NUMMER vijftiende jaargang. Flie. Haiyan. Kapringen. Vreemde kusten

Diepgang NUMMER 1

2014

vijftiende jaargang

Flie

Haiyan

Kapringen

TAALBLAD M AR W K

STORA AT M PA TIE I R A

Vreemde kusten

Van de redactie Als er over piraterij gesproken wordt, gebeurt dit inmiddels zo nu en dan in de vorm van de verleden tijd. Helemaal vreemd is dit niet, omdat de kans dat je schip gekaapt wordt behoorlijk is afgenomen. Feit is echter wel dat er nog steeds zeelieden door Somalische piraten gegijzeld zijn. Er lijkt een wonder nodig om een einde te maken aan hun vreselijke situatie. Iets dat een klein beetje helpt, is ze niet te vergeten. In zoverre leed zich met elkaar laat vergelijken, was de periode van de tweede wereldoorlog de meest verschrikkelijke tijd om op een Nederlands koopvaardijschip werkzaam te zijn. Het is bijna niet voor te stellen dat iemand in 1939 aan boord ging en pas in 1945 weer thuiskwam, waarbij hij in de tussenliggende periode om veiligheidsredenen niet of nauwelijks met het thuisfront mocht communiceren. Of dat je als zeemansvrouw jarenlang tussen hoop en vrees leefde. Voor heel wat vrouwen bleek die vrees terecht. Als eerbetoon aan degenen die dit doorstaan hebben en om de kans te verkleinen dat dit nog een keer gebeurt ziet Diepgang het als een verplichting er over te schrijven. Net zoals over dat wonderbaarlijke dat de dood niet het laatste woord heeft.

In dit nummer Meditatie Kan niet bestaat niet

Gedicht Vreemde kusten

5

3

Het zilte nat roept maar Hans Luesink geeft steeds aarzelender gehoor Captain Phillips Marineporno maakt niet uit

8

Captain Phillips In de film valt een indrukwekkende stilte Kapringen In vele opzichten geen Hollywoodfilm Runderpoepbanen Niet elk werk lijkt even nuttig

15

13

10

Zeemansvrouw met google glass Zal de nieuwe bril het contact tussen wal en schip verbeteren? 17 Stiltecentrum Singapore Plek waar je helemaal tot rust kunt komen Flie Chinese zeevarende ontgaat buitenkansje

20

23

Gezondheid IJsman Wim Hof helpt je minder snel ziek te worden Zeewiersum De 5 grootste ergernissen van zware Kees Milieu Voedselverspilling

27

26

Haiyan Door haar toedoen weet heel Nederland nu waar de Filippijnen liggen 28 Kerkelijk nieuws belicht Professor Herman Paul bestudeert afnemende kerkgang 30 Zij hielden koers… Ds D.A.G. Hoor herdenkt oorlogsveteranen

Maria… Een bijzonder verhaal over de Sterre der Zee Adressen maritieme pastores Colofon

35

35

6

32

34

24

Kan-niet bestaat niet Meditatie

Als waterbouwpastor ga ik geregeld aan boord op bezoek. Daarbij spreek ik met de bemanning over het werk en het leven, en soms ook over geloof. Over Pasen, het christelijke feest van de opstanding uit de dood, hebben we het echter nooit gehad. Ik ben er dan ook nooit direct over begonnen. Maar waar we het wél over hebben gehad – en dan heb je het eigenlijk ook over Pasen – is de vraag of er leven is na de dood. Daarover lopen de meningen erg uiteen. Sommigen vinden dat een onmogelijke gedachte. Voor anderen is het een troost als je kunt geloven dat het leven na het sterven op de één of andere manier verder gaat. Zeker als net iemand in jouw kring is overleden.

Diepgang

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de helft van de Nederlanders niet weet dat Pasen een christelijke feestdag is. Bij Pasen wordt allereerst gedacht aan een extra vrije dag, waarbij familiebezoek hoog scoort, als begin van de lente. Of men denkt aan tradities als de paashaas, paaseieren en een paasvuur. Dat is natuurlijk heel wat anders dan het Bijbelse paasverhaal. Daarin draait het om het levenseinde van Jezus, die onder druk van een hysterische massa na een showproces wordt geëxecuteerd. Jezus was te gevaarlijk geworden voor de (religieuze) gevestigde orde. Er waren teveel mensen die er belang

3

bij hadden dat hij van het toneel zou verdwijnen. Misdadigers werden in die tijd aan een kruis ter dood gebracht. Dat is het verhaal van Goede Vrijdag. Maar – zo gaat het verhaal verder – drie dagen na zijn dood gaan vrouwelijke volgelingen van Jezus bij zijn graf kijken. Ze ontdekken dat het leeg is. Ze krijgen van engelachtige gestalten te horen dat Jezus niet meer in dit graf is te vinden, maar dat hij leeft. Ze zullen hem vanzelf tegenkomen. En dat gebeurt ook. Dat is het verhaal van de Paasmorgen. De eerste gedachte van veel mensen bij dit verhaal is: zoiets kan niet. Daarin hebben ze verstandelijk gesproken helemaal gelijk. En toch boeit dat onmogelijke Paasverhaal mensen al bijna 2000 jaar lang. Er zit namelijk iets uitdagends in: het kan niet, en toch ... Soms denken we misschien wel eens te snel dat iets niet kan. Ik kom in mijn leven als pastor wonderlijke zaken tegen. Ik moet denken aan de gesprekken die ik als gewoon dominee aan de wal had met een weduwe. Voor haar had het leven na het overlijden van haar man geen zin meer. Ik wist dat het lang zou kunnen gaan duren, maar hield de hoop dat ze de draad van haar leven weer op zou kunnen pakken. Er zijn jaren overheen gegaan, maar wat ze zelf niet voor mogelijk had gehouden: ze kan weer lachen. Ik zie bijvoorbeeld ook die man voor me, die er relationeel een puinhoop van had gemaakt. Ongelooflijk hoe iemand zo de mist in kan gaan. Wat ik niet had verwacht: na de scheiding is er toch een nieuwe liefde in zijn leven gekomen. En wat ik helemáál niet had durven hopen: met zijn exvrouw kan hij ook weer praten! En dan die man die zijn broer al jaren niet meer had gesproken. Hij had geen zin meer in contact: hij had het echt, écht helemaal met hem gehad. Voor hem was ‘ie dood’. Ik kon dat helemaal snappen en bevestigde hem ook in zijn standpunt. Toen, op een dag vertelde deze man mij iets dat mij totaal verraste: hij had de telefoon gepakt en zijn broer gebeld. Er was weer contact. Ongelooflijk!

Diepgang

Ik besef wel dat dit soort wonderen – zo zie ik ze tenminste – van een andere orde zijn dan iemand die uit de dood opstaat. Maar er is voor mij wel een verbinding tussen het één en het ander. Het Paasverhaal zegt namelijk tegen mij: denk niet te snel dat iets niet kan! Ook al denk je misschien dat het nooit meer goed komt, betekent dat niet dat er helemaal geen mogelijkheden meer zijn. Er is iets of iemand die verder ziet dan jij. Als je daarvoor openstaat, kunnen er onverwachte dingen gebeuren. Misschien zelfs dingen die ons bevattingsvermogen te boven gaan.

4

“Kan-niet bestaat niet,” wordt nogal eens in de baggerwereld gezegd. Er is altijd wel een manier om het voor elkaar te krijgen. Er is altijd wel een weg. Ik hoorde ook nog een andere variant: “Kan-niet ligt op het kerkhof.” Dat vind ik mooi gezegd, want het is voor mij eigenlijk precies waar het bij Pasen op neer komt. Je gaat anders kijken naar dood en leven. Stefan Francke

Vreemde kusten

T. Hettinga

Diepgang

Aan zwarte staalkabels hebben de bokken De nacht boven zee en haven uitgetakeld. De kreten van zeevogels, op het water Dommelend, zijn overgenomen door meisjes Die hoogkeels op haven jongens afvliegen. De wind, met zout en vreemde talen geladen, Zeilt plichtmatig als een parlevinker door De waterstraten van de stad, de kaaien langs Waar de houdini’s van de grote vaart vlug De boeien van de lange deining afdoen, en Door stegen, naar doodlopende harten, om Lichtzinnig aan de zwier te gaan met geuren van Lavendel, leer, knoflook, tabak, benzine. De drukke kaaien en de moede nazomer, De bokken en de mokkels vinden elkaar Niet: er zoekt een zeeman, die nog landrot is. Ik. Urenlang dool ik door het havenkwartier, Drink in de dokkroegen: onder de dekmantel Van nacht en neon varen rosse vrouwen In de kooien van het wrakke schip De Wereld (met pooiers aan de pompen die de tranen Hozen). De uitgeholde boot der maan bezeilt Zo koel de zuidelijke continenten, Die op de waterkaarten van mijn aandenken Schatten hebben aangekruist met de namen Van havens, krijsende zeevogels, de grijze Ogen van een overgestoken moeder. Ja, alle havens lijken op elkaar, weet ik En, net zo, de zilverrovende vrouwen. Kom lief, roept er een. Dat zeggen ze allemaal, Overal. Nee, thuis wil ik zijn, al is het Maar een nacht, en zoekend wacht ik op een taxi.

