Nummer 39 november 2013

Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana

39

Nummer november 2013

Carbet wordt herbouwd!

pag. 5

Trésor breidt uit

pag. 3

Nachtzwaluwen in Trésor

pag. 6

Vijko Lukkien en Eric Augusteijn

Van de redactie Nieuwe rekeningnummers Een van de onderwerpen die zich dit jaar voordoen betreft de vervanging van de bankrekeningnummers door IBANnummers. In de meeste gevallen zal deze verandering voor onze donateurs beperkt blijven tot de noodzaak om in plaats van het huidige 9-cijferige rekeningnummer het veel langere IBAN (International Bank Account Number) te gebruiken. Maar tegelijk wordt ook de regelgeving met betrekking tot acceptgiro’s en incasso’s aangepast. Dit heeft iets meer gevolgen. Daarvan zijn er twee direct zichtbaar: 1. het machtigingsformulier moet worden aangepast, 2. voorafgaand aan iedere incasso moet daarvan bericht worden gestuurd aan de eigenaar van de rekening waarvan het bedrag zal worden afgeschreven. Voor dit nummer van Trésor Nieuws kon nog de vertrouwde acceptgiro worden gebruikt, maar het eerstvolgende nummer in 2014 zal met een IBAN-acceptgiro moeten worden verstuurd. De donateurs van Trésor die een incassomachtiging hebben afgegeven, krijgen daarover nog apart bericht toegestuurd.

Reuzenplankwortels, foto: Ad Haverman

2

Colofon

Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail: [email protected]

Inhoudsopgave

Vormgeving Conny Groenendijk Afdeling Communicatie Universiteit Utrecht Omslag Amazonekroontiran (Onychorhynchus coronatus). Deze spectaculaire en weinig voorkomende vogel hoort thuis in de overstromingsbossen zoals men die vindt rond de voormalige strafkolonie van de Annamieten. Zie pag.3. Foto Kévin Pineau

Op dit adres kunt u ook adoptievierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres.

Druk Zuidam Uithof

Bank IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. BIC: TRIO NL 2U – Triodos Bank Zeist

Dit blad is gedrukt op Evolve.

Trésor breidt activiteiten uit

3

Reuzennachtzwaluwen en nachtzwaluwen in Trésor

6

De ecosysteemdiensten van Trésor Berichten uit het regenwoud

15

Hoe gaat het met de bestuursleden?

19

Dank u wel

20

Financiën 21 Interview met drs. Jelle Schuurmans

22

Hoe kunt u Trésor steunen?

24

Oplage 1200 exemplaren

K.v.K. Utrecht 41187239

Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana

39

Nummer november 2013

Website www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail [email protected]

16

Carbet wordt herbouwd!

pag. 5

Trésor breidt uit

pag. 3

Nachtzwaluwen in Trésor

pag. 6

Benoît Villette

Trésor breidt activiteiten uit Luchtfoto van een grassavanne omringd door bos en landbouwgebied. Foto Olivier Tostain

Om de gevoelige milieus met hoge erfgoedwaarde aan de Franse kusten te behouden en te beschermen, streeft het Conservatoire de l’Espace littoral et des Rivages lacustres (CEL) ernaar deze bijzondere gebieden die onder zware antropogene druk staan vanwege de expansie, op te kopen. Aan de Guyanese kust groeit de stedelijke structuur steeds sneller door de explosieve bevolkingsgroei van de streek. Maar in deze smalle strook zijn ook enkele van de rijkste en meest oorspronkelijke milieus van FransGuyana geconcentreerd. Het is absoluut noodzakelijk snel maatregelen te nemen tegen deze voortrazende verstedelijking om deze unieke en bedreigde ecosystemen te behouden. Vooral twee ervan hebben de aandacht van Trésor. De Association Trésor heeft namelijk gedurende tien jaar veel ervaring opgedaan in het beheer van het regionale natuurreservaat Trésor en wil deze kennis graag investeren in het behoud van nieuwe kwetsbare gebieden. Over deze gebieden, die onlangs zijn aangekocht of nu aangekocht worden door CEL: de voormalige strafkolonie van de Annamieten en de savannes van Wayabo, is tresor nu de belangrijkste kandidaat om het beheer op korte termijn op zich te nemen.

De strafkolonie van de Annamieten De strafkolonie van de Annamieten ligt in de gemeente Montsinéry-Tonnégrande en is vooral bekend bij liefhebbers van ballades. Een tragische plaats uit de geschiedenis van Frans-

Guyana waarvan nog huiveringwekkende sporen te zien zijn, ondanks de vegetatie. Deze strafkolonie heeft in de jaren 30 van de vorige eeuw gediend om er Aziatische gedeporteerden heen te sturen die zich verzetten tegen het regiem van het Franse koloniale imperium in Indochina. De veroordeelden moesten dwangarbeid verrichten en de streek ontginnen, ontbossen, droogleggen en saneren om er landbouw te kunnen ontwikkelen. Naast het historische aspect, is het gebied van de strafkolonie van de Annamieten ook van groot biologisch belang, in het bijzonder vanwege zijn flora. Men vindt er met name een mooie populatie Bactris nancibaensis, een kleine stekelige palm, die heel zeldzaam is en endemisch in Frans-Guyana. Het omringende bosgebied heeft afwisselend moerasbossen en drogere hoger gelegen bossen met een bijzondere reeks diersoorten. Er liggen nu grote onderhoudswerken in het verschiet om het langeafstandswandelpad te herstellen en de historische overblijfselen, die in verval zijn geraakt, weer tot hun recht te laten komen. 

3

Grassavanne met Ternstroemia dentata.. Foto Olivier Tostain

Voormalige strafkolonie van de Annamieten, oude gevangeniscellen. Foto Benoît Villette

Ternstroemia dentata, een zeldzaam struikje, endemisch in Frans-Guyana. Foto Olivier Tostain

4

De savannes van Wayabo Hoewel de Guyanese savannes slechts een heel klein deel van het gebied bedekken, hebben zij een unieke biodiversiteit die volledig deel uitmaakt van deze ecosystemen. Talrijke soorten dieren en planten zijn ervan afhankelijk en maken de Guyanese savannes tot een prioriteit op het gebied van natuurbehoud. Maar momenteel zijn alleen de savannes van Trésor volledig beschermd! Men onderscheidt twee grote types. Min of meer natte gras-savannes, uitsluitend dicht bij de kust gelegen, voornamelijk in het westen van het departement, en rots-savannes, dagzomende granietontsluitingen met een lage en niet aaneengesloten vegetatie. Deze open milieus zijn scherp afgescheiden van het bosgebied. Afgezien van hun beperkte en wisselend bedekte oppervlak, zijn deze milieus uiterst kwetsbaar en ondergaan zij op brute wijze de invloed van de activiteiten van de mens. De gras-savannes worden omgezet in landbouw- of veeteeltgronden. Ze worden zo vaak afgebrand dat de lokale flora en fauna, die toch al concurrentie ondervinden van exotische soorten die zijn geïntroduceerd als veevoer voor huisdieren of die zich eenvoudigweg veel verder hebben verspreid dan aanvankelijk de bedoeling was (Acacia mangium), daar niet meer tegenop kunnen. De rots-savannes worden bedreigd door mijnactiviteiten. Het zijn steengroeven geworden waar bouwmaterialen worden gewonnen voor verschillende stedelijke infrastructuren.

Ananas anassoïdes, Wilde Ananas, typisch voor de rots-savannes en volledig beschermd. Foto Benoît Villette

Bactris nancibaensi, een kleine stekelige zeldzame palm Foto Ludovic Salomon/Biotope

Disteganthus nov sp. Deze grote grond-bromelia, komt voor in de nabijheid van sommige savannes. Foto Olivier Tostain

Bovendien worden bepaalde planten, zoals de ananas of bepaalde orchideeën, die weliswaar beschermd zijn, toch geroofd door weinig respectvolle verzamelaars of fruitliefhebbers. Wayabo ligt in de streek Matiti, en grenst aan de gemeenten Macouria en Kourou. De interessante percelen worden aangekocht door het Kustschap. Het betreft een gras-savanne en meerdere rots-savannes die ingesloten liggen in een uitgebreid landbouw- en veeteeltgebied. De rijkdom van deze verschillende savannes is uitzonderlijk met talrijke zeer zeldzame soorten. Sommige rots-savannes zijn niet groter dan enkele tientallen vierkante meters. Anderzijds lijken alle savannes een eigen identiteit te bezitten, en bepaalde plantensoorten komen slechts op een of twee ervan voor. Mocht ons in de toekomst het beheer van de savannes worden toevertrouwd, dan zal op de eerste plaats hun integriteit gewaarborgd moeten worden. Er zal overwogen worden omheiningen te plaatsen om de meest kwetsbare sectoren te behoeden voor betreding of foute verzamelpraktijken. Aan de zeldzame en/ of beschermde soorten moet regelmatig aandacht geschonken worden om hun voortbestaan ter plaatse te verzekeren , voornamelijk door het rooien van invasieve pionier-planten. Nieuwe studies van flora en fauna zullen uitgevoerd moeten worden om de reeds verkregen gegevens aan te vullen.

