Onderwijslogistiek voor flexibel onderwijs

Onderwijslogistiek voor flexibel onderwijs

Presentatie voor: Haagse Hogeschool Plaats: Den Haag Datum: 8 november 2012

Dr. S.P. (Peter) van ’t Riet Lector ICT en Onderwijsinnovatie Hogeschool Windesheim Zwolle

1. Lectoraat ICT en Onderwijsinnovatie

Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

2

Het lectoraat

Uit mijn CV

Studie wiskunde en psychologie

5 jaar j d docent t wiskunde i k d VO

14 jaar manager/lerarenopleider aan TU Delft en 2e-graads lerarenopleiding Zwolle

Gepromoveerd op “didactisch handelen van wiskundedocenten”

12 jaar directeur diverse diensten bij Hogeschool Windesheim: Studentenadministratie Onderwijsjuridische Zaken, Studentenadministratie, Zaken ICT, ICT Onderwijsadvisering, Studentenzaken, Lectoren- en Onderzoekscentrum

4 jaar directeur Strategisch Informatiebeleid (CIO)

Momenteel lector ICT en Onderwijsinnovatie


3

Het lectoraat

Macroniveau

Lectoraat richtte zich op het mesoniveau van het onderwijs.

Lectoraat

Mesoniveau

Microniveau


4

2. Warming-up


5

Pieken in het rooster

Lesdag deeltijdopleidingen

Docenten die hun kinderen opvangen

Lesdagg deeltijdopleidingen

Docenten met lang weekend

Docenten met lang weekend

Maandag

Dinsdag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag

Bezettingsgraden in de loop van de week


6

Pieken in het rooster

Groep docenten alleen ‘s middags beschikbaar

Groep docenten alleen ‘s morgens beschikbaar

Roosterpakket vermijdt tussenuren

09.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

Bezettingsgraden in de loop van de dag


7

3. Knelpunten in de onderwijslogistiek


8

Knelpuntenonderzoek p - Aanleiding g

Context en doel van het onderzoek • • •

Al jaren lang veel ontevredenheid over de roostering Doel van het onderzoek: Opsporen van knelpunten in de onderwijslogistiek mede met oog op flexibilisering/vraagsturing Partner/medefinancier : COMIT (= Coördinerend Overleg Managers IT in het HBO)


9

Knelpuntenonderzoek p - Uitvoering g

Uitvoering onderzoek en eindrapport • • •

•

Uitvoeringsperiode: voorjaar 2009 bij 8 grote hogescholen Interviews met senior-verantwoordelijken voor roostering en informatiemanagement Eindrapport: “Knelpunten in planningsen roosteringsprocessen van de hogescholen hogescholen” te downloaden op: Rapport bevat veel gedetailleerde informatie over de inrichting van planning en roostering + knelpunten

www licto nl www.licto.nl


10

Knelpuntenonderzoek p - Begripsbepaling g p p g

Vormen van flexibilisering/vraagsturing 1 1.

Didactische flexibilisering/vraagsturing - Didactische differentiatie binnen de OE’n - Regelt docent met de studenten - Onderwijslogistiek O d ij l i i k weinig i i complex l

2.

Organisatorische flexibilisering/vraagsturing - student heeft keuze uit verschillende uitvoeringstijden - student heeft keuze uit verschillende uitvoeringslocaties - is onderwijslogistiek j g complex p


11


Vormen van flexibilisering/vraagsturing 3 3.

Programmatische flexibilisering/vraagsturing 3.1 Op deelprogrammaniveau - student kiest deelprogramma’s (minoren, differentiaties) - is i onderwijslogistiek d ij l i i k niet i complex l (bl (blokvorm) k ) 3.2 Op onderwijseenheidsniveau - student kiest OE’n binnen randvoorwaarden: ~ % studiepunten vrije ruimte ~ mate van relateringg aan de eigen g opleidingsinhoud p g ~ binnen en/of buiten de eigen opleiding ~ binnen en/of buiten eigen instelling - is onderwijslogistiek complex


12


Wat te verstaan onder onderwijslogistiek? Definitie

“Onderwijslogistiek Onderwijslogistiek is de keten van plannings-, plannings roosteringsroosterings en uitvoeringsprocessen in het onderwijs die nodig is om de opleidingsdoelen te kunnen bereiken met behulp van de beschikbare financiële middelen”.


