Omslag: Hilde Wolbers, lid van 't Aol' Volk uit Emmen, in openluchtmuseum Ellert en Brammert

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 1 2014 (4x per jaar) - Jaargang 51 - Oplage 2000

Omslag: Hilde Wolbers, lid van 't Aol' Volk uit Emmen, in openluchtmuseum Ellert en Brammert

foto: Cees Tempel

Voorwoord 3 De nieuwe voorzitter

4

Rekken op (de) Maat

6

65 jarig bestaan Schermer Dansers

9

De jeugd heeft de toekomst

13

Schone mutsen in musea en bij oudheidkundige verenigingen in district Oost 14 Vraag .....

15

De brulleft van Henk en Elske

16

‘Boeren’ en ‘Swinggroep’ naar Olpe

18

Folkloregroep Hellendoorn bij dans- en ontmoetingsdag PNF

20

Enterse Kloomp'ndaansers brengen Bethlehem in Enter

23

..... en antwoord

24

Feesten, Festivals en Folklore

26

Colofon 27 2

Nummer 1 2014

Toch nog gelukt Zaterdag 21 december om iets over elf belt Bram Groothuis, secretaris van district Oost, mij op met de vraag of ik ook naar de levende kerststal in Enter ga. Ik antwoord in al mijn onschuld dat die kerststal mij geheel onbekend voorkomt. Hij vertelt mij dat de Enterse Kloomp'n Daansers tot voor een aantal jaren steeds weer een prachtige kerststal organiseerden vlak buiten Enter en in Laren. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik daar nog nooit van gehoord had. Duidelijk een gemis. Direct na dit gesprek bel ik met Jolande Steenwelle, secretaris van de Kloomp'n Daansers. Zij staat op het punt om naar het kerstgebeuren te vertrekken en belooft mij, zei het schoorvoetend, dat iemand van de groep een tekst zal schrijven voor het blad Folklore. Snel de camera ingepakt en met Loes ‘noar Enter hen'ejaagd’. Geparkeerd op de parkeerplaats van Roetgering, voorzichtig de straat overgestoken en om kwart over één maak ik de eerste foto van de stadspoort van Bethlehem. Daar worden we ontvangen door de aartsengel Gabriël die ons het terrein op wil loodsen. Maar dat gaat zo maar niet, twee poortwachters houden ons tegen en we moeten eerst vertellen met hoe velen we zijn en waar we vandaan komen. Opdracht van Herodes. Eenmaal binnen de poort worden we geconfronteerd met de herders, de schapen, de ezels, de drie koningen en een prachtige kameel. De herderinnen koken hun potje op het open vuur, er klinkt stemmige kerstmuziek en tussen alle ander bezoekers door komen we bij de stal waar Jozef en Maria en het kerstkind in levende lijve aanwezig zijn. Binnen de kortst mogelijke tijd maak ik een behoorlijk aantal foto's en het verbaasd me dat er steeds weer herders zijn die mij kennen. Na een uurtje gaan we weer naar huis. Aartsengel Gabriël zal een stukje schrijven en geloof het of niet, zondag om kwart over twaalf was de tekst binnen. Vlak voor de kerst, vlak voor de deadline was het gelukt. Ook dit nummer staat weer vol met interessante artikelen. Ik wens u veel lees- en kijkplezier,

Cees Tempel hoofdredacteur



Nummer 1 2014

3

De nieuwe voorzitter foto: Cees Tempel

Graag wil ik mij als toekomstig voorzitter bij u introduceren. Ik ben Netty van den Nieuwboer-Langenkamp, geboren en getogen in Hengelo. Ik ben nu al ruim veertig jaar getrouwd met Ben van den Nieuwboer. We hebben twee dochters en één zoon en zijn de trotse grootouders van twee kleindochters. Samen genieten we van ons pensioen en de mogelijkheden die dit biedt om tijd aan familie en vrijwilligerswerk te besteden. We passen wekelijks een dag op onze kleindochters en zijn ook beiden actief bij maatschappelijke organisaties. Zo ben ik bijvoorbeeld voorzitter van de Stichting Bedehuizen Overijssel & Flevoland. Ik kijk er naar uit mij ook voor de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland in te zetten. Mijn enthousiasme voor onze federatie komt voort uit mijn passie en persoonlijke interesse voor lokale cultuur, folklore en regionale diversiteit. Van een geboren en getogen Twentse zal u dat niet verbazen. Als ik terug kijk dan kan ik wel stellen dat ik op jonge leeftijd al geboeid was door folkloristische dansen. Misschien had het iets te maken met de mooie klederdracht die mij als kind zo aantrok, de prachtige kostuums hebben toen grote indruk op mij gemaakt. Hierin herkende ik ook veel van wat ik van huis uit heb meegekregen, opgroeiende in een gezin waar grootmoeder nog een knipmuts heeft gedragen en de Twentse cultuur actief werd beleefd en uitgedragen. Ook de betekenis van wat je wanneer droeg is mij al vroeg geleerd. Zo droeg de naaste familie in een rouwperiode geen goud. 4

