulata
-
Bcteroustus f i l i f o r m i s m i c e conchilega mpidochitona c h o r e a Littorha littorea balthica Icelita nicrophthalmw p a h a t a s c wlkowii Wymella bidentata n y t i l u s edulis uephtym horbergii uereis diversicolor oligochaeta indet. ostrea spec. ' Psaudopolydora Polydora l i g n i pulchra Pygospio elegans spio mutinensis ~ h u y xmarioni Totaal
Tabel 8
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het eulitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990: punten BA3, BA6, BA13, BA26 en BA34.
Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g A F D W / ~ ?per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Station: hantal monsters: gem
W
ma
gem
s
gem
s
gem
se
tot -5m
-5 tot 4.83 gar
66
MuTAL/nz Anaitides mucosa Anaitides spec. hrenicola marina Balanua spec. Bathyporeia s u s i Bathyporeia spec. Capitella c a p i t a t a Cucinus u e n a s Cerastodaru edule Corophirn uenarium Crangon crangon Ensis spec. Eteone flava xteone long. Eteone spec. 6-us locruta neterorastru f i l i f o r m i s nydrobia ul-e Lanice conchileqa nncora h l t h i c a nicrodeutopu gryllotalpa nicroprotopu u c u l a t u s n i c r o p h t h a l u . screlkowii nya u e n a r i a nysella bidentata nytilua d u l b u e a r t i n a e indet. uephtya h m b e r q i i aephty. spec. Uereis diversicolor Uereis s p c . Rereis vixens Oligochaet. indet. Phvllodooinas indet miwhaeta indet. mlydora l i g n i mlydora spec. Pram- f lcxuasus Pygospio elegans Ratus. alba Scoloplos umiger spiophuras borbyx Spio m u t i n e n s i s Seionidae indet.
-
hmpe1i.c. hbra alba k e v i c o r n i s hmphihchus neopolitanus Anaitidss spec. Anaitides subulifera A n o p l o d a c t y l ~p e t i o l a t u s Anthoroa indot. kora typiaa h a a- r- u l a l u ---t e - -r-iAtylus s w - r d u i ~ u t o l y t r ulangerhansi mthyporeia susi Bodotria -pioides Canitella c a p i b t a capr.11. spec. Cerutoderu d u l e cirratulus a Chutoaolu s ei rt o r as tau s
corbnla g*
niutj.1is
spec. Echinooudim cordatua ~ r m i dspea. ansia . bahusiansis oattyma c k r o s a 8-+hoa l ~ n ~ l a b neteromastua f i l i f o r m i s aycLobia ulvIdotea chelipes & oonohileaa
.
nya u e n u i a Mywlla bidentat. nytilus d u l i s uephtys c k r o s a . . Nephtys -rgu wereis div8rsiaolor rereis l o n g i s s h u u d i k u d l i a indet. Oligochaeta h&tophiura t e x t u r a t . P a c t i n a r i a koreni
~ o t a a per l station s~olopi- d g i r Spiophanes barbyx Spio u r t i n e n s i s Seiaula subtruncata -*-- Sthcnslais boa N l l i n a f.bula Tollin. spec.
Anaitides mucosa Anaitides spec. hrenicola muina Balanus spec. Bathyporeia s u s i Bathyporeia spec. Capitella c a p i t a t a Carcinus u e n a s Cerastoderu d u l e Corophim u e n a r i m crangon crangon Ensis spec. Eteone flava Eteone longa xteone spec. GanmaKus locust. Ueterorastus f i l i f o r m i s nydrobia ulvae Lanice conchilega u c m a hlthica nicrodeutopua gryllotalpa nicroprotopua mculatua nicrophthalnus s c r e l k o v i i nya arenaria nysella bidentata n y t i l u s edulis Uemrtinae indet. uephtys hovnbcrgii Nephtys spec. Uereis d i w r s i c o l o r Uereis spec. Uereis vixens Oligochaeta indet. Phyllodocinae indet. Polychaeta indet. mlydora l i g n i Polydora spec. Praunua f lexuosus Pygospio elegans Retua a l h Scoloplos amiger Spiophanes bmnbyx Spio martinensis Spionidae indet. Tellina tenuis ~ h u y xmarioni Urothoe poseidonis Totaal per s t a t i o n
Totaal per stratum
51
15.3
1
15
6 1
1
31
12.4
1
31
16.2
1
15
6.3
1
1600
880
1
6000
3300
(
2700
1930
(
3000
1680
1
Tabel 10
vervolg
tot -5 m 66 me