Encyclia granitica. Foto Benoît Villette

Ernestia rubra. Voordat deze kleine melastomatacea werd ontdekt op een van de rots-savannes van Wayabo, was hij slechts bekend van de inselbergen in het zuiden en van de bovenloop van de Oyapock. Foto Olivier Tostain

Rots-savanne Wayabo. Foto Olivier Tostain

Cyrtopodium andersoni in bloei. Hoewel deze grote orchidee beschermd is, wordt hij bedreigd door de illegale pluk van bepaalde verzamelaars. Foto Olivier Tostain

Vanilla pompona Foto Olivier Tostain

5

Vijko Lukkien

Carbet wordt herbouwd! De voorbereiding voor de bouw van het nieuwe entreegebouw kan nu spoedig beginnen! Zoals wij u eerder berichtten is in december jl. het entreegebouw door vandalen in brand gestoken. Veel activiteiten, met name voor schoolklassen, konden daardoor lange tijd met veel moeite doorgang vinden of moesten gestaakt worden. Het gebouw was uiteraard verzekerd, maar we moesten lang wachten op de uiteindelijke beslissing over de vergoeding. Maar nu is het zover. De verzekering keert ons € 50.871 uit en de lokale overheid nog eens € 10.000. Daarnaast ontving onze association Trésor al € 10.000 van twee natuurorganisaties ter plaatse als blijk van grote solidariteit met het verlies van het gebouw. De stichting trésor wil zich inzetten om nog eens € 10.000 bijeen te brengen voor de inrichting van het gebouw en vooral voor het opnieuw bijeenbrengen en ontwikkelen van al het onderwijsmateriaal dat verloren is gegaan. Tot op heden is al een klein aantal bedragen binnengekomen voor dit doel en we roepen daarom ieder op een bijdrage te leveren om zo snel mogelijk weer een prachtige voorziening voor het reservaat te kunnen realiseren. Helpt u ons mee ?

Kortstaartnachtzwaluw Lurocalis torquatus. Deze gapende nachtzwaluw geeft een duidelijke beeld van de enorme snavelopening die doorloopt tot onder het oog. Foto: Tanguy Deville

Dr. Johan Ingels

Reuzennachtzwaluwen en nachtzwaluwen in Trésor 6

In het Neotropische oerwoud leven drie groepen vogels die bijna uitsluitend ’s nachts actief zijn: uilen (familie Strigidae, Engels: owls), reuzennachtzwaluwen (familie Nyctibiidae, Engels: potoos) en nachtzwaluwen (Caprimulgidae, Engels: nighthawks and nightjars). Reuzennachtzwaluwen en nachtzwaluwen behoren tot de orde van de Caprimulgiformes en zijn nauw aan elkaar verwant. Reuzennachtzwaluwen komen enkel voor in de tropische delen van het Amerikaanse continent, Midden- en Zuid-Amerika. Reuzennachtzwaluwen zijn zoals hun naam aangeeft, groter dan de nachtzwaluwen. Door Engelstalige ornithologen worden de nachtzwaluwen ingedeeld in nighthawks en nightjars. Nighthawks hebben puntige vleugels zoals haviken (Engels: hawks), vandaar hun naam nighthawks. Door deze vleugelvorm zijn nighthawks behendiger vliegers dan nightjars die afgeronde vleugels hebben.

Reuzennachtzwaluwen en nachtzwaluwen kunnen hun snavel enorm ver opensperren om grote insecten te vangen. Zoals vele nachtvogels hebben ze ook een onopvallend gekleurd verenkleed waardoor ze overdag tijdens het roesten weinig opvallen in hun omgeving. Reuzennachtzwaluwen en ook nachtzwaluwen zijn veel actiever tijdens nachten met maanlicht. Tijdens donkere, regenachtige nachten zijn ze nauwelijks actief. Bij ongunstige weersomstandigheden kunnen reuzennachtzwaluwen en nachtzwaluwen vermoedelijk langere periodes met weinig of geen voedsel overleven. In dit artikel vertellen we iets meer over de Grijze Reuzennachtzwaluw (Nyctibius griseus), de

Kortstaartnachtzwaluw (Lucoralis semitorquatus) en de Roetnachtzwaluw (vroeger Caprimulgus nigrescens, nu Nyctipolus nigrescens), die voorkomen in onze Réserve Naturelle Trésor.

Grijze Reuzennachtzwaluw Grijze Reuzennachtzwaluwen (36 cm, Engels: Common Potoo, Frans: Ibijau gris) komen vrij algemeen voor in Frans-Guyana, maar het is tot nog toe de enige reuzennachtzwaluw die voorkomt in het reservaat. Er is geen kleurenverschil tussen beide geslachten. Ze geven de voorkeur aan een open bosomgeving, veelal met water in de nabijheid. Maar men vindt

ze ook in savannes waar struikgewas en bomen voorkomen, en in plantages en mangroves. Overdag roesten ze meestal niet te hoog in een boom, veelal in een bosrand. Ze zitten dan rechtop en imiteren op die manier een dode boomstomp. Bij onraad gaan ze helemaal rechtop zitten en lijken dan nog beter op een stuk dode boomtak. ’s Avonds worden ze actief bij het begin van de schemering. Ze foerageren op open plaatsen waarbij ze zittend op een boomstomp, een uitstekende boomtak of zelfs een weidepaal, vaak op geringe hoogte, uitkijken naar voorbijvliegende insecten waar ze dan naartoe vliegen, een insect binnenhappen, waarna ze meestal terugkeren naar dezelfde zitplaats. Grijze Reuzennachtzwaluwen voeden zich met een verscheidenheid aan grote, vliegende insecten, zoals kevers, motten, vliegende mieren en termieten, cicaden, sprinkhanen en krekels. Meestal foerageren ze alleen. Grijze Nachtzwaluwen broeden waarschijnlijk in de droge periodes van het jaar. Het legsel bestaat uit één ei, met een witte grondkleur en overdekt met violette en bruine vlekjes. Het ei wordt gelegd in een ondiepe holte op een boomstomp of in de holte waar ooit een tak is afgebroken, of soms zelfs op de uitgerotte bovenkant van een weidepaal. De broedperiode duurt vrij lang, tot een maand en soms zelfs langer. Het mannetje broedt overdag, en het wijfje ’s nachts. Het pasgeboren nestjong is bedekt met grijs dons. Ongeveer drie weken lang wordt het jong gehoed door een van de oudervogels. Het jong wordt door beide ouders gevoerd met opgebraakte insecten. Pas na 40 tot 50 dagen verlaat het jong het nest. De broedcyclus wordt meestal aangepast aan de maancyclus. Het leggen van het ei wordt meestal zo gekozen dat de periode waarin het jong bijna volgroeid zal zijn en dus veel voedsel nodig zal hebben, ongeveer samenvalt met een periode rond volle maan, zodat de oudervogels makkelijk de ganse nacht voedsel kunnen verzamelen voor het jong.

