Nieuwe Hollandse Waterlinie Schoon Doe mee!
Welkom
Sinds 2009 maak ik op Wereld Water Dag (22 maart) met vrijwilligers van jong tot oud elk jaar een rivier schoon.
Vele ondernemers, particulieren, belangengroepen en overheden staken de afgelopen jaren energie, tijd en geld in de ontwikkeling en restauratie van deze Waterlinie. Daarmee zijn grote stappen gezet om dit grootste monument van Nederland te behouden voor toekomstige generaties.
200 jaar Dit jaar ga ik ivm 200 jaar Nieuwe Hollandse Waterlinie deze 140 km lange waterlinie inclusief de forten, werken, batterijen, vestingen en kastelen van Werkendam tot Muiden schoon maken.
Nu breekt een nieuwe tijd aan. De grote overheidsinvesteringen in de restauratie van sluizen, forten, fiets- en wandelpaden lopen ten einde. Het is tijd de Waterlinie ‘door te geven’ aan u: ondernemer, vrijwilliger, gemeente of andere betrokkene bij de Waterlinie. Zodat u in dit prachtig groene gebied kunt ondernemen en recreëren en de potentie van het gebied ten volle kunt benutten.
In een dag Om de route in één dag schoon te kunnen maken hebben wij de route opgedeeld in 50 etappes van +/- 3 km die wij om de 12 minuten schoon gaan maken. Wij hebben dat gedaan om zo met jou de hele route in één grote golfbeweging van 50 x 12 = 600 minuten (10 uur) schoon te kunnen maken. Wil je ook deelnemen? Ga dan naar onze website of facebook.com/wereldwaterdag en meld je met familie, vrienden, buren, collega’s, etc van jong tot oud aan voor deze grootste rivier schoonmaak ooit. Tot zondag 22 maart! Erik Van Loon Stichting Aquarius
Grootste rivier schoonmaak ooit! In 2015 is het 200 jaar geleden dat met de bouw van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) werd gestart! Op zondag 22 maart, Wereld Water Dag, wordt dit groots gevierd met de grootste rivier schoonmaak ooit! De NHW is een unieke structuur van inundatiegebieden, forten en andere verdedigingswerken die de Republiek en later het Koninkrijk der Nederlanden moest beschermen tegen aanvallen van de vijand. Tegenwoordig heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie een nieuwe functie. Het is nu een gebied waar je geweldig kunt recreëren en waarin je de geschiedenis volop kunt beleven. De NHW die zich van Muiden tot Werkendam over een lengte van zo’n 85 km uitstrekt, wordt op 22 maart door stichting Aquarius met honderden vrijwilligers schoongemaakt. Ook alle aan de route gelegen forten
krijgen een beurt! Om het 140 km lange traject in één dag te kunnen ontdoen van alle plastic, blikjes, papier, verpakkingsmaterialen en ander zwerfafval zoeken wij daarom honderden vrijwilligers die ons bij deze klus willen helpen! Stichting Aquarius zorgt voor bezems, schepnetten, vuilniszakken en de coördinatie. Wij hopen op een grote opkomst om samen met u deze klus te klaren! In één dag zorgen we zo met z’n allen voor een opgeruimde Nieuwe Hollandse Waterlinie! Wij zoeken per fort fort zo’n 40 deelnemers! Kijk op pagina 7 voor de adressen en de tijden en meld je aan via onze website. Daar vind je ook onze facebook eventpagina’s.
Waterlinie museum opent haar deuren Vanaf dit najaar heeft Nederland er een stoer familiemuseum bij. Na een bezoek aan het Waterliniemuseum en een ontdekkingstocht over het fort heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie straks geen geheimen meer voor je.
Militair te paard tijdens oefening in inundatiegebied
200 Jaar Nieuwe Hollandse Waterlinie Op naar de UNESCO werelderfgoedstatus!
www.StichtingAquarius.nl
- advertentie -
WERELD WATER DAG 2015
KUNSTWERKEN VOOR WATER I teken, schilder, schrijf, film, fotografeer, beeldhouw, doe alles voor water
OPEN INSCHRIJVING
En mocht je er dan nog niet genoeg van hebben dan kun je binnenin het museum met een virtual reality-bril op over de waterlinie vliegen en zien wat nog nooit iemand heeft gezien; de Nieuwe Hollandse Waterlinie die onder water is gezet! Tijdens je zwerftocht over het fort kun je genieten van de bijzondere natuur. En in de historische gebouwen die je tegenkomt, je verder verdiepen in fortenbouw, het leven van de soldaten en de aanval en verdediging. Je ontmoet ook de Romeinen die hier 2000 jaar geleden al een fort stichtten, het Castellum Fectio. Ook kun je zien hoe Fort bij Vechten eruitzag toen het net was gebouwd.
Stichting Aquarius
DEADLINE
1 maart
O
In 2015 is het 200 jaar geleden dat met de bouw van de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd gestart! In 1995 is zij door de Nederlandse Staat toegevoegd aan de voorlopige Werelderfgoedlijst van de Unesco.
Hou je ook van schoon water wordt dan nu vriend, ambassadeur of sponsor van Stichting Aquarius.
t ech Utr huis /4 cie -30 vin 19/3
Als gevolg van oorlogsdreiging heeft men de Waterlinie in totaal driemaal onder water gezet: tijdens
Overigens is de Nieuwe Hollandse Waterlinie het grootste infrastructurele project dat Nederland ooit heeft ondernomen. En ook het duurste! Omgerekend naar de huidige tijd heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie de belastingbetaler zo’n 50 miljard euro gekost. Ter vergelijking: de Deltawerken, dat andere waterbouwkundige hoogstandje van Nederland, kostte zo’n 20 miljard euro…
In het nieuwe museumpaviljoen kom je in een interactieve ontdekkingstocht van alles te weten over de waterlinie. Mensen uit verschillende tijden nemen je mee in hun belevenissen. Zo vertelt (prins) Maurits over het briljante idee dat hij in 1588 kreeg, neemt een boerin je mee in haar persoonlijke leven in het Rampjaar 1672 en toont de soldaat je de zwakke plekken van de linie in 1794. Ingenieur Kraijenhoff legt uit waarom
Annemieke Traag Nieuwe Hollandse Waterlinie
Pro
De ingenieurs in die tijd hadden bedacht om van die nood een deugd te maken: als de vijand eraan komt dan zet je de boel gewoon onder water! De linie bestond zo voor een groot deel uit land dat onder water is te zetten (het zogenaamde inundatiegebied), uit sluizen en dijken en daarnaast bouwde men ook een groot aantal forten, batterijen en andere verdedigingswerken.
de Frans-Duitse oorlog, tijdens de Eerste Wereldoorlog en ook toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Die laatste keer bleek de waarde van de linie door de inzet van vliegtuigen echter voorgoed achterhaald.
Midden in dit bijzondere museumpaviljoen, ontworpen door architect Anne Holtrop, vind je een 50 meter lange openlucht maquette van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze kun je zelf in stelling brengen en ervaren hoe de linie werkt.
Ik heb er alle vertrouwen in en zie ernaar uit om dit samen met u voor elkaar te krijgen.
EXP
De Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) is een verdedigingslinie die diende als vervanging van de Hollandse Waterlinie (nu: de Oude Hollandse Waterlinie, zie pag. 6). De werking ervan berustte voor een groot deel op die zo opvallende kenmerken van ons land: veel water en veel laaggelegen gebieden.
