October 2010
Brancheschets Industrie
Brancheschets Industrie Afdeling Arbeidsmarktinformatie, Redactie: Rob de Munnik, Marijke Oosterhuis, Niek Veeken Landelijk Bedrijfsadviseur: Erik van As (06-22573343) In vogelvlucht: •
Industrie houdt zich bezig met vervaardiging van goederen in brede zin en het gaat daarbij om uiteenlopende zaken. De grote spelers qua bedrijvigheid en banen zijn de metaalindustrie, de grafische industrie, de machinebouw en de voedingsmiddelen-industrie.
•
De beroepsbevolking in de industrie is overwegend van het mannelijk geslacht, van middelbare leeftijd en er is een relatief groot aandeel van lager opgeleiden.
•
De vooruitzichten zijn voor de technische MBO opleidingen ronduit goed. Voor 2014 worden knelpunten verwacht voor bouwpersoneel, metaalbewerkers en procesoperators.
•
De werkgelegenheid neemt –na de slechte ontwikkeling in 2009- ook in 2010 af. De vacatures zullen in de loop van 2011 verbeteren.
•
In 2010 is het aantal vacatures fors gestegen, terwijl het aantal NWW iets afnam.
•
Het aantal WW-uitkeringen van de industriesectoren is in de loop van 2010 fors afgenomen. Ook de instroom in de WW is sterk teruggelopen.
1. Structuur van de sector Industrie De sector Industrie omvat:
• • • • • • • •
Vervaardiging van voedings- en genotmiddelen Vervaardiging van textiel en textielproducten Vervaardiging van leer en lederwaren Houtindustrie Vervaardiging van papier & karton Uitgeverijen en drukkerijen en repro Aardolie-industrie Vervaardiging van chemische producten
• • • • • • • •
Vervaardiging Vervaardiging Vervaardiging Vervaardiging Vervaardiging Vervaardiging Vervaardiging Recycling
van van van van van van van
producten van rubber en kunststof glas & aardewerk metaal en metaalproducten machines en apparaten elektrische en optische apparaten transportmiddelen meubels (incl. overig)
Verder zijn in deze publicatie de volgende verwante sectoren toegevoegd: •
Productie en distributie van gas, electra e.d.
•
Winning en distributie van water
(Bron CBS; zie link CBS-site voor de SBI-code)
2. Vestigingen en werkzame personen in de Industrie In de Brancheschets wordt gebruik gemaakt van de laatst beschikbare cijfers die qua publicatiedatum per bron kunnen verschillen. De Brancheschetsen worden twee maal per jaar herzien.
2
Aantal bedrijven naar deelsector Tabel 1 Perioden 2009 januari Aandeel SBI '93 percentage 4.385 8,6% 15 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 20 0,04% 16 Verwerking van tabak 17 Vervaardiging van textiel 1.455 2,9% 18 Vervaardiging van kleding 1.350 2,7% 19 Vervaardiging van leer en lederwaren (geen kleding) 305 0,6% 20 Houtindustrie en vervaardiging van hout, kurk, riet en vlechtwerk 1.960 3,9% 21 Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren 400 0,8% 22 Uitgeverijen, drukkerijen en repro 7.105 14,0% 23 Aardolie- en steenkoolverwerkende industrie 40 0,1% 24 Vervaardiging van chemische producten 960 1,9% 1.290 2,5% 25 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 1.725 3,4% 26 Vervaardiging van glas, aardewerk, cement-, kalk- en gipsproducten 27 Basismetaalindustrie 330 0,6% 28 Vervaardiging van producten van metaal (geen machines) 8.590 16,9% 29 Vervaardiging van machines en apparaten 5.040 9,9% 30 Vervaardiging van kantoormachines en computers 165 0,3% 31 Vervaardiging van overige elektrische machines, apparaten en benodigheden 1.050 2,1% 32 Vervaardiging van audio-, video- en telecommunicatieapparatuur 490 1,0% 33 Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten 2.295 4,5% 34 Vervaardiging van auto's, aanhangwagens en opleggers 735 1,4% 35 Vervaardiging van transportmiddelen (geen auto's) 2.065 4,1% 36 Vervaardiging van meubels en overige producten 8.120 16,0% 37 Voorbereiding tot recycling 280 0,6% 40 Productie en distributie van gas, electra 685 1,3% 41 Winning en distributie van water 25 0,05% Totaal Industrie en nutsbedrijven 50.865 100% Bron: CBS Statline, gegevens 2009