Johan Ingels kreeg een opleiding als fysicus aan de Universiteit Gent en was zijn ganse leven wetenschappelijk medewerker aan het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie, een Belgische nationale wetenschappelijke instelling. De aëronomie is de studie van de fysische en chemische verschijnselen in de atmosfeer van de Aarde. Met een onderzoeksgroep van het instituut werkte hij in 1975 een paar weken op het Centre Spatial Guyanais in Kourou (Frans-Guyana). Dit verblijf betekende voor hem ook zijn eerste kennismaking met Zuid-Amerika. Maar levenslang al, is hij ook freelance ornitholoog met een voorkeur voor de vogels uit de Neotropische gebieden, in het bijzonder de nachtvogels: nachtzwaluwen, reuzennachtzwaluwen en uilen. Hij 7 heeft zo’n 65 wetenschappelijke artikelen over zijn onderzoek aan vogels in Suriname en Frans-Guyana op zijn naam staan. Wij introduceerden hem in ‘Van de redactie’ in TN38. Hierbij het eerste artikel van zijn hand voor Trésor Nieuws.

Kortstaartnachtzwaluw Kortstaartnachtzwaluwen (21,5 cm, Engels: nu Shorttailed Nighthawk, vroeger ook wel: Semi-collared Nighthawk, Frans: Engoulevent à queue courte) komen algemeen voor in Frans-Guyana. Er is ook hier geen kleurenverschil tussen beide geslachten. Ze hebben een voorkeur voor beboste gebieden. Maar ze zijn ook wel te vinden in meer open gebieden en in gebieden bedekt met laag struikgewas, als er maar hoge bomen voorkomen waarin ze kunnen roesten en broeden. Het hele leven van deze nachtzwaluwen speelt zich namelijk af in de boomkruinen en in de lucht. Ze komen nooit op de grond. Overdag roesten ze lengte-gewijs op een horizontale tak, hoog in een boomkruin. In de schemering verlaten ze hun roestplaats en gaan ze foerageren. Al vliegend vangen ze motten, kevers, 

Roetnachtzwaluw Nyctipolus nigrescens roestend op een gevallen boomtak. Foto: Mathias Fernandez



▲ Roetnachtzwaluw Nyctipolus nigrescens roestend op een rotsachtige ondergrond. Deze foto geeft een goed idee van het camouflerend effect van het donkere verenkleed. Foto: Mathias Fernandez

▲

Grijze Reuzennachtzwaluw Nyctibius griseus in alarmpositie op zijn nestplaats. De snavel wordt lichtjes geopend en de ogen gesloten. Op de rand van het bovenste ooglid zijn twee kleine inkepingen te zien waardoor de reuzennachtzwaluw zijn omgeving blijft gadeslaan. In deze positie lijkt de reuzennachtzwaluw ontzettend goed op een stuk dode boomtak. Vanonder de borstveren komt het nestjong te voorschijn. Foto: Vincent Rufray

8 wantsen en andere vliegende insecten. Dan ziet men ze vliegen in openingen in het oerwoud, of laag over een airstrip, boven savannes en moerassen, langs bosranden en rivieren, en boven meertjes en kreken waar ze al vliegend gaan drinken. Het legsel bestaat uit één ei met een witte grondkleur en bruine en grijze vlekjes. Het ei wordt gelegd in een ondiepe uitholling op een horizontale boomtak. De broedperiode bedraagt ongeveer 22 dagen. Het pasgeboren nestjong is bedekt met grijsachtig dons. Na ongeveer 24 dagen verlaat het jong het nest. Omdat het volledige broedproces zich afspeelt hoog in een boomkruin zijn er weinig feitelijke gegevens bekend over het broedgedrag van de oudervogels.

Roetnachtzwaluw Roetnachtzwaluwen (20,5 cm, in het Nederlands zou Zwarte Nachtzwaluw een betere naam zijn, Engels: Blackish Nightjar, Frans: Engoulevent noirâtre) komen zeer algemeen voor in Frans-Guyana. Bij het mannetje merkt men bij het opvliegen opvallende, witte vlekken in de vleugels en aan het uiteinde van de staart. Bij het wijfje ontbreken deze witte vlekken. Deze nachtzwaluw is vrij opportuun in zijn habitatkeuze, maar ze hebben wel een voorkeur voor open, schaars begroeide, rotsachtige omgevingen. Ze komen veelvuldig voor op de granietheuvels (inselbergen) in het binnenland, maar

ook op rotsachtige plaatsen in en langs rivieren. En men vindt ze ook aan de rand van onverharde wegen, in open plekken in het oerwoud en op pas platgebrande open plekken (kostgronden). Roetnachtzwaluwen voeden zich met motten, kevers en andere vliegende insecten. Ze zitten daarbij op de grond en kijken uit naar overvliegende insecten die zich aftekenen tegen de nachtelijke hemel. Indien ze een insect zien, vliegen ze er naartoe, vangen het en keren terug naar de grond. Deze nachtzwaluw broedt op de grond. Het broeden gebeurt dan ook in de droge periodes van het jaar, in februari-maart en van augustus tot eind november, alhoewel er sporadisch ook wel eens een broedgeval wordt vastgesteld in de regenperiodes. Het enige ei wordt zomaar op de grond gelegd zonder enige vorm van nestbouw. De nestplaats ligt vaak tegen vegetatie aan in een open plek in het oerwoud of op een platgebrand stuk grond, of ook wel in de rand van een zandweg. Ze nestelen ook op rotseilandjes langs en in rivieren. Op de granietheuvels (inselbergen) in het binnenland broeden soms verschillende koppels vrij dicht bij elkaar, zodat men bijna kan spreken van een soort kolonievorming. Het ei heeft een rozige tot bruinrode grondkleur, met bruine en grijze streepjes en vlekjes. Beide oudervogels broeden, het mannetje overdag, het wijfje ’s nachts. De broedperiode duurt waarschijnlijk

▲ Kortstaartnachtzwaluw Lurocalis torquatus lengte-wijs roestend op een horizontale tak hoog in een boomkruin. Foto: Tanguy Deville

▲

▲ Roetnachtzwaluw Nyctipolus nigrescens. Een jong van zo’n twee weken oud. Ook hier valt het camouflerende verenkleed op. Foto: Catherine Vits

▲

Grijze Reuzennachtzwaluw Nyctibius griseus in normale roestpositie. Bemerk het grote oog, typisch voor een nachtvogel Foto: Vincent Rufray

9 17 dagen. Het nestjong is bedekt met grijsachtig dons. Het jong is min of meer een nestvlieder. Reeds kort na de geboorte begint het jong rond te kruipen om bijvoorbeeld de schaduw van vegetatie op te zoeken. Maar het rondkruipen wordt vaak uitgelokt doordat de oudervogels ’s nachts in de buurt van de nestplaats neerstrijken en dan het jong met zachte piepgeluidjes naar zich toe roepen om het te voeren met opgebraakte insecten. Soms kruipt het jong op die manier tijdens de nestperiode tot een paar meter weg van de plaats waar het uit het ei kwam. Na ongeveer 18 dagen verlaat het jong definitief de nestplaats. Wanneer de oudervogels overdag gestoord worden en het ei of het jong moeten verlaten, gebeurt dat vaak met wat men in het Engels een ‘broken wing display’ noemt. Ze veinzen dan dat ze een gekwetste vleugel hebben en ze fladderen en kruipen met slepende vleugels over de grond weg van de nestplaats, in de hoop dat de indringer zal volgen. Dit gedrag is wijd verspreid bij grondbroedende vogels. Voorlopig ontbreken ze nog op de soortenlijst van het RN Trésor, maar van de Vale Reuzennachtzwaluw (Nyctibius grandis, 50 cm, Engels: Great Potoo, Frans: Grand Ibijau) en de Pauraque (Nyctidromus albicollis, 25 cm, Engels: Pauraque, Frans: Engoulevent pauraqué) wordt aangenomen dat ze vroeg of laat ook in het reservaat gevonden zullen worden.