Fort bij Vechten is een van de grootste en fraaiste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De strategische ligging op het snijpunt van de Romeinse Limes en de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de ongerepte schoonheid ervan maken het fort geschikt als hét icoon van de Waterlinie; hier wordt het unieke verhaal verteld over de verdediging van Nederland met de hulp van water.
de waterlinie in 1815 werd verplaatst en een werkman laat je zelf ervaren onder welke zware omstandigheden hij in 1880 zijn werk moest doen.
Geen ambities zonder samenwerking. Zoals in de afgelopen periode is gebleken is een maatschappelijk, duurzaam en economisch waardevol gebruik van de Waterlinie onmogelijk zonder samenwerking, ambities, doelgerichtheid en energie. Alleen in gezamenlijke verantwoordelijkheid houden we de kennis en de kwaliteit van de linie hoog en rijgen wij vast en zeker ook de laatste parels aan de ketting van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dan kunnen we in 2018 opgaan voor de status van Unesco Werelderfgoed, als uitbreiding van het Werelderfgoed Stelling van Amsterdam.
Provinciehuis Utrecht WWW.KUNSTWERKENVOORWATER.NL
poster en flyer kunstwerken voor water 1 derde ontwerp.indd 1
19/3-30/4
5-2-2015 22:52:56
Inhoud Wereld Water Dag 3 Programma Aquarius 3 Waterschapsverkiezingen 4 Kieskompas 4 Fotowedstrijd 4 Samen met 5 Dit zijn de andere waterlinies 5 Forten, Kastelen en Vestingen 7 Jongeren 8 Disclaimer: Nieuwe Hollandse Waterlinie Schoon en deze krant is een initiatief van Stichting Aquarius. (oplage : 25.000)
Xxxxxxx
2
Jaar van de Nederlandse Waterlinies 2015 is het jaar van de Nederlandse Waterlinies. Onder de noemer ‘Waterlinies 2015’ worden alle activiteiten van alle Waterlinies en forten feestelijk gebundeld. Zo wordt nog duidelijker wat er op deze oorspronkelijke en soms afgelegen plekken voor u te beleven is. Waterlinies 2015 Het fortenerfgoed gaat in de etalage want ‘Waterlinies 2015’ is een jaar van mijlpalen zoals de schoonmaak van de Nieuwe Hollandse Waterlinie op Wereldwaterdag, en de opening
Waterliniemuseum Fort bij Vechten. Maar er is meer, doordat linies en forten de krachten bundelen, kunt u heel het seizoen genieten van bijzondere evenementen met de forten als decor: Programma Start Fortenseizoen In het weekend van 17 t/m 19 april gaan de forten van de waterlinies open. Tal van forten organiseren activiteiten rondom het thema ‘Feest en Vermaak’.
Proef de linie De forten bieden een scala aan culinaire mogelijkheden. Geniet van lunch of diner in een van de vele fortenrestaurants. Zomer vol Verhalen De weekenden in juli en augustus worden ‘lazy afternoons’ dankzij ‘Zomer vol verhalen’. Op 13 forten en waterlinielocaties brengen vertellers spannende, mysterieuze of ontroerende verhalen tot leven. Fortenfestival
AGENDA
Stichting Aquarius organiseert elk jaar de volgende evenementen:
Nieuwsgierig naar ons water bij jou in de buurt?
1/1 Nationale Nieuwjaarsduik www.nationalenieuwjaarsduik.nl
22/3 Wereld Water Dag
www.nieuwehollandsewaterlinieschoon.nl
26/3 Rondje Noordereiland Kroegentocht www.rondjenoordereiland.nl
21/6 Zeemeerminnen Parade Paradeer met ons voor schoon zee water
www.zeemeerminnenparade.nl
26/7 Rotterdam Swim Zwem met ons in de grootste haven van Europa
www.rotterdamswim.com
Kijk op onswater.nl
2/8 Amsterdam Rotterdam Triathlon
Zwem, fiets en ren van Amsterdam naar Rotterdam.
www.amrotriathlon.com
30/8 Amsterdam Swim Zwem onder 6 historische bruggen in hartje Amsterdam.
www.amsterdamswim.com
30/8 Royal Amstel Swim Neem deel aan de oudste zwemtocht van Europa!
www.royalamstelswim.com
houd 15#063 Ons Water Advertentie_280x435mm_def.indd 1
schoon 13-02-15 09:19
Wereld Water Dag Woudrichem serveert ontbijt Van de provincie Noord-Brabant en de gemeente Woudrichem krijgen deelnemers in Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel een heerlijk ontbijtpakket met allerlei lokale lekkernijen. Zalmvisserij In het ontbijtpakket zit oa een boterham met heerlijke zalm, want Woud-
3
Schoon Water Borrel in Gorinchem
zondag 22 maart
richem heeft zijn welvaart mede aan deze trekvis te danken! Jongen met Zalm Onderstaande foto uit 1913 staat trouwens op de ontbijt-pakketjes. Dankzij Aart de Joode van www. OudWoerkum.nl weten wij nu dat het hier gaat om Marius Jan van Straten.
08:00-09:00 Schoon Water Ontbijt (8 forten in Noord-Brabant)
08:00-18:00 Rivier schoonmaak (Werkendam-Muiden)
18:00-21:00 Schoon Water Feest (Muiderslot, Muiden)
Do 19 maart
Vr 20 maart
Za 21 maart
16:00-18:00 Kunstwerken Voor Water II (Provinciehuis Utrecht, Utrecht)
16:00-18:00 Schoon Water Borrel (Buiten de Waterpoort, Gorinchem)
20:00-22:00 Dichten Voor Water II (Werk aan het Spoel, Culemborg)
bron: www.nieuwehollandsewaterlinieschoon.nl/programma
Dichten in Culemborg Dit jaar organiseert stichting Aquarius in samenwerking met de gemeente Culemborg het festival ‘Dichten voor Water II’.
Op zaterdag 21 maart tussen 15.00 en 17.00 worden de beste gedichten voorgedragen in ‘Werk aan het Spoel’ (Goilberdingerdijk 40 te Culemborg).
Dichten Voor Water II In 2014 namen nog 28 dichters deel aan het eerste festival ‘Dichten Voor Water’. Bij het ter perse gaan van deze krant was dit aantal al meer dan verdrievoudigd! Naast meer inschrijvingen is ook het niveau sterk toegenomen. Deelnemen kan nog steeds via www.dichtenvoorwater.nl!
Dansende woorden Het festival zal worden opgeluisterd door Charlotte van den Reek van BeYOU DanceCrew, die met dansers een aantal gedichten zal begeleiden
Bundel Alle gedichten komen in een prachtige bundel die vanaf 16 maart voor iedereen online beschikbaar zal zijn op bovenstaande website.
Voor de tweede editie van dit poëzie-festival hebben zich inmiddels al bijna 100 dichters aangemeld!
xxxxxxxxxxxxxx
Jongeren presenteren ideeën Tijdens de Wereld Water Dag Netwerkbijeenkomst in Gorinchem presenteren de 5 meest briljante kinderen uit Nederland hun beste ideeën voor schoon water. Stilstaand Water Thema van Ideeën Voor Water dit jaar is Stilstaand Water. Door de populariteit van het zwemmen in open water door ondermeer de Rotterdam Swim en de Amsterdam Swim wil men op steeds meer plekken in Nederland zwemmen. Door botulisme en blauwalg is dat echter niet altijd veilig. Daarom hebben wij jongeren van 10 tot 14 jaar in heel Nederland gevraagd ons hun beste idee inzake schoon Stilstaand Water toe te zenden. TedKids De 5 beste ideeën worden door kinderen op een zeepkist tijdens de Schoon Water Borrel 2015 aan een deskundige jury in een zaal vol enthousiaste wetenschappers, journalisten, politici, ouders en ondernemers in Gorinchem gepresenteerd. De presentaties worden gefilmd en met Engelse ondertitels via YouTube wereldwijd verspreid. Zonneflessenboten Workshop De school met het winnende idee krijgt bovendien een gratis workshop Zonneflessenboten bouwen.