5

Mijn antwoord klinkt vertwijfeld

Het zilte nat roept Op dit moment slingert de dame, aangeslagen, traag op de deining. Kreupel, door het falen van de hoofdvoortstuwing. De APS* maakt dat ze

Diepgang

zich voortbeweegt als een oud vrouwtje achter een rollator. Langzaam,

6

kabel voor kabel, schuifelt ze richting de haven die aan de einder opdoemt.

*APS Alternative Propulsion System. Het door het ompolen van de op de schroefas gemonteerde generator (as-generator) tot elektromotor de mogelijkheid hebbend om dieselelektrisch te varen. Waarbij de hulpmotoren het benodigde vermogen leveren.

Voor de tweede achtereenvolgende reis zijn er veel problemen aan boord. Het zijn problemen van technische aard, maar ze onderstrepen ook de manco’s op kennisgebied. Kennis, die het peilen van de olie en het verwisselen van een filtertje te boven gaat. Kennis, die hard nodig is op dit schip, maar oh zo beperkt aanwezig. Het is eenzaam geworden aan de top. En al zijn het de sterkste schouders die de zwaarste lasten kunnen dragen: mijn rug begint te knakken. Ik ben geen jonge hond meer, dartel, speels en actief, bruisend van energie. Mijn lijf vraagt om een toenemende recoverytijd na een inspanning of een periode van onderdrukte stress. Ik moet nog een aantal jaren tot mijn pensioen, maar steeds vaker rijst de vraag of ik dat wel bereik op de lange deining. Tot voor een aantal jaren konden we stoppen op 58-60 jarige leeftijd. Nu moeten we door tot ons 67ste. Sociaal akkoord. Nou, zo sociaal komt dat niet over. Jaren zijn ons ontnomen, die we in redelijke gezondheid met onze partner door konden brengen. Dat was compensatie voor het gemis, voor het niet altijd aanwezig zijn. Jaren waarin we in plaats van met ons kind met ons kleinkind konden ravotten.

Moet ik de bakens gaan verzetten om oud te kunnen worden? Een andere koers gaan varen waarin mijn corpus minder belast wordt? Zelfs stoppen met waarin ik lange tijd voldoening vond? Of toch blijven varen met het risico dat de bootsman ooit eens zes plankjes moet timmeren. En dan: als de bakens verzet worden, hoe zit het dan met die zes plankjes? Wij weten toch niet hoe het zal gaan? Je geleende lichaam blootstellen aan extra druk, is dat de HEER uitdagen of heet dat nou leven? De voetballer laat zich toch ook schoppen, de bokser zich slaan, zouden die dan ook niet meer mogen werken? Het zijn vragen die me bezig houden. Dit is niet waarom ik ben gaan varen en ben blijven varen. Het heeft me veel moois gebracht. Maar het wordt steeds moeilijker daarin de compensatie te vinden voor de aanslagen op mijn gestel. Vanaf de dame, traag slingerend op de deining, komt de haven in zicht. Kreupel en mentaal aangeslagen. Toch kan en mag ik nog genieten van de zonsondergang, terwijl het zog achter ons een streep trekt door het spiegelende water. Morgen weer een dag. Hans Luesink

Diepgang

En verder: ons corpus is ons beschikbaar gesteld. We mogen het gebruiken. We moeten het verzorgen. Maar hoe kan ik het verzorgen als ik er roofbouw op moet ple-

gen? Het ‘heilige moeten’, ingegeven door de zorg en het plichtsbesef om de vaart zo betrouwbaar en veilig mogelijk te maken. Steeds groter worden mijn vraagtekens bij al deze dingen. Een kruik gaat net zolang te water tot hij barst.

7

Marineporno maakt niet uit Zoals eind jaren zeventig de films kwamen om de oorlog in Vietnam te verwerken, zoals bijvoorbeeld ‘the Deerhunter’ en ‘Apocalypse Now’, krijgen we nu – na het voorlopig hoogtepunt van piraterij rond Somalië – kennelijk de

Diepgang

‘piraterijverwerkingsfilms’.

8

Het brengt veel discussie onder betrokkenen: in dit geval zeevarenden, thuisfront en experts. Films over moderne zeeroverij, kan dat wel? Nee, geen Johnny Depp! En zo ja, wat is dan een goeie? Afgelopen jaar kwamen er twee films uit, die kapingen bij

Somalië betreffen, de Deense art house film ‘Kapringen’ (ook wel ‘a Highjacking’) en de Hollywood blockbuster ‘Captain Phillips’. Beide films zijn naar een waargebeurd verhaal, maar met een andere invalshoek.

‘Kapringen’, hoewel een uitstekende film, had buiten de kring van werkelijk belangstellenden niet veel impact. De aankondiging van de film ‘Captain Phillips’ bracht meer publiciteit op gang. Het verhaal van de kaping van de Maersk Alabama beloofde

indringend bij het bioscooppubliek binnen dat zich ook vandaag de dag nog veel drama’s afspelen op zee. Dat piraterij in het echt helemaal niet romantisch is als in de avonturen van Jack Sparrow en zijn Caribische maten. Er is niks romantisch aan het onder schot gehouden worden door dreigende lieden met AK-47’s in de aanslag. Toch wordt er ook achtergrond gegeven bij het handelen van de Somalische piraten. Het zijn geen bordpapieren karakters. Verder is de film redelijk waarheidsgetrouw. Kennelijk was alles al spannend genoeg en hoefde het scenario niet veel opgepept te worden. IJzingwekkend en paradoxaal wordt de hulpeloosheid weergegeven van het enorme containerschip – vuurpijlen en brandweerslangen – tegenover de minuscule skiff met daarin de bloedfanatieke mannetjes met hun AK-47. Het schip is hopeloos verloren als de enterhaken eenmaal aan de reling hangen. Hier en daar is het iets veranderd, zo melden sites op internet (b.v. www.historyvshollywood.com) De hamvraag: offerde captain Phillips zich echt op voor zijn bemanning toen hij met de kapers aan boord van de reddingboot ging? Nee. Dat zegt hij ook zelf: ‘Ik was al een gijzelaar’. Hij was meer een slachtoffer dan de zichzelf

Diepgang

Brommen de experts over het verkeerde voorbeeld dat gegeven wordt, het thuisfront huivert, maar gaat toch kijken. Zeelieden en hun familieleden weten maar al te goed dat er gebieden zijn in de wereld waar gewapende overvallen en gijzelingen ook op dit moment aan de gang zijn. Door zo’n film komt het echter wel erg dichtbij. Je kunt niet meer om bepaalde vragen heen. Hoe ga je er mee om als gezin, praat je er überEr was ook andere kritiek: het haupt over en hoe groot is eigenlijk de kans op een gedrag van de echte captain aanval? Je kop in het zand Philips mag misschien heldsteken is geen optie. De VMG haftig zijn geweest; verstandig was het niet. Als het gaat organiseerde voor haar leden om de best practices om heel- een besloten voorstelling, onhuids door een piratenaanval der het motto: ‘Als je dan toch heen te komen, heeft hij zich gaat kijken, doe het dan in onverantwoordelijk gedragen. goed gezelschap’. Met na de De bemanning van de Maersk film uitleg van Toon van de Sande over het werk van de Alabama vindt hem dan ook niet bepaald een held. Sterker MPHRP en de nuchtere feiten nog, vanwege de beslissingen over piraterij op dit moment. die hij genomen heeft hebVeel verrassender is dat ‘Capben 11 bemanningsleden tain Phillips’ een uitstekende Maersk voor de rechter geactiefilm blijkt te zijn, waarin sleept. Ze eisen zo’n 50 milheel goed geacteerd wordt. joen dollar vanwege Niet alleen door Tom Hanks, ‘opzettelijk en bewust negedie de rol van captain Phillips ren van hun veiligheid’. Ze geloven dat het de roekeloos- heeft, maar ook door de acteur Barkhad Abdi, die de piheid van captain Phillips is raat Muse speelt. Hij heeft waardoor het schip überzijn eerste BAFTA al binnen en haupt terecht kwam in pirais genomineerd voor een Ostenwater. Zijn na alle car. Er wordt heel dicht op de publiciteit rond hun kapitein huid gefilmd, de beklemming de druiven hier zuur voor de blijkt uit al het camerawerk. bemanning? De piraten eisten slechts een paar miljoen… Dat maakt niet alleen een goede film, maar brengt heel een hoop spektakel. Het is dan ook het typische Amerikaanse filmverhaal: de moeilijke situatie, de held, de US Navy die met veel bombarie te hulp schiet (3 schepen, drones en een SEAL-team) en de goede afloop. Onmiddellijk was er discussie. Want kan er uit Hollywood iets goeds komen? Is dit niet gewoon marineporno? Doet men wel recht aan dit zware onderwerp?