Abra a m Ampelisca brevicornis Amphilochuo neopolitanus Anaitides spec. Anaitides subulifera Anoplodactylus petiolatus Anthozoa indet. Aora typic. Antarias rubens Atylus sw-rd6mi ~ u t o l y t u sl a n ~ r h a n a i Bathyporeia s u s i Bodotria swrpioides Capitella capitata capr.11. spec. C e r a s t o d o r ~edule Chaetowne seixma Cirratulus c i r r a t u s corbula gibba crangon crangon C r e ~ i d u l afornicata niaktyli. lucifera Diastylis spec. Ilohinocudira cordatum msis spec. x d & bahusionsis Gattyma c i r r o ~ a 8 0 8 lunuhta Eete-stus filiformis sydrobia ulvae I&-. chelipes ani ice conchilega Macbalthica nagelon. papillicornis Welita obtruata Ilontacuta ferruginosa Nya arenaria Hysella bidentat. Mytilus edulia Iephtya cirrosa.. wephtp hombargrr wereis diversicolor nereis l o n g i s s h nudihranchia indat. Oligochuta indst. o p h i u a taxturata P e c t i n u i a koreni Perioculodas longhanus Petricola pholrdif ormis -ilochaetw serpens Paeudopolydora pulchra scoloplos d g e r Spiophanes boDlbyx spio martinensis Spieula subtruncata Sthemlais boa Tellin.. fabula Tellin. spec. Tellina tanuis ~ h a r n tw i o n i vrotkoa poseidonis Vsmrupis p l l l a s t r a Totaal p r stratum
-5 tot -8m 4.83 gem se
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g AF~wlm2)per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot
dieper dan 8r 31.98 gem se 1.0 -0022 -0007 0 .005 .0022 -13 .005 -13 -0003 .0007 .011 -0020 .Ole .027 .0013 0 0 0 .005 0
.69 .00222 -00067 0 .0053 .00220 -133 .0047 .I29 .00033 .00044 .0087 .00200 .0177 .a178 .00133 0 0 0 -0036 0
0
0
-2 tot -5m 4.23
gem
s
2400
1790
-5 tot -8m 4.42 gem se
dieper dan Em 24.06 gem se
Totaal Gebwd 32.71 gem se
Abra alba Anaitides spec. anthozor indet. Aora typic& Atylus sw-rdami Autolytuo l a n g o r h a s i Balanus crenatru Bathyporeia pelagic. Bivalvia indet. Bodotria scorpioides Capitella c a p i t a t a capr.11. spec. cucinru M e n u Crrastodoma d u l e c o r m . gibba Corophium spec. Crepidula fornicata cumace. spec. Diutylis brdyi niastylim l u c i f e r a Echinocudiam cordatum Elminius rod.stU8 Ensis o s p~a . i s E . o r u spec.
Burid. hhruiOn8i8 . d & s.ngUin0. E m i d . spec. G-us locus+. G u n u u s spec. 8 u r o t h o r lunulata 8 . m t h o e spec. E e t a r o w t u s filiformis 8ippolyt.o v u i a n s Eydrobia ulvae Idotea chelipes Lanice conchilega mgelona papillicornis Ilontrouta ferruginosa Mya u a n u i a Mysella bidontata n m e r t i n n indet. nephtya cirroaa.. n nephtya ephtp h sp c ac b. r g r r nereis diversicolor rereis longissha nereis succinea Wereis virens Oligochaeta indet. Ophiura texturata m c t i n u i a koreni mriocu1od.s longhanus petricola pholadiformis Pholoe rinuta Platynereis dumerilii Poccilochaetus serpens ~ o l y d o r al i g n i Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans scoloplos umiger Spiophanes borbyx Spio mutinensis Spionidae indet. Spisula subtruncata Tellina fabula Tellina spec. T e l l h tenuie Tharyx muioni urothoe brevicornis Urothoe pomeidonis Venerupis pullastra Totaal per stratum
1
900
540
1
3100
1580
1
2700
1320
1
Gemiddelde dichtheid + standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g AFDW/m? per waargenomen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Tabel 11
Dwptestratum: Oppervlakte ( W ) : Abra 8lb. Anaitides spec. Anthoroa indet. Aora typica Atylru sw-rdari ~ u t o l y t r uluagerhensi Balanru crenatur, Bathyporeia pelagica Bivalvia indet. Bodotria worpioides Capitalla c a p i t a t a Capsella spec. c u c i n r u maenas Cerastoderru odule corbula gibb. Corophium spec. Crepidula f o r n i c a t a cumace. spec. Diastylim bradyi Diastylis lucifera x c h i n o c u d i u ~cordatum l l a i n i r u nodestus Knob e m i s Knsi. spec. I 4 t . 8 0 ~ spec. r r n i d r bahruionsis rumid. suaguinea rrnidr Spw. G r r u r u locruta G-tu spec. BarmotAm lunulata Ia-tho spec. neteromastru f i l i f o n m i s Bippolyte v u i u a s llydrobia ulvm Idotea chelipes m i w conahilega mgelona p a p i l l r c o r n i s Irontacuta ferruginosa nya u e n u i a nysalla bidentata Wemrtinm indot. Wephtp c i r r o s a Nephtp horbergii r e p h t p spec. Noreis divmrsicolor rereis longinsla wereis succinea wereis virena 0ligochaeta indet. Ophiura t e x t u s a t e P e c t i n u i a koreni Perioculodes longimanur, P e t r i c o l a pholadiforrnis Pholoe minuta Plrtynereis d r a e r i l i i Poecilochaetru serpens Polydora l i g n i Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans scoloplos umiger Spiophanes bolbyx spio mutinensis Spionidae indet. Spisula subtruncata Tellina fabola Tellina spec. Tellina t e n d s Thuyx ~ r i o n i Urothoe breviaornia Urothoe poseidonis Venerupia p u l l a s t r r Totaal per stratum