3
Verdeling bedrijven naar deelsector
Afbeelding 1
15 VV voedingsmiddelen en dranken 16 Verwerking van tabak 17 Vervaardiging van textiel 18 VV kleding 19 VV leer en lederwaren (geen kleding) 20 Houtindustrie en vervaardiging van hout, kurk, riet en vlechtwerk 21 VV papier, karton en papier- en kartonwaren 22 Uitgeverijen, drukkerijen en repro 23 Aardolie- en steenkoolverwerkende industrie 24 Vervaardiging van chemische producten 25 VV producten van rubber en kunststof 26 VV glas, aardewerk, cement-, kalk- en gipsproducten 27 Basismetaalindustrie 28 VV producten van metaal (geen machines) 29 VV machines en apparaten 30 VV kantoormachines en computers 31 VV overige elektrische machines, apparaten en benodigheden 32 VV audio-, video- en telecommunicatieapparatuur 33 VV medische apparaten en instrumenten 34 VV auto's, aanhangwagens en opleggers 35 VV transportmiddelen (geen auto's) 36 VV meubels en overige producten 37 Voorbereiding tot recycling 40 Productie en distributie van gas, electra 41 Winning en distributie van water 0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
Bron: CBS Statline, gegevens 2009
Zoals te zien is de metaalindustrie qua aantal bedrijven het grootste binnen de industrie. Het aantal bedrijven in de “meubel en overige producten” en de “grafische industrie” is eveneens aanzienlijk.
4
Banen van werknemers naar deelsector Tabel 2 Perioden 2008 december Aandeel SBI '93 x 1 000 percentage 122,5 14,0% 15 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 3,8 0,4% 16 Verwerking van tabak 12,1 1,4% 17 Vervaardiging van textiel 2,6 0,3% 18 Vervaardiging van kleding 1,8 0,2% 19 Vervaardiging van leer en lederwaren (geen kleding) 17,8 2,0% 20 Houtindustrie en vervaardiging van hout, kurk, riet en vlechtwerk 19,2 2,2% 21 Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren 68,8 7,9% 22 Uitgeverijen, drukkerijen en repro 7,6 0,9% 23 Aardolie- en steenkoolverwerkende industrie 62,8 7,2% 24 Vervaardiging van chemische producten 32,6 3,7% 25 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 26 Vervaardiging van glas, aardewerk, cement-, kalk- en gipsproducten 27,4 3,1% 27 Basismetaalindustrie 22,6 2,6% 28 Vervaardiging van producten van metaal (geen machines) 95,6 10,9% 29 Vervaardiging van machines en apparaten 95,9 11,0% 30 Vervaardiging van kantoormachines en computers 4,3 0,5% 31 Vervaardiging van overige elektrische machines, apparaten en benodigheden 22,7 2,6% 32 Vervaardiging van audio-, video- en telecommunicatieapparatuur 11,3 1,3% 33 Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten 29,2 3,3% 34 Vervaardiging van auto's, aanhangwagens en opleggers 23 2,6% 35 Vervaardiging van transportmiddelen (geen auto's) 25,1 2,9% 36 Vervaardiging van meubels en overige producten 135,2 15,5% 37 Voorbereiding tot recycling 3,3 0,4% 40 Productie en distributie van gas, electra 22 2,5% 41 Winning en distributie van water 5 0,6% Totaal Industrie en nutsbedrijven 874,2 100% Bron: CBS Statline, gegevens ult. 2008
Het grootse aantal banen zit in deelsector “meubel- en overige producten”. Bijna net zo groot is de voedingsmiddelenindustrie, ondanks dat er veel minder bedrijven zijn. Dit betekent dat er in de voedingsmiddelenindustrie veel grote bedrijven zijn. Ook in de metaalindustrie en de machine-industrie zijn veel banen. De grafische industrie en de chemische industrie zijn weliswaar kleiner, maar nog altijd belangrijke sectoren. In de gegevens van CBS zijn tot 2008 geen grote fluctuaties zichtbaar.