Gijs Steur. Foto: Sander

van

Schaik

Gijs Steur

De ecosysteemdiensten van Trésor 10 Ecosystemen met hun biodiversiteit leveren waardevolle ‘diensten’ aan de mensheid zoals koolstofopslag, klimaatregulatie maar ook het leveren van voedsel(gewassen). Tropische ecosystemen zoals ook die van het natuurreservaat Trésor zijn bijzonder rijk in biodiversiteit en vervullen daarmee vaak ook veel ecosysteemdiensten. Om de waarde van een stuk natuur beter te kunnen vergelijken worden haar diensten steeds vaker uitgedrukt in valuta zoals US dollar per hectare per jaar. Als reactie op deze trend zijn er nu wetenschappers en beleidsmakers die overtuigd zijn dat wanneer we daadwerkelijk gaan betalen voor ecosysteemdiensten dit voor een zodanige financiële prikkel kan zorgen dat natuur behouden blijft. Ik vroeg mij als masterstudent af in hoeverre betalingen voor ecosysteemdiensten daadwerkelijk helpen natuur te beschermen. Bovendien was er tot op heden er nog nooit een uitvoerige studie gedaan naar de ecosysteemdiensten die Trésor levert en op welke monetaire waarde deze te schatten zijn. Daarom heb ik voor de Thesis van mijn Master Environmental Biology van de Universiteit Utrecht mijn gestelde vraag onderzocht met behulp van het Trésorgebied als voorbeeld-studie. Gedurende juni en juli dit jaar had ik toegang tot het uitgebreide archief van de Stichting Trésor met haar publicaties Voor het eerst in al die jaren de Hoatzin van dichtbij.

en rapporten welke over de afgelopen bijna 20 jaar tot indrukwekkende proporties is gegroeid. Hoewel ik nog niet de eer heb mogen hebben om het Trésor Reservaat zelf te bezoeken, kon ik door het archief te gebruiken veel benodigde informatie bij elkaar puzzelen. Zodoende heeft mijn Thesisonderzoek als nevenverdienste een schat aan informatie voor en over Trésor ontsloten. Ik raad dan ook iedereen aan die wat meer over het Trésorgebied, de Stichting of de Assocation wil weten om mijn volledige Thesis te lezen. Het resultaat van mijn thesisonderzoek naar de ecosysteemdiensten wordt mooi weergegeven in het schema waarin de huidige toepasbare ecosysteemdiensten van het Trésor natuurgebied worden weergegeven. In het schema is te zien dat de genoemde ecosysteemdiensten in de volgende vier categorieën zijn ingedeeld: Supporting services, diensten die essentieel zijn voor de levering van alle andere ecosysteemdiensten; Regulating services, de voordelen verkregen uit de processen die ecosystemen aansturen; Provisioning services, de tastbare producten geproduceerd door ecosystemen; en Cultural services, de immateriële voordelen van ecosystemen die sterk gekoppeld zijn aan de individuele perceptie. Het is Langs de Marowijne naar het zuiden: een volledig onverwacht onderkomen voor de nacht

‘The value of tropical ecosystems’, de masterthesis van Gijs Steur.

Overzicht van de huidige toepasbare ecosysteemdiensten van het Trésor natuurgebied, bewerkt naar Verweij et al. (2009).

11 duidelijk dat Trésor van elke categorie een aantal specifieke diensten rijk is. Ter illustratie zal ik een aantal belangrijke of markante ecosysteemdiensten uit dit overzicht uitpikken.

goudwinning in het gebied rondom Trésor in 2008 en 2010 is verboden door de Franse overheid onder andere om de hydrological services en drinking water services te behouden voor de bevolking (zie bijv. TN26).

Regulating services Uit onderzoek in Trésor en omliggende gebieden functioneert het Trésorgebied als een waarschijnlijke spons voor CO2 doordat de bomen in hun groei veel koolstof uit lucht opnemen: carbon sequestration. Dit is een eigenschap welke niet zou bestaan wanneer het bos aangetast zou worden. Trésor biedt dan ook de mogelijkheid om via sponsoring van het beheer en behoud van het Trésorgebied aan CO2-compensatie te doen.

Provisioning services Trésor fungeert als schatkamer van allerlei nog niet aangebroken diensten zoals de aangeprezen Medicine services: medicinale planten die Trésor bezit (zie bijvoorbeeld TN24). Daarentegen zijn er ook twee diensten die recentelijk in ontwikkeling zijn om binnenkort gebruikt te gaan worden: Ornamental services met de Ficus Trésor en Biochemical services met het op handen zijnde onderzoek naar de geurstoffen van de orchideeën van Trésor in samenwerking met de Universiteit van Wageningen.

Het Trésorgebied ontvangt door zijn ligging veel regenval. Het water uit deze regenval bereikt uiteindelijk, na verder verwerkt te zijn door de vegetatie, de rivier de Orapu welke stroomt richting Cayenne, de hoofdstad van Frans-Guyana. De rivier Orapu blijkt erg belangrijk te zijn voor het omliggende gebied: het functioneert als drinkwaterreservoir, het is het leefgebied voor vele zoetwatervissen welke een belangrijke proteïnebron zijn voor de lokale bevolking en het water onderhoudt natuurlijk ook veel overige biodiversiteit. Het is dan ook erg aannemelijk dat de

Cultural services Trésor levert mede door de inzet van de Stichting en de Association in Frans-Guyana ook Recreation and ecotourism services: zo wordt Trésor het hele jaar door bezocht door vele toeristen, (bijvoorbeeld met de donateursreis van de Stichting) vaak ook als springplank voor het verdere Kaw-gebied. De rondleidingen in het weekend en het openlijk toegankelijk educatieve pad door het gebied zorgen in grote mate voor de aantrekkelijkheid van Trésor voor de toerist. Verder 

Hoe bereken je wat Trésor ‘echt’ waard is? Foto’s: Gijs Steur

12

krijgt het Trésorgebied vaak bezoek van schoolklassen uit heel Frans-Guyana en gaat de Assocation zelfs langs op deze scholen om de schoolkinderen iets bij te brengen over de ecologie van Trésor en natuurbescherming: dit valt allemaal onder Education value services. Als laatst wil ik nog de Knowledge system services noemen waarbij de jarenlange opgebouwde ervaring met het beheren van het Trésor gebied wordt gedeeld met andere natuurgebieden. Dit gebeurt door de Assocation met haar deelname aan allerlei gremia in Frans-Guyana maar ook door de Stichting, die ook over de grens actief is, zoals in Suriname (zie bijvoorbeeld TN35).

Wat zijn deze diensten waard? U kunt zich voorstellen dat deze vele diensten Trésor niet alleen zeer waardevol maken maar ook uniek, want niet overal wordt een natuurgebied zoals Trésor zo efficiënt gebruikt. Een ander onderdeel van mijn onderzoek was het onderzoeken hoeveel deze diensten van Trésor nu eigenlijk ‘echt’ waard zijn, dat wil zeggen wat men er daadwerkelijk voor betaalt. Daarvoor heb ik de financiële jaarverslagen van de Stichting uitgeplozen en de genoemde bedragen verdeeld over de verschillende diensten. Een bijzondere gewaarwording voor mij en voor sommige bestuursleden van Trésor was dat door te rekenen met de jaarverslagen bleek dat over de loop van de jaren de publieke en private sector gezamenlijk een aanzienlijk bedrag van € 2 miljoen hebben gesponsord aan Trésor! Het bleek verder uit mijn onderzoek dat Trésor

gemiddeld 135 US dollar per hectare per jaar waard zou zijn. Helaas bleek dit bedrag op de korte termijn niet economisch interessanter dan enkele hypothetische alternatieven zoals het gebied gebruiken om vee te houden of een oliepalmplantage te onderhouden. Echter, dit beeld verandert wanneer we op de lange termijn kijken, waar een intact Trésor potentieel veel meer waard kan zijn. De conclusie van mijn onderzoek was dan ook dat betalingen voor ecosysteemdiensten alleen momenteel niet genoeg prikkeling geven om gebieden te beschermen. Een extra waardering, een langere tijdshorizon en/of bescherming is zeker nodig. We mogen daarom blij zijn dat Trésor wordt beheerd en behouden blijft, ondanks wat het eventueel nu waard zou zijn in Euro’s of US dollars. Meer weten over dit onderzoek en/of over de schat aan informatie die ik heb ontsloten? Mijn Thesis is op te vragen bij het Secretariaat van Stichting Trésor en te downloaden van de website (www.tresorrainforest.org > Reservaat > Onderzoek). Bronnen: Verweij, P.A.; Schouten, M.; van Beukering, P.; Triana, J.; van der Leeuw, K.; Hess, S. (2009) Keeping the Amazon Forests standing: a matter of values. WWF-Netherlands, Zeist (January, 2009).

Er was net tijd voor één foto van de Pauwkoekoek.