Nummer 1 2014

De knipmutsen heb ik van mijn oma gekregen en worden zeer zorgvuldig bewaard. Hopelijk kan ik ze eens aan mijn kleindochters overdragen. Ook in mijn loopbaan speelde cultuur en het verenigingsleven een hoofdrol. Ik ben gestart in het sociale werk, een plek waarin je midden in de samenleving opereert en mensen ondersteunt. In Hengelo ben ik lid van de gemeenteraad geweest en na enkele jaren ben ik in Hengelo wethouder geworden. Ik vond het een eer om vertegenwoordiger en bestuurder te zijn in de stad waar ik opgegroeid ben. Vanuit die positie werd ik burgemeester in een drietal gemeenten in Overijssel. In al die bestuurlijke functies heb ik met veel plezier kennis mogen maken met folkloristische dansgroepen. Die traden op bij festiviteiten in het dorp, organiseerden optredens en lieten zo een breed publiek kennis maken met onze Nederlandse en regionale cultuur. Toen onze kinderen klein waren gingen we naar de Palmpaasoptochten met de Hengeler Spöllers en Daansers kijken. Later, in Giethoorn waren het de Gieterse Daansers die ik vaak mocht zien, in Raalte maakte ik kennis met het prachtige Erve Struunk. Wat mij altijd is opgevallen is de open houding van de deelnemers naar het publiek. Folkloregroepen laten met hun optreden meer zien dan alleen maar een mooie dans. Van Losser bewaar ik dierbare herinneringen aan de folkloregroep van de Böggelrieders. Toen twee van hen trouwden, werd ik op de traditionele manier uitgenodigd: twee aanzeggers in pak kwamen aan de deur en zegden de uitnodiging in dichtvorm op. Ontzettend leuk! Folkloristische groepen houden onze volkscultuur in ere en dragen die van generatie op generatie over. Het zal een uitdaging zijn om de betrokkenheid en belangstelling, ook van jongeren te activeren. Dat ik hier nu een bijdrage aan mag leveren vind ik geweldig. Netty van den Nieuwboer



Nummer 1 2014

5

Rekken op (de) Maat tekst en foto's: Dick Lammers

Doordat velen de herinneringen aan de folkloristische festivals, welke om de drie jaar in Eibergen werden gehouden, nog steeds koesteren, was dit een goede reden en aanleiding om weer eens een folkloredag te organiseren. Het was het Festivalcomité dat bij deze festivals de organisatie in handen had. Zij benaderden de buitenlandse groepen en zorgden voor het onderkomen van de dansers. Ditmaal hebben de folkloristische dansgroep De Plaggenmeijers en muziekvereniging Crescendo uit Rekken, de handen ineen geslagen en weer een folkloredag op poten gezet. Aanleiding om dit samen te doen met de muziekvereniging was de jarenlange goede samenwerking tijdens de festivals. Tevens was 2013 het jubileumjaar van deze vereniging, want zij bestaat namelijk 100 jaar. Voor deze folkloredag, gehouden op zondag 23 juni, werden de volgende groepen uitgenodigd : de Lebbenbruggedansers uit Borculo, de Enterse Kloomp'n Daansers en uit Hindeloopen de folkloristische zang- en dansgroep Aald Hielpen. Naast deze groepen hadden ook de jonge dansers van de Plaggenmeijers, de Drèjtöllekes, een belangrijk aandeel in dit geheel.

Voor de groep uit Hindeloopen begon het weekendje Achterhoek al op zaterdag. 's Morgens werden zij ontvangen door de Rekkense dansers bij Café Kerkemeijer. Na de koffie werden ze verwelkomd door hun gastgezinnen. Voor de middag stond 6

Nummer 1 2014

er een optreden gepland bij de Kruidenhof, want zij vierden dit weekend hun tienjarig bestaan. De Kruidenhof is, na eerst een openluchtbad en later een tennisbaan te zijn geweest, nu een kruidentuin en deze wordt bemand door vrijwilligers. Het ligt in een prachtige omgeving aan de rivier de Berkel, bij de Mallumse Molen en het nabijgelegen Muldershuis. Bij het optreden lieten de gastgroep en de Plaggenmeijers zich van hun beste kunnen zien en oogsten veel bewondering. Niet in de laatste plaats natuurlijk de kleurrijke kleding van Aald Hielpen. 's Avonds was er een feestavond georganiseerd voor de gasten en leden van de Plaggenmeijers.

De zondagmorgen baarde bij de organisatoren enig kopzorgen, want er werden regenbuien voorspeld. Omdat de middag plaatsvond in Openluchttheater De Maat in Eibergen, kon dat gezien de ervaringen van vroeger, weleens voor problemen zorgen. De parachute die boven de tribune hing kon weliswaar enig water opvangen, maar geen hoosbuien. Toch werd besloten om het door te laten gaan. Nadat 's morgens een aantal leden de bloemdecoraties rondom het podium hadden verzorgd, kon de middag beginnen. Het was weer als vroeger, folklore op De Maat, met nu als titel Rekken op (de) Maat. De middag werd geopend door het presenteren van een danspaar van elke groep en dit alles op marsmuziek van Crescendo. Crescendo kreeg hierna de gelegenheid om hun muzikale kwaliteiten te tonen. Na dit concert was het de beurt aan de dansgroepen om zich te presenteren. De spits werd afgebeten door de Plaggenmeijers en de Drèjtöllekes. De presentatie van deze middag was in handen van voorzitter Ria Hennink. Het weer leek mee te vallen, maar tijdens het optreden van de Lebbenbruggedansers, kwam toch de verwachte hoosbui en was het rennen geblazen om de

Nummer 1 2014

7

kostuums droog te houden. Zo snel de bui kwam, zo snel trok hij ook weer over De Maat. Na een pauze, waarbij Crescendo voor de muzikale omlijsting zorgde, was er een tweede optreden voor de dansgroepen. En net of het zo moest zijn, ook bij het tweede optreden van de Lebbenbruggedansers kwam er opnieuw een hoosbui. Ook na deze bui waren de weergoden ons goed gezind en kon de Borculose groep hun optreden weer hervatten. De Plaggenmeijers sluiten hun optreden op deze folkloremiddag af met de contradans. Deze dans, vaak onder de gelederen de Rekkense boerendans genoemd, wordt deze middag niet begeleid door de accordeonisten van de groep, maar door Crescendo, onder leiding van dirigent Jos Raanhuis. Het is een hele mooie combinatie, een prachtige en afwisselende dans om te zien, maar ook voor de dansers fijn om op deze muziek te dansen. Het geheel oogstte op deze middag dan ook veel bewondering.