Van Slot Loevestein naar Muiderslot Ultralopers lopen op één dag de Nieuwe Hollandse Waterlinie!
Schoon Water Feest Van 18-21:00 zijn tot 250 deelnemers aan Nieuwe Hollandse Waterlinie Schoon welkom op het Muidn 2014 deden 3 burgemeester en 12 wethouders mee aan het schoonmaken van de Oude Rijn van Harmelen tot Katwijk aan Zee. In 2015 doen 5 burgemeester en naar verwachting 15 wethouders mee aan de grootste rivier schoonmaak ooit.
Kunstwerken Voor Water in Provinciehuis Utrecht Gedeputeerde opent expositie War, Peace and Beauty Samen met provincie Utrecht organiseert stichting Aquarius de eerste editie van ‘Kunstwerken voor Water’. Thema dit jaar is ‘War, Peace and Beauty’. Open inschrijving Deelname stond open voor alle leeftijden en alle disciplines. Een vakkundige jury bestaande uit Toon de Korte, Wilma Kun en Piet de Jonge kozen op 4 maart de winnende kunstwerken.
Sommige gemeenten helaas niks Naast hele enthousiaste gemeenten zijn er ook een aantal gemeenten die helemaal niks. De gemeente Werkendam doet ondanks raadsvragen van de Lokaal Belang helaas niet mee vanwege de zondagsrust bijvoorbeeld niet mee. Sinds 2009 zet Stichting Aquarius zich wereldwijd in voor schoon water. Dit kunnen wij doen met dank aan honderden deelnemers die elk jaar deelnemen aan oa. de Rotterdam Swim, de Amsterdam Swim, de
Royal Amstel Swim en de Amsterdam Rotterdam Triathlon. Met deze evenementen vragen niet alleen wereldwijd aandacht voor schoon water maar zetten wij ons ook wereldwijd in voor schoon water. Sommige gemeenten helaas niks Naast hele enthousiaste gemeenten zijn er ook een aantal gemeenten die helemaal niks. doen. De gemeente Werkendam doet vanwege de zondagsrust bijvoorbeeld niet mee. Sinds 2009 zet Stichting Aquarius zich wereldwijd in voor schoon water. Dit kunnen wij doen met dank aan honderden deelnemers die elk jaar deelnemen aan oa. de Rotterdam Swim, de Amsterdam Swim, de Royal Amstel Swim en de Amsterdam Rotterdam Triathlon. Met deze evenementen vragen niet alleen wereldwijd aandacht voor schoon water maar zetten wij ons ook wereldwijd in voor schoon water.
Met deze 140 km lange ultraloop door 5 provincies van Slot Loevestein tot Kasteel Muiderslot vragen de deelnemers aandacht voor schoon water. Eerste keer In 2015 zullen deze drie pioniers deze voormalige verdedigingslinie in estafette bedwingen. Vanaf 2016 hopen wij naast estafette-deelnemers ook een aantal ultralopers te vinden die de hele route in één dag willen lopen. Opbrengst Met de opbrengst van de ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie Loop’ gaan wij op Wereld Water Dag 2016 vanaf het stadhuis van Rotterdam tot het stadhuis van Amsterdam delen van de Rotte, de Maas, de IJssel, de Gouwe, het Aarkanaal en de Amstel schoon maken. Doe mee Inschrijven kan nog tot 15 maart www.hollandsewaterlinieloop.nl Stichting Aquarius - Voor Schoon Water
Amsterdam Rotterdam
Triathlon For Water
www.amrotriathlon.com
Catalogus Van de expositie met werken van binnen- en buitenlandse kunstenaars is ook een catalogus uitgegeven. Vanaf maandag 23 maart 2015 kunt u deze downloaden zodat u ook thuis kunt genieten van de prachtige kunstwerken. Opening Op donderdag 19 maart opent gedeputeerde mevr. Pennarts om 15:00 in het Provinciehuis Utrecht (Archimedeslaan 6) de expositie. Mis het niet! Vervolgens heeft u tot 30 april de tijd om 20 uitverkozen werken te zien. W W W. KU N S T W E R K E N VO O R WAT E R . N L
ZWEMMENSWIM FIETSENBIKE RENNENRUN 17,5 km van Capelle aan den IJssel tot Stadhuis Rotterdam 2,5 km van Stadhuis Amsterdam tot Station Amstel
70 km van Station Amstel tot Capelle aan den IJssel
augustus ZONDAG 2
Foto: Martin Sharrott
Waterschapsverkiezingen
4
Het rivierengebied is het stuk Nederland tussen de grote rivieren vanaf de Duitse grens tot aan Dordrecht. Het is een van de mooiste gebieden van Nederland. Hier zorgt Waterschap Rivierenland ervoor dat de inwoners van het rivierengebied veilig kunnen leven, werken en recreëren in hun mooie, maar kwetsbare leefomgeving. Dat doen we door te werken aan veilige dijken, een goed waterbeheer en het zuiveren van rioolwater.
Veilige dijken In het rivierengebied met z’n vele dijken ligt het accent op de bescherming tegen rivierwater. Zeker nu grote dijkversterkingsprojecten uitgevoerd worden en Waterschap Rivierenland een belangrijke bijdrage levert aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Zodat de inwoners van het rivierengebied veilig kunnen leven, werken en recreëren in hun mooie, maar kwetsbare leefomgeving.
Voldoende water Een evenwichtig watersysteem vraagt om een goede balans tussen water aan- en afvoer. Zodat de inwoners in tijden van neerslag droge voeten houden en in tijden van droogte over voldoende water kunnen beschikken. Met sluizen, stuwen en gemalen zorgen we voor een waterpeil dat past bij wat nodig is in het rivierengebied. We houden daarbij rekening met de verschillende belangen van natuur, landbouw, recreatie, bedrijfsleven en inwoners.
Schoon water Daarnaast zorgen we voor een goede waterkwaliteit. Schoon water draagt bij aan een goede leefomgeving voor mensen, dieren en planten. We zuiveren het afvalwater van dorpen en steden in het rivierengebied. En we letten erop dat het oppervlaktewater niet vervuild raakt. Zodat de inwoners van het rivierengebied van het water in hun omgeving kunnen genieten.
