Nulmeting ouderbetrokkenheid Handleiding bij vragenlijsten ouderbetrokkenheid
1
Ouderbetrokkenheid in beeld Met behulp van deze vragenlijst ouderbetrokkenheid kunnen Rotterdamse scholen voor basis- en voortgezet onderwijs nagaan hoe ouders de samenwerking met en ondersteuning van school ervaren. Ouderbetrokkenheid is een breed begrip. Beter Presteren heeft drie speerpunten gekozen om de samenwerking tussen school en ouder expliciet te richten op het verhogen van schoolsucces: -
verbeteren onderwijsondersteunend gedrag van ouders thuis educatief partnerschap tussen ouders en school ouders meer betrekken bij schoolloopbaankeuzes
De vragenlijst betreft deze speerpunten en is in opdracht van Beter Presteren ontwikkeld door het Kenniscentrum Talentontwikkeling van Hogeschool Rotterdam. De lijst is in schooljaar 2011-2012 uitgeprobeerd op 9 scholen en aan de hand van analyse van de bevindingen aangepast.
A. Wat meet de vragenlijst en waarom? Het onderwijsondersteunende gedrag van ouders thuis draagt het meest bij aan schoolsucces van kinderen1. Dat betekent dat het voor het schoolsucces van het kind belangrijker is als een school investeert in de begeleiding die ouders thuis kunnen bieden, dan in de participatie van ouders op school (hoewel dat laatste daarmee zeker ook relevant blijft). Het is van belang dat ouders praten over school en schoolloopbaankeuzes, hoge (haalbare) verwachtingen koesteren, interesses van hun kind stimuleren en leermogelijkheden thuis vergroten. Kinderen ervaren op die manier dat hun ouders de school belangrijk vinden. Het belangrijkste is dat de ondersteuning thuis op een bemoedigende manier plaats vindt, zodat dit bijdraagt aan het positieve zelfbeeld van de leerling. School kan ouders helpen dit thuis vorm te geven door goede informatie en begeleiding op dit punt te bieden. In de vragenlijst gaat het er daarom niet zozeer om te meten wat ouders thuis doen, maar om hoe zij zich hierbij gesteund voelen door school. De blokjes ‘positief ervaren ondersteuning’ (vraag 21 t/m 24) en ‘relatie ouder-school’ 25 t/m 282 uit het deel wat gaat over informatie en ondersteuning aan ouders gaan hierover. Een aantal losse vragen uit het deel dat betrekking heeft op de samenwerking tussen school en ouders geeft ook informatie op dit punt. Het betreft de vragen 8,9 en 19. Educatief partnerschap betreft de mate waarin ouders en school met elkaar samenwerken om het kind optimale kansen op schoolsucces te bieden. Om samen te kunnen werken is in de eerste plaats een relatie nodig en zullen ouders en school dus contact met elkaar moeten hebben. Zeker laag opgeleide ouders en ouders met een lage sociaaleconomische status stappen echter moeilijk over de drempel van school. School kan ouders helpen door hen zich welkom te laten voelen in de school en door een persoonlijk contact met de ouders op te bouwen. De blokjes ‘informatie en verwachting’ (vraag6 t/m 9), ‘bejegening vanuit school’ (vraag 10 t/m 13) en ‘relatie ouder-leerkracht’ (14 t/m 20) gaan hierover.
1
Zie voor meer achtergrondinformatie over ouderbetrokkenheid de handreiking (http://bit.ly/Aleeg5) en literatuurverkenning (http://bit.ly/xNdj2X) van Mariëtte Lusse (Hogeschool Rotterdam). 2 vraag 28 (deze school houdt er goed rekening mee dat Nederlands moeilijk voor mij is) is alleen opgenomen in de lange (A3) versie van de vragenlijst. De korte vragenlijst gaat uit van schriftelijke afname en is daardoor niet geschikt voor deze doelgroep ouders.