De middag, die eigenlijk wat meer publiek verdiende, werd afgesloten door het gezamenlijk presenteren van de groepen en de door de muziekvereniging gespeelde van Ode an die Freude. En met deze voor velen bekende melodie, kwam er een einde aan deze folkloremiddag met herinneringen aan de vele festivals, welke in Eibergen werden gehouden. Dat deze middag in vele opzichten geslaagd is, hebben we te danken aan de bijdrage van de dansgroepen met de folklore van hun streek. Gezien de vele reacties smaakt dit naar meer en is het misschien daarom voor herhaling vatbaar. 8

Nummer 1 2014

65 jarig bestaan Schermer Dansers tekst: Leo Kneppers foto's: archief Schermer Dansers

Op zondag 13 oktober hebben de Schermer Dansers hun 65 jarig bestaan gevierd. De feestcommissie, die de dag voor alle leden had georganiseerd, had met vooruitziende blik gezorgd voor een gevarieerd programma wat niet afhankelijk was van het weer en dat was maar goed ook! Want wat was het de hele dag pokkenweer. Regen, wind, af en toe storm en koud en guur!

Om kwart over tien was het verzamelen in Zuid Schermer bij het Zwarte Kerkje. Met enige vertraging, hij stond aan de verkeerde kant van de vaart, arriveerde er een antieke Engelse dubbeldekker en daar kon het hele gezelschap in plaats nemen. Meteen na het vertrek steeg de spanning: Waar gaan we naar toe? Er werd onderweg druk gegist, temeer omdat de ruiten van de bus vrijwel meteen besloegen, de wind door de klapdeuren gierde, het schakelen ook niet meer zo soepel verliep en het dak lekte. Na een echte verrassingstocht bleken we aanbeland te zijn in Ursem bij café Halfweg waar de koffie met gebak stond te wachten. Hier begon de dag officieel met een welkomstwoord en terugblik van voorzitter Jeanette Schagen-Blauw, dat we hierbij graag in zijn geheel overnemen: ‘Als voorzitter van de Schermerdansers mag ik jullie allen van harte welkom heten, beste dansvrienden! Het is feest vandaag want de Schermerdansers, onze club,

Nummer 1 2014

9

bestaat 65 jaar! Dat is een hele lange tijd en er is dan ook heel veel veranderd door de jaren heen. Toch wil ik wat dingen naar voren halen : Het begon in het jaar 1948. Mijn grootvader Jacob Posch, toen de burgemeester van Schermer, werd benaderd door de commissaris van de koningin om een groep samen te stellen in West-Friese klederdracht om bij de opening van Schiphol aanwezig te zijn. Met veel geleende spullen, van alles bij elkaar gezocht, ging de groep erop aan en als bedankje kregen zij een rondvlucht over de Schermer. En dat was in die tijd wel heel bijzonder en zo is de toon gezet voor een bijzondere dansgroep: de Schermerdansers. Er werd gestart met het instuderen van dansen. Om de 14 dagen werd er gerepeteerd onder leiding van mevr. Pranger. Zij leidde balletgroepen en haar man speelde piano. Al snel werd het orkest uitgebreid met Jan Fransen op viool en Gerard Volkers op accordeon.

Het eerste bestuur werd gevormd door dhr. Jacob Posch als voorzitter en Mevr. Tine Stam-Rol als secretaresse. Deze bleven beiden heel lang aan. Het eerste optreden was in Hoorn op de Rode Steen. Het was een optreden met rijtuigen en paarden die op hol sloegen. Er zijn nog steeds vele verhalen over. De eerste reizen begonnen. In 1952 per trein naar Menton in Frankrijk, dat was in opdracht van Haarlem voor een bloemenfeest. En er zijn nog vele reizen gevolgd, waar zijn we allemaal niet geweest. Gerard Volkers heeft vele reizen mogen beleven met de Schermerdansers of met een samengestelde groep. Gerard heeft heel lang en heel goed accordeon gespeeld vaak in zijn eentje en zonder microfoon: een echte ‘speelman’. Ook Loes van de Wal ging als jong meisje al snel mee. Haar vader speelde viool, haar moeder naaide kappenkanten, ze danste al snel mee, zat in het bestuur, werd 10 Nummer 1 2014

voorzitter, werd dansleidster en speelt nu de bas. Mijn moeder Mayke Blauw-Posch is het langst lid. Ze zat ook vele jaren in het bestuur en in de kledingcommissie. Andere oudgedienden zijn Jan Bruin en Jan Blauw. Als je eenmaal bij de Schermerdansers zit ga je nooit meer weg. Als je het aan de leden vraagt: wat maakt de club zo speciaal? is het antwoord altijd: de gezelligheid, de eenvoud, de betrokkenheid, je komt op plaatsen waar je normaal niet komt, jong en oud door elkaar, het is een deel van je leven, echt een verrijking! Natuurlijk kan je 2013 niet vergelijken met 1948 toen alles begon. Toen kreeg je bijvoorbeeld een briefkaart met de repetitie avond erop vermeld nu krijg je dat per mail en een half jaar vooruit gepland zodat je rekening kunt houden met andere dingen. Laten wij met zijn allen ons best doen om deze geweldige en kleurrijke dansgroep overeind te houden,en fijn doorgaan met onze optredens, dansen, muziek maken en de folklore uit dragen, want daar begon het toch om! Maar nu is het feest, maak plezier geniet met zijn allen. Jullie hebben dit zelf zo bereikt!! De dag is al ontzettend leuk begonnen alvast reuze bedankt feestcommissie Marjo, Ria, Annie, Reijer, Leo en Ronald voor jullie inzet. Het wordt vast een geweldige dag en avond waar we met zijn allen mooi op terug kunnen kijken.’ Na dit ‘officiële’ gedeelte weer de bus in en eenzelfde spookachtige rit naar de volgende bestemming. Hebt U dat wel eens meegemaakt: met windkracht 7 en slagregens over smalle dijkjes met een dubbeldeksbus het onbekende tegemoet? Groot was de hilariteit toen bleek dat we na een half uurtje hobbelen en schudden, uiteindelijke weer op het beginpunt afgezet werden: het Zwarte Kerkje. Hier stond Dirk Plugboer uit Groot Schermer klaar om op zijn eigen onnavolgbare wijze te vertellen over zijn verzameling schaatsen en ijsattributen. Precies op de afgesproken tijd werd Dirk onderbroken voor de lunch, allemaal een pakketje van de bekende bakker. Waarna Dirk zonder enige moeite de draad weer oppakte voor het tweede deel. Ondertussen was het twee uur geworden en werd vol spanning naar de rest van het programma uitgekeken. De dansers kregen te horen dat ze lopend naar het volgende onderdeel zouden gaan, maar dat gezien de barre weersomstandigheden het beter was om toch maar even een kort autoritje te maken. We verzamelden ons in de oude stolpboerderij van Jan Bruin, inmiddels omgebouwd tot conferentieoord, aan de andere kant van de vaart. En daar stond Marjolein Meijers met haar combo te wachten met een bijzonder liedjesprogramma. Deze dame, bekend van het duo de Berini's wist ons met haar muziek prima te vermaken, vooral omdat de basis van haar optreden bestond uit Ierse, Amerikaanse en Jiddische volksmuziek. Ondersteund door strijkbas, gitaar, banjo, mandoline, accordeon, trekzak en doedelzak kregen wij een programma voorgeschoteld wat ons als leden van een folkloristische dansgroep bijzonder aansprak. En dat bleek ook wel uit de enthousiaste reacties en vragen aan Marjolein in de pauze en na afloop. Intussen bleek uitbater Roel niet stilgezeten te hebben, want naast een hapje en een drankje waar we al eerder van hadden mogen genieten, stond er een uitgebreide