-2 tot -5m 4.23 gem se
-5 tot -8m 4.42 gem se
diaper &n 24.06 gem
m
Totaal Gebwd 32.71 gem
=
Dieptestratum: oppervlakte (
tot -5m
M)
I
se
-5 tot 3.60 gem
dieper dan 10.25
gem
m
Ma.1 Gebied 24.94 gem se
se
Anaitides mucosa Aora typica Aricidea minuta Asciadiae indet. A u t o l y t u ~Spec. Bodotria scorpioides Capitella c a p i t a t a Caprella spec. c u c i n r u maenas c e r u t o c b r u adule cheirocratu sundvallii Corophium sectonae crua-+n cruagon Crepidula fornicata D i a s t v l i s bradvi .n.i;.pec. .teone long. Steoru p i c t a ornidr Il.bhlig auaguinea . r a af f i n i s
-
G u u c r u 3.0alut.a ~ a s t s o s a c c r us p i n i f e r Gattyuaa ciSt00a Buamthoo h p S B-thm lunulata Beteroustua f i l i f o r n i s Bydrobia ulvae 1dot.a chelipes Lanice conchiloqa Lmbrineris l a t r e i l l i mcou hlthica mgelona p a p i l l i c o r n i s molita p a h t a Microphthalnu Iberruas n i c r o p r o t o p v maculatus.. microphthalnu aczelkourr mysolla bidentata n e m r t i n a e indot. Nephtys c a a a wephtp wephtys cirroaa.. horberqaa Obmlia bidentata oligochmta indet. Ophiotrix f r a g i l i s Pectinaria koreni Perioaulodos l o m g h u s Platynereis d r a e r i l i i mlydora l i g n i Pseudopolydora pulchra netrua &us. scoloplos umiger Spwphanes boDnbyx s p i o martinensis Spisula subtruncata s t h e n e l a i s boa Tellina f abula Tellina spec. Tellha tends Thuyx u r i o n i Thoralru cranchii Venerupis p u l l a s t r a Totaal per stratum
2300
1630
(
8000
6100
/
2600
1740
1
3200
1820
1
Tabel 12
-2 11.09
gem Ataa alba Actinaria indet. Anaitides muceaa Aara typica Aricidea u n u t a Aaciadae indet. Autolytw SpC. Badotria scorpwides Capitella capitata Caprella spec. c u c i n u a maenas Cerashdarma edule Cheirocratua s u n d v a l l i i Corophium sextonae Crangon crangon Crepidula focnicata Diastylim k a d y i Snsim spec. Ltsone longa Lteane p i c t a Lmida sanguhea rlabbeligera a f f i n i s 0-w locruta Gastros.ccuo s p i n i f e r Gattyana c i r r o s a u u r o t h o a jrprr narrothos lunulata Bctcrcmasttu f ilifocmis Uydrobia u l t r u Idotea chelipes Laniw ~ n a h i l e g a Lumbcineris l a t r e i l l i Maoou b a l t h i c a figelona p a p i l l i c o r n i s Icelita p a h a t a Microphthalmu aberrans nicroprotoplu maculatua nicrophthahru sczelkoui nysella bidentata neaartinae indet. nephtya caeca nephtys c i r r e a a . nephtya hsmbergxx obelia b i h n t a t a Oligochaeta indet. ophiotrix f r a g i l i s P e c t i n u i a koceni Perioculodes longimanue Platynareis dumerilii Polydora l i g n i Pwudopolydora pulchra m t u s a obtrua Scoloplos umiger Spiophanes bombyx Spio martinensis Spisula subtruncata Sthenelais boa Tellina fabula Tellina spec. h l l i n a tennis Tharvx a a r i o n i rhorilua c r a n c h i i Venerupis p u l l a s t s a
.
Totaal per stratum
tot
-
se
in
- 5 t o t -8m 3.60
gem
se
dieper dan 8m 10.25
Gerniddelde dichtheid * standaardfout (ind./m? en biornassa * standaardfout (g AFDW/m2) per waargenornen soort in het sublitorale gebied van de Oosterschelde in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied.
Totaal Gebied 24.94 gem
88
-2 t o t -520.98 gem .e
d i e p e r d a m 866.29
12.85 gem
me
5000
3300
q a
u,
2800
1390
T a u 1 *bid 100.12 q a
me
2900
1260
Gat:
htbAor.
-5 t o t -8-
t~~iol
Atyl.. RTWAuto1yLo. la"p.rha".l Auto1yto. mpec. .rl."u. crrmtu. Iathypomia pelagica k t h y p o r r i . susi I i v a l v i a indet. -ria .corgioid.. C.pitolla capitata Caprrll. c r m i n o . =emu Cerastod.~ dnlo Ch..t,,ZooO U t O U Cbdrecntmm sundvallii C k n t u l m . cirrata. Cort*ll. g i b b a C-hir soxtolue c&spec. C m Q Cmn90(1 CR3dull f ~ i ~ l t a c.pa. D k s t y l i s brrdyi o h s t y l i . 1ueif.r. Di..tyli. spec. 2diaac.rdiu cordaturn r l d m i u . .odestus E n d m onmi. E n s i s spas. E t e a e lonaa r t e a e picia
-.
rt.a.
w.
