ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid b i j
l o o p b a a n b e g e l e i d i n g
Colofon
Titel
Samenstelling
Vormgeving
Uitgave
Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid bij loopbaanbegeleiding Joop Nafzger Evert van de Biezen Mei 2012
© Euroguidance Nederland
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook
Postbus 1585
5200 BP ’s-Hertogenbosch
Tel: +31 6800762
[email protected] www.euroguidance.nl
2
v02/120620
zonder vooraf schriftelijk toestemming van de uitgever.
Inhoud 1
Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid
4
2 Definitiebepalingen
14
3 Beleidsaanbevelingen
17
4
19
Geraadpleegde literatuur
3
1. Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid School en ouders zijn samen verantwoordelijk voor het verloop van de
Activiteiten voor ouderbetrokkenheid kunnen onder meer bestaan uit:
schoolcarrière van kinderen. De wijze waarop ouders bij de school van hun kind
•
informatie en communicatie;
worden betrokken, verschilt per leer- en ontwikkelingsfase van het kind, de
•
onderwijsondersteunend gedrag/leerondersteuning door ouders;
gezinssituatie en de schoolomgeving.
•
opvoedingsondersteuning;
Ouderbetrokkenheid is dan ook maatwerk. Het is in het belang van het kind dat
•
ouderhulp;
scholen en ouders met elkaar in gesprek gaan.
•
formele ouderparticipatie;
•
activiteiten voor/door ouders;
Onderzoek naar ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid bij loopbaan
•
begeleiding in het Nederlandse onderwijs wijst uit dat ouders een grote
deskundigheidsbevordering van het schoolteam met betrekking tot de relatie met ouders.
invloed hebben op de ontwikkeling en leerprestaties van hun kinderen. Thuis kunnen zij een veilige en stabiele omgeving bieden. Zij kunnen hun kinderen
Zoals er talloze wegen zijn die uiteindelijk bij Rome uitkomen, zo bestaat er ook
stimuleren door regelmatig voor te lezen, betrokken te zijn bij het huiswerk
een uitputtend arsenaal aan instrumenten waarmee een school ouders sterker
en hen te motiveren als het tegenzit op school. Ook zijn ouders onmisbaar
aan zich kan binden, de communicatie naar een hogere frequentie kan tillen of
bij loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding en bij het voorkomen van
een breder draagvlak kan creëren voor medezeggenschap. Ouderbetrokkenheid
schooluitval en schoolverzuim.
heeft kortom veel gezichten en ingangen. Of de doelen die een school stelt
En ten slotte is de betrokkenheid van ouders belangrijk voor de school als
ook daadwerkelijk worden verwezenlijkt, hangt niet alleen van het gekozen
geheel: een school waarin talenten worden benut, ouders, leraren en leerlingen
instrument af, maar van een groot aantal randomstandigheden. Zoals de tijd en
respect hebben voor elkaar en waarin helder is welke gedragsregels er gelden.
moeite die een school investeert, het draagvlak, de visie van de schooldirectie
Scholen mogen verwachtingen hebben over de betrokkenheid van ouders en
en de houding en motivatie van de docenten.
hen hierop aanspreken. Andersom mogen ouders van scholen verwachten dat
In deze publicatie is gepoogd een beeld te geven (“mapping”) van de vele
zij hen actief betrekken bij de school en bij de ontwikkeling van hun kind. Het is
websites, brochures, video’s, onderzoeken, enzovoort, die op dit moment
belangrijk dat ouders en scholen met elkaar samenwerken. (bron OCW, 2012)
voorhanden zijn. Teksten komen rechtstreeks uit de desbetreffende bron. Hiervoor geldt echter wel: dit overzicht is niet uitputtend! Daarom is ook nog,
Steeds meer (lokale) overheden stimuleren scholen - soms in de vorm van
waar mogelijk, gekeken naar de verwijzingen (literatuur en ander onderzoek)
dwingende voorschriften - om een ouderplan op te stellen, of aantoonbaar
die bij een aantal bevindingen als bronnen werden aangehaald.
inspanningen te verrichten om ouders nauwer bij de school te betrekken. Dat heeft niet alleen te maken met het voortschrijdende inzicht dat ouders een essentiële schakel zijn tussen school en leerling, maar met het streven
Publicaties/brochures
van overheid én scholen om de kwaliteit van onderwijs te verbeteren, en onderwijsachterstanden te verkleinen.
Handboek: Ouders in de school (po/vo) CPS, Peter de Vries
Ouderbetrokkenheid omvat alle zaken die te maken hebben met de relatie
Hoe haalt u meerwaarde uit de samenwerking met ouders? Wat doet u als
tussen onderwijs van het kind en ouders. Ouderparticipatie is slecht één aspect
een ouder lastig, kritisch of juist passief is? Dit complete handboek geeft
van ouderbetrokkenheid.
schoolleiders en leraren ideeën, tips en instrumenten, gebaseerd op de
Ouderparticipatie gaat over de ouders die daadwerkelijk binnen de
nieuwste inzichten uit (inter)nationaal onderzoek, met verwerkingsopdrachten
school actief zijn als vrijwilliger of als vertegenwoordiger binnen
voor de pabo en de lerarenopleiding.
medezeggenschapsraden.
Onderwerpen die aan de orde komen:
4
•
de verschillende rollen van ouders;
•
ouderbetrokkenheid en andere culturen;
•
professioneel communiceren met ouders;
geïmplementeerd en de wijze waarop ze worden gebruikt. In deel twee van het
•
ouderbetrokkenheid en schoolbeleid;
project wordt een gereedschapskist voor school-oudercontract ontwikkeld.
•
de standaarden van de Amerikaanse Parent Teacher Association;
•
ouderbetrokkenheid en trends in de maatschappij;
•
enzovoort.
Het handboek bevat bovendien vele praktische bijlagen op cd-rom.
Publicatie: Ouder en school, modernisering ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie Frederik Smit, ISBN109012130654IS, BN139789012130653 De relatie ouders en school staat in het middelpunt van de belangstelling.
Manifest: Versterking ouderbetrokkenheid op school
Scholen hebben door de invoering van de lumpsumbekostiging veel ruimte
Opgesteld en ondertekend door LAKS, LOBO, NKO, OUDERS&COO, VOO, AOb,
gekregen om zelf keuzes te maken wat betreft de kwaliteit van het onderwijs.
CMHF, CNV Onderwijs, AVS, PCSO, Besturenraad, Bond KBO, Bond KBVO,
Deze keuzes dienen ook verantwoord te worden aan de ouders. De relatie
ISBO, LVGS, VBS, VGS, VOS/ABB en VO-Raad. Een manifest om scholen te
tussen ouders en school heeft haar vrijblijvendheid verloren. Ouders stellen zich
stimuleren een duidelijke visie te ontwikkelen op de positie van ouders in de
steeds vaker als kritische consumenten op. Zij komen voor hun belangen en de
schoolgemeenschap hebben onderwijsorganisaties een manifest opgesteld dat
belangen van hun kinderen op.
is aangeboden aan de staatssecretarissen van Onderwijs.
‘Ouders en School’ behandelt de uitdaging, om te zoeken naar nieuwe vormen van communicatie en samenwerking, geeft gerichte informatie over nieuwe
Literatuurstudie: De betrokkenheid van ouders bij het schoolleren van hun kinderen (po/vo)
ontwikkelingen in de relatie ouders en school in het primair en voortgezet
Adri Menheere & Edith Hooge
onderwijskunde, sociologie, psychologie en pedagogiek.
www.tolkinfo.nl/pdf/Ouderbetrokkenheid_in_het_onderwijs.pdf
Ouders en School biedt handvatten om de ouderbetrokkenheid en ouder
Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de
participatie te versterken!
schoolse ontwikkeling van kinderen.
Dit boek is een handig instrument en praktisch hulpmiddel voor school
onderwijs, biedt tips & tools, best practices, en biedt inzichten uit onder meer
bestuurders, schoolleiders, teamleiders, medewerkers voor Zorg Advies Teams
Handreiking: Oudercontracten in het Onderwijs
(ZAT), decanen, onderwijsbegeleidingsdiensten, PO en VO en gemeente
Frederik Smit, 2011, Sdu Uitgevers
ambtenaren die zich bezighouden met beleid en beleidsontwikkeling op het
Een school-oudercontract wordt gezien als een belangrijk middel om educatief
gebied van onderwijs en (jeugd)zorg.
partnerschap van ouders en school vorm te geven. In een school-oudercontract ouders vastgelegd. Op de juiste manier ingezet schept een dergelijk contract
Brochure: Schakels tussen school en thuis, het bestrijden en voorkomen van onderwijsachterstand (po/vo)
duidelijkheid, een gemeenschappelijk gevoel voor verantwoordelijkheid en
www.sardes.nl/Schakels_tussen_school_en_thuis.html?PHPSESSID=
zorgt ervoor dat ouderbetrokkenheid niet vrijblijvend is.
cd4e1857a3d21f53f7056b679e362765
Gebruik van school-oudercontracten staat in de meeste scholen nog in de
Deze brochure is geschreven door de Unit Voortijdig Schoolverlaten van Sardes
kinderschoenen. Scholen hebben behoefte aan handreikingen en tools om
te Utrecht (2002) in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
te komen tot een contract dat aansluit bij de school en het doel waarvoor het
Wetenschap.
wordt ingezet. Ook is aandacht nodig voor de wijze waarop contracten worden
Onder het motto ‘ouderbetrokkenheid moet’ ondernemen scholen allerlei
geïmplementeerd zodat het leidt tot educatief partnerschap en niet verwordt
activiteiten en zijn er vele projecten en onderzoeken over dit thema. Ook in
tot een papierenexercitie. Het project beschrijft uitgangspunten vanuit een kort
de wet- en regelgeving worden ouders nadrukkelijk als belangrijke partners
literatuuronderzoek. Daarnaast wordt gekeken op welke wijze in Engeland en
van de school beschouwd. Van scholen wordt verwacht dat zij door middel
België vorm wordt gegeven aan dergelijke overeenkomsten.
van leerlingvolgsystemen, de schoolgids en onderwijskundige rapporten
Het eerste deel van project resulteert in een aantal systematische
verantwoording afleggen aan de ouders en dat zij met individuele ouders
beschrijvingen van school-oudercontracten, de wijze waarop zij zijn
overleggen over de leerprestaties van hun kind.
worden de verantwoordelijkheden, rechten en plichten van scholen en
5
Uit literatuurstudie blijkt helaas dat het effect van ouderbetrokkenheid op
publicaties van de afgelopen tien jaar geselecteerd die gekenmerkt worden
de schoolloopbaan van kinderen beperkt is, maar dat er veel andere redenen
door een hoge citatiegraad.
zijn waarom school en ouders bij elkaar betrokken willen zijn. De vraag is hoe verwachtingen van zowel school als ouders. Dat vereist overleg en coördinatie.