Nummer 1 2014 11

barbecue klaar waar eenieder van kon gaan proeven. Het werd zo niet alleen super gezellig, maar ook al snel laat en daarom besloot Roel, zo rond een uur of negen, zelf maar aan te kondigen, dat er nu nog een nagerecht kwam en dat het de bedoeling was om daarna huiswaarts te gaan….. Vermeldenswaardig is nog het jubileumgeschenk: een zwarte paraplu, met de naam van onze club. Hoe toepasselijk!! Misschien komt u ons, met paraplu, als vereniging nog wel eens tegen! Een bijzonder geslaagde dag, waarop nog lang zal worden teruggekeken. En dat allemaal binnen een straal van zeven kilometer in onze mooie Schermerpolder..

Adverteren in het blad Folklore

¼ pagina ½ pagina 1 hele pagina

€ 90,00 € 170,00 € 300,00

Bij 4 advertenties 1 gratis. Neem voor meer informatie contact op met: De heer J. van der Meulen tel.: 058 - 213 79 38 b.g.g.: 06 - 22 44 23 48 e-mail: [email protected] Orgaan

van de Fed Nr. 1 201 eratie van Fol klo 4 (4x per jaar) - Jaa ristische Groepe rgang 51 n in Ned erland - Oplag e 2000

12 Nummer 1 2014

De jeugd heeft de toekomst De CIOFF sectie Nederland (International Council of Organizations of Folklore Festivals and Folk Arts) wil de jeugd betrekken bij dans, folklore en tradities en een nieuwe impuls geven aan de vorming van een Nederlandse CIOFF jeugdcommissie. C.I.O.F.F. Mondiaal heeft al sinds 1993 een goed functionerende jeugdafdeling. In vele landen is al een CIOFF jeugdcommissie actief. Bij de jaarlijkse algemene vergadering van CIOFF International is er een flankerend CIOFF jeugdcongres met een eigen jeugdvoorzitter. Jongeren uit een flink aantal landen vergaderen en discussiëren uitgebreid over vele zaken betreffende cultuur, folklore en tradities. Op de algemene vergadering rapporteren zij hun bevindingen op een interactieve manier. Jongeren verruimen hun blik op de wereld, ze gaan internationale contacten aan en doen ervaringen op voor hun cv. Tijdens het vorig CIOFF congres in Parijs van 8 t/m 11 november 2012 concludeerden de CIOFF voorzitter en secretaris dat het fantastisch zou zijn als Nederland zich binnen afzienbare tijd zou kunnen aansluiten bij de CIOFF! Eerdere pogingen met Maartje Ligthart en later Anne-Wietske Enequist om over een permanente CIOFF jeugdgedelegeerde te beschikken en / of een vaste jeugdcommissie gestalte te geven zijn na verloop van enige jaren gestrand. Drukke studiewerkzaamheden en onvoldoende ondersteuning waren hiervan de oorzaak. Ook de geringe respons en de beperkte financiële mogelijkheden waren struikelblokken. Toch zijn wij van mening dat, zoals in vele andere landen, het beschikken over een CIOFF Jeugdcommissie ook in Nederland heel belangrijk is. De gewenste leeftijd voor een jeugdcommissielid is 18-26 jaar. Met dit bericht in het blad Folklore hopen wij jongeren te bereiken en te interesseren om actief en volwaardig te participeren in het CIOFF bestuur en mee te denken over het oprichten van een CIOFF jeugdcommissie. Natuurlijk zal deze oproep ook naar de CIOFF/IOV leden, het Platform Nederlandse Folklore en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed worden gestuurd. Hélène van Laanen Voorzitter Wim de Croon secretaris [email protected]



Nummer 1 2014 13

Schone mutsen in musea en bij oudheidkundige verenigingen in district Oost tekst: Ina Eskes foto: Cees Tempel

Er zijn in het oosten van het land verschillende musea waar oude kleding en gebruiksvoorwerpen bewaard en tentoongesteld worden. Tijdens de inmiddels weer jaarlijkse cursus mutsen wassen en opmaken in district Oost werden er ook voor verschillende verrassende musea en verzamelingen mutsen gewassen en opgemaakt. Museum ‘de Opkamer’ in Warnsveld Een uniek museum van de familie van Lieshout. De familie woont namelijk zelf in het museum tussen alle objecten. Ton van Lieshout heeft als lid van dansgroep de Knupduukskes in de loop der jaren van alles verzameld en heeft dit in zijn eigen huis tentoongesteld. Er is van alles te zien. Naast uiteraard mutsen, een winkel van Sinkel, oud speelgoed en vitrines met oude ambachten. Ook worden de taferelen telkens veranderd, zoals een sinterklaas- en kerstafdeling. www.museumdeopkamer.nl