E l r i d . bah".i.n.i. U d . ungmim* E l r i d . .ecf. Flabbeligera a f f i n i s GUYN. 1 f f ~ s t a A "..pec. C u t m m c o s mpinifer C a t t y m a cirraa Y-tha ilpar R w t h o e lmnulata Y w t h o e spec. net-ts~. filifods YiepDlyte vrrian. Hydrnbi. u1va. L r n i r r chelipem Idotea mnchilega
-
Llybrimeri. l a t m i l l i brlthica
&rtirue indet. Ilephty. c a e c a nephty. c i r m v mphty. h h n q i i Ilephty. s p c . Hereis divelricolor Ilerei. 1qi..iu Ilereis s u a i n u Ilerei. v i r e n s Uudibraochir indet. Obelia bidentsta otrix frrgilis p k t i n a r i a L o10" Perioculode. rmih u s Petricola pholaJforri8 Pholoe r i n v t a Platymereis d w e r i l i i ~ o e J l o c h a e t n ssezpens Polydora l i g n i Pneodopolydora p l l c h r a P y g a p i o elegamm Retusa 0btu.a Scolopla a d g e r Spiophanes b a b y x spio martinends spionidre indet. Spisula subtruncata S t h e n e l a i s boa f e l l i n a fabula m11i.a spec. Wllina tenuis Tharyx n a r i o n i Thoralus cranchii Omthoe b r e v i m r n i e
T 0 t a a l p e r .tratu-
2100
1260
1
1
1
1
Tabel 13
-
-2 tot -5. 20.98 qAbra a1t" Actinaria indet. mlku b m v i m m i n Amphilochus n u p o l i t a n u s hitides m u c a a h i t i d e s spec. Anaitides subulifera ~ n o p l o d a c t y l ~p se t i o l a t u s Antho.indet. rora t y p i c a Ariddea d n u t a A r i a d r a indet. m t e r k . mbena Atylm. nr-rdui AUto1yt.s 1anqarhaIl.i Autolytum spec. Balm.. crr1lutu. Bathypomir p l a q i c r B a t h y p o m k .ud sivalvi. indet. B o d o l r i a 8corpioid.m C a p i t e l l a capitat. c a p r e 1 1 a .p.c. C a r d n u s maenas cerutoderu edmle cluetorme u t o v Chimcratos ulndvallii c i r r a t u l m ~d r r a t u m Corbula q i b b C-Nmm .e=tmr. CormNv
smc.
cra - a n e n k m c&ula forniuta c-" spec.
oi.sty1i. bradyi ~ k s t y l i ml u c i f r r a D L s t y l i . spc. mhhourdilr cordaturn Elminim. m d e s t u s Elui. ensi. Enmi. s p e c . E t e m e loaqa P t e m e picta Etem. spec. s d &hhod.asis P d d . unqdma E d d a q. Ilabbaligera d f i n i a 1-str
wata&t. fermqinov Mya a r e n a r i a Mysella bidentat. Mytilus e d u l i s N-ertinae i n d e t . Ilephtys c a e c a Ilephtys c i r m v Nephtya h d r q i i Mephtys .PC. uerei. d i v e r r i c o l o r Mereis l o n g i s a i m Ilereis svecinea Ilereis v i r e n s Iludihranchia i n d e t . obelia bidentata oliqochaeta indet. ophiotrix f r a q i l i s ophiora t e x t u r a t a P e c t i n a r i a Loreni peri-lo&. lonqiMnua Petrimla pholadifods Pholoe d n u t a Platymereis d m e r i l i i ~ o e c i l o c h a e t u sserpens Polydon liqni Pseudopolydora p l c h r a Pygapio d e g a s Retuna d t u u Smloploa arriqer bpiophanem b m b y x Spio martinensis spianidae indet. S d n u l a subtruncata sbenelais h Tellina fabula T e l l i n a spec. Tellina tenuis ThaNX marioni
pullamtra
...............
,g-.
me
Diepteetratw: Oppervldcte ( M )
Actinaria indet. Arenicola r u i n a Balrnus impernisus Capitolla capitata Cerastocbru l m r c k i corophira insidioeum Crrngon cruagon Eteone long. G-us locusts Heterorutus f i l i f o r m i s Hydxobia ulvae do tea chelipes Jaera albifrons Littorina l i t t o r e a Wercierella enigartica Wicrodeutopua gryllotalpa Molgula manhattensis nya u e n u i a Muggelarve Mvtilus d u l i s &s.&ium r e t i c u l a t u s Memrtinae indet. Mereis divorsicolor Mereis swcinea Oligochaeta indot. Polydora l i g n i Praunru f l a n w u s 1ULitiopanopeus Pygospio elegrns harrisii
Actinaria indmt. Arenicola marina Balrnus imprrnisus Capitella capitata Carastoderrr l u a r c k i Corophium insidiosum Crangon crrngon Eteone longa Ouao.rus locueta Hetoroustus f i l i f o r m i s Bydrobia u l v u Idotea chelipes Jaera albifrona Littorina l i t t o r e a Mercierella enigartica nicrodeutopus gryllotalpa Molgula manhattensis nugge l u v e Mya u e n u i a Mytilus edulis Hassarius reticulatus Hemrtinw indet. Mereie diversicolor nereis succinea Oligochaeta indet. Polydora l i g n i Praunus f lexwsue Pygospio elegans Rhitiopanopeus h u r i s i i Sphaeroma rugicauda Syllidia umata ~ h a r y xmarioni
winifer
Totaal per stratom
12.85 gem
Totaal per stratum
DYYN. spec.
venerupi;
-5 t o t -8.
sphaerol. rugicauda Syllidia u u t a rharyx r u r i o n i
-.
ht-cu.
Gerniddelde dichtheid * standaardfout (ind./rn2) en biornassa * standaardfout (g A F D W I ~ ~per ) waargenornen soort in het deelgebied plot 1 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestraturn en over gehele plot.
m t a a l per stratum
..
