Niemand heeft gelijk De mens heeft altijd gestreefd naar het krijgen van inzicht in zijn wereld. Deze inzichten zijn gedurende de eeuwen vaak veranderd. Zowel op het gebied van de wetenschap, maatschappij en religie zijn deze sterk aan veranderingen onderhevig geweest. Deze veranderingen voltrokken zich niet altijd volgens een vloeiende lijn, maar met een paradigmashift. De invoering van nieuwe inzichten werd door de tegenstanders vaak met geweld tegengehouden totdat bleek dat de oude inzichten niet langer konden worden gehandhaafd. Bovendien is gebleken dat ook nieuwe inzichten van tijdelijke aard zijn; zij gelden totdat er weer een ontdekking is gedaan die deze doen verouderen. De waarheid van vandaag is de onwaarheid van morgen. Het is zelfs onwaarschijnlijk dat er een ultieme waarheid bestaat. Het kennen van "de waarheid", indien deze bestaat, is iets dat voor het mensdom vermoedelijk niet tot de mogelijkheden behoort. Alleen al het uitgangspunt vanwaar de mens de wereld om zich heen onderzoekt geeft al gedurende vele eeuwen een fundamentele discrepantie weer. De nog steeds bestaande strijd tussen empiristen en rationalisten zal voorlopig wel zo blijven. Vermoedelijk wordt deze alleen maar groter gelet op het in de wereld toenemende fundamentalisme enerzijds en de voortschrijdende wetenschappelijke kennis anderzijds. Volgens René Gude (vraag en antwoordspel) getuigt het ook van een verantwoordelijkheidsgevoel om de vragen die je aan jezelf stelt, naar vermogen te beantwoorden. Je kunt er op zijn minst een voorlopig antwoord op geven. Hannah Arendt zou zeggen: “wie het vraag en antwoordspel niet beheerst is gedoemd om als een kip zonder kop of als een kop zonder kip voor altijd stil te blijven piekeren.” Dogma doorbreek je met scepsis, maar echt kritisch ben je pas als je ook passende antwoorden durft te geven. (Aldus René Gude) Wetenschap Het is op het gebied van de wetenschap herhaaldelijk voorgekomen dat een paradigma eeuwenlang bleef bestaan. Een goed voorbeeld daarvan is het wetenschappelijk bewijs dat de wereld rond is en niet plat. Reeds Pythagoras had deze mening die hij overigens niet wetenschappelijk kon bewijzen maar waarvan hij wel overtuigd was. Ook Aristoteles dacht dat de aarde rond was. Hij had hier meerdere argumenten voor w.o. het feit dat de bol de meest perfecte symmetrische figuur is. Eratostenes (279 v0) leverde al wel het bewijs door op verschillende plaatsen een stok in de grond te steken en op dezelfde tijd van de dag de invalshoek van de zon te meten. Het verschil in graden en de afstand tussen de meetplaatsen vormden de basis voor zijn berekening. Hij zat maar enkele procenten naast de nu bekende omtrek. In de 15e eeuw heeft Koppernick, beter bekend als Copernicus, het niet te weerleggen wetenschappelijke bewijs geleverd dat de aarde rond is. Het heeft nog lange tijd geduurd voordat dit algemeen werd aanvaard. Bij het volk was het vastgeroeste standpunt dat de aarde plat was niet zo maar te veranderen. Denk aan de schepelingen van Columbus die op het punt stonden om tot muiterij over te gaan omdat zij bang waren van de aarde af te zullen vallen wanneer nog langer in dezelfde richting werd doorgevaren. De verandering werd 1
vooral bemoeilijkt door het christendom aangezien er door de kerkelijke leiders werd gesteld dat het niet met de bijbel viel te rijmen dat de aarde rond was, dus deze wel plat moest zijn. Ook hier weer een situatie waarvan gezegd kan worden dat overtuigend wetenschappelijk bewijs niet werd aanvaard in verband met vastgeroeste overtuigingen. Universele wetmatigheden Nog steeds worden deze wetten w.o. die van de synchroniciteit niet als algemeen geldend erkend. C.G. Jung, de bedenker van de naam (om een onderscheid aan te geven tussen synchroniteit) van deze wetmatigheid, heeft voldoende voorbeelden gegeven die de werking daarvan heeft aangetoond. Een bijzondere tv-documentaire over deze wetmatigheid is op zondag 27 januari 2013 door de boeddhistische omroep uitgezonden en laat geen ruimte meer voor twijfel over. Een ander voorbeeld van een wetmatigheid waarvan de werking vele malen is bewezen maar niet als algemeen juist erkend is die van de