Museum Eungs Schöppe in Markelo Naast mutsen en een collectie klederdrachten, is er de prachtige linnenkast. De tentoonstelling wordt jaarlijks gewijzigd. De trots van het museum is de prachtige collectie letterdoeken. Er worden regelmatig demonstraties gegeven van oude ambachten. www.eungsschoppe.nl

Goors Historisch Museum Op de benedenverdieping van het voormalige station zijn archeologische vondsten te zien, daarnaast een overzicht van de geschiedenis van Havezaten en kastelen rond Goor.Op de bovenverdieping wordt aandacht besteed aan het textielverleden van Goor met o.a. weefgetouwen. Leden van 't Weverke zijn regelmatig in het Goors 14 Nummer 1 2014

Historisch Museum aanwezig om op de drie oude getouwen te weven. En uiteraard is er ook weer een verzameling mutsen. www.historischgoor.nl

Historische vereniging ‘Oud Noordijk’ De vereniging heeft haar onderkomen in de Oale Schole. Hier is ook een vitrinekast met mutsen ingericht en een tentoonstelling van klederdrachten. Daarnaast houd men oude gebruiken in ere zoals de jaarlijkse slachtvisite. Er is ook een groentetuin, 't Oale Höfke met vergeten groentes. www.noordijksite.nl

Vraag ..... foto: Glenn Wassenbergh

Wat ziet u op deze foto? In welk deel van Nederland is deze foto gemaakt? Bij welke gelegenheid wordt dit genuttigd?

Voor de antwoorden zie pagina 24.



Nummer 1 2014 15

De brulleft van Henk en Elske tekst: Cees Volkers foto's: Jan Deijkers

Er waren maar liefst honderdvijftig gasten op het vijfentwintig jarig huwelijksfeest van Henk en Elske. Ze kwamen van heel het eiland Wieringen, maar ook van de vaste wal en omdat de postboot niet meer voer, moesten ze maar zien ergens in een hooiberg te overnachten. Ze hadden het er allemaal graag voor over, want zo’n authentieke Wieringer Brulleft wil geen mens missen. Samen met de Wieringer Sangers en de 'n Oeverse Dansgroep organiseerden de Wieringer Dangsers een bruiloftsfeest zoals deze in de twintiger jaren van de vorige eeuw gevierd werd. Met alles er op en er aan. Natuurlijk, dan kan niet anders, met wat hedendaagse aanpassingen. De sigaren en sigaretten waren of lege hulzen of van chocolade en de asbakken waren afwezig. Het geluid werd versterkt, maar er werd wel rondgegaan met brandewijn en boerenjongens, praatte de ceremoniemeester op zijn wierings de boel aan elkaar en waren de voordrachten, de spelletjes, liederen en dansen voor het merendeel uit de oude doos. De sfeer die ontstond maakte het geheel zo levensecht dat sommige bruiloftsgasten meenden dat Henk en Elske echt hun zilveren bruiloft vierden. De gasten kwamen binnen door de ereboog met papieren roosjes ‘Hulde aan het bruidspaar’ en liepen prompt tegen het bruidspaar op die opgetogen alle felicitaties in ontvangst nam. ‘Wat leuk dat je ook gekomen bent’ tegen de wethouder, tegen de voorzitter van het gewest, tegen de afgevaardigden van dansgroepen uit de buurt en van ver weg. Er werd voor het bruidspaar gezongen en gedanst en ze werden natuurlijk heel veel toegesproken al dan niet in dialect. Het feest barstte echt los toen het bruidspaar de dans opende met een veleta. De ceremoniemeester blies op een scheidsrechtersfluitje de ‘variez’ en na verloop van tijd waren veel stoelen leeg en de dansvloer overvol. Iedereen danste door elkaar en zo ontstond er een antiek plaatje van een in klederdracht dansende menigte. Dat werd vervolgd met ‘wie in januari geboren is, sta op’ tot en met ‘de mensen die achter een boom 16 Nummer 1 2014

gevonden zijn’. Wat is het mooi om te zien hoe ieder plezier krijgt met dit soort folkloristische eenvoud. Dat zelfde gebeurde met ‘drie keer drie is negen en ieder zingt zijn eigen lied’. Bekende en minder bekende liederen passeerden en er was geen mens die niet meezong. Natuurlijk werd er ‘geskost’. De dansmeester stond op een stoel en riep de aanwijzingen. Het feit dat geoefende dansers samen skosten met bruiloftsgasten die dat voor het eerst deden maakte het vermaak hilarisch en dat was precies de bedoeling. Er werd minuten lang geskost op de diverse oude deuntjes. ‘Ik heb vannacht gepierewierewiet’ en van die dikke boerenmeid die een daalder kost. Massaal werd ook de Kikvorsch gedanst met het bruidspaar vooraan. De dans werd net zo lang volgehouden met de alsmaar herhalende melodie totdat het bruidspaar weer terug was op hun oorspronkelijke plaats. Weer was iedereen deelgenoot in een antiek geheel. Het moet middernacht geweest zijn toen de ‘brugom’ opstond om alle bruiloftsgasten te bedanken voor hun vrolijke aanwezigheid. Voldaan vertrokken alle gasten op zoek naar hun bed of naar een hooiberg.



