Presentatie van br. Vincentius over Jezus Sirach September 2012
• Jullie zien hier voor u, misschien wel voor sommigen bekend, een afbeelding van de omslag van het boek ‘Grote Godsdiensten.’ Ik vond het plaatje met de lichtbundels die naar binnen stralen leuk en toepasselijk voor een presentatie in beelden die past bij de Wijsheid van Jezus Sirach. Dit lijkt een tempel, maar het is een graf dat in de 4e eeuw in Rome’ gebouwd werd voor de dochter van Constantijn, de eerste Christelijke keizer: ‘Als een bundel zonnestralen verlicht het geloof de Santa Constanza”. • Het boek gaat over de grote godsdiensten: Hindoeïsma, Boedisme, Judaïsme, Islam en het Christendom. • Het ligt in Gods natuur en aard zich uit te stralen en mee te delen. ( Gregorius de Grote)
• Wat mij aansprak is het citaat ‘waar zij binnengaat’ (Willibrord vertaling). • Begenadigde of heilige mensen worden vaak afgebeeld met lichtbundels die van bovenaf op hun neervallen. Vaak hebben ze een inktpen in de hand om datgene vast te leggen wat hen ingegeven wordt. Vaak worden de bundels licht afgebeeld met een duifje. Men ziet dat bij H. Mechtildes van het heilig Sacrament. Of een heilige man die onder een boom zit te schrijven met een duifje die uit de boom schiet zoals bij Zalige Jan van Ruusbroec. Bij Gregorius de Grote ziet men een duifje op zijn schouder zitten die hem in het oor fluistert. In plaats van een lichtbundel ziet men een duifje.
• Een stille fluistering; de fluistering opmerkzaam zijn. • Zwijgen is daarbij de unieke houding. Laat de Schrift spreken, dan kan het Woord dat geboren moet worden, in je worden gesproken en in je worden vernomen. Als we willen spreken, dan is God gedwongen te zwijgen! We kunnen het Woord niet beter dienen dan door te zwijgen en te luisteren. Als we het Woord alle ruimte geeft in onze ziel, dan zal het ons ongetwijfeld geheel en al vervullen: naarmate je het de ruimte geeft, zal iets van zijn wezen in jou binnenstromen, niet meer en niet minder. • Afbeelding, Gregorius de Grote met een duifje op zijn schouder. (Afb. uit Dialogen.)
• De Blijde Boodschap aan Maria. • Zij gehoorzaamd aan de wet, aan het woord van God, en zij wordt zwanger van het Woord. Gehoorzaamheid is zwangerschap.
Wie haar waardig zijn haar te ontvangen. Dat zie je aan deze mens. Bezield en in gesprek met God.
En als we we het zonlicht van de gerechtigheid niet kunnen zien, moeten we trachten de bergen te zien die door de zonnestralen verlicht worden, namelijk de apostelen die schitteren door hun deugden en wonderen. ( Gregorius de Grote)
Zichzelf leren kennen is allereerst het belangrijkste om God, het onmetelijk Licht te aanschouwen, door in zichzelf te keren.( Gregorius de Grote) ( afbeelding monnik, door Rembrandt)
• De wijsheid beweegt ons voort en brengt ons naar de plaatsen van dat soort ontmoetingen waar zij de gelegenheid krijgt om binnen te komen en haar te ontvangen.(Zie lezende vrouw.) • In de heilige tent deed ik dienst voor zijn aangezicht ( 24,10a). ‘In het midden van de vergadering ontsluit ze zijn mond’( 15,5) “In de gemeente van de Allerhoogste zal zij haar mond openen”(24,2), enz, enz. •
• Over Jezus Sirach. Waarden die van geslacht op geslacht en van generatie op generatie zijn doorgegeven. Jullie zien straks beeldmateriaal hoe dat wordt voorgesteld in een joodse gemeente. De Kibboets is daar een voorbeeld van. • “Een Kibboets waar werk betekent dienst aan God. Zo ongeveer moet het in de bijbeltijd geweest zijn. Een bestaan nauw verbonden met de aarde, een gevoel van waarlijke gemeenschap, natuurlijke vroomheid – niet geforceerd; om een leefwijze te vinden die avodah, lichamelijke arbeid, combineerde met de Thora in de ruimste zin - de religie van het jodendom bepaald door de heilige geschriften en rabbijnse verhalen”.( Uit de ‘Grote Godsdiensten’) • Wat mij voornamelijk aansprak was zijn voorwoord over de diepgaande studie in de wet, de profeten en anderen; de nachtelijke arbeid, om juist de buitenstaander van nut te zijn dat zij trouw blijven aan de wet en de dienst aan God. • Diepgaande studie m.a.w. graven. Hij spreekt me dan ook aan als een wijsheidsleraar, een rabbi.
Fragment van het schilderij “Jezus wordt teruggevonden in de Tempel”. Een beeld van Joodse gemeente. Door
Het andere fragment.
Mozes die de Wet uit de handen van God ontvangt. (Door Chagal)
• De Tora, zo luidt een oud joods verhaal, was als een diepe bron vol water en het water was koel en zoet en goed, maar wie kon drinken uit die bron? Zij was te diep. • -Jezus Sirach, het beste van zijn levenswijsheid heeft hij uit de Thora geput. Vóór hij een geliefd schrijver werd, is hij eerst een goed lezer geweest. Zijn bron was de Schrift, waaruit hij onvermoeibaar putte. • De wijze leraar kan men hem noemen, zoals men hem leert kennen uit de wijsheidsliteratuur, is een mens met meer dan gewone opmerkingsgaven, hij is een opvoeder en tenslotte, hij is iemand die het belangrijke en het onbelangrijke in het leven op de juiste waarde weet te schatten. • Het kenmerkende van wijsheid is, dat ze een staf voor het leven is. Dit geldt in hoge mate voor het boek Jezus ben Sirach, dat in de hellenistische periode de herinnering levend hield aan de avoda ( dienst aan God ). • ‘Bijbels’ staat gelijk met ‘actueel’ . De Bijbel brengt een boodschap voor vandaag ook als hij vertelt over vroeger. Dan gaat het erom, een ervaring over te dragen die haar geldigheid behouden heeft.- ( De wereld van de Bijbel)
Een Rabbijn; door Chagal
• Tefilin zijn in het jodendom riemen waaraan doosjes die bij het Joodse ochtendgebed worden gedragen. In de doosjes zitten teksten uit de Pentateuch. • De zwarte lederen doosjes bevatten op perkament geschreven teksten: Exodus 13: 1-10 en 11-16; Deuteronomium 6: 4-9 en 11: 13-21.
• De kleinzoon van Jezus Sirach klaagt er in de broemde inleiding op zijn Griekse vertaling van het spreukenboek van zijn grootvader Jesus Sisach over, dat ‘de Wet, de Profeten en de andere Boeken’in de vertaling niet dezelfde kracht hebben als de gondtekst en daarvan afwijken. Dit beschouwt hij kennelijk als een nadeel, niet als een voordeel. • Om te beginnen de naam van het boek: het Oosten spreekt het liefst van ‘Wijsheid’ plus een auteursnaam, het Latijnse Westen van Eclesiasticus. Die latijnse naam betekent in eerste instantie niet meer dan “kerkelijk”, maar wijst er intussen wel op , hoe populair het boek geweest is. • Wat de naam van de schrijver? Volgens de hebreeuwse tekst luid die: Simon, ‘zoon van Jozua ( = Jezus), zoon van Eleazar, zoon van Sira’ ( 50: 27). In de traditie komt ook Eleazar als eerste naam voor, maar tenslotte wordt het pleit door de kleinzoon beslecht: hij schrijft het boek toe aan zijn ‘grootvader Jezus’ en zo heet het boek ‘(Wijsheid van ) Jezus Sirach’. • Sirach is wijshiedsliteratuur. Wijsheid: een manier van denken over God. • Volgende verhaal is geschreven door Elie Wiesel uit Grote Godsdiensten.
• “Wij werden van land tot land opgejaagd, onze heiligdommen werden verbrand, jong en oud onder ons vermoord – en toch gingen wij onvermoeid, onstuimig verder, de ongeschonden heiligheid van het leven prijzend, ons geloof in de mens verkondigend, in iedere mens, wie hij ook is, wat hij ook doet jegens ons of zichzelf. • Ik zal nimmer de sjabbes – de sabbat – vergeten in mijn stad, mijn sjetl. Als de sabbat aanbrak werd onze stad een koninkrijk wiens gekken en bedelaars prinsen waren. Alle ellende en zorgen, voorbije en toekomstige, verdwenen op de achtergrond. Getroost riep de mens de goddelijke tegenwoordigheid op om zijn dank uit te drukken. • Tot in de nederigste woning heerste een sfeer van feestelijkheid en rust. De diensten in de synagoge, het gezang der vrome chassidiem en de glans van hun rabbi’s was verblindend. Afgunst, haat en wrok jegens de naasten konden wachten, evenals schulden en zorgen. De sabbat omvatte de ganse schepping, verleende haar een dimensie van vrede en gevoel van het absolute. • Laat de hongerigen komen en eten, laat degenen die verlaten zijn of zich alleen voelen de hun toegestoken hand vatten, en laat degenen, die hun pijn verbergen en hun tranen inhouden, de eenzaamheid trotseren door deel te nemen aan de gezamenlijke sabbatvreugde.( Grote Godsdiensten)
• Dit alles leerde ik, niet zoals je kennis van buitenaf leert, maar door te leven met onze tradities, door opnieuw de grote gebeurtenissen uit ons verleden te beleven en te luisteren naar de klanken die generaties voorouders ons hadden doorgegeven. Mijn hoofd werd gevuld met herinneringen, verhalen van profeten en koningen, dramatische vertellingen over de ‘rest’, steeds weer de rest. Altijd weer trok ik weg uit Egypte, bevrijdde mezelf van slavernij, hoorde Jeremia’s klaaglied over de verwoesting van de eerste Tempel door de Babyloniers. Ik hoorde de stemmen van kleine kinderen die de essentie van de joodse belijdenis uitroepen: ‘Hoor Israél, de Heer is onze God; de Heer is één’- terwijl de kruisvaarders de middeleeuwse synagogen in brand staken. En ik hoorde de profeten de stralende belofte verkondigen van de Messias, de gezalfde des Heren, die een tijdperk van wereldvrede en overvloed zou brengen, waarin geen ‘geluid van geween of van geschreeuw’ zou zijn. • Voor dit alles was ik de boodschapper, symbool van herinnering en belofte, vaartuig van continuïtiet, het schepsel dat zin gaf aan Gods schepping. Dat alles wist ik en in deze wetenschap groef ik als om de ontzagwekkende diepte ervan te peilen waar God wenkt en alomtegenwoordig is. (Grote Godsdiensten)
• Ik wist werkelijk totaal niets van christelijke zaken en van de niet-joodse wereld in het algemeen. Ik wist niet dat zowel christenen als moslims hun oorsprong hadden in de geschiedenis van mijn volk, dat het land Israël de geestelijke wieg van bijkans de helft van de wereld was, dat de rol der joden in geschiedenis en beschaving zozeer buiten verhouding stond tot hun feitelijke aantal – thans ca. 14 miljoen- dat dit vreemde, dubbelzinnige gevoelens opriep, zelfs bij hun vrienden.
• Mijn kennis over de joden kwam uit onuitputtelijke bronnen: uit verhalen en legenden, door zien en stilzwijgen. Dagelijks werd die kennis me ononderbroken ingegoten, zoals het sap van een boom een blad voedt. En precies zo voelde ik me: een blad aan de boom der geschiedenis, waarvan de wortels eeuwen terug reikten, de takken zich verspreid hadden tot in vele landen en de kracht om ieder tijdperk nieuwe bloesem te dragen nooit teloor was gegaan. • De aardsvaders Abraham, Isaäk en Jakob waren de wortels van de joodse levensboom. Het oorspronkelijke zaad was een oproep aan Abraham geweest, om zijn Mesopotamische geboorteland te verlaten en het beloofde land te zoeken, toen bekend als Kanaän. Daar zou hij een volk vinden. Dat volk zou voor altijd in een bijzondere verhouding verbonden zijn met de Schepper van hemel en aarde. Zij zouden de eersten zijn om Zijn eenheid te erkennen, te trachten zijn verlangen naar gerechtigheid en genade te vervullen. En hun leven zou een zegen zijn voor ‘alle geslachten des aardbodems’. • Dit is de essentie van het verbond dat ca. 3700 jaar geleden de halfnomadische stammen tezamen bracht en verenigde onder de naam van ‘de kinderen van Israël’.
• Rijkdom noch maatschappelijke positie gaven iemand het recht Rabbi genoemd te worden -. alleen de erkenning, dat hij een waarlijk ontvanger en verkondiger van de Thora was. • Het belangrijkste was, dat de rabbijnen ieder detail van de wet uitrafelden en door voorbeeld toonden hoe studie van de wet niet slechts een leidraad voor het leven was, maar op zich de hoogste levenservaring vormde.
• Het resultaat van hun arbeid gordde de joden voor de lange beproeving van ballingschap volgend op de Romeinse verovering van Judea, negentien eeuwen geleden. Al miste het jodendom eenheid van land, taal en soevereiniteit, het was voorzien van een ‘verplaatsbaar’ thuis met als hoeksteen ‘Thora, gebed en goede werken’. Liefde voor God en medemens, respect voor het geestelijk leven en het geestelijk streven geformeerd door de wijsheid van vroegere generaties – dat was de levensfeer in dat thuis. Zij die erbuiten leefden en het joodse getto van veraf aanschouwden, beseften deze dingen zelden. Maar zij die erin leefden, hadden er geen moeite mee dagelijks ter herhalen: ‘Gezegend zijn wij en gezegend is ons lot’. (Grote Godsdiensten)
• Torah gedenken is de beweging, de weg, de roeping tot vrijheid te vertellen. Torah doen is een weg gaan. Torah doen is je eigen levensverhaal zetten in het licht van dit verhaal van schepping en bevrijding. Het is een roeping tot menswording. En niemand kan de Torah verwerven die zichzelf niet tot niemandsland maakt. • Vooral de tekst uit Nummeri ‘de zegenspreuk van Aäron, was voor hen heel belangrijk. Is een drieledige tekst: ‘Moge de Heer u zegenen, moge de Heer de glans……., Moge de Heer zijn gelaat……’. Deze drieledigheid krijgt in de Joodse traditie een toepassing op de drie activiteiten van de mens: gaan, staan, zitten, en de drie pijlers van de wereld: studie,gebed, en praktijk. Studeren doe je ‘zittend’, bidden geschiedt ‘staande’ en het ‘gaan’ valt samen met de praktijk, de goede daad. Toegepast op deze zegenspreuk, erkennen de rabbijnen ‘het licht van zijn Gelaat’ in de verlichting die plaats vindt bij de studie, terwijl het ‘behoeden’ gekoppeld wordt aan al ons doen en laten, en ‘de vrede’ geassocieerd wordt met het gebed dat geen andere finaliteit kan nog mag beogen dan de Sjalom • In de Christelijke traditie kent men ook de drieledigheid van studie( Lectio Divina), gebed(oratio) en Praktijk( caritas, actio). ( studieweek St. Andries Abdij, conferentie)
• “Wonderbaar is de diepte van de woorden van de Heer”. Steeds nieuwe horizonten openen zich voor ons naarmate wij ons er met groter aandacht in verdiepen. De Schrift schrijdt voort met degenen die ze lezen. Juist omdat ze de openbaring van God over Hemzelf bevat, strekt ze zich eindeloos ver en steeds verder uit, zodat men er eindeloos in kan doordringen. .(Gregorius de Grote) • We kunnen in de woorden van de Schrift zoveel heerlijk genoegen vinden, als wij daar naar de mate van ons begrip verschillende gedachten in lezen, zodat nu eens alleen het historische gegeven ons aanspreekt, dan weer de morele allegorie, verhuld onder het weefsel der letters, ons inwendig verkwikt, dan weer de beschouwing ons opwaarts voert, zodat reeds iets van het licht van de eeuwigheid oplicht in de duisternis van het huidige leven. .(Gregorius de Grote) • De Schrift heeft zowel de geringen van geest als degenen die diepere gedachten verstaan veel te bieden. Ze is immers als een rivier, die , om zo te zeggen, zowel ondiep als diep is, zodat zowel het lam er in kan lopen als de olifant zwemmen.(Gregorius de Grote)
Jezus op bezoek bij Martha en Maria. Maria zittend aan de voeten van Jezus heeft het beste deel gekozen.
• Ze leeft uit de Schrift. Je ziet haar helemaal opgaan in de schrifttekst die ze aan het lezen is. Jij leest de Schrift, maar de Schrift leest jouw. Hier zie je duidelijk een ontmoeting met God. Hier zie je eenheid tussen de lezer en de Schrift. Ze herkent zichzelf in het gelezenen. Uit het lezen van de Schrift put ze ware wijsheid. ( zie lezende vrouw) • De woorden van de Schrift “groeien derhalve met de geestesgesteltenis van de lezers”. Naarmate iemand een grotere hoogte heeft bereikt, spreekt de Schrift tot hem vanaf een grotere hoogte. U bent gekomen tot een actief leven: de Schrifttekst staat bij u. U bent door de genade van God tot een contemplatief leven gekomen: hij vliegt met u mee.(Gregorius de Grote)
Rembrandtsmoeder als model, Geschilderd door Rembrandt
Rembrandtsmoeder als model, geschilderd door Gerrit Dou
• Een mooie spreuk staat in psalm 78, de eerste paar verzen: • Luister thans mijn volk, naar mijn lering, neig tot mijn uitspraken uw oor: openen wil ik mijn mond tot een les, wat voormaals was verborgen ontsluiten. Wat wij hoorden, wat wij mogen weten, wat onze vaderen vertelden, dat onthouden wij niet hun kindskinderen: verhalend het volgend geslacht de roem des Heren, zijn macht, en de wonderen die Hij gedaan heeft. • Hij gestelde een getuigenis in Jacob, heeft geplant in Isräel de wet, en gebood dienaangaande onze vaderen hun kinderen daarin te onderrichten, dat het volgend geslacht het zou weten: dat de kinderen dááruit geboren in hun plaats zouden treden en dit hún kinderen weer zouden verhalen; opdat déze naar God zouden uitzien, niét Gods handelen zouden vergeten, veeleer zijn geboden bewaren;
Laat de Wijsheid maar spreken in je hart en laat ze maar zachtjes fluisteren in je oor