13

Knelpuntenonderzoek p - Processen

Planningsprocessen + roosterproces Uitgevoerd op verschillende organisatieniveaus

Periodenplanning Onderwijsplanning Studentenplanning Fi Financiële iël planning l i Personeelsplanning p g Ruimteplanning Tentamenplanning Locatieplanning Faciliteitenplanning Stageplanning Roosterproces

Instelling Instelling I t lli Instelling Instelling g Instelling Instelling Opleiding Instelling

Faculteit Faculteit Faculteit F lt it Faculteit Faculteit Faculteit Faculteit

Opleiding

Faculteit Faculteit Faculteit

Opleiding

Opleiding

Opleiding


14

Knelpuntenonderzoek p - Procesketen

Vereenvoudigde procesketen

Periodenplanning

Onderwijsplanning

Studentenplanning

Ruimteplanning

Personeels/ Inzetplanning

Roostermaken

voor aanbodgestuurd onderwijs


15

Knelpuntenonderzoek p - Organisatieniveaus g

Onderzoeksresultaten geordend naar drie bedrijfsniveaus

Bestuur & afdelingsorganisatie

Procesorganisatie

Informatiearchitectuur & applicatielandschap


16

Knelpuntenonderzoek - Conclusies

Conclusies Bestuur en organisatie Strategisch onderwijsbeleid

CvB

Roosterbureau ICT

Onderwijsafd. 1 O d Onderwijsafd. fd 2

Gebouwen

Oa 3 O.a.

Function.beheer Personeel Etc.

Onderwijsafd. j 4

Onderwijs Onderwijs

Onder wijs Onderwijs

- Organisatie en onderwijs zijn lappendekens


17

Knelpuntenonderzoek p - Conclusies

Conclusies Bestuur en Organisatie 1. Integrale sturing op de inrichting van planning en roostering i zwakk off ontbreekt. is tb kt 2. Onvoldoende sturing op de kwaliteit van de planning en op het gedrag van betrokken partijen. 3. Instellingsbrede afspraken en procedures veelvuldig genegeerd. 4. Veel leegstand van lokalen door overclaim van docenten. 5. Centralisatie van het roosterproces vergroot het probleembewustzijn en leidt tot verbeteringen.


18


Conclusies Procesorganisatie

CvB Roosterproces Ruimtebeheer

Roosterbureau ICT

Ruimtebeheer

Onderwijsafd. 1 Onderwijsafd. 2

Gebouwen

O.a. 3

Function.beheer Personeel Etc.

Onderwijsplanning inzetplanning

Onderwijsafd. 4

- Procesinrichting is rommelig - Processen zijn slecht op elkaar afgestemd


19


C Conclusies l i P Procesorganisatie i ti 6. Afspraken over onderwijsperioden worden losjes geïnterpreteerd. 7. Onderwijsontwikkelaars houden onvoldoende rekening met onderwijslogistieke randvoorwaarden. 8. Personeelsplanning is onvoldoende ontwikkeld (inzetplanning, taakbeleid, competentiemanagement, roosterdiscipline). 9. Integrale aansturing van ruimtebeheer ontbreekt vaak. 10 Autonomie van onderwijsafdelingen staat verbetering in de weg 10. weg.


20


Knelpunten in de procesketen 1. Onderwijsplanning : weinig rekening houden met studenten-, ruimteen inzetplanning p g : vaste jjaargroepen g p ((weinig g of g geen keuzevrijheid j 2. Studentenplanning voor studenten) 3. Ruimteplanning p g : ieder zijn j eigen g terrein en/of / wie het eerst komt,, het eerst maalt 4. Inzetplanning : docenten stellen veel roosterwensen/eisen om zich in te dekken tegen een slecht rooster 5. Gevolg: roosters van slechte kwaliteit en met wijziging op wijziging Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

21


Conclusies Informatiehuishouding

- Informatiehuishouding is chaotisch Studenten systeem Onderwijs informatie Personeels P l systeem

Tentamen planning

Lokalen reservering g Inzet planning Ruimte beheer

Rooster systeem

Rooster publicatie Agenda systeem

Tentamen roostering


22


Conclusies Informatiearchitectuur en informatiesystemen 11. Roostersystemen 11 R t t voldoen ld te t weinig i i aan gestelde t ld eisen. i 12. Adequate informatiesystemen voor de hele onderwijslogistieke keten ontbreken. 13. Gegevenstransport gaat grotendeels handmatig (met spreadsheets en tekstformulieren). 14. Informatiearchitectuur is niet g geschikt voor planning p g en roostering g van vraaggestuurd onderwijs. 15. Roosterverbeterprojecten zijn te weinig gericht op de integrale keten van p planning g en roostering. g


23


Zicht op flexibel, vraaggestuurd onderwijs ?? 1 Vraagsturing blijft beperkt tot keuzeminoren in blokvorm, 1. blokvorm omdat die nog aanbodgestuurd zijn te roosteren. 2. Vraagsturing op niveau van onderwijseenheden (OE’n) zowel organisatorischals programmatisch is moeilijk te organiseren op grote schaal.


24

4. Alternatieve onderwijslogistieke ketens


25

Alternatieve procesketens

Traditionele keten van planningsprocessen 1. Gericht op aanbodonderwijs 2. 100% planning (tijd, onderwijs, studenten, ruimten, docenten) 3. Planningsprocessen zijn niet student student-,, maar docentgericht (grote mate van zelfsturing van docenten) 4 Roosterproces als flessenhals 4. 5. Overal knelpunten / veel ontevredenheid 6 Vraagsturing op OE 6. OE-niveau niveau is moeilijk te organiseren


26


Wat is een lesrooster? Een (les)rooster is een puntenwolk in een n-dimensionale planningsruimte. Dimensies (n = 5): - o = onderwijseenheid - d = docent - s = student - r = ruimte - t = tijdstip

R = (o, d, s, r, t)

Die puntenwolk kan op allerlei manieren tot stand komen


27


Voorbeelden van roosterprocessen

- Aanbodgericht docentrijk roosteren:

(o, d, s) + (r, t) := R

- Vraaggericht docentrijk roosteren:

(o d) + (r, (o, (r t) := R1* + (s) := R2

- Aanbodgericht-docentarm roosteren:

(o, s) + (r, t) := R1* + (d) := R2

- Vraaggericht-docentarm h d roosteren:

( ) + (r, (o) ( t)) := R1* * + (s) ( ) := R2* * + (d) := R3

- Blokroosteren: (o1 – o2, d1 – d4, s1 – s80) + (r1 – r4, t1 – t4) := R1* := R2

Welke inrichting is bruikbaar voor de oplossing van welk probleem?


28


Voorbeeld van een nieuwe keten van planning + roostering

Periodenplanning

Onderwijsplanning

Studentenplanning

X Ruimteplanning

Personeels/ Inzetplanning

Roostermaken

Omdraaien Docentarm roosteren voor aanbodgestuurd en/of vraaggestuurd onderwijs


29


Eerst rooster maken, maken daarna inzet plannen 1. Rooster kan gemaakt worden in een heel vroeg stadium 2. Allerlei onderwijskundige keuzen worden mogelijk 3. Je kunt het beste rooster maken voor de studenten 4. Je kunt rekening houden met studeerbaarheid 5 Je kunt rekening houden met inzetbeperkingen van docenten 5. 6. Vakgroepen verdelen daarna de ingeroosterde lessen 7 Rooster is in een vroeg stadium bekend bij alle partijen (er valt 7. beter te anticiperen) 8. Roosters worden in beginsel niet meer gewijzigd (roosterstabiliteit)


30


Welke consequenties voor de docententeams? 1. Nog meer als team opereren dan je nu al doet 2. Vakken niet als eigendom van de individuele docent beschouwen (vakken zijn van het team als geheel) 3. Betere afspraken maken tussen docenten die hetzelfde vak geven aan parallelroepen 4. Flexibeler omgaan met inzetplanning: vakkenverdeling en werktijden (binnen CAO) 5. Nadenken over onderwijskundige uitgangspunten voor de roostering p 6. Grotere betrokkenheid bijj de laatste fase van roosteren inzetproces Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

31

5. Docentarm roosteren


32

Docentarm roosteren

Waarom uitgangspunten voor de roostering? 1. Zonder uitgangspunten voor de roosters is docentarm roosteren een blind proces g g p voor de roosters kun jje onderwijsdoelen j 2. Met uitgangspunten nastreven/bereiken die door ieder gedeeld worden 3. Ga na welke uitgangspunten g g p het beste aansluiten bijj jje onderwijskundige visie/doelen 4. Er zijn altijd beperkingen, dus uitgangspunten werken nooit 100%