5
Banen industrie (x1000)
Afbeelding 2
15 VV voedingsmiddelen en dranken 16 Verwerking van tabak 17 Vervaardiging van textiel 18 VV kleding 19 VV leer en lederwaren (geen kleding) 20 Houtindustrie en vervaardiging van hout, kurk, riet en vlechtwerk 21 VV papier, karton en papier- en kartonwaren 22 Uitgeverijen, drukkerijen en repro 23 Aardolie- en steenkoolverwerkende industrie 24 Vervaardiging van chemische producten 25 VV producten van rubber en kunststof 26 VV glas, aardewerk, cement-, kalk- en gipsproducten 27 Basismetaalindustrie 28 VV producten van metaal (geen machines) 29 VV machines en apparaten 30 VV kantoormachines en computers 31 VV overige elektrische machines, apparaten en benodigheden 32 VV audio-, video- en telecommunicatieapparatuur 33 VV medische apparaten en instrumenten 34 VV auto's, aanhangwagens en opleggers 35 VV transportmiddelen (geen auto's) 36 VV meubels en overige producten 37 Voorbereiding tot recycling 40 Productie en distributie van gas, electra 41 Winning en distributie van water
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Bron: CBS Statline, gegevens ult. 2008
6
3. De beroepsbevolking in de industrie naar geslacht, leeftijd en opleiding Tabel 3
Beroepsbevolking Industrie naar kenmerken Industrie (%)
Alle sectoren (%)
Geslacht Mannen Vrouwen
77% 23%
57% 43%
Leeftijd 15-29 jaar 30-49 jaar 50-65 jaar
17% 58% 25%
22% 54% 24%
Onderwijsniveau Lager onderwijs Middelbaar onderwijs Hoger onderwijs
33% 45% 22%
24% 44% 32%
Bron: ROA, 2009, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014
•
Bovenstaand overzicht geeft aan dat de industrie in zijn algemeenheid een mannensector is. Dat geldt minder voor de textielindustrie en de grafische industrie waar relatief meer vrouwen werkzaam zijn, respectievelijk 42% en 36%.
•
Qua leeftijd wijkt de industrie sterk af. Een grote ondervertegenwoordiging van de jongere leeftijdsgroep. Er werken relatief veel 30-49 jarigen in de industrie. Binnen de industrie wijkt de basismetaalindustrie af in de leeftijd 50-65 jaar (30%).
•
Er ligt een sterke nadruk op de lagere opleidingen.
•
Er is een zeer sterke ondervertegenwoordiging van hogere opleidingen in de industrie. In de deelsectoren chemie, electro en energie geldt dit niet, hier is een groter aandeel hogere opleidingen.
4. Opleidingen en beroepen in de industrie In tabel 4 worden de opleidingen weergegeven die gangbaar zijn in de industrie en in tabel 5 de meest voorkomende beroepen. De opleidingen in tabel 4 zijn opleidingen die frequent worden gevolgd voor een baan in de industrie, echter het aantal baanopeningen en de instroom schoolverlaters hebben niet alleen betrekking op de industriële sector maar op alle sectoren. Tabel 4
Opleidingen in de industrie Basisonderwijs VMBO theoretische leerweg MBO werktuigbouw HAVO/ VWO MBO elektrotechniek VMBO metaal MBO administratie en logistiek VMBO bouw
Opleidingen in de Industrie Aandeel 8% 7% 6% 6% 4% 3% 3% 2%
Verwachte baanopeningen tot 2014 40.500 138.600 35.200 166.000 27.200 10.800 25.400 38.400
Verwachte instroom schoolverlaters tot 2014 118.200 47.100 11.100 133.300 18.200 7.100 36.500 13.800
Knelpunten Arbeidsmarktpersoneelsvoorziening in perspectief 2014 geen slecht groot goed groot goed enige goed enige goed enige redelijk vrijwel geen matig groot goed
Bron: ROA (2009) De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014
7
•
In tabel 4 is te zien dat het in de industrie enerzijds gaat om algemene opleidingen zoals basisonderwijs, VMBO tl en HAVO/VWO, maar dat er ook lagere- en middelbare technische opleidingen zijn vertegenwoordigd. Het arbeidsmarktperspectief is voor deze lagere- en middelbare technische opleidingen goed.