9

Diepgang

opofferende held die de media er van hebben gemaakt. Maar toch: het moet een hel zijn geweest voor Phillips en zijn bemanning. Het moet een hel zijn voor de tientallen zeevarenden die op dit moment nog in gijzeling worden

10

gehouden. ‘Captain Phillips’ brengt dit goed over. Het is op zich treurig dat een probleem als piraterij pas werkelijk gezien wordt als er een blockbuster over gaat. Die waarschijnlijk diverse Oscars gaat winnen. En het is erg dat wij

liever naar een spannende film kijken dan de schrijnende werkelijkheid zien. Maar laat de piratenfilm maar salonfähig worden. Het doel heiligt de middelen. Helene Perfors

Even geen Bambix en Minecraft Mijn naam is Astrid Feitsema, mijn partner is een Nederlandse scheepsmachinist en de redactie heeft mij gevraagd eens iets voor Diepgang te schrijven.

Het is mijn dagelijkse klus dat ik hier thuis de zaken regel. Als een ijzeren hein, met twee kinderen. Onze jongste is drie. Hij eet het liefste van alles Bambix, met een plastic zwaard in zijn hand. Eigenlijk eet hij verder bijna niks. De oudste is verslaafd aan het spel Minecraft op de iPad en vertelt mij alles daarover. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Het viel dan ook niet mee om oppas voor ze te zoeken, zodat ik naar de film ‘Captain Phillips’ kon gaan, met Tom Hanks. Je weet wel, die van ‘Cast Away’ en ‘Apollo 13’. Altijd goed, die Tom Hanks.

Precies als bij ons. Op het moment dat die ladder wordt vastgehaakt aan de Maersk Alabama, is het een bekeken zaak. Het schip wordt gekaapt door een paar griezels van Somalische piraten. Geen Jack Sparrow en zo. Maar wel bloedlinke, zwaarbewapende en broodmagere mannen, afkomstig uit een zeer corrupte maatschappij en zonder enig toekomstperspectief.

Hij wordt uiteindelijk gegijzeld en meegenomen in een klotsend reddingsbootje. Het einde van de film – zijn bevrijding – vond ik enorm indrukwekkend. En dan bedoel ik niet het militaire geweld dat daarmee gepaard ging. Maar juist die doodse stilte in de reddingsboot, die het einde markeert van vreselijk spannende momenten. Die stilte die doet het ’em. De kapitein leeft, is in shock en wordt uit het bootje gevist. In de aftiteling van de film staat dat hij een jaar later dusdanig hersteld was dat hij weer ging varen. Moet je nagaan; wat een persoonlijke strijd en moed om de draad weer op te pakken.

Sommigen met buikpijn en anderen met een goed glas wijn vervolgden deze themadag met een presentatie van Toon van de Sande. Waaruit ik begrepen heb dat wanneer Ze zijn maar op één ding uit. Gijzelaars. Om die vervolgens rederijen en zeevarenden voorbereid zijn op piraterij, de in te ruilen voor miljoenen kans miniem is dat het hen dollars. En wie zijn die gijzeoverkomt. Goed zo. Duidelijk, laars? Juist ja. Het is me nog nietwaar? Een relatief kleine nooit zo duidelijk geweest. investering door rederijen, Maar ja, ik heb er nooit goed waarmee ze zichzelf en met over nagedacht, want ik heb een ‘Kop in de Bambix-menta- name hun bemanning (jij dus) goed kunnen laten voorliteit’ opgebouwd. lichten en trainen. ZogenaamTom Hanks zet een fantastide ‘Good Practice’ die heel, sche kapitein neer. Een held die de werkelijkheid ver over- heel veel ellende en veel geld bespaart. Nog nooit van getreft. Hij schiet met vuurpijhoord en wil je dat wel? Vraag len, wat een schrijnende vertoning is als je het wapen- er naar bij je werkgever. En wat kan je partner thuis arsenaal van de piraten ziet.

Diepgang

Het was niet zomaar een bioscoopbezoekje, maar een hele themamiddag over piraterij. Georganiseerd door mijn favo club, de Vereniging Maritiem Gezinskontakt. In samenwerking met Toon van de Sande van de MPHRP, de organisatie die slachtoffers van piraterij bijstaat en preventief voorlichting verzorgt. Een complete en interessante middag dus. Even geen Bambix en Minecraft. En schoonmoeder kon ook mee. De belangstelling voor deze middag was groot en de sfeer was goed. We begonnen met de film. Ik wist dat het over piraterij ging, maar ik had het een beetje onderschat, zeg maar. Vanaf het begin voel je aan je water dat het helemaal niet

goed zal gaan. En dat blijkt al gauw. Wat het voor mij persoonlijk maakt, is het begin van de film. Waarin de kapitein zijn koffer inpakt, vluchtgegevens uitprint en vervolgens door zijn vrouw naar het vliegveld wordt gebracht. Tussen de bedrijven van het gezinsleven door. Nog een praatje in de auto.

11

Diepgang

dan doen? Preventief gezien niet veel natuurlijk. Behalve dan ervan op de hoogte zijn dat piraterij enkel en alleen draait om gijzeling en geld, niet om moord. Het is een zakelijke transactie van dubieuze aard.

12

Voor de beeldvorming: stel dat je gegijzeld zou worden door piraten, dan is de kans dat je het overleeft best groot. Want anders valt er niets te ruilen, even kort door de bocht. En dat is ook precies de reden waarom de bemanning van de Maersk Alabama zich verstopt in de machine-controlekamer. Maar ja, toen namen de pi-

samen met je partner te gaan kijken. Helemaal als je kapitein bent. De acteurs in deze film spelen dusdanig dappere helden, dat het imago van de zeeman flink wordt opgepoetst. En dat kan helemaal geen kwaad. Zíj zal jou, na het zien van zoveel opofferingsgezindheid, vast en zeker op waarde weten te schatten. Ondanks het feit dat je er bijvoorbeeld de helft van tijd niet bent. Opvallend recent nieuws over piraterijbestrijding: Nederlandse rederijen kunnen vermoedelijk vanaf volgend jaar particuliere beveiligers inhuren als ze door gevaarlijke gebieden als de Golf van Aden moeraten de kapitein mee ... Om een gegijzelde beman- ten varen. Een wet die dit ning vrij te krijgen is nauwe mogelijk moet maken, wordt nog dit jaar naar de samenwerking tussen faTweede Kamer gestuurd. milie en rederij nodig, ook volgens dezelfde ‘Good Ik verbeeld me dat deze Practice’. Oftewel, zorg dat ontwikkeling gunstig beïnje je relatie goed houdt, vloed is door de betrokkenwant dat werkt ook hier heid van een vrouw sterk in je voordeel. (Jeanine Hennis-Plaschaert). Maar daarmee zou ik Inmiddels heb ik weer mede mensen die zich hiernig bord Bambix geprepavoor sterk hebben gemaakt reerd en zeer binnenkort vermoedelijk ernstig tekort zal ik hierin worden afgedoen. Het kan ook zo zijn lost. Dat is mooi, want de dat de drie betrokken mipap komt me voorlopig de nisters, Jeanine, Ivo en neus uit. Frans, naar de bios zijn geweest. In dat geval: Thanks, We gaan niet samen naar deze film, want we hebben Tom Hanks. hem elk afzonderlijk al geAstrid Feitsema zien. Ik raad jou wel aan om

Gezien

en

g e h o o r d

Leerzame film

Kapringen De film Kapringen gaat net als Captain Phillips over de piraterij voor de kust van Somalië. Captain Phillips is een Hollywood kaskraker. Kapringen is niet zo’n actiefilm (de kaping wordt grotendeels overgeslagen), maar biedt wel een realistisch beeld van een kaping. Het is haast meer een documentaire dan een speelfilm.

dat papa niet kan wachten om zijn kleine meid weer in de armen te sluiten. Dan wordt het schip aangevallen door Somalische piraten. De bemanning wordt gegijzeld en Mikkel, zijn maat Jan en de kapitein worden in een ruimte zonder toilet of watervoorziening opgesloten. Eis: vijftien miljoen dollar aan

Diepgang

Kapringen, een waar gebeurd verhaal, wordt door de Deense regisseur Tobias Lindholm omgezet in een psychologische thriller. De plaats van handeling is het ms. ‘Rozen’. Dit schip was in 2007 het lijdend voorwerp van een kaping. De film begint met scheepskok Mikkel Hartman die naar huis belt met de mededeling dat hij een paar dagen later naar huis komt. Hij zegt door de telefoon

13

piraten. Het gevoel van machteloosheid, zinloosheid, het onmetelijke wachten en het constant op de loer liggende onheil wordt met de bemanning gedeeld. De nietsontziende domme kapers zijn indrukwekkend. Bijzonder is dat ze niet worden gespeeld door professionele acteurs.

losgeld. Peter Ludvigsen is de CEO van rederij Orion Seaways. Aan hem en zijn onderhandelingsteam de taak zijn mannen heelhuids thuis te krijgen. Gaandeweg is het ook een kwestie van niet meteen buigen, maar keihard onderhandelen. En de losgeld-eis van vijftien miljoen dollar naar beneden krijgen. De film toont twee afwisselende perspectieven.

