OM-missie in Afghanistan

Hoofdofficier René Craemer van het Functioneel Parket met de beroemde Dominomus. De mus is t/m 13 mei 2007 te bewonderen in het Natuurmuseum te Rotterdam.

De Brabantse gastheren Van der Voort en Hofstee moesten bij de swingende percussiesessie tijdens de OMconferentie zelf ook nog even ‘loskomen’

AG Marcel van der Horst buigt zich geconcentreerd over een te maken schilderij van Keith Haring in het kader van een schilderworkshop tijdens het RoDo (Rotterdam/Dordrecht)-teamuitje.

Tijdens het parketuitje van Dordrecht werd er een speurtocht in de stad gehouden. De teams werden gestuurd door mobiel internet en GPS, de winnaar: het ‘Moordteam’. V.l.n.r. Marja Steenbergen (met telefoon), Bert Punt, Walter Rehaen, Shirley Mussig en Graciëlle van Callias.

Team TIOC van het Landelijk Parket met Sint. Het ontbrekende deel van het team is kennelijk op gedwongen dienstreis gestuurd naar Spanje....

openbaar ministerie jaargang 13 nummer 1

januari 2007

OM-missie in Afghanistan ‘Wij zagen hoe professioneel de inzet van militairen is’ Op 11 december nam Cindy Beisser-van Spronsen, secretaris van het College en hoofd afdeling College Ondersteuning (PaG) afscheid tijdens haar laatste Collegevergadering.

Het College biedt het Ressortsparket ’s-Hertogenbosch een taart aan voor de goede behaalde resultaten in 2006!

Parket Utrecht heeft sinds 4 december een eigen Reclasseringsbalie. Dat moet gevierd worden! Hoofdofficier Marc van Nimwegen (rechts) snijdt met Sjef van Gennip (landelijk directeur Stichting Reclassering Nederland, links) de taart aan, bijgestaan door Ank Verdonk, unitmanager Reclasseringsbalie. Samenstelling: Anne Hoeksema

01

De tegelwijsheid van Peter van Koppen De uitglijer van Jan Hoekman

OPPORTUUN

Hoek van Jan

OPPORTUUN

Verkeer

Nummer 1 – 2007

tijdschrift voor het openbaar ministerie jaargang 13 nummer 1 januari 2007 Opportuun is het tijdschrift van en voor het Openbaar Ministerie. Het blad wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het blad verschijnt tien keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van het blad. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Suggesties, opmerkingen, artikelen: Bel of mail de eindredacteur. Eindredactie: Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of [email protected]. Redactieadres: Voorlichtingsdienst OM, Parket-Generaal, kamer 423, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag. Telefoon: 070 – 3399840. Abonnementenadministratie: 070 - 3399823. Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met de aangebrachte wijzi-

Uitglijer

gingen naar het redactieadres, of mail de wijzigingen naar [email protected]. Redactieraad: Ryan Lievaart, Heleen Rutgers, Hans Wesselink, Marcel Wolters.

Officier in een dorp. Dat ben ik. In Drenthe. Land van hunebed, heide en Bartje. Ook ik bid niet voor bruune boon’n. Ik tuf elke dag tevree in de auto van mijn dorp naar Assen. En weer terug. Inderdaad: filevrij. Van de week liep ik van de parkeerplaats naar mijn werk. Twee koffers in de hand. Het werk blijft niet altijd op het werk. Ook niet in een dorp. Er viel een druilerige regen. Naast een vrachtauto lag een plak gestold vet. Dat zag ik pas toen ik erover uitgegleden was. Nat pak. Vieze jas. Daar lag ik. Languit. Even bleef ik liggen. Vroeg me af of er iets pijn deed en constateerde blij van niet. Om me heen stonden wat mensen verbaasd te kijken: doet die man daar nou te liggen op straat? Onder hen een paar gemeentewerkers. Denk ik. Zo’n overall hadden ze tenminste. Niemand kwam naar me toe. Niemand hielp. Niemand vroeg ook maar of het ging. Niemand. Ik krabbelde overeind. Geen wonder dat justitie zoveel werk heeft, dacht ik boos. Met

zo’n mentaliteit. Die avond thuis was ik nog verbouwereerd. Ik vertelde wat er gebeurd was. ‘Zelfs die gemeentemensen deden niets!’ Mijn dochter wist wel waarom. ‘Ach pap. Stond waarschijnlijk niet in hun taakomschrijving.’ Mijn dochter is tien. Ik keek met haar eens naar Lois en Clark. De nieuwe avonturen van Superman. Clark was uit de kast en getrouwd met Lois. Naast me klonk het: ‘hoe zou het zijn om met een superman getrouwd te zijn?’. Ik dacht gevat te zijn: ‘dat moet je je moeder vragen.’ Maar zij was sneller: ‘is mama met nog iemand getrouwd dan?’ Ze is niet getrouwd met een superman, maar mijn vrouw heeft wel een superdochter. Ik weet het. Dat zegt elke vader. Officier in een dorp dus. Die uitglijers maakt op weg naar zijn werk. Geen superman ook. Daar moet u het de komende tijd mee doen, in deze hoek. De Hoek van Jan. Jan Hoekman

Vaste medewerkers: Lianne Bertens, Linda Bregman, Thea van der Geest, Mirelle Herlfterkamp, Anne Hoeksema, Angela Kaptein, Josine ten Kate, Michael Nieuwenhuis, Koos Spee. Aan dit nummer werkten verder mee: Louis Cornelisse, Jan-Willem Grimbergen, Barbara van Heerde, Anna Italianer, Dick Zuilhof. Foto omslag: Opportuun Ontwerp: Fabrique BV, Delft Druk: Zijlstra Drukwerk, Rijswijk Oplage: 7.100

verkeer Bureau Verkeershandhaving OM. Voor complete teksten, bel 0346-333310

Onoplettendheid ervaren schipper; met

bord A3 voorrang op het bord A1, zodat ter

motortankschip een jacht overvaren (art.

plaatse een snelheid van 70 km/u was toege-

169 Sr.)

staan. Verbalisanten verklaren, dat aan weerszij-

Rechtbank Arnhem 24 november 2006

den van de rijbaan, waar ook wegwerkzaamhe-

05/651788-06; LJN: AZ3098

den plaatsvonden, borden A1 50 km/u stonden. Ook de toerit naar die weg was voorzien van een

De rechtbank overweegt het volgende: Uit het

eigen bord A1 50 km/u. Op het traject waren

proces-verbaal van politie blijkt dat verdachte

op dat moment van controle (in tegenstelling

Spookrijder; voorwaardelijke opzet op

gedurende 4 tot 5 minuten zicht moet heb-

tot hetgeen de betrokkene beweerde) géén

levensberoving

ben gehad op het voor hem uit varende jacht

portalen met daarop matrixborden bevestigd.

Hoge Raad 6 december 2006, nr. 00653/06;

Alseve. Verdachte heeft verklaard dat hij het

Het hof is van oordeel dat een door een bord

LJN: AZ1668

jacht “Alseve” niet heeft gezien. Hieruit maakt de

A1 of A3 aangegeven maximumsnelheid wordt

rechtbank op dat verdachte gedurende die 4 tot

opgeheven door ofwel een bord A2: “einde

Over voorwaardelijk opzet in het verkeer heeft

5 minuten niet heeft opgelet, terwijl dit van hem

maximumsnelheid” c.q. bord F8: “einde van alle

de Hoge Raad zich al een aantal keren uitgela-

als ervaren schipper wel mag worden verwacht.

door verkeersborden aangegeven verboden en

ten. Het bekendste voorbeeld is het zogenoemde

Dit geldt temeer nu verdachte heeft verklaard

adviezen op een elektronisch signaleringsbord”

Porsche-arrest (HR 15 oktober 1996, NJ 1997,

het Maas-Waal kanaal te kennen, het vaak te

of bord F9: “einde van alle op een elektronisch

199). In dit arrest herhaalt de HR toepasselijke

bevaren en weet dat ook kleine jachten als de

signaleringsbord aangegeven verboden” ofwel

overwegingen uit dat arrest en uit HR NJ 2003,

“Alseve”op het Maas-Waal kanaal varen en ter

door een bord A1 of bord A3 dat een andere

552. Het Hof heeft in de bewijsmotivering feite-

plaatse een bord staat geplaatst door middel

maximumsnelheid voorschrijft. De bewering van

lijk vastgesteld dat:

waarvan schippers nog eens worden gewaar-

de betrokkene dat bord A3 voorrang heeft boven

i. de verdachte in een kennelijke poging aan de

schuwd voor het feit dat er ook roeiers op het

bord A1 vindt, volgens het hof, geen steun in het

politie te ontkomen in de vroege morgen van 25

water kunnen zijn. De rechtbank overweegt in

recht. Volgt bevestiging van de beslissing van de

juli 2004 bewust als spookrijder, dus tegen het

het bijzonder het navolgende. Doordat verdachte

kantonrechter tot ongegrondverklaring van het

verkeer in, een autosnelweg is opgereden;

gedurende een aantal minuten niet oplettend is

door de betrokkene ingestelde beroep.

ii. de verdachte daarbij over een traject van

geweest, heeft hij een voor hem uit varend jacht

omstreeks 2,5 kilometer met een snelheid van

niet opgemerkt. Vervolgens heeft verdachte met

ongeveer 100 kilometer per uur afwisselend over

zijn motortankschip dit jacht overvaren. Het jacht

de vluchtstrook en de rijbaan heeft gereden;

is gekapseisd en de opvarenden, [slachtoffer 1]

iii. de verdachte tot driemaal toe bij tegemoet-

en [slachtoffer 2], zijn verdronken. De rechtbank

komend verkeer bewust op de rijstrook van dat

rekent het verdachte aan dat hij als ervaren

tegemoetkomende verkeer is gaan rijden, waar-

schipper niet goed genoeg heeft opgelet. Volgt

door dat verkeer dat met een voor de autosnel-

veroordeling voor het feit dat het aan zijn schuld

weg normale snelheid reed, moest uitwijken om

te wijten is dat een vaartuig zinkt terwijl het feit

een ongeval te voorkomen;

iemands dood tot gevolg heeft gehad, meerma-

iv. de verdachte bij zijn daaropvolgende aan-

len gepleegd (twee opvarenden van het jacht

houding verklaarde dat hij ‘het kicken vond om

vonden de dood).

met zijn auto tegen het verkeer in te rijden’. Het

Bij bepaling van de strafmaat houdt de recht-

oordeel van het Hof dat de verdachte aldus en

bank er (ook) rekening mee dat het verwijt dat

onder die omstandigheden handelend zich wil-

verdachte kan worden gemaakt op de onder-

lens en wetens heeft blootgesteld aan de aan-

grens van de in artikel 169 van het Wetboek van

merkelijke kans dat zich in de hem tegemoet-

Strafrecht bedoelde verwijtbaarheid ligt en dat

komende auto’s bevindende personen door zijn

verdachte niet eerder voor soortgelijke feiten in

toedoen zouden verongelukken en dat derhalve

aanraking is geweest met justitie.

het opzet van de verdachte in de zin van voorwaardelijk opzet op de dood van die personen

(Matrix-)bord A1 versus bord A3 van bijlage

was gericht, geeft volgens het oordeel van de

1 RVV90

HR geen blijk van een onjuiste opvatting omtrent

Gerechtshof Leeuwarden 4 december 2006

hetgeen onder voorwaardelijke opzet (in diverse

WAHV 06/00720

jurisprudentiële uitspraken) is aangenomen. Het is evenmin onbegrijpelijk. Het door verdachte

Betrokkene was geverbaliseerd voor overschrij-

aangevoerde middel kan niet tot cassatie leiden.

ding van de maximumsnelheid (50 km/u) bij

Volgt verwerping van het beroep. (P.S.: In de

wegwerkzaamheden, maar stelt dat hij de snel-

conclusie van de PG bij de HR worden genoem-

heid van 68 km/u mocht rijden omdat matrixbor-

de HR-overwegingen uit de aangehaalde

den (bord A3, bijlage 1 RVV90) een toegestane

arresten, naast andere jurisprudentie, uitvoerig

snelheid van 70 km/u weergaven. Bovendien

belicht en besproken.)

heeft, naar de mening van de betrokkene, het

Tekst: Koos Spee

Zie verder op OMtranet: • Niet links inhalen; file? Gerechtshof Leeuwarden 5 december 2006 WAHV 06/00727 • Door (te) donkere ramen niet kunnen zien of tijdens het rijden een mobiele telefoon werd vastgehouden Gerechtshof Leeuwarden 28 november 2006 WAHV 06/00925 • Een voetganger niet voor laten gaan Gerechtshof Leeuwarden 21 november 2006 WAHV 06/00798 • Geen sprake van een misdrijf als omschreven in art. 6 WVW94, nu niet is voldaan aan de vereiste van dubbele causaliteit (N.B.: nietonherroepelijke uitspraak) Rechtbank Maastricht 21 november 2006, 03/410063-05; LJN: AZ3407 • Verificatie persoonsgegevens bestuurder aan de hand van een bankpas Gerechtshof Leeuwarden 4 december 2006 WAHV 06/001044

27

OPPORTUUN

Inhoud

Nummer 1 – 2007

3

‘We zagen hoe groot de inzet van militairen is’ Albert van der Kerk, pagina 7

Januari 2007 Alles afwegende

Rubrieken 4

Geen ooggetuigen, geen dadersporen en geen motief. En dus dreigt de moord op Corina Bolhaar en twee kinderen te verjaren. Tot officier Nicole Voorhuis op de zaak wordt gezet.

OM-missie in Afghanistan

7

Ze wilden met eigen ogen de omstandigheden zien waarin Nederlandse militairen in Afghanistan opereren. En dus pakten de PG’s Herman Bolhaar en Harm Brouwer en hoofdofficier Albert van der Kerk het vliegtuig naar Kabul.

Veertien vragen aan…

8

… Tonny Waanders, zittingsvoorbereider met hoeden als hobby. ‘Een afdankertje van koningin Beatrix krijgen lijkt me leuk.’

‘Schaf richtlijnen maar af’

10

Professor Peter van Koppen vervangt alle richtlijnen en het Versterkingsprogramma het liefst door een tegeltjeswijsheid. Interview met de rechtspsycholoog.

De onafhankijke koers van Roel Drenth 14 ‘Er werd van mij verwacht dat ik mijn requisitoir vooraf had besproken. Dat had ik ook wel, maar niet met degene die formeel voor mij verantwoordelijk was.’ Interview met scheidend LP-officier Roel Drenth.

Lekenrechtspraak

16

Ja, op zich nuttig hoor, zo’n frisse kijk van een buitenstaander. Maar lekenrechtspraak echt omarmen, dat deed tijdens een debat over lekenrechtspraak geen rechter.

Actief, alert en assertief

18

De Aanwijzing Voorlichting opsporing en vervolging is vernieuwd. Interview met hoofdofficier Leo de Wit over een meer actieve, alerte en assertieve houding. ‘Journalisten gaan niet zitten wachten tot ik hier vanuit mijn ivoren toren met een persbericht kom.’

De Hoek van Jan

2

‘Uitglijer’

WaarOM?