2
Schoolloopbaankeuzes zijn erg belangrijk voor een succesvolle schoolloopbaan. Verkeerde keuzes verklaren een kwart van de voortijdige schooluitval. Omdat juist het gesprek thuis bij kan dragen aan goede schoolloopbaankeuzes is van belang dat school ouders hier bij betrekt en hen voeding biedt voor het gesprek met hun kind. Het blokje ‘loopbaanoriëntatie’ (vraag 29 t/m 32) gaat hier over. Deze vragen zijn alleen bedoeld voor ouders met een oudste kind die voor een schoolloopbaankeuze staat (groep 8 van de basisschool, 2 vmbo en 3 havo/vwo en 4 vmbo, 5 havo of 6 vwo). Achtergrondinformatie Het is belangrijk te weten welke ouders een vragenlijst hebben ingevuld. Enerzijds komt zo in beeld of de bevraagde ouders een goede afspiegeling vormen van de schoolpopulatie. Anderzijds kan het interessant zijn om te kijken of er verschillen zijn in de antwoorden van bepaalde groepen ouders (vaders/moeders, hoger/lager opgeleid, kind in onder- of bovenbouw, wel/niet geboren en getogen in Nederland). In vraag 1 t/m 6 wordt naar deze achtergrondgegevens gevraagd. Open en overige vragen In de A3 versie van de vragenlijst zijn verder nog open vragen opgenomen. Dit betreft in de eerste plaats het verzamelen van tips en pluimen voor de school. In de tweede plaats is er bewust een blad open gehouden. Hier kunnen scholen de vragen kwijt die ze graag aan ouders willen voorleggen en missen in de al uitgewerkte delen van de vragenlijst. Dit biedt zowel ruimte voor aanvullende stellingen als open vragen. Bij de uitwerking van dit onderdeel kunnen studenten van Hogeschool Rotterdam van dienst zijn (zie deel C van deze handleiding). Opkomstcijfers De vragenlijst geeft nu geen beeld meer van de belangstelling van ouders. Aanbeveling voor scholen is de opkomst bij ouderactiviteiten (rapportgesprekken, ouderavonden)zelf goed te meten. Het bijhouden van opkomstcijfers geeft op schoolniveau managementinformatie op dit punt. Op klasniveau wordt extra duidelijk met welke ouders nog onvoldoende contact is. Zo kan prioriteit gegeven worden aan het aangaan van basaal contact met alle ouders (of aan het zoeken naar een alternatief in het netwerk van het gezin als de ouder echt niet in staat is zijn of haar kind te ondersteunen).
B. Hoe kunnen scholen deze vragenlijst gebruiken? De vragenlijst is in twee varianten uitgewerkt: - een A3 variant bestemd om mondeling bij ouders af te nemen - een A4 variant die ouders zelf in kunnen vullen U vindt de vragenlijsten op de website van Beter Presteren www.beterpresteren010.nl/ouderbetrokkenheid Het afnemen van de vragenlijst Wij raden u aan de lijst af te nemen op momenten dat er zoveel mogelijk verschillende ouders in de school zijn, bijvoorbeeld bij rapportavonden. Zo voorkomt u dat u de vragenlijst alleen wordt ingevuld door ouders die al makkelijk naar school komen (omdat ze kleine kinderen hebben, in de ouderraad zitten of de ouderkamer vaak bezoeken). Hoe beter het lukt een goede doorsnede van de ouders te bevragen, hoe eerlijker het beeld van de mening van de ouders in uw school. Mondelinge afname (A3 lijst) is aan te bevelen, zeker als u in uw school ouders hebt die lager opgeleid zijn en/of slecht Nederlands spreken. De drempel voor met name deze ouders om een schriftelijke of online vragenlijst in te vullen is hoog en het begrip van de vragen neemt bovendien af
3
als ouders deze schriftelijk krijgen gepresenteerd. U loopt anders het risico dat alleen hoger opgeleide ouders en/of ouders die zeer betrokken zijn op school de lijst invullen. Dat levert een steekproef die niet representatief is en bovendien bestaat uit ouders waarbij u zich wellicht het minste zorgen maakt over het schoolsucces van hun kinderen. Door de vragenlijst mondeling af te nemen bij een zo breed mogelijke groep verlaagt de drempel om mee te werken aan het onderzoek en krijgt u de mening van een betere doorsnede van ouders van uw school in beeld. Nadeel van een mondeling af te nemen vragenlijst is echter dat het meer tijd, menskracht en organisatie vergt. Bovendien is het bij mondelinge afname verstandig de lijst door mensen van buiten de school af te laten nemen, omdat het moeilijker is voor ouders om zich eerlijk