Diepgang

Aan boord Mikkel en de gegijzelde bemanning. In de boardroom van Orion Seaways zien we de directie, gebogen rondom een krakende radio, met de schier onmogelijke taak het vertrouwen te winnen van de Somaliërs. Onderhandelen met Omar die zegt geen piraat te zijn.

14

Kapringen is een aaneenschakeling van indrukwekkende scènes, maar de meest ontroerende is die waarin Mikkel, opgesloten in die bloedhete cabine, de vliegen probeert weg te houden van de zieke kapitein. Binnen die mannenwereld én binnen dat stinkende hok dat stijf staat van angst is die kleine handeling hartverscheurend. Uiteindelijk wordt er losgeld betaald en afgeleverd met een parachute. Mikkel haalt een verborgen gouden kettinkje weer tevoorschijn. Een van de piraten die van boord gaan ziet het kettinkje en eist dit met een geweer in de hand op. De kapitein neemt het voor Mikkel op. Dan klinkt een schot uit het geweer. Het noodlot heeft alsnog toegeslagen. Totale ontreddering aan boord én in de bioscoopzaal. Geen happy end. Een doodse stilte wanneer het scherm op zwart gaat. Vertwijfeld zoekt het publiek de uitgang.

Bij Captain Phillips is dat wel anders. Dat is een Amerikaanse film met een ‘happy end’. Kapringen toont echter dat je geen De een heeft geen idee van de situatie bij speciale effecten en tientallen miljoenen dollars nodig hebt om een thriller van de ander en ook als kijker blijf je in het formaat te maken. Iets waar men in Holongewisse. Zo maakt de regisseur de angst en wanhoop maximaal invoelbaar. lywood nog wat van kan leren. Mikkel en directeur Ludvigsen zijn overJos Hilberding geleverd aan de wil en de grillen van de

Wetenschap

Runderpoepbanen In de jaren tachtig van de vorige eeuw werden er duizenden mensen ontslagen bij een elektronica- en lichtfabrikant uit het zuiden des lands. Humor was één van de middelen om de impopulaire maatregel te kunnen

Als je zeevarenden vraagt naar het functioneren van een willekeurige overheidsdienst, dan zullen ze kunnen vertellen dat er maar weinig landen zijn waar deze Philipsnorm van destijds zelfs maar gehaald wordt. Het kantoor van hun rederij zou de vergelijking met de lampenfabriek van toen misschien net kunnen doorstaan. De mensen op kantoor horen dit natuurlijk niet graag. Zij schilderen op hun beurt het personeel op de vloot stiekem wel eens af als lomp en zelfvoldaan.

doorvoeren. Als iemand vroeg: “Hoeveel

luidde het antwoord: “De helft.”

Wie denkt dat de waarheid in het midden ligt, vindt in de Engelse professor David Graeber een tegenstander. In zijn hoedanigheid als cultureel antropoloog probeert hij de samenleving van een afstand te bekijken. Hij is daarbij vooral be-

Diepgang

mensen werken er bij Philips?”, dan

15

Diepgang 16

nieuwd wie er de dienst uitmaken en waarom. Hij is tot de wetenschappelijke conclusie gekomen dat zeevarenden het gelijk meer aan hun kant hebben.

arbeiders niet meer aan het werk gaan, worden de mensen uit de eerste groep enorm boos. Ook beroepen zij zich erop dat ze zoiets zelf nooit zouden doen.

In het boek A Treatise on Money van de beroemde econoom John Mayard Keynes uit 1930 las hij de voorspelling dat door de technologische vooruitgang iedereen nog maar 15 uur per week zou hoeven te werken. Graeber stelt dat in 2014 deze vooruitgang inderdaad plaats heeft gevonden. Zelfs als je alle ploeterende Aziatische arbeiders bij elkaar optelt, produceert maar een kwart van de ‘werkenden’ daadwerkelijk iets.

In de traditie van een andere econoom, Karl Marx, verbaast Graeber zich over de hoeveelheid macht die al die managers, bestuurders en advocaten hebben. Tussen de regels door komen hun redeneringen er op neer dat het een eer voor iemand is dat je (voor een appel en een ei) hun kinderen mag lesgeven, hun wonden verzorgen (als ze in het ziekenhuis liggen) of hun goederen mag transporteren.

Geheel tegen de verwachting van Keynes in is echter de hoeveelheid managers, administrateurs, verkopers en dienstverleners enorm gestegen. Eerst deed maar 1 van de 4 van de beroepsbevolking dergelijk werk, nu maar liefst 3 van de 4! Het is volgens Graeber daarom ook geen wonder dat de wereld gewoon blijft doordraaien als bijvoorbeeld alle PR-medewerkers, bestuurders van beleggingsmaatschappijen, telemarketeers, personeelsmedewerkers en juridisch adviseurs zouden gaan staken. Vandaar dat zij het ook niet doen. Als schoonmakers, boeren, zeevarenden of fabrieks-

Ook valt hem op dat mensen met dergelijke banen vaak met elkaar vergaderen en zelfs meerdaagse conferenties houden over de vraag waarom hun werk maar zo weinig oplevert. Zij weten deze vragen zó belangrijk te maken dat ze er forse salarissen mee verdienen en ook mogen besluiten dat de mensen die daadwerkelijk iets produceren niet teveel betaald krijgen. Zouden ze soms jaloers zijn op degenen die ‘echt iets doen’? De weinig genuanceerde Graeber stelt dat dit zo is. De Engelse geleerde stelt vast dat er best wel veel mensen zijn die weten dat hun baan

eigenlijk amper van nut is. Als voorbeeld noemt hij advocaten die gespecialiseerd zijn in ondernemingsrecht. Hij kent er een hoop en zegt te weten dat niemand van hen gelooft dat hun werk enige zin heeft. Hij noemt hun banen ‘runderpoepbanen’. Hij vraagt zich af of het niet beter is dat zij werk gaan doen dat ze in ieder geval leuk vinden, want dat is vaak niet het geval. Mensen die weten dat ze nutteloos bezig zijn, hebben daar vaak last van, ze voelen zich vaak niet goed. Hardop zeggen dat je werk er niet toe doet, is echter nog een groter taboe dan op een voetbalveld of aan boord vertellen dat je homo bent. Het onderwerp is op een of andere manier té bedreigend. Al is het maar voor de mensen die óók nutteloos werk doen, maar dit niet doorhebben. Graeber hoopt dat het probleem toch ooit nog eens aan de orde gesteld wordt. Zodat veel mensen in de toekomst echt nog maar 3 of 4 uur per dag hoeven te werken en de mensen die ‘echt werk’ verrichten de waardering krijgen die ze verdienen. Over de vraag of mensen met ‘echte banen’ enig mededogen moeten betonen voor degenen die ze niet hebben, zegt deze wat humorloze professor niets. Léon Rasser

Google Glass

een slimme vriendin. De auteurs zijn wat minder blij met haar, want ze heeft honderden boeken op haar PC staan. Vorige week was ze zo lief om langs te komen en mij te laten zien hoe ik de boeken van een USB-stick op de laptop moet zeten en daarna op mijn e-reader. Super handig! Gisteren duwde ze mij een stick in mijn handen en sprak heel stoer “Zo Jook, nu kun je het zelf!!” Het zweet breekt me uit. Help, ik moet nog een column schrijven (want geen tijd), mijn bloedjes zijn pas eind van de middag thuis, hoe doe ik dat in vredesnaam??