13

Opsporing van terroristische misdrijven

Uitgelicht

20

‘Dombo’

Personalia

22

Agenda

24

OMgeslagen

24

Beleid en regels

25

Verkeer

27

AchterOM

28

4

De zaak-Bolhaar Een bijna achttien jaar oude zaak, geen ooggetuigen, geen motief, geen verdachtensporen. De moord op Corina Bolhaar en haar kinderen staat op het punt van verjaren. Tot Peter R. de Vries met een getuige op de proppen komt en officier Nicole Voorhuis op de zaak wordt gezet. ‘Ik wilde dat elk gat gedicht zou worden.’ Ga er maar aan staan: al bijna verjaarde moorden onderzoeken terwijl er geen ooggetuigen zijn, geen dadersporen en geen motief. Door onvermoeibaar oude getuigenverklaringen te checken, getuigen tot in het buitenland op te sporen, verklaringen aan te vullen en te veredelen, maar ook door creatieve forensische en technische onderzoeken bewees officier van justitie Nicole Voorhuis dat het toch mogelijk is. Ook zonder dna-doorbraken. Maandag 5 maart 1984, tien voor zes ’s middags, de Argonautenstraat in Amsterdam. Als een bovenbuurman van Corina Bolhaar haar 1-jarige zoontje Bryan hoort huilen, besluit hij poolshoogte te nemen. De buurman treft de nog steeds huilende Bryan aan in zijn box. Maar in de woonkamer heeft hij dan al de ontzielde lichamen ontdekt van Corina Bolhaar (30) en haar zoon Sharon (6). Corina is gewurgd met een koord. Zoon Sharon had drie steekwonden aan de hals en tien aan de rug, maar het jongetje is volgens de patholoog-anatoom overleden door verwurging met een springtouw en

een riem. In haar eigen bed ligt een derde slachtoffer: dochter Donna (9). Ook haar lichaam had sporen van strangulatie, maar de acht steekwonden in hartstreek en hals zijn haar fataal geworden. Omdat er geen sporen van braak zijn en Corina nooit voor onbekenden de deur van het slot haalde, concludeert de officier dat de dader van dit misdrijf een bekende van het slachtoffer moet zijn. Dan zijn er drie serieuze verdachten. Haim, de vader van Sharon en Donna. Baron, de inmiddels overleden ex-vriend van Corina. En Louis H., haar minnaar. Louis H. , dan nog lid van de Hells Angels, wordt op 8 maart als getuige gehoord. Aanvankelijk verklaart hij dat hij op 18 januari voor het laatst in de woning van Corina Bolhaar was geweest en de moorden dus niet gepleegd kon hebben. Maar een paar dagen later verklaart een taxichauffeur dat hij op zondagochtend 4 maart, een Hells Angel, die qua signalement overeenkwam met Louis H., had afgezet in de straat van het slachtoffer. Daarop wordt Louis H. op

18 maart aangehouden. In het derde verhoor na aanhouding bekent H. ’s ochtends vroeg bij de woning van de slachtoffers te zijn geweest, al zegt hij dat hij niet binnen is geweest. Toch stokt het onderzoek. Het misdrijf kent geen ooggetuigen, er is geen technisch bewijs tegen Louis H., er is geen bekentenis en geen motief. Op 23 april wordt H. uit voorlopige hechtenis ontslagen en op 7 november 1984 wordt het gerechtelijk vooronderzoek gesloten. Het is december 2001 als Nicole Voorhuis, officier van justitie van team 2 van parket Amsterdam, een stoffige doos in handen krijgt gedrukt van teamleider Fred Teeven. ‘Hij vroeg of ik eens wilde kijken of er met de zaak-Bolhaar iets te doen viel. In het dossier trof ik ook correspondentie aan met misdaadverslaggever Peter R. de Vries, die pleitte voor heropening van de zaak. Na lezing van het proces-verbaal zag ik dat er veel losse eindjes in het dossier zaten. De recherche zat in 1984 al dichtbij: het was destijds gelukt een verdachte te linken aan de plaats delict. Er zat muziek in de zaak, zeker toen uit het dossier bleek dat er veel technische sporen in het dossier zaten en een belangrijke getuige zich bij De Vries had gemeld.’

OPPORTUUN

Alles Afwegende

Nummer 1 – 2007

Officier Nicole Voorhuis: ‘We moesten alles reconstrueren.’ Foto: Kick Smeets

Het nieuwe onderzoek, waarin Voorhuis een goed duo vormt met politieprojectleider Bob Schagen, wordt grootschalig aangepakt, blikt Voorhuis terug. ‘Omdat het onderzoek bij iedereen hoog op de agenda stond, kreeg ik een groot rechercheteam. Ik heb grote sturing op het onderzoek gehad. Elk “gat” in het dossier moest gedicht worden’. De zaak heeft haast. De zaak-Bolhaar was weliswaar in 1998 op een lijst met andere Cold Case zaken gezet, maar omdat die lijst veel zaken bevatte waarin meer technische sporen beschikbaar waren, was de zaakBolhaar nog niet in behandeling genomen. Doodslag tenlasteleggen kan wegens verjaring niet meer. En de achttien jaar verjaringstermijn voor moord zou binnen enige maanden aflopen. Belangrijk doel voor de officier is de verjaring voor moord te stuiten middels een nieuwe daad van vervolging. Al gauw blijkt dat alle technische sporen in de jaren tachtig en negentig wegens wateroverlast in het politiebureau waren vernietigd. De paar resterende sporen leveren geen bewijs op. Verder zijn er problemen met de getuigen: een aantal belangrijke getuigen durven geen verklaring af te leggen. Maar omdat de recherche inmiddels beschikt over verklaringen van de via De Vries geleverde getuige Van der M., kan op 14 maart 2002 de vordering GVO worden betekend aan verdachte Louis H. De verja-

ring is gestuit. Kort daarna wordt Louis H. aangehouden. Ook wordt zekerheidshalve een GVO geopend tegen Haim om de verjaring ten aanzien van hem te stuiten. Dat getuige Van der M. zich meldde was cruciaal, zo zou Voorhuis later in haar requisitoir zeggen: ‘Zij heeft de moed gehad als eerste een verklaring af te leggen en haar verklaring heeft voor een sneeuwbaleffect gezorgd.’ Meer getuigen melden zich, al bleef de angst voor Louis groot. Uiteindelijk zijn er via bedreigde getuigen trajecten en getuigenbeschermingstrajecten verhoren afgenomen. ‘Omdat motief, ooggetuigen en dadersporen ontbraken, moesten we alles zien te reconstrueren. Vanwege het gebrek aan technisch bewijs moesten de getuigenverklaringen in mijn ogen daarom een zwaarder dan gebruikelijke betrouwbaarheidstoets ondergaan. Alle verklaringen van destijds moesten naast elkaar worden gelegd, aangevuld en veredeld.’ Ook moesten alle nieuwe contacten van Louis H. vanaf 1984 worden gehoord. Dit leverde honderden getuigenverhoren op, waarvan vele relevant. Een belangrijke vraag, die in 1984 nooit bevredigend was beantwoord, is: wanneer zijn de slachtoffers om het leven gebracht? Op 3 maart 1984 was er om 21.00 uur voor

het laatst wat van hen gehoord. Bijna twee etmalen later, op 5 maart om 17.50 zijn de slachtoffers levenloos aangetroffen. Er is dus een tijdspanne van 45 uur die moet teruggebracht worden tot een preciezer tijdstip. Voorhuis doet uitgebreid onderzoek. Ze bestudeert alle verklaringen van vrienden en kennissen die Corina en de kinderen voor het laatst hadden gezien. Een volle thermoskan koffie, een asbak met daarin twee filterpeuken en de kleding van de slachtoffer wijzen erop dat het misdrijf in de ochtend moet zijn gepleegd. Er wordt een driedimensionale reconstructie gemaakt. Verder roept Voorhuis in 2002 de toenmalige patholoog, schouwarts en politiemensen bij elkaar voor een brainstormsessie aangevuld met deskundigen als pathologen en forensisch geneeskundigen. Veel technische vragen worden beantwoord en kunnen direct worden gebruikt voor de bepaling van het tijdstip van de moord. De inspreekverbalen van de politie worden teruggelezen: in welke houding lagen de slachtoffers; wat waren, op welk moment, uiterlijke kenmerken van lichaamsdelen. Er wordt gebrainstormd en Voorhuis vuurt allerlei vragen op de forensisch medisch deskundigen af. ‘We hebben toen met veel meer zekerheid kunnen vaststellen dat de slachtoffers in de vroege ochtend van 4 maart 1984 zijn overleden. De rechtbank en het Hof hebben

5

6

deze 10 pagina’s tellende onderbouwing in hun vonnis cq arrest overgenomen.’ Maar wie heeft het gedaan? Van drie verdachten die in beeld waren, blijken na lang rechercheren twee een alibi te hebben. Resteert Louis H. Hij zou geen tijd hebben gehad om de moord te plegen, zo suggereert Louis in een aantal verhoren in 1984. Ja, op de bewuste dag was hij door een taxichauffeur afgezet bij het huis van Corina. Maar als zij niet opendoet, loopt hij naar tram 24, waar hij direct kan instappen. Een sluitend alibi? Daarvan kan geen sprake zijn, meent Voorhuis. H. kan niet om 6.46 uur op de tram zijn gestapt, want de eerste tram van die dag kwam pas om 7.06 aanrijden. En waarschijnlijk heeft het zelfs minimaal vijf kwartier geduurd voordat H. de tram kon nemen, want de trambestuurders van die bewuste ochtend verklaren stellig dat in hun tram geen type Hells Angel heeft gezeten. Bovendien heeft H. in de dagen van de moord merkwaardig vluchtgedrag getoond, zo blijkt uit oude en nieuwe getuigenverklaringen. Zo verklaarde getuige Van W., een ex-vriendin van H., dat Louis, die al maanden niet was langsgekomen, op maandag 5 maart 1984, ’s ochtends tussen 4 en 6 uur, plots haar woning binnenkwam. Hij moest “onderduiken”, zo deelde Louis haar mee. Deze getuige vult in 2002 haar in 1984 gedane verklaring aan: H. had nog meer vreemd gedrag vertoond. Over zijn motorclub“colours” heen had hij een jas gedragen, wat hij alleen deed als hij weer eens door de politie werd gezocht. Bovendien had Van W. een krant voor H. hem moeten halen, waarna H. (die nooit een krant las) vluchtig de koppen doornam. En H. vroeg of Van W. een vlek uit zijn spijkerjas kon wassen. Een jas die na het wassen alsnog in de tuin werd verbrand. Veel gewicht in de schaal legt de verklaring van de getuige Van der M., die tussen 1996 en 1998 de vriendin van H. was. Deze via Peter R. de Vries aangedragen getuige zou

nadat zij door H. weer eens was mishandeld, van H te horen hebben gekregen: “Je moet oppassen want ik heb al eens eerder een wijf met koters vermoord.” Een bedreiging die Van der M. in die woorden nog veel vaker zal horen uiten. Ook een medegedetineerde van Louis H., W., verklaart in 1988 dat H. had gezegd dat hij “een vrouw met twee koters het licht had uitgeblazen.” Een andere, anonieme getuige verklaart dat H. haar in mei 1984 in haar slaapkamer heeft verkracht. Hierna zou de verdachte hebben geroepen: “Je zegt niets, anders kill ik je, net als die Corina.” En medegedetineerde A. zegt in 1984, als H. in voorlopige hechtenis zit, dat H. had gezegd dat hij Corina en de kinderen had vermoord. Tenslotte spoort de modus operandi in de zaak-Bolhaar met de vele geweldsincidenten waarbij H. eerder betrokken was. Louis greep regelmatig mensen naar de keel of gebruikte een mes. Een overtuigende zaak, denkt Voorhuis. Ook zonder motief, overtuigende sporen, ooggetuigen en bekentenissen. Maar is er sprake van moord of van (het inmiddels verjaarde) doodslag? Voor het bewijs van moord is van belang te bewijzen dat verdachte de gelegenheid had gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van de voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap heeft kunnen geven. Dit is moeilijk te bewijzen zonder bekennende verdachte of ooggetuigen. Voorhuis heeft op basis van de meest waarschijnlijke reconstructie, bloedsporenonderzoek en andere onderzoeksresultaten een hypothese opgezet die door de rechtbank en Hof is gevolgd. De reconstructie en de omstandigheden op de plaatsdelict wijzen erop dat Corina als eerste moest zijn gedood, concludeert Voorhuis. Omdat niet hard te maken is dat dit misdrijf met voorbedachten rade was begaan, beslist Voorhuis dat ze zich ten aanzien van de vervolging van verdachte in de zaak tegen Corina Bolhaar niet-ontvankelijk moet verklaren.

Bij de kinderen is dit anders, want bij hen heeft de dader meer tijd gehad. Het springtouw en een riempje waarmee Sharon was gewurgd, moet de dader eerst in het huis hebben gezocht. Het wurgen van Sharon moet minimaal tien tot twintig seconden duren voordat het tot de dood kan leiden, zo bleek uit technisch medisch onderzoek. Van impulsieve doodslag of wilde razernij was geen teken. Met uitzondering van een omgevallen stoel was het interieur in het huis intact gebleven. De steekwonden bij Sharon en Donna waren heel precies aangebracht: dicht opeen, in de hals en hartstreek. Bloedsporenonderzoek wees uit dat het slachtoffer stil had gelegen en zich niet had verweerd. Baby Bryan was ongedeerd gelaten en vanwege de leeftijd en het postuur van de kinderen, kan de dader voor hen geen enkele angst hebben gehad. Voorhuis concludeert dat ten aanzien van de twee kinderen moord bewezen kon worden. Er is sprake van ‘weerzinwekkende en zinloze moorden’, zo rekwireert Voorhuis begin 2003. Aan de ‘volstrekt gevoelsarme dader’, die nooit medeleven heeft getoond, kleeft ‘een groot recidive-risico’. Alles afwegende eist de officier een levenslange gevangenisstraf: ‘Want er kan maar op een manier recht gedaan worden aan deze gruwelijke feiten. Er is ook maar een manier waarop de maximale beveiliging van de maatschappij tegen misdaden van deze verdachte kan worden gegarandeerd.’ Op 5 februari 2003 veroordeelt de rechtbank Louis H. (dan 47 jaar) tot levenslang. Die straf blijft in stand in het arrest van het Gerechtshof op 22 juli 2005. De zaak is tot een goede einde gebracht door onder meer een lange adem, een toegewijde teamleider en rechercheurs, en goed contact met de media. Alles moet kloppen, is de ervaring van Voorhuis. ‘Als er onvoldoende capaciteit is en onvoldoende besef is dat het een bijzondere aanpak vergt, is een cold case onderzoek gedoemd te mislukken.’ Tekst: Pieter Vermaas

OPPORTUUN

Afghanistan

Nummer 1 – 2007

Militaire missie Gevaarlijke weersomstandigheden gooiden het reisprogramma door de war. Maar een OM-bezoek aan Nederlandse militairen in Afghanistan bevestigde de verbeterde verhouding tussen Defensie en OM. ‘We zagen hoe groot de inzet van militairen is om voor de Afghanen echt hun situatie te verbeteren,’ zegt “militair” hoofdofficier Albert van der Kerk. Ze wilden met eigen ogen de omstandigheden zien waarin Nederlandse militairen in Afghanistan opereren. En dus pakte Albert van der Kerk, hoofdofficier van het met “militaire zaken” belaste parket Arnhem, op 28 november het vliegtuig naar Kabul, samen met PG’s Herman Bolhaar en Harm Brouwer. In de Afghaanse hoofdstad en in Kandahar spraken zij onder meer met F16en Apachepiloten. Van der Kerk toont zich onder de indruk van wat hij zag en hoorde. ‘De militairen kwamen zeer professioneel op ons over. Ze zijn zeer terughoudend en zorgvuldig in het gebruik van hun wapensystemen. Tegelijkertijd zagen we hoe groot hun wil is om in gevaarlijke omstandigheden voor de Afghanen echt verbetering in hun situatie te brengen.’ Een betere informatiepositie en het tonen van betrokkenheid waren het doel. ‘We wilden laten zien dat we niet bang zijn om achter ons bureau vandaan te kruipen en in contact met de militairen te komen.’ Bij dat laatste werden de hoofdofficier en PG’s gehinderd door het weer. Een geplande ontmoeting met landmachtmilitairen werd afgeblazen omdat de vlucht naar Tarin Kowt te gevaarlijk werd

geacht. Na een bezoek aan Kandahar zetten de OM’ers op maandag 4 december weer voet op Nederlandse bodem. De zaak-Eric O. vormt niet de rechtstreekse aanleiding voor het bezoek, zegt de hoofdofficier. Het spoort wel met de aanbevelingen van de commissie-Borghouts, die eind augustus 2006 concludeerde dat het huidige stelsel voldoende rechtsbescherming biedt aan de militair die stelt conform zijn geweldsinstructies te hebben gehandeld. De commissie stelde vast dat eerdere werkbezoeken van officieren van justitie aan operatiegebieden hun kennis en kunde van militaire zaken hebben vergroot. Het militair specialisme binnen het OM kan verder worden uitgebouwd, zo is parket Arnhem toegezegd. Op dit moment beschikt het arrondissement over drie officieren, vier parketsecretarissen en twee administratieve medewerkers die zich bezig houden met militaire zaken. Ook een kapitein-ter-zee van de Marine, een kapitein van de Landmacht en een liaison van de Koninklijke Marechaussee zorgen er voor een goede uitwisseling van informatie en

expertise. Binnenkort krijgt Van der Kerk er een Expertisecentrum bij, bestaande uit twee beleidsmedewerkers met expertise op militair-juridisch terrein, een documentatiefunctie en een coördinator. Dat moet snel informatie kunnen geven over alle aspecten van militair strafrecht, met name op het gebied van humanitair oorlogsrecht. Aan de expertise is behoefte omdat het optreden van de Nederlandse krijgsmacht van karakter is veranderd, weet Van der Kerk. ‘De laatste jaren zijn missies robuuster geworden, waarbij er hoger in het geweldsspectrum wordt geopereerd. Dan wil je helder hebben waar grenzen liggen: Past militair handelen binnen het juridische toetsingskader van onder meer wetten, internationale verdragen, en de voor die uitzending geldende rules of engagement?’ De missie heeft het de hoofdofficier in elk geval weer eens duidelijk gemaakt hoe moeilijk operationele inschattingen voor de militairen soms kunnen zijn. Van der Kerk: ‘Soms zijn gewapende Talibanstrijders nauwelijks te onderscheiden van Afghaanse burgers.’ Tekst: Pieter Vermaas