Foto wedstrijd
Op 22 maart fotograferen wij vanuit de lucht, langs de route en op de forten. Wij kunnen echter niet overal tegelijkertijd zijn en daarom zijn wij benieuwd naar jouw mooiste Nieuwe Hollandse Waterlinie Schoon foto? De 12 mooiste foto’s worden geëxposeerd en komen in een jaarkalender. Doe mee! Stuur je foto naar: Email :
[email protected] Twitter:@schoon_water Facebook : wereldwaterdag Whatsapp : 06 3826 5666 Deadline Inzenden kan tot 31 maart. Je mag zoveel foto’s insturen als je wilt. Maak voor elke foto echter wel
een nieuw bericht, post of tweet. Op onze website vind je meer informatie en de 12 categorieën waarin wij de foto indelen. Prijzen Hoofdprijs: een Nokia Lumia 520 Tweede prijs (3 x): een 32 gb Micro SD Card Derde prijs (8 x): een Foka Cadeaubon van € 10,-
Op welke partijen kunt u stemmen Rivierenland
Amstel, Gooi en Vecht
Stichtse Rijnlanden
- 50 Plus - Algemene Waterschapspartij - CDA - Christen Unie - Huiseigenaren - Lokale Regiobelangen Rivierenland - Partij voor de Dieren - PSP’92 - PvdA - SGP - VVD - Water Natuurlijk
- 50 Plus - Algemene Waterschapspartij - CDA - Christen Unie / SGP - De Groenen - Eigen Woning en Water - Mens en Spirit - Partij voor de Dieren - PvdA - Socialistische Waterschapspartij - VVD - Water Natuurlijk -W aterschapspartij Recreatie Wonen en Water
-
Kies op 18 maart uw Waterschapsbestuur. Door goed waterbeheer hebben wij schoon water. Maar verontreiniging ligt altijd op de loer. Daarom is niet alleen fris water belangrijk, maar ook een fris Waterschapsbestuur. Op 18 maart kunt u weer nieuwe bestuurders kiezen. Weten wie? Kijk op [website waterschap]. En laat uw stem straks meetellen.
Algemene Waterschapspartij CDA Christen Unie Inwonersbelangen Partij voor de Dieren PvdA SGP VVD Water Natuurlijk
Samen met ... Staatsbosbeheer beheert en benut natuur
Militairen in een praktische barak
Schoon water helpt bij beschermen natuur
Staatsbosbeheer beheert natuur én draagt zorg voor monumenten. In de Nieuwe Hollandse Waterlinie heeft Staatsbosbeheer de zorg voor 15 forten en 142 ha natuurgebied en is daarmee de grootste beheerder. Binnen de linie wordt geprobeerd een optimaal evenwicht te realiseren tussen het beheren, beleven en benutten van natuur én cultuur. Schoon water draagt hieraan bij.
is dat een kwestie van ‘handen af’, gewoon zo laten. Vaker moet er zorgvuldig beheerd worden om karakteristieke landschapselementen van buitenplaatsen en monumenten in stand te houden.
De waterkwaliteit bij forten is vaak beter dan de waterkwaliteit in het gebied erbuiten. Dit komt omdat fortgrachten vaak geen verbinding hebben met wateren uit de omgeving en daardoor behoorlijk geïsoleerd zijn. De provincie Utrecht heeft Fort Rijnauwen zelfs een Waterparel genoemd. Waterkwaliteit blijft echter wel een aandachtspunt met mogelijkheden voor natuurontwikkeling.
Kansen voor natuur Op veel plekken rond de Nieuwe Hollandse Waterlinie helpt “schoon water” Staatsbosbeheer bij de taak de natuur te beschermen en door mensen te laten beleven. De Europees Kaderrichtlijn Water geeft aan waaraan de waterkwaliteit moet voldoen. De verantwoordelijkheid voor waterkwaliteit ligt bij waterschappen. Staatsbosbeheer werkt op vele plekken samen met waterschappen. Wanneer een waterschap maatregelen neemt om de waterkwaliteit te verbeteren is dit vaak ook gunstig voor natuur.
Zorgvuldig beheer Grote delen van de ongebruikte waterlinie waren decennialang eigendom van Defensie en dus verboden terrein. Zo kreeg de natuur kans er ongestoord haar gang te gaan. Opvallend zijn de vele meidoornstruiken die werden aangeplant als extra ondoordringbaar verdedigingsmiddel. In en rond de forten leven planten en dieren die elders in de omgeving niet voorkomen. De Zwarte toorts, Jacobskruiskruid, dagpauwogen en verschillende soorten vleermuizen zij maar enkele voorbeelden. Soms
Natuurvriendelijke oevers De aanleg van natuurvriendelijke oevers is een goed voorbeeld van zo’n maatregel. Natuurvriendelijke oevers hebben niet alleen de functie water te keren, maar houden vooral ook rekening met natuur en landschap. Dergelijke oevers vormen een grens tussen water en land. Deze grens verschuift doordat de hoogte van het water voortdurend verandert. Dit maakt de oevers en hun omgeving aantrekkelijk voor vele dieren en planten. Bij Staatsbosbeheer als beheerder van natuurterreinen zijn
In 2016 bestaat de Royal Amstel Swim 175 jaar
natuurvriendelijke oevers vaak al aanwezig. Nu ze ook buiten natuurgebieden over grote afstanden worden aangelegd, worden de omstandigheden voor dieren en planten waarover met provincies beheerafspraken zijn gemaakt, gunstiger. Voor de bezoekers vergroot dit de kans op een onverwachte ontmoeting met een bijzonder dier of unieke plant in de natuur.
meer info: www.staatsbosbeheer.nl
Nationaal archief/collectie Spaarnestad/Het Leven
In Weesp loopt het hele college mee! De gemeente Weesp reageerde gelijk enthousiast. Het college van Weesp roept alle inwoners van Weesp op om op zondag 22 maart samen met hen Fort aan de Ossenmarkt schoon te maken.
Route Deelnemers zwemmen vanaf het Amstelkwartier (Station Amstel, Philips, Delta Lloyd, Rabobank en Waternet) naar de Stopera. De route is 2,5 kilometer lang en voert langs zes historische bruggen, vele imposante gebouwen en prachtige grachten. Een gedeelte van het parcours voert door 17e eeuwse grachtengordel van Amsterdam, een van Nederland’s tien monumenten met werelderfgoedstatus! (Tot nog toe…)
Bij meer dan 40 deelnemers gaan wij samen met het college niet alleen dit fort en de route naar Fort H in
5
Stichting Aquarius - Voor Schoon Water
KING OF THE RIVERS
ROYAL AMSTEL SWIM
Sinds 1841
Year 7 Jaar
Wat ze gemeen hebben is dat ze uniek zijn, niet alleen in hun eigen land maar ook in de rest van de wereld. En ze hebben officieel de status van UNESCO Werelderfgoed.
Stichting Aquarius - Voor Schoon Water
AMSTERDAM SWIM
DOE MEE!
DOE MEE!
U hebt vast wel eens gehoord van de piramides van Gizeh of de Chinese muur. Heel verschillende monumenten in verschillende delen in de wereld.
KING OF THE RIVERS Year 7 Jaar
WWW.ROTTERDAMSWIM.COM
Weespernieuws.nl Als het aan Weespernieuws ligt gaat dit zeker lukken. Zij hebben al drie keer geschreven over deze honderd veertig kilometer lange rivier schoon-
maak van Werkendam tot Muiden waarmee wij 1,1 miljoen inwoners, wonen en werkend in 60.000 bedrijven, 18 gemeenten, 5 provincies en 3 waterschappen verbinden.
Nieuwe Hollandse Waterlinie gaat voor UNESCO Werelderfgoedstatus in 2018
Werelderfgoedverdrag Daarvoor is in 1972 het Werelderfgoedverdrag opgericht. Dat is bedoeld om cultureel en natuurlijk erfgoed dat van unieke en universele waarde is voor de mensheid, beter te kunnen bewaren voor toekomstige generaties.
KING OF THE RIVERS ROTTERDAM SWIM
Amsterdam Swim | Rotterdam Swim | Royal Amstel Swim
Muiden, maar ook andere delen van de vesting schoon maken.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie vormt, samen met de Stelling van Amsterdam, de unieke en nationale verdedigingslinie die de Republiek Holland en later het Koninkrijk der Nederlanden verdedigde tegen een mogelijke vijand. De Forten, kastelen, sluizen en bunkers zijn de zichtbare overblijfselen daarvan.
meer werken, moderne tanks van het leger zouden het water makkelijk trotseren.