Diepgang

De Google glasses. “Jan, kijk, dat is nieuw!” Jan schudde zijn hoofd, zuchtte en draaide maar weer eens een shaggie, want dat 40+ hip geweld, daar had hij even geen zin in. Modern ben ik niet, tenminste niet wat De dochters vinden het ook belachelijk, want: gadgets betreft. “Mam, je loopt liever iedereen straal voorbij Oké, ik heb een smartphone, maar als dan dat je een bril op je neus zet. Je bent veel dochter nummer twee maar enigszins te ijdel voor zo’n ding!!” het idee heeft dat ik een nieuwe app wil Mij lijkt het wel wat. Je kunt er werkelijk van downloaden, grist ze hem al uit m’n handen voor ik zelf op ontdekkingstocht alles mee. Dat is toch fantastisch! Tijdens het lopen, huishouden, koffie doen enzovoort, kun kan. je alles en iedereen in de gaten houden. Je kunt muziek kijken en luisteren en ga zo maar Een tablet! Vorig jaar wist ik het zeker, ik door. Volgens Google kun je een prachtige moest en zou een tablet. Een witte. Hij moest nieuwe virtuele wereld creëren die niet meer van hetzelfde merk zijn als mijn telefoon, want dat staat zo leuk in de kast. Jan vond het bestuurd moet worden met w, a, d en je muis niet zo’n goed idee, want na een paar weken is (wie praat mij bij?). Je activeert hem met je stem. Vooral dát lijkt me geweldig, dan is er de nieuwigheid er af en ligt dat ding stof te happen in de kast. Na een jaar moet ik beken- hier in huis tenminste nog iemand die naar nen dat hij gelijk heeft. Maar dat komt omdat mij luistert! beide dochters nu zo’n eigen apparaat hebben Misschien kan ik Jan daar op afstand ook wel mee in de gaten houden. Hoewel, in de gaten en ze dus niet meer hoeven te ruziën om wie houden, nee, dat is niks. Ik ben namelijk van wanneer op dat ding mag. alles, maar niet jaloers. Hoewel het weer wél Een e-reader, jawel, die heb ik ook. Ook een leuk is om te zien hoe hij zijn werkzaamheden witte want anders is het geen gezicht. uitvoert. Nieuwsgierig, dat ben ik dan weer Ik wist het zeker, ik moest ook zo’n ding. Heb er maanden over nagedacht en nadat Jan, we- wel. Vandaar misschien mijn liefde voor gadgets. Ik derom, commentaar had dacht ik ‘Wacht maar, ik bestel hem wel als je weer weg bent’. ben niet hip, maar wel nieuwsgierig. En inderdaad, hij past perfect bij de verzameling witte apparaten. Maar een boek er op zet- Zou hij er ook in het wit zijn? ten? Help, hoe werkt dat nu toch weer? Joke van den Dool Gelukkig heb ik, behalve slimme kinderen, ook

17

Diepgang

Jaarlijks worden op 4 mei de bij het monument ‘de

18

gevallenen op zee herdacht e Boeg’ in Rotterdam.

Diepgang 19

Stiltecentrum

Singapore

Het vliegveld van Singapore (Changi) is voor mij één van de mooiste luchthavens ter wereld. Het is er groot en ruim, alles staat duidelijk aangegeven, er zijn veel winkels en allerlei restaurants te vinden. Bovendien is er een buitenzwembad en een tropische tuin. De daarin gevestigde Cactusbar is een bekende ontmoetingsplek voor baggeraars en andere zeevarenden. Het is bovendien een indrukwekkend gezicht om de A380, het enorme dubbeldeksvliegtuig, vanaf het zonnedek in vol ornaat te kunnen zien opstijgen.

Diepgang

Mijn verwachtingen voor mijn bezoek aan het stiltecentrum waren dus hoog gespannen. Daarom viel het wel al direct een beetje tegen dat het diep weggeborgen zit op de luchthaven, zonder enig daglicht. Maar misschien is die kelderlocatie gekozen vanwege de rust die dit gedeelte van de luchthaven omgeeft.

20

Mooi is het bordje dat bij de ingang hangt: elke religie is welkom in deze meditatieruimte. Schoenen moeten uit en vervolgens passeer je een smetteloze wasruimte, die met name door moslims gebruikt zal worden. Dan het stiltecentrum zelf: een min of meer kale ruimte met

wat kleedjes aan de kant en aan de achterzijde een gordijn. Achter dat gordijn blijkt iemand te slapen. Ik heb hem maar rustig laten liggen. Een klein bordje hoog op het plafond geeft de richting naar Mekka aan. Maar dat is het dan ook, verder is er niets in deze matig verlichte ruimte.

Ik ga zitten en probeer me één te voelen met deze ruimte, maar dat wil niet lukken. Ik vraag me af waarom dit stiltecentrum me eigenlijk niets doet. Het is een weinig-zeggende plek, misschien juist omdat die zo ‘neutraal’ is gehouden. Een uitgesproken islamitische gebedsruimte kan me raken door alle Arabische spreuken op de muur, in een boeddhistische tempel ruik je de wierook en zie je bloemen. Ook al sta je zelf in een andere traditie: je voelt herkenning. Er klopt een hart.

Diepgang 21

Maar dit kale centrum voelt steriel aan. Het doet me denken aan het pleidooi van sommige politici voor een neutrale publieke ruimte, waar religieuze herkenningstekens uit den boze zijn. In Den Haag was er bijvoorbeeld het voorstel, dat er niet meer in een lokaaltje bij een kerkgebouw gestemd mag worden, want dat zou te christelijk zijn. En kerstbomen kunnen ook niet meer op het stadhuis – die zouden ook te christelijk zijn. Zo zet deze ruimte me toch nog aan het denken ...

Soms zijn er plekken die door de leegte juist wél kunnen inspireren: een lege kapel, de woestijn, een open zee. Die leegte schept ruimte om adem te halen of tot jezelf te komen. In Singapore wil dit allemaal niet lukken. Maar misschien komt het ook wel door het tijdstip, ver na twaalven. Wellicht ben ik op dit nachtelijke uur diep van binnen gewoon jaloers op die man die lekker ligt te slapen.

Diepgang

Stefan Francke

22

Op luchthavens wordt wel meer geslapen.

Maritiem pastoraat in de praktijk doeïstische kapitein zou hier niets van begrijpen. Aangezien we in Amsterdam een goede relatie onderhouden met de priesters van het Begijnhof, bood ik de bemanning aan te proberen de zegening in Amsterdam te organiseren.

Flie Op grote tankerschepen tref ik ze regelmatig aan: te midden van officieren uit de Filippijnen, India of voormalige Sovjetstaten werkt een enkele Chinees. Als ik hen vraag waarom ze zo zonder landgenoten aan boord zijn, krijg ik vage antwoorden. Als ik mijn vermoeden uitspreek dat ze later een goede walbaan zullen vinden door hun kennis over te dragen op hun landgenoten, beginnen ze te glimlachen en zeggen verder niets.

Aan boord van hetzelfde schip raak ik ook in gesprek met een Filippijn. Hij vertelt mij dat hij de volgende dag vervroegd zal worden afgelost omdat zijn moeder onverwacht is gestorven. Dit terwijl zijn vader nog geen jaar geleden is overleden. Een deel van de bemanning leeft mee en er wordt opgemerkt dat nog niet zo lang geleden ook al iemand van boord moest gaan door de dood van een van zijn kinderen. Voor velen staat vast dat dit allemaal geen toeval is. Feit is namelijk dat toen het schip van de werf is gehaald, het niet is gezegend. De Hin-

Dezelfde avond arriveerde ik met een priester. Een verrassend groot deel van de bemanning stond al te wachten. Dat het om mensen ging met een verschillende godsdienstige achtergrond maakte het bidden, zingen, spreken en de processie extra bijzonder. Na afloop was de priester behoorlijk vermoeid. Hem was dan ook gevraagd om vrijwel elke hut met wijwater te besprenkelen. Toen dit werd opgemerkt schoot me te binnen dat waarschijnlijk alleen die van de Chinees was overgeslagen. Zou dat zijn omdat ik hem die ochtend niet verteld had dat ook deze vorm van hulp voor hem ‘flie’ is? Léon Rasser

Diepgang

Aan boord van een tanker van nog geen vier maanden oud, merk ik dat de lokale ‘spioneerchinees’ ook alles wil weten over het zeemanswelzijnswerk. Of de bus naar en de wifi in het zeemanshuis ‘flie’ is en of het echt waar is dat een telefoongesprek naar

zijn land, ongeacht de duur, echt maar 9 cent kost (dollal ol julo?).

De kapitein bleek onmiddellijk bereid mee te werken aan de plechtigheid. Dat de priester voor de bewezen diensten ‘betaald’ kon worden met een deel van het proviand was voor hem makkelijk, maar geen breekpunt. Ook was hij bereid het woord te voeren bij een deel van de ceremonie.

23

Gezondheid

IJsman Wim Hof

Minder snel ziek worden Wim Hof is het meest bekend onder zijn bijnaam ‘The Iceman’. In die hoedanigheid

Diepgang

beklom hij in zijn korte broek bekende hoge bergen als de Mount Everest en de

24

Kilimanjaro. Ook slaagde hij erin om op zijn blote voeten door de sneeuw een halve marathon te lopen en bijna 1,5 uur zonder schoenen of sokken op het ijs te staan.

Zelf was ik van deze typische Guinness book of records niet echt onder de indruk. Ik dacht dat deze man een of andere zenuwafwijking had en daardoor de kou niet voelde. Zoals er ook mensen zijn die geen pijn voelen. Verder spreken dergelijke extreme prestaties mij niet aan omdat ze, behalve vermaak en het strelen van het ego van de recordhouder, de wereld eigenlijk niet echt iets opleveren. Afgelopen winter had zoals gewoonlijk, de griep mij gedeeltelijk in de greep. Met gedeeltelijk bedoel ik dat grieperige gevoel, waarbij je half zo productief bent als normaal, terwijl het tweemaal zoveel moeite kost dat te bereiken. Zou dit komen door mijn bezoeken aan schepen (met Aziatische bemanning) met van die belachelijk hoge temperaturen aan boord? Of omdat ik geen weerstand meer heb vanwege mijn super geïsoleerde appartement, waar het nergens ooit kouder dan 19 graden is? Deze vragen spookten door mijn hoofd toen op de televisie de karakteristieke kop en het indrukwekkende lijf van Wim Hof verscheen.