7

8

‘Carpe diem’ Veertien vragen aan zittingsvoorbereider Tonny Waanders

‘Een hoed doet mijn zelfvertrouwen goed: vroeger was ik vreselijk verlegen, maar nu sla ik door naar de andere kant.’ Veertien vragen voor Tonny Waanders, zittingsvoorbereiders in parket Almelo waar ze pas 42,5 jaar in dienst is. Ze viel letterlijk op haar man. ‘Carpe diem!’, klinkt het als Tonny Waanders naar haar levensmotto wordt gevraagd. ‘En ik denk meteen aan de woorden van de Vlaamse schrijver Felix Timmermans: Het leven is een soep met vier troostende mergpijpen: de drank, de liefde, de toebak (Vlaams voor tabak) en de kunst. Ik hou erg van de liefde en de kunst.’ En de drank en de toebak? ‘Ach, dat zijn ook geneugtes, maar ik heb ze zelf niet zo nodig.’ Tonny (62) is lid van het Felix Timmermans Genootschap Vlaanderen. ‘Door veel van zijn boeken te lezen is de interesse ontstaan. Felix is overleden op onze trouwdatum. Ik heb later contact gezocht met de dochter van Felix en via een brief de wens geuit te willen weten hoe Felix als vader was. De brief sprong er uit denk ik, want ze heeft contact met ons opgenomen en ons uitgenodigd op de koffie. Fantastisch!’ Omschrijf jezelf eens in vier woorden. ‘Plichtsgetrouw, kan ik dat wel zeggen van mezelf, punctueel, humoristisch met een vleugje ondeugd, collegiaal en sociaal betrokken.’ Wat is je grootste passie? ‘Ik heb er meerdere. Om te beginnen: hoeden. Hoeden zijn een uiting van kunst, vooral de extravagante. Het is de finishing touch van je kleding. Een hoed is goed voor je zelfvertrouwen. Vroeger was ik vreselijk verlegen, maar nu sla ik door naar de andere kant.’ Komt Tonny dan uit zo’n chique hoe-

denfamilie? ‘Nee, helemaal niet, ik kom uit een hecht arbeidersgezin. Een andere passie is het zien ontwaken van de dag en genieten van de vroege stilte. Goh, dat klinkt een beetje poëtisch, maar zo zie ik het wel. Ik sta iedere dag om 5.30 uur op.’ ‘Het maken van gedichten is ook een grote passie. Gevoelige gedichten, bijvoorbeeld over de liefde, moederliefde of over een mooie stad. Of mijn zaterdagse koffie-uurtje om 8.30 uur met mijn vriendin in het winkelcentrum. We bespreken er lief en leed. Nog twee passies: het bezoeken van kunstgaleries en het betreden van oude steden vanwege de architectuur. Maar mijn allergrootste passie is toch wel mijn echtgenoot; om naast hem wakker te mogen worden, geeft een gevoel van rijkdom.’ Tonny heeft een gelukkig huwelijk. ‘Ik heb geen dag spijt. Ik heb mijn man leren kennen op het toneel: hij was beroepszanger bij de opera. In de opera (Porgy and Bess) ben ik letterlijk en figuurlijk op hem gevallen, de vonk sloeg over. We hebben bewust geen kinderen; dat had niet gekund naast de opera. Naast mijn werk heb ik vijftien jaar gezongen bij wat nu de Nationale Reisopera heet. Ik mocht altijd eerder van mijn werk vertrekken om mee te kunnen met de opera. Veelal vertrokken we omstreeks 16.00 uur en laat in de nacht kwamen we terug. De volgende ochtend zat ik om 8.00 uur weer op mijn werk.’

Het is 1964 als Tonny via een collega van haar vader hoort dat er een vacature bij het OM is. Ze werkt dan vijfenhalve dag in de week (maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 18.00 uur en op zaterdag van 8.00 tot 12.00 uur) bij een graanhandel en veevoederbedrijf in Holten als administratief medewerker en verdient negentig gulden in de maand. Bij het parket kan ze 226 gulden per maand verdienen! De dan twintig lentes tellende Tonny durft eerst geen vrij te vragen om te solliciteren: wat moet ze zeggen? Toch trekt ze de stoute schoenen aan. Ze geeft aan dat ze wil solliciteren en dat ze meer kan verdienen. Direct biedt het bedrijf aan haar maandsalaris te verdubbelen. Maar Tonny weigert. Ze moet maar eens doortastender worden, vindt ze, dus ze laat zich niet ompraten, ook niet als haar hetzelfde salaris als bij het parket wordt geboden. Bij het OM begint Tonny als “schrijver a” met eenvoudige administratieve werkzaamheden, later “schrijver b”, daarna c3, c2, c1 en toen b1. Ook in de begintijd krijgen de medewerkers al beoordelingen. Over de uitslag mag niet worden gepraat. Wat zijn nu je dagelijkse werkzaamheden? ‘Ik verzorg de voorbereiding van meervoudige kamer-zaken. Samen met mijn collega regelen we transporten, vragen we rapporten, documentatie en aanvullende pv’s aan. We roepen verdachten, getuigen, deskundigen en tolken op, bewaken diverse termijnen en controleren de betekening van gerechtelijke stukken en zonodig instrueren we de politie hoe iets te betekenen.’ Waar lach je het meeste om? ‘Dat kan ik niet bedenken. Er gaat geen dag zonder lach voorbij.’

OPPORTUUN

Vragen aan ...

Nummer 1 – 2007

Wat is de grootste ergernis in je werk? ‘Ergernis is wel een groot woord, maar het is soms lastig dat zaken te laat worden aangeleverd. Ook slordige betekeningen zijn lastig, dat kan beter en is niet nodig. Maar ach, een beetje hectiek mag er wel zijn.’ Is er veel veranderd in 42 jaar OM? ‘Enorm veel, de toegankelijkheid bij rechters, officieren en advocaten is groter. Vroeger moest je in de houding gaan staan als een officier het woord tot je richtte. Er zijn geen taboes meer en alles is bespreekbaar. Alhoewel, ik vind dat een zekere mate van afstand in bepaalde gevallen wel op z’n plaats is. Ik hecht grote waarde aan beleefdheidsvormen. Vroeger moesten we ook veel meer zelf doen. Regelmatig hebben we samen met officieren en rechters sneeuw staan ruimen. Iedereen hielp mee, er was maar een bode. Het is net of er toen ook vaker sneeuw lag.’

‘Een “afdankertje” van de koningin krijgen, lijkt me leuk.’ Foto: Guido Smit

Trots dat je bij het OM werkt? ‘Het geeft me in alle opzichten voldoening, het is fijn om een schakel te mogen zijn in de OM-keten.’ Met wie zou je een dag willen ruilen? ‘Met Hare Majesteit de Koningin vanwege de ongetwijfeld grote voorraad hoeden. Wat een weelde! Ik heb er over gedacht om destijds een wens naar Henny Huisman te sturen: een dagje hoeden passen bij de koningin en dan een afdankertje meekrijgen voor onderweg. Lijkt me zo leuk! Maar ach, het is een irreële gedachte waarvan ik dagdroom.’

Haal je koffie voor de hele afdeling? ‘Zeker voor mijn aangename kamergenote. Mocht ze trek hebben in een toastje kaas met pijnboompitten, dan hoeft ze maar te kikken.’ Krijg je waardering voor je werk? ‘Ja, ik ben al vereerd met een glimlach of een knipoog; een stille waardering die spreekt tot in mijn hart. Ik ben erg dankbaar dat de leiding me de kans heeft gegeven zittingen bij te mogen wonen en in Rijswijk een sectie bij te wonen. Ze betrekken je hier er echt bij, je bent zeker geen nummer. Je raakt zo nog meer betrokken bij het justitiegebeuren.’

Wat is het meest erge dat je is overkomen in je loopbaan? ‘Zelfverbranding voor de rechtbank. Buiten op de stoep stak iemand, zittend in Boeddha-houding, zichzelf in brand. Omdat hij zijn kinderen niet mocht zien.’ Wat vind je het raarst aan het OM? ‘Ik baal van controle op controle, checklisten en statistieken.’ Wat wil je over vijf jaar bereikt hebben? ‘Gezond met pensioen gaan, met de geraniums op ruime afstand. Genieten van elk uur van de dag en wederom: Carpe diem.’ Tekst: Barbara van Heerde-Meijer

9

10

‘Schaf alle richtlijnen Rechtspsycholoog Peter van Koppen ruilt Versterkingsprogramma graag in voor een tegeltje Het Versterkingsprogramma noemt hij een stapeltje overbodige procedures. Tegenspraak is geen oplossing bij leidinggevenden bij wie tegenspraak niet al tussen de oren zat. En er is volgens professor Peter van Koppen ook niet nagedacht over audiovisueel opnemen van verhoren. Interview met een rechtspsycholoog over tegeltjeswijsheden en relatief open discussies met het OM. Zijn boek “Dubieuze zaken: de psychologie van strafrechtelijk bewijs” (1992) sloeg in als een bom. Maar vijftien jaar later vindt professor Peter van Koppen dat het samen met collega-rechtspsychologen Wagenaar en Crombag geschreven boek een softe toon had. ‘Achteraf denk ik dat we veel te mild zijn geweest; het is veel erger dan we

dachten.’ Internationaal gezien scoren de Nederlandse politie en OM volgens Van Koppen goed. Ze doen niet onder voor de vaak geroemde Britse collega’s en presteren heel veel beter dan de Amerikanen. Maar toch, waar rechtspsycholoog Van Koppen vaak goede staaltjes ziet, valt hij ook te vaak ‘van mijn stoel’. Laatst weer. Toen hij in

Dordrecht een verhaal over intervisie zou houden, bezocht Van Koppen een zitting waarin een zwerver terechtstond wegens het stelen van een fles whisky uit de plaatselijke Gall & Gall. ‘Het was een zaak van niks,’ blikt Van Koppen terug. ‘De zwerver was direct gepakt door de bedrijfsleider en overgedragen aan de politie, kortom een dossier van slechts enkele pagina’s. Maar nu bleek zowel de verdachte als de bedrijfsleider de achternaam Slok te hebben, ja echt waar. En daardoor raakte de officier tijdens het requisitoir volslagen in de war. Ergo: die had het dossier vooraf niet bekeken. Een genante vertoning.’ Wetenschappelijke publicaties worden, als ze al worden gelezen, zelden met waardering ontvangen. Dat merkte Van Koppen toen van zijn hand in 2003 De Schiedammer parkmoord: een rechtspsychologische reconstructie verscheen. Het boek, waarin Van Koppen concludeerde dat de kans dat Kees Borsboom onschuldig was, groter was dan de kans dat hij schuldig was, werd door de toenmalige OM-top min of meer voor kennisgeving aangenomen. En het boek Rechercheportret: Over dilemma’s in de opsporing (2004, medeauteurs C.J. de Poot, R.J. Bokhorst, E.R. Muller) viel in politiekringen niet overal goed. De kritiek op Rechercheportret luidde dat het door ingezette verbeteringen bij het managen van TGO-onderzoeken al achterhaald was. Van Koppen schiet naar voren over de koekjeschaal op de eettafel: ‘Onzin, echt onzin! Het is de standaard Pavlov-praat die je altijd krijgt: “ja, maar we hebben onze procedures veranderd”. Nou, laatst ben ik weer eens gaan kijken bij zo’n korps – nee, ik zeg niet welk – en wat bleek: het was alleen maar erger geworden. Het is niet beter geworden. Ik hoor ook te vaak dat de huidige TGO’s op veel plekken gewoon weer de ouderwetse RBT’s zijn, al heten ze anders.’

Van Koppen: ‘Met het OM kun je redelijk open discussies hebben.’ Foto: Marisa Beretta

OPPORTUUN

Interview

Nummer 1 – 2007

maar af’ Had u, gezien uw belangstelling voor de opsporing, niet liever rechercheur, officier of rechter willen zijn? ‘Nee. Want ik zou aan de standaardparade van gajes dat elke dag voorbij komt, weinig plezier beleven. Dat is alleen maar droefheid. In mijn huidige functie zie ik veel meer interessante zaken dan een rechercheur, een officier of rechters. Mijn interesse ligt bovendien in de sterkte van bewijs en de grensgevallen daarbij: wanneer is de bewijsvoering lastig en wanneer wordt iemand veroordeeld zonder bewijs. Dubieuze zaken en dwalingen hebben van u zo ongeveer een bekende Nederlander gemaakt. Bent u ijdel? Nee, zo ijdel ben ik niet. En bekend? Ja, ik word een enkele keer aangesproken in de trein als ik de avond ervoor in NOVA heb gezeten, maar dat is na twee, drie dagen weer voorbij. Je moet wel enige arrogantie hebben en de beste willen zijn, maar op heel veel punten ben ik niet de beste in mijn vakgebied. Maar ik zeg in principe altijd ja tegen een verzoek om een interview, of bijvoorbeeld een toespraak voor plattelandsvrouwen. Kijk, publiceren is de kern van mijn werk en dan ben ik op kosten van de belastingbetaler maandenlang aan onderzoek bezig dat uiteindelijk door maar zo’n 120 mensen in binnen- en buitenland wordt gelezen. Als ik met een versimpelde boodschap 10 minuten in NOVA zit, dan ziet een half miljoen Nederlanders dat – dat is ook een nuttige vorm van “publiceren”.’ ‘Het werk van politie en OM is allemaal steeds minder professioneel geworden,’ stelt Van Koppen. Concreet betekent dat dat de politie fouten maakt en een verkeerd PV aflevert. ‘Bij de politie tref je heel veel dommigheid aan. Teveel zaken worden er overgelaten aan mensen die er niet geschikt voor zijn,’ zegt de rechtspsycholoog. Vervolgens heb je een officier die er niet moeilijk over doet en, ten derde, er bij de rechter mee

wegkomt waardoor een verkeerd dossier niet gecorrigeerd wordt. Van Koppen denkt te weten wat de achterliggende oordzaak is: centralisering van de opsporing en vervolging. ‘Vroeger deed een officier als onafhankelijke magistraat een

bij ons ook kunnen vóórkomen”. ‘Nee, nee. Het is niet iets wat iedereen had kunnen overkomen. Ik kom met enige regelmaat officieren van justitie tegen die boos worden over zo’n houding omdat zij zich dan ook aangesproken voelen. In de parkmoordzaak hebben een officier en advocaat-generaal