Jean-François Szpigel

Berichten uit het regenwoud De Pauwkoekoek

Monitoring zoogdieren

Tijdens een onderzoek in het Natuurreservaat Trésor eind augustus 2013 (het plaatsen van cameravallen om de verschillende habitats waar de Tapir zich ophoudt te bestuderen), werden we enorm verrast toen we een vogelsoort tegenkwamen die daar tot dan toe onbekend was. Het betreft een Pauwkoekoek (Dromococcyx pavoninus). De soort wordt zo zelden gesignaleerd in Frans-Guyana dat er een formulier moet worden ingevuld voor een certificaat van de ornithologische instanties. Deze vogel van de familie der koekoeken, heeft een karakteristieke vorm, een slank lijf, een lange staart en tamelijk korte poten. Zijn hoofd is rossig met een grote gelige wenkbrauw, de bovenzijde is zwart. De vleugels en punt van de staart zijn bedekt met enkele witte spikkels. De Pauwkoekoek lijkt het liefst te huizen aan de oevers van boskreken. Hij zoekt zijn voedsel voornamelijk op de grond. Toen wij langskwamen zat de vogel net op de grond en toen hij ons zag vloog hij op en ging ongeveer vijftien meter verderop op een twee meter hoge tak zitten. Hij ging weer op de grond zitten en daarna heeft hij ons verlaten. Wij hadden net de tijd om één enkel plaatje van hem te schieten, maar dat was genoeg om zijn identificatie te bevestigen. De soort is tot nu toe slechts op drie plaatsen gezien in Frans-Guyana: Saül, Counami en nu ook Trésor.

In augustus van dit jaar heeft het team van het reservaat Trésor, conservator Olivier Fortune en de boswachters Benoît Villette en Jean-François Szpigel, een nieuw IKA-onderzoek (Indices kilométriques d’abondance) uitgevoerd op paden die voornamelijk voor dit soort monitoring zijn aangelegd (totale lengte van 6,5 km verdeeld in twee tracés). Dit onderzoek wordt om de twee jaar in de droge tijd in het reservaat uitgevoerd. Dit jaar was het de derde keer. Pro memorie: het onderzoek bestaat in het tellen van alle bejaagbare zoogdieren en vogels om op langere of kortere termijn hun stand in het reservaat en de druk van de jacht, (ondanks het verbod er binnen te dringen gezien onze status als Regionaal Natuurreservaat), vast te stellen. We kunnen nu al een tendens zien, al hebben we nog jaren nodig om een exact beeld te vormen van de invloed van de illegale jacht in het reservaat. In het reservaat wordt helaas gejaagd en dat heeft invloed op de jachtdieren. De biodiversiteit en de verzamelde indices wijzen op een beschermd gebied dat op onregelmatige tijden onderhevig is aan jachtdruk. De twee soorten die wij het vaakst zijn tegengekomen tijdens de tien opeenvolgende teldagen zijn de Bruine kapucijnaap (Cebus apella) en de Guyanabrulaap 

13

(Alouatta macconelli). Olivier heeft zelfs een Poema (Puma concolor) waargenomen. We zouden graag de Kwatta-aap gezien hebben, die volgens onze collega natuurkenner Sylvain Uriot weer te horen is op de berg langs de grenzen van Trésor, of de Hokko (een grote hoenderachtige), de twee zwakste soorten, maar dat was niet het geval. Zelfs als er in 2013 in vergelijking minder soorten zijn vastgelegd dan in andere jaren, dan kan men denken dat die schommelingen eerder te wijten zijn aan de seizoenverschillen (b.v. meer of minder vruchten) dan aan de jacht zelf. We hebben nog vele jaren nodig om de werkelijke impact van de jacht te kunnen vaststellen. Maar met dit soort onderzoek beschikken we over een controlemiddel van de jachtproblematiek dat kan leiden tot verbetering van ons beheer van het reservaat (informatie over de verzamelde gegevens, samenhang met de bewakingstaken en de geconstateerde overtredingen, doeltreffendheid van de wettelijke signalisatie, enz.).

14

Pootafdruk van een Laaglandtapir (Tapir terrestris).

plaats tijdens de droge tijd, dan worden ze opgehaald en midden in de regentijd in 2014 weer opgesteld. De resultaten zullen volgende zomer bekeken worden. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de Association Kwata in nauwe samenwerking met het team van Trésor. Financiële steun is verleend door de Direction de l’Environnement et de l’Aménagement de la Guyane (DEAL). De andere reservaten van Frans-Guyana zullen op de hoogte worden gesteld van het verloop van dit onderzoek zodat ze, als ze dat wensen, ons een helpende hand kunnen bieden maar ook kunnen nadenken over een gezamenlijk onderzoeksprotocol dat in alle reservaten met bossen gevolgd kan worden.

Informatieborden Natuurreservaat

Guyanabrulaap (Alouatta macconelli).

Tapironderzoek In 2013 zijn we begonnen aan een ander onderzoek, dat voornamelijk betrekking heeft op de monitoring van de Tapirpopulaties (Tapir terrestris) in het reservaat. Het gaat er vooral om te begrijpen hoe de Tapir de verschillende habitats van het reservaat gebruikt in de loop der seizoenen. Zo zijn er dertig cameravallen opgesteld die een soort rooster vormen, de vallen zijn ongeveer 300 tot 600 meter van elkaar verwijderd. Op verschillende locaties bevestigen aanwijzingen de aanwezigheid (sporen, uitwerpselen, glijbanen e.d.). De vallen blijven meer dan twee maanden op dezelfde

Na de brand in het ontvangstgebouw en de onbehoorlijke opschriften op de overige gebouwen (sanitair, schuilplaats aan het pad) in december jl., moesten we op de eerste plaats die plaatsen schoonmaken. Omdat er helemaal geen informatie meer beschikbaar was aldaar, is besloten de schuilplaats aan het begin van het botanische pad te gebruiken om er voortaan mededelingen op te hangen, terwijl die aanvankelijk bedoeld was als een ruimte voor tijdelijke mini-tentoonstellingen. Er zijn drie borden vervaardigd om enerzijds het reservaat en de beheerders voor te stellen, en anderzijds de kenmerken van het pad te vermelden en ook verschillende nuttige aanbevelingen voor een aangename wandeling. Ze zijn begin augustus aangebracht.

Drie nieuwe informatieborden.

Dierfiguren in hars

Pijlgifkikkerspel

Het natuurreservaat Trésor was van plan, in het kader van de activiteiten op het gebied van milieueducatie, in het ontvangstgebouw een tentoonstellingsruimte in te richten met een pedagogische boom met dierfiguren, om een beeld te geven van het leven in het woud van Frans-Guyana. Helaas is de boom, voordat we de bijbehorende dierfiguren hadden ontvangen, verloren gegaan bij de brand. Hélène Martin, van het Musée d’Histoire Naturelle uit Parijs, was daar nog mee bezig. Wij hebben besloten de bestelling door te laten gaan, ook als we de boom niet opnieuw laten maken. Want het is altijd nog mogelijk de dierfiguren te gebruiken als decoratie, maar ook als lesmateriaal om het leven van de uitgebeelde dieren te illustreren. We hebben onlangs de beelden ontvangen van een landschildpad, een gordeldier, een Geelstuitbuidelspreeuw, een gifkikker en een vogelspin. Het zijn echte kunstwerkjes, en wij zijn van plan de collectie aan te vullen met andere dieren van klein formaat en zo een stoet van dieren uit het Guyanese onderhout samen te stellen.

Hélène Martin had ook toegezegd voor ons gietvormen van pijlgifkikkers te maken voor het spel dat we aan het ontwikkelen zijn rond het leven van deze kleine amfibieën die je altijd tegenkomt op het pad tijdens de excursies die wij voor scholieren organiseren. Met deze gietvormen kunnen wij zoveel afgietsels maken als we willen. De bedoeling is ieder kind na een rondleiding in ons bijzijn een beeldje van een gifkikker te laten beschilderen met acrylverf, en ze mogen dan hun eigen diertje mee naar huis nemen. Hélène Martin is naar Frans-Guyana gekomen om ons het resultaat van haar werk te tonen en ons te leren afgietsels te maken. Het resultaat is echt heel bevredigend, het beeldje is  heel mooi.

De dierfiguren van Hélène Martin zijn bijna niet van echt te onderscheiden: een Pijlgifkikker en een landschildpad (Chelonoïdis denticulata).

15

Afgietsel van het kikkerbeeldje voor lesdoeleinden.