Ten tweede vertelde hij gestopt te zijn met het proberen nog meer records te breken. Ondanks dat dit geld en aandacht oplevert, heeft hij ervoor gekozen om met wetenschappers te gaan samenwerken. Op universiteiten over de hele wereld wordt nu onderzocht hoe de prestaties van Wim Hof precies mogelijk zijn en wat daaruit valt te leren. De eerste voorzichtige conclusies wil Wim Hof graag met zoveel mogelijk mensen delen. De belangrijkste is volgens mij dat het mogelijk is je weerstand tegen ziektes (immuunsysteem) fors te verhogen door jezelf bloot te stellen aan kou. Door rustig diep te ademen, kun je een stuk beter tegen de kou en zo ontstaat ook de mogelijkheid om een sterker afweersysteem op te bouwen. Het effect is bijvoorbeeld al meetbaar als je twee weken lang je douchebeurt eindigt met koud water. Mijn hekel aan de griep is groot genoeg om aan deze ‘paardenmethode’ te beginnen. Hoewel ik niet zeker weet of ik het mezelf wijs maak, denk ik dat het koude water over mijn blote lijf begint te wennen. Hopelijk hou ik het vol en word ik ook een klein ijsmannetje. Léon Rasser

Diepgang

Mijn lichaam was te slap en mijn hoofd te duf om het toestel gelijk uit te schakelen. Daar ben ik achteraf blij om want hij bleek twee opmerkelijke dingen naar voren te brengen. Ten eerste legde hij uit dat zijn uitzonderlijke prestaties maar voor een klein gedeelte met aanleg en voor een veel groter gedeelte met training te maken hebben. In zijn jeugd was hij ook een sportieveling, maar hij begon pas echt met serieus presteren toen zijn vrouw op vrij jonge leeftijd overleed. Hij was toen plotseling alleen verant-

woordelijk voor de opvoeding van vier kinderen en moest natuurlijk ook nog zijn verdriet verwerken. Dit laatste lukte hem door fanatiek te gaan sporten. Mede door het toepassen en uitwerken van ademhalingstechnieken kwam hij tot prestaties die onmogelijk leken.

25

Zeewiersum

Niet uit te roeien! Op bijna elk gebied bestaat er wel een lijstje met ‘de top tien van ...’ De rijkste mensen, hoogste gebouwen, gevaarlijkste dieren en noem maar op. Ik heb er ook eentje, hoewel ik er maar vijf zal behandelen. Het betreft een lijstje van irritante, maar vooral uiterst moeilijk uit te roeien gewoontes aan boord van een gemiddeld schip. Dit lijstje is beslist onvolledig of in een andere volgorde te zetten, maar vooruit, het is alleen maar voor het idee. Op nummer vijf: Het Glas Met Lepeltjes. In de koffiehoek staat een gewoon glas, gevuld met water en daarin theelepeltjes. Het idee is dat je de lepeltjes na roeren terug in het water zet met als achterliggende gedachte dat je dan nooit meer een lepeltje hoeft af te spoelen! Na verloop van tijd is dat water een slijmerige, dunne gelei van suiker en koffiemelk, sterk gelijkend op dunne behangselplak.

Diepgang

Nummer vier: De Bak Met Potjes In De Volle Zon In De Messroom.

26

Dit is een zelf in elkaar geknutselde plywood houten bak, soms gelakt met bootlak, met daarin: vier aangebroken potjes van dezelfde soort jam, aangebroken fles mayonaise, pindakaas, zelfgemaakte vissaus, suiker, stroop en nog een aantal zaken die absoluut na het openen in de koelkast thuishoren. Het is verbazend waar te nemen hoe de samenstelling van de inhoud verandert na een week tropische zon op dit handige opbergsysteem.

Nummer drie: De Stofzuiger Met Opschrift. Het komt niet zo vaak meer voor maar op schepen – waar het rookbeleid met voeten getreden wordt – staat nog steeds de stofzuiger met opschrift: ‘me no like sucky suck ashtrays’. Omdat zelfs rokers vinden dat een stofzak, gevuld met as en peuken, niet aangenaam ruikt wanneer de stofzuiger aangezet wordt.

Nummer twee: De Brede Kwast Op Het Console. Op de brug wordt nog steeds (ondanks de aanwezigheid van een stofzuiger, al dan niet met opschrift) het stof verplaatst met een brede verfkwast. Verplaatst, want na gedane arbeid dwarrelt het stof elders neer. Dit heet: de brug schoonmaken.

Maar onbetwist op nummer één is wel: De Zaklamp Die Nooit Brandt. Jawel, de Bright Star. Dit is wel de meest vernuftige uitvinding en het hardnekkigste, nutteloze stuk gereedschap aan boord. Al zolang ik vaar moet je de zaklamp op de brug of in de machinekamer ‘aanslaan’. Simpelweg de schakelaar overhalen volstaat niet. Pas na een paar klappen met de lamp in je handpalm gloeit de lamp aarzelend op. Vind je na het lezen van deze top-vijf de volgorde niet juist, zet ze gerust in een andere volgorde of voeg andere zaken toe. Het maakt niet uit, want voor al deze zaken geldt: maak je er niet te druk over, sommige dingen zijn toch niet uit te roeien! Kees Wiersum

Milieu

Voedselverspilling Met voedselverspilling wordt bedoeld dat jaarlijks in het Westen zoveel weggegooid wordt als in Afrika geproduceerd wordt.

Eten als sociaal gebeuren; ja leuk, maar aan boord heb je daar vaak geen tijd voor. Jan de Zeeman zal er waarschijnlijk niet veel mee bezig zijn, tenzij hij op een bananenboot

zit. Want de productie en het vervoer van een kilo bananen naar Nederland kost zo’n 860 liter water en gemiddeld 144 CO2 uitstoot. Dat weten we dan ook weer. Een niet representatief onderzoekje onder een aantal koks in de haven van Rotterdam levert verbaasde gezichten en schouderophalen op. Koks trekken hun eigen plan. Als de stores door een collega zijn gevuld en de aflossing kookt graag wat anders, dan blijft voedsel maanden in de vriezer of het wordt gewoon weggepleurd. Voedsel is ook hét middel om de bemanning tevreden te houden. Afgezien van die knijpers van rederijen waarvan de bemanning zelf vervoer naar de Jumbo moet zien te regelen om sinaasappelsap te halen. Zij zullen waarschijnlijk weinig verspillen. Een aantal rederijen begint voorzichtig het thema aan de orde te brengen. Want het scheelt natuurlijk uiteindelijk waanzinnig veel geld. Zolang het maar niet leidt tot een enorme extra administratie, zou het best eens kunnen zijn dat hierbij goed bemanningsbeleid en goed milieubeleid hand in hand kunnen gaan. Helene Perfors

Diepgang

Eerst maar eens even wat cijfers, want die zijn indrukwekkend: Nederlanders gooien samen dagelijks bijna 10 miljoen boterhammen weg. En die boterhammen zijn maar een klein deel van de in totaal 800 miljoen kilo aan voedsel die consumenten in Nederland jaarlijks in de vuilnisbak deponeren. Dat is goed voor een bedrag van 2,4 miljard euro. Per persoon komt dat neer op ruim 50 kilo aan eetbaar voedsel. Hoezo crisis? Je kunt wel zeggen dat voedsel een wereldreis naar de vuilnisbak maakt. Nog meer cijfers: basmatirijst heeft bijvoorbeeld gemiddeld 6000 kilometer afgelegd. Spaanse olijfolie wat minder, maar nog altijd zo’n 1400 kilometer. Wie

heeft dat niet, zo’n verstoft pak rijst in de kast? Wereldwijd is een derde, let wel, een derde (!) van alle fruit al vergaan voordat het de consument bereikt. Een ander deel verpietert bij mensen thuis. Dat is zonde, want met het produceren, vervoer en koelen van de producten is veel water en energie gemoeid. Dus komt er steeds meer aandacht, en zijn er inmiddels campagnes om voedselverspilling tegen te gaan. Het lijkt wat knullig. Zo krijgen we de tip om een boodschappenlijstje te maken, zodat je niet thuis komt met onnodige producten. Of om zoveel mogelijk voedsel in de koelkast te bewaren. Restjes in te vriezen, soep te maken met groente die al wat snotterig wordt. Kennelijk gaat het om bewustwording. En als je toch te veel eten in huis hebt dat die dag op moet, raadt de ‘Gezond Eetgedrag Blog’ aan om te delen met je buren of eters te vragen. Zodat je van eten weer ‘een sociaal gebeuren’ maakt.