‘Op onze toegang tot het OM zijn buitenlandse vakgenoten jaloers’ zaak. Professioneel en gewetensvol. Maar die hele rol veranderde door de centralisering die tijdens minister Sorgdrager begon. De komst van het College van PG’s leidde tot het uitvaardigen van oekazes, richtlijnen uit Den Haag. De professionele magistraat die zonder richtlijnen “zijn winkel runde” is meer en meer verworden tot de ambtelijke officier die niet meer zijn geweten volgt maar denkt: als ik de regels maar uitvoer, is het goed.’ ‘En dat is precies het zorgelijke van het Versterkingsprogramma. Gechargeerd gezegd is het is een stapeltje procedures voor een probleem dat je niet met procedures moet verhelpen. Je hebt natuurlijk al het wettelijk kader, dat moet gewoon blijven. Maar daarnaast heb je al zo veel richtlijnen – die het signaal afgeven: “Wij vertrouwen jullie niet”– en dan krijg je er met het Versterkingsprogramma nog meer regels bij. Het probleem zat bij “Schiedam” niet in te weinig of slechte regels. Het probleem was dat mensen niet professioneel hun werk hebben gedaan. En nu worden in allerlei parketten en politieregio’s weer plaatselijke uitwerkingen van dat programma gemaakt. Eindeloos zijn mensen er mee bezig.’ Van Koppen heeft zich verbaasd over het gemak waarmee parketten en politieregio’s elkaar na het rapport-Posthumus napraatten: “ja de missers in de parkmoord hadden

aan de rechter een verkeerd dossier voorgelegd. Als er zo is gezaagd aan de basis van de rechtspleging, had het College duidelijker moeten zeggen dat dit echt niet kan. Een dossier is het centrum in een rechtszaak en als rechter en advocaat moet je ervan uit kunnen gaan dat dat goed in elkaar zit.’ U had PG willen zijn! En wat zou u in die functie dan doen? ‘Ik zou volslagen ongeschikt zijn als PG, want ik zou niet kunnen functioneren in organisaties waarin ambtelijke procedures zo’n belangrijke rol spelen. Dat ik dat als PG zou kunnen veranderen, hmm. Nou ja, ik weet wel wat ik als eerste zou besluiten. Schaf alle regels en richtlijnen maar af. En iedere officier krijgt een tegeltje boven zijn bureau met de tekst: “De officier van justitie is magistraat”.’ Dat laatste bestrijdt ook niemand. ‘In het Versterkingsprogramma wordt de officier niet neergezet als magistraat, als onafhankelijke professional. Maar als ambtenaar die regels moet uitvoeren.’ Is het zo simpel? Regels helpen mensen bij hun ingewikkelde vak. ‘Je moet mensen natuurlijk wel helpen, dus als er problemen zijn, ga je met mensen praten. Als er fouten gemaakt worden ga je bespreken hoe die voorkomen kunnen wor-

11

12

den. Als er grote fouten gemaakt worden, geef je mensen op hun flikker. En als ze heel grote fouten maken, gaan ze eruit. Maar wat doet het OM - en oké, ik chargeer: Dat haalt hoogopgeleide mensen binnen. Geeft hen vervolgens nog zes jaar een Raio-opleiding. En behandelt ze vervolgens alsof het domme ambtenaren zijn. Als ik een officier vraag: “waarom doe je het op deze manier”, dan hoor ik: “ja, dat moet zo”.’ Van Koppen verwacht weinig heil van de reorganisatie van het OM. Hoewel hij zegt ‘geen zicht te hebben op de reorganisatie van het OM’, klinkt het sarcastisch: ‘Als het werk niet goed gedaan wordt, gaan we reorganiseren, hè?’ Maar dat is toch een logische gedachte? ‘Hahaha. Denk je dat echt?’ Die reorganisatie en de komst van zestig extra officieren moeten ook leiden tot betere maatwerkzaken. Dat zou u moeten aanspreken. ‘Ja, dat zou me moeten aanspreken. Maar wat voor politie en justitie een standaardzaak is, is voor een slachtoffer een zaak die diep kan ingrijpen in zijn leven.

juist is dat de meesten kritiekloos achter de teamleiding aanlopen. Tegenspraak moet gewoon tussen de oren zitten.’ ‘In Nijmegen is bij het onderzoek-Sevèke direct tegenspraak georganiseerd. Politiek gezien lag dat voor de hand, maar was het ook nodig? Ik hoor nu dat dat onderzoek de hele recherchecapaciteit van het regiokorps opslokt, maar dat garandeert nog geen goed onderzoek. Zo is laatst een getuige gehoord die goed was ingevoerd in het milieu van Sevèke en die bijvoorbeeld veel wist van organisaties als Rara; hij had er een boek over geschreven. Maar van deze getuige hoor ik, als ik hem mag geloven, dat het verhoorkoppel zijn boek niet had gelezen en dat ze allemaal foute vragen stelden. Dan denk ik: dát herken ik weer. Op een ingewikkelde zaak moet je goede mensen zetten. Als je alleen maar veel mensen op een zaak zet, gaan ze elkaar in de weg lopen.’ ‘Audiovisuele registratie van het verhoor, daar is niet goed over nagedacht. Wat los je er nou mee op? Dat Kees Borsboom misschien had kunnen aantonen hoe hij onder druk zou zijn gezet? Akkoord, maar moet dat dan op video? Nederlandse verhoorders

‘Als het werk niet goed wordt gedaan, gaan we maar reorganiseren, hè?’ Ik zie ook verstandige ontwikkelingen hoor. Maar het Versterkingsprogramma is veel te ambtelijk aangepakt en in grote haast gemaakt. Veel clubjes binnen dit programma spraken over zaken waarover zij nog nooit hadden nagedacht. En anderen hebben juist hun oude hobby’s erin geschoven. Het Versterkingsprogramma is een groot circus geworden dat voorbij gaat aan waar het probleem ligt.’ Van Koppen noemt tegenspraak en audiovisueel opnemen van verhoren als voorbeelden. Het voorkómen van tunnelvisie los je niet op door een tegenspraak-procedure op papier te zetten, zegt hij. Een tunnelvisie ontstaat als de teamleiding overtuigd raakt van één mogelijk scenario, in combinatie met een cultuur waarin geen plaats is voor afwijkende meningen. ‘Maar in de tegenspraakprocedure is het uiteindelijk weer de TGOteamleiding die beslist of er tegenspraak wordt georganiseerd, terwijl het probleem

staan heus niet dreigend met een knuppel boven de verdachte te zwaaien, dat gaat wat subtieler, dus dan heb je aan auditieve opnames voldoende. Men heeft er nu voor gekozen om bij zware, ernstige zaken voor videoverhoor te kiezen. Maar tachtig procent van de moorden betreft klip-en-klare zaken. Dus moet je niet de zware, maar de problematische zaken audiovisueel opnemen, zoals dat gebeurt bij minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik. Als je vraagt: “waar had papa toen zijn handen”, en Marietje wijst naar haar kruis, dan is het een goed middel. ‘Je kunt ook zeggen, doe standaard een audioverhoor en soms een videoverhoor. Een videoverhoor is zó arbeidsintensief. Als je ook wilt kunnen zien wat verbalisanten doen, heb je al minimaal twee camera’s nodig. Daarnaast heb je goede apparatuur en een regiekamer nodig. Dat kost zo vier man extra capaciteit. Als je daarvoor kiest, betekent dat tegelijkertijd dat je heel veel

andere verhoren niet kunt doen. Je schiet je doel voorbij.’ Van Koppen ziet nog een probleem bij audiovisueel opnemen. ‘Dan gaan allerlei psychologen die de politie tegenwoordig ook in dienst heeft, er op los interpreteren. Er zijn ook zwakke vakbroeders bij hoor, die op basis van wat zij zien bepalen of een verdachte liegt.’ Zo van: kijk je naar links, dan put je waarheidsgetrouw uit je geheugen; kijk je naar rechts, dan lieg je? ‘Ja dat gebeurt in Nederland, maar dat is gestoord gedrag. Het is flauwekul om te denken dat je kunt zien of iemand liegt. Daar is zoveel onderzoek naar gedaan en dat toont keer op keer aan dat de wetenschappelijke basis daarvoor ontbreekt.’ Het verwijt dat processen-verbaal niet weergeven wat een verdachte heeft verklaard of bedoeld, neemt Van Koppen weer niet voor zijn rekening. ‘Nederland kent een mooi systeem waarin het dossier centraal staat. Dat politieagenten opgeleid zijn om een verhoor van zes uur weer te geven in twee velletjes papier is heel verstandig en efficiënt, waardoor je heel informatieve dossiers krijgt. In een klein gedeelte is het niet voldoende en van belang dat je weet wat een verdachte nu precies gezegd heeft. Bijvoorbeeld wanneer je je afvraagt of er toch niet relevant materiaal zat in het gedeelte van het verhoor dat niet is opgeschreven. Daarom is het verstandig een back-up te hebben in de vorm van een opgenomen verhoor. Maar laat vooral politieagenten een PV opmaken zoals ze nu doen, dat gaat prima.’ ‘Ik zie weinig veranderen, hoor. Maar misschien komt dat doordat ik niet de doorsnee-zaken zie; ik zie vooral de zaken die fout gaan. Wat ik wel van het Nederlands OM waardeer is dat je door de bank genomen redelijk open discussies kunt hebben. Op de toegang die wij tot het OM hebben, zijn mijn vakgenoten in het buitenland jaloers. Die zeggen: “bij ons zijn politie en OM een heel andere wereld”.’ Tekst: Pieter Vermaas

OPPORTUUN

Helpdesk

Nummer 1 – 2007

WaarOM? De helpdesk van het Landelijk Parket heeft de afgelopen jaren vele vragen beantwoord op het gebied van de bijzondere opsporingsbevoegdheden, internet, telecom, DNA en internationale zaken. Door een aantal ontwikkelingen is besloten om met ingang van 1 januari 2007 te stoppen met de helpdesk. Dat wil echter niet zeggen dat er met ingang van deze datum ook wordt gestopt met de rubriek WaarOM. De aankomende periode zal u in deze rubriek nog steeds op de hoogte worden gehouden van actuele ontwikkelingen op bovenstaande aandachtsgebieden en kunt u de antwoorden lezen op gestelde vragen.

De Wet opsporing van terroristische misdrijven (Deel 1) Naar verwachting zal de Wet opsporing van terroristische misdrijven (Stb. 2006, 580) op 01 februari 2007 in werking treden. Door inwerkingtreding van deze wet worden de mogelijkheden verruimd om onderzoek te doen naar terroristische misdrijven. In de eerste plaats wordt in het Wetboek van Strafvordering een nieuwe regeling opgenomen voor de toepassing van bijzondere opsporingsbevoegdheden ter bestrijding van terrorisme. Bij de inzet van deze bevoegdheden staat niet alleen het nemen van strafvorderlijke beslissingen centraal, maar ook het voorkomen van terroristische misdrijven. Daarnaast worden in het kader van een verkennend onderzoek naar terroristische misdrijven de mogelijkheden verruimd om informatie te verzamelen en te bewerken. Tot slot worden ook de mogelijkheden verruimd om onderzoek te doen aan voorwerpen, voertuigen en kleding.

Aanwijzingen In de nieuwe titels Vb en Vc van het Wetboek van Strafvordering is een regeling opgenomen die voorziet in de mogelijkheid om bijzondere opsporingsbevoegdheden toe te passen in het geval er sprake is van aanwijzingen van een terroristisch misdrijf. Dit betekent dus dat bijzondere opsporings-bevoegdheden toegepast kunnen worden terwijl er nog geen sprake is van een verdenking van een misdrijf (titel IVa), dan wel van een verdenking dat in georganiseerd verband ernstige misdrijven worden beraamd of gepleegd (titel V). In verband hiermee is de in art. 132a Sv opgenomen definitie van het begrip opsporing dan ook aangepast.

Het begrip ‘aanwijzingen’ is geen nieuw begrip in verband met de toepassing van strafvorderlijke bevoegdheden. Het begrip aanwijzingen wordt bijvoorbeeld ook gebruikt in de Wet Wapens en Munitie (WWM) en de Wet op de economische delicten (WED). Er is sprake van aanwijzingen van een terroristisch misdrijf indien bepaalde feiten of omstandigheden erop duiden dat daadwerkelijk een terroristisch misdrijf zou zijn of zal worden gepleegd. Hier kan bijvoorbeeld sprake van zijn in het geval bij de politie een anonieme tip binnenkomt dat er voorbereidingen worden getroffen om een aanslag te plegen op een bepaalde overheidsgebouw, maar ook de uitkomsten van een dreigingsanalyse van de AIVD kunnen aanwijzingen opleveren.

Terroristisch misdrijf In art. 138d Sv wordt een omschrijving gegeven van het begrip terroristisch misdrijf. Hier worden de misdrijven onder verstaan met een terroristisch oogmerk die limitatief in artikel 83 Sr zijn opgenomen. Hierbij valt onder meer te denken aan brandstichting (art. 157 onderdeel 3 Sv), samenspanning tot wederrechtelijke vrijheidsberoving (art. 282c Sv) of opzettelijke radioactieve besmetting (art. 161quater Sv) met een terroristisch oogmerk. Deze misdrijven moeten dus worden onderscheiden van de misdrijven die wel een terroristisch oogmerk (kunnen) hebben, zoals art. 205 Sr, maar niet zijn opgenomen in art. 83 Sr. De in de titels VB en VC opgenomen bijzondere opsporingsbevoegdheden kunnen namelijk alleen worden toegepast indien er sprake is van aanwijzingen van een misdrijf dat is opgenomen in art. 83 Sr.

De titels VB en VC De omschrijving van de in de titels VB en VC opgenomen bijzondere opsporingsbevoegdheden (zoals stelselmatige observatie, infiltratie of het vorderen van gegevens) sluit in inhoudelijk opzicht aan bij de bijzondere opsporingsbevoegdheden die zijn opgenomen in de titels IVa en V, met uitzondering van het criterium voor de toepassing van de bijzondere opsporingsbevoegdheden. Ook de voorschriften die gelden in verband met de inzet van de in de titels IVa en V opgenomen bijzondere opsporingsbevoegdheden komen overeen met de voorschriften die in acht genomen moeten worden bij de toepassing van de in de titels VB en VC opgenomen bevoegdheden. De modellen die gebruikt moeten worden voor toepassing van de in de titels IVa en V opgenomen bijzondere opsporingsbevoegdheden kunnen in dit kader dan ook als basis dienen. In de volgende uitgave van Opportuun zal nader worden ingegaan op deze wet. Tekst: Michael Nieuwenhuis

13

14

‘Ik ben een flapuit’ Scheidend LP-officier Roel Drenth voer graag een onafhankelijke koers In de krant* werd Roel Drenth een ‘gewone officier’ genoemd die moest ervaren dat zelfstandigheidsclaims binnen het OM niet meer werden geduld. Dat mag zo zijn, toch is Drenth binnen het OM zo veel als mogelijk zijn eigen, onafhankelijke koers blijven varen. Nu gaat hij met pensioen en neemt hij afscheid als officier bij het Landelijk Parket, eenheid Nationale Recherche Noordoost Nederland. Een geprek over vrijheid van requisitoir, politiek, regels en straffen. ‘Ik heb altijd geprobeerd menselijk te handelen, niet ambtelijk.’ Roel Drenth weet het niet zeker maar hij is waarschijnlijk de enige officier van justitie die twee zaken heeft behandeld waarin artsen werden vervolgd die ‘euthanasie’ gepleegd hadden. Geruchtmakende zaken die nogal wat stof deden opwaaien. In een van deze zaken, de zaak-Kadijk, viel de onafhanklijke opstelling van Drenth niet in goede aarde bij de minister van Justitie. Als officier van justitie in Assen in de jaren negentig vervolgde Roel Drenth de psychiater Chabot vanwege het feit dat hij zijn patient de middelen had gegeven om daarmee zelfmoord te plegen. ‘Een paar weken voor de zitting van de zaakChabot kreeg ik telefonisch te horen dat de minister het niet zou accepteren als ik een niet-schuldig verklaring zou eisen. Ik vond wel dat Chabot vervolgd moest worden. Ik heb mij aan die aanwijzing gehouden. Toen de zaak-Kadijk zich aandiende heb ik gezegd: “Dat doe ik wel, maar dan wil ik deze keer wel zelf bepalen hoe ik mijn requisitoir in elkaar steek.” Ik wilde daar geen inmenging in.’ De huisarts Kadijk werd vervolgd nadat hij het leven van een ernstig gehandicapte baby had beëindigd. De toenmalige minis-

ter van Justitie Sordrager had de Tweede Kamer beloofd te zorgen voor jurisprudentie in levensbeëindigend handelen bij wilsonbekwamen. Roel Drenth had daar moeite mee. ‘Eigenlijk is dat gek. Die toezegging betekende dat een aantal dokters Justitie op de mat kregen omdat de regering er zelf niet uitkwam. Ik bedacht dat ik geen politiek moest bedrijven maar een juridische vraag moest stellen. Daarom ben ik het requisitoir begonnen met te zeggen dat de meldingsplicht van artsen, wanneer zij euthanasie hebben gepleegd, niet deugt. De dokter wordt nooit verdacht als hij niet zelf zijn vinger opsteekt. En dat is nu juist een van de grondbeginselen van ons strafrecht, dat niemand mee hoeft te werken aan zijn eigen veroordeling. Mijn primaire vordering was dan ook nietontvankelijkheid van het OM. Er werd van mij verwacht dat ik mijn requisitoir vooraf had besproken, nou had ik dat ook wel, maar niet met degene die formeel voor mijn doen en laten verantwoordelijk was.’ Deze handelswijze leverde Drenth een officiële berisping door de toenmalige minister van Justitie op, een zeldzaamheid voor een

officier van justitie. De kwestie werd in de kranten breed uitgelicht. Er was afkeuring, maar ook veel sympathie. ‘Ik kreeg vanuit alle lagen van de organisatie, waaronder veel hooggeplaatsten, steunbetuigingen. Sommige mensen adviseerden mij de berisping als een geuzentitel te beschouwen en boven mijn bed te hangen.’

