Naar een sluitende schuldhulpverlening in Gouda

Naar een sluitende schuldhulpverlening in Gouda 2013-2016

november 2012

Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Waarom een nieuwe wet? 1.2 Relatie met andere initiatieven en ontwikkelingen

2 3 3 4

2. Goudse uitwerking van wettelijke vereisten 2.1 Inleiding 2.2 Aansluiting wettelijke vereisten bij de huidige uitvoering 2.3 Uitgangspunten 2.4 De toegang tot schuldhulpverlening 3. Een integrale aanpak 3.1 Samenwerking binnen gemeente Gouda 3.2 Verbetering samenwerking op cliëntniveau 3.3 Verbreding aanbod 4. Preventie en nazorg 4.1 Preventie 4.2 Doelgroepgerichte schuldhulppreventie 4.3 Nazorg 5. Overige wettelijke regelingen

5 5 5 6 7 9 9 10 10 12 12 12 13 15

6. Sturing, informatievoorziening en financieel kader 6.1 Sturing 6.2 Financieel kader 7. Uitwerking beleidsvoornemens 2013-2014

16 16 17 18

Bijlage 1. Definities en begripsomschrijvingen

20

Bijlage 2 Toelichting uitvoering schuldhulpverlening

22

Bijlage 3 Schuldhulpverlening in cijfers

27

Bijlage 4 Nota van conclusies en aanbevelingen

29

naar aanleiding van het rekenkameronderzoek (Schuldhulpverlening gemeente Gouda)

29

2

1. Inleiding Dit beleidsplan is opgesteld door de gemeente Gouda als aanbieder van de gemeentelijke schuldhulpverleningstrajecten in Gouda. Met dit plan wordt uitvoering gegeven aan artikel 2 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) die op 1 juli 2012 in werking is getreden. Artikel 2 van deze wet verplicht gemeenten om een beleidsplan op te stellen dat richting geeft aan de integrale schuldhulpverlening.

1.1

Waarom een nieuwe wet?

Een belangrijk uitgangspunt van het kabinetsbeleid is het voorkomen en wegnemen van drempels die de participatie van burgers belemmeren. Dit vanuit de overtuiging dat het economisch niet verantwoord en sociaal ongewenst is dat mensen buiten de samenleving komen te staan. Problematische schulden vormen een belemmering voor (arbeids)participatie. Het voorkomen, hanteerbaar maken of oplossen van deze schulden, waar schuldenaren en schuldeisers in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor zijn, staat dan ook hoog op de politieke agenda. Als burgers hierbij ondersteuning nodig hebben, kunnen zij bij de gemeente terecht die hen dan op het spoor zet voor de juiste hulp. Met de Wgs is de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de uitvoering van schuldhulpverlening voor het eerst wettelijke verankerd. De gemeenteraad dient een beleidsplan vast te stellen waarin richting wordt gegeven aan de uitvoering van de integrale schuldhulpverlening waarbij burgers actief ondersteund worden van bij het vinden van oplossingen voor financiële problemen, bij het vinden van oplossingen voor de eventuele oorzaken hiervan en waarbij aandacht is voor omstandigheden die mogelijk verhinderen dat financiële problemen kunnen worden opgelost. Integrale schuldhulpverlening houdt daarnaast in dat zoveel mogelijk voorkomen wordt dat problematische schulden ontstaan. De Wgs geeft de gemeenteraad expliciet de mogelijkheid zijn kaderstellende rol inzake de uitvoering van schuldhulpverlening uit te oefenen. In het gemeentelijke beleidsplan dienen onder andere het schuldhulpbeleid, preventiebeleid, kwaliteitsborging de maximale wachttijd voor aanmelding en schuldhulpverlening aan gezinnen met minderjarige kinderen aan de orde te komen. De wet voorziet vooral in een omschrijving van wat de gemeente moet realiseren. Het ‘hoe’ bepaalt de gemeente zelf. Een belangrijke wijziging van de nieuwe wetgeving is dat het voor belanghebbenden op grond van de Wgs mogelijk is om bezwaar en beroep aan te tekenen tegen een beschikking. De in de gemeente Gouda al sinds januari 2011 gehanteerde wachttijd van vier weken en bij bedreigende schulden van drie werkdagen, zijn in de Wgs als maximale wachttijden verankerd. De wettelijke verplichtingen vormen de leidraad voor dit Goudse beleidsplan. De Wgs stelt niet alleen eisen aan gemeenten maar ook aan de hulpvragers. Zij zijn verplicht het college te informeren over de feiten en omstandigheden die van invloed kunnen zijn op de schuldhulpverlening. Hulpvragers dienen het college de medewerking te verlenen die nodig is voor de uitvoering van de wet.

