RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK VWO
Plaats BRIN nummer Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling
: : : : :
Groningen 13ZU|00|VWO 277929 9 september 2014 19 november 2014
Pagina 2 van 12
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 9 september 2014 een onderzoek uitgevoerd op het Reitdiep College, vestiging Kamerlingh Onnes, afdeling vwo om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Wij hebben voor de afdeling vwo van Kamerlingh Onnes een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdeling onvoldoende zijn. Uit deze analyse kwam tevens naar voren dat er mogelijk tekortkomingen zijn op het gebied van de kwaliteit van het onderwijsproces. Op 4 juli 2014 hebben wij de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren. Toezichthistorie De afdeling vwo van Kamerlingh Onnes is relatief kort geleden ook onderzocht omdat de opbrengsten van de afdeling onvoldoende waren. Dat was in 2011. Onderzoek wees destijds uit dat het onderwijsproces voldeed aan basiskwaliteit, de afdeling werd zwak. Na een jaar waren de resultaten weer op peil, maar nu waren de opbrengsten van de havo-afdeling onvoldoende. In 2013 werd deze afdeling zwak. En nu, in 2014 is het andermaal de vwo-afdeling waarvan de resultaten onvoldoende zijn. In het rapport van bevindingen dat we in 2013 over de havo-afdeling opstelden, schreven we dat we ons zorgen maken over de school, omdat de opbrengsten maar niet stabiel voldoende lijken te kunnen worden. Ook schreven we dat de school de kwaliteitszorg zou moeten verstevigen en deze beter bij de onderwijspraktijk zou laten aansluiten. De directie, zo meenden we, zou zich beter moeten positioneren in de school. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat
Pagina 3 van 12
bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Daarnaast hebben we indicatoren uit het aanvullende kader gebruikt. Indicatoren waarvan we verwachten dat deze behulpzaam kunnen zijn bij het identificeren van oorzaken van het hardnekkige opbrengstenprobleem van de school. Het betreft hier de indicatoren 6.2 (de school is gericht op het leveren van (intellectuele) prestaties) en 7.6 (de leraar stimuleert de leerlingen tot het leveren van hoge prestaties). Gezien het iteratieve karakter van de onvoldoende opbrengsten hebben we tevens besloten een deel van het onderzoek onaangekondigd uit te voeren. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met het bestuur, de directie, leraren, teamleiders, zorgcoördinatoren, mentoren en leerlingen. - Na het schoolbezoek hebben we de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven.
Pagina 4 van 12
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor Kamerlingh Onnes, afdeling vwo is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling een aangepast arrangement zwak toe vanwege onvoldoende opbrengsten. De afdeling valt onder geïntensiveerd toezicht. Met het bevoegd gezag hebben we afgesproken dat de opbrengsten en het onderwijsproces in mei 2016 van voldoende niveau zijn. Hieraan voorafgaand zullen we een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven.
Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld.
Pagina 5 van 12
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Kamerlingh Onnes, afdeling vwo. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen toe.
3.1 Algemeen beeld De resultaten van deze afdeling zijn onvoldoende; het onderwijs voldoet aan basiskwaliteit. De afgelopen periode is de schoolleiding er niet in geslaagd de opbrengsten stabiel te verbeteren. Ook heeft zij de onderwijskwaliteit niet boven onze minimumeisen weten te doen uitstijgen. Dat laatste is wel nodig om te komen tot duurzame voldoende opbrengsten. De omstandigheden lijken niettemin gunstig om nu door te pakken en de leskwaliteit verder uit te bouwen: urgentiebesef is zowel bij de directie als bij een groot deel van het personeel aanwezig. Bovendien heerst op de school een plezierig klimaat en zijn de verhoudingen tussen leerlingen en leraren goed. Bovendien werkt de school meer dan in het nabije verleden planmatig aan de verbetering van opbrengsten en onderwijs. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ‘ja’ of ‘nee’.
Pagina 6 van 12
De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden
1
2
1.1
De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht.
1.2.5
De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo.
•
1.3.5
De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.
•
1.4.5
Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken
3
4
5
3
4
•
•
1
2
4.1
De school programmeert voldoende onderwijstijd voor de opleiding.
•
4.3
De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.
•
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 5.2
2
Alle geledingen en de randvoorwaarden binnen de school dragen bij aan het functioneren van de school als een sociale en pedagogische gemeenschap.
Het schoolklimaat is stimulerend en ambitieus 6.2
1
1
2
3
4
3
4
•
1
2
7.1
De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw.
•
7.2
De leraar geeft een begrijpelijke uitleg.
•
7.3
De leerlingen zijn actief betrokken.
7.4
De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces.
7.6
De leraar stimuleert de leerlingen tot het leveren van hoge prestaties.
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) 9.1
De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen.
4
•
De school is gericht op het leveren van (intellectuele) prestaties.
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling
3
• • •
1
2
3
4
•
Pagina 7 van 12
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning)
1
2
3
9.2
De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen.
•
9.4
De school voert de ondersteuning planmatig uit.
•
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten
1
2
3
12.1
De school evalueert systematisch de opbrengsten.
•
12.2
De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten.
•
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces
1
2
3
13.1
De school evalueert systematisch het onderwijsproces.
•
13.2
De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces.
•
13.3
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces.
4
4
4
•
Nalevingsindicatoren 2013
ja nee
N1
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a).
•
N2
Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO).
•
N4
Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31).
•
Pagina 8 van 12
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces en kwaliteitszorg. Opbrengsten In ons vorige rapport over de school, gepubliceerd in februari 2014, handelend over de havo-afdeling, schreven we dat we ons zorgen maakten over Kamelingh Onnes. Deze zorgen zijn niet weggenomen. Immers, de prognose dat na de resultaten van havo ook die van het vwo onvoldoende zouden worden, is bewaarheid. Deze beoordeling is gebaseerd op het volgende: de leerlingen lopen vanaf klas drie tot en met hun diplomering veel vertraging op; gemiddeld over de laatste drie jaar (2011-2014) deed meer dan vijftig procent van de leerlingen langer over de bovenbouw dan de bedoeling is. Dat is wel heel veel. Bovendien was tegelijkertijd het gemiddeld ce-cijfer beduidend lager dan op vergelijkbare vwo-afdelingen. De school heeft inmiddels een prognose gereed voor het opbrengstenoordeel van 2015. Daarop tekent zich niet direct een rooskleuriger beeld af: weliswaar zien we een lichte stijging van het gemiddeld ce-cijfer, maar het onderbouwrendement daalt de laatste jaren sterk en zal volgend jaar als onvoldoende beoordeeld worden. Dat wil zeggen dat drie van de vier indicatoren voor opbrengsten er dan niet goed uitzien. Voor een deel verklaart de school deze ontwikkeling als het gevolg van een, bij nader inzien, verkeerd aanname- en plaatsingsbeleid. Nogal wat leerlingen zijn in de afgelopen jaren in een te hoge opleiding terecht gekomen. Met de plaatsingswijzer die onlangs in Groningen werd ingevoerd, hoopt de school het tij wel te keren, maar het is duidelijk dat de balans nog niet gevonden is. Daar staat tegenover dat bij de leraren het afgelopen jaar wel besef gekomen is, dat de nu behaalde resultaten volstrekt onvoldoende zijn en niet bij de school passen. Om de determinatie te verbeteren heeft de school meerdere maatregelen getroffen. Vanaf 2013 jaar is bij de overgangsvergaderingen onder andere ook gebruik gemaakt van gegevens van de basisscholen en de gegevens van de door de school afgenomen onafhankelijke toetsen. De school is vorig jaar gestart met de introductie van OBIT toetsing. De overgangsnormen zijn aangepast en de school heeft de leerlingbesprekingen aangepast. Het is wel jammer dat het niet
Pagina 9 van 12
gelukt is dit besef eerder tot stand te brengen, zeker in het licht van de vorige periode waarin de afdeling zwak was. Onderwijsproces Evenals tijdens eerdere onderzoeken constateren we dat het onderwijs op de afdeling aan basiskwaliteit voldoet: de instructie is voldoende, in alle bezochte lessen heersen orde en rust. De verhouding tussen leerlingen en leraren is, in omgang en toon, plezierig en respectvol. Ook de structuur van de lessen is van voldoende kwaliteit waar het opbouw en doelmatigheid betreft. Wel stelden we tijdens onze lesbezoeken vast dat leraren nog niet allemaal expliciet het doel van hun les benoemen. We zagen relatief veel zogenoemde 'boeklessen' van het type 'waar waren we ook weer gebleven?' Leerlingen kunnen in een veel actievere stand gezet worden door hen te betrekken bij doelstelling en evaluatie van de les. Hier raken we tevens aan een van de belangrijke tekortkomingen in het onderwijs: de leraren weten, ondanks de rustige en respectvolle sfeer in de klas, hun leerlingen onvoldoende te activeren, de goede voorbeelden overigens niet te na gesproken. Maar in veel van de lessen ligt het tempo te laag, waarbij de leerlingen wachten op de activiteit van de leraar. Onderwijsleergesprekken verlopen lang niet altijd soepel en van een kritische inbreng van leerlingen is nauwelijks sprake, ook niet in de bovenbouw. De afdeling kent voor een vwo een te weinig ambitieus klimaat en is onvoldoende gericht op intellectuele prestaties van leerlingen (indicator 6.2). Hetzelfde geldt voor de meer operationele indicator 7.6: te weinig leraren stimuleren hun leerlingen tot het leveren van hoge prestaties. Hiermee bedoelen we enerzijds dat op schoolniveau nauwelijks doelen zijn geformuleerd op het gebied van excelleren, op het leveren van hoge prestaties en dat, anderzijds, ook de leraren in de klas te weinig aandacht hebben voor dit aspect. Uit de lessen blijkt niet dat leraren een hoog verwachtingspatroon van hun leerlingen hebben. Dat laatste is vooral zichtbaar in de rolverdeling tussen leerlingen en leraren: de laatsten zijn actief, stellen de vragen, lopen rond, praten veel en hebben de neiging alle vragen van leerlingen zelf te beantwoorden. De leerlingen daarentegen zijn te veel consument, wachten af, verwachten als ze even vastzitten dat de docent hen snel uit de moeilijkheden helpt. Ze tonen hierbij nauwelijks eigen initiatief. Uit onze observaties blijkt dat de geringe betrokkenheid van leerlingen mede hierdoor veroorzaakt wordt. Het voorgaande geldt voor een belangrijk deel van de lessen, maar een woord van relativering is ook op zijn plaats. In de eerste plaats zijn er wel individuele
Pagina 10 van 12
of vakgroepinitiatieven die waardering verdienen, zoals Pre-University College en excellentie-programma's voor individuele leerlingen. Maar deze goede initiatieven zijn bestemd voor bepaalde groepen leerlingen. De laatste jaren is welliswaar extra geïnvesteerd in leermiddelen die de differentiatie bevorderen, om leerlingen die meer kunnen beter te kunnen bedienen. Te denken valt in dit verband aan de PUC modules voor alle leerlingen in de bovenbouw van het vwo en de excellentieprogramma’s die samen met de Hanzehogeschool zijn ontwikkeld. Het blijft echter van belang dat alle leerlingen extra uitdaging krijgen, ook in de reguliere lessen. In de tweede plaats hebben we ook een aantal echt goede lessen gezien, waarbij de leraar heel nadrukkelijk een intellectuele dialoog met zijn leerlingen aanging in plaats van al hun vragen zonder meer te beantwoorden. Een ander voorbeeld is het gebruik van de methode AIM bij een enkele moderne vreemde taal. Het is mooi om te zien hoe alle leerlingen door deze lesmethodiek geactiveerd worden en enthousiast meedoen. Deze en dergelijke initiatieven verdienen bredere navolging. Kwaliteitszorg De school heeft een roerig jaar achter de rug, waarbij intensieve gesprekken zijn gevoerd tussen leraren en de schoolleiding om verwachtingen en behoeften op elkaar af te stemmen. Leraren geven aan dat zij behoefte hebben aan stabiliteit in de schoolleiding. Deze wens lijkt des te meer van belang daar de vorige rector van het overkoepelende Reitdiep College onlangs naar elders vertrok en de huidige vestigingsdirecteur de school in november 2014 zal verlaten. School- en kwaliteitsontwikkeling vragen nu om stevige en stabiele leiding. Er zijn veel positieve initiatieven genomen, maar het is nog te vroeg om vast te stellen dat dit leidt tot verbetering borging van de kwaliteit. Vorig jaar, tijdens het kwaliteitsonderzoek op de afdeling havo, beoordeelden we het planmatig werken aan verbeteringen nog als onvoldoende. Nu komen we tot de conclusie dat de school op dit terrein een slag gemaakt heeft. In het jaarplan staan concrete maatregelen om te komen tot verbetering van de resultaten en rendementen. Duidelijk is ook dat dit niet een zaak van de schoolleiding alleen is, maar van het gehele team. De vertaling van het uitgebreide jaarplan naar een werkbaar document voor de leraren is daar een mooi voorbeeld van. Leraren geven wel aan dat dit pas het laatste jaar het geval is, wat opmerkelijk mag heten, omdat de school al geruime tijd kampt met tegenvallende resultaten.
Pagina 11 van 12
Ook pakt de school de leskwaliteit nu planmatig aan: naast de structurele klassenbezoeken door de teamleiders, waarbij de onderwijskwaliteit op schoolniveau wordt geaggregeerd, doet Kamerlingh Onnes mee met een project uitgaande van de RUG, waarbij leraren geobserveerd, beoordeeld en gecoacht worden volgens een wetenschappelijk beproefde methodiek. Een aantal leraren zal hierbij worden opgeleid tot interne coach. Het animo bij leraren om aan dit project deel te nemen is groot en dat is een goed ding. Het is van belang dat de hierboven beschreven tekortkomingen op de indicatoren 6.2, 7.3 en 7.6 op korte termijn bij de kwaliteitsverbetering meegenomen worden.
Pagina 12 van 12