Kamercommissie Drenth stak ook in andere gevoelige zaken zijn mening niet onder stoelen of banken. Hij vindt dat hij daartoe, binnen redelijke grenzen, ook de ruimte moet krijgen. ‘Waarom verdien ik zoveel? Omdat ik de verantwoordelijkheid heb gekregen bepaalde beslissingen te nemen. Binnen deze beslissingsbevoegdheid moet je ook beslissingruimte hebben. Als het allemaal aan de hand van een richtlijn zou kunnen, heb je geen officieren van justitie meer nodig. Drie jaar geleden heb ik een brief aan de vaste Kamercommissie geschreven. De kwestie betrof de vorming van de Nationale Recherche (NR) vanuit bestaande kernteams. De NR werd onderdeel van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). Er werd geschoven met middelen die de kernteams hadden en die nu bij de KLPD werden ondergebracht. Daar was ik het niet mee eens. Overigens was ik bepaald niet de enige die vond dat dat anders had gemoeten. Er was al op allerlei fronten vruchteloos tegen geprotesteerd. Ik had ook een journalist kunnen tippen, maar ik ben een Groninger en ik houd niet van achterbaks. Mijn gedachte was, waarom kan ik als burger niet gewoon de Kamercommissie schrijven. Nou, dat mag dus niet. Ik heb geprobeerd dat te begrijpen. Maar heb ik als officier dan minder burgerrechten dan een ander?’

OPPORTUUN

Roel Drenth

Nummer 1 – 2007

en energie maar ik heb door de jaren heen gemerkt dat mensen het enorm waarderen, al krijgen ze maar een simpel briefje, als het maar persoonlijk is. Het apparaat heeft de neiging alles te standaardiseren. Vanuit bedrijfstechnisch oogpunt heel logisch, maar dat leidt toch tot frustratie. Het is en blijft een raar dilemma: alle mensen de aandacht geven die ze willen is ondoenlijk, maar er zou wel een beetje meer aandacht mogen zijn. Ik heb als officier altijd mijn uiterste best gedaan niet alleen maar dossiers te zien, maar te bedenken dat het om mensen gaat achter die papieren, om menselijk te handelen, niet ambtelijk.’

Foto: Sake Elzinga

Straffen en slachtoffers Drenth is bepaald geen voorstander van alleen maar straffen opleggen. ‘Er wordt altijd maar gedacht dat we problemen kunnen oplossen door met straffen te dreigen. Alsof je daarmee iets opschiet. Een probleem oplossen doe je aan de voorkant: voorkomen dat het probleem ontstaat. Maar dat kan je roepen tot je een ons weegt, er wordt altijd meer weer met dat opgehe-

mensen bereid zijn met zestig man in een klein sloepje een grote oceaan over te steken met het risico dat ze de overkant niet halen moeten we ons niet voor de gek houden met de gedachte: streng straffen, dan zullen ze wel niet meer komen. Dat is de randverschijnselen bestrijden maar het probleem zelf laten liggen. ‘Zolang wij veel rijker zijn dan de rest van de wereld zullen mensen hiernaar toekomen. Zolang wij niet bereid

‘Ik heb altijd mijn best gedaan om menselijk, niet ambtelijk te handelen’ ven vingertje gedreigd. Sluit ze maar op. Ik zie als officier de gevolgen van zo’n beleid. Je ziet de mensen steeds weer komen omdat we ze alle mogelijkheden zich te verbeteren uit handen slaan. De gedachte dat het veiliger wordt als je mensen lang opsluit is flauwekul. Het wordt pas veiliger als je weet te voorkomen dat mensen crimineel worden.’ Hetzelfde geldt voor illegalen. Wanneer

zijn een beetje mee te delen en te denken hoe zij het thuis beter kunnen krijgen dan blijft dat zo. Op het sociale vlak kunnen we meer doen.’ Het OM kan actiever zijn in slachtofferinformatie volgens Roel Drenth. Hij bezocht regelmatig nabestaanden van slachtoffers van verkeersongevallen, soms met lood in zijn schoenen.‘Het kost geld, menskracht

Spijt De vraag of hij, terugkijkend, spijt heeft van bepaalde beslissingen of zaken anders zou hebben aangepakt, beantwoordt Roel Drenth met een stellig ‘nee.’ ‘Ik zal best wel eens op een paar tenen gestaan hebben en tegen schenen aan hebben geschopt. In mijn manier van doen kan ik wel eens wat bot overkomen. Ik ben een flapuit en zeg wel eens dingen die ik beter voor me had kunnen houden. Soms heb ik daar mensen hard mee geraakt. Over de manier waarop ik dingen heb gezegd heb ik later wel spijt betuigd. Soms, en dat realiseer ik me niet altijd tijdig, moet je ook kunnen zeggen: het lukt niet, ik heb mijn best gedaan, ik moet er maar mee leven. Ik hoop wel dat ik, op het moment dat er moeilijke beslissingen moeten worden genomen, de moed heb om die te nemen.’ * Noot: NRC Handelsblad 12 februari 1998, artikel van Paul Cliteur, getiteld: Onafhankelijk OM is uit den boze

Tekst: Anna Italianer

15

16

‘Hebben we leken no zorgvuldig te zijn?’ Debat over lekenrechtspraak

Moet Nederland lekenrechtspraak invoeren? Slechts weinigen voelen ervoor, zo bleek tijdens een onlangs door de Raad voor de Rechtspraak georganiseerd debat. Tijdens het debat over lekenrechtspraak opent Joost Eerdmans de aanval. ‘Vervang de huidige drie rechters maar door twee leken en één professionele rechter. Dat geeft julie overbelaste rechters meer capaciteit en dicht de kloof met de burgers. De huidige “professoren rechtspraak” kan wel een impuls gebruiken, want de vonnissen zijn onbegrijpelijk en te laag.’ Als het ex-LPF-Kamerlid (‘Bij de Kamerverkiezingen bleek de kloof tussen de kiezer en mij ook erg groot’) zijn toespraak heeft afgerond, zitten aanwezige rechters er wat ongemakkelijk bij. Wie gaat de kat de bel aanbinden? Wie verheft zijn stem om te zeggen dat het rechtersvak, geschraagd door levenservaring, juridische expertise en wijsheid, bij de leek wellicht niet helemaal in goede handen is? Nou, Marc Groenhuijsen dan maar. ‘Ik sta hier omdat niemand uit de Rechtspraak bereid was als tegenstander een toespraak te houden,’ zegt de hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Tilburg. Lekenrechtspraak efficiënt? Groenhuijsen vindt van niet: ‘Lekenrechtspraak gaat juist heel langzaam, al is dat ook het enige voordeel, want langzaam is zorgvuldig. Maar hebben we leken nodig om zorgvuldig te zijn? Ik geloof er geen sikkepit van.’ Hij

meent dat de rechtspraak kan worden verbeterd door meer specialisatie; door meer reflectie op dingen die misgaan; door meer ervaren rechters in te zetten bij rechtspraak in eerste aanleg (‘Want dat is veel moeilijker); door bij moeilijke zaken meer waarborgen (bijvoorbeeld: meer getuigen horen) in te bouwen; en door beter te motiveren. ‘Want waarom zouden alleen leken Jip & Janneketaal kunnen spreken?’ Annelies Röttgering, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, proeft vooral weerstand in haar achterban ‘omdat leken misschien eerder door de beste spreker dan door de beste argumenten worden beïnvloed.’ Maar een voordeel van de “frisse blik van buiten” ziet

maaiveld. ‘Via roulatie en openbare discussies doen we al heel veel aan de frisse blik,’ zegt de vice-president rechtbank Amsterdam. ‘Maar eerlijk gezegd: ik voel die kloof niet zo. Als ik naar de rechtbank fiets, tob ik wel eens over een zaak, maar nooit over de vraag of ik een kloof vergroot.’ De kloof is geen probleem, de kloof tussen burger en anderzijds politiek of rechtspraak is normáál, stapt politicoloog Herman van Gunsteren even uit zijn rol van discussieleider: ‘Wantrouw landen waar er helemaal geen kloof is, en waar 99 procent van de kiezers tevreden zou zijn.’ “De burger” heeft niet zozeer de behoefte om mee te beslissen, heeft onderzoek Hans Bouttellier onderzocht. Volgens de directeur van het Verwey Jonker Instituut willen burgers betrokken zijn, gehoord worden, op gelijk niveau staan. ‘Zij willen dat de rechtspraak onpartijdig en onkreukbaar handelt.

‘Als ik naar de rechtbank fiets, tob ik nooit of ik een kloof vergroot’ ze ook. Het zou een tegenwicht bieden aan vooringenomen magistraten die denken dat een verdachte wel schuldig zal zijn omdat 95 procent van hen dat immers is.

Men wil geen ivorentorenrechtspraak maar men wil rechtspraak als een goede vader: dichtbij, toegankelijk, beschermend en streng als het nodig is.’

En dan steekt Frans Baudain steekt zijn hoofd maar eens boven het rechterlijke

Goede kwaliteit moet vertrouwen inboezemen, stelde PG en oud-rechter Herco

OPPORTUUN

Debat

Nummer 1 – 2007

odig om

Uniken Venema. ‘Je moet niet “het inboezemen van vertrouwen” als primaire doel kiezen, want dat gaat tegen je werken.’ De PG gelooft wel in de verbinding met de samenleving. Hij wijst op het in het OM-meerjarenplan “Perspectief op 2010” genoemde initiatief om gebruik te maken van burgerfora, bijvoorbeeld door hen strafvorderingsrichtlijnen voor te leggen. ‘Niet

Ilustratie: Sjaak Klunder

om burgers te laten beslissen, maar je kunt hun opinie wel meewegen.’ Een keuze voor lekenrechtspraak betekent een ingrijpende wijziging en een andere inrichting van het strafproces, meent hoogleraar strafrecht Theo de Roos. Maar als hij ervoor moest kiezen, geef hem dan maar het Duitse systeem van gemixte leken-

rechtspraak. Hoewel, ooit zag hij dat daar een professionele rechter bij de beraadslagingen het had moeten afleggen tegen zijn twee lekencollega’s. Na het uitspreken van het vonnis, voegde de professionele rechter de de officier van justitie toe: ‘U gaat toch wel in hoger beroep, he?’ Tekst: Pieter Vermaas

17

18

‘Actief, alert en asser Hoofdofficier Leo de Wit over nieuwe Aanwijzing voorlichting De honger naar berichtgeving over misdaad en opsporing is bijna niet te stillen. Aan de andere kant is de behoefte vanuit Openbaar Ministerie en politie toegenomen de knellende richtlijn voor de communicatie met de pers te herzien. ‘De nieuwe aanwijzing,’ zegt hoofdofficier Leo de Wit van het parket Amsterdam, ‘speelt in op de vragen van nu en gaat uit van drie A’s: Actief, Alert en Assertief.’ De tijd is meer dan rijp voor een geactualiseerde “Aanwijzing voorlichting opsporing en vervolging”, stelt Leo de Wit, voorzitter van de werkgroep die de nieuwe regels heeft bedacht. De oude loopt na vier jaar af, maar dat bureaucratisch gegeven is niet de reden geweest de richtlijn drastisch op de schop te nemen. ‘Het OM en de politie, maar ook de pers voelden zich in toenemende mate onbehaaglijk onder deze regels. Ze pasten eenvoudig weg niet meer in de werkelijkheid van vandaag.’ In staccato somt De Wit een aantal aspecten op, die veranderingen in het voorlichtings-

beleid dwingend maken. Later werkt hij ze uit. De Wit: ‘In feite moeten we volgens de oude regels zeggen “geen commentaar” tot er bepaalde formele momenten in het strafrechtelijk onderzoek plaats vinden. Zoals het ogenblik van de voorgeleiding bij de rechter-commissaris of de Raadkamertermijn. Intussen zijn al die tv-stations, schrijvende journalisten, radioverslaggevers soms al veel verder met hun berichtgeving. Die gaan niet zitten wachten tot ik hier vanuit mijn ivoren toren met een persbericht kom. In dat soort situaties is onze terughoudendheid wereldvreemd en ongeloofwaardig.’

‘Terughoudendheid is soms wereldvreemd en ongeloofwaardig.’ Foto’s: Kick Smeets

In de nieuwe regels wordt dat juk afgeworpen. Het is aan het OM tijd en plaats te bepalen wanneer nieuws over een onderzoek naar buiten wordt gebracht. Er is bovendien ruimte gemaakt om actief te reageren op (mogelijk foute) berichtgeving. Door alert te zijn op ontwikkelingen kan zonodig assertief gereageerd worden. ‘Daar hoort nog een A bij,’ zegt de hoofdofficier lachend, met de vinger tikkend op zijn vergadertafel, ‘de A van afgewogen. We streven naar een balans tussen openbaarheid en transparantie aan de ene kant, maar we houden de belangen van een eerlijk proces en de privacy van de betrokkenen anderzijds, scherp in de gaten.’ De Wit schetst vanuit welke situatie de werkgroep aan de slag is gegaan. ‘Bij de politie is behoefte aan duidelijkheid groot. Hun vraag is: Waar begint en eindigt onze voorlichtingstaak, wanneer neemt het OM over.’ Die onduidelijkheid leverde in het verleden nogal eens op dat de politiewoordvoerder zich aan de kant gezet voelde. ‘De andere kant heb ik ook meegemaakt,’ put De Wit uit zijn verleden als persofficier. Er waren politievoorlichters die de indruk wekten dat de hele zaak aan de politie was overgelaten. ‘Dat gaf aanleiding tot vragen en ook wel irritatie. Trouwens dat geldt ook voor persofficieren die zeggen: “Wij hebben meneer X aangehouden”. Niks ervan, de politie houdt aan. Je moet de taken helder scheiden.’ De Wit heeft er begrip voor dat de politie graag successen naar buiten brengt. Tenslotte zitten politiemensen het dichtst op de burgers. ‘In de richtlijn is vastgelegd dat de politie de woordvoering doet over de operationele kant van een onderzoek. Zodra het gaat om het strategisch-juridische karakter, dan is het OM de spreekbuis. Onder alle omstandigheden is het OM verantwoordelijk. Daarom is het verstandig dat de politie aan het OM voorlegt wat er naar buiten gebracht wordt en hoe.’ In de praktijk, denkt De Wit, zullen de scheidslijnen op een natuurlijke manier te hanteren zijn.