Inundatie Nergens ter wereld is een verdedigingslinie gemaakt die werkt met het systeem van het onder water laten lopen van land, ook wel inundatie genoemd. Door het onder water zetten van een deel van Nederland kon de vijand tegen gehouden worden. Dat deed men door gebruik te maken van een vernuftig stelsel van in- en uitlaat punten om het waterpeil in dat gebied te beheersen. Zo kon het gebeuren dat dat soldaten en paard en wagen vast liepen in het ondergelopen land. In deze tijd zou dat niet
terlinie ook graag de Werelderfgoedstatus krijgen en daarmee aansluiten bij de Stelling van Amsterdam.
Dat maakt de Waterlinie zo uniek. Bovendien is inundatie een vorm van watermanagement dat aansluit bij het Nederlandse UNESCO thema. Daarom wil de Nieuwe Hollandse Wa-
UNESCO UNESCO is de afkorting van United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization en is opgericht in 1945. UNESCO gebruikt de werkterreinen onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie om de doelstellingen van de Verenigde Naties te realiseren: het ontwikkeling van universele waarden en verbetering van de leefomstandigheden van alle mensen ter wereld.
Stichting Aquarius - Voor Schoon Water
Year 7Jaar
Militairen in een praktische barak, een uitvinding van Vissers Landbouwkantoor te Amsterdam. Tull en ‘t Waal, 1914.
Beleven van natuur en cultuur Staatsbosbeheer vindt het belangrijk dat mensen de natuur en cultuur kunnen beleven. Zelf heeft de organisatie niet genoeg mensen en middelen om al deze sporen van het verleden te beheren, restaureren en open te stellen. Maar door samen te werken met organisaties en particulieren kan dat wel lukken. Zo doet een aantal forten inmiddels dienst als cultuurfort, taverne, natuurkampeerterrein en geofort. Op vele forten worden er activiteiten en excursies georganiseerd en op sommige plekken kun je zelfs overnachten.
Volgend jaar bestaat de ‘Royal Amstel Swim’, de zwemtocht in de Amstel van het Amstelstation tot aan het stadhuis van Amsterdam, 175 jaar. De ‘Royal Amstel Swim’ is daarmee het oudste open-water-zwemevenement van Europa. De zwemtocht wordt al sinds 1841 jaarlijks gehouden.
Deelnemen Deelnemen kost € 25,-. Kijk op www.royalamstelswim.com en meld je vandaag nog aan!
5
DOE MEE!
WWW.AMSTERDAMSWIM.COM
Amsterdam Swim | Rotterdam Swim | Royal Amstel Swim
DOE MEE!
WWW.ROYALAMSTELSWIM.COM Amsterdam Swim | Rotterdam Swim | Royal Amstel Swim
Ook Nederland heeft een aantal UNESCO werelderfgoederen. De meeste Werelderfgoederen in Nederland hebben iets te maken met watermanagement. Voorbeelden zijn het Woudagemaal in Lemmer, Schokland en omgeving en de Stelling van Amsterdam. Nederland heeft in totaal 10 wereld erfgoederen.
2018 Doel is om dat in 2018 te bereiken. Het hebben van de UNESCO status niet alleen belangrijk voor het behoud en de bescherming van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor de toekomst en toekomstige generaties. Het is ook goed voor het toerisme naar alle leuke en mooie evenementen van de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Dit zijn de andere waterlinies
6
Oud Hollandse Waterlinie
Stelling van Utrecht De Stelling van Utrecht maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en bestaat uit een serie forten en andere militaire ‘werken’ rondom Utrecht.
De Oude Hollandse Waterlinie is ontstaan in het zogenaamde Rampjaar (1672), toen Frankrijk, Engeland en een tweetal Duitse vorstendommen (Munster en Keulen) de oorlog verklaarden aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Twee ringen De werken werden gebouwd in de 19e eeuw, de eerste vanaf 1820 (Fort aan de Klop, Fort de Gagel, Fort Blauwkapel, Fort de Bilt, Fort Vossegat en de vier Lunetten op de Houtense Vlakte) en later kwam er nog een tweede kring bij die bestond uit het Werk te Maarsseveen (1881), Fort Ruigenhoek (1870), Fort Voordorp (1870), Fort Hoofddijk (officeel Werk aan de Hoofddijk, 1879), Fort Rijnauwen (1871), Fort Vechten (1870) en Fort ‘t Hemeltje (1881).
Het concept van de waterlinie stamt uit het einde van de zestiende eeuw en werd in 1672 realiteit onder druk van een oprukkend groot Frans leger. Na het afslaan van deze aanval werd besloten de waterlinie uit te bouwen tot een duurzame verdedigingslinie. Middeleeuwen Na de Middeleeuwen groeide er in de Nederlanden (ongeveer het gebied van de huidige Benelux) een conflict tussen het centrale Spaanse gezag, met een naar absolute macht strevende landsheer, en de gewestelijke overheden, vertegenwoordigd in de Staten1, die de gewestelijke vrijheden wilden handhaven. Dit conflict liep uit op een opstand, die overging in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
Verval Tegen de tijd dat beide ringen waren voltooid, was het nut van de Stelling eigenlijk al achterhaald. Er volgde een periode van verval en uiteindelijk werd een groot deel van de forten afgestoten door Defensie. In de tweede helft van de vorige eeuw werd men zich ervan bewust hoe bijzonder dit erfgoed eigenlijk was en werden verschillende onderdelen langzaamaan herontwikkeld.
Tachtigjarige Oorlog Het Staatse leger werd daardoor de strijdmacht van de noordelijke gewesten, die weerstand bleven bieden tegen Spanje. Er werd een beroepsleger ingesteld, het wapenarsenaal werd gestandaardiseerd en fortificaties werden aangelegd. Veel steden kregen nieuwe vestingwerken. Gouden Eeuw De Republiek (1588-1795) speelde ruim twee eeuwen mee op het toneel van de Europese staten. In de zeventiende eeuw speelde zij zelfs een hoofdrol, want hoewel het grondgebied nooit groot was, had zij toen een grootschalige visserij en een wereldomvattend handelsstelsel opgebouwd (de Gouden Eeuw). Sterker door strijd Zonder strijd en conflicten kon een dergelijke vooraanstaande positie niet bereikt worden en/of gehandhaafd blijven. Naast een formidabele zeemacht had de Republiek in de loop van de Opstand aan de buitengrenzen daarom een gordel van versterkte steden en forten met permanente garnizoenen uitgebouwd.
Zuider Waterlinie De Zuiderwaterlinie is een verzamelnaam voor verschillende linies uit verschillende tijden die net als de overige linies op deze pagina regelmatig werd verbeterd en aangepast aan de eisen van de tijd. In haar geheel vormt zij de langste aaneenschakeling van vestingsteden, forten en inundatiegebieden van ons land. Zij loopt van Sluis in Zeeland tot aan Nijmegen in Gelderland.
Het westelijke deel van deze linie is tevens het oudste, haar effectiviteit berustte oorspronkelijk voornamelijk op de aanwezigheid van vestingen en forten. Ten tijde van de Tachtigjarige oorlog (1583) besloot men ook hier om het gebied onder water te zetten, maar van een gecontroleerde vorm van inundatie was toen nog geen enkele sprake. Men stak eenvoudigweg de dijken door. In de achttiende eeuw worden dan de meer oostelijk gelegen vestingste-
Stelling van Amsterdam
Grebbelinie
van Utrecht die De stelling van Amsterdam is een 135 km Stelling lange verdedigingslinie (grotendeels) werd aangelegd tussen 1874 en 1914. Net als de overige verdedigingswerken op deze pagina was ook de stelling van Amsterdam primair een waterlinie.