16

Het volledige spel zal bestaan uit meerdere workshops. Momenteel bestuderen we de volgende ideeën: • De levensloop van een pijlgifkikker leren begrijpen (plaatjes van de verschillende fasen van het leven van een pijlgifkikker op volgorde leggen). • Hoe bestudeert Trésor de pijlgifkikkers die in het reservaat leven? (Leren omgaan met de fotoidentificatie van de individuen aan de hand van een aantal foto’s die gemaakt zijn op het botanische pad, 5 tot 6 individuen per keer). Dit lijkt op het spel met de zeven fouten. Er kunnen in dat verband veel activiteiten worden uitgewerkt als achterop de foto’s informatie staat over tijd en plaats: tellen hoe vaak eenzelfde individu is gezien, waar precies op het pad hij is waargenomen? Overigens is het ook mogelijk de sleutel die door Elodie Courtois is ontwikkeld te gebruiken om de individuen te duiden als men over meer tijd met de kinderen beschikt. In dat geval zou er een groot aantal individuen gebruikt moeten worden, minstens 10 tot 15. • De indeling in kleur- en patroonvarianten (zie TN31) en hun geografische verspreiding, met behulp van aanwijzingen over kleur en grootte en foto’s van de verschillende variaties op een kaart van Frans-Guyana.

•

Persoonlijke voorstelling van de pijlgifkikkers: er zijn meerdere opties naargelang de beschikbare tijd: het gaat erom ieder kind een voorstelling van een pijlgifkikker te geven om af te maken. Bij een lange voordracht zal gekozen worden voor het afgietsel van Hélène Martin. Bij een korte voordracht gaat de voorkeur uit naar plaatjes om te kleuren met of zonder puntjes om te verbinden.

Om het spel Dendrobates (Pijlgifkikker) uit te geven hebben we financiële hulp gekregen van het Remco Maas Geesteranus Nature Fund, dat ons altijd al heeft bijgestaan bij nieuwe milieueducatieprojecten. Wij zijn daar zeer dankbaar voor, temeer daar de grote drukte op het reservaat ons genoopt heeft de uitwerking, die voorzien was voor 2011, uit te stellen. Foto’s: Jean-François Szpigel, behalve die van de brulaap, die is van Kévin Pineau.

Esther van Vliet en Koen Vriends

Hoe gaat het met de studentbestuursleden? Het afgelopen jaar heeft het bestuur van de Stichting Trésor besloten jonge mensen uit te nodigen mee te denken in het toekomstige beleid van de Stichting Trésor. Na een wervingscampagne binnen de groep van biologiestudenten  aan de Universiteit Utrecht zijn Esther en Koen uitgenodigd in het bestuur zitting te nemen. Zij zullen zich onder andere bezighouden met de manieren waarop wij bestaande en nieuwe donateurs nog beter kunnen bereiken. Hierbij  gaat de aandacht  ook uit naar het gebruik van nieuwe media als Facebook, Twitter en LinkedIn , dit juist  om de jonge generaties te bereiken.

Het was even wennen: elke maand vergaderen, op de hoogte blijven van alle afspraken en iedereen leren kennen, zowel binnen het bestuur als daar buiten. Maar inmiddels voelen we ons als een vis in het water. We hadden als snel door dat ons enthousiasme te groot was voor wat we echt konden bereiken in één jaar. Daarom hebben we een paar projecten uit de hele verzameling van ideeën gevist. Dit is onze ‘to do list’. Maar door het jaar heen werden we bekogeld met leuke projecten. Om u een idee te geven van wat wij gedaan hebben afgelopen half jaar en wat onze plannen zijn, hebben we voor u hieronder een kleine update. Trésor-educatie Omdat bij Stichting Trésor educatie hoog in het vaandel staat, wilden we op de een of andere manier lessen geven over Trésor. Maar voor de klas staan, naast onze full-time studie, is te veel van het goede. Daarom gaan er voor komend jaar waarschijnlijk twee studenten aan de slag met lessen op een middelbare school in het kader van de bachelor cursus Oriëntatie op de educatieve en communicatieve praktijk (OCEP). Daarnaast gaat Esther ter invulling van haar master een project ontwerpen voor middelbare scholen. Hierin worden moeilijke biologische concepten zoals de levenscyclus van planten en dieren of de verspreiding van plantenzaden op een actieve manier onderzocht. Blijdorp Op 20 oktober staan we op de natuurbehoudsmarkt in diergaarde Blijdorp in Rotterdam. We zorgen voor spelletjes en alle informatie over de stichting. Website Om Stichting Trésor een fris en nieuw uiterlijk te geven willen we graag de website onder handen nemen. Dit gaan we doen met de hulp van Eric Augusteijn, het

brein achter de huidige website en Trésor Nieuws. We willen de website wat minder druk maken en het gemakkelijker maken om te navigeren. Logo Bij een nieuw uiterlijk hoort ook een nieuw logo, zo vinden wij. Daarom is de afgelopen maanden masterstudent Ted du Bois bezig geweest met meerdere ontwerpen. Het is een uitdaging om de essentie van de stichting te pakken in één plaatje dus een nieuw logo laat nog even op zich wachten. Communicatie- en marketingplan Het is lastig om bij een stichting te komen en geen handleiding te hebben met de afspraken die gelden en hoe dingen geregeld worden binnen de stichting. Daarom willen we hogeschoolstudenten van de opleiding Communicatie inschakelen om een communicatie- en marketingplan te schrijven. We hebben contact met de hogeschool en hopen spoedig enkele studenten kennis te kunnen laten maken met Trésor. Enquête Bent u donateur? Dan heeft u bij deze Trésor Nieuws een enquête ontvangen. Wij willen u vragen deze in te vullen. Op die manier krijgen wij wat meer inzicht in wie de donateurs zijn en hoe we u het beste kunnen bereiken. Opvolgers Langzaamaan gaan we op zoek naar opvolgers. Studenten die net zo enthousiast zijn als wij en willen verder werken met de projecten waar wij aan begonnen zijn. Groeten van de studentbestuursleden, Esther van Vliet en Koen Vriends

17

Esther Dielissen (r) met medewerkers van Peperpot.

Esther Dielissen

Masterstage bij Stichting Peperpot en WWF Guianas: een update 18

Als laatstejaars masterstudent Environmental Biology aan de Universiteit Utrecht, ben ik stage gaan lopen bij Stichting Peperpot Natuurbos, een nauw verwante partner van Stichting Trésor. Stichting Peperpot Natuurbos is gevestigd in Suriname en heeft als doel een bijzonder natuurgebied onder de rook van Paramaribo, het 800 ha grote Peperpot Nature Park & Corridor te beschermen en duurzame ontwikkeling in de regio te stimuleren. Peperpot is bijzonder, aangezien het ondanks de ligging op slechts vijf kilometer van de Surinaamse hoofdstad een grote diversiteit van flora en fauna herbergt, en in het bezit is van een rijke culturele achtergrond als voormalige koloniale koffieen cacaoplantage. Om de toekomstige ontwikkelingen van het park in goede banen te leiden en duurzaam te houden moet er een beheerplan voor de komende jaren worden opgesteld. Ik ben hier voor mijn stage in betrokken en zal zelf de eerste aanzet leveren voor dit beheerplan (zie TN38 voor een uitgebreidere tekst waarbij mijn werk voor het park geïntroduceerd wordt). Na vijf maanden Suriname, ben ik inmiddels terug in Nederland. Dit betekent echter niet dat mijn stage er nu op zit, ik zal de gegevens die ik in Suriname heb verzameld hier nog uitwerken en mijn op deze gegevens gebaseerde rapport met conclusies, beheeradviezen en advies tot nader onderzoek, naar verwachting in november afleveren. Maar

nog even terug naar Suriname. Op basis van mijn onderzoeksvragen even wat highlights en voorlopige conclusies van mijn tijd daar. Ik ben op zoek gegaan naar antwoorden op de volgende vragen: 1) Welke ‘stakeholders’ (belanghebbende partijen) kunnen worden geïdentificeerd, wat zijn hun visies en belangen, en waar liggen mogelijke knelpunten in de toekomstige samenwerking tussen de partijen en het Peperpot Nature Park? 2) Wat is de huidige uitgangspositie voor conservatiemanagement en wetenschappelijk onderzoek in het gebied? Welke (biologische) gegevens zijn er al en welke ontbreken nog? 3) Hoe verhouden de biologische rijkdommen (bijv. biodiversiteit) zich tot andere natuurgebieden in Suriname? Hoe bijzonder is het Peperpot Nature Park werkelijk in zijn natuur? 4) Wat zijn mogelijke dreigingen, zowel intern als extern, voor de toekomstige plannen en de duurzaamheid van het Peperpot Nature Park? Om de huidige uitgangspositie voor conservatiemanagement en wetenschappelijk onderzoek te bepalen (zie punt 2) heb ik gegevens opgevraagd van eerdere onderzoeken in het gebied en ben ik op zoek gegaan naar luchtfoto’s en kaartmateriaal. Hieruit