3

Het voor schuldhulpverlening ontwikkelde wettelijke kader, het binnen Gouda toegenomen beroep op schuldhulpverlening alsmede het wegvallen van de tot 2012 beschikbare extra rijksmiddelen maken zorgvuldige beleidskeuzes noodzakelijk. Met dit beleidsplan is ervoor gekozen de schuldhulpverlening uit te voeren binnen de regulier beschikbare middelen en vanuit een verbetering in de samenwerking tussen de betrokken organisaties en een selectievere inzet van schuldhulptrajecten tot een effectievere en efficiëntere hulpverlening te komen.

1.2

Relatie met andere initiatieven en ontwikkelingen

Parallel aan de voorbereidingen voor dit beleidsplan heeft een rekenkameronderzoek plaatsgevonden naar het beleid en de praktijk van de schuldhulpverlening in Gouda. Hoewel dit onderzoek niet de aanleiding is geweest voor dit plan, wordt wel ingegaan op de aanbevelingen van de rekenkamer (zie bijlage 4). Met de opstelling van dit beleidsplan wordt voldaan aan de eerste aanbeveling van de rekenkamer. De door het voormalige kabinet voorgenomen decentralisatie van de AWBZ-functie ondersteunende begeleiding, waar de thuisadministratie van (financieel) kwetsbare burgers onderdeel van uitmaakt, biedt mogelijkheden voor verbetering van de preventie van schuldenproblematiek bij de (huidige AWBZ-) doelgroep. Mocht in de toekomst wetgeving tot stand komen waarin verschillende inkomensregelingen (WWB, WSW en Wajong) worden samengevoegd, dan zullen meer mensen met een wat hoger risico op schuldenproblematiek zich voor inkomensondersteuning gaan melden bij de gemeente. Door koppeling van voorlichting en activiteiten op het terrein van schuldpreventie aan de inkomensverstrekking kan dan een veel groter deel van de doelgroep bereikt worden.

1.3

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de manier waarop de gemeente Gouda invulling geeft aan de nieuwe wettelijke vereisten. In hoofdstuk 3 worden de mogelijkheden voor een betere samenwerking met de overige ‘spelers’ op het terrein van een integrale aanpak van de schuldhulpverlening geïnventariseerd. Hoofdstuk 4 gaat in op preventie en nazorg. In hoofdstuk 5 wordt kort ingegaan op het nog niet van kracht zijnde moratorium in de Wgs en de Wsnp. In hoofdstuk 6 wordt aangegeven op basis van welke indicatoren sturing wordt gegeven aan resultaat en kwaliteit van de schuldhulpverlening en wordt aangegeven binnen welke financiële kaders de uitvoering van dit beleidsplan moet plaats vinden. In bijlage 1 is een overzicht van veel gebruikte afkortingen opgenomen. Met bijlage 2 wordt u geïnformeerd over de manier waarop de hulpverlening in Gouda georganiseerd is. Bijlage 3 geeft aan de hand van landelijke en lokale cijfers een inzicht in de mate waarin burgers een beroep doen op schuldhulpverlening. In bijlage 4 vindt u de nota met conclusies en aanbevelingen van het rekenkameronderzoek.

4

2. Goudse uitwerking van wettelijke vereisten 2.1

Inleiding

Schuldhulpverlening moet snel en adequaat zijn. De wachttijd mag niet langer zijn dan vier weken, zo stelt het Gouds coalitieakkoord “Samenwerken in Gouda”. Deze ambitie is dankzij de inspanningen om de regie over schuldhulpverlening weer in eigen hand te nemen, uiteindelijk waargemaakt. Dat niet alle Goudse burgers daarmee optimaal geholpen worden was één van de conclusies van het rekenkameronderzoek waarin gesteld werd dat de met de Goudse aanpak gevraagde zelfredzaamheid van cliënten mogelijk niet zou aansluiten bij het sociaal zwakke en weinig zelfredzame deel binnen het totale cliëntenbestand. Deze conclusie van de rekenkamer sluit aan bij de Wgs waarin de noodzaak voor een integrale aanpak van schuldhulpverlening benadrukt wordt. De schuldhulpverlening zou niet alleen aandacht moeten geven aan het oplossen van de financiële problemen van een cliënt maar ook aan de individuele omstandigheden die in verband staan met die financiële problemen, zo stelt de memorie van toelichting van de Wgs.