27

Terugblik op Haiyan en Yolanda

De storm nog in de oren

Diepgang

Vrijwel iedereen aan boord weet wel dat er op de Filippijnen sprake is van een jaarlijks ‘orkaanseizoen’. Daarom is een ramp in dit land van de vele zeevaarders geen bijzondere gebeurtenis, helaas. Maar toen vorig jaar november de beelden van Haiyan/Yolanda de wereld overtrokken, beseften we allemaal dat het nu om een veel ernstigere calamiteit ging. De puinhopen in Tacloban, de schade op Cebu, het werd al snel duidelijk dat de tyfoon verschrikkelijk had huisgehouden. Vele dodelijke slachtoffers waren het gevolg.

28

De eerste gedachte die bij mij en velen in de maritieme wereld bovenkwam was: hoe zit met de Filippijnse collega’s? Wie zit er thuis? Wie aan boord heeft er familie in het rampgebied wonen? Via Facebook informeer ik bij een aantal Filippijnse contacten. Bij hen is gelukkig niets loos, maar alle communicatie met het rampgebied is afgesneden. Dat blijkt aan boord ook hét grote probleem. Bemanningsleden die familie in het getroffen gebied hebben, kunnen geen contact met

thuis krijgen. Kapiteins, rederijen, havenautoriteiten, zeemansmissies stellen alle mogelijke communicatiemiddelen ter beschikking, maar tijdens de eerste dagen na de tyfoon zijn er gewoon geen verbindingen. Dat zorgt natuurlijk voor slapeloze nachten en stress. Sommige bedrijven gaan nog een stap verder en boren hun kanalen in de Filippijnen zelf aan om informatie te verzamelen. Na een week, waarin op televisie de omvang van de ramp

steeds duidelijker is geworden, is er aan boord opluchting én verdriet. Bij de baggerbedrijven wordt er alleen materiële schade door de werknemers gemeld. Er zijn gelukkig geen dodelijke slachtoffers in hun familiekring te betreuren. Maar sommigen zijn wel hun huis kwijt. Een aantal werknemers gaat gewoon volgens schema op verlof. Anderen blijven juist aan boord. “Wat moet ik thuis doen? Mijn huis staat er niet meer. Aan boord kan ik geld verdienen voor een

nieuw huis”, krijgt een collega-pastor bij de koopvaardij te horen. Zelf spreek ik een kapitein die vlak in de buurt van Tacloban woont. Als door een wonder is hun buurt gespaard gebleven. Een motorman was op verlof toen de tyfoon over zijn huis heen raasde. Er is helemaal niets meer van over. De storm zit nog in zijn oren en hij slaapt slecht. Kort na de ramp kwam de hulpverlening op gang. In Nederland heeft de nationale inzamelingsactie 36 miljoen opgeleverd. Toch heb ik veel mensen gesproken, die aarzelen om te geven. Van de Filippijnen zelf hoor je keer op keer, hoe groot de corruptie in hun land is. Zal het gegeven geld dus wel op de goede plek komen? Een terechte vraag, hoewel één ding duidelijk is: als je niets geeft, weet je zeker dat er helemaal niets gebeurt. Gelukkig zijn er ook allerlei kleinschalige initiatieven op gang gekomen. Op de Filippijnen woonachtige Nederlandse zeelieden sluiten zich aan bij lokale hulpacties. En in Nederland wonende Filippijnen hebben ook geld ingezameld, dat een directe bestemming krijgt.

hoe kan God zoiets laten gebeuren? Toch besluit ik het bericht te ‘liken’. Want er spreekt wel veel vertrouwen uit. Hetzelfde vertrouwen vind ik ook telkens weer aan boord terug. Veel Filippijnen hebben het vermogen om materiële schade te relativeren. Als pastor uit het verwende Nederland kun je je soms alleen maar verwonderen over zoveel veerkracht.

Een ander bericht op Facebook treft mij ook: een afbeelding waarop Jezus zijn handen uitstrekt over de Filippijnen en zegt “I will heal the Philipines” – ik zal de Filippijnen weer heel maken. Dit bericht van een Filippijnse baggeraar roept tegenstrijdige gevoelens bij mij op. Zo gemakkelijk gaat het toch allemaal niet? En een ramp als deze roept ook de nodige vragen richting het geloof op:

Helaas kwamen er onlangs alweer berichten over nieuwe overstromingen en aardverschuivingen op de Filippijnen in het nieuws. Maar Haiyan/Yolanda zijn we nog niet vergeten. Daarvoor waren de gevolgen te groot. Aan boord kenden we de Filippijnen al. Nu weet heel Nederland waar ze liggen.

Opvallend in het nieuws zijn ook de beelden van de misvieringen tussen het puin van verwoeste kerken in Tacloban of in de open lucht. Veel Filippijnen putten levensmoed uit hun geloof. “We zijn dankbaar dat we nog leven”, klinkt het vaak. Toch zal er de komende jaren tijdens de wederopbouw ook de nodige aandacht moeten zijn voor alle psychische schade die is aangericht door het verlies van naasten, door alles wat is gebeurd en ervaren.

Stefan Francke

Diepgang

Sommige bedrijven hebben een hulpfonds gestart: extra geld is beschikbaar voor de getroffen werknemers. Daarnaast wordt er gekeken

naar mogelijkheden om de herbouw van voorzieningen in het rampgebied financieel te ondersteunen. Ook de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Reders schenkt een flink bedrag aan hulp. Bij de laatste wordt het bijbelse motto, dat je je linkerhand niet moet laten weten wat je rechterhand aan goeds doet, niet echt nagevolgd. Want er wordt behoorlijk aandacht in de pers gezocht. Hoe dan ook, er is flinke steun voor de Filippijnen. Op Facebook verschijnen er al snel berichten, waarin dank voor alle hulp wordt uitgesproken.

29

Kerkelijk nieuws belicht

Professor dr. Herman Paul

Onderzoek naar afnemende populariteit kerk Op een theologische universiteit kun je kennis vergaren over tal van onderwerpen. Zo kun je de talen leren waarin de bijbel is overgeleverd, een uitgebreide uitleg

Diepgang

krijgen over zo’n beetje alle verschillen tussen alle kerken en te weten komen welke

30

muziek er in welk tijdperk op welke manier in welk kerkgebouw werd voortgebracht. Voor zowat elk onderdeel van het christelijk geloof zijn vakgroepen opgericht, waar onder leiding van professoren onderzoek wordt gedaan en les wordt gegeven.

Vreemd genoeg was er voor het meest belangrijke onderwerp voor de theologie van vandaag in Nederland geen professor. Dat is het gegeven dat steeds minder mensen naar de kerk gaan. Een aantal christelijke organisaties vond dit zo vreemd, dat ze geld hebben ingezameld om voor een aantal jaren één dag in de week een professor aan te stellen aan de universiteit in Groningen. Hij gaat zich buigen over de vraag hoe dat komt. Het gaat om de 36-jarige Herman Paul. Zijn andere vier werkdagen vult hij aan de faculteit geschiedenis van de universiteit van Leiden. In de korte tijd dat professor Paul bezig is kan hij al een paar dingen melden. Ten eerste wil hij erop wijzen dat de periode van de bomvolle kerken maar 100 jaar geduurd heeft. Het idee dat de kerken altijd vol zaten klopt niet. Ten tweede vindt hij dat de ideeën van de Engelse priester Ted Wickham veel te serieus worden genomen. Deze geestelijke probeerde zestig jaar geleden als een soort havendominee in contact te komen met Engelse staalarbeiders. Die wilden echter niks van de kerk weten. Daarom vond hij dat de kerk moest veranderen door onder andere Jip en Janneke taal (en muziek) in te voeren. Daar zit een hoop in, maar het is niet de ultieme oplossing. Zo blijkt bijvoorbeeld in de praktijk dat kerken die zich deze kritiek hebben aangetrokken vooral leden winnen van andere kerkgenootschappen en amper mensen weten te trekken die voorheen nooit naar een kerk gingen.