Tabel 5
Beroepen in de Industrie
Beroepen in de industrie Monteurs Boekhouders en secretaresses Metaalarbeiders Commercieel employés Bankwerkers en lassers Procesoperators Kantoorhulpen, inpakkers en colporteurs Productiemedewerkers Mechanisch operators Bouwvakkers Commercieel medewerkers Aannemers en installateurs
Aandeel
Verwachte baanopeningen tot 2014
7% 6% 5% 4% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 3% 2%
24.000 61.900 7.500 42.300 8.100 6.200 18.000 20.900 7.700 33.600 37.800 32.900
Knelpunten personeelsvoorziening in 2014 enige vrijwel geen enige vrijwel geen groot groot vrijwel geen enige vrijwel geen groot vrijwel geen groot
Bron: ROA (2009) De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014
•
Bij de beroepen zien we een prominente plaats voor lagere beroepen in de techniek. Daarnaast zijn er wat meer algemene kantoorberoepen.
•
Grote knelpunten in de personeelsvoorziening worden verwacht voor de bankwerkers en lassers en procesoperators. Deze beroepen zijn dan ook kansrijk voor instromers op de arbeidsmarkt.
8
5. Verwachtingen en prognoses Door UWV-Werkbedrijf zijn in 2010 prognoses uitgevoerd. Door de snel veranderende economische ontwikkeling is het zaak de ontwikkeling van de werkgelegenheid en vacatures met enige voorzichtigheid tegemoet te treden. Hieronder is te zien dat het aantal banen in de industrie in 2009 en 2010 sterk zal teruglopen. Dat is slecht nieuws voor mensen die zijn aangewezen op een baan in de industrie en vooral de nieuwkomers zoals schoolverlaters.
Afbeelding 3
Ontwikkeling banen Industrie (x1000)
960 940 920 900 880 860 840 820 2007
2008
2009
2010
2011
Als gekeken wordt naar de ontwikkeling van de vacatures ten opzichte van het totaal dan ligt de industrie in 2009 iets onder het niveau. In 2010 ontstaat een behoorlijke kloof omdat het algemene vacaturepeil zich wat herstelt, terwijl de situatie voor de industrie (voorlopig) verder verslechtert. In 2011 treedt ook voor de industrie een duidelijk herstel op. Het herstel in de industrie zal corresponderen met het meer algemene herstel van de vacatureontwikkeling.
9
Ontwikkeling van vacatures Industrie (2007=100)
Afbeelding 4 110% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 2007
2008
2009 Industrie
2010
2011
Totaal
6. Vacatures in 2009 Uit het UWV onderzoek “Vacatures in Nederland 2009”1 is af te leiden dat 5% van de vervulde vacatures in Nederland in 2009 afkomstig is uit de industrie. Het gaat om circa 40.000 vacatures. In afbeelding 5 en 6 staat de industrie en het totaal voor alle branches weerge-geven voor kenmerken van vervulde vacatures.
1
De resultaten van dit onderzoek hebben betrekking op de gehele Nederlandse vacaturemarkt
10
Vervulde vacatures naar kenmerken dienstverband
Afbeelding 5
Werkervaring gevraagd Geen werkervaring gevraagd
Vast Tijdelijk met uitzicht op vast Tijdelijk
Korter dan een half jaar Half tot een jaar Langer dan een jaar
Korter dan 12 uur 12 - 31 uur 32 uur of meer 0%
10%
20%
30%
40% Industrie
50%
60%
70%
80%
90%
Totaal
Uit afbeelding 5 is af te leiden dat: •
Er veel meer werkervaring wordt gevraagd;
•
Er vaker uitzicht is op vast werk;
•
Het vaker gaat om werk voor meer dan een jaar;
•
Het dienstverband vaker fulltime is.
11
Vervulde vacatures naar persoonskenmerken
Afbeelding 6
Man Vrouw
Jonger dan 25 jaar 25-39 jaar 40-54 jaar 55 jaar en ouder
Etnische minderheid Geen etnische minderheid
Basisonderwijs VMBO HAVO, VWO MBO HBO, WO
Had een baan Nee, zat zonder werk Nee, was schoolverlater Nee, is student
Geen werk/ wel uitkering Geen werk/ geen uitkering 0%
10%
20%
30%
40%
50%
Industrie
60%
70%
80%
90%
100%
Totaal
Uit afbeelding 6 blijkt dat er: •
Er veel meer mannen worden aangenomen;
•
Vaker kandidaten worden aangenomen in de leeftijdscategorie 25-39 jaar;
•
Relatief meer mensen worden aangenomen met een VMBO of MBO opleiding;
•
Vaker mensen worden aangenomen die al werk hadden.