2.2

Aansluiting wettelijke vereisten bij de huidige uitvoering

In Gouda staat de schuldhulpverlening al lang hoog op de agenda. Hoewel niet wettelijk verplicht wordt in Gouda de schuldhulpverlening op basis van de gemeentelijke zorgplicht aangeboden aan burgers met problematische schulden. Sinds eind 2010 zijn belangrijke wijzigingen doorgevoerd in de uitvoering en is meer regie vanuit de gemeente mogelijk geworden. Burgers melden zich bij de gemeente en worden waar nodig doorverwezen naar een organisatie voor een schuldhulptraject. Deze procedure heeft het mogelijk gemaakt een goed overzicht te houden over het aantal meldingen bij de gemeente Gouda, het aantal personen dat doorverwezen wordt en de stand van zaken binnen de trajecten die zij volgen. Op basis van de Wgs zijn gemeenten wettelijk verplicht schuldhulpverlening aan te bieden, gemeenten zijn verantwoordelijk voor de individuele financieel technische ondersteuning die gericht is op het oplossen van de schuldenproblematiek. Het gaat hierbij om de zogenaamde minnelijke trajecten waarbij een gemeentelijke schuldhulporganisatie namens de schuldenaar de schuldeisers benadert en de schulden probeert te regelen. De nieuwe wettelijke vereisten inzake wacht- en doorlooptijden in de Wgs zijn al sinds 2011 richtinggevend geworden voor de uitvoering van schuldhulpverlening in Gouda. Met de sinds 2011 ontwikkelde werkwijze voldoet Gouda daar al aan. In bijlage 2 is een uitgebreide beschrijving opgenomen van de dienstverlening voor burgers die zich bij de gemeente Gouda melden voor schuldhulpverlening. Naast de schuldhulptrajecten waarvoor hulpvragers via de gemeente kunnen worden aangemeld, zijn verschillende maatschappelijke organisaties in Gouda betrokken bij de hulpverlening van cliënten die zich bij de gemeente melden met schulden. Daar waar sprake is van een schuldhulpverlenende inzet van deze organisaties wordt dit over het algemeen gezien als een

5

noodzakelijk onderdeel van de hulpverlening aan de betreffende cliënt. In de Wgs en parallel daaraan de aanbevelingen van het rekenkameronderzoek wordt het belang van een integrale aanpak van schuldhulpverlening benadrukt. Meer samenwerking tussen de bij de hulpverlening aan de doelgroep betrokken (maatschappelijke) organisaties leidt tot een beter resultaat voor de hulpvrager.

2.3

Uitgangspunten

De visie en uitgangspunten van de Wet maatschappelijke ondersteuning (zoals vastgelegd in de Wmo-kadernota “Verbinden en Vernieuwen 2012-2015”) zijn richtinggevend geweest bij de formulering van het Goudse schuldhulpverleningsbeleid. De eigen verantwoordelijkheid van de burger staat ook bij de uitvoering van schuldhulpverlening centraal. Burgers zullen in de eerste plaats zelf moeten proberen hun schulden op te lossen. De gemeente en de eventueel daarbij betrokken maatschappelijke organisaties kunnen het probleem van de burger niet oplossen. Alleen als burgers er met zelf, of met gebruikmaking van hun sociale netwerk, niet uitkomen wordt ondersteuning geboden. Deze ondersteuning is gericht op het ‘weer zelf kunnen’ door zoveel mogelijk de eigen kracht te versterken, door te werken aan de motivatie, vaardigheden, of eventuele psycho-sociale problematiek. Gemeente en andere betrokkenen zetten in op een samenwerking waarbij het maximaal haalbare resultaat voor de individuele cliënt het einddoel is. De mogelijkheden om met de inzet van een schuldhulptraject tot een goed resultaat te komen, worden zorgvuldig overwogen. De kans op een succesvol traject is bepalend voor het gemeentelijke besluit schuldenaren daarvoor in aanmerking te laten komen. Met preventie wordt zoveel als mogelijk voorkomen dat schuldenproblematiek ontstaat. Als blijkt dat hulp toch nodig is wordt het Tilburgs kwadrant toegepast (zie figuur 1). Schulden en schuldenaren worden daarin onderscheiden op basis van de mate waarin zij “regelbaar” zijn. Het kwadrant waarin iemand valt, is bepalend voor (de toekenning van) de hulpverlening. Een ‘regelbare schuldenaar’ is gemotiveerd, houdt zich (met hulp) aan afspraken, probeert zijn inkomen waar mogelijk te verruimen en zijn bestedingspatroon aan te passen. Een schuldenaar kan als onregelbaar beoordeeld worden vanwege bijvoorbeeld psycho-sociale problemen of een verslaving. Van regelbare schulden is sprake als deze in aanmerking komen voor een schuldregeling. Niet regelbare schulden zijn bijvoorbeeld bepaalde boetes of fraudeschulden.