Ten vierde wijst hij erop dat ‘de tijdgeest’ die in de westerse wereld waait teveel als een feit gezien wordt. Er wordt niet alleen vergeten dat de tijdgeest altijd kan veranderen, maar ook dat iedereen er invloed op heeft. Een belangrijk voorbeeld hiervan is de ineenstorting van het christelijke, Romeinse rijk. Veel christenen dachten dat met de overwinning van de Gothen, ook de God van Israël en Jezus verslagen was. Kerkvader Augustinus bracht toen prachtig onder woorden hoe het geloof juist dieper kon worden door het niet langer te koppelen aan de macht van de Romeinse keizer. De geschiedenis heeft uitgewezen dat hij gelijk had. Ook in de bijbel staat beschreven dat de relatie tussen het volk Israël en God niet altijd goed was. Op onverwachte wijze ging het op een of andere manier op een gegeven moment toch weer beter. Zo mocht het naar Babel verbannen Joodse volk later toch weer terug naar het eigen land Israël. Eerder hadden zij zich al eens bevrijd van de Egyptenaren, die ze tot slaaf hadden gemaakt en hun land heroverd. Al met al geeft de professor heel wat stof tot nadenken. Samenvattend kan opgemerkt worden dat hij een vakgebied heeft waar misschien wel wat vaker dan een dag per week tijd aan besteed mag worden. Léon Rasser

Diepgang

Ten derde wijst professor Paul erop dat binnen kerken teveel aandacht wordt besteed aan het vinden van antwoorden en oplossingen en te weinig aan het stellen van de juiste vragen. Zo vraagt hij zich af of leiders in de kerk zich niet teveel laten beïnvloeden door de gedachten van sociale wetenschappers. Deze wetenschappers hebben vaak het woord

‘secularisatie’ gebruikt. Met secularisatie bedoelen ze de afnemende belangstelling voor alle dingen die te maken hebben met kerk, bijbel, God, leven na de dood et cetera, et cetera. Opvallend genoeg vinden de wetenschappers het bij nader inzien helemaal niet zo’n goede term om de maatschappij mee te beschrijven. Dominees en priesters nemen het woord secularisatie echter nog steeds enthousiast in de mond en beïnvloeden zo de manier van denken van miljoenen kerkleden. Het zou zo maar eens kunnen dat juist ook daardoor mensen stoppen de kerk te bezoeken.

31

A an de grond

Niets dan goeds ... Een uitdrukking die – helaas – wel eens ongepast gebruikt wordt bij begrafenissen. Maar ook een die respect toont voor die mensen die overleden zijn. Respect, een beladen woord in onze huidige maatschappij. We tonen het te weinig, of teveel of

Diepgang

niet gemeend. Het ergste vind ik echter die mensen die ook dit woord misbruiken en

32

kritiek uitleggen als geen respect hebben voor ... Integendeel zou ik willen stellen: heb je echt respect voor iemand, een situatie of een mening dan is kritiek – mits netjes verwoord – een vorm van respect.

Traditiegetrouw vindt op 4 mei bij het Nationaal Monument voor de Koopvaardij in Rotterdam een kranslegging plaats. Dit monument heet De Boeg. Een bouwwerk ontworpen door de beeldhouwer Carasso, 45(!) meter hoog, boeggolven ervoor en met daaronder een 8 meter hoge beeldengroep die veel later (1965!) bijgeplaatst is. Deze beeldt solidariteit en redding uit. Saillant detail is dat het fundament van het monument in de waterkering staat en dat gaf problemen door een geplande verhoging van de waterkering tussen 1954 en 1957, terwijl in de mond van de Leuvehaven een grote keersluis gebouwd werd. De Boeg zelf werd gemaakt bij de Rotterdamse Droogdok Mij en was in 1956 klaar, ruim 10 jaar na de start van dit initiatief. April 1957 heeft Prinses Margriet – met haar eerste officiële ceremoniële daad – het monument geopend. Daarvoor moest zij een scheepstelegraaf van de ‘Erasmus’ op de Spido overhalen en werd een spreuk onthuld: ‘Zij hielden koers’. Elk jaar gedenken we onze doden uit de diverse oorlogen. Met dit monument eren we de ruim 3500 burgers die om het leven kwamen op de meer dan 50 koopvaardijschepen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Vereniging Maritiem Gezinskontakt – ontdekte ik via Google – nodigt leden elk jaar uit om een krans te leggen op 4 mei. Zeer goed initiatief en ik hoop dat het storm loopt. Er zullen best oudgedienden zijn die zich aanmelden omdat ze het nog meegemaakt hebben, maar hoe zit het met de generaties daarna? Geven we 4 mei nog wel door of beleven we het voor de buis? Of erger nog, vanuit een schuldgevoel door het kijken naar Uitzending Gemist?

Dominee D.A.G. Hoor

Diepgang

Ik heb goed nieuws, ik blijf hopen op. Als u één dezer dagen, weken of maanden in Rotterdam bent, raad ik u (sterk) aan om naar de hoek van de Boompjes en Leuvehaven te lopen. Het kost niets en als u dan met uw kids langs dit monument loopt kunt u ze in ieder geval iets vertellen, want over de doden niets dan goeds ... Kunt u ze iets meegeven, voordat de Abercrombie & Fitch bezocht wordt. En nu maar hopen dat deze column gelezen wordt.

33

Sterre der Zee

Mijn vader heeft uw beeld gered Uit de vuurzee en daarom Heb ik de eerste steen gezet Van Uw nieuwe Heiligdom. Vervulling van een schone droom Voor zeeman, vriend en maag Alwie U mint aan d’oude stroom.

Na de plechtigheid en de kranslegging bij ‘De Boeg’ aan de Leuvehaven te Rotterdam (aanvang 10.45) is er voor nabestaanden en betrokkenen gelegenheid om elkaar te ontmoeten in het voormalig Zeemanshuis aan de Willemskade. Ook dit gebouw is op een bijzondere manier met de Tweede Wereldoorlog verbonden. Bij het bombardement op Rotterdam in mei 1940 werd het rooms-katholieke zeeliedentehuis aan de Willemskade volledig vernield. Alleen het Mariabeeld bleef gespaard. Medewerker Jan Maas haalde het samen met pater van Wezel van het altaar en met een kruiwagen werd het naar een veilige plaats gebracht. Bij de opening van het nieuwe gebouw in 1953 onthulde de zoon van redder Jan Maas een gedenksteen.

Diepgang

Deze gedenksteen bevindt zich nu onder de nis waarin het beeld staat. En Maria Sterre der Zee? Zij kijkt nu al weer meer dan zestig jaar sereen op de bezoekende zeevarenden neer. Dat het nog lang zo mag blijven.

34

Helene Perfors

bron: In veilige haven – 150 jaar zeemanshuizen in Rotterdam, Jan Oudenaarden & Rien Vroegindeweij, Rotterdam 2006

Diepgang

Adressen maritieme pastores Nederlandse Zeemanscentrale

M TIE

PASTORAA T

TAALBLAD M AR KW

I AR

MOERDIJK

Ds. H. van der Ham Stooplaan 26 3311 DM DORDRECHT Tel. 078 - 613 82 80 / 06 - 53 59 63 80 [email protected] ROTTERDAM

Ds. Helene Perfors ds Th. Rijckewaerdstraat 6 3232 AK BRIELLE Tel. 081 - 41 67 51 / 06- 53 67 92 65 [email protected]

De foto op de omslag is gemaakt door H. Wang.

Recente exemplaren van Diepgang kunnen gedownload worden op www.spwo.nl

Rijk van Lent Diaconaal werker Tel. 06 - 53 67 92 62 [email protected] AMSTERDAM

Ds. Léon Rasser Veembroederhof 164 1019 HC AMSTERDAM Tel. 020 - 669 00 65 / 06 - 22 09 03 34 [email protected] GRONINGEN

Fr. Sergi (Sven) Standhart J.W. Frisostraat 45 9717 EM GRONINGEN Tel./fax 050 - 312 71 78 / 06 - 29 29 69 30 [email protected]

Apostolaat ter Zee Stella Maris Secretariaat: Willemskade 13 3016 DK ROTTERDAM Tel. 010 - 413 31 09

Pastoraat Werkers Overzee Ds. Stefan Francke Parelduikerhof 8 4332 DA MIDDELBURG Tel. 0118 - 65 18 88 / 06 - 37 00 84 32 [email protected]

colofon Diepgang is een gezamenlijke uitgave van de Nederlandse Zeemanscentrale en de Stichting Pastoraat Werkers Overzee Redactie Joke van den Dool, Stefan Francke, Jos Hilberding, Simon Hoek, Hans Luesink, Annemieke Ooms (tekstcorrectie), Helene Perfors, Léon Rasser (hoofdredacteur), Liesbeth Visser en Kees Wiersum Redactieadres Veembroederhof 164, 1019 HC Amsterdam Oplage 2000 Verspreiding Nederlandse koopvaardij-, bagger- en diepzeevisserijschepen, Nederlandse zeemansclubs en abonnementen Lay-out en opmaak Impressie grafische vormgeving (Anja Verhart), Gouda Druk Drukkerij Rijpsma, Rozenburg ISSN 1567 - 3472 Een abonnement op Diepgang is mogelijk door donateur te worden (voor minimaal 20 euro per jaar) van de Nederlandse Zeemanscentrale, Willemskade 13, 3016 DK Rotterdam IBAN: NL72 INGB 0000 144030 (ook voor giften en donaties)

Nederlandse Zeemanscentrale Willemskade 13 3016 DK Rotterdam www.nederlandsezeemanscentrale.nl

Stichting Pastoraat Werkers Overzee Parelduikerhof 8 4332 DA Middelburg www.spwo.nl