> -2m 1.16 gem se
-2 t o t -8m 3.27 gun se
< -Em 1.90 gem
se
m t a a l Gebied 15.19 gem se
Tabel 14
standaardfout (g Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.lm2) en biomassa A F D W I ~ per ~ ) waargenomen soort in het deegebied plot 3 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (indJm2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot. > -21 1.75 gem se
Dieptestratum: oppervlakte (km2) :
-2 tot -8m 3.12 gem se
< -8xn 1.65 gem
se
Totaal Gebied 6.52 gem se
Dieptestratum: 0ppervlakte (kmz)
Z -21 1.38 gem se
-2 t o t .67
-m
gem
se
27
15.0
Totaal Gebied 2.34 gem se
MNTAL/IU Alkmuia romijni Actinaria indet. nrenicola r u i n . Capitella c a p i t a t a
Anaitides mucosa Actinaria indet. Arenicola marina Balanru improvisru capitella capitata c e r a s t o d e r u lamarcki Corophium insidiosum Cyathuea c a r i n a t a G I A . r r u l0cU.t. G-ua spec. Beterouetru f i l i f o m i s Ilydrobia ulvas Idotea chelipes Helita p a h t a m r c i e r e l l a enigmatica n.icrodeutopua gryllotalpa nugge1arve Hya arenaria nytilua e d u l i s Uemrtinae indet. Nereis diversicolor Uereh s u c c h a Oligochaeta indet. Polydora l i g n i Pygospio elegans Rhitiopanoperu h a r r i s i i S p h a e r o ~ rugioauda . Tharyx marioni 'Eotaal per stratU4l
Corophium insidiosun Eteone long. Bateromastua f i l i f o r m i a Bydrobia ulvae Idotea chelipes Hercierella e n i w t i c a llicrodeutopu gryllotalpa nugge larve nya arenaria N e r r t i n aeed uindet. nytilua lh Nereis diversicolor oligochaeta indet. Polydora l i q n i Praunru flexuosua Pygospio elegans s p h a e r o u rugicauda ~ h a r y xm a r h i Totaal per stratum
14000
5700
BIOM&SSA(G ADW/IU) h a i t i d e s uucosa A c t i n u i a indet. n r e n i c o l marina ~ a l m u simprovisus Capitella o a p i t a t a Cerastoderu l a m u c k i corophium h i d i o l r u m Cyathura c a r i n a t a ~ a m a r u alocuata G.marru spec. Beteroaastru f i l i f o m i s Bydrobia ulvae Idotea chelipes k l i t a pahata k r c i e r e l l a enigmatic. nicrodeutopua gryllotalpa Iluggelarve nya a r e n u i a Hytilus e d u l i s N e r r t i n a e indet. Nereis divereicolor Nereis succinea o l i g w h a e t a indet. Polydora l i g n i Pygospio elegans Rhitiopanoperu h a r r i s i i Sphaerau rugicarul. Tharyx rnarioni Totaal per stratum
******+**+***** : gem.
hlkauia r d j n i Actinaria indet. Arenicola marina capitella capitata cerastoderma l s r r r c k i corophium insidiosum Eteone longa Ileteromastru f i l i f o m i s Ilydrobia ulvae Idotea chelipes k r c i e r e l l a enigmatica Hicrodeutopu gryllotalpa nugge larve nya arenaria nytilru e d u l h Nemertinae indet. Nereia diversicolor oligochaeta indet. Polydora l i g n i Praunus flexuosus Pygolrpio Sphaeromaelegans rugicauda Tharyx marioni ~ o t a a per l stratum
31
10.6
1
*******++~+++** : gem. biomassa < 0.00003 gADW/m2
69
26.2
biomassa c 0.00003
1
12
7.5
1
28
8.3
1
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g AFDWIm2) per waargenomen soort in het Veerse Meer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied.
Tabel 16
> -21
-2 tot 7.06
4.29
gem
se
gem
-Em
Totaal 6ebied
c -gn 3.84
se
gem
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g AFDW/~~ per ) waargenomen soort op de drie raaien in het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per raai en over hele ondiepe gebied.
Tabel 17
W i r Aantal s t a t i o n s t
15.19
se
gem
se
Archipel 10.00 gse
s l i k k e n Plakkee 10.00 gem se
3800
1
Vee-nsplaat 10.00 gem
Mral Oebied 30.00 gem se
oe
AMw.L/*2 hs at lhaonzuos ai m i apdreotv. i s u s
AUunaria rornijni Anaitides mucosa Actinaria indet. Arenicola marina Balanus iamrovisus c a p i t e l l a rapitat. Cerastodeluucki cerophium insidiosum Crangon crangom cyathur. c u i n a t a Eteone longa Gamuus locusta 6-us spec. Ilcteroustus filiformis Bydmbia ulvae Idotea chelipem Jaera albifrom Littoriau l i t t o r e a Mnlita p a w Jlercierella e n i g m t i c a Uicrodeutopu8 gryllotalpa Wolgula manhattensis nugge18rve Mya arenaria nytilus sdulis Nassuius roticulatus Uemertinae indet. wereis diversicolor Nereis succinea o l i a w h w t a indet.