6

Figuur 1: Tilburgs kwadrant

Schuldenaar

Wel regelbaar regelbaar

Niet

Schuldsituatie

Wel regelbaar

Niet regelbaar Mogelijkheden hangen af van individuele dossier: soms

Schuldsituatie is op te lossen

schuldregeling, soms

met een schuldregeling

stabiliseren, soms geen oplossing

Schuldsituatie is alleen te

Gemeente kan niet of nauwelijks

stabiliseren

iets betekenen

Op basis van deze indeling zijn vier groepen schuldenaren te onderscheiden: Als zowel de schuldenaar als de schuld regelbaar zijn is sprake van een stabiele situatie, een inkomen waarmee schulden kunnen worden afgelost en een gemotiveerde schuldenaar die in staat is om aan zijn verplichtingen te voldoen. De gemeente verwijst deze schuldenaar door naar de schuldhulporganisatie voor een schuldhulptraject. Als de schuldenaar wel regelbaar is, maar de schulden niet ligt een schuldhulptraject niet voor de hand, aangezien er geen schuldregeling mogelijk is. Bovendien is de schuldenaar zelf in staat om inkomsten en uitgaven te beheren. De gemeente beoordeelt of er voor deze groep aanleiding is om door te verwijzen naar (vrijwillige) hulpverleners, in het bijzonder als het gaat om gezinnen. 1 Als de schulden regelbaar zijn, maar de schuldenaar niet dan wordt een schuldhulptraject zonder extra ondersteuning als weinig kansrijk beoordeeld. Een traject kan vermoedelijk alleen slagen als dat (intensief) begeleid wordt bijvoorbeeld met hulp van een naaste, vrijwillige inzet of vanuit een maatschappelijke organisatie waar de schuldenaar op andere terreinen reeds ondersteund wordt. Als zowel de schulden als de schuldenaar niet regelbaar worden geacht kan de gemeente weinig doen. Afhankelijk van de individuele situatie kan overleg plaats vinden tussen zorg- of hulpverleners en de gemeente opdat eventuele vervolgstappen gezet kunnen worden zodra er verbetering in de situatie is bereikt.

2.4

De toegang tot schuldhulpverlening

De toelichting van de Wgs stelt dat de gemeentelijke schuldhulpverlening breed toegankelijk moet zijn en dat het voor een goede effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening nodig is dat geen groepen op voorhand worden uitgesloten. Tegelijkertijd maakt de toelichting duidelijk dat er niet zondermeer een recht op schuldhulpverlening bestaat. Met het oog op een goede uitvoering moet worden vast gelegd op basis van welke individuele omstandigheden wordt beoordeeld of iemand in aanmerking komt voor schuldhulpverlening. Het college van B&W kan deze toegangscriteria in beleidsregels vaststellen. Voor belanghebbenden is het mogelijk om bezwaar

1

Bijvoorbeeld voor ondersteuning bij het treffen van betalingsregelingen, voorlichting over inkomensondersteunende voorzieningen.voorzieningen, etc.

7

en beroep aan te tekenen tegen het gemeentelijke besluit over de toegang tot schuldhulpverlening. Om in Gouda in aanmerking te komen voor gemeentelijke schuldhulpverlening geldt dat de schuldenaar inwoner moet zijn van de gemeente Gouda, 18 jaar of ouder moet zijn, geen zelfstandig ondernemer is en rechtmatig verblijft in Nederland. Bij het treffen van een schuldregeling is een inkomen van minimaal de toepasselijke bijstandsnorm noodzakelijk. Motivatie is onmisbaar voor het succesvol afronden van een schuldhulptraject. Van cliënten wordt verwacht dat ze: 

Relevante informatie verstrekken;



Afspraken nakomen;



Geen nieuwe schulden maken;



Zich houden aan de bepalingen van een schuldregelingsovereenkomst;