resonantie. De proef met de gelijk tikkende metronomen wordt als een handige truc gezien. Dit ondanks het feit dat tijdens een van de nationale wetenschapsquizzen er een vraag over werd gesteld gevolgd door een demonstratie. Dat deze wetmatigheid vele gebieden van het leven beheerst wordt duidelijk uiteengezet en voldoende wetenschappelijk bewezen door Lynne McTaggert in haar bestseller “Het Intentie experiment”. Op vele manieren wordt aangetoond dat de kracht van ons denken zowel materie als gedrag zelfs op grote afstand kan beïnvloeden. Het experiment van Leonard Leibovici, hoogleraar interne geneeskunde in Israël, waaruit zou blijken dat de kracht van onze gedachten zelfs terugwerkende kracht zouden hebben gaat wel erg ver. Dat het gepubliceerd werd in het kerstnummer 2001 van het Britisch Medical Journal geeft overigens wel te denken. Het geeft aan dat er veel onderzoek met opzienbarende resultaten op een nog voor een groot deel braakliggend terrein kunnen worden verwacht. Volgens Pierre Franckh (de wet der resonantie) was het Amerikaanse leger in 1993 al bezig om te onderzoeken hoe gevoelens van proefpersonen DNA konden beïnvloeden. De opmerkelijke resultaten werden gepubliceerd in het tijdschrift Avances. Dat er voor onderzoek op dit gebied wereldwijde belangstelling bestaat wordt bevestigd door het Pavlov Instituut voor Psychologie in Moskou dat het onderzoek deed met de rattenmoeder en zes jongen die zich op totaal verschillende plekken op aarde bevonden door haar gevoelens van paniek tegelijkertijd reageerden. Economie Op dit gebied is er eveneens regelmatig sprake van een paradigmashift. De eerste financiële instelling dateerde uit 1397 en werd opgericht door de familie de Medici in Florence. Banken zijn altijd in particuliere handen geweest en leenden geld aan de overheden die er vooral oorlogen mee financierden. De banken hebben hier schrikbarend veel geld mee verdiend. De crisis heeft laten zien dat het systeem is doortrokken van hebzucht en angst. De hebzucht van veel bankiers is voldoende bekend geworden. Daarnaast bestaat onder de bevolking angst om niet genoeg geld te hebben voor onzekere tijden waardoor er grote sommen aan het economische verkeer worden onttrokken. Volgens de ING bestaat deze pot uit een bedrag van € 525 miljard. We hebben gezien hoe tomeloze hebzucht tot buitensporig gedrag heeft geleid. Als extreem voorbeeld kunnen de perikelen rond de DSB-bank worden genoemd. Het stelsel maakt het noodzakelijk dat er steeds sprake moet zijn van het maken van winst dus economische groei. Voor het geleende geld moet immers worden betaald in de vorm van rente of dividend. In onze economie is geld het belangrijkste goed. Geld kan worden gedefinieerd als een goed dat beschikkingsmacht geeft over andere goederen. Het uitoefenen van macht staat centraal. Denk aan het fuseren van meerdere Amerikaanse banken teneinde een grotere 2
invloed op de overheid te kunnen uitoefenen (zie hiervoor de documentaire: The insite job). De huidige crisis die veel feiten aan het licht heeft gebracht welke grenzen aan crimineel gedrag door banken, heeft een geheel andere kijk op het financiële systeem gegeven. Het welzijn van de samenleving staat in deze economie niet centraal. Er is duidelijk sprake van een nieuw paradigma. De econoom Ad Broere formuleert het als volgt: “In het nieuwe paradigma speelt geld een dienende rol. Wat ik te bieden heb levert een toegevoegde waarde op voor mijn medemens. Geld is het middel om deze toegevoegde waarde tot uitdrukking te brengen.” De paradigmaverschuiving van oud –geld centraal- naar nieuw – mens centraal – is pas werkelijk als angst en hebzucht hebben plaatsgemaakt voor heelheid en verbinding, aldus Broere. Een mooie gedachte, maar wanneer we kijken naar de werkelijkheid dan zien we dat dit gewenste gedrag vermoedelijk alleen maar door wettelijke bepalingen afgedwongen kan worden. Homo homini lupus blijft nog steeds van kracht. Religie We weten hoe door het evolutieproces de hersenen van de mens zijn ontstaan. Langzaam maar zeker ontstond hierin het bewustzijn en uiteindelijk het zelfbewustzijn. Toen dat er was trad het zogenoemde coulisse-effect op waardoor de mens