OPPORTUUN

Aanwijzing voorlichting

Nummer 1 – 2007

tief’ Een voorbeeld. In een winkelcentrum worden vrouwen lastiggevallen en met geweld beroofd door een groep jongeren. Er worden aanhoudingen verricht. De politie geeft een persbericht uit. Met de gebruikelijke gegevens: geslacht, leeftijd, woonplaats. Er blijft onrust onder bezoekers van het centrum. Niet alle bendeleden zouden opgepakt zijn. Het gerucht doet de ronde dat het om een georganiseerde bende Marokkaanse veelplegers gaat. Een krant wil dit bericht gaan brengen. Volgens de nieuwe richtlijn kan de politie ter geruststelling naar buiten brengen dat het winkelgebied 24 uur in de gaten wordt gehouden. Het OM kan actief worden door te zeggen dat het gaat om Marokkaanse jongeren, dat van een bende geen sprake is en de verdachten nooit in aanraking zijn geweest met justitie. De Wit: ‘Als er een gat tussen berichtgeving en onze werkelijkheid dreigt te ontstaan, moeten we ingrijpen. Als iets wordt beweerd in de pers dat niet klopt, kunnen we nu actief en assertief met ons verhaal komen. We verwachten dat die interventies het vertrouwen in de rechtsstaat en dus ook in het OM versterken.’ De Wit waarschuwt dat het niet gaat om het “opleuken” van het imago van het OM. In de richtlijn staat specifiek dat van spindoctoren geen sprake mag zijn. ‘Het gaat om transparantie, controleerbare feiten. Als je zegt: wacht maar tot de zitting, dan kunnen verkeerde beelden een eigen leven gaan leiden. Dat beïnvloedt een eerlijk proces.’ Als vanzelf komt hierna de voorzitter van de werkgroep op de advocatuur. Die treedt meer en meer in de media op, voordat de zitting heeft plaatsgevonden. De Wit: ‘Dat is ook een reden dat we actief, alert en assertief willen reageren. In de strategie van een aantal raadslieden past dat ze naar de media gaan. Dat geldt ook voor verdachten die de pers opzoeken. De politie en het OM houden zich aan de regels die de identiteit van de verdachte beschermen. We zijn met deze richtlijn zover dat - als die code door

henzelf doorbroken wordt - wij ervan uit gaan dat wij daar ook niet meer aan gehouden zijn.’ Een lastiger kwestie is die van de zogenaamde BN’er, de bekende Nederlander. Vanzelfsprekend geldt de privacybescherming net zo goed voor een BN’er als voor ieder ander. Duikt de naam in de pers op, dan is het potsierlijk dat het OM tegen beter weten in blijft spreken over de 52jarige B. uit Laren. Het kan ook zijn dat een andere BN’er, de verkeerde, in verband wordt gebracht met de zaak. Dan kan het OM besluiten dat in het openbaar recht te zetten. De Wit haast zich te zeggen: ‘Niet dan nadat de raadsman van de verdachte daarvan in kennis is gesteld.’ Datzelfde

geval kan het zinnig zijn de zaaksofficier erbij te betrekken. Dan moet gedacht worden aan ingewikkelde fraudezaken of computercriminaliteit. Besluiten tot vervolging, waarvan van tevoren verwacht kan worden dat die de aandacht trekken, worden via een persbericht bekend gemaakt. Dat geldt ook voor geruchtmakende transacties of gevoelige zaken die buiten de rechter om afgedaan worden. Ook het openen van cold cases wordt onder de aandacht gebracht. De Wit denkt dat de nieuwe richtlijn voor opluchting zorgt bij de partijen die met opsporing te maken hebben. Van alle kanten is de aanwijzing bekeken. Van de journalistenvakbond NVJ tot de Raad voor de Rechtspraak en het College bescherming

‘Als je zegt: wacht maar tot de zitting, dan kunnen verkeerde beelden een eigen leven gaan leiden’ geldt trouwens voor het uit doen gaan van persberichten over de voortgang binnen een onderzoek. In principe wordt de advocaat ingelicht. ‘Die kan met nuttig commentaar komen dat meegenomen wordt. We hebben er tenslotte niks aan als in de pers wordt gehakketakt over de inhoud van het bericht.’ Transparant en rekening houdend met de privacy van verdachten, slachtoffers en betrokkenen, is het credo. Slechts defensief voorlichten, wanneer dat noodzakelijk is, is de tweede slagzin. ‘Daaruit volgt dat actief berichten er bij hoort. Als het OM de afweging maakt dat een onjuist verhaal in de pers moet worden voorkomen door het prijsgeven van de identiteit van de verdachte, dan moet het OM dat op de zitting kunnen verantwoorden.’ Buiten de zittingszaal staat in principe de persofficier de media te woord. In een enkel

persoonsgegevens. Alle partijen hebben de aanwijzing grosso modo omarmd. ‘De statische houding is doorbroken,’ prijst De Wit het eindproduct van zijn werkgroep aan. ‘Het nieuwe denken in deze richtlijn komt op tal van plaatsen terug. Neem het opheffen van de Raadkamertermijn als moment dat er iets gezegd kon worden over een zaak. Daar ben ik erg blij mee. Zeker omdat daar het essentiële uitgangspunt van de juiste berichtgeving op het juiste moment voor in de plaats komt. Actief, alert en als dat nodig is, afgewogen assertief.’ Tekst: Louis Cornelisse

19

Uitgelicht

20

Dombo In de rapporten van psychiater en psycholoog werd al een beeld geschetst van de verdachte dat verre van alledaags was. Toch ging er nog een lichte schok door de zittingszaal toen hij via de deur vanuit de cellengang binnenkwam. Een man van net 18 jaar, 1.90 meter lang, met zijn duim in zijn mond en twee knuffeldieren stevig tegen zich aangeklemd. ‘Is dat nu Dombo?’, was één van de eerste vragen die de voorzitter van de jeugdkamer van het Arnhemse hof aan verdachte stelde. Vol trots vertelde deze dat zijn olifantje inderdaad Dombo heette, en dat hij verder Beer mee had gebracht: ‘Ik wilde er nog wel meer meenemen, maar dat mocht niet van de politie.’ Het zal duidelijk zijn: we hadden hier te maken met een persoon die het fysiek had van een man, maar geestelijk op het niveau van een kleuter functioneerde. De kinderlijke en vriendelijke uitstraling die Jeffrey – want zo heette de man – in de zittingszaal liet zien was helaas niet zijn enige kant: op onverwachte ogenblikken kon hij plotseling agressief uit de hoek komen. Die dag stond hij terecht voor de bedreiging met een mes van een groepsleider van de inrichting waarin hij verbleef en de mishandeling van een groepsgenoot. De rapporterende psychiater en psycholoog maakten zich grote zorgen over Jeffrey: omdat hij ‘zelf geen greep heeft op zijn overgeprikkeld raken en de omgeving zijn desintegratie niet kan zien aankomen is betrokkene geen tikkende tijdbom, maar een (te) scherp afgesteld explosief. Elke prikkel, hoe gering ook, kan hem doen exploderen.’ Door zijn stoornis is hij ook ‘erg gevaarlijk voor willekeurige, niets vermoedende passanten.’ De kans op recidive wordt door de deskundigen op honderd procent geschat. Om die reden

adviseerden de deskundigen de maatregel van terbeschikkingstelling met dwangverpleging. Daarbij deed zich echter een probleem voor: omdat Jeffrey op het moment van het plegen van de bedreiging nog minderjarig was, kon die maatregel kan alleen worden opgelegd als besloten werd het sanctierecht voor meerderjarigen toe te passen. De wet biedt daarvoor de mogelijkheid als de rechter daartoe grond vindt in de ernst van het begane feit, de persoonlijkheid van de dader of de omstandigheden waaronder het feit is begaan. Interessant is dan de vraag of bij zo’n kinderlijk iemand wel ruimte bestaat om een straf, bestemd voor meerderjarigen, op te leggen. Het hof overwoog daarover: ‘De persoonlijkheid van de verdachte, die over beperkte verstandelijke vermogens beschikt en zich nog kinderlijk kan uiten vormt daarvoor geen indicatie, maar staat evenmin aan de toepassing van het sanctierecht voor volwassenen in de weg. Verdachte heeft, zo heeft het hof ter terechtzitting kunnen vaststellen, een forse lichaamsbouw.’ In de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder het is begaan, zag het hof vervolgens wél redenen om het meerderjarigensanctierecht toe te passen, en TBS met dwangverpleging op te leggen. Dit omdat ‘alleen de maatregel van terbeschikkingstelling met last tot verpleging voldoende waarborgen biedt om het zeer grote risico dat verdachte in verband met zijn stoornis ernstige delicten tegen andere personen zal begaan te beteugelen.’ (Hof Arnhem 29-11-2006, parketnr 21-003363-06). Ik zal Jeffrey, Dombo en Beer niet snel vergeten... Tekst: Jan-Willem Grimbergern Advocaat-generaal ressortsparket Arnhem

OPPORTUUN

Nummer 1 – 2007

Prijs voor ePV Henk van Brummen heeft als voorzitter van de Stuurgroep ePV een prijs gekregen voor het programma “Elektronische Berichtenuitwisseling in de Strafrechtsketen (ePV)”. Om digitale uitwisseling van gegevens tussen ketenpartners te verbeteren is in 2003 het programma van start gegaan. De zogeheten XML-taal werd daarbij binnengehaald. Met XML kunnen verschillende applicaties bij ketenpartners met elkaar communiceren. Digitale dossiers kunnen bijvoorbeeld door de politie aangeleverd en automatisch in GPS worden opgenomen. En primaire processen kunnen op een uniforme manier worden gekoppeld. Ook bij de OM-afdoening, dossieruitwisseling in het kader van Loopzaken, bij detentie- en transportberichten (OM, DJI en CJIB) en bij de koppelingen met VIP wordt XML geïmplementeerd. De eindgebruiker zelf ziet niets van deze technologie. De SGML/XML Users Group Holland geeft jaarlijks een award aan de meest innovatieve toepassing van Nederland. Dit jaar viel die eer te beurt aan het programma ePV. “De toepassing in de complexe omgeving van de strafrechtsketen is met recht, eenvoud in complexiteit,” aldus het juryrapport van de Users Group. Voor meer informatie zie www.e-pv.nl

Publieksvragen naar Postbus 51 Sinds 11 december 2006 worden publieksvragen die via www. om.nl aan het OM worden gesteld beantwoord door voorlichters van Postbus 51. In de maanden hieraan voorafgaand hebben OM en Postbus 51 gewerkt aan een soepele overgang. Zo is www. postbus51.nl uitgebreid met informatie over het werk van het OM en zijn er goede afspraken gemaakt omtrent welke vragen door Postbus 51 beantwoord kunnen worden en welke onder de ver-

Kort

antwoordelijkheid van het OM blijven vallen. Postbus 51 neemt de beantwoording van algemene vragen met betrekking tot de werking van het strafrecht ter hand. Voor vragen over OM-beleid en concrete strafzaken blijft echter het OM aanspreekpunt. Een medewerker van de afdeling Voorlichting van het Parket-Generaal zal namens het OM als contactpersoon optreden en de kwaliteit van de beantwoording van de publieksvragen door Postbus 51 bewaken. Jaarlijks wordt door bezoekers van www.om.nl ongeveer vijfduizend keer het internetformulier ingevuld. Tweederde van deze mails heeft betrekking op strafrechtelijke procedures, zoals: ‘Kan ik bezwaar aantekenen tegen een transactievoorstel’ of ‘Op welke gronden kan ik bezwaar aantekenen tegen een dagvaarding?’ Verder bestaat de mail uit o.a. informatieverzoeken ten behoeve van studieopdrachten en toezending van beleidsregels.

NFI-handboek DNA Hoe worden biologische sporen gevonden en onderzocht? Hoe verloopt DNA-onderzoek? Wat is een DNA-profiel? Wat valt daar uit op te maken en wat betekenen de conclusies? Al deze vragen worden beantwoord in het NFI-handboek “De essenties van forensisch DNA-onderzoek” dat onlangs in een tweede herziende druk is verschenen. Met dit handboek wil het NFI de praktijkgerichte kennis over forensisch DNA-onderzoek vergroten bij alle betrokkenen in de strafrechtsketen. De herziene versie van het losbladige boek is uitgebreider en in sommige hoofdstukken is de opbouw iets gewijzigd. Nieuwe en extra illustraties zijn toegevoegd en suggesties van NFI’ers en externe relaties zijn verwerkt. Ook DNA-bewijs en Bayesiaanse statistiek komt aan de orde. Bestellen van exemplaren, opmerkingen en suggesties kan via: essentiesDNA@nfi.minjus.nl. Een digitale versie zal aangeboden worden aan de intranetten van politie, OM, rechterlijke macht en advocatuur en wordt ook op www.dnasporen.nl geplaatst.

21

22

Personalia Ressortsparket Amsterdam

Arrondissementsparket Utrecht

Cecile Cense (communicatieadviseur) Raymond de Rhoon naar Tweede Kamer Toes Morgenland Switch: Elly Kroon naar AP Amsterdam Wilma Groos naar Gerechtshof Den Haag Leon Plas naar ressortsparket Den Haag

In:

In: Uit:

Uit:

Dhr. E.M.J.G Westerlaken (beleidsmedewerker kwaliteit) Mw.E.I. Davidis (stagiaire integrale veiligheidskunde) Mw. S. Tilimian Mw. H. Rerhioui Dhr. H.G. Solli

CVOM Utrecht Arrondissementsparket Almelo In:

Marjolein Heijink (RAIO) Gertrude Edelenbosch (officier van Justitie)

Fred van Bavel (administratief juridisch medewerker Mulder op detacheringbasis) Switch: Hilber Hofstra (administratief juridisch medewerker Straf ) In:

Arrondissementsparket Arnhem Werken op Schiphol Cilia Vos is pas begonnen als substituutofficier van justitie op Schiphol. ‘Geen veelplegers of alcoholzaken hier, maar drugs en mensensmokkel. Het luchthaventeam is klein. Ik verwacht hier sneller zelfstandig eigen onderzoeken te doen dan bij een groot parket. Dat is het voordeel van Schiphol.’ In eerste instantie werd Cilia in Alkmaar geplaatst, maar ze ruilde met een officier op Schiphol. Nu is haar werk ook nog beter bereisbaar. ‘Na aanvankelijk secretaresse van een advocatenkantoor te zijn geweest ben ik rechten gaan studeren: wat zíj deden moest ik toch ook kunnen. Ik wilde rechter worden, maar zag daar tijdens mijn RAIO-opleiding van af. Gedurende mijn stage op het parket Alkmaar ontdekte ik dat het OM veel dynamischer was.’ En dynamisch is het: Cilia werkt nu in het containergebouw op Schiphol, naast de Koninklijke Marechaussee en het afgebrande detentiecentrum. ‘Ik ben al een dag met de marechaussee mee geweest om te zien hoe ze drugskoeriers vangen en heb het cellencomplex bezocht.’

Suzanne van den Berg Michiel Pomper Willem Foppen Petra de Vries Esther Hoekwater Jeanette van den Bosch Nico Wagener Switch: Martin Ritzema uit:

Arrondissementsparket Zwolle-Lelystad Juliët de Boer (medewerker servicedesk Lelystad) Manon Gunneman (medewerker servicedesk Zwolle) Engelina Lever-de Boer (financial controller) Switch: Hilbert Hofstra naar CVOM te Utrecht Saskia van der Velden (allround administratief medewerker) van parket Amsterdam Marieke Bouwers Uit: Soenita Dwarka Ilona van Grafhorst Christel Kragt In:

BVOM In:

Bart Niks (beleidsmedewerker) Marieke Romkes (data-analist/ onderzoeker)

Arrondissementsparket Den Bosch In:

Frank van Beem (accountmanager AJB ) Wim Koster (medewerker personeelsbeheer) Nicolette van de Ven (administratief medewerker Eindhoven/Peelland. )

OPPORTUUN

Personalia

Nummer 1 – 2007

Marcia Scheepers (parketsecretaris team Den Bosch/Oss.) Edwin Roelofsen (parketsecretaris team Eindhoven/ Peelland). Sylvie van Halder (beleidsmedewerker team Eindhoven/ Peelland ) Kim Delfsgauw (personeelsadviseur) Switch: Michel Beks (parketsecretaris) naar Utrecht Ingeborg de Kievit (parketsecretaris) naar Breda Dennis Hersmus in het kader van zijn S-opleiding gedetacheert voor 3 dagen per week bij team Den Bosch/Oss vanuit het Ressortsparket Den Bosch. Ingrid den Teuling (managementassistente BRO) Sharon Pijnenburg (teamsecretaresse) van Utrecht naar Den Bosch Alies Schoenmaker (parketsecretaris) van Arnhem naar Den Bosch ( Eindhoven/Peelland) Pim de Korte van Haarlem naar Den Bosch( Eindhoven/ Peelland) Linda Gallé (teamsecretaresse SBB) van Ressortsparket naar Arrondissementsparket Menno Tangenbergh Uit: Nienke van Sisseren Renée Bots Ralph van de Mosselaer

Arrondissementsparket Haarlem In :

Ressortspartket Leeuwarden In: E.J. Swart Switch: J. Dolfing (plv. Hoofd Advocaat Generaal) naar Rechtbank Groningen

BOOM E. Schrauwen (management assistent M. van de Kamp (teamleider beslag en executie) Switch: C. Ament naar AP Maastricht H. Luinstra naar CJIB W.F. van Elk naar Bureau Internationale Rechtshulp in Strafzaken In:

Arrondissementsparket Groningen Marianne Faber-Siermann (plv.Officier van Justitie afdeling Maatwerkzaken) Maria de With (Raio) afdeling Maatwerkzaken Henk Dillerop (projectleider/kwartiermaker Justitiehuis) Anna van den Oever Uit: Switch: Wim Wijga naar OM Zwolle In:

Ressortsparket Den Haag In:

Ressortsparket Den Bosch Dagmar Bovend’eerdt (allround administratief medewerker) Switch: Fred van Bavel (administratief juridisch medwerker) naar CVOM Utrecht In:

Arrondissementsparket Maastricht In: Uit:

Amanda van Driel (administratief medewerker) Miranda Janssen (administratief medewerker) Leontine Hoek (management assistent) Gerrit Huijs (teamleider team misdrijfzaken)

Cilia Vos (substituut officier van Justitie team Schiphol)

Uit:

Leon Plas (plv. hoofd-AG) Marianne de Bie (hoofd bedrijfsvoering) Leon ten Brink (administratief medewerker) Jill van Dijk (administratief medewerker) Erika Brinksma Saskia Olsthoorn

Functioneel Parket Josien Mooijen, (Recherche OvJ) Jonneke Italie, (junior secretaresse) Switch: Kees Takken Gerrit de Wit Uit: Leon Bouts In:

Arrondissementsparket Leeuwarden In: Uit:

M.B. Geertsma (management assistent/ stagiaire) P.F. Hoekstra (officier van Justitie) A.F. Zielinski K.A.M.Oudevrielink

Samenstelling: Josine ten Kate

23

24

OPPORTUUN

Agenda / OMgeslagen

Nummer 1 – 2007

Agenda

OMgeslagen

Update 2007 Straf(proces)recht

Criminalisering van het vreemdelingenbeleid

26 januari

16 februari

Praktijkcursus over recente jurisprudentie, wet-

Tijdens dit congres wordt het Nederlands beleid

geving en ontwikkelingen op het terrein van het

ten aanzien van irreguliere migranten onder de

formele en materiële strafrecht.

loep genomen. Daarnaast worden er vergelijkin-

Locatie: Congrescentrum Lapershoek, Hilversum

gen getrokken met het buitenland ten aanzien van

Kosten: € 395,- excl. btw per persoon.

mensensmokkel.