PGnus
s o d o t r i a .o capitella C a r d n u . maenam Ceratoded m l e cera.todeq1.ucum C i r r i p d i a hdst. Csra.tode-
-.
corbu1a gibba C-him in.idio.om c n n q o n cramgan e m p i d o l a f-i-ta Elrinins lod.mtm. Ensis endm E q o n o nridinr Ca..=r". 1-.ta Heteroumtm. f i l i f o d n Hydrobia I d o t e a o hmlva. elips Lepidochirolu c i n e r a a littom. hlthicr b a s l o n a ~1Dilli-s
cittorilu NS.2-
My. a ; e n . d a Mytilms d Wy.ella bid l eiast r t a mu-in* zutica1atu. Hephtp h d r q i i Memi. v i n n s 01igodlact. i&t. Ontrea e d u l i s
ostrea
---~ -
flexuosus Pygospio e l e g m s Rhitiopanopeus h a r r i s i i s p h a e r k rugicauda s y l l i d i a umata Tharyx marioni Totaal per stratum
.pet.
Petrimla pholadifodo P l a t y o s o i . d-ri1ii Polyahaeta in&t. Polydora l i q n i s m l o p l a .Inlano Pygoepio a d g a r sorobiculuia S d 0 -ine"J.
lana
11900 Totaal p e r s t r a t u m
BIOHASSA ( G ADW/n2)
1470
2200
1040
1
9.5
1
3100
1610
1
3000
980
1
11.3
1
BICUASSA (6 MU/M2)
Alknrria r d j n i Anaitides rucosa A c t i n u i a indet. Arenicola marina Balmus improvisus Capitella c a p i t a t a Cerastocbrm l u a r c k i Corophium insidiosum Crmgon crangon Cyathuea c a r i n a t a Eteone lonqa Gammarun locusta o m a r u s spec. Iieteromstus f i l i f o r m i s Hydrobia ulvae Idotea chelipes Jaera albifrons Littorina l i t t o r e a Welita palnrta Wercierella enignatica Microdeutopus gryllotalpa Molgula manhattensis Xuggelarw Mya arenaria Mytilua edulis Nassarius r e t i c u l a t u s n e m r t i n a e indet. Nereis diversicolor Nereis sucainea Oligochaeta indet. Polydora l i g n i Praunus f lexwsum Pygospio elegans Rhitiopanopeua h a r r i s i i Sphaerora rugicauda s y l l i d i a armata Tharyx marioni Totaal per stratum
0 0 0 4.0 0 .049 8.1 .021 .13 0 .008 .21 .0010 2.6 4.0
h t h o r o ai m nalanu. i npdreois. i s u s n o d o t r i a roorpioides Capitella capitata Carcinus usna. C e r a s t o d e r u edmle C e r a s t o d e r u qlaucum C e r a s t o d e r u .pee. C oi rrrbiuplea dqi ai b b i na d e t . C o r o p h i v insidiosom CN"q0n CmWOhl Crepidula fornicata Elminius & a t a s msim E q o n ee nnd d. d i n r 1oCUnta Hete-tu. filifods Hydrobia u l v a e Idotaa chelipes L e p i d o c h i t a v cineLittorim littoma Macbalthica Wageloma p a p i l l i c o r n i . Kalrocespec. nicmdeutopmn q r y l l o t a l p a Wicmprotopum u c u l a t u s Wya Wyaella a ~ nb iad ed nat a t a -nu.
.I4 -0003 -14 -0027 .035 .011 0 ttt*ttt.
48 .37 0 -8 2.0 0 .ll -024 .047 .061 -8 .051 0 .22
nytiiu. c b l i s Rassarium r e t i c o l a t u a Rephtys h d r g i i N O el irgeoi ca hva iext ae nisn d e t
.
Ostrea edulis O.tR1 P e t r i m Sl aFp .h o l a d i f o d s Platyaersi. dumerilii P o l y dc oh raae tlai qi nndie t . S m l o p l o se al edg agnes r Pygospio Scrobicularia p h n a S p i o martinenmi. T e l l i n ar at erni umi ai Tharyx
72
***++***+++*+*+ : gem. biomassa <
0.00003
gADW/raZ
Urothoe p o a e i d o n i s Veneropis prvllastra
..
roraal per s t r a t u m r***....*..++
, gem.