een verklaring zocht voor zijn eigen bestaan en zijn omgeving. Door gebrek aan kennis ontstond het animisme. Gedurende een aantal eeuwen was het de algemeen geldende opvatting dat de natuurverschijnselen een eigen identiteit en wil hadden. Toen echter bleek dat het offeren van kostbaar voedsel, onder andere aan de rivier, weinig effect op diens gedrag sorteerde ging men over tot een wat zwaarder middel. De eerstgeborenen werden als offer in de rivier gegooid wat echter ook geen soelaas bood. De rivier deed toch wat het wilde. Het animisme werd uiteindelijk vervangen door het polytheïsme. Ook deze opvatting heeft vele eeuwen standgehouden. Toen echter Thales van Milete in 585 V0 een zonsverduistering voorspelde was het met de mythologie gedaan. De god Helios die met zijn wagen langs de hemel trok werd gedegradeerd tot een passant en een door de wetenschap voorspelbare grootheid. Een nieuw paradigma ontstond. De mens is echter niet in staat gebleken om grote veranderingen, hoe bewijsbaar juist deze ook mogen zijn, te verwerken. Het heeft daardoor nog enkele eeuwen geduurd voordat het polytheïsme en de mythische verhalen uit het straatbeeld waren verdwenen en vervangen door het monotheïsme. Zowel in Egypte als in het Romeinse rijk waren het uitsluitend politieke motieven die leidden tot het invoeren van dit theïsme. Het christendom Het heeft enige tijd geduurd voordat deze religie een voet aan de grond kreeg. Zoals bekend is het gebaseerd op een oeroud scenario dat al bij de Dogon stam (het huidige Mali) bekend was en later in het oude Egypte rond 3500 V0 stond afgebeeld in de tempel van Luxor. Gebaseerd op de geboorte, dood en herrijzenis van de zonnegod Horus. Dit scenario is gedurende de daarop volgende eeuwen vele malen opgevoerd met nagenoeg dezelfde hoofdrolspelers en zelfs met dezelfde 12 figuranten. De eerste uitvoering die uitvoerig is beschreven was die met Isis, Osiris en Horus en de laatste die van Maria, Jozef en Jezus. Zoals bekend is het verhaal als gevolg van wetenschappelijk onderzoek 3
teruggebracht tot een mythe, onder andere gebaseerd op een astrologisch getinte geboorte en een dood die gebaseerd is op het letterlijk tot in detail overgenomen verhaal van het verraad en de dood van Divus Julius Caesar, bij leven Pontifex Maximus. Zelfs een twee jaar durend wetenschappelijk archeologisch onderzoek uitgevoerd door de universiteit van Jeruzalem naar de plaats Bethlehem heeft duidelijk gemaakt dat dit gebied ten tijde van het begin van onze jaartelling nauwelijks bewoonbaar was. Zelfs schapen konden er niet worden gehouden in verband met de slechte toestand van de bodem. Hoe die os, ezel en kameel daar zijn gekomen is dan ook een raadsel. Men heeft in dat gebied wel interessante voorwerpen uit de ijzertijd gevonden zodat het onderzoek niet helemaal voor niets is geweest. Het wetenschappelijke bewijs dat het christendom in feite gebaseerd is op niet bestaande feiten is zo overvloedig en overtuigend dat vanuit de ratio gezien een geloof in deze religie tot de onmogelijkheden behoort. Er is dus sprake van een geheel nieuw paradigma, maar vastgeroeste overtuigingen zijn moeilijk te veranderen. In de oudheid was het Epicurus die dit fenomeen al beschreef en in latere perioden werd het bestaan en werking ervan steeds bevestigd. Max Planck was een van hen die het als volgt in zijn wetenschappelijke autobiografie formuleerde: "Een nieuwe wetenschappelijke waarheid overwint niet door de tegenstanders te overtuigen en hun het licht te laten zien, maar omdat de tegenstanders ten slotte sterven en er een nieuwe generatie ontstaat die ermee vertrouwd is." Carel ter Linden Het verlaten van het oude paradigma en het aanvaarden van het nieuwe is dan ook niet voor iedereen bereikbaar. Veel bewondering moet uitgaan naar de hofpredikant Carel ter Linden. Deze dominee, die tijdens meerdere huwelijksplechtigheden van de Oranjeprinsen is opgetreden, heeft de moed gehad om tijdens een uitzending van Knevel en Van de Brink te verklaren dat hij niet meer in een persoonlijke god gelooft. Hij was tot dit standpunt gekomen als resultaat van vele diepgaande discussies met bevriende wetenschappers. Een enorme stap voor een theoloog van aanzien die zelfs een moderne versie van de bijbel heeft geschreven. Hij is overigens niet de enige theoloog die er dezelfde gedachten over had. In de theoloog en filosoof Schillebeeckx had hij een gerenommeerd voorganger. Het is opvallend dat wijze mannen die hun loopbaan hadden binnen de christelijke organisatie en een aanzienlijke opleiding hebben genoten, zoals deze dominee evenals de vorige paus Ratzinger, met een paradigmashift als de onderhavige minder moeite hebben dan vele gelovigen. Ratzinger heeft immers in 1998 laten weten dat over Jezus niet langer kan worden volgehouden dat het een historische figuur is geweest. Zou het dan toch waar zijn dat er, volgens een in de UK verricht wetenschappelijk onderzoek, een positieve progressieve correlatie van 2% bestaat tussen atheïsme en intelligentie? In werkelijkheid vertoonde het christendom al in de middeleeuwen haar gebreken. Om de gelovigen te overtuigen van het bestaan van een god kwam Anselmus tot zijn ontologische godsbewijs. Heel kort gezegd: Omdat wij kunnen weten dat de mens niet perfect is moet er diep in ons een beeld bestaan van wat wel perfect is. Dat kan niet anders dan alleen god zijn. Een aardige redenering maar als een bewijs uit het ongerijmde voor het bestaan van een god is dat wel wat mager.
4
Het paranormale Om nog even in de ontkennende sfeer te blijven is het interessant om te zien hoe James Randi, oprichter van de Educational Foundation, dat een miljoen $ uitkeert aan degene die ook maar enig bewijs kan bijbrengen van het bestaan van een paranormale actie, Derk Ogilvie heeft ontmaskerd. Het filmpje waarop dit te zien is kan men vinden op YouTube. Ook het door hem afbranden van het medium Char Margolis, die op geraffineerde wijze de slachtoffers zelf hun verhaal laat vertellen, is daar te vinden. Een zelfde lot onderging de gebedsgenezer Peter Popoff die door Randi en Shaw werd ontmaskerd als oplichter omdat hij tijdens een show door zijn vrouw werd gesouffleerd door middel van een “oortje”. De "gelezen personen" hadden deze gegevens zelf op een inschrijfformulier ingevuld. Nog een aardig voorbeeld van de onbetrouwbaarheid van channeling is het geval van de Noorse foto van een lichtverschijnsel dat met een vleugje fotoschop werd gepresenteerd aan een bekende Amerikaanse channelaarster. Haar werd medegedeeld dat er vermoedelijk sprake was van een boodschap van een van de aartsengelen. Zij schreef bladzijden vol met boodschappen uit een andere wereld totdat haar werd medegedeeld dat het allemaal nep was. Sindsdien werd er niets meer van haar vernomen. Jaap Hiddinga waarschuwde al voor de onbetrouwbaarheid van channeling in zijn boek Eindtijd of Overgang. Hij liet doorschemeren dat het wel eens zo zou kunnen zijn dat de gedachten van de channelaar meer gewicht in de schaal leggen dan de ontvangen boodschappen van gene zijde. Ook deze voorbeelden geven aan dat een aantal feiten welke als waarheden werden gezien achteraf geheel onjuist blijken te zijn. Het zijn niet alleen deze specifieke gevallen die het paranormale in een negatieve hoek plaatsen maar ook de inzichten die op grond van wetenschappelijk onderzoek zijn verkregen en gepubliceerd door Dick Swaab, Bert Keizer e.a. De stellingen van Swaab worden overigens al behoorlijk onder vuur genomen door onder anderen Catherine Malabou die de plasticiteit van het brein bepleit. Bovendien is zij van mening dat het brein de mogelijkheid heeft zichzelf niet te „gehoorzamen‟: het kan weigeren om een neuraal spoor om te zetten in een mentaal beeld. Ligt hier het bewijs van het bestaan van een vrije wil? Ook hier weer met elkaar strijdende paradigma’s. Conclusie Paradigmashifts in overvloed. Ook de nieuwe feiten en inzichten zullen vermoedelijk in de toekomst weer als onjuist of onvolledig omver worden geworpen en vervangen door andere. Nieuwe paradigma's zullen ontstaan die misschien lang stand houden als gevolg van de starre manier van denken die velen nu eenmaal hebben maar uiteindelijk toch verdwijnen. Niemand weet wat de volgende ontdekking zal zijn. Het gelijk van nu is dus maar tijdelijk. Vermoedelijk is alles wat we nu weten onzin.
Jos van Alebeek
5