Keuze uit veel mogelijkheden Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

33

Docentarm roosteren - Jaarroosters

Traditioneel jaarrooster



Variabel jaarrooster

-

Studenten St d t kkunnen per semester t uit it ttwee lleerroutes t ki kiezen Meer inhaalmogelijkheden binnen een semester Mogelijkheid tot studieversnelling Ruimer onderwijsaanbod in de tijd voor externe studenten



Periodiek jaarrooster

-

Onbeperkt O b kt aantal t l leerroutes l t mogelijk lijk Instroom per periode mogelijk Inhaalmogelijkheden in volgende periode Hele onderwijsaanbod hele jaar beschikbaar voor externe studenten


Docentarm roosteren - Weekroosters

Gekozen uitgangspunt: Vast studieritme door de week heen Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

37


Gekozen uitgangspunt: Studieritme om en om ‘s morgen/’s middags Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

38


Gekozen uitgangspunt: Elke week heeft elke groep één lesvrije dag Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

39


Gekozen uitgangspunt: Student kiest zijn eigen rooster/weekindeling Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

40


. Gekozen uitgangspunt: Lesvrije blokken voor zelfwerkzaamheid/projecten/ i h l inhaalpractica/etc ti / t Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

41

Docentarm roosteren – Dag/weekroosters

Gekozen uitgangspunt: “Mini-school” (clusters van vakken/lesgroepen/docenten/lokalen; opvang studenten bij afwezigheid docent; planningsvrijheid docenten binnen dagdeel) Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

42

Docentarm roosteren – Dag/weekroosters

Gekozen uitgangspunt: “Mini-school” (clusters van vakken/lesgroepen/docenten/lokalen; opvang studenten bij afwezigheid docent; planningsvrijheid docenten binnen dagdeel) Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

43

Docentarm roosteren

Vraag : Aan welke onderwijskundige eisen zou een goed jaar- resp. weekrooster voor je studenten moeten voldoen?


44

6. Implementatie van docentarm roosteren


45

Implementatie van docentarm roosteren

Implementatiestappen: 1. Docententeams formuleren onderwijskundige uitgangspunten voor het lesrooster. g en docenten komen uitgangspunten g g p overeen voor de 2. Management inzet van docenten. 3. Inzetbeperkingen p g van docenten worden p per vakgroep g p geïnventariseerd op basis van de afspraken bij punt 2. 4. Het rooster wordt gemaakt op basis van de uitgangspunten van punt 1 rekening houdend met de inzetbeperkingen van punt 3.


46


Implementatiestappen: 5. [Studenten schrijven zich i.o.m. hun SLB’er in op geroosterde onderwijseenheden.] j g ((m.b.v. een handig g 6. [[Docententeams monitoren de inschrijving informatiesysteem) en reageren bij over- en onderinschrijving.] 7. Teamvoorzitter verdelen de g geroosterde onderwijseenheden j i.o.m. de docenten volgens een afgesproken procedure (incl. een handig informatiesysteem). 8. Het definitieve rooster wordt gepubliceerd.


47


Ervaringen met docentarm roosteren Op ROC’s en enkele hogescholen worden positieve ervaringen gerapporteerd: t d Docenten gaan zich meer verantwoordelijk voelen voor de planning en uitvoering van onderwijs en lesrooster. Docenten gaan anticiperen op de vroeg beschikbare roosters. Docenten zoeken met elkaar oplossingen voor knelpunten (vakken ruilen; privé zaken anders regelen; p g voor elkaar invallen). ) Samenwerking aan onderwijseenheden neemt toe. Studenten zijn tevreden over tijdigheid en stabiliteit van lesroosters. [Bij vraagsturing: studenten voelen zich meer verantwoordelijk voor hun studieprogramma.] Het gevoel van beheersing en de algehele tevredenheid nemen toe bij docenten zowel als studenten. studenten Onderwijslogistiek – Peter van ’t Riet – www.licto.nl – Haagse Hogeschool - 8 november 2012

48

Onderwijslogistiek voor flexibel onderwijs

Recommend Documents