20 bias-
16.2
c 0.00003
1
12
gWW/mZ
32
14.1
1
21
Tabel 18
Gemiddelde dichtheid standaardfout (ind.jm2) en biomassa * standaardfout (g ~FDwlm2)per waargenomen soort in het deelgebied plot 1 van het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot
vervolg Dieptcklasse: Oppervlakte ( M:)
-2 t o t -6a 7.67
gem Anthozoa i n b t . Arehicola i u r i n a Ascidiella adapersa Ascidiae indet. Balmus crenatur Balmus improvieus Botryllus s c h l u s s e r i Capitella c a p i t a t a carcinus maenas Cerastoderma adule C e r a s t o s b r u glaucm corbula gibba corophirn bonnalli corophirn insidiosun Crepidula fornicata Elniniur modestus s d d a sanguinea sxogone naidina ~ a r r o m irbeicata Beteroustus filiformis Eydrobia ulvae Kefersteinia c i r r a t a Lepidochitona cinerea w c a u bnlthica Microphthalaua h r r a n s nicrodeutopm q r y l l o t a l p a Wioroprotopru m a u l a t u s Mya a r e nmanhattensis Wolgula uia
-2 t o t -6m 7.67
gem
se
Anthozoa indet. Arenicola marina Ascidialla adspersa Ascidiae indet. Balanus crenatus ---
~~
-
-
~ o t r y l l u r;&lusseri Capitella c a p i t a t a Cerastoderma edule Cerastodecma glaucum corbU1a g i b h Coromhirn bonnelli
axogolu n d d h a Earrothoe imbricata m t e r o n a s t ~f ~ iliformis Bydeobia U ~ V Kefersteinia c i r r a t a Lepidochitona cinerea h C a u ba1thiCa Wiorophthalaua aberrans Microdeutopru gryllotalpa Wioroprotopls maculatus Wolgula manhattensis Hya u e n a r i a Mysella bidentata Mytilus edulia Nassuius reticulatus Nemertinae indet. Neomphitrite f igulus Nephtys h m b a r g i i Nereia succinea Nereia vixens Nudibranchia indet. Oligochaeta indet. ostrea e d u l i s Oatrea spec. Palaemn longicostis. Platynereis d m e r i l a a Polydora l i g n i Polydora quadrilobnta mlydora epec. Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans Scalibregma inf latum Scoloplos umiger sillydes gracilis Tharyx marioni Venerupis p u l l a s t r a Totaal per stratum
~ y ~ 1 bidentata 1 a n y t i l u r edulim Wassarius r e t i c u l a t u s Nemrtinae indet. Weomphitrite figulus Nephtys holbergii wereis succinea Nereis Nudibranchia virensindet. Oligochaeta indet. Ostrea e d u l i s Ostrea spec. Palaemon l o n g i c o s t i ~ . Platynereis d u r e r i l r + Polydora l i g n i Polydora quadrilobata Polydora spec. Pseudopolydora pulchra Pygospw .legalla Scalibregm inflatum scoloploe umiger sillydes gracilis Tharyx u r w n i Venerupis p l l a s t r a Totaal per stratum
7500
2720
1
3700
1500
1
5300
1530
1
se
Totaal Gebied 18.50
gem
me
-15 .09 .42 .05 -38 .005 -009 -011 24 2.3 -24
-127 -091 -279 .048 -149 -0048 .0060 -0038 16.7 1-70 -241
Tabel 19
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind./m2) en biomassa * standaardfout (g A F D W / ~ ~per ) waargenomen soort in het deelgebied plot 2 van het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele plot.
Diepteklasse : Oppervlakta ( h 2) Anaitides spec. Anthozoa indet. Ascidiella adspersa h e t a r i w rubens Balanus crenatus ~ a l a n u sinprovisus Bodotria scorpioides aotryllua schlusseri Capitella c a p i t a t a cucinw uenas c e r a s t o d e r u edule cerastoderma spec. c i r r a t u l i d a e indet. corbu1. gibba Corophium bonnelli Corophium i n s i d i o s w Cossura lonaocirrata c&~&li~f&;nicata Decapoda indet. Exogone naidina Ilabbeligera af f i n i s locusts G-us Eaustoriua a r e n u i u s Batecomastus f i l i f o r m i s Eydrobia ulvae Kefersteinia c i r r a t a Iapidochitona cinerea n a c m balthica Microphthalmus aberrans Micr&utopw gryllotalpa Microprotopus maculatus Mynella bidentata Mytilua e d u l i s Nassuius reticulatus Nemertinae indot. Nephtys hcmbergii Nereis virens oligochaeta indet. Ostrea e d u l i s o s t r e a spec. ovenia fuaiformis Platynereis dumerilii Polydora c i l i a t a Polydora l i g n i Praunus f lexwlnu, Pygospio elegans scoloplos armiger Spio martinensis Totaal per stratum
-2 t o t -6m 6.58 gem se
< -6m 5.86 gem
se
Totaal Gebied 12.44 gem se
Tabel 19
vervolg
oppervlakte ( h 2 ) Dieptaklasse:
-2 tot -6m 6.58 gem se
Anaitides spec. Anthozoa indet. h e c i d i e l l a adspersa Asterias rubens Balanus crenatus aalanus improvisus Bodotria a o t r y l l u s scorpioides schluseeri Capitella c a p i t a t a carcinus maenas Cerastodarrr edule Cerastodarma spec. c i r r a t u l i d a e indet. corbu1a gibba corophirn bonnelli corophium insidioaum cossura 1ongocirrata crangon crangon crepidula f ornicata Decapod. indet. E l r i n i u s -st= I l a b h l i gnaidina Exogone era affinis G Eaustorius W locuata uenarius
~ e t e r o l u s t v rf i l i f o r n i s aydrobia ulvae xefersteinia oirrata Lepidochitona cinerea MicrophthaLru Macoma balthica . b r r a n s &r&utop\u gryllotalpa nicroprotopru u c u l a t u s Mysella bidentata Mytilus e d u l i s N w s u i u s reticulatus Nemrtinae indet. Nephtys hoabergii Nereis Oligochaeta virens indet. Ostrea edulis Ostrea spec. Platynereis Owenia fusiformis dumerilii mlydora c i l i a t a Polydora l i g n i pramus f lexuosua Pygospio elegans scoloplos armiger spio mutinensis m t a a l per stratum
80
49
< -6m 5.86 gem
se
~ o t a a Gebied l 12.44 gem se
Gemiddelde dichtheid * standaardfout (ind.Im2) en biomassa * standaardfout (g A F Dper W waargenomen I ~ ~ ) soort in het Grevelingenmeer in het najaar 1990, per dieptestratum en over gehele gebied.