Problemen en doelstellingen om ze op te lossen.

kwam naar voren dat er vooral over de vogeldiversiteit en in mindere mate over plantendiversiteit informatie vanuit inventarisaties beschikbaar is, maar er nog zeer weinig structurele informatie is over zoogdieren. Ook is er nog nauwelijks gedetailleerd kaartmateriaal en zijn er wel luchtfoto’s, maar deze zijn in bezit van een overheidsinstantie (GLIS). Er zijn dus nog best grote ‘informatie-gaten’ en er is o.a. extra onderzoek naar de zoogdieren in het park en een aanvraag voor satellietbeelden bij GLIS nodig, om betere beslissingen te nemen gericht op ecologisch duurzaam beheer. De datasets die ik heb opgevraagd uit eerder onderzoek gebruik ik ook om een vergelijking te maken tussen de biologische diversiteit in het Peperpot Nature Park en andere natuurgebieden in Suriname (zie punt 3). Over die conclusies kan ik echter op dit moment nog geen uitspraken doen. Om de stakeholders te identificeren en hun visie in kaart te brengen heb ik hen benaderd, bijvoorbeeld door middel van interviews en een enquête, maar ook door een samen met het management van het Peperpot Nature Park georganiseerde workshopdag. Deze workshopdag was één van de hoogtepunten van mijn stage. Er werd met bestuurders van onder andere KPMG, WWF Guianas, het Peperpot Nature Park en Touroperators gewerkt aan een integrale toekomstvisie voor het park. Naast inbreng in de discussie, heb ik een workshoponderdeel (één van de drie delen) verzorgd

Workshop met stakeholders.

dat specifiek ging om het vaststellen van mogelijke bedreigingen van de duurzaamheid van het Peperpot Nature Park onder de toekomstige ontwikkelingen (zie punt 4 van de onderzoeksvragen). Hiervoor heb ik de zogenaamde Objective Oriented Project Planning (OOPP) methode gebruikt, een managementmethode die is ontwikkeld om vanuit het rangschikken van problemen in een ‘probleemboom’, door middel van groepsinzet te komen tot passende managementdoelen (of ‘objectives’) en daaraan weer managementacties te verbinden. Managementacties zijn verder ontwikkelde en aangescherpt in de eerstvolgende bestuursvergadering van het Peperpot Nature Park, aansluitend op de workshop.

19

Pipasi Jeurissen

Dank u wel! Pachira Aquatica, Foto Natura

20

Naar aanleiding van het verschijnen van het vorige nummer van Trésor Nieuws (TN 38) mochten wij gelukkig weer veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm van bijzonder initiatieven en/of donaties. Juist door deze bijdragen van trouwe donateurs wordt het werk van onze Stichting voor het behoud van regenwouden mogelijk gemaakt. Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk. Daarnaast willen wij in deze rubriek die personen, organisaties en bedrijven noemen en hartelijk dank zeggen voor de bijzondere giften en hulp die wij de afgelopen maanden ontvingen, zoals het bestuur en vrijwilligers van de Utrechtse Biologen Vereniging voor het verzorgen van de verzending van Trésor Nieuws. Ook onze vertalers en onze webmaster Eric Augusteijn. Zo ook het telerscollectief Ficus Forever Sales B.V. voor hun jaarlijkse bijdragen. Daarnaast droegen ook bedrijven bij als o.a. de Gemeente Weert en het IVN van de afdeling Weert. Total Area BV heeft de CO2-uitstoot van hun reizen via Trésor gecompenseerd. Wij zijn zeer verheugd dat steeds meer donateur hun auto- en of hun vliegreizen CO2-neutraal maken door hun bijdrage aan het Trésor reservaat. Zoals u weet is het entreegebouw in Frans-Guyana van onze Stichting Trésor wederom door brand verwoest. Voor de wederopbouw mochten wij al een aantal donaties van uw kant ontvangen. Hartelijk dank daarvoor!!

Dan nog een willekeurige greep aan bijzondere donaties die wij mochten ontvangen: De heer A. Havermans, fam. B.J. de Lange, de heer en mevrouw F.R.F. van Rijswijk-Loot, de heer J.H. Schuurmans, mevrouw H.A. Sjamaar-Dupuis, mevrouw E.J. Versfelt, de heer en mevrouw A. Roestenberg-Sinn, mevrouw T. Hesper, de heer en mevrouw J.C. KluinNelemans, mevrouw A.A Dendooven, mevrouw S.D. IJff, de heer W. Kardux, de heer R.J.E.A. Beers, de heer M.B. Rexwinkel, fam. W.S.M. Hoogbergen, mevrouw C. Pieck-Nieuwenhuis, de heer D. Eisma, de heer T. Hutter en mevrouw A. Hutter-Tie, de heer L.T. Dercksen, de heer A.I.P.M. de Kroon, de heer en mevrouw A.J.R. Risseeuw, de heer en mevrouw J. Swaving-Dijkstra, mevrouw Verkruijsse, mevrouw I. Pfeiffer, de heer J. en mevrouw L. Berk, mevrouw A.M. Gout en de heer J.B. Hebly, de heer en mevrouw A.H.G. Pluis-Bierenga, de heer J. Dunk en mevrouw M. Dunk-Epke, de heer en mevrouw A. Advocaat, de heer F. Wiegant, mevrouw M.E. Wennink, mevrouw H.C. Renardel de Lavalette, mevrouw I. Swets, de heer of mevrouw A. Emous, de heer of mevrouw L.B. van Albada, mevrouw A. KluwerEggink, de heer of mevrouw P.M.A. Bergervoet, de heer of mevrouw J.N.M. Dekker, de heer en mevrouw Northolt-Brink.

In 2012 zijn de schulden afgelost

21 Baten

Lasten

Het Wereld Natuur Fonds en de Universiteit Utrecht hebben in 2012 aanzienlijke schenkingen aan Trésor gedaan met het doel het nog openstaande deel van de hypotheek af te lossen. Hierdoor en door de jarenlange inspanningen van de donateurs, is het nu dus gelukt het gebied volledig vrij van aflossingsverplichtingen te krijgen en daardoor in eigen bezit te verwerven! Het eigen vermogen van de stichting nam daardoor toe van € 118.103 negatief aan het begin van 2012 tot € 31.367 positief aan het einde van 2012.

Onder de post Wervingskosten donateurs + p.r. vallen de catering van de donateursdag en de kosten van de begeleidingsbrief bij Trésor Nieuws met de acceptgiro.

Het Departement Biologie van de Universiteit Utrecht heeft ons werk ook in 2012 gesteund door, zelfs in deze tijd van vele bezuinigingen, de druk- en verzendkosten van Trésor Nieuws en de kantoorkosten op zich te nemen. Van het Wereld Natuur Fonds Ook ontvingen we voorts een bedrag van € 11.830 ten behoeve van het eerste onderzoek in het Peperpot Nature Park, uitgevoerd door Olivier Tostain namens de Association. In 2012 brachten de donateurs € 2.112 meer op dan in het jaar daarvoor. Ten opzichte van 2011 zijn de bijdragen van sponsors echter sterk afgenomen, van € 34.104 naar € 19.172. Wellicht dat de financiële crisis ook hier zichtbaar is.

Onder Operationele kosten vallen de out-of-pocketkosten van projectleider Vijko Lukkien voor het uitvoeren van zijn taken en de kosten voor de inhuur van Pipasi Jeurissen. De projectleider ontving in 2012 van de Stichting Trésor géén salaris. Pipasi werkt met ingang van 2011 onder een contract met vergoeding voor de gewerkte uren en gemaakte reiskosten. De organisatorische en administratieve werkzaamheden waren dusdanig omvangrijk geworden dat niet langer van haar verwacht kon worden dat zij dit werk als vrijwilliger zou uitvoeren (wat zij daarvoor acht jaar lang heeft gedaan!). Het volledige jaarverslag 2012 staat op de website.