Brochure: ‘Meer betrokken ouders’ om schooluitval te voorkomen (mbo)
Een goede organisatie van ouderbetrokkenheid vergt personele inzet,
(2010)
die soms beter voor andere taken kan worden gebruikt. Maar doordat
www.aanvalopschooluitval.nl/userfiles/onderzoekouderbetrokkenheid.pdf
ouderbetrokkenheid er vanzelfsprekend ‘bijhoort’, vragen scholen zich niet
Kwalitatief onderzoek naar ouderbetrokkenheid in relatie tot voortijdig
altijd expliciet af in hoeverre de organisatorische last een effectieve investering
schoolverlaten in het middelbaar beroepsonderwijs in opdracht van het
is.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ouderbetrokkenheid en
In plaats van het motto ‘ouderbetrokkenheid moet’, zou het beter zijn te stellen:
goede schoolprestaties van leerlingen hangen positief samen. Daarom is een
‘Ouderbetrokkenheid is relevant als het goed en effectief wordt georganiseerd’.
actieve rol van de ouders bij de schoolloopbaan van de leerling van groot
Deze brochure beschrijft daartoe een aantal succesvolle voorbeelden en
belang om schooluitval te voorkomen. Ouderorganisatie OUDERS & COO heeft,
instrumenten.
in opdracht van het ministerie van OCW, onderzoek gedaan naar de huidige
ouderbetrokkenheid zo kan worden ingericht, dat het beantwoordt aan de
stand van zaken van ouderbetrokkenheid in relatie tot voortijdig schoolverlaten
Literatuurstudie: De betrokkenheid van ouders bij het schoolleren van hun kinderen (po/vo)
in het middelbaar beroepsonderwijs.
www.kenniscentrumonderwijsopvoeding.hva.nl/content/kenniscentrum/
het mbo. Veel jongeren zijn boven de 18 jaar en zijn volgens de wetgeving zelf
documenten/pdf/edith/ouderbetrokkenheid.pdf
het eerste aanspreekpunt. Deze beperkte rol voor de ouders werd lange tijd als
Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de
wenselijk beschouwd en dit is nog steeds de opvatting van veel instellingen.
schoolse ontwikkeling van kinderen, Adri Menheere & Edith Hooge (juli 2010).
De ouders zelf zijn verdeeld over de vraag of zij betrokken willen worden bij
Deze literatuurstudie is opgezet om meer te weten te komen over de
de schoolloopbaan van hun kind. Ouders die niet betrokken willen worden
betrokkenheid van ouders bij het schoolleren van hun kinderen. Het doel is
noemen de zelfredzaamheid van het kind als belangrijkst argument.
een aantal sleutelpublicaties te vinden waarin de belangrijkste factoren van
Verder blijkt uit het onderzoek dat ouderbetrokkenheid wel opnieuw in
ouderbetrokkenheid bij het schoolleren van hun kinderen aan de orde komen.
de aandacht staat van onderwijsinstellingen. Veel scholen zijn gestart met
Hiermee kunnen we tot aanbevelingen voor praktijksituaties komen waar
experimenten om de informatievoorziening naar ouders te vergroten.
Uit het rapport blijkt dat ouderbetrokkenheid nog niet vanzelfsprekend is in
informatie over en het versterken van ouderbetrokkenheid aan de orde is. Uit een vooronderzoek bleek dat over het onderwerp ‘ouderbetrokkenheid’ erg
Factsheet: Tips om ouders te betrekken (mbo)
veel gepubliceerd is. Door het werken met een afgebakend aantal zoektermen
Gebaseerd op het onderzoek ‘Meer Betrokken Ouders’ van Ouders & COO (2010)
in de literatuurdatabanken en door het formuleren van drie deelvragen is
www.aanvalopschooluitval.nl/userfiles/2010039_OCW_VSV_Factsheet_
dit onderzoek daarom verder ingekaderd. De drie deelvragen waarop het
Ouderbetrokkenheid_DEF(2).pdf
onderzoek zich heeft gericht waren:
Ouderbetrokkenheid en goede schoolprestaties hangen positief samen. Als
1 Hoe is de betrokkenheid van ouders in de situatie thuis?;
ouders betrokken zijn bij de opleiding en positief staan tegenover de school
2 Hoe is de betrokkenheid van ouders op school?
en leren, doen hun kinderen het beter op school en vallen minder vaak uit. Dit
3 Hoe is het met de betrokkenheid van laaggeletterde ouders in deze
gebeurt vooral wanneer scholen ouders serieus nemen en hen van meet af
situaties?
aan betrekken bij de schoolloopbaan van hun kind. Ga er niet bij voorbaat van uit dat ouders geen interesse hebben om mee te praten. Scholen die ouders
In verschillende databanken is gezocht met zoektermen als:
regelmatig betrekken, constateren dat de houding van ouders verandert:
ouderbetrokkenheid, ongeletterde/laaggeletterde ouders, ouders en school,
zij worden van kritische en veeleisende consument naar partner in het
ouders en leraren en Engelse equivalenten daarvan. Uiteindelijk zijn vooral
onderwijsproces. Deze handreiking bevat informatie en tips hoe u ouders actief
6
kunt betrekken en welke rol zij kunnen spelen om schooluitval te voorkomen.
ouders van Turkse en Marokkaanse afkomst om inzicht te krijgen in wensen
Daarnaast vindt u voorbeelden uit de praktijk.
van ouders die verhoudingsgewijs weinig participeren en in succesfactoren van ouderparticipatie. Uit de literatuurstudie blijkt dat er het nodige bekend
Publicatie (advies): Ouders als partners, Versterking van relaties met en tussen ouders op school
is over ouderbetrokkenheid in het primair onderwijs, iets minder bekend
Onderwijsraad (2010)
middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Uit de interviews en andere gesprekken
www.onderwijsraad.nl/upload/publicaties/571/documenten/ouders-als-
komt naar voren dat het betrekken van ouders door mbo-instellingen geen
partners.pdf
gemeengoed is en de contacten zich meestal beperken tot formele momenten
De Onderwijsraad is door de Tweede Kamer gevraagd te adviseren
zoals een diploma-uitreiking, of als er problemen zijn. Initiatieven om
over verschillende aspecten van ouderbetrokkenheid in het onderwijs.
ouderbetrokkenheid te versterken, staan in de kinderschoenen. Desondanks
Betrokkenheid van ouders bij de school en het onderwijs is belangrijk
zijn er opleidingen die hier wel veel aandacht aan besteden en die het contact
vanwege taakverlichting van de school, afstemming over de opvoeding, en
met ouders zien als een goede manier om schoolsucces van deelnemers te
ondersteuning van het leerproces, maar ook als uiting van burgerschap en een
bevorderen.
is over dit thema in het voortgezet onderwijs (vo) en heel weinig in het
middel tot culturele integratie. De raad maakt in dit advies een onderscheid in drie typen van relaties tussen
Handleiding: Doen wat je belooft (vo)
ouders en school.
Een praktische handleiding voor docenten en schoolleiders, Onderbouw-VO (2008)
Ten eerste bestaat er een individuele, juridische relatie (vastgestelde rechten en
www.oudersbijdeles.nl/.../Verantwoordingdoenwatjebelooft.pdf
plichten).
Sinds in 2006 de regelgeving veel meer beleidsruimte geeft, vertonen scholen
Ten tweede zijn ouders samenwerkingspartners als het gaat om de opvoeding
onderling meer verschillen. Dit betekent dat scholen, en teams binnen scholen,
en het leerproces van hun kind. Ten slotte zijn alle ouders onderdeel van een
het onderwijs kunnen inrichten op basis van meer eigen, specifieke keuzes, die
(informele) oudergemeenschap. In deze benadering gaat het niet meer zozeer
optimaal passen bij de groep leerlingen en bij de profileringswensen van de
direct om de belangen en noden van de eigen kinderen, maar over die van
school.
de oudergroep van een klas, een groep, een jaar of de school als geheel. Als
De mogelijkheid om schooleigen keuzes te maken brengt met zich mee
de oudergroep goed functioneert, komt dat ook ten goede aan de klas en de
dat het gesprek met de belanghebbenden belangrijker wordt. Daarmee
school.
wordt het gesprek tussen de docenten en tussen docenten en schoolleiding
Hoofdlijn in dit advies is dat er in het beleid minder nadruk moet zijn op het
interessanter van karakter: wie zijn onze leerlingen, wat hebben ze nodig, wat
eerste (juridische) type, en meer op het tweede (partnerschap) en derde type
hebben wij hun te bieden, wat voor school willen we zijn? Docententeams
(lid van de oudergemeenschap).
gaan het interne gesprek met elkaar beter voeren naarmate de contacten met de externe belanghebbenden intensiever en meer gereguleerd zijn. Daarmee
Publicatie: Nabij op afstand: ouders en het mbo (mbo)
is verantwoording niet alleen een zaak van het management, maar juist (ook)
Wil van Esch en Régina Petit (ecbo) Frederik Smit (ITS) (november 2011)
van de docenten: zij kunnen immers op basis van goede interne gesprekken de
www.ecbo.nl/ECBO/downloads/publicaties/ecbo.11-115%20Nabij%20op%20
school naar buiten toe profileren.
afstand.%20Ouders%20en%20het%20mbo.pdf
Om de helpende hand te bieden bij het geven van invulling aan de contacten
In dit onderzoek zijn initiatieven van ouderbetrokkenheid (en -participatie) van
met belanghebbenden heeft Onderbouw-VO het instrument ‘Doen wat je
mbo-instellingen verkend, alsook literatuur uit binnen- en buiten Nederland.
belooft!’ ontwikkeld. Met deze handreiking willen we scholen handvatten geven
Er zijn oriënterende gesprekken gevoerd met onder andere directies en
om het thema verantwoording op hun agenda te plaatsen en er op een zinvolle
beleidsmakers van regionale opleidingscentra (roc’s) en deskundigen op dit
wijze inhoud en vorm aan te geven.
terrein om de onderzoeksvraag aan te scherpen en te vernemen waar praktijken
Als een school de belanghebbenden (ouders, aanleverende scholen,
zijn om verder te onderzoeken. Vervolgens zijn interviews afgenomen bij
bedrijfsleven, enzovoort) serieus wil nemen, is informeren van belang, maar niet
directies en projectleiders en vond een focusgesprek plaats met een groep
alleen dat. Waar scholen actief het gesprek organiseren en concreet aangeven
7
wat ze beloven en wat ze waarmaken van hun beloften, maken ze zichzelf
kansen biedt en energie kan geven, maar ook nogal eens wat hoofdbrekens
aanspreekbaar op hun handelen. Hoe je dit proces van verantwoording precies
kost en soms zelfs een zekere gelatenheid teweeg brengt: “We hebben al
kunt vormgeven, is een vraag die op verschillende manieren kan worden
zoveel geprobeerd om de betrokkenheid van ouders te verhogen, maar veel
beantwoord.
lijkt er niet meer uit te halen”. Steeds vaker valt daarbij het begrip (educatief ) partnerschap. Maar wat moet je daaronder verstaan?
Publicatie: Scholen op weg naar educatief partnerschap met ouders (po/vo/mbo)
Waarom zou je daarvoor kiezen? En (hoe) geef je dat samen met ouders vorm?