Nummer 1 2014 17

‘Boeren’ en ‘Swinggroep’ naar Olpe tekst: Gerrit Mollink foto's: archief dansgroep en Cees Tempel

De Folkloristische Dansgroep Hellendoorn bezocht van 19 tot 26 oktober de 21ste Internationale Woche der Begegnung in Duitsland. Dit festival wordt elke twee à drie jaar georganiseerd en de dansgroep Hellendoorn is vanaf het begin aanwezig geweest op dit festival. Acht buitenlandse groepen namen hieraan deel. Frankrijk, Denemarken, Bulgarije, Ierland, Estland, Rusland, Zweden en uiteraard Duitsland waren hiervoor uitgenodigd. Het is een week die in het teken staat van verbroedering onder het motto ‘Gemeinsam im Einklang’. De folkloristische dansgroep Hellendoorn heeft in oktober 2012 binnen haar vereniging een ‘nieuwe’ folkloristische dansgroep opgericht : ‘de Swinggroep’.

De ‘Swinggroep’ danst dansen uit de jaren vijftig en zestig. Hier moet men denken aan de Rock en Roll, Jive, Swing, Samba, etc. Uiteraard doen zij dat in de kleding van toen: petticoats bij de dames en de heren dragen jeans. Op dit moment is men nog naarstig op zoek naar een bassist, gitarist, drummer en een keyboardspeler om live optredens te kunnen verzorgen. Om dit hiaat op te lossen is er voor deze groep een Jukebox aangeschaft. 18 Nummer 1 2014

Inmiddels kent de groep veertien leden. Men heeft, in haar korte bestaan, al opgetreden bij de Palmpasenoptocht, Bonte Oamd en Koninginnedag in Hellendoorn, maar ook op Nijverbeat, waar men samen met een Big Band optrad en danste op de liedjes van de Beatles. Drie stellen van deze Swinggroep dansen inmiddels ook mee met de ‘Boeren’. Dat de Folklorewereld nog moet wennen aan de ‘nieuwe’ Folklore is duidelijk, maar het is onze enige overlevingskans. En als het meezit de komende jaren, willen we bezien of er ook nog een tweede groep kan worden opgericht die de jaren veertig en vijftig uitbeelden. Maar dat is toekomst muziek. Laten we eerst maar eens koesteren wat we hebben. Met een groep van 22 personen: ‘boeren’ en ‘swinggroep’ zijn we naar Olpe getogen. Alle acht groepen slapen gezamenlijk in één jeugdherberg, waar alles wordt georganiseerd. Iedere groep moet een liedje in de eigen taal insturen en dansen opgeven die men de andere groepen wil aanleren. Elke ochtend worden de liedjes van elk land gezamenlijk gezongen, de muzikanten leren de liedjes in een andere ruimte gezamenlijk spelen.

Dan is het tijd om van elk land de dansen aan te leren, alle dansgroepen worden door elkaar gehusseld tot groepen van twintig personen (twee à drie personen per land per groep) en krijgt men les van de dansleraar uit dat land. Gedurende de week heb je de dansen van alle landen aangeleerd. 's Avonds na het avondeten zijn er verschillende evenementen: soms een dansavond, dan het Spel zonder Grenzen, waarin de landen tegen elkaar strijden om de felbegeerde beker, een afscheidsavond waarin elk land een cabaretstukje moet opvoeren of een avond discussiëren over de Europese Unie, want die subsidieert deze week voor een groot gedeelte.

Nummer 1 2014 19

Optredens staan uiteraard ook op het programma: in Olpe, Gummersbach en Merkstein. En dan zijn er nog de Folkloremarkten waarin elke groep haar waren en specialiteiten kan verkopen. Natuurlijk is er soms ook tijd voor ontspanning. Al met al was het een drukke week, met weinig slaap, leuke herinneringen, maar met heel veel lol en plezier met elkaar en onder elkaar. Na zo'n week val je thuis in een dip, maar je weet dat je er buitenlandse vrienden bij hebt gekregen en dat je er mooie herinneringen aan hebt overgehouden om op terug te kijken. Zo'n week bewijst maar weer eens dat folklore verbroedert en landsgrenzen en taalbarrières niet bestaan.

Folkloregroep Hellendoorn bij dansen ontmoetingsdag PNF tekst: Jan van der Meulen foto's: Jos van Buuren

Het Platform Nederlandse Folklore organiseerde 16 november voor de achttiende keer een Dans- en Ontmoetingsdag. Dit keer in de zaal van restaurant De Kroon in Hellendoorn. Op zo'n dag wordt geprobeerd groepen uit de verschillende stromingen die Nederlands dansen bijeen te brengen. Dit jaar was vanuit de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland de Folkloristische Dansgroep Hellendoorn vertegenwoordigd. Namens het Platform Nederlandse Folklore waren aanwezig Ralda uit Raalte, Triantella uit Assen en De Battumse Venne uit Bathmen. 's Middags was er een voorstelling waar de Folklore groep Hellendoorn zich op twee verschillende manieren presenteerde. Namelijk in de boerendracht en in de dracht van de jaren zestig. Hun eerste optreden was traditioneel in hun boerendracht rond 1920. Dit optreden bestond o.a. uit de Helderse Polka en de Smiet oe wief weg of Vleegerd. Mooi om te zien en ook mooi het contrast met een groep als Ralda uit Raalte. De folkloristische dansgroep Hellendoorn werd bij dit eerste optreden live begeleid door 2 muzikanten op accordeon. Het tweede optreden van Hellendoorn die middag was iets totaal anders. Zij traden vervolgens op met hun nieuwe groep Swing. Muziek uit een Jukebox, repertoire van na de tweede wereldoorlog: Jive, Rock and Roll, Twist en Tango (ook dat is inmiddels 20 Nummer 1 2014

folklore), jaren zestig kleding, dames met petticoats. Leuke variatie met uniformiteit in de kleding: zelfde patroon en rokken en halsdoekjes met verschillende kleuren. Deze groep is nu een jaar bezig en is zoals de andere ‘jongerengroepen’ binnen de federatie een aanwinst. Zij zijn de nieuwe generatie folkloristen bij de federatie. Na het middagoptreden werd er gezamenlijk genoten van het stamppotbuffet. Waarna elke groep zich ging voorbereiden op het avondprogramma. In het avondprogramma was het bedoeling dat de optredende groep de volgende groep met een zogenaamde wisseldans op het podium brengt en dan zelf verdwijnt. Dit hebben de groepen 's morgens en aan het begin van de middag elkaar aangeleerd. Heel leuk te zien hoe dan door het onderlinge overleg de kennismaking vordert en men goed samenwerkt, ondanks de erg verschillende achtergronden. Hulde aan de dansleiding.