‘Als het beweegt, sla je het dood. Als het eetbaar is, eet je het op.’

Bestuurslid Aart de Lang in gesprek met onze nieuwe penningmeester drs. Jelle Schuurmans

22

Als ik op een mooie oktoberochtend het erf van Jelle oprijd, midden in het Brabantse land, kom ik in een oase van rust terecht. Een verbouwde boerderij, midden in de natuur, geen ander huis te zien, een prachtige tuin eromheen. Binnen leidt Jelle me rond en toont vol trots een huiskamer met een wand die grotendeels uit glas bestaat. Daarmee komt de natuur bijna in huis. Het is meteen duidelijk dat hier een echte natuurliefhebber woont.

Altijd iets met de natuur gehad?

Vertel eens wat meer over je leven

‘Mijn vader is op het platteland opgegroeid. Hij was een echt veldmens. Voor de oorlog was het natuurlijk een compleet andere wereld. De natuur wás er gewoon, als een vanzelfsprekendheid. Ik herinner me nog een uitspraak van hem: “Wat je vroeger deed als je in het veld iets tegen kwam en het bewoog, dan sloeg je het dood, en vervolgens keek je: is het eetbaar, ja, dan at je het ook nog op”. Ik heb zelf in mijn jeugd nog kievitseieren geraapt. Wat dat betreft zijn de tijden natuurlijk veranderd. Nederland is voller geworden. En dat houdt in dat de resterende natuur nu beschermd moet worden. Daar ligt de link met natuurbescherming. In de jaren ’70 kwam ik in contact met de KNNV en werd er ook lid van. Toen ontdekte ik dat ook mijn vader, zonder dat ik het wist, lid was geweest van de KNNV, hij ging naar lezingen. Ik werd er lid van de werkgroepen Floristiek en Vlinders, maar ontdekte gaandeweg dat ik nuttiger voor de vereniging kon zijn in een meer organisatorische functie.’

‘Ik ben geboren in 1943 in een dorpje bij Leeuwarden. Ik herinner me nog dat we als gezin op zondagmorgen luisterden naar het radioprogramma “Weer of geen weer” van Bert Garthoff (in de winter werd de naam omgedoopt in “IJs en weder dienende”). Daarin had dr. Fop I. Brouwer een rubriek: “Wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit”. Na Garthoffs pensioen werd zijn programma opgevolgd door “Vroege vogels”, ook zo’n mooi natuurprogramma. Je kunt wel zeggen dat de interesse voor de natuur er bij mij altijd wel is geweest. In de jaren ’50 ging ik naar de HBS B, daarna naar de universiteit. In 1969 studeerde ik af in de experimentele kernfysica aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarna heb ik me eigenlijk nooit meer met kernfysica bemoeid. Ik ging werken bij Philips, daar ben ik m’n hele leven tot mijn pensioen in 2003 gebleven: wetenschappelijk werk, eerst bij de afdeling Halfgeleiders, daarna de divisie Licht: berekenen van lichtverdelingen, daarna bij een onderafdeling van het beroemde Philips NatLab:

Caligo illioneus illioneus (fem.) Foto: Ad Havermans

23

het ontwerpen en visualiseren van vormen en de dingen die je daarmee kon doen.’

Veel vrijwilligerswerk Jelle heeft veel vrijwilligerswerk gedaan als penningmeester. Dat begon als penningmeester van de afdeling Eindhoven van de KNNV, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, inmiddels bekend als de Vereniging voor Veldbiologie. In het Engels is Natural History nog een bekend begrip, maar in het Nederlands is het begrip Natuurlijke Historie, Natte His, eigenlijk helemaal verouderd en wordt het niet meer gebruikt. Daarna penningmeester van de Kampeercommissie van de KNNV en nog weer wat later landelijk penningmeester van de KNNV en penningmeester van de afdeling Fondsen van de KNNV. Met Jelle hebben we dus een ervaren iemand in huis die onlangs het werk van het onlangs afgetreden, zeer gewaardeerde bestuurslid en penningmeester van de Stichting

Trésor, Frans Maas Geesteranus, heeft overgenomen. Samen met Pipasi kijkt hij onder andere naar mogelijkheden om de uitwisseling van gegevens tussen donateursadministratie en boekhouding te vereenvoudigen, waardoor bijvoorbeeld ook de verzending van Trésor Nieuws soepeler verloopt. Doelstelling van de Stichting Trésor is bescherming van de natuur op plaatsen waar het er echt toe doet, waarbij het tropisch regenwoud in Zuid-Amerika en met name het door de Stichting verworven gebied in FransGuyana onze speciale aandacht heeft. Daar voel je je bij thuis? ‘Ik voel me zeer verbonden met de natuur; ik heb er grote waardering en liefde voor en ik vind dan ook dat de natuur zeer beschermenswaardig is. Daar sta ik 100% achter. Daarom heb ik ook ja gezegd toen mij dit voorjaar werd gevraagd om als penningmeester toe te treden tot het bestuur. ‘

Eric Augusteijn

Hoe kunt u Trésor steunen?

Hoewel de Stichting dank zij WWF en UU de resterende hypotheek heeft kunnen aflossen, kan zij haar werk niet blijven voortzetten zonder de steun van de donateurs en sponsors. Het entreegebouw moet opnieuw worden ingericht en daarnaast zal de verwerving van de nieuwe gebieden, zoals die nu in de plannen staan en vooral het beheer daarvan, met de daarbij behorende school- en voorlichtingsprogramma’s, om een extra financiële bijdrage vragen. Deels zal deze zeker worden voorzien vanuit de Lokale Overheid maar de behoefte aan steun vanuit de Stichting Trésor zal blijven bestaan. Het is juist deze combinatie van particuliere inkomsten door middel van onze Stichting en bijdragen uit de Lokale Overheid in een antwoord daarop, die het Trésor-initiatief tot zo’n groot succes maakt.

Pulchranthus congestus, Foto: Renske Ek

Vierkante meters adopteren

Maak uw bedrijf Vriend van Trésor

U kunt één of meer vierkante meters Trésor ‘adopteren’

U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling

voor € 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat

geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven die

en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten

een substantiële schenking doen plaatsen wij het logo aan

van dat stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met

de voet van onze webpagina’s, met een link naar de website

behulp van internet bankieren regelmatig een bedrag naar

van uw bedrijf.

Trésor te laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten of u daar iedere keer een certificaat van wilt

CO2 compenseren

ontvangen?

Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO2uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren door

24

Vierkante meters cadeau doen

bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding van

U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van

Trésor. Zie onze website voor details over het compenseren

deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v. door

van CO2-uitstoot door vliegreizen en autokilometers (www.

grootouders die voor een kleinkind een certificaat bestellen

tresorrainforest.org/co2)

(of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun groene gezicht zien door certificaten cadeau te geven,

Periodieke schenking

in plaats van de obligate fles wijn, bij voorbeeld aan een

Als u notarieel laat vastleggen dat u gedurende minstens

gastspreker.

5 jaar een vast bedrag aan Trésor schenkt, dan betaalt u over dat bedrag geen inkomstenbelasting. Schenkt u

Automatische incasso

periodiek € 120 of meer per jaar dan betaalt Trésor de

U kunt het werk van onze stichting ook steunen door ons te

notariskosten. Zie ook Trésor Nieuws 24.

machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van uw rekening te incasseren. Een machtigingskaart kunt u per

Trésor in uw testament

post aanvragen (Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB

Tenslotte is ook het opnemen van Trésor in uw testament

Utrecht) of per e-mail: [email protected]

één van de manieren om ons te steunen. Dat kan door erfstelling of door het toekennen van een legaat. Laat het

Een project sponsoren

ons weten als u hierover meer wilt weten.

U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een

De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie

lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele

over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op

honderden tot honderdduizenden euro’s.

onze website, www.tresorrainforest.org onder het kopje ‘Financiën’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons opnemen door middel van een briefje naar Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een e-mail naar [email protected] of een telefoontje naar 030-253 74 36.

[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie ]