Projectplan Walburgis Status: definitief, versie 8-11-2014
Aanleiding en doel Wat voorafging Medio 2012 is door een projectcommissie een projectplan voor de Walburgis opgeleverd dat voorzag in een functieverandering voor de Walburgis. Kernpunten in dit plan waren: onttrekking aan de eredienst, omvorming naar een spiritueel en religieus centrum voor rand- en buitenkerkelijken, een visie, missie en doelgroepbenadering, een en ander op basis van samenwerking met de Protestante Gemeente Arnhem en uitvoering door het Stadspastoraat Arnhem nieuwe stijl. Op verzoek van het parochiebestuur is vervolgens een implementatieplan met tijdpad opgesteld (sept. 2012). Het hele pakket is in december 2012 door het parochiebestuur vastgesteld en in het samenwerkingsoverleg met de andere partijen ingebracht. Op basis van afspraken is in 2013 gestart met de uitvoering van het implementatieplan dat zou lopen over de periode 2013-2014, waarbij 2014 in de vorm van een proefjaar voor de nieuw te vormen organisatie. Helaas is in het proefjaar geconstateerd dat gestelde doelen voor realisatie niet waar gemaakt kunnen worden, waarna besloten is de samenwerking stop te zetten. Het proefjaar wordt onder de aangegane verplichtingen afgemaakt en eindigt eind december 2014. Nieuwe situatie Als gevolg van de geschetste ontwikkeling is er een nieuwe situatie ontstaan, waarbij het parochiebestuur in inhoudelijke, organisatorische en financiële zin geheel op zichzelf is aangewezen om de gewenste functie voor het Walburgiscomplex te realiseren. Dat brengt met zich mee dat het oude projectplan tegen het licht moet worden gehouden: wat is nog bruikbaar, wat moet gelet op de nieuwe situatie worden gewijzigd, zijn er nieuwe mogelijkheden (potentie) en zijn er nieuwe ontwikkelingen waarmee rekening moet worden gehouden, zoals bijvoorbeeld het nieuwe parochiële beleidsplan 2015-2018. Het geheel is om praktische redenen direct in de stijl van een nieuw projectplan geschreven en niet terugblikkend noch beschouwend. Omdat de Walburgisbasiliek aan de eredienst is onttrokken en daarmee de status van basiliek heeft verloren zal in het navolgende kortweg over 'de Walburgis' worden gesproken. Doel Doel van dit nieuwe projectplan is: – inhoudelijk: een visie en missie (profiel) te schetsen waarlangs de nieuwe functie kan worden ontwikkeld, – organisatorisch: een nieuwe organisatorische opzet voor programmering en beheer van het complex binnen de kaders van de parochiële organisatie, – financieel: een helder kader bieden om de levensvatbaarheid van de nieuwe functie te toetsen. Deze doelen worden hierna uitgewerkt in de volgende onderdelen: 1. Uitgangspunten 2. Missie 3. Visie en waarden 4. Programma 5. Organisatie en financiën 6. Huisvesting Het projectplan zal als bijlage worden gehecht aan een instellings- en mandateringsdocument van het parochiebestuur.
1. Uitgangspunten Inhoudelijk Zowel in het vigerende beleidsplan 'Tekort? Genoeg!' als het nieuwe beleidsplan 2015-2018 wordt het pastoraat vorm gegeven langs drie lijnen: 1. Kerntaken, 2. Zorg voor nabijheid, 3. Pastoraal ondernemerschap, waaronder wordt verstaan het projectmatig uitvoeren van pastorale experimenten met het oog op hun potentie voor gemeenschapsvorming, groei en vernieuwing van het pastoraat of met het oog op hun maatschappelijke relevantie. Vanwege de centrale ligging in de stad en haar historische waarde wordt aan de Walburgis bij uitstek een rol toebedeeld in het kader van pastoraal ondernemerschap. Bij deze rol is het van belang in te spelen op ontwikkelingen en trends in onze samenleving. Denk bij ontwikkelingen in de samenleving aan: – (nog steeds groeiende) ontkerkelijking en secularisatie, gepaard aan individualisering, globalisering vergrijzing, – (nog steeds sterke) behoefte aan religiositeit en spiritualiteit, en een toenemende behoefte aan nieuwe vormen van gemeenschap en ‘bezield verband’, – religieuze ‘ontzuiling’: moderne en zeker ‘stadse’ mensen zoeken op meer plekken naar zin en spiritualiteit, – ‘nationalistische’ tendensen in de maatschappij welke enerzijds vragen om een kritische reactie (plicht te zorgen voor de ‘vreemdeling’ in ons midden), maar anderzijds ook kunnen leiden tot de herontdekking van ons eigen religieuze/culturele erfgoed, – groeiende tweedeling in de samenleving tussen rijk en arm, hoger en lager opgeleid, enz. en gevoel van onvrede en onbehagen (veel cynisme, weinig hoop).
Organisatorisch en financieel De organisatorische en financiële opzet wordt ingebed binnen de kaders van de parochie en onder verantwoordelijkheid van het parochiebestuur. Dat houdt in dat er per locatie een raad komt die enerzijds gesprekspartner voor het bestuur is voor de op die locatie gewenste ontwikkeling en anderzijds via een mandateringsregeling verantwoordelijkheden en bevoegdheden krijgt om de gewenste ontwikkeling te realiseren. Voor de Walburgis wordt dat de Walburgisraad. Om de gewenste ontwikkeling bespreekbaar te maken en erop te kunnen sturen stelt de Walburgisraad op basis van dit projectplan een eigen beleidsplan op en een jaarlijks programma. Het beleidsplan en het jaarlijkse programma met begroting worden ter goedkeuring voorgelegd aan het parochiebestuur.
2. Missie Het pastoraal ondernemerschap behelst ruimte te geven aan experimenten met het oog op hun potentie voor gemeenschapsvorming, groei en vernieuwing van het pastoraat of met het oog op hun maatschappelijke relevantie. In dat kader is aan de Walburgis de taak toebedeeld zich te ontwikkelen tot een centrum voor zingeving en bezieling. Vanuit deze taak zien wij als onze missie het bieden van: – een plek aan allen die zoeken naar zingeving en bezieling, naar ontmoeting met de Ander/ander, – een plek voor het (her)vinden van zin en inspiratie voor antwoorden op zingevingsvragen, voor vraagstukken van spirituele en levensbeschouwelijke aard, – een plek die rust en stilte biedt te midden van de rusteloosheid en het lawaai van de moderne stad, – een ontmoetingsplek voor dialoog tussen onze (joods)christelijke waarden en tradities (oecumene), in dialoog ook met andere levensbeschouwingen en geloofsovertuigingen, – een plek die een appèl op mensen doet, aan bewustwording in leven en werk en een menselijker maatschappij. Bij deze missie zal de wapenspreuk van de Walburgis leidraad zijn: Domus pacis et justitiae, Huis van vrede en gerechtigheid. Wij zijn vanuit onze katholieke traditie geroepen om mens te zijn en hebben de opdracht te werken aan
barmhartigheid en gerechtigheid, ons met hoofd, hart en ziel in te zetten voor de medemens, onze naaste, in de stad en in de wereld. ‘Niemand leeft voor zichzelf’. De doelgroep is de ‘stadse’ mens, de meer of minder permanente bewoners, werkers en bezoekers van de stad Arnhem en wijde omgeving, en dan met name de ‘zinzoekers’ en geïnteresseerden die niet kerkelijk gesocialiseerd zijn. De doelgroep omvat jong en oud, ongeacht herkomst, religie en levensovertuiging. Wij gaan uit van de leef- en belevingswereld van de zinzoeker, d.w.z. ondogmatisch en met een open houding. Bij ons in de Walburgis mag je jezelf zijn, word je gastvrij ontvangen, er is ruimte, tijd en aandacht voor je.
3. Visie en waarden Wat moet bereikt worden? Wat zijn de doelstellingen in de komende jaren? Om de missie te kunnen realiseren is nodig: – een ruimte die ons opent, waardoor ruimte ontstaat in onszelf, een plek die uitnodigt tot inkeer, verstilling, verdieping en bezinning, maar ook tot verbondenheid en ontmoeting, – ruimte ook in tijd: er zijn naast actuele ook vaste momenten of ‘uren’ nodig voor inkeer, verstilling, bezinning en ontmoeting, momenten om stil te staan of stil te worden, die de mensen helpen om daarvoor tijd te maken. Dit vraagt om een ritualisering van de tijd (vaste indeling van de dag, de week en het jaar), – zingevende en bezielende activiteiten, afgestemd op de behoeften van de zinzoeker, activiteiten die bijdragen aan de religieuze, spirituele en maatschappelijke vorming. De komende jaren (2015-2018) zou het volgende bereikt moeten worden: een nieuw centrum voor zingeving en bezieling in de stad, dat ‘altijd’ open is en waar ‘van alles’ gebeurt, met een aansprekend programma-aanbod (zie: programma), gericht op levensbeschouwing, spiritualiteit, religie, kunst, cultuur en maatschappelijk debat. Meer concreet: experimentele of andersoortige vieringen, leerhuis, middaggebed, lezingen, concerten, exposities, theatervoorstellingen, symposia/conferenties, de schatkamer, winkel voor religieuze en spirituele artikelen, enz. Op iets langere termijn kan sprake zijn van een ontwikkeling in de richting van een (stads-)klooster, met een leefgemeenschap, een woon-/werkgemeenschap of een religieuze gemeenschap, die het stadsklooster draagt. Dan ontstaan er ook andere mogelijkheden als het gaat om tijdelijke opvang, retraites, enz.
4. Programma Het projectplan kan slechts een basisstructuur voor het ontwikkelen van een programma bieden. Het echte programma zal immers op jaarbasis steeds weer opnieuw worden ingevuld. De basisstructuur zal vooralsnog bestaan uit een mix van bestaand aanbod en nieuw te ontwikkelen aanbod op basis van steeds meer en beter inzicht in de behoeften van zinzoekers. Daarbij wordt uitgegaan van het gestelde onder missie en visie en het streven het centrum steeds meer open te stellen. Die openstelling hangt in hoge mate af van het werven van voldoende vrijwilligers die bereid én in staat zijn de rol van gastvrouw/heer in te vullen. De basisstructuur van het programma bestaat uit het vormgeven van de volgende functies: A. beleven/ervaren - B. verstillen – C. ontmoeten – D. leerhuis – E. maatschappelijk appél A. Beleven/ervaren: gestructureerd aanbod op basis van ritualisering van de tijd, religie en thema's – 'wekelijkse' bijeenkomsten: Lauden, themagebedsviering (OLVé), Meditatief Uur – projecten op basis van liturgie en bijzondere momenten: vasten, advent, hoogfeesten – lezingen (2x voorjaar, 2x najaar) – tentoonstellingen – theatervoorstellingen B. Verstillen: een stilteplek bieden – ruimtelijk (passief, voormalige Sacramentskapel) – meditatie (actief, cursussen) – herdenken/gedenken ('stilstaan bij', Coventrygebed, 4 mei, slag om Arnhem, Allerzielen)
C. Ontmoeten: een ontmoetingsplek bieden – inloopcentrum (vrije vorm, luisterend oor, gesprekken, catering) – voor en na bijeenkomsten (gebonden vorm, ontmoeting, gesprekken, catering) – gestructureerd (gespreksgroepen, consultatie e.d.) D. Leerhuis: cursussen en projecten op basis van religie en van levensbeschouwelijke aard – bijbels leerhuis – gespreksgroepen – nieuwe projecten op basis van doelgroepbenadering: jongeren, kinderen (Kikali), ouderen, etc. – nieuw aanbod creëren E. Maatschappelijk appél: aansluiting zoeken bij maatschappelijke vraagstukken – kerstherberg – nieuw te ontwikkelen aanbod, zoals aanzetten geven voor diaconaal werken, debatten, etc. Naast het aanbod genoemd onder A t/m E kunnen ruimten die niet in gebruik zijn en voor zover er geen belemmeringen voor het eigen gebruik optreden, worden verhuurd voor ondersteunende culturele activiteiten, zoals lezingen, concerten, film, theater, etc., en voor symposia, conferenties, prijsuitreikingen, recepties, vergaderruimte etc. Een en ander onder de restrictie dat de activiteit valt binnen de niche die met het centrum wordt nagestreefd (passen binnen de beeldvorming van de Walburgis).
5. Organisatie en financiën Organisatie Zoals onder Uitgangspunten gemeld is er een Walburgisraad. Deze raad is belast met de uitvoering van de doelstellingen en het programma, is de gesprekspartner voor het parochiebestuur en en coördineert het werk van de vrijwilligers. Via een mandateringsregeling worden de verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastgelegd. De raad bestaat uit vijf leden, momenteel is er hangende de gesprekken nog een vacature. De raad stelt voor de gewenste ontwikkeling een beleidsplan op en jaarlijks een begroting, welke ter goedkeuring aan het parochiebestuur en het pastoraal team worden voorgelegd. De financiering van de Walburgis vindt plaats op basis van een budget dat door het parochiebestuur beschikbaar word gesteld en door subsidies van fondsen via geoormerkt geld of projectbijdragen (Vrienden van de Walburgis, Pastorije, ASBN en andere fondsen). De raad groepeert de werkzaamheden voor de gewenste ontwikkeling in een drietal clusters: een programmacommissie, een facilitaire dienst en een cluster exploitatie en catering. Voor praktische zaken worden kleinere eenheden gevormd. De programmacommissie heeft tot taak het onder punt 4 genoemde programma jaarlijks uit te werken. De jaarprogramma's worden ter goedkeuring aan de raad voorgelegd t.b.v. het overleg met het parochiebestuur. De commissie bestaat uit een kernteam dat naar behoefte – met name voor projectwerk en uitwerking van thema's – kan worden aangevuld. De commissie stelt voorts naar behoefte werkgroepen in die door haar worden aangestuurd (bijv. de bestaande werkgroepen voor liturgie, tentoonstelling, etc.). De facilitaire dienst is verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van alle ruimten (binnen en buiten). Voor de uitvoering van de werkzaamheden kan zij teams instellen. Verder omvat haar taak uitvoering te geven aan de veiligheidseisen, de ARBO-wetgeving, overleg met de brandweer, etc. De cluster exploitatie en catering is verantwoordelijk voor het verhuren en het verzorgen van de catering. De invulling wordt in overleg met de stichting Ontmoetingscentrum Walburgzaal nog nader uitgewerkt. Publiciteit en pr (incl. website, digitale nieuwsbrief) komen onder de verantwoordelijkheid van de voorzitter, administratie en budgetbeheer, alsmede de coördinator vrijwilligers onder verantwoordelijkheid van de secretaris. Deze eenheden worden nog uitgewerkt. Financiën De financiële opzet wordt evenals de organisatie ingebed binnen de daarvoor geldende kaders van de
parochie. Dat houdt in dat inkomsten en uitgaven integraal onderdeel zijn van de parochiële begroting. De uitwerking hiervan is in de mandateringsregeling opgenomen. Gelet op het experimentele karakter van de Walburgis is het noodzakelijk een helder beeld van de levensvatbaarheid van deze locatie te hebben. Daartoe worden alle inkomsten en uitgaven die op deze locatie betrekking hebben op een apart account binnen de parochiële begroting opgenomen en verantwoord. Omdat de Walburgisraad geen zelfstandige rechtspersoon is, kan dit in beginsel leiden tot beperkingen in het verwerven van externe middelen voor de gewenste middelen. Indien zich dit voordoet gaan Walburgisraad en parochiebestuur met elkaar in overleg om te bezien welke oplossingsrichting – incidenteel of structureel – gewenst is. Vrijwilligers Het nieuwe centrum zal vooral draaien op de inzet van veel vrijwilligers, die zich anno nu steeds minder lang aan een organisatie binden. Dit vraagt om goed vrijwilligersbeleid, aangepast aan de eisen van deze tijd. Er zijn organisaties die daarbij kunnen helpen (denk aan: Vrijwillige Inzet Arnhem v/h de vrijwilligerscentrale, GOMA e.a.). De nieuwe organisatie kan niet zonder professionele ondersteuning. In overleg met het parochiebestuur wordt bezien of de (toekomstige) pastoraal werker deels ook in de Walburgis kan worden ingezet of dat anderszins op projectmatige basis daarin kan worden voorzien. Verder zullen ook middelen voor bijscholing en professionalisering van vrijwilligers uitkomst kunnen bieden. De vrijwilligersbijeenkomsten vormen een klankbordgroep voor de nadere invulling/uitwerking van dit plan (vooral de nadere invulling van het programma en de implementatie ervan). Wij staan op zeer korte en langere termijn open voor samenwerking met andere instellingen en organisaties. Belangrijk is om daarbij onderscheid te maken tussen huurders of gebruikers van een ruimte en een (samenwerkings-)partner. Een ‘gebruiker’ maakt gebruik van de faciliteiten en moet ook bijdragen aan het realiseren van de doelen van het centrum, maar kan en mag niet mee het beleid bepalen van het centrum, noch de uitvoering daarvan in het programma-aanbod.
6. Huisvesting Het parochiebestuur heeft in het kader van pastoraal ondernemerschap de Walburgiskerk, de Walburgzaal en het omringende erf ter beschikking gesteld om het gewenste doel te realiseren. De Walburgiskerk is een zeer gezichtsbepalend gebouw in onze stad, op loopafstand van de markt en de winkels in het centrum en goed ontsloten en centraal gelegen in het hele stedelijke gebied. Het gebouw nodigt als vanzelf uit tot verstilling, bezinning, meditatie. En leent zich bovendien goed voor concerten, exposities, lezingen, debatten, theatervoorstellingen, enz. mits een en ander wordt verbeterd aan de akoestiek, verlichting, verwarming en het sanitair. Met enkele relatief eenvoudige ingrepen is ruimte te creëren voor kleinere groepen en activiteiten. De Walburgzaal is een ontmoetingsruimte voor allerlei activiteiten en is uit de tijd en in de stijl van de wederopbouwperiode. De steile trap achter de hoofdingang maakt het gebouw niet toegankelijk voor minder validen. Het sanitair is onvoldoende en afgekeurd. Om dit gebouw bij de nieuwe functie te betrekken, is verdere renovatie noodzakelijk. Het omringende terrein is deels in gebruik als tuin, deels als parkeerterrein (‘vergunninghouders’ – betalen aan het parochiebestuur). Toename van de parkeerdruk is ten koste gegaan van tuin en ruimte. Om de nieuwe functie van ‘centrum voor bezinning en bezieling’ te ondersteunen is herinrichting gewenst. Uitgangspunt is het creëren van vier sferen: aan de westkant van de kerk een uitnodigende en rustgevende entree naar de stad. Aan de noordkant, tussen Walburgzaal en pastorie, een stiltetuin. Aan de oostkant een 'huis'-tuin, passend bij de pastorie. En aan de zuidkant tussen de basiliek en 'de huisjes' een hofjessfeer. De herinrichting van het gebied zal in overleg met alle betrokken gebruikers en de naaste buren (het Roomsch Catholijc Vrouwenhuis, Insula Dei/Kohlmannstichting en de Montessorischool) geschieden.