Informatie: Studiecentrum Kerckebosch

Locatie: Aristo zalen, Amsterdam

Telefoon 030 6984222.

Kosten: € 250,- excl. btw per persoon

Email: [email protected] of via

Informatie: SDU via www.sdu.nl

www.kerckebosch.nl Aanpak Huiselijk geweld Forensische opsporing en bewijsvoering III

28 mrt

31 januari Derde landelijke VNG-congres aanpak huiselijk Tijdens deze praktijkdag wordt ingegaan op een

geweld. Onderwerpen die aan bod komen: de

aantal technische opsporingsmiddelen en de

stand van zaken in landelijk en gemeentelijk

forensische bewijsvoering in de strafrechtsple-

beleid; preventief huisverbod; de Wmo; en lande-

ging. Daarbij staan opsporing en bewijsvoering

lijke publiekscampagne.

tezamen centraal. Daarnaast wordt bijzondere

Locatie: Rotterdam

aandacht gegeven aan een aantal actualiteiten.

Kosten: onbekend

Locatie: Hotel-Congrescentrum Oud London,

Informatie: www.vng.nl

Zeist Kosten: € 395,- excl. btw per persoon. Informatie: Studiecentrum Kerckebosch

Megazaken

Telefoon 030 698 4222

29 mrt

email: [email protected] of via www.kerckebosch.nl

Congres met presentaties, workshops en een

‘Voor buitenstaanders is een proces vaak onbegrijpelijk. Het kan gebeuren dat een moord in twee uur wordt afgehandeld.’ Oud-rechter Rob Blekxtoon zegt dat buitenstaanders die voor het eerst een Nederlands strafproces meemaken vaak geschokt zijn. Het lijkt totaal niet op wat ze van de (Amerikaanse) televisie gewend zijn. Het Nederlands strafrecht is vooral een papieren stelsel. HP de Tijd, 8 december 2006 ‘Wij geven geen krimp.’ De Telegraaf journalisten Bart Mos en Joost de Haas lieten van zich horen vanuit de gevangenis in Scheveningen. De rechter-commissaris liet hen in gijzeling nemen omdat ze tijdens een verhoor hun bronnen niet wilden vrijgeven. HP de Tijd, 8 december 2006 ‘Zowel over aantal als niveau van de kandidaten zijn we tevreden.’ Procureur-generaal Rieke SamsonGeerlings is content met het resultaat van de zoektocht naar zestig extra officieren van justitie. Tot nu toe zijn er 37 nieuwe zij-instromers aangetrokken. Mr., december 2006

informatiemarkt over o.a. trends in megazaken, digitaal dossier, rechtbank/parket reist, nieuwe Terrorisme en crisismanagement 31 januari

wetgeving en succesfactoren bij megazaken. Locatie: Klostersalons Mariënhof, Amersfoort Kosten: gratis

Tijdens dit congres krijgt u antwoord op de vol-

Informatie: Landelijk Coördinatiecentrum

gende vragen: Wat is de dreiging van buitenaf en

Megazaken,

juist dichterbij huis? Wat doet de landelijke over-

[email protected]

‘Het OM is de afgelopen jaren sterk gemoderniseerd’ Henk van de Bunt, hoogleraar criminologie vindt dat er veel verbeterd is, de politie wordt veel meer aangestuurd en de officieren zitten er veel beter op. HP de Tijd, 8 december 2006

heid? Wat zijn de beste tools ter voorbereiding? Locatie: NBC, Nieuwegein

Tekst: Mirelle Herlfterkamp

Kosten: € 849,- excl. btw per persoon Informatie: SBO via www.sbo.nl

Uitgebreide congresinformatie vindt u op OMtranet via Actueel > Agenda > Congresagenda

‘Boeven vangen is het mooiste wat er is.’ Volgens ex-rechercheur Sjaak. K. Hij wordt verdacht van het lekken van cruciale informatie naar criminelen. Vrij Nederland, 23 december 2006 Samenstelling: Anne Hoeksema

24

OPPORTUUN

Beleid en regels

Nummer 1 – 2007

beleid en regels Voor complete teksten, bel de documentatie van het Parket-Generaal, 070-3399813 of 070-3399812.

Betekening in hoger beroep: in appelakte

aangifte gedaan. Conclusie is niet-ontvankelijk-

GBA-adres en ander adres

heid of vrijspraak.

Hoge Raad 14 november 2006, 02810.05 /

De Hoge Raad overweegt dat hetgeen de

LJN AY9241

raadsman ter terechtzitting heeft aangevoerd, mede in het licht van de verklaringen van het

Het Hof heeft bij verstek arrest gewezen.

slachtoffer en ex-vrouw (die ook, tegenover het

Klacht betreft de verstekbehandeling zonder dat

Hof, anders verklaart, nl. dat verdachte het kind

nader onderzoek is verricht

noch haar mishandelde) een standpunt behelst

De Hoge Raad overweegt dat raadsman noch

dat duidelijk, door argumenten geschraagd en

verdachte bij het Hof zijn verschenen. De raads-

voorzien van een ondubbelzinnige conclusie, ten

Plaatsing in inrichting voor stelselmatige

man is gebeld en deze heeft aangegeven dat hij

overstaan van het hof naar voren is gebracht.

daders: executie eerdere straffen.

geen contact meer kon krijgen met zijn cliënt. Op

Het hof is in zijn arrest van dit uitdrukkelijk

Hoge Raad 14 november 2006, 03064.05 / LJN

de appelakte staat ‘’post/verblijf/huidig adres:

onderbouwde standpunt afgeweken, maar heeft

AY8975

het GBA-adres te Lunteren’’ en voorts ‘’wonende

niet in het bijzonder de redenen daartoe opge-

te: een adres in Utrecht’’.:

geven.

De maatregel tot plaatsing in een inrichting voor

In het arrest is geen overweging gewijd aan de

Dat verzuim leidt ex art. 359.8 Sv tot nietigheid

stelselmatige daders (ISD) is opgelegd voor de

vraag of een afschrift van de dagvaarding is

(HR NJ 2006. 393).

duur van twee jaar.

verzonden aan het adres in Utrecht. Is blijkens

Vernietiging en terugwijzing (door vijf raadshe-

Klacht betreft het opleggen van deze maatregel:

de appelakte een andere adres opgegeven dan

ren). (Am)

het Hof heeft vastgesteld dat een eerdere straf

het GBA-adres, dan moet een afschrift van de

slechts gedeeltelijk was tenuitvoergelegd.

appeldagvaarding naar dat adres worden gezon-

De Hoge Raad overweegt dat de ISD de SOV

den (HR NJ 2002.317, rov. 3.38).

Getuigen ter terechtzitting niet beëdigd; art.

vervangt met ingang van 1 oktober 2004.

Die regel is hier van toepassing. Temeer nu niet

290 Sv

Beide maatregelen kennen een identieke reci-

valt uit te sluiten dat verdachte een maatregel

Hoge Raad 14 november 2006, 01939.05 /

divevoorwaarde als neergelegd in art. 38m Sr.

heeft getroffen om te voorkomen dat een oproe-

LJN AX7447

De recidivevoorwaarde van de SOV is en de loop

ping hem niet bereikt

van de parlementaire behandeling een aantal

(HR NJ 98.115). Uit niets blijkt dat het adres in

Veroordeeld is voor moord tot tien jaar gevange-

malen gewijzigd voor wat betreft de voorwaarde

Utrecht zou zijn achterhaald.

nisstraf.

dat de recidivetermijn aanvangt nadat de exe-

Het Hof had moeten blijk geven te hebben

Klacht betreft het ter zitting horen van de advo-

cutie van een eerdere veroordeling is geëindigd.

onderzocht of er reden was te schorsen om

caat en de begeleider van een (gedetineerde)

Hiermee wordt gewaarborgd dat de SOV pas in

verdachte de gelegenheid te geven alsnog te

getuige, zonder deze personen te beëdigen als

aanmerking komt indien vaststaat dat eerdere

verschijnen. Van dat onderzoek blijkt niet. Het

getuige.

veroordelingen geen effect hebben gehad.

onderzoek ter terechtzitting en de uitspraak zijn

De getuige is een medeverdachte (hij is in appel

Uit de wetsgeschiedenis en art. 38m. eerste lid

nietig Vernietiging en terugwijzing. (Am)

tegen zijn veroordeling), hij wil niks zeggen. Over

onder 2 Sr volgt dat voor het opleggen van de

zijn onaanspreekbaarheid maken zijn begeleider

ISD-maatregel is vereist:

en raadsman ter terechtzitting opmerkingen.

- tenminste drie keer een onherroepelijke ver-

Slachtoffer trekt verklaring in; uitdrukkelijk

Aan de getuige worden videobeelden van zijn

oordeling wegens misdrijf tot

onderbouwd standpunt

eigen politieverhoor vertoond waartegen zijn

Hoge Raad 14 november 2006, 02674.05 /

raadsman bezwaar maakt omdat hij niet weet

LJN AX9408

welke indruk deze beelden op de getuige maken

vrijheidsstraf/-maatregel of taakstraf; - feit begaan nadat die drie veroordelingen geheel zijn ten uitvoer gelegd.

en hij niet voor niets op de FOBA wordt verzorgd;

Is hieraan voldaan dan staat aan een ISD-maat-

Veroordeeld is voor mishandeling begaan tegen

het is misschien onverantwoord.

regel niet in de weg dat nog een straf openstaat

zijn (toen 15-jarige) kind.

De Hoge Raad overweegt dat het Hof de

voor andere feiten.

Bewijs is de verklaring van het slachtoffer en van

begeleider als getuige in de zin van art. 290 Sv

De rechter moet in zijn motivering blijk geven

de ex van verdachte. Daarnaast van een buur die

had moeten aanmerken, gezien de informa-

dat hij zich ervan heeft vergewist dat de voor-

blauwe plekken ziet en de jongen (overstuur)

tie die hij heeft gegeven over de lichamelijke

waarden zijn vervuld (HR NJ 2005.567). Dat is in

hoort zeggen dat hij is gevlucht voor zijn vader

en geestelijke toestand van de getuige en de

casu niet gebeurd: niet blijkt dat de drie veroor-

omdat die hem had geslagen. (Later verklaart

daarna genomen beslissingen van het Hof tot

delingen geheel ten uitvoer waren gelegd.

het slachtoffer dat het letsel dor anderen is toe-

beëindiging van het verhoor van de getuige ter

Vernietiging en terugwijzing voor wat betreft

gebracht).

terechtzitting en de afwijzing van het verzoek

de oplegging van de ISD-maatregel (door vijf

Er is geen nadere bewijsoverweging.

hem bij de rechter-commissaris te doen horen.

raadsheren). (Am)

Klacht betreft het gebruik, zonder motivering,

Uit het proces-verbaal van de terechtzitting blijkt

van een politieverklaring van het slachtoffer,

niet dat tot beëdiging is overgegaan. Hoewel het

(AG Wortel: anders. Onder tenuitvoerlegging in

nu deze bij de RC en ter terechtzitting in hoger

niet naleven van art. 290.2 Sv niet met nietigheid

art. 38 eerste lid onder 2 kan mede worden ver-

beroep erop is teruggekomen. Het kind heeft

is bedreigd, behoort het tot het wezen van het

staan: gedeeltelijke tenuitvoerlegging van deze

ervoor gekozen zijn vader te belasten zodat hij

strafproces dat getuigen op de terechtzitting

straffen/maatregelen. Ook dan kan het leermo-

contact met zijn moeder zou krijgen. De conse-

onder ede of belofte worden gehoord.

ment zijn tekortgeschoten).

quenties heeft hij niet overzien. Er is ook geen

Voorts: dat de wet een getuige niet expliciet het

25

26

recht van bijstand door een advocaat toekent

getoetst (selectie en waardering bewijsmidde-

(zoals bij een benadeelde partij) staat er niet

len is voorbehouden aan de feitenrechter).

aan in de weg dat een getuige zich tijdens zijn

‘s Hofs oordeel dat de verklaring voor het bewijs

verhoor ter terechtzitting laat bijstaan door een

kon worden gebezigd is niet onbegrijpelijk en

advocaat. De uitlatingen van de advocaat gaan

toereikend gemotiveerd.

het kader van die bijstand niet te buiten.

Beroep verworpen. (DB)

Vernietiging en verwijzing (door vijf raadsheren). (DH) Noodweer(exces): niet aan aanval onttrok(AG Wortel: anders. Blijkbaar heeft het Hof

ken?

geoordeeld dat de begeleider en raadsman niet

Hoge Raad 21 november 2006, 01491.05 /

als getuige zijn opgetreden. De raadsman van

LJN AX9177

verdachte heeft er ook geen tegen bezwaar tegen gemaakt dat zij het woord kregen en hij

Veroordeeld is voor mishandeling zwaar licha-

heeft ook geen aanleiding gezien hen te onder-

melijk letsel tengevolge hebbend.

vragen).

Verdachte heeft een man die hem aansprak op urineren een klap gegeven. Blindheid aan één oog is het gevolg.

Verklaring minderjarig slachtoffer; 360,

Verdachte heeft onder meer verklaard: ‘’waarom

216 Sv; uitdr.onderbouwd standpunt.

ik niet ben weggerend? Het slachtoffer was met

Hoge Raad 21 november 2006, 00558.06 /

mij aan het communiceren. Je gaat dan terug-

LJN AZ0216

praten. Ik bleef stilstaan’’. Klacht betreft de verwerping van het verweer

Klacht betreft het gebruik van de verklaring van

noodweer(exces) dan wel putatief noodweer.

het minderjarige slachtoffer.

De Hoge Raad overweegt dat de vraag of ook

Art. 360.1 is niet nageleefd .

dan een noodweersituatie zich kan voordoen

De Hoge Raad overweegt dat het hof de studio-

indien verdachte een gelegenheid om zich door

verklaring van het ten tijde van de feiten negen-

verwijdering aan de aanval te onttrekken onbe-

jarige slachtoffer X als bewijs heeft gebruikt. Dit

nut heeft gelaten, niet vatbaar is voor beant-

slachtoffer heeft als gevolg van een schot in haar

woording in algemene zin. Betekenis komt mede

hoofd ernstig hersenletsel opgelopen. Blijkens

toe aan de waardering van de feitelijke omstan-

het proces-verbaal van de terechtzitting in appel

digheden van het geval (HR NJ 1957.446).

heeft de moeder verklaard dat haar dochtertje

In casu heeft het hof het beroep op noodweer

tot dan toe had aangegeven zich niets meer van

verworpen omdat onvoldoende aannemelijk is

de gebeurtenissen te kunnen herinneren. In eer-

geworden dat verdachte zich, door weg te lopen

ste aanleg was dan ook nog geen verklaring van

aan de door hem als bedreigend ervaren situatie,

X beschikbaar.

niet kon onttrekken. In het oordeel van het Hof

Ingevolge het ook in appel toepasselijke art.

ligt besloten dat van verdachte onder de gege-

360.1 Sv dient voor het gebruik als bewijsmiddel

ven omstandigheden mocht worden gevergd

van het proces-verbaal van een verhoor bij de

dat hij wegliep en dat daarom de omstandigheid

rechter-commissaris, houdende de verklaring

dat hij dat niet heeft gedaan, hoewel daartoe de

van een minderjarige getuige die op de wijze als

gelegenheid bestond, aan het slagen van het

geregeld in art. 216.2 Sv is gehoord, in het vonnis

beroep op noodweer in de weg staat. Dat is niet

de bijzondere reden te worden opgegeven.

zonder meer begrijpelijk mede in het licht van

In casu gaat het echter om een door een minder-

hetgeen door verdachte is aangevoerd, te weten

jarige getuige bij de politie afgelegde verklaring,

dat het latere slachtoffer zich agressief jegens

zodat art. 360.1 Sv niet van toepassing is (HR

verdachte gedroeg terwijl verdachte hem juist

DD 96.186). Nu evenwel, naar het Hof heeft

tot kalmte probeerde te manen (hetgeen steun

aangenomen, door de verdediging uitdrukkelijk

vindt in de aangehaalde verklaringen van getui-

en gemotiveerd het standpunt is ingenomen dat

gen X en Y).

bedoelde verklaring niet tot het bewijs mocht

Vernietiging en terugwijzing. (Am)

worden gebezigd, was het Hof ex art. 359.2 Sv gehouden voor de afwijking van dat standpunt in het bijzonder de redenen op te geven. Aan die motiveringseis is voldaan. ‘s Hofs overwegingen over de geloofwaardigheid en de betrouwbaarheid van de afgelegde verklaring kunnen in cassatie slechts op hun begrijpelijkheid worden

Tekst: Angela Kaptein

Zie verder op OMtranet: • Uitdrukkelijk onderbouwd standpunt; ontucht Hoge Raad 28 november 2006, 02579.05 / LJN AY8961 • Uitdrukkelijk onderbouwd standpunt; ontucht Hoge Raad 28 november 2006, 03297.05 /LJN AZ0265 • Onderzoek na terug-/verwijzing HR. Straf mede op niet tlg. en niet erkende feiten Hoge Raad 5 december 2006, 03555.05 / LJN AY9214 • Redelijke verklaring door verdachte ontbreekt:: kan in bewijsoverweging Hoge Raad 5 december 2006, 00530.06 / LJN AZ0651 • Dagvaarding eerste aanleg ontvangen? Art. 51 Sv Hoge Raad 14 november 2006, 02372.05 / LJN AY7768 • Betekening dagvaarding eerste aanleg nietig Hoge Raad 14 november 2006, 03234.05 / LJN AY9243 • Inkijkoperatie, mondeling bevel; artt. 126g, 126k Sv Hoge Raad 14 november 2006, 03079.05 / LJN AY9178 • Beklag beslag: strafzaak is in appel, bevoegdheid Rb; artt. 552a Sv, 94 en 94a Sv Hoge Raad 14 november 2006, 00054.06 B / LJN AY9239 • Appeldagvaarding naar raadsman?; redelijke termijn. 51 Sv Hoge Raad 14 november 2006, 03110.05 / LJN AY9190 • Strafmotivering: meegewogen omstandigheid blijkt niet uit stukken Hoge Raad 21 november 2006, 03536.05 A / LJN AY7805 • Onttrekking aan het verkeer van omgekatte auto? Hoge Raad 21 november 2006, 02827.05 B en 03210.05 B • Straf hoger dan eis: uitdrukkelijk onderbouwd standpunt?; art. 359 Sv Hoge Raad 21 november 2006, 03474.05 / LJN AY6945 • Appel te laat, maar verontschuldigbaar Hoge Raad 21 november 2006, 03352.05

OPPORTUUN

Hoek van Jan

OPPORTUUN

Verkeer

Nummer 1 – 2007

tijdschrift voor het openbaar ministerie jaargang 13 nummer 1 januari 2007 Opportuun is het tijdschrift van en voor het Openbaar Ministerie. Het blad wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het blad verschijnt tien keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van het blad. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Suggesties, opmerkingen, artikelen: Bel of mail de eindredacteur. Eindredactie: Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of [email protected]. Redactieadres: Voorlichtingsdienst OM, Parket-Generaal, kamer 423, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag. Telefoon: 070 – 3399840. Abonnementenadministratie: 070 - 3399823. Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met de aangebrachte wijzi-

Uitglijer

gingen naar het redactieadres, of mail de wijzigingen naar [email protected]. Redactieraad: Ryan Lievaart, Heleen Rutgers, Hans Wesselink, Marcel Wolters.

Officier in een dorp. Dat ben ik. In Drenthe. Land van hunebed, heide en Bartje. Ook ik bid niet voor bruune boon’n. Ik tuf elke dag tevree in de auto van mijn dorp naar Assen. En weer terug. Inderdaad: filevrij. Van de week liep ik van de parkeerplaats naar mijn werk. Twee koffers in de hand. Het werk blijft niet altijd op het werk. Ook niet in een dorp. Er viel een druilerige regen. Naast een vrachtauto lag een plak gestold vet. Dat zag ik pas toen ik erover uitgegleden was. Nat pak. Vieze jas. Daar lag ik. Languit. Even bleef ik liggen. Vroeg me af of er iets pijn deed en constateerde blij van niet. Om me heen stonden wat mensen verbaasd te kijken: doet die man daar nou te liggen op straat? Onder hen een paar gemeentewerkers. Denk ik. Zo’n overall hadden ze tenminste. Niemand kwam naar me toe. Niemand hielp. Niemand vroeg ook maar of het ging. Niemand. Ik krabbelde overeind. Geen wonder dat justitie zoveel werk heeft, dacht ik boos. Met

zo’n mentaliteit. Die avond thuis was ik nog verbouwereerd. Ik vertelde wat er gebeurd was. ‘Zelfs die gemeentemensen deden niets!’ Mijn dochter wist wel waarom. ‘Ach pap. Stond waarschijnlijk niet in hun taakomschrijving.’ Mijn dochter is tien. Ik keek met haar eens naar Lois en Clark. De nieuwe avonturen van Superman. Clark was uit de kast en getrouwd met Lois. Naast me klonk het: ‘hoe zou het zijn om met een superman getrouwd te zijn?’. Ik dacht gevat te zijn: ‘dat moet je je moeder vragen.’ Maar zij was sneller: ‘is mama met nog iemand getrouwd dan?’ Ze is niet getrouwd met een superman, maar mijn vrouw heeft wel een superdochter. Ik weet het. Dat zegt elke vader. Officier in een dorp dus. Die uitglijers maakt op weg naar zijn werk. Geen superman ook. Daar moet u het de komende tijd mee doen, in deze hoek. De Hoek van Jan. Jan Hoekman

Vaste medewerkers: Lianne Bertens, Linda Bregman, Thea van der Geest, Mirelle Herlfterkamp, Anne Hoeksema, Angela Kaptein, Josine ten Kate, Michael Nieuwenhuis, Koos Spee. Aan dit nummer werkten verder mee: Louis Cornelisse, Jan-Willem Grimbergen, Barbara van Heerde, Anna Italianer, Dick Zuilhof. Foto omslag: Opportuun Ontwerp: Fabrique BV, Delft Druk: Zijlstra Drukwerk, Rijswijk Oplage: 7.100

verkeer Bureau Verkeershandhaving OM. Voor complete teksten, bel 0346-333310

Onoplettendheid ervaren schipper; met

bord A3 voorrang op het bord A1, zodat ter

motortankschip een jacht overvaren (art.

plaatse een snelheid van 70 km/u was toege-

169 Sr.)

staan. Verbalisanten verklaren, dat aan weerszij-

Rechtbank Arnhem 24 november 2006

den van de rijbaan, waar ook wegwerkzaamhe-

05/651788-06; LJN: AZ3098

den plaatsvonden, borden A1 50 km/u stonden. Ook de toerit naar die weg was voorzien van een

De rechtbank overweegt het volgende: Uit het

eigen bord A1 50 km/u. Op het traject waren

proces-verbaal van politie blijkt dat verdachte

op dat moment van controle (in tegenstelling

Spookrijder; voorwaardelijke opzet op

gedurende 4 tot 5 minuten zicht moet heb-

tot hetgeen de betrokkene beweerde) géén

levensberoving

ben gehad op het voor hem uit varende jacht

portalen met daarop matrixborden bevestigd.

Hoge Raad 6 december 2006, nr. 00653/06;

Alseve. Verdachte heeft verklaard dat hij het

Het hof is van oordeel dat een door een bord

LJN: AZ1668

jacht “Alseve” niet heeft gezien. Hieruit maakt de

A1 of A3 aangegeven maximumsnelheid wordt

rechtbank op dat verdachte gedurende die 4 tot

opgeheven door ofwel een bord A2: “einde

Over voorwaardelijk opzet in het verkeer heeft

5 minuten niet heeft opgelet, terwijl dit van hem

maximumsnelheid” c.q. bord F8: “einde van alle

de Hoge Raad zich al een aantal keren uitgela-

als ervaren schipper wel mag worden verwacht.

door verkeersborden aangegeven verboden en

ten. Het bekendste voorbeeld is het zogenoemde

Dit geldt temeer nu verdachte heeft verklaard

adviezen op een elektronisch signaleringsbord”

Porsche-arrest (HR 15 oktober 1996, NJ 1997,

het Maas-Waal kanaal te kennen, het vaak te

of bord F9: “einde van alle op een elektronisch

199). In dit arrest herhaalt de HR toepasselijke

bevaren en weet dat ook kleine jachten als de

signaleringsbord aangegeven verboden” ofwel

overwegingen uit dat arrest en uit HR NJ 2003,

“Alseve”op het Maas-Waal kanaal varen en ter

door een bord A1 of bord A3 dat een andere

552. Het Hof heeft in de bewijsmotivering feite-

plaatse een bord staat geplaatst door middel

maximumsnelheid voorschrijft. De bewering van

lijk vastgesteld dat:

waarvan schippers nog eens worden gewaar-

de betrokkene dat bord A3 voorrang heeft boven

i. de verdachte in een kennelijke poging aan de

schuwd voor het feit dat er ook roeiers op het

bord A1 vindt, volgens het hof, geen steun in het

politie te ontkomen in de vroege morgen van 25

water kunnen zijn. De rechtbank overweegt in

recht. Volgt bevestiging van de beslissing van de

juli 2004 bewust als spookrijder, dus tegen het

het bijzonder het navolgende. Doordat verdachte

kantonrechter tot ongegrondverklaring van het

verkeer in, een autosnelweg is opgereden;

gedurende een aantal minuten niet oplettend is

door de betrokkene ingestelde beroep.

ii. de verdachte daarbij over een traject van

geweest, heeft hij een voor hem uit varend jacht

omstreeks 2,5 kilometer met een snelheid van

niet opgemerkt. Vervolgens heeft verdachte met

ongeveer 100 kilometer per uur afwisselend over

zijn motortankschip dit jacht overvaren. Het jacht

de vluchtstrook en de rijbaan heeft gereden;

is gekapseisd en de opvarenden, [slachtoffer 1]

iii. de verdachte tot driemaal toe bij tegemoet-

en [slachtoffer 2], zijn verdronken. De rechtbank

komend verkeer bewust op de rijstrook van dat

rekent het verdachte aan dat hij als ervaren

tegemoetkomende verkeer is gaan rijden, waar-

schipper niet goed genoeg heeft opgelet. Volgt

door dat verkeer dat met een voor de autosnel-

veroordeling voor het feit dat het aan zijn schuld

weg normale snelheid reed, moest uitwijken om

te wijten is dat een vaartuig zinkt terwijl het feit

een ongeval te voorkomen;

iemands dood tot gevolg heeft gehad, meerma-

iv. de verdachte bij zijn daaropvolgende aan-

len gepleegd (twee opvarenden van het jacht

houding verklaarde dat hij ‘het kicken vond om

vonden de dood).

met zijn auto tegen het verkeer in te rijden’. Het

Bij bepaling van de strafmaat houdt de recht-

oordeel van het Hof dat de verdachte aldus en

bank er (ook) rekening mee dat het verwijt dat

onder die omstandigheden handelend zich wil-

verdachte kan worden gemaakt op de onder-

lens en wetens heeft blootgesteld aan de aan-

grens van de in artikel 169 van het Wetboek van

merkelijke kans dat zich in de hem tegemoet-

Strafrecht bedoelde verwijtbaarheid ligt en dat

komende auto’s bevindende personen door zijn

verdachte niet eerder voor soortgelijke feiten in

toedoen zouden verongelukken en dat derhalve

aanraking is geweest met justitie.

het opzet van de verdachte in de zin van voorwaardelijk opzet op de dood van die personen

(Matrix-)bord A1 versus bord A3 van bijlage

was gericht, geeft volgens het oordeel van de

1 RVV90

HR geen blijk van een onjuiste opvatting omtrent

Gerechtshof Leeuwarden 4 december 2006

hetgeen onder voorwaardelijke opzet (in diverse

WAHV 06/00720

jurisprudentiële uitspraken) is aangenomen. Het is evenmin onbegrijpelijk. Het door verdachte

Betrokkene was geverbaliseerd voor overschrij-

aangevoerde middel kan niet tot cassatie leiden.

ding van de maximumsnelheid (50 km/u) bij

Volgt verwerping van het beroep. (P.S.: In de

wegwerkzaamheden, maar stelt dat hij de snel-

conclusie van de PG bij de HR worden genoem-

heid van 68 km/u mocht rijden omdat matrixbor-

de HR-overwegingen uit de aangehaalde

den (bord A3, bijlage 1 RVV90) een toegestane

arresten, naast andere jurisprudentie, uitvoerig

snelheid van 70 km/u weergaven. Bovendien

belicht en besproken.)

heeft, naar de mening van de betrokkene, het

Tekst: Koos Spee

Zie verder op OMtranet: • Niet links inhalen; file? Gerechtshof Leeuwarden 5 december 2006 WAHV 06/00727 • Door (te) donkere ramen niet kunnen zien of tijdens het rijden een mobiele telefoon werd vastgehouden Gerechtshof Leeuwarden 28 november 2006 WAHV 06/00925 • Een voetganger niet voor laten gaan Gerechtshof Leeuwarden 21 november 2006 WAHV 06/00798 • Geen sprake van een misdrijf als omschreven in art. 6 WVW94, nu niet is voldaan aan de vereiste van dubbele causaliteit (N.B.: nietonherroepelijke uitspraak) Rechtbank Maastricht 21 november 2006, 03/410063-05; LJN: AZ3407 • Verificatie persoonsgegevens bestuurder aan de hand van een bankpas Gerechtshof Leeuwarden 4 december 2006 WAHV 06/001044

27

Hoofdofficier René Craemer van het Functioneel Parket met de beroemde Dominomus. De mus is t/m 13 mei 2007 te bewonderen in het Natuurmuseum te Rotterdam.

De Brabantse gastheren Van der Voort en Hofstee moesten bij de swingende percussiesessie tijdens de OMconferentie zelf ook nog even ‘loskomen’

AG Marcel van der Horst buigt zich geconcentreerd over een te maken schilderij van Keith Haring in het kader van een schilderworkshop tijdens het RoDo (Rotterdam/Dordrecht)-teamuitje.

Tijdens het parketuitje van Dordrecht werd er een speurtocht in de stad gehouden. De teams werden gestuurd door mobiel internet en GPS, de winnaar: het ‘Moordteam’. V.l.n.r. Marja Steenbergen (met telefoon), Bert Punt, Walter Rehaen, Shirley Mussig en Graciëlle van Callias.

Team TIOC van het Landelijk Parket met Sint. Het ontbrekende deel van het team is kennelijk op gedwongen dienstreis gestuurd naar Spanje....

openbaar ministerie jaargang 13 nummer 1

januari 2007

OM-missie in Afghanistan ‘Wij zagen hoe professioneel de inzet van militairen is’ Op 11 december nam Cindy Beisser-van Spronsen, secretaris van het College en hoofd afdeling College Ondersteuning (PaG) afscheid tijdens haar laatste Collegevergadering.

Het College biedt het Ressortsparket ’s-Hertogenbosch een taart aan voor de goede behaalde resultaten in 2006!

Parket Utrecht heeft sinds 4 december een eigen Reclasseringsbalie. Dat moet gevierd worden! Hoofdofficier Marc van Nimwegen (rechts) snijdt met Sjef van Gennip (landelijk directeur Stichting Reclassering Nederland, links) de taart aan, bijgestaan door Ank Verdonk, unitmanager Reclasseringsbalie. Samenstelling: Anne Hoeksema

01

De tegelwijsheid van Peter van Koppen De uitglijer van Jan Hoekman