uit te spreken tegen iemand die ze dagelijks op school tegen komen. Een vragenlijst afgenomen door mensen van buiten de school verlaagt de kans dat ouders sociaal wenselijke antwoorden geven. U kunt voor het mondeling afnemen van de vragenlijst studenten van Hogeschool Rotterdam inzetten (zie verderop in deze tekst). Als u er voor kiest de vragenlijst schriftelijk af te nemen kunt u het A4 formaat gebruiken. Hou er rekening mee dat ouders de vragenlijst anoniem in moeten kunnen leveren. Als ouders de lijst bij een vertegenwoordiger van de school af moeten geven is de ouder niet meer anoniem. Regel bijvoorbeeld dat ouders de lijsten in een doos kunnen doen die in de school of achterin de ruimte waar u een ouderbijeenkomst houdt staat. Zorg in dat laatste geval ook voor veel pennen en maak in uw begeleidende schrijven of praatje duidelijk hoe u dit hebt geregeld.. De analyse van de vragenlijst Vervolgens hebt u een hele stapel ingevulde vragenlijsten. U kunt er voor kiezen deze lijsten te laten verwerken en analyseren door Hogeschool Rotterdam (zie verderop in de tekst). Als u de analyse zelf wilt uitvoeren kunt u de antwoorden verwerken in Excel. Excel heeft een optie om per vraag het gemiddelde antwoord van alle ouders die de lijst hebben ingevuld te laten berekenen. Ook kunt u bijvoorbeeld in een staafdiagram inzichtelijk maken hoeveel procent van de ouders een bepaald antwoord heeft gegeven. Zo krijgt u een beeld hoe ouders uw school ervaren met betrekking tot de drie speerpunten van Beter Presteren.
C. Inzet en ondersteuning vanuit Hogeschool Rotterdam mogelijk Hogeschool Rotterdam biedt ondersteuning aan bij het mondeling afnemen van de vragenlijsten en bij de analyse hiervan. Afname vragenlijsten Een groep van zes tot acht 2e jaars studenten van de sociale opleidingen kan de vragenlijsten afnemen bij de ouders van uw school. De ervaring is dat ouders deze studenten als toegankelijk en minder bedreigend ervaren. De studenten zijn beschikbaar in de periode februari/juni. Naast het afnemen van de vragenlijst verzorgen de studenten een door u te bepalen opdracht op het terrein van ouderbetrokkenheid. Deze opdracht kan voorvloeien uit de uitkomsten van de vragenlijsten, maar kan ook een ander accent krijgen rond het thema ouderbetrokkenheid. De studenten worden begeleid vanuit hun opleiding. Het kenniscentrum Talentontwikkeling verzorgt inhoudelijke en methodologische ondersteuning. Zo krijgen de studenten lesmateriaal en college van experts en een training in het afnemen van de vragenlijsten. Onderdeel van de training is een instructie over het verkrijgen van een representatieve steekproef.
Analyse en rapportage Als u een studentengroep vanuit de Hogeschool heeft ingezet zetten de studenten de uitkomsten in SPSS voor statistische analyse. Een medewerker van kenniscentrum Talentontwikkeling analyseert de
4
uitkomsten en levert een rapportage die de studenten opnemen in hun verslag voor uw school. De studenten krijgen van u een extra opdracht rond ouderbetrokkenheid specifiek voor uw school, die bijvoorbeeld voort kan vloeien uit de afname van de vragenlijst. Ook voor die opdracht leveren zij u een rapportage.
D. Aanmelding en vragen Aanmelding voor het werken met de vragenlijst loopt via Annette Diender, Projectleider Ouderbetrokkenheid van Beter Presteren (
[email protected], 06-1151 9363). De vragenlijst is gefinancierd door Beter Presteren en Hogeschool Rotterdam. Voor deelnemende scholen zijn er geen kosten aan verbonden. Als u gebruik wilt maken van het aanbod een groep studenten van Hogeschool Rotterdam de vragenlijst bij ouders van uw school af te laten nemen of als u nog vragen hierover heeft kunt u contact opnemen met Sanneke de la Rie, Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam (
[email protected], 010- 794 4399). De studentengroepen gaan half februari aan de slag. Daarom is van belang dat u zich uiterlijk eind december aanmeldt.
Wilt u aan Annette Diender (
[email protected]) doorgeven als u de vragenlijst op uw school gaat gebruiken? Ook als u zonder inzet van studenten met de vragenlijst gaat werken zijn wij voor ons onderzoek geïnteresseerd in de resultaten van uw school!
5