Fietstochtkan Stelling De Grebbelinie worden beschouwd een voorpost van de van als Utrecht Hollandse Waterlinie. Met de aanleg ervan in 1745 begonnen. U fietstwerd via eenal prachtige, groene
den en linies fors verbeterd en met elkaar verbonden op basis van plannen van vestingbouwkundige Menno Coehoorn. In die tijd is de benaming voor de gordel Zuiderfrontier. De Zuiderwaterlinie markeert op prachtige wijze de vroegere scheidslijn tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden, tussen het protestante Noorden en het katholieke Zuiden.
Nieuwe bestemming Zo kreeg Fort Hoofddijk al in 1960, toen de Universiteit Utrecht zich op De Uithof vestigde, een bestemming als universitair botanische tuin. Ook de Gemeente Utrecht kreeg een aantal forten onder haar hoede die ze verder ontwikkelde. Fort aan de Klop kreeg een horeca en recreatieve bestemming, op de Lunetten werd o.a. een kinderdagverblijf gevestigd. Op Fort De Bilt heeft de Stichting Vredeseducatie het Herinnergingscentrum voor de Toekomst ingericht. Fort Rhijnnauwen is in bezit van Staatsbosbeheer en wordt als natuurgebied beheerd. Samen een Al deze verschillende eigenaren en beheerders werken samen in de Stelling van Utrecht met als doel de naamsbekendheid van dit stukje Waterlinie te vergroten. Ze trekken samenop bij bepaalde activiteiten en organiseren o.a. een jaarlijkse fietstocht langs de verschillende locaties.
route door het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
De linie werd nog lang onderhouden maarWelkom in 1926 werd een groot deel De ondernemers, eigenaren, van de vestingwerken al opgeheven. huurders en gebruikers van de forten Toch van werden devaninundaties nog de Stelling Utrecht heten uzelfs van hartede welkom. Kijk voorWereldoorlog openingstijden tijdens Tweede in bij de routebeschrijving of op: werking gesteld. Het Nederlandse www.stellingvanutrecht.nl leger hield de Duitsers hier enkele is er van alles te ontdekken dagenOnderweg dattegen. herinnert aan de Waterlinie: Groepsschuilplaatsen, van gewapend
Pas in de jaren ’80 van de vorige eeuw kreeg men daadwerkelijk oog Colofon en waardering voor de monumentaUitgave: Stichting Stelling van Utrecht, le en cultuur-historische Utrecht, augustus 2013waarde van en tekst: Anton de van Emst, de stelling.Concept In 1996 werd stelling gemeente Utrecht van Amsterdam in RedMatters haar geheel op de Vormgeving: , Zeewolde Oplage: 3000 exemplaren werelderfgoedlijst van de UNESCO geplaatst.
Ruigenhoek Schotbalkenloodsen: opslag van balken die in de sluizen werden geplaatst om het water op het gewenste niveau te krijgen: zwarte loods, Kapelweg, Fort Blauwkapel Bomvrije wachthuizen: gebouwen van zwaar metselwerk die bestand waren tegen 19e eeuwse projectielen: forten Aan de Klop, de Gagel, Blauwkapel, Rijnauwen, Vechten
Herinneringscentrum voor de Toekomst. Een monument herinnert aan het fusilleren van verzetsstrijders op het fort.
plaats. Begin 2015 wordt hier het Nationaal Liniecentrum: museum en infocentrum over de Nieuwe Hollandse Waterlinie geopend.
Het gebied binnen deze fortengordel diende als toevluchtsoord voor het veldleger en de burgerbevolking. Omdat dit toevluchtsoord bij een vijandig beleg voldoende voedsel, water, brandstof en munitie moest bieden om het een half jaar vol te houden, lagen grote delen van de Haarlemmermeer en de Beemster binnen de fortengordel. Zo voorzag men in de behoefte aan weide- en landbouwgrond.
N
P NAAR FORT VECHTE
VAN FORT AAN DE KLO
bescherming van de Ruigenhoeksedijk. Staatsbosbeheer zoekt een toekomstige bestemming van het fort.
Een enorm gebied rondom Amsterdam (en ommeland) zou onder water worden gezet wanneer ons land zou worden aangevallen. Langs de randen daarvan werd een groot aantal forten gepland.
vooral vlak vóór WO II zijn Tijdensbeton de die bezetting werd begonnen gebouwd om militairen te beschermen met detegen ontmanteling van de linie inkomend vuur: overal rondom forten De Stelling van Utrecht bestaat uit 16 forten maar inde 1944 besloten de Duitsers Inundatiekanalen waarmee gebieden ten noorden en oosten van de stad en vormt haar nieuw leven in gezet: te blazen onder water werden Klopvaart onder een onderdeel van de Nieuwe Hollandse ’Asperges’: stalen balken in de grond Waterlinie. Na de Tweede Wereldoorlog verloor de naam Pantherstellung. Tot aan om oprukken van tanks te de Waterlinie zijn functie en raakten de forten, het einde van de oorlog werd aan voorkomen: Fort Blauwkapel sluizen en inundatiekanalen in verval. Pas vanaf Reduit: laatste toevluchtsoord rest dan deze Pantherstellung met als meer het einde van de 20ste eeuw kwam er nieuwe van het fort al gevallen was: eiland voor dit militair erfgoed. De meeste 10.000 Nederlandse en Russische Hoewelbelangstelling de stelling van Amsterdam met wachthuis aan zuidzijde Fort forten worden gerestaureerd en krijgen een gewerkt. Ook de min of nieuwe meerbestemming. een vervolg op de (!) dwangarbeiders Blauwkapel Eigenaren,is exploitanten, Artillerieloodsen: loodsen de stahuurders en gebruikers van de 16 forten rond heeft houten inmiddels Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Grebbelinie voor geschut en manschappen: Fort Utrecht hebben zich verenigd in de Stichting tus van rijksmonument. nodige Stelling verbeteringen omvatte, toch aan de Klop van Utrecht. De stichting wil de Nieuwe Kringenwethuizen: houten huizen die Hollandse en de Stelling vantechUtrecht bleek ook dezeWaterlinie stelling door de snel afgebroken/afgebrand konden meer bekendheid geven bij een breed publiek. nische www.stellingvanutrecht.nl ontwikkelingen al snel achworden voor een vrij schootsveld: terhaald. Door de opkomst van het Voordorpsedijk en Biltsestraatweg Inundatiesluizen: met deze sluizen vliegtuig verloor de stelling na WO I kon het gebied onder water worden eigenlijk al snel haar betekenis. gezet: sluis in Kanonsdijk bij Fort
Forten, Kastelen en Vestingen Leeswijzer Bent u geïnteresseerd in forten, kastelen, vestingen, batterijen en werken leer dan hier meer over de verschillende Nieuwe Hollandse Waterlinie forten. Schoonmaken Om de 140 km lange route en 45 forten in één dag schoon te kunnen maken starten wij om de 12 minuten. Zo kunnen wij in 9 uur (45 x 12 = 540 minuten) de hele route schoonmaken. Route Helaas doen niet alle forten mee. Op deze forten verzamelen wij ons op de openbare weg! Aanmelden Like onze Facebook eventpagina’s via onderstaande website.
Noord Brabant
START 08:00 Fort Steurgat Fort 4, Werkendam In 1881-1882 gebouwd als sluitstuk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Omgebouwd tot woningen. Niet toegankelijk. 08:12 Fort Bakkerskil Kildijk 143, Nieuwendijk Gebouwd in de jaren 1877-1879 ten zuidoosten van Werkendam. Vanaf voorjaar 2012 Bed en Breakfast. 08:24 Fort Altena Tol 8, Werkendam Diende ter afsluiting van de weg Gorinchem-Breda en de Uppelsche Dijk. Nu: culinair genieten of sportief arrangement mogelijk.
Zuid Holland 08:36 Fort Giessen* Burgstraat, Giessen Gebouwd in de jaren 1878-1881 ter voorkoming van een directe aanval op de vesting Woudrichem. 09:24 Vesting Woudrichem Waterpoort 1, Woudrichem De Vesting Woudrichem is met haar militaire gebouwen goed bewaard gebleven. De voormalige vestingstad heeft een historische haven, er is een museum en u kunt met de veerdienst naar Vesting Gorinchem, Fort Vuren en Slot Loevestein. * Let op! Deelnemers van Fort Giessen lopen via drie forten in Gelderland naar Vesting Woudrichem. Daarna gaat men eerst naar Vesting Gorinchem alvorens de deelnemers op Fort Vuren starten.
Utrecht 10:48 Fort Everdingen Noordweg 2, Everdingen Sloot de hooggelegen doorgang van de Lekdijken en de uiterwaarden af. Niet toegankelijk. 11:12. Werk aan de Groeneweg Lekdijk 32, Schalkwijk Het infanteriewerk Werk aan de Groeneweg werd aangelegd in de periode 1914-1918, dwars op de lekdijk ten oosten van het Fort Honswijk. Nu een vrij toegankelijk natuurgebied. 11:24 Fort Honswijk Lekdijk 58, Houten Het was het eerste en grootste torenfort in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Lunet aan de Snel flankeerde fort Honswijk en hield het binnentalud van de Lekdijk onder vuur. 11:36 Werk aan de Korte Uitweg Lange Uitweg 42a, Tull en ‘t Waal Het verdedigde de noorder Lekdijk en de Lange Uitweg. Nu is er een kampeerterrein. Het Werk is gebouwd in 1877 als verdedigingswerk en is onderdeel van de Stelling van Honswijk. 11:48 Werk aan de Waalse Wetering Waalseweg 24, Tull en ‘t Waal Dit werk moest de Achterdijk met de niet-inundeerbare terreinstrook ten noorden van de Schalkwijkse Wetering bestrijken. Vrij toegankelijk. 12:00 Fort Vreeswijk Fort Vreeswijk 1b, Vreeswijk In 1672 was op deze plek al een schans aanwezig. Het fort is in de 18e eeuw gebouwd. Nu zit er de Oudheidskamer. 12:12 Fort Jutphaas Fort Jutphaas 3, Nieuwegein Tijdens de Duitse bezetting werd dit fort gebruikt als radiozend- en ontvangststation voor de duikbootoorlog. Nu zijn er voor wijnliefhebbers speciale wijnactiviteiten 12:24 Batterijen aan de Overeindse Weg Overeindseweg, Nieuwegein De Batterijen aan de Overeindse Weg werden in 1871-1873 aangelegd
als voorpost voor Fort Jutphaas. 12:36 Fort ‘t Hemeltje Fortweg 11, Houten Fort ‘t Hemeltje is het laatst gebouwde fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort wordt opgeknapt en is straks op beperkte schaal te bezoeken. 12:48 Fort bij Vechten Marsdijk 2, Bunnik Fort Vechten is gebouwd tussen 1867 en 1870 ten zuidwesten van het dorp Bunnik. Hier komt het Waterliniemuseum. 13:00 Fort bij Rijnauwen Vossegatsdijk, Bunnik Fort Rijnauwen is het grootste fort uit de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is in bezit van Staatsbosbeheer en te bezoeken tijdens rondleidingen. 13:12 Werk aan de Hoofddijk Budapestlaan 17, Utrecht Het Fort Hoofddijk is in 1877-1879 gebouwd ter afsluiting van de Hoofddijk. Botanische Tuinen van Universiteit Utrecht. 13:24 Lunetten op de Houtense Vlakte Koningsweg, Utrecht De vier lunetten werden ten oosten van Utrecht in 1821-1828 gebouwd als afsluiting van de, niet inundeerbare, Houtense Vlakte en de later aangelegde spoorlijnen. 13:36 Fort aan de Biltstraat Biltsestraatweg 160, Utrecht Rond 1930 werd de straatweg die om het fort liep, dwars door het fort aangelegd. Tijdens WOII werden op het noordelijke deel 140 verzetsmensen gefusilleerd. 13:48 Fort Voordorp Voordorpsedijk 28b, Groenekan Fort Voordorp lag te midden van de inundaties en verdedigde de nabijgelegen inundatiesluizen en duikers. Nu congrescentrum. 14:00 Fort Blauwkapel Kapelweg 2-4, Utrecht
7
Opmerkelijk is dat het fort het dorpje Blauwkapel omsluit. Het is nu eigendom van gemeente Utrecht. 14:12 Fort Ruigenhoek Ruigenhoeksedijk, Utrecht Fort Ruigenhoek werd in de jaren 1869-1870 gebruikt om de Ruigenhoekse Dijk af te sluiten en de keerkade tussen twee inundatiekommen te verdedigen. 14:24 Fort De Gagel Gageldijk 161, Utrecht Het fort sloot de Gageldijk, Kerkeindse Dijk en de Klopdijk af en beschermde voorgelegen inundatiesluizen. Op Fort de Gagel moet ruimte komen voor een combinatie van horeca en recreatie. 14:36 Fort Aan de Klop 1e Polderweg 2, Utrecht Fort aan de Klop werd al vroeg als strategische verdedigingsplaats van de stad Utrecht ingezet. Het is nu een theehuis en een herberg met overnachtings- en vergadermogelijkheden. Ook zijn er regelmatig evenementen. 14:48 Werk Bij Maarsseveen Herenweg 3, Maarssen Rondom het fort uit 1881 staan nog enkele houten Kringenwet-woningen. Het fort wordt ontwikkeld tot een duurzame broedplaats voor kunst, cultuur en recreatie. 15:00 Fort bij Tienhoven Nieuweweg 20, Tienhoven Ook wel ‘Redoute aan de Tienhovense Vaart’ genoemd. Gebouwd in 18481850 ter afsluiting van de Tienhovense Vaart, de ernaast gelegen inundatiekade, damsluis en schutsluis. 15:12 Vesting / Fort Nieuwersluis Rijksstraatweg, Nieuwersluis Aan de rand van de fraaie vestingplaats werd in 1850 Fort Nieuwersluis gebouwd. Het diende ter verdediging van de sluizen in de Nieuwe Wetering en de Vecht. Tegenwoordig zijn er kantoor- en vergaderruimtes en er is een theetuin.
09:36 Vesting Gorinchem B. de Waterpoort 1, Gorinchem Beleef de Gorcumse vesting op de mooie stadswallen, met de vele monumenten; in het museum en vanaf het water. Let op! deelnemers lopen van Gorinchem naar Fort Vuren.
10:24 Werk Op de Spoorweg Diefdijk 11, Leerdam In 1880 gebouwd aan weerszijden van de spoorweg Dordrecht - Elst. Voor en achter het werk lagen beweegbare kraanbruggen waarvan de achterste intact is.