Zo werd de Folkloristische Dansgroep Hellendoorn door de dansgroep Ralda op de vloer gehaald met de Horlepiep. Dit was voor de groep een pittige dans. Het voordeel hierbij was, dat Ralda een zevenkoppig orkest bij zich had en het tempo in de middagsessie bij het aanleren had aangepast, waardoor het allemaal goed ging. Aan het eind van het optreden was het nu hun beurt om de Battumse Venne op te halen. Dit ging via de Zigeunerpolka. Waarna deze groep het stokje van de voorstelling weer overnam. De avond werd afgesloten met een volksdansbal. Iedere groep leerde de rest inclusief publiek twee dansen aan die door alle muzikanten live werden gespeeld. Al met al een zeer geslaagde dag.

Nummer 1 2014 21

Neem een abonnement op

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 2 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000

Folklore is het orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland en bevat naast veel verenigingsnieuws ook interessante achtergrondinformatie en opiniërende artikelen over folkloristische dans en streekdracht. Ook de nieuwe groepen met dansen uit de vijftiger jaren komen aan bod.

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 3 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000

Folklore is interessant voor iedereen die belangstelling heeft voor dans en dracht.

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 4 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 1 2014 (4x per jaar) - Jaargang 51 - Oplage 2000

22 Nummer 1 2014

Leden van bij de Federatie aangesloten groepen ontvangen dit blad automatisch. Voor anderen bestaat nu de mogelijkheid om zich op het blad te abonneren. Een abonnement op dit rijk geïllustreerde blad dat vier keer per jaar verschijnt kost slechts € 15,-.

U kunt zich opgeven bij het secretariaat van de Federatie: Bettie Zijlstra, 0511-423312, [email protected]

Enterse Kloomp'ndaansers brengen Bethlehem in Enter tekst: Ada Spoelder foto's: Cees Tempel

Een paar dagen voor Kerst is er een levende Kerststal in Enter. In de tuin tegenover Roetgerink gaan we tweeduizend jaar terug in de tijd. Twee ridders voor de poort van Bethlehem houden er een volkstelling, zoals Keizer Augustus dat deed in die tijd. Door de poort wandelt U Bethlehem binnen en ziet U de herders, die bij hun kampvuur de wacht houden over de schapen. Ook de aartsengel Gabriël is aanwezig. De ster boven de stal wijst de weg voor de Drie Koningen met de kameel, die hun gaven brengen. In de stal vind U het pas geboren kindje in doeken gewikkeld, met Maria en Jozef. Het engeltje geeft koekjes aan de kinderen. Met de kerstmuziek en het kerstverhaal dat vertelt wordt, komt U in de kerstsfeer. Dit hebben we vanaf 1994 tien jaar in Enter gedaan en zes jaar in Laren bij kasteel ‘Huis Verwolde’.

Nummer 1 2014 23

We hadden toen echt het idee, nu is het goed geweest, het was veel werk en de leden werden ouder. Maar in Enter kregen we steeds de vraag: ‘Wanneer komt de Kerststal terug?’ Nu we jongere leden in de groep hebben, waar we heeeel blij mee zijn, die daar ook aan mee willen werken,hebben we in samenwerking met Roetgerink kleding het weer op potengezet. Het is weer een succes. We hopen dan op zo'n manier de Folklore in ere te houden,ook al is het dan die van tweeduizend jaar geleden.

..... en antwoord tekst: Jantsje Stienstra foto: Glenn Wassenbergh

Wat u op de foto ziet is ‘roggebroad mei bargskop en waarme tsjettel’. Dit is roggebrood met kinnebakkespek en een drankje dat is gemaakt van brandewijn, vermengd met donker bier en bruine suiker, een mengsel dat wordt verwarmd tot 70 graden C. Dit wordt gegeten en gedronken op Oost-Terschelling tijdens het borrebjear (burebier), de jaarvergadering van de ‘borren’ (buren), een organisatie van burenhulp, die nog steeds bestaat en functioneert. Op het oostelijk deel van het eiland bestond elke dorpsgemeenschap uit vele kleine boeren, handwerkslieden (smit, timmerman, metselaar) en kleine winkeliers (kruidenier, bakker, slager, textiel). 24 Nummer 1 2014

De landerijen rondom de dorpen waren gemeenschappelijk bezit, werden gemeenschappelijk onderhouden en werden in delen verhuurd aan de boeren. De gemeenschap bestuurde dit alles en benoemde daartoe één maal per jaar twee mannen (de indersjoeds of indersmannen) die gemachtigd werden om alles te regelen. Elk dorp had zijn eigen gemeenschappelijke bezittingen, dus zijn eigen bestuur, zijn eigen regels en voorschriften. Eénmaal per jaar (in januari) kwamen (en komen) de borren (buren) bijéén voor de jaarvergadering (borrebjear) waarop de indersjoeds of indersmannen rekening en verantwoording afleggen over het gemeenschappelijk bezit waaronder financiën, pacht, onderhoud van waterlopen en van gemeenschappelijke paden, nieuwe leden, de vertegenwoordiging naar buiten. Als in deze bijeenkomst de borren hun goedkeuring uitspraken, werden de beide indersjoeds van hun functie ontheven en kwamen er twee nieuwe. Iedere manlijke bewoner kreeg op deze manier een beurt om één van de indersjoeds te zijn en bestuurlijke verantwoording te dragen. Samengevat: er bestond burenplicht. Men hielp elkaar. Dit was (en is) het bewaken en onderhouden van gezamenlijk bezit, om elkaar bij te staan bij ziekte en ongemak, elkaar helpen bij bijv. de bouw van een huis, bij begrafenissen en bij huwelijken. Niemand onttrok zich hieraan. Nu, in 2013, bestaan deze borren nog steeds en bijna alle manlijke bewoners zijn lid. Gemeenschappelijke landerijen zijn er amper nog, de vele kleine boeren zijn grotendeels verdwenen, een paar grote zijn gebleven. Maar de burenhulp is gebleven zoals bijv. bij begrafenissen. Bij overlijden zorgen de directe buren voor bijna alles wat met de begrafenis heeft te maken: het rondzeggen (de gemeenschap op de hoogte brengen door deur aan deur de boodschap van overlijden te bezorgen), de kist naar het kerkhof dragen, de kist naar het graf dragen. Als je werk hebt, krijg je hiervoor vrij. Een begrafenisvereniging bestaat hier dus niet. Nog steeds wordt één maal in het jaar in januari de jaarvergadering, het borrebjear gehouden, waarop rekening en verantwoording wordt afgelegd, waar de boeken worden gecontroleerd en waarop de nieuwe indersjoeds worden benoemd en eventuele nieuwe leden worden aangenomen. Als alle vergaderpunten zijn behandeld, wordt er getrakteerd op ‘roggebroad mei bargskop en waarme tjsettel’. Tijdens het eten en drinken worden oude Terschellinger liederen gezongen. Dit alles tot in de kleine uurtjes. Na afloop krijgt ieder een krentemik en een pakje boter mee naar huis.