12
7. Vraag en aanbod
Tabel 6
Top 20 vacatures en NWW <6 maanden
Augustus Aantal openstaande 2010 vacatures Productiemedewerker 4.217 Mechanisch operator procesindustrie 188 Visbewerker 140 Assemblagetechnicus voertuigen 109 Mechanisch operator voedingsmiddelenindustrie 103 Fietstechnicus 41 Voorman schoonmaak (industrieel) 38 CNC-draaier (inclusief programmeren) 32 Printplaatmonteur 23 Grafisch assistent 20 Kunststofbewerker 18 Medewerker productcontrole (industrie) 17 Uitbener 16 Medewerker vleeswarenindustrie 12 Bedrijfsleider/ondernemer metaalbewerkingsbedrij 11 Afwerker grafische industrie 10 Zeefdrukker 10 Bromfietstechnicus 9 Afwerker grafische industrie 9 Assemblagemedewerker kunststof/rubber 9
•
NWW < 6 maanden 16.070 391 52 34 63 88 80 32 18 93 36 50 67 24 45 31 33 28 42 29
In bovenstaand overzicht2 is uitgegaan van een groep beroepen die traditioneel veel in de industrie voorkomt. Duidelijk moge zijn dat de industrie ook vaak vacatures voor andere beroepen heeft zoals kantoorpersoneel. Die zijn hier buiten beschouwing gebleven.
•
De meeste vacatures staan open voor productiemedewerkers, maar er zijn ook veel werkzoekenden met dit beroep.
•
Voor de meeste beroepen staan er meer werkzoekenden ingeschreven dan er openstaande vacatures zijn.
•
Er zijn knelpunten voor de beroepen ‘visbewerker’, ‘assemblagetechnicus voertuigen’, ‘mechanisch operator voedingsmiddelenindustrie’ en ‘printplaatmonteur’. Voor deze beroepen zijn er meer openstaande vacatures dan er werkzoekenden zijn.
In afbeelding 7 is voor 2010 de ontwikkeling op wat langere termijn te zien ten aanzien van de industrieberoepen. Het gaat daarbij om de bij WERKbedrijf geregistreerde vacatures en het geregistreerde aanbod dat korter dan 6 maanden is ingeschreven. Daarbij is goed te zien dat vanaf medio 2010 het aanbod afneemt en dat de vacatures geleidelijk toenemen van 3000 in januari tot zo’n 5000 in augustus.
2
Voor actuele vraag- en aanbodcijfers zie branchemonitorpagina op Intranet.
13
Afbeelding 7
Ontwikkeling vacatures en aanbod (UWV) Industrie
25000
20000
15000 vacatures nww 10000
5000
0 januari
februari
maart
april
mei
juni
juli
augustus
8. Ontwikkeling WW-uitkeringen in 2009 In afbeelding 8 is op de rechter-as te zien, hoe de WW-rechten na een snelle toename in 2009, in 2010 geleidelijk afnemen van 70.000 naar ca 50.000 in augustus. Dat wordt veroorzaakt een geleidelijke afname van de instroom en een snelle toename van de uitstroom.
Ontwikkeling WW Industrie 2010
Afbeelding 8
80.000
12.000
70.000
10.000
60.000 8.000
50.000 40.000
6.000
30.000
4.000
20.000 2.000
10.000 0
0 Januari
Februari
Maart instroom
April
Mei
uitstroom
Juni
Juli
Augustus
lopend recht
14
9. Links www.kenteq.nl Kenniscentrum voor technisch vakmanschap www.caometalektro.nl A+O Metalektro www.oom.nl OOM (opleidingsfonds en opleidingen metaalbewerking) www.otib.nl OTIB (opleidinfsfonds en opleidingen installatie techniek) www.vapro-ovp.com Kenniscentrum voor de procesindustrie en koepelorganisatie Kenniscentrum voor de sectoren Procestechniek, Milieutechniek, Laboratoriumtechniek en Fotonica (PMLF). Opleidingsfonds voor de procesindustrie (OPV) Instituut voor opleidingen in de elektriciteitsproductie-branche (REWIC) Instituut voor opleidingen in rubber- en kunststofindustrie (SORC) www.metaalnieuws.nl Vakblad in de metaal. Arbeidsmarktinformatie van Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (KBB's): - trends
http://www.kansopwerk.nl/templates/mercury.asp?page_id=1473
- rapporten
http://www.kansopwerk.nl/templates/mercury.asp?page_id=1475
www.stagemarkt.nl Informatie over stages en leerbanen. www.cbs.nl Doorklikken naar statline voor meer statistische gegevens
15