Gelderland 08:48 Batterijen Poederoijen Noorder Maasdijk, Brakel Gebouwd tussen 1879 en 1886 aan de noorder Maasdijk ten zuiden van de Batterij onder Brakel. 09:00 Batterijen Onder Brakel Nieuwendijk, Brakel Ten zuidwesten van het dorp Brakel gebouwd in 1879-1884 aan de Zuider Waaldijk. 09:12 Slot Loevestein Loevestein 1, Poederoijen Rond 1368 werd dit kasteel op een strategische plaats in het hart van Nederland gebouwd, daar waar Maas en Waal samenkomen. Later maakte het slot als militair fort deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tegenwoordig is Slot Loevesteijn een nationaal monument en museum. 09:48 Fort Vuren Waaldijk 29, Vuren In 1944 recht tegenover Slot Loevestein gebouwd. Met rustig terras en verschillende overnachtingsmogelijkheden. Let op! Loop naar Fort Asperen.
10:00 Fort Nieuwesteeg Nieuwesteeg 74, Herwijnen In 1878 ten oosten van Asperen gebouwd. Is nu educatieve attractie gericht op cartografie en navigatie. Let op! Fort Nieuwesteeg kent alleen een start! Deelnemers van Fort Vuren eindigen hier niet. 10:12 Fort Asperen Langendijk 60, Acquoy De bomvrije geschutstoren verrees tussen 1845 en 1847. In de zomer zijn er kunst- en designtentoonstellingen. 10:36 Diefdijklinie Diefdijk 5, Culemborg U kunt hier wandelen door de moeras- en griendvelden en langs inundatievelden die ook als waterberging dienen. Let op! Deelnemers lopen naar Fort Everdingen. 11:00 Werk aan het Spoel Goilberdingerdijk 40a, Culemborg Dit werk verdedigde een sluis, waarmee het achterliggende gebied met water uit de Lek werd geïnundeerd. Te bezoeken.
Noord Holland 15:24 Fort Spion Bloklaan 9, Loosdrecht Het fort Spion diende ter afsluiting van de om het fort heen geleide Bloklaan. Wandelaars en fietsers kunnen bij Fort Spion overnachten. 15:36 Fort Kijkuit Gabrielweg, Kortenhoef Het fort diende ter afsluiting van de Kortenhoefse Zuwe met het ernaast gelegen kanaal. Nu heeft het een ecologische functie. 15:48 Fort Hinderdam Hinderdam 7, Nederhorst ten Berg Fort Hinderdam grendelde de Vecht en de Vechtkaden af. Tegenwoordig heeft dit fort van Staatsbosbeheer een ecologische functie. 16:00 Fort Uitermeer ’s Gravenlandseweg, Weesp In 1845 werd op het fortterrein een bomvrije toren gebouwd, voorzien van gracht en ophaalbrug. De fortwallen zijn ooit geëgaliseerd; in die tijd is ook een poging gewaagd om de toren van binnen uit op te blazen.
16:24 Vesting Muiden / Fort H Herengrachtt 119, Muiden Muiden herbergt belangrijke gebouwen van de Nieuwe Hollandse waterlinie. Het Muizenfort is een museum en Fort H is een restaurant. Vanuit Muiden vertrekt de boot naar Pampus. 16:36 Westbatterij Zuiderzeedijk, Muiden Als aarden batterij in 1799 aangelegd om de havenmond en Zeedijk te beveiligen. De bomvrije toren werd later gebouwd. Finish Muiderslot Herengracht 1, Muiden Deze middeleeuwse waterburcht is gebouwd in opdracht van graaf Floris V (1254-1296). Het Muiderslot speelde een strategische rol als vesting langs de handelsroute over water, maar ook als onderdeel van de Hollandse Waterlinie. De wallen zijn aan het eind van de 18de eeuw aangelegd.
FINISH
16:12 Vesting Weesp / Fort Ossenmarkt Ossenmarkt 44, Weesp Weesp functioneerde als militair depot voor een aantal forten in het Noorden van de Waterlinie. Op de Ossenmerkt werd in 1860 daarom een bomvrije toren met gracht en ophaalbrug gebouwd.
Locaties zonder begeleiding Let op! Op deze locaties zijn geen vrijwilligers van Stichting Aquarius aanwezig.
Van de vijf verdedigingswerken rondom Naarden is fort Werk IV het enige overgebleven werk.
De Franse Kamp Franse Kampweg 5a, Bussum Een infanteriestelling ten zuiden van Bussum.
Werken aan de Karnemelksloot Oud Blaricummerweg en Verlengde Fortweg, Naarden Deze twee werken zijn verbeterd in 1873. Deze kleine werken bewaakten de Karnemelksloot en de inundatiesluis die tussen de werken lag.
Werk IV Dr. Abraham Kuyperlaan 1, Bussum
Fort Ronduit A. Heffrichweg 1, Naarden Dit fort is aangelegd om de buitendijkse gronden ten noorden van de vesting Naarden te kunnen verdedigen. Vesting Naarden Eeuwenlang beschermde Naarden Amsterdam tegen aanvallen uit het oosten. In 1814 moesten de troepen van Napoleon eruit geschoten
worden. Nu is het de fraaiste vestingstad van Nederland. Inclusief een unieke dubbele omwalling. Pampus Enige orginele forteiland in Nederland. Gebouwd in de voormalige Zuiderzee ter bescherming van de haven van Amsterdam. Hier lagen vroegen schepen ‘voor Pampus’.
Fort Pannerden Het fort is van 1869 tot 1871 gebouwd om de splitsing van de Rijn en de Waal te bewaken.
WWW.NIEUWEHOLLANDSEWATERLINIESCHOON.NL/ROUTE
8
TOT 22 MAART Hoofdsponsor
Samen maken we de hele Nieuwe Hollandse Waterlinie schoon
Stichting Aquarius
Jongeren
Bouw met je klas een fort na Stichting Aquarius - Voor Schoon Water
Veel basisscholen aan de route bouwen momenteel een fort, vesting of kasteel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie na.
ZEEMEERMINNENPARADE
Kom op 21 juni (midzomernacht) naar de Boulevard van Scheveningen en paradeer met ons als zeemeermin, piraat of haai voor schoon zeewater en het begin van de zomer.
Zondag 21 juni
Gratis Greentech Doos Maximaal 45 scholen krijgen een techniekdoos ter waarde van € 50,- met daarin allerlei spullen om met een klas een replica te bouwen van een fort in hun gemeente. Deze forten moeten net als een woonboot kunnen varen met als doel dat alle replica’s tijdens het afsluitende ‘Schoon Water Feest’ in het Muiderslot op de slotgracht kunnen varen. Studie of baan in de techniek Als de schroeven, motoren, lampjes en zonnecellen goed zijn aangesloten zullen de 45 mini forten ’s avonds het Muiderslot verlichten. Met dit bouwpakket willen wij jongeren enthousiast maken voor een studie of baan in de greentech door hen kennis te laten maken met recycling, motortechniek, elektrotechniek, scheepsbouwkunde, architectuur, zonne-energie, etc.
18-19:00 Zeemeerminnen Parade 19-20:00 Zeemeerminnen Race 20-02:00 Zeemeerminnen Party
Schrijf je snel in en doe mee!
www.zeemeerminnenparade.nl facebook.com/zeemeerminnenparade | twitter.com/zeeparade
Haai, kan je al tot 13 tellen verbind dan de letters en cijfers