Nummer 1 2014 25

Feesten, Festivals en Folklore 16 februari Berkellandmiddag in Borculo www.de-plaggenmeijers.nl www.lebbenbruggedansers.nl

27 april Wandeltocht Borculose Lebbenbruggedansers www.lebbenbruggedansers.nl

9 maart Needse Folkloremiddag www.havezathedansers.nl

21 maart Lentebal www.kleppermanvanelleven.nl

5 april Districtsdag district Noord www.snitserskotsploech.nl/agenda

6 april Folkloremiddag Twentsche Leu www.twentscheleu.nl

12 april jaarvergadering FFGN Achterveld

foto: Lebbenbruggedansers

Voor deze rubriek kunt u uw eigen ‘feestje’ aanmelden. De spelregels zijn simpel: datum, gebeurtenis en plaatsnaam en de website waarop de activiteit beschreven staat met gegevens als tijdstip, toegangsprijs, programma en bereikbaarheid. Stuur uw gegevens op naar [email protected] en wij verzorgen de rest. Controleer voor u op weg gaat altijd of iets doorgaat.

W I J VER ZORG EN DRU KWERK In overleg zorgen wij voor de gewenste oplossingen wat betreft modellen, kwaliteit en prijs.

Tel. 053 4283036 www.formenprint.nl 26 Nummer 1 2014

Colofon Folklore uitgave van de Federatie van Folkloristische Groepen In Nederland jaargang 51 nr. 1 secretariaat Federatie Bettie Zijlstra 0511-42 33 12 [email protected]

redactie Folklore Zevenblad 48 7623 CG Borne 074-278 33 63 [email protected]

hoofd- en eindredactie Cees Tempel [email protected]

vormgeving Arjen Tempel [email protected]

redactieleden Ina Eskes-Geltink [email protected] Hans van Kampen [email protected] Ali Elgersma [email protected]

advertentiecoördinator Jan van der Meulen 058-213 79 38 [email protected]

overige adressen en informatie www.ffgn.nl

druk www.formenprint.nl

abonnementen Een jaarabonnement op Folklore kost € 15,00 per jaar. Nieuwe abonnementen opgeven bij het secretariaat. volgende nummer Het volgende nummer verschijnt begin april. Kopij inleveren voor 4 maart 2014. copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Mochten er personen of instanties zijn die menen aanspraak te maken op bepaalde rechten, dan wordt hun vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISSN: 1381-7310

Nummer 1 2014 27

Gouden Handen ‘Aan het ambacht herken je de hand van de meester. Deze kennis laten we toch niet verloren gaan?’ Dat mag het motto heten van het boek Gouden Handen, ambachten in Nederland. Ambachten zijn belangrijk immaterieel erfgoed. In haar conventie over het immaterieel erfgoed heeft UNESCO er aandacht voor gevraagd. Voor het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed vormen ambachten dit jaar een speerpunt. Allemaal met het doel om ambachten weer eens op de kaart te zetten en de ambachtsmensen te ondersteunen bij het enthousiasmeren en doorgeven van hun kennis aan jongere generaties. In het boek Gouden handen, ambachten in Nederland vertellen ruim veertig ambachtslieden over de passie voor hun ambacht. Het boek is geïllustreerd met vele prachtige foto’s en brengt zo tot uitdrukking met hoeveel kennis, zorg en aandacht de ambachtsmensen hun vak beoefenen. Van de ornamentsnijder tot de papierschepper, van de koperslager tot de molensteenmaker. Voor elk van hen vormt het ambacht een groot deel van hun leven en identiteit. Daarnaast geven twaalf opinieleiders hun mening over het belang van ambachten voor onze moderne samenleving. Er is sprake van een groeiende waardering voor het handwerk. Wat vooral opvalt is de zorg en de aandacht die spreekt uit de uiteenlopende producten, stuk voor stuk met de hand gemaakt en daarom uniek. Ambachten zijn belangrijk voor onze economie, maar ook voor onze culturele identiteit. Toch hebben veel ambachtslieden moeite om het hoofd boven water te houden en is er zorg voor de toekomst. De kennis om een ambacht te beoefenen werd van oudsher doorgegeven van meester op leerling. Nu is er vaak geen nieuwe generatie die het ambacht kan voortzetten. Gouden Handen gaat in op het belang van ambachten voor onze samenleving en waarom het belangrijk is om een toekomst te creëren voor ambachten. Het boek is te bestellen door € 14,50 over te maken op banknummer 810806 ten name van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed onder vermelding van de titel of via www.volkscultuur.nl/webwinkel.

ad_ambacht_23122013 1

24-12-13 10:12