Dr. C. Klaassen (2008)
op eerdere publicaties en vooral op de ervaringen die we de afgelopen periode
www.kortlopendonderzoek.nl/onderwijs_pdf/PK71_Scholen%20op%20weg%20
opdeden in samenwerking met scholen voor primair onderwijs, scholen voor
naar%20educatief%20partnerschap%20met%20ouders.pdf
voortgezet onderwijs en in de voorschoolse educatie. De ervaring leert, dat de
Educatief partnerschap is de naam van een project dat zich richt op de
visie achter dat partnerschap zich gemakkelijk laat toepassen in alle genoemde
versterking van de relatie tussen ouders en school in zowel het primair als
sectoren. Natuurlijk zijn er verschillen. Bijvoorbeeld als het gaat om de lengte
het voortgezet onderwijs. In deze brochure wordt verslag gedaan van een
van de periode dat een kind op de school of instelling verblijft, diens leeftijd en
onderzoek naar factoren die van invloed zijn op het verbeteren van het ouder-
de mate waarin kinderen zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun
schoolcontact. Dat gebeurt aan de hand van een intensieve bestudering
handelen. Of als het gaat om de toerusting van de professionals of de ruimte
van een viertal scholen dat al geruime tijd bezig is met het implementeren
die zij hebben om te investeren in de relatie. Die verschillen zijn belangrijk. Ze
en vormgeven van een model van educatief partnerschap. Uit onderzoek
hebben vooral consequenties op het niveau van de instrumenten die bruikbaar
is bekend dat ouders met hun verwachtingen en met hun belangstelling
zijn om die visie handen en voeten te geven.
In deze brochure geven we antwoord op deze vragen. We bouwen daarbij voort
voor het functioneren van hun kind in de school, de ontwikkeling van hun kind positief kunnen beïnvloeden. Educatief partnerschap, gericht op
Onderzoeksrapportage: Pilot Huisbezoeken (po/vo)
wederzijdse betrokkenheid van de school- en de thuiswereld kan het leren,
Project Capabel. Annemiek Veen, SCO-Kohnstamm Instituut (2007, ISBN 978-90-
de persoonlijkheidsontwikkeling en het welzijn van kinderen en jongeren ten
6813-842-9)
goede komen. Educatief partnerschap, zo opgevat, is een positief doel voor
www.amsterdam.nl/publish/pages/101633/
menige school, maar is in de alledaagse schoolwerkelijkheid echter nog lang
onderzoeksrappportscokohnstammpilotshuisbezoeken.pdf
geen vanzelfsprekendheid.
Het huisbezoek is één van de vormen die scholen ter beschikking staan om
In het voorliggende onderzoek is nagegaan op welke wijze vier scholen
contact te leggen en informatie-uitwisseling tot stand te brengen met ouders.
educatief partnerschap op een goede manier trachten vorm te geven en te
In een pilot, uitgevoerd in het schooljaar 2006-07, is op verzoek van DMO
implementeren. Bestudeerd zijn de voorwaarden en succesfactoren, maar ook
geëxperimenteerd met huisbezoeken op acht scholen voor bo en vo. De pilot
de knelpunten waar scholen tegenaan lopen.
is begeleid door project Capabel. De in de pilot opgedane ervaringen met
Het onderzoek is aangevraagd door de NKO, Organisatie van en voor ouders.
huisbezoeken zijn verzameld, gebundeld en gerapporteerd door SCO-KI De leerkrachten die aan het onderzoek meededen zijn het erover eens dat
Brochure: Samen kun je meer dan alleen (po/vo)
huisbezoeken veel kunnen bijdragen aan het versterken van contact met
Educatief partnerschap met ouders in primair en voortgezet onderwijs
ouders en kinderen en het bieden van inzicht in de gezinssituatie en de
Suzanne Beek, Arie van Rooijen & Cees de Wit (2007)
leefwereld. De opgedane informatie biedt de school mogelijkheden om de
Qprimair en KPC Groep
kinderen beter te begrijpen en te helpen. Leerkrachten merken ook dat ouders
De versterking van de relatie tussen ouders en school of instelling staat hoog
die bezocht zijn door de school veel eerder en makkelijker met hen contact
op de agenda bij kinderopvang en buitenschoolse opvang, peuterspeelzalen,
opnemen.
scholen voor primair en voortgezet onderwijs en hun besturen. Ook in het mbo zien we een toenemende belangstelling voor deze thematiek. Bij de overheid en de onderwijsorganisaties is het niet anders. Het is een relatie die
8
Brochures (praktijkvoorbeelden): Pareltjes van partnerschap (po/vo)
In opdracht van het Ministerie van OCW hebben KPC Groep en de Nederlandse
www.nko.nl/webfm_send/25 (po) - http://www.nko.nl/webfm_send/26
in het vmbo en Praktijkonderwijs uitgevoerd. Aan het project namen acht
Goede praktijkvoorbeelden in het voortgezet onderwijs (po/vo) Nederlandse
scholen voor voortgezet onderwijs deel.
Katholieke Vereniging van Ouders, KNO (2007)
De inhoud van deze brochure is mede gebaseerd op de opbrengst van de
Deze boekjes zijn bedoeld voor schoolleiders in basisonderwijs en het
ouderpanels op deze scholen en op twee ronde tafel-conferenties.
voortgezet onderwijs. Ook ouder- en medezeggenschapsraden kunnen er
De brochure is bedoeld voor managementteams en coördinatoren
hun voordeel mee doen, als zij op zoek zijn naar andere manieren om de
ouderbetrokkenheid van scholen voor voortgezet onderwijs.
ouderbetrokkenheid op hun school invulling te geven.
Er zijn twee onderling samenhangende redenen om met ouderpanels te
Het is niet alleen zinvol dat de ouders en de school van meet af aan goed
starten:
contact krijgen met elkaar, maar ook dat het contact door de jaren heen wordt
1 Ouderpanels kunnen een zinvolle bijdrage leveren aan de uitvoering van
onderhouden. Dat gaat niet vanzelf. Aanvankelijk zijn de ouders en de school ook geen partners. Als ouders een
Katholieke Vereniging van Ouders (NKO) in 2004-2005 het project Ouderpanels
het kwaliteitsbeleid van de school; 2 Ouderpanels versterken de communicatie tussen de school en de ouders.
school zoeken voor hun kind, stellen ze zich op als kritische consumenten. Is de keuze eenmaal gemaakt dan is er ruimte om, in het belang van de
In het eerste geval spreken we doorgaans van een kwaliteits- of waarderings
ontwikkeling van het kind, de partnerrol op zich te nemen. Zij worden dus
panel, of als specifieke vorm daarvan een verantwoordingspanel.
geleidelijk aan partner van de school en blijven dat gedurende de periode dat
In het tweede geval spreken we van een meedenkpanel. Vooral de functie
hun kind op school zit. Tijdens die periode leren ouders en school elkaar wel
‘verantwoordingspanel’ is nieuw, maar biedt scholen in het kader van de
steeds beter kennen, omdat ze merken dat hun samenwerking gericht is op een
horizontale verantwoording over het gevoerde onderwijsbeleid kansen om
zo goed mogelijke ontwikkeling van de kinderen.
hierover op een interactieve manier met ouders te spreken. In dit geval geeft
Kernwoorden in deze samenwerking zijn dan ook: vertrouwen, dialoog en
de school feitelijke informatie over de kwaliteit van de school en over haar
respect voor elkaar.
plannen om die kwaliteit te borgen c.q. te versterken en reflecteren ouders op
Uiteraard komt er in de schoolloopbaan van de kinderen in het voortgezet
die informatie en die plannen.
onderwijs een moment waarop zij zelf meer verantwoordelijkheid (kunnen) dragen en voor de school eerder het aanspreekpunt zijn dan hun ouders.
Brochure: Ouderparticipatie allochtone ouders (vo)
Daarmee verandert echter niet de betrokkenheid van de ouders. Wel zal de
Emmy Stark, Platform ico-vo, LPC (1995/2002)
wijze, waarop de contacten met de school tot dan toe zijn verlopen, kunnen
www.kpcgroep.nl/Publicaties/Ouderparticipatie-allochtone.aspx
veranderen.
Met deze brochure wil het Platform ico-vo concrete mogelijkheden aanreiken om de samenwerking met allochtone ouders te verbeteren. Dit omdat
Publicatie: Ouderpanels in het vmbo en Praktijkonderwijs (vo)
ondersteuning door ouders in de thuissituatie van wezenlijk belang is voor
Arie van Rooijen, Ineke Sagasser en Wilbert Seuren, NKO/KPC groep (2006)
het schoolsucces. In deze brochure is aandacht voor de inhoud en doelen van
Een handreiking voor managementteams en coördinatoren ouderbetrokkenheid
ouderparticipatie en voor de manier waarop scholen hun contacten met ouders
www.nko.nl/webfm_send/61
onderhouden. Er is ook aandacht voor knelpunten in de participatie. Er komen
Het ouderpanel is een eigentijds instrument dat de school kan gebruiken om
enkele oplossingsstrategieën aan de orde die in de praktijk succesvol zijn
de ouderbetrokkenheid te bevorderen. Ouderbetrokkenheid is ook één van
gebleken en relatief eenvoudig te verwezenlijken zijn. Tot slot volgen een aantal
de kwaliteitsaspecten die in het periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO) van de
tips aan scholen en minderhedenorganisaties die contacten willen bevorderen
Onderwijsinspectie aan de orde komt.
tussen allochtone ouders en de scholen.
Het ouderpanel kan daarom tevens worden gebruikt als een zinvol instrument in het kwaliteitsbeleid van de school.
9
Onderzoeksrapportage: Ouders en de loopbaan van hun kind (po/vo/mbo)
eveneens verwerkt in de notitie. In december 2007 vond op initiatief van
APS, Annemarie Oomen (2010)
aantal uitkomsten van deze meeting werden eveneens in het voorliggende
www.wageningenuniversity.nl/NR/rdonlyres/F7A2ABE1-C779-4883-A85C-
rapport verwerkt.
Meander een expertmeeting over ouderparticipatie plaats in Den Haag. Een
9E8A169C9551/152750/oudersendeloopbaanvanhunkind.pdf Het motief voor dit onderzoek naar ouders en de loopbanen van hun kinderen,
Folder: LOB, Doe er wat mee (mbo)
komt voort uit de notie dat ouders impliciete en expliciete aspiraties hebben
CPS
voor de loopbaan van hun kind. De aanname van de auteur is, dat de aspiraties
www.cps.nl/nl/Documenten/Documenten-vmbo/Folder_LOB.pdf
van ouders een optimale (school)loopbaan van jongeren kunnen hinderen
Veel leerlingen, voornamelijk in het vmbo, vinden het moeilijk om een
of bevorderen. Optimaal betekent hier: Niet uitvallen of falen (zeker niet
vervolgopleiding te kiezen. Dat probleem speelt het sterkst in de theoretische
vroegtijdig); Soepel doorstromen; aansluiting vinden op overgangsmomenten
leerweg. Uit een onderzoek van CINOP (van Kuijpers & Meijers e.a.) blijkt dat
en met een passende kwalificatie doorstromen naar het vervolgonderwijs.
43% van de vmbo-leerlingen aan het eind van het vierde leerjaar geen helder
Het gaat om het beïnvloeden van de aspiraties van ouders, opdat ouders
toekomst- en beroepsbeeld heeft. En dat is wél nodig.
hun kinderen kunnen ondersteunen bij studiekeuze, beroepskeuze en
Anders is de kans groot dat zij na het behalen van hun diploma niet goed
loopbaanontwikkeling. Voorlichting speelt een rol bij de term ‘beïnvloeden’,
terechtkomen. Het is belangrijk dat leerlingen weten wat zij leuk vinden, wat
maar hierbij is meer geëigende methodiek of interventie nodig.
hun sterke punten zijn en dat de school een goede decaan heeft. Dat alles is
Kader door de auteur aangegeven: “Niet een theoretisch kader, maar mijn
overigens nog geen garantie dat de leerling dan wel de juiste vervolgopleiding
praktijkervaringen met jongeren en hun ouders in scholen voor primair,
of beroepsrichting kiest. Wanneer een school sámen met ouders van LOB een
voortgezet en beroepsonderwijs leiden dit onderzoek. De basis vormt mijn
speerpunt maakt, is die garantie er wel.
werk sinds de jaren 70 en hoe ik daar naar kijk: empirie door een persoonlijke bril. Wat zijn mijn observaties van jongeren en loopbaanafwegingen in relatie tot hun ouders?”
Literatuurstudie: Ouderbetrokkenheid in internationaal perspectief ITS – Radboud Universiteit Nijmegen, Frederik Smit, Roderick Sluiter, Geert Driessen
Notitie: Het (v)mbo-onderwijs en ouderbetrokkenheid ((v) mbo)
(oktober 2006)
Meander, Ineke van der Valk (2008)
kwaliteit van een school en komen de leerprestaties én de maatschappelijke
http://stmeander.kpnis.nl/upload/86110_647_1208866401415-notitie_vmbo_
ontwikkeling van de leerlingen ten goede. Internationaal gezien loopt
onderwijs_en_ouderparticipatie.pdf
Nederland in de pas. De relatie tussen de Nederlandse scholen en ouders
In deze notitie wordt ingegaan op het onderwerp ouderbetrokkenheid in
kenmerkt zich door een behoorlijke betrokkenheid en een positieve
het vmbo. Hierbij zijn gegevens verwerkt uit studie van literatuur en andere
waardering. Toch doet zich een aantal risicovolle ontwikkelingen voor, die
documenten. Ook gegevens over ouderparticipatie op de basisschool
een appèl doen op goede samenwerking tussen alle partners in en om
werden daarbij betrokken. Want het type onderwijs is wel anders en de
het primair- en voortgezet onderwijs. De hoge verwachtingen van ouders,
kinderen zijn ouder, maar de ouders zijn dezelfde. Veel van wat van belang
groepen moeilijk bereikbare ouders, maar ook de drempel die veel ouders
is voor ouderbetrokkenheid in het basisonderwijs is mede van belang voor
ervaren in hun contacten met de school maken dit actueel. Daarnaast wordt
ouderbetrokkenheid in het vervolgonderwijs. Daarnaast heeft Meander
onderwijspersoneel soms geconfronteerd met verbaal en zelfs fysiek geweld
gesprekken gevoerd met ouders van leerlingen van een vmbo school, met een
van leerlingen en ouders. Tegelijk dienen zich ook juist nieuwe kansen aan, in
aantal (v)mbo-scholen en met deskundigen in het veld in Zuid-Holland West
de vorm van ontwikkelingen die de samenwerking tussen de school, ouders en
en Oost. Enkele scholen vulden een schriftelijke vragenlijst in. De gesprekken
maatschappelijke omgeving versterken, zoals de toename van het aantal brede
vonden in de loop van 2007 plaats. Gegevens uit deze gesprekken werden
10
Goede contacten tussen school, ouders en leerlingen werken door in de
scholen. Scholen zijn op zoek naar partners en bondgenoten in de omgeving
Instrumenten
van de school. Op verzoek van de landelijke werkgroep ouderbetrokkenheid in het kader
ISOP-label: Innovatie, School, Ouders, Partnerschap
van de intentieverklaring schoolouderbetrokkenheid, heeft het ITS van de
Met het ISOP-label kunnen scholen laten zien dat zij op innovatieve wijze
Radboud Universiteit Nijmegen een studie verricht naar ouderbetrokkenheid
werk maken van partnerschap met ouders. Een label waarmee scholen blijk
in internationaal perspectief, met als doel na te gaan hoe ouderbetrokkenheid
geven dat zij ontwikkelingswerk verrichten op het gebied van partnerschap,
succesvol vergroot kan worden.
oudernetwerken, nieuwe communicatievormen met ouders en ouderbeleid. Dit doen zij in nauwe samenwerking met het Expertisecentrum Ouders,
Intentieverklaring: Versterking school-ouderbetrokkenheid (po/vo)
school en buurt van ITS, Radboud Universiteit Nijmegen en de Stichting Actief
De formele positie van ouders in het onderwijs.
Scholen verkrijgen het ISOP-label (Innovatie, School, Ouders, Partnerschap)
Werkgroep ouderbetrokkenheid, ingesteld naar aanleiding van de intentie
na afname van de ‘Innovatiekrachtscan’, verkenning van de vijf dimensies van
verklaring Versterking School-Ouderbetrokkenheid, Drs. Nicole van Dartel,
Actief Ouderschap en het opstellen van een ontwikkelplan.
Algemene Vereniging Schoolleiders, Jerome Schellings, CNV Onderwijs.
Scholen met het ISOP-label zijn planmatig en gestructureerd bezig met
Op 14 november 2005 hebben de besturen-, personeelsvak-, leerling- en
ontwikkelingswerk op het terrein van school en ouders.
ouderorganisaties een intentieverklaring versterking school-ouder
Expertisecentrum Ouders, school en buurt van ITS, Radboud Universiteit
betrokkenheid ondertekend.
Nijmegen en de Stichting Actief Ouderschap willen op deze manier de
Voortkomend uit de intentieverklaring is een werkgroep, representatief
innovatiekracht van scholen gaan benutten om het nodige ontwikkelingswerk
samengesteld uit deze organisaties, gestart.
te verrichten op het gebied van ouderbetrokkenheid. Zowel in het primair,
De opdracht aan de werkgroep is de intenties te vertalen in concrete acties.
voortgezet en beroepsonderwijs zal het ISOP-label gehanteerd worden om
Deze notitie kan worden beschouwd als een bouwsteen voor het advies aan de
hiermee op termijn voor het gehele Nederlandse onderwijs een logische
onderwijsorganisaties rondom de versterking van de positie van ouders. Deze
doorgaande lijn in ouderbetrokkenheid te ontwikkelen.
Ouderschap.
notitie dient als een overzicht van de hoofddomeinen waarbinnen de positie van de ouders geregeld en/of in beweging is. Bij de totstandkoming is gebruik
Model: De rol van ouders bij het determinatieproces
gemaakt van met name literatuur van Noorlander omtrent de juridische positie
Uit: Bij de les 14-17 (september 2011)
van ouders en van de websites van de onderwijsorganisaties met betrekking tot
Peter Huwae
de verschillende beleidsontwikkelingen.
Geef leerlingen en ouders een beslissende stem bij het ontwikkelen van de
Vervolgens is de notitie gevoed en becommentarieerd door experts in het veld.
(loopbaan)competentie. Hoe precies? Peter Huwae bespreekt een goedwerkend
De experts zijn op 7 september 2006 bijeengekomen in een expertmeeting om
model uit de praktijk.
gezamenlijk gedachten uit te wisselen over de positie van de ouders. De uitkomsten van de voorliggende notitie, de opgedane inzichten uit
Model: Ouders, school en studiekeuze
de expertmeeting en de discussie in de werkgroep tezamen hebben de
Uit: Bij de les (september 2011)
bouwstenen gevormd voor een advies aan de ondertekenaars van de intentie
Annemiek van Kessel en Marion van Hoof
verklaring. Dit heeft geresulteerd in een manifest.
Een studie kiezen valt niet mee voor de middelbare scholier... Maar school en ouders blijken een prima span te vormen om jonge neuzen in de goede richting te zetten.
11
Workshop: Rol ouders bij studiekeuze (havo/vwo) In Holland, VU, (2008) (Workshop, website, publicatie)
www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Actieve-ouders-vanvoorschool-tot-mbo.htm
www.vu.nl/nl/opleidingen/voor-het-vwo/decanen/hulp-bij-studiekeuze/rol-
Actieve ouders van voorschool tot mbo
ouders-bij-studiekeuze/index.asp
Als ouders en scholen goed samenwerken, is de kans groter dat het kind
Een vervolgopleiding kiezen kan ontzettend lastig zijn voor kinderen. Ongeveer
zich goed ontwikkelt. Betrokken ouders, zowel op school als thuis, zijn
30% van de studenten in het hoger onderwijs heeft na een jaar spijt van zijn
dus ontzettend belangrijk. Reden voor de gemeente om te proberen de
of haar keuze. Bij sommige opleidingen ligt dit percentage nog hoger. Ouders
ouderbetrokkenheid op Haagse scholen te vergroten. Daarom geeft de
spelen een belangrijke rol bij de studiekeuze van hun kind. Zij vormen een
gemeente subsidie voor verschillende projecten.
positieve beïnvloeder als ze hun zoon of dochter stimuleren tot het maken van
Met het geld kunnen scholen bijvoorbeeld een oudercoördinator aanstellen,
een doordachte keuze. Een doordachte studiekeuze kan bovendien bijdragen
leerkrachten coachen hoe zij het beste met ouders om kunnen gaan of
aan het studiesucces. De Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Inholland
ideeën ontwikkelen om ouders meer bij school te betrekken. De subsidie is
bieden scholen de workshop ‘Rol ouders bij studiekeuze’ aan, voor ouders van
verdeeld in twee onderwerpen, het (verder) ontwikkelen van ouderbeleid en
havo- en vwo-leerlingen die in het keuzeproces zitten. In deze workshop krijgen
oudereducatie.
ouders handvatten waarmee zij het gesprek met hun kind aan kunnen gaan.
www.Leraar24.nl (po/vo/mbo)
Websites
Leraar24 is een online platform van, voor en door leraren, bedoeld om u te ondersteunen bij het uitoefenen van uw beroep. Met Leraar24 kunt u zich op elk moment van de dag efficiënt en kosteloos informeren en verder groeien in
www.klascontact.nl/logon.asp
uw vak.
Klascontact is een gesloten en veilig communicatieplatform voor ouders,
In de dagelijkse praktijk kunt u tegen vraagstukken aanlopen waarover u
leerkrachten en directie.
graag meer wilt weten. Of waarover u misschien wel met collega-leraren ervaringen wilt uitwisselen, maar uw tijd is beperkt. Dan kunt u hier terecht.
www.ouders.net
Leraar24 is als het ware een online gereedschapskist vol praktische oplossingen
OUDERS & COO is de landelijke organisatie van en voor ouders, ouderraden (OR)
en voorbeelden die u direct in uw dagelijkse onderwijs kunt toepassen. U
en medezeggenschapsraden (MR) in het protestants-christelijk en oecumenisch
raadpleegt Leraar24 waar en wanneer het u uitkomt; 24 uur per dag.
onderwijs. Zij zetten zich in voor alle ouders met kinderen in het primair en
Leraar24 biedt informatie rondom talloze thema’s die aansluiten bij het beroep
voortgezet onderwijs en in de kinderopvang. Hoofddoel is het stimuleren
van leraar. Elk thema is uitgewerkt in informatieve video’s die samen met
van een goede samenwerking tussen school en thuis, in het belang van de
verdiepende informatie een rijk dossier vormen. De informatie die Leraar24
kinderen!
biedt, kunt u direct toepassen in uw dagelijkse lespraktijk. De organisaties
OUDERS & COO hebben hun handtekening gezet onder het ‘Manifest
achter Leraar24 zorgen voor kwalitatieve en betrouwbare informatie.
Ouderbetrokkenheid’. Daarmee hebben ze toegezegd zich in te zetten voor het
Het is een online platform voor de verdere professionalisering van leraren;
versterken van ouderparticipatie op scholen.
Van, voor en door leraren; Praktisch en direct toepasbaar; Tijdbesparend en kosteloos; Boeiend en onderhoudend.
www.Ouderbetrokkenheid.nl
Leraar24 is een initiatief van Kennisnet, Ruud de Moorcentrum (Open
Deze website is in het leven geroepen om expertise, tips en good practices
Universiteit), De Onderwijscoöperatie en de NTR.
op het gebied van ouderbetrokkenheid en -participatie uit te wisselen. Op de
Binnen deze website: Tal van video’s en dossiers voor de onderwijspraktijk in po,
site vindt u een uitgebreide lijst van instrumenten waarmee scholen en andere
vo en mbo, te vinden bij http://www.leraar24.nl/dossier/626.
organisaties de betrokkenheid van ouders kunnen stimuleren, veel voorbeelden van hoe het wel (of niet) moet en – last but not least – verhalen van betrokken scholen.
12
www.oudersbijdeles.nl (vooral po/vo)
www.forum.nl/paoo (po)
De site over ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie op school. Met
Versterken ouderbetrokkenheid op basisscholen
goede voorbeelden uit de schoolpraktijk, voor docenten, schoolleiders
Met het project PAOO ondersteunt en versterkt FORUM, Instituut voor
en schoolbestuur. Om ideeën op te doen voor visieontwikkeling en
Multiculturele Vraagstukken, de ouderbetrokkenheid op basisscholen
beleidsvorming.
gelegen in de 54 grootste gemeentes van Nederland met minimaal 25% gewichtenleerlingen. De ondersteuning heeft tot doel de ouderbetrokkenheid
www.cps.nl/nl/Sectoren/Voortgezet_onderwijs/Voortgezet_ onderwijs-Passend_onderwijs/Voortgezet_onderwijsPassend_onderwijs-Ouderbetrokkenheid.html (po/vo)
duurzaam in de schoolorganisatie te verankeren en is kosteloos.
Ouderbetrokkenheid verhoogt de prestaties
communicatie. Deze films zijn bedoeld ter inspiratie voor leerkrachten om de
Uit onderzoek blijkt dat ouderbetrokkenheid de schoolprestaties verhoogt.
dialoog me ouders te versterken en ze meer te zien als gelijkwaardige partners
Dit zal dus zeker gelden voor de resultaten binnen passend onderwijs:
in opvoeding en onderwijs. PAOO begeleidt basisscholen in het vergroten van
ouderbetrokkenheid leidt tot een gedeeld verantwoordelijkheidsgevoel
de ouderbetrokkenheid. PAOO Ouderbetrokkenheid - FORUM, Instituut voor
en maakt het mogelijk om in gezamenlijkheid (ouders en school) passend
Multiculturele Vraagstukken.
PAOO Ouderbetrokkenheid – video: In deze films vertellen ouders over hun ervaringen met de basisschool van hun kind: het schooladvies en de
onderwijs zo goed mogelijk vorm te geven. CPS is expert als het gaat om ouderbetrokkenheid op scholen. Gerelateerde publicatie: Handboek ouders in
www.aanvalopschooluitval.nl (mbo)
de school
Website met voorbeeldprojecten die bijdragen aan het vergroten van de betrokkenheid van ouders bij het terugdringen van voortijdig schoolverlaten
www.sllo.nl
op het mbo.
Stichting Leraar Leerling Ouders Stichting LLO is een initiatief van een groep ouders en mensen uit het onderwijs. Zij vinden het noodzakelijk dat er één organisatie is voor ouders, leerlingen en professionals binnen het onderwijs. Het beste onderwijs voor ieder kind is immers een gezamenlijke verantwoordelijkheid. In Amerika bestaat een vergelijkbare organisatie, de Parent Teacher (Student) Association, de PTA en de PTSA. Deze organisatie, die inmiddels al een eeuw bestaat, was de inspiratiebron om Stichting LLO op te richten. Zo wil Stichting LLO er zijn voor individuele leerlingen, ouders, leraren, directeuren en medewerkers die een andere functie in het onderwijs hebben. Ook belangstellenden die niet binnen bovenstaande doelgroepen vallen zijn van harte welkom! Ten slotte kunnen ook scholen en belangenorganisaties van leerlingen, ouders en leraren zich aansluiten. Dit alles om het ene doel: het beste onderwijs vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven.
13
2. Definitiebepalingen Onderstaande tekst is deels ontleend aan de Masterscriptie van Camiel
Ouderparticipatie heeft, zo meldt Smit (2007), een positieve invloed op het
Margry over ouderbetrokkenheid in het jongerenwerk (juni 2011). Hierbij
sociaal functioneren van de leerling: het gedrag, de motivatie, de sociale
worden parallellen getrokken tussen het jongerenwerk en de schoolse situatie.
competenties en de relaties.
Ouderbetrokkenheid is onderwerp geweest van eerdere wetenschappelijke
De Onderwijsraad (2010, pp. 9-14) neemt Smit’s definities over en stelt “(…) dat,
onderzoeken.
buiten het feit dat ouderbetrokkenheid bijdraagt aan het welzijn en mogelijk de cognitieve prestaties van leerlingen, in het funderend onderwijs een minimale
Wetenschappelijk onderzoek binnen het onderwijs bespreekt de samenwerking
ouderbetrokkenheid logisch en noodzakelijk is. Ouderbetrokkenheid heeft een
tussen ouders en scholen in termen als:
functie in de ondersteuning voor de leraar, maar ook voor de school om zijn
•
ouderbetrokkenheid (parental involvement);
doelstellingen te realiseren. (…) Er is ontwikkelingswerk nodig naar de wijze
•
ouderparticipatie (parental participation);
waarop ouders een functie kunnen hebben in het voorkomen van vroegtijdig
•
ouderpartnerschap (school/family/community partnerships) (Dom, 2006;
schooluitval, bijvoorbeeld door ‘het onderwijs’ te ondersteunen bij het kiezen of
Epstein, 1995; Smit, Driessen, Sluiter & Brus, 2008).
vervolgen van een opleiding.” (A. Oomen)
De begrippen worden vaak door elkaar gebruikt en dekken deels dezelfde
De Onderwijsraad (2010) maakt in haar advies onderscheid in drie typen relaties
lading. Ouderbetrokkenheid wordt door de werkgroep Ouderbetrokkenheid1
tussen ouders en school:
gedefinieerd als: ‘de interesse in het functioneren van het kind op school, in
•
de vorderingen en eventuele problemen’ (Smit, Sluiter & Driesen, 2006). Dom (2006) definieert ouderbetrokkenheid als: ‘de verschillende vormen waarin
•
en wijzen waarop ouders zich meer of minder actief inzetten of betrokken worden bij activiteiten op school. Daarnaast valt onder ouderbetrokkenheid
een individuele juridische relatie met een vastlegging van rechten en plichten; samenwerkingspartners als het gaat om de opvoeding en het leerproces van het kind;
•
alle ouders zijn onderdeel van een (informele) oudergemeenschap, waarbij
ook de aandacht voor het leerwerk van de kinderen in thuisomgeving’.
het niet direct gaat om de belangen en behoeften van het eigen kind, maar
Ook de Onderwijsraad (2010) benadrukt dat ouderbetrokkenheid zich niet
om die van de groep, klas en school als geheel.
beperkt tot de schoolomgeving. Betrokkenheid kan ook thuis plaatsvinden, door bijvoorbeeld een kind voor te lezen. Ouderparticipatie definieert de
Het beleid van de overheid heeft volgens de Onderwijsraad vooral gezorgd
Onderwijsraad als ‘de actieve deelname van ouders aan activiteiten op
voor de eerste type relatie: een juridische positionering van individuele ouders
school’. Een vergelijkbare definitie van ouderparticipatie geeft Booijink
wat betreft toegankelijkheid, keuzevrijheid, kwaliteit en informatie over het
(2007): ‘de actieve bijdrage van ouders aan het onderwijs van hun kind
onderwijs van hun kind. De meeste scholen hebben wel een papieren visie op
binnen de school.’ De samenwerking tussen ouders en school wordt steeds
ouderbetrokkenheid en een beleid om ouders in de medezeggenschapsraad
vaker omschreven in termen van partnerschap (Epstein, 1995; Smit, Sluiter &
(mr) te betrekken bij beslissingen, maar verder dan de mr, informatie
Driesen, 2006). Ouderpartnerschap draagt verder dan ‘ouderbetrokkenheid’
verstrekken en hand- en spandiensten door ouders reikt de invulling niet.
of ‘ouderparticipatie’ (Flentge, 2007). Partnerschap betekent niet alleen het bewegen van ouders richting de school, maar ook een beweging van de school
De Onderwijsraad bepleit het verleggen van de aandacht naar de andere
richting de thuissituatie (De Wit, 2005). De betrokkenen zijn er in dit proces
twee relaties: school en ouders als samenwerkingspartners en als informele
op uit om elkaar wederzijds te ondersteunen en proberen hun bijdrage zoveel
oudergemeenschap. Om dit te bereiken is nog een lange weg te gaan,
mogelijk op elkaar af te stemmen, met als doel het leren, de motivatie en de
aldus de Onderwijsraad. Beide partijen kunnen verwarring verwachten over
ontwikkeling van leerlingen te bevorderen (Smit, Sluiter & Driesen, 2006). Het
de begrippen die nu worden geïntroduceerd: ‘dialoog’, ‘partnerschap’ en
organiseren van formele inspraak van ouders is een belangrijk onderdeel van
‘horizontale verantwoording’. Ouders, schoolleiders en docenten onderschrijven
het ouderpartnerschap (Epstein, 1995).
deze begrippen stuk voor stuk, maar de verwachtingen qua invulling hiervan
1 Werkgroep ouderbetrokkenheid, ingesteld naar aanleiding van de intentieverklaring Versterking School-Ouderbetrokkenheid
14
blijken sterk uiteen te lopen. Zo verwachten ouders bij partnerschap op tijd geïnformeerd en betrokken te worden en echt invloed uit te kunnen oefenen.
Het gaat ouders in de eerste plaats om het welzijn van hun kind, de klas, de
die zij ondernemen. Het geloof in de eigen mogelijkheden wordt daarbij
groep, het leerjaar en de school.
versterkt door succeservaringen in soortgelijke situaties (Bandura, 1997). Voor de ouderbetrokkenheid in het onderwijs betekent dit dat wanneer ouders
Verwachte doelen van ouderbetrokkenheid
ervan overtuigd zijn dat ze in staat zijn om een bijdrage te leveren aan de
Samenwerking tussen de school en ouders heeft vier hoofddoelen (De Wit et
schoolsuccessen van hun kind, zij meer betrokkenheid tonen (Hoover-Dempsey
al., 2007). Allereerst moet het de benadering van leerlingen thuis en op school
et al., 2005).
op elkaar afstemmen en optimaliseren (een pedagogisch doel). Het toerusten van ouders in hun opvoedingstaak is een tweede doel (toerustingsdoel).
Uitnodigen tot betrokkenheid
Ouderbetrokkenheid dient ook een organisatorisch doel, namelijk het bijdragen
De tweede hoofdfactor uit het model is de ervaring van ouders dat andere
aan het reilen en zeilen van de school. Tot slot is er een democratisch doel.
partijen hun betrokkenheid waarderen (Parents’ Perceptions of Invitations for
Ouders denken en beslissen mee (formeel en informeel) met de school.
Involvement from Others). Het model benoemt drie vormen waardoor ouders
Daarnaast legt de school verantwoording af over haar werk aan de ouders.
zich uitgenodigd voelen tot ouderbetrokkenheid. Allereerst is de houding van een school naar ouders toe bepalend voor de uiteindelijke betrokkenheid van
Communicatie
ouders (Hoover-Dempsey et al., 2005). Bij een school met een open houding
Docenten vinden het soms lastig om ouderbetrokkenheid te realiseren waarbij
en een klimaat waarin ouders welkom zijn, raken ouders sneller betrokken
rechtstreekse individuele gesprekken met ouders moeten worden gevoerd (De
(Simon, 2004). Een directe benadering van ouders door docenten beschouwen
Wit et al., 2007). De docenten kiezen eerder voor een setting waarbij ouders via
Hoover-Dempsey et al. (2005) als een tweede vorm van uitnodigen. In het
activiteitencommissies, ouderpanels of klankbordgroepen bij de school worden
onderwijs blijkt dat de directe uitnodiging van een docent de betrokkenheid
betrokken.
van ouders positief stimuleert (Adams & Christenson, 2000). Een derde vorm van actief uitnodigen om ouders te prikkelen tot betrokkenheid is het
Rolopvatting
uitnodigen via hun eigen kinderen (Hoover-Dempsey et al., 2005). Ouders tonen
De rol die ouders voor zichzelf zien weggelegd in de opvoeding is sterk
eerder betrokkenheid als ze weten dat hun kind de betrokkenheid waardeert
bepalend voor hun betrokkenheid bij het onderwijs van hun kind (Hoover-
(Deslandes & Bertrand, 2005).
Dempsey et al., 2005). Wanneer ouders het meehelpen en het tonen van interesse in het schoolwerk als een ouderlijke taak beschouwen gaan ouders
Leefomstandigheden
meer hun best doen om ook daadwerkelijk betrokken te zijn. Specifieke
De perceptie van de eigen leefomstandigheden (Parents’ Perceived Life Context)
verwachting zijn er voor ouders met een niet-westerse allochtone achtergrond.
is in het model de derde hoofdfactor die mate van ouderbetrokkenheid bepaalt.
Zij koppelen opvoedings- verantwoordelijkheden in sterkere mate aan
De leefomstandigheden worden onderverdeeld in de tijd die ouders hebben en
de omgeving waarin hun kind zich bevindt. Wat op school gebeurt is de
de vaardigheden en kennis van ouders.
verantwoordelijkheid van school, de politie is verantwoordelijk voor de straat en ouders zijn verantwoordelijk voor de thuissituatie (Driessen & Bezemer, 1999;
Tijd voor betrokkenheid
Van ’t Hoff, 1991). Allochtone ouders bemoeien zich hierdoor minder snel met
De betrokkenheid van ouders bij het onderwijs is afhankelijk van de tijd en
het onderwijs van hun kind, omdat dit grotendeels buiten de thuisomgeving
energie die zij hebben om betrokken te zijn (Hoover-Dempsey et al., 2005).
plaats vindt.
Ouders met een fulltime baan hebben bijvoorbeeld minder tijd om betrokken te zijn dan ouders met een parttime baan (Bronneman-Helmers, 1999; Vogels,
Zelfovertuiging
2002; Weiss, Mayer, Kreider, Vaughan, Dearing, Hencke & Pinto, 2003).
Een tweede voorspeller van ouderbetrokkenheid die onder de hoofdfactor
De tijd voor betrokkenheid hangt ook samen met de gezinssamenstelling.
Motivational Beliefs valt is gebaseerd op de self-efficacy theorie van Bandura
Onderzoek in het onderwijs laat zien dat de ouderbetrokkenheid minder is
(1997). De theorie stelt dat het geloof van mensen in hun eigen vermogen
in eenoudergezinnen dan in tweeoudergezinnen (Kohl, Lengua & McMahon,
om gestelde doelen te verwezenlijken bepalend is voor de uiteindelijke actie
2000). De toegevoegde middelen en stabiliteit in een tweeoudergezin
15
vergroten de mogelijkheden van ouders om betrokken te zijn (Manz et al., 2004). Naast het aantal ouders is ook het aantal kinderen in het gezin van invloed op de beschikbare tijd voor betrokkenheid. De ouderbetrokkenheid in het onderwijs blijkt lager te zijn naarmate ouders voor meerdere kinderen moeten zorgen (Dauber & Epstein, 1989).
Kennis en vaardigheden Een tweede voorspeller van de ouderbetrokkenheid die Hoover-Dempsey en Sandler onder de leefomstandigheden van ouders scharen zijn de kennis en vaardigheden van ouders. Wanneer de persoonlijke hulpbronnen van een ouder aansluiten bij het onderwijs van het kind is deze ouder eerder geneigd tot het tonen van betrokkenheid. Na toetsing van het model bleken de vaardigheden en kennis van ouders geen noemenswaardige invloed te hebben op de betrokkenheid van ouders (Green, Walker, Hoover-Dempsey & Sandler, 2007).
Relatie leeftijd en ouderbetrokkenheid In het onderwijs neemt de ouderbetrokkenheid af zodra jongeren van de basisschool overgaan naar het voortgezet onderwijs (Verhoeven et. al., 2003; Vogels, 2002). Deze afname van ouderbetrokkenheid past in de levensfase van de jongere waarin hij of zij steeds onafhankelijker van zijn ouders gaat handelen (Matza et al., 2001).
Geslacht Het geslacht van een ouder is een bepalende factor voor ouderbetrokkenheid. In het onderwijs zijn moeders in veel gevallen meer betrokken dan de vaders (Vogels, 2002). Hanafin en Lynch (2002) stellen in hun onderzoek naar ouderbetrokkenheid dat ‘parental involvement, in reality, usually means mothers’ involvement’. Verschillen ontstaan doordat vaders en moeders er traditiegetrouw vanuit gaan dat ze verschillende ouderlijke rollen vervullen (Wille, 1995), waarbij moeders worden gezien als primaire opvoeders (Aunola & Nurmi, 2005).
16
3. Beleidsaanbevelingen De eerder genoemde onderzoeken en modellen leveren verschillende relevante
Begin al met ouderbetrokkenheid tijdens het basisonderwijs
inzichten op voor het beleid met betrekking tot ouderbetrokkenheid. Op basis
Realiseer ouderbetrokkenheid tijdens de basisschoolleeftijd van jongeren
hiervan zijn ook een aantal adviezen te geven die gelijk in de praktijk kunnen
en werk hierbij samen met basisscholen. Voor het succesvol realiseren van
worden toegepast.
ouderbetrokkenheid in de vervolgopleidingen (vo, mbo) lijkt het van belang te zijn om tijdens de basisschoolleeftijd van een jongere al contact te leggen
Stel de definitie en het doel van ouderbetrokkenheid scherp binnen de schoolorganisatie
tussen school, ouders en jongeren. Tijdens de basisschoolleeftijd vinden
Scholen hebben verschillende visies op zowel de doelen als de concrete
kinderen.
jongeren het nog normaal dat ouders met andere volwassenen praten over hun
invulling van ouderbetrokkenheid. Voor het succesvol stimuleren van
doel ouderbetrokkenheid wordt gestimuleerd. Het is hierbij raadzaam om in het
Richt het beleid ook op ouders uit de lagere sociaaleconomische klasse omdat de sociaaleconomische status van ouders van invloed kan zijn op ouderbetrokkenheid
achterhoofd te houden dat ouderbetrokkenheid meer omvat dan het helpen
Zo worden alle ouders erbij betrokken en is het duidelijk wat er van
bij activiteiten. Ouders kunnen ook betrokkenheid tonen in de thuisomgeving.
hen verwacht wordt. Het doel hiervan is behalve het bevorderen van
Deze vorm van ouderbetrokkenheid kan gestimuleerd worden door ouders
ouderbetrokkenheid ook het gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid
goed te informeren over de activiteiten van de onderwijsorganisatie.
geven aan zowel scholen als ouders. Hierdoor zullen zowel scholen als ouders
Daarnaast is het belangrijk om nieuwe inzichten over concrete vormen van
inzien dat zij niet als twee onafhankelijke partijen de schoolse ontwikkeling
ouderbetrokkenheid met elkaar te delen.
van het kind bevorderen, maar dat zij als partners samen te werken. Als de
ouderbetrokkenheid is het van belang om binnen de organisatie regelmatig scherp te stellen wat er wordt verstaan onder ouderbetrokkenheid en met welk
school een beleid of afspraken maakt met betrekking tot het stimuleren van
Informeer ouders over de onderwijsorganisatie en mogelijkheden tot betrokkenheid
ouderbetrokkenheid, dan dient dit goed overlegd te worden met de ouders.
Het is voor ouders niet altijd duidelijk wat het werk op school precies inhoudt
face plaatsvindt, en niet louter via een brief, schoolkrant, telefonisch of digitaal.
en ouders weten vaak niet op welke manier ze betrokken kunnen zijn. Actief
Het is dus essentieel dat de school en ouders elkaar persoonlijk ontmoeten
informeren over de werkzaamheden en het aandragen van concrete vormen
en elkaar leren kennen, zodat een basis van vertrouwen opgebouwd kan
van ouderbetrokkenheid stimuleren de ouderbetrokkenheid. Deze uitleg is
worden en bij bepaalde groepen ouders meer interesse gewekt kan worden
van belang omdat het voor ouders soms niet vanzelfsprekend blijkt te zijn om
met betrekking tot de schoolse ontwikkeling van hun kind, wat mogelijk de
een actieve rol te hebben in de tijdsbesteding van hun kind. Een aantal ouders
prestaties van het kind ten goede komt.
Ook hierbij is van belang, dat het contact tussen de school en ouders face-to-
geeft aan niet of te laat op de hoogte te zijn van activiteiten van de school. Het communiceren van de agenda verdient daarom meer aandacht.
Onderzoek de impact van ouderbetrokkenheid De impact van initiatieven om ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie te
Nodig ouders persoonlijk uit
optimaliseren zoals beschreven in de internationale literatuur is nauwelijks
Ouders zeggen eerder te komen kijken of deel te nemen als zij een persoonlijke
geëvalueerd.
uitnodiging ontvangen van hun kind of van de schoolorganisatie. Het valt
Het stimuleren van een grotere ouderbetrokkenheid heeft wel een positief
daarom aan te bevelen om extra in te zetten op het persoonlijk uitnodigen van
effect op leerprestaties, maar onduidelijk is welke activiteiten van ouders nu
ouders. Bij de persoonlijke uitnodiging door jongeren is het van belang dat zij
precies invloed hebben en welke niet.
de juiste en volledige boodschap doorgeven aan hun ouders. De mondelinge uitnodiging van de jongeren kan hiervoor worden.
17
Gebruik de kennis van een groot aantal projecten op vmbo en mbo scholen om via grotere ouderbetrokkenheid de uitval van leerlingen te verkleinen Enige voorbeelden: Op het Citaverde College in Roermond worden ouders betrokken bij het aanpakken van (langdurig) schoolverzuim waarvoor een team is opgericht. Bij het Graafschap College in Doetinchem wordt de betrokkenheid van ouders gezien als een belangrijk ingrediënt van het voorkomen van problemen en een succesvolle afronding van de opleiding. Hiervoor is de betrokkenheid van ouders in de gehele opleiding verweven Het ROC Midden Nederland in Utrecht heeft in samenwerking met het NOVA College voor vmbo een project uitgevoerd gericht op betrokkenheid van ouders bij de keuze van hun kind voor de vervolgopleiding op het mbo. Leerlingen van het vmbo werd gevraagd zich te informeren over de mogelijkheden en deze, inclusief de keuze voor een vervolgopleiding, op te nemen in een ‘loopbaandossier’. Dit dossier moest deels met de ouders ingevuld en ook in de groep aan de ouders gepresenteerd worden. Het project werd succesvol afgerond. Ouders gaven aan de mate van betrokkenheid bij de keuze van hun kind waardevol te vinden. Als onderdeel van het aanbod aan volwasseneneducatie biedt ROC Midden Nederland een cursus ‘ouderparticipatie’ aan. Deze cursus is speciaal georganiseerd voor allochtone ouders die nog niet zo goed Nederlands spreken. Deze ouders beheersen de “schooltaal” ook nog niet goed, waardoor contacten met leerkrachten moeilijk zijn en de ouders nog niet actief kunnen participeren binnen de school.
18
4. Geraadpleegde literatuur Deze opsomming is niet uitputtend, maar waar mogelijk zijn de bronnen
Daal, H.J. van, Broenink, N., Kromontono, E. & Tabibian, N. (2002).
(nationaal en internationaal) van de diverse onderzoeksrapporten hieronder
Bevordering van ouderbetrokkenheid en ouderbetrokkenheid op basisscholen.
gerubriceerd:
Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. Davies, D. & Johnson, V. (Eds.) (1996). Crossing boundaries with action
Alkan, M. Parents, racism and education: some issues relating to parental involvement by Turkish and Moroccan communities in the Netherlands (2001),
research: A multinational study of school-family-community collaboration. International Journal of Educational Research, 25 (1), 75-105.
in : Smit, F. & K. van der Wolf & P. Sleegers: p. 245-254, KUN & SCO-Kohnstamm Instituut.
Denessen, J., Driessen, G., Smit, F. & Sleegers, P. (201). Culture differences in education: implications for parental involvment and educational policies,
Autar, K. & Dumasy, E. (2001). Voorbeelden van communicatie met allochtone ouders, docentenhandleiding bij de video. Utrecht: ECHO. Bakker, J. & Denessen, E. (2008). Houding leraren jegens ouders van groot belang. In F. Smit (Ed.), Modernisering relatie ouders en school. Den Haag: Sdu
in: Smit, F. & K. van der Wolf & P. Sleegers: 245-254, KUN & SCO-Kohnstamm Instituut; p. 55-65; Derriks, M. & Vergeer, M. (2010). Doorstroom in het ROC. Een kwestie van goed kiezen en doorzetten? Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Uitgevers. Deslanders, R. & Rousseau, N. (2007). Congruence between teachers’ Bakker, J., Stoep, W., Heuvel, W. van den & Bouts, L. (2002). Leerkrachtverwachtingen en de oordeelsvorming over ouderlijke
and parents’ role construction and expectations about their involvement in homework. International Journal about Parents in Education, 1 (0), 108-116
betrokkenheid. Pedagogische Studiën, 79 (5), 376-388. Deslandes, R. & Bertrand, R. (2005). Motivation of parent involvement in Beek, S, Rooyen, A. van & Wit, C. de (2007). Ontwerp je eigen instrument. Beek, S., Rooijen, A. van & Wit, C. de (2007). Samen kun je meer dan alleen.
secondary-level schooling. Journal of Educational Research, 98, p. 164-175. Dijk, M. & Doolaard, S. (2007). Ouders op school? Of de school in huis?
Educatief partnerschap met ouders in primair en voortgezet onderwijs. Den Haag:
Literatuurstudie naar de invloed van ouderbetrokkenheid. Groningen: GION/
Q*Primair/’s-Hertogenbosch: KPC Groep.
STAMM CMO Drenthe.
Booijink, M. (2007). Terug naar de basis, communicatie tussen leerkrachten en allochtone ouders in het primair onderwijs. Leiden: Universiteit Leiden. Bouw, C. e.a. (2003). De keuze van Marokkaanse meisjes. Amsterdam:
Dingarten, A. e.a. (2004). Communiceren met ouders. Utrecht: ECHO; Forum Magazine no. 1 (2006) Onderwijs: platform maakt ouders beter zichtbaar. Dom, L. (2006). Ouders en Scholen. Gent: Academia Press.
SISWO; CBS (2007) Jaarboek onderwijs. Dumasy, E. (2002a). Communicatie met allochtone ouders. In Handboek Bronfenbrenner, U. (1986). Ecology of the family as a context for human development: Research perspectives. Developmental Psychology, 22 (6), 723-742. CBS (2007). Jaarboek Onderwijs.
communicatie in het onderwijs, maart 2002, 1330 (pp. 1-11). Alphen aan den Rijn: Samsom. Dumasy, E. (2002b). Kleurrijk onderwijs. Een oriëntatie in de transculturele pedagogiek: communiceren en begeleiden. Amsterdam: Uitgeverij SWP
Crozier, G. (2000). Parents and schools – partners or protagonists? Oakhill: Trentham Books.
19
Epstein, J. (1987). Toward a theory of family-school connections: Teacher
Frederik Smit (red.) (2011). De Wet van de oogst. De zeven succesfactoren
practices and parent involvement. In K. Hurrelmann, F. Kaufman & F. Losel (Eds.),
voor optimalisering ouderbetrokkenheid. Met bijdragen van prof. dr. Kees van der
Social intervention: Potential and constraints (pp. 121-136). New York: Walter de
Wolf, prof. mr. dr. Miek Laemers, prof. dr. Louis Tavecchio, drs. Henk Jansen, Kees
Gruyter.
Jansen, Ouko Beuving en drs. Wilma Willems en mr. Katinka Slump. Presentatie: 20 april 2.
Epstein, J. (1995a). School/family/community partnerships. Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76 (9), 701-712.
Frederik Smit (2011), Contracten met ouders. Goede contacten tussen school, ouders en leerlingen werken door in de kwaliteit van een school
Epstein, J. (1995b). Perspectives and previews on research and policy for
en de leerprestaties. Vandaar dat scholen in Rotterdam de zogenaamde
school, family, and community partnerships. In A. Booth & J. Dunn (Eds.), Family-
oudercontracten willen invoeren waarin beide partijen verplichtingen aangaan.
school links: How do they affect educational outcomes? Hillsdale, NJ: Lawrence
In: MR magazine, nummer 4, april 2011
Erlbaum Associates. Frederik Smit, Roderick Sluiter, Geert Driessen, oktober 2006. Epstein, J. (2001). School, family and community partnerships. Preparing
Literatuurstudie ouderbetrokkenheid in internationaal perspectief.
educators and improving schools. Boulder, CO: Westview Press. Green, C.L., Walker, J.M., Hoover-Dempsey K.V. & Sandler, H.M. (2007). Epstein, J., Sanders, M., Simons, B., Salinas, K., Jansorn, N. & Voorhis, F. van
Parents’ Motivations for Involvement in Children’s Education: An Empirical
(2002). School, family and community partnerships. Your handbook for action.
Test of a Theoretical Model of Parental Involvement. Journal of Educational
Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Psychology, 99, (3), p. 532-544.
Es, S. van, Hubbard, F., Tilborg, L. van & Vedder, P. (2002). Schakels tussen school en thuis. Het bestrijden en voorkomen van onderwijsachterstanden.
Groeneveld, M. & Steensel, K. van (2009). Ouders@mbo, Landelijk onderzoek onder ouders van mbo-leerlingen. Hilversum: Hiteq/Aetios.
Samenwerken met ouders. Den Haag: PMPO. Hill, N. & Tyson, D. (2009). Parental Involvement in Middle School: A Esch, W. van (2010). De kleur van het middelbaar beroepsonderwijs. ’s-Hertogenbosch/Amsterdam: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Esch, W. van, Petit, R., Neuvel, J. & Karsten, S. (2011). Sociaal kapitaal
Meta-Analytic Assessment of the Strategies That Promote Achievement. Developmental Psychology American Psychological Association, 45 (3), 740-763. Hiteq, M.J. Groeneveld, K. van Steensel (2009). Kenmerkend vmbo. Een
in het mbo: slagboom of hefboom? Onderzoek onder mbo’ers en docenten.
vergelijkend onderzoek naar de kenmerken van vmbo-deelnemers en de
’s-Hertogenbosch/Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs.
generatie Einstein. Hilversum.
Fasang, A., Mangino, W. & Brückner, H. (2010). Parental Social Capital and Educational Attainment. Working paper 2010-01. CIQLE: Yale University, New
Hood, S. (2001). Home-school agreements: a true partnerschip? School Leadership & Management, 21 (1), 7-17.
Haven Hofstra University, Long Island. Ho Sui Chu, E. (2007). Building trust in elementary schools: the impact of Flentge, E. (2007). Ouderbetrokkenheid bij school ontstaat niet vanzelf. Almere: Vereniging voor Openbaar Onderwijs. Forum: Jaarverslag 2005. Platform Allochtone Ouders en Onderwijs.
home school community collaboration. International Journal about Parents in Education, 1 (0), 8-20. Kans, K., Lubberman, J. & Vegt, A. van der (2009). Monitor ouderbetrokkenheid in het funderend onderwijs. Rotterdam: Ecorys.
20
Karsten, S & U. de Jong & G. Ledoux & H. Sligte (2006). De positie van ouders en leerlingen in het governancebeleid. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut.
MBO Raad (2009). Goed bestuur in de BVE-sector. Branchecode over bestuur, toezicht en horizontale dialoog in het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. De Bilt: Mbo Raad.
Kennisnet (2010). Opbrengsten van leren met meer effect. Twee jaar onderzoek naar onderwijsvernieuwing met ict in het voortgezet onderwijs. Zoetermeer: Kennisnet.
Menheere, A. & Hooge, E. (2010). Ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de schoolse ontwikkeling van kinderen. Amsterdam: Kenniscentrum Onderwijs en
Kers, D. & Kers, W. (2010). Samen naar een beter LOB binnen het vmbo – TL
Opvoeding, Hogeschool van Amsterdam.
Eemland. Aanpak Voortijdig Schoolverlaten Eemland. Apeldoorn: Kers & Kers Loopbaancoaching.
Mijs, J. (2008). Meritocracy or Plutocracy. Finding Explanations for the Educational Disadvantages of Moroccan Immigrants Living in the Netherlands.
Kreveld, M. van (2004). Migrantenmoeders doen mee op school. Utrecht: APS. Kuijpers, M., Meijers, F. & Bakker, J. (2006). Krachtige loopbaangerichte leeromgevingen in het (v)mbo: hoe werkt het? Driebergen: Het Platform
Amsterdam Social Science, 1 (1), 44-70. Min. OCW (2007). Factsheet Ouderbetrokkenheid in het beroepsonderwijs. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Beroepsonderwijs. Molen, H. van der (2009). Meer Betrokken Ouders. Kwalitatief onderzoek Lasky, S. (2001). The cultural and emotional politics of teacher-parent interactions. Teaching and Teacher Education, 17 (4), 403-415. Leeferink H. (2001). Waarden op school, een onderzoek onder ouders en
naar ouderbetrokkenheid in relatie tot voortijdig schoolverlaten in het middelbaar beroepsonderwijs. Den Haag: OUDERS & COO. Montandon, C. (1993). Parent-teacher relations in Genevan primary schools:
docenten. De Pedagogische Dimensie, nr 17. Nijmegen: Sectie Onderwijs en
the roots of misunderstanding. In: F. Smit, W. van Esch & H. Walberg (Eds.).
Educatie, KUN.
Parental involvement in Education (pp. 59-66). Nijmegen: ITS.
Leithwood, K. & Earl, L. (2000). Educational accountability effects: an international perspective. Peabody Journal of Education, 75 (4), 1-19. Les (2007). Themanummer Ouderbetrokkenheid, nummer 147, 25e Jrg.
Noguera, P. (2008). The trouble with black boys and other reflections on race, equity and the future of public education. New York: John Wiley & Sons OCW, Ministerie van (2005). Intentieverklaring School-Ouderbetrokkenheid. Den Haag.
Mulder e.a. (2003). Succes- en faalfactoren in het vmbo, de ontwikkeling van een instrument en de resultaten van de meting 2002-2003. Rotterdam: RISBO/ Erasmusuniversiteit. Martinez-Gonzalez, R. & Rodriquez-Ruiz, B. (2007). Assessing parents’ satisfaction with their parental role for a more effective partnerships between
Onderwijsraad (2003). Tel uit je zorgen. Onderwijszorgen van leerlingen, ouders, leraren en het bredere publiek. Den Haag: Onderwijsraad Onderwijsraad (2007). Onderwijs en sociale samenhang: de stand van zaken. Den Haag: Onderwijsraad.
families and schools. International Journal about Parents in Education, 1 (0), 21‑29.
Onderwijsraad (2008). Onderwijs en maatschappelijke verwachtingen. Scholen kiezen zelfbewust positie. Den Haag: Onderwijsraad.
21
Onderwijsraad (2010). Ouders als partners. Versterking van relaties met en tussen ouders op school. Den Haag: Onderwijsraad.
Schaaf, N. van der & Berg T. van den (2009). Ouderbetrokkenheid in de brede school. Een literatuuronderzoek naar effectieve manieren om het ontwikkelingsondersteunend gedrag van ouders te stimuleren. Groningen:
Oostdam, O. Peetsma, T., Derriks, M. & Gelderen, A. van (2006). Leren van het
Hanzehogeschool Groningen/Lectoraat Integraal Jeugdbeleid.
het nieuwe leren: casestudies in het voortgezet onderwijs. Amsterdam: SCO. Simons, J. (2005). Ouderpanel als kritische spiegel. Van Twaalf tot Achttien, Overmaat, M. & Boogaard, M. (2004). Neemt ouderbetrokkenheid af, stand
oktober 2005.
van zaken en tips voor scholen en ouderraden. Amsterdam: SCO. Simons, J. (2006). Met complimenten van de ouders. Van Twaalf tot Achttien, Ozkaya, M. & Veldhuis, J. (2008). Ouderbetrokkenheid in het Mbo. Amsterdam:
april 2006.
Capabel. Smit, F. (1991). De rol van ouderparticipatie in het onderwijs. Een onderzoek Perna, L.W. & Titus, M.A. (2005). The Relationship between Parental Involvement as Social Capital and College Enrollment: An Examination of Racial/
naar vorm, inhoud en effecten van ouderparticipatie in het basisonderwijs. Nijmegen: ITS.
Ethnic Group Differences. The Journal of Higher Education, 76 (5). Smit, F., Moerel, H. & Sleegers, P. (1999). Experiments with the role of Putte, R. van der & Hemmes, W. (2007). Ouders & Scholen, Scholen & Ouders. Amsterdam: ACB.
parents in primary education in the Netherlands. In F. Smit, H. Moerel, K. van der Wolf & P. Sleegers (Eds.), Building bridges between home and school (pp. 37-42). Nijmegen/Amsterdam: ITS/SCO-Kohnstamm Instituut.
PZH (2007). De Staat van Zuid-Holland. Den Haag: PZH. Smit, F., Doesborgh, J. & Kessel, N. van (2001). Ouderparticipatie: Een nieuw Ravn, B. (2003). Cultural and political divergences in approaches to cooperation between home, school and local society in Europe. In S. Castelli, M.
missie-statement? Onderzoek naar het functioneren van de relatie ouders en basisschool. Nijmegen: ITS.
Mendel & B. Ravn (Eds.), School, family, and community partnership in a world of differences and changes (pp. 9-18). Gdansk: University of Gdansk.
Smit, F., Driessen, G. & Doesborgh, J. (2002). Ouders en educatieve voorzieningen. Nijmegen: ITS.
Rooijen, A. van. (2004). Ouderpanels in het vmbo: kijken door de bril van ouders! Ouders en School, december 2004.
Smit, F., Driessen, G., Vrieze, G., Kuijk, J. van & Sleegers, P. (2005). Opvoedings- en opvangactiviteiten van scholen in het primair en voortgezet
Rooijen, A. van (2005). Praktijkonderwijs en ouderpanels: een geslaagde combinatie. Ouders en School, maart 2005.
onderwijs. Een inventarisatie van de stand van zaken met betrekking tot de relatie onderwijs-opvoeding-opvang in het Nederlandse onderwijs. In: Onderwijsraad, Onderwijs in thema’s (pp. 159-228). Den Haag: Onderwijsraad.
Rooijen, A. van, Sagasser, C. & Seuren, W. (2005). Ouderpanels: eindrapportage. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep.
Smit, F., Driessen, G., Sluiter, R. & Brus, M. (2007). Ouders, scholen en diversiteit. Ouderbetrokkenheid en -participatie op scholen met veel en weinig
Rooijen, A. (2006). Ouderpanels, een kwaliteitsinstrument voor uw school?
achterstandsleerlingen. Nijmegen: ITS, Radboud Universiteit Nijmegen
Den Haag: NKO. Smit, F. & Elfering, S. (2007a). Van een kabbelend beekje naar een bruisende waterval? Evaluatie invoering Wet medezeggenschap op scholen. Nijmegen: ITS.
22
Smit, F., Driessen, G., Sluiter, R. & Brus. M. (2008). Ouders en innovatief
Wolf, K. van der & Beukering, K. (2001). Working with challenging parents
onderwijs. Ouderbetrokkenheid en -participatie op scholen met vormen van ‘nieuw
within the framework of inclusive education. In F. Smit, K. van der Wolf & P.
leren’. Nijmegen: ITS.
Sleegers (Eds.), A bridge to the future. Collaboration between parents, schools and community (pp. 149-156). Nijmegen/Amsterdam: ITS/SCO-Kohnstamm Instituut.
Smit, F. (red.) (2009). Ouders en school. Den Haag: Sdu. Woods, P., Bagley, C. & Glatter, R. (1998). School choice and competition: Smit, F., Wester, M., Craenen, O. & Schut, K. (2011). De visie van leraren,
Markets in the public interest? London: Routledge.
ouders en leerlingen op de kwaliteit van het onderwijs. Onderzoek naar kwaliteitsaspecten van het onderwijs onder leraren, ouders en leerlingen. Nijmegen: ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Spectrum (z.j.). Quickscan ‘Ouderbetrokkenheid en ouderbetrokkenheid thuis’. Veen, A. & Daalen, M. van (2007). Ouderbetrokkenheid in Oud-West. Evaluatie van het project Ouderbetrokkenheid op de basisscholen in Amsterdam Oud-West. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam. Verhoeven, J., Devos, G., Staassen, K. & Warmoes, V. (2003). Ouders over scholen. Antwerpen: Garant. Vogels, R. (2002). Ouders bij de les. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Waslander, S. (1999). Koopmanschap en burgerschap. Marktwerking in het onderwijs. Assen: Van Gorcum. Weerd, M. de & P. Krooneman (2002). Ouderbetrokkenheid in het primair onderwijs in Rotterdam. Amsterdam: Regioplan. Werkgroep ouderbetrokkenheid, ingesteld naar aanleiding van de intentieverklaring Versterking School-Ouderbetrokkenheid, Drs. Nicole van Dartel, Algemene Vereniging Schoolleiders, Jerome Schellings, CNV Onderwijs, De formele positie van ouders in het onderwijs (2006). Wit, C. de (2005). Partnerschap en medezeggenschap - en natuurlijke combinatie. ’s-Hertogenbosch: KPC-Groep. Wit, C. de (2008). Partnerschap tussen ouders en school. In F. Smit (Ed.), Modernisering relatie ouders en school (pp. 24-36). Den Haag: Sdu.
23
© E u ro g u i d a n ce Ne de r la n d | www. e uroguida n ce . n l T (073 ) 6 8 0 076 2 | i n f o @ e u ro guida n ce . n l | Pos tbus 1585 | 5200 BP ‘ s -He r t oge n bos c h D e z e u it gave i s t o t s t a n d ge ki o m e n m e t s ubs idie v a n de Europe s e Com m is s ie , DG On de r wi js e n Cult uur 24