Tabel 20
Dieptestratum: Oppervlakte (km2 )
> -2m 42.50 gem
-2 t o -6m 30.50 gem
se
35.00 gem
se
se
.7 .6 15
Actinothoe anguicoma Anaitides spec. Anthozoa indet. Arenicola marina Ascidiella adspersa Ascidiae indet. Asterias rubens Balanus crenatus Balanus improvisus eodotria scorpioides Botryllus echlusseri Capitella c a p i t a t a C a r c i n u maenas cerastoderma edule Cerastoderma glauctlm Cerastoderma spec. Cirratulidae indet. Cirripedia indet. Corbula gibba Coropohium bonnelli CorOPhium insidioaum cossk. longocirrata Crangon crangon Crepidula fornicata Decipoda indot. Slminiua modestus m a i s ensis rumida sanguinea rxogone naidina r l h l i g e r a affinis Gunnarus locusta Harmothoa i n h r i c a t a Haustorius arenarius Ratermastus f i l i f o r m i s Hydrobia ulvae Idotea chelipes Xefersteinia c i r r a t a Lepidochitona cinerea Littorina l i t t o r e a mooma balthica mgelona p a p i l l i c o r n i s nalacoceros spec. nicrophthahus a h r r a n s nicrodeutopu gryllotalpa nicroprotopua m c u l a t u s Ilolgula manhattensis nya arenaria nysella bidentata nytilus edulis Wassarius r e t i c u l a t u s Nemrtinae indet Neomphitrita figulus Nephtya hombergii Nereie succinea Nereis virens Nudibranchia indet. Oligochaeta indet. Ostrea e d u l i s Ostrea spec. Owenia fusiformis Palaemon longicostis Petricola pholadiformis Platynereis d u n e r i l i i Polychaeta indet. Polydora c i l i a t a Polydora l i g n i Polvdora a u d r i l o b a t a ~ o l & o r a;pet. Praunus flenrosus Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans Scalibregina inf latum Scoloplos a r d g e r Scrobicularia plana Sillydes g r a c i l i s Spio martinensis Tellina tenuis Tharyx marioni Urothoe poseidonis Venerupis p u l l a s t r a
.67 .68 7.8
> -21 42.50 gem
-2 t o -6m 30.50 gem
se
< -6m 35.00 gem
se
Totaal Gebied 108.00 gem se
se
crepidula f k n i c a t a Deoapoda indet. snsis ensis r d a sanguinea axogone naidina Flabbeligera a f f i n i s G-us locust. Haraothoa i a b r i c a t a Haustorius arenarius Heteronustus f i l i f o r m i s Hydrobia ulvae Idotea chelipea Xefersteinia c i r r a t a Leaidochitona cinerea L&&rina l i t t o r e . n&car. balthica llagelona p a p i l l i c o r n i s Wlacoceros speo. Microphthah h r r a n s M i c r o d e u t o p gryllotalpa n i a r o p r o t o p maculatus Iblgula m n h a t t e n s i s nya u e n a r i a Myaella bidentata Mytilus e d u l i s Wassarius r e t i a u l a t u s Neaertinae indet. N e o u p h i t r i t e figulus Nephtys hcinbergii Nereis succinea Nereis virens Nudibranchia indet. Oligochaeta indet. ostrea edulis Ostrea spec. Owenia fusiformis Palaeaon longicostis Petricola pholadiformis Platynarcis d u n e r i l i i Polyohaeta indet. ~ o l y d o r ac i l i a t a Polydora l i g n i Polydora quadrilobata Polydora spec. Praunus f lexuosus Pseudopolydora pulchra Pygospio elegans Scalibregma inf latum Scoloplos armiger s c r o b i c u l u i a plana Sillydes g r a c i l i s Spio martinensis Tcllina tenuia l'haryx u r i o n i Urothce poseidonis Venerupis p u l l a s t r a
.
Totaal per stratum
Dieptestratum: Oppervlakte ( h 2 ) Actinothoa anguicma Anaitides spec. Anthozoa indet. Arenicola marina Ascidiella adspersa Ascidiae indet. Asterias rubens Balanus crenatus Balanus improvisus eodotria scorpioides Botryllus schlusaeri Capitella c a p i t a t a c u c i n u s maenas Cerasto&rma edule C e r ~ t o d e r m aglaucum Cerastoderma spec. Cirratulidae indet. cirripedia h d e t . Corbula gibba Corophium bonnelli Corophim insidiosum Cossura lonnroirrata
Totaal Gebied 108.00 gem se
r -6n
vervolg
Totaal per stratum
21
11.3
/
+**++++*+****+* : gem. biomassa c 0.00003 gADW/m2 3000
980
1
~OOOO
4000
1
3400
1260
1
5100
1540
1
70
36
1
45
25.5
1
43
18.2
1
Lilst van figuren
Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6
Westerschelde, najaar 1990. Lokatie van de eulitorale monsterpunten. Westerschelde, najaar 1990. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Oosterschelde, najaar 1990. Lokatie van de eulitorale monsterpunten. Oosterschelde, najaar 1990. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Veerse Meer, najaar 1990. Lokatie en diepteverdeling van de drie deelgebieden. Grevelingenmeer, najaar 1990. Lokatie en diepteverdeling van de twee deelgebieden, en lokatie van de drie bemonsterde raaien.
Figuur 6. Grevelingenmeer, najaar 1990. Lokatie en diepteverdeling van de Wee deelgebieden, en lokatie van de drie bemonsterde raaien.
4
Slikken v n Flakkee
--/-
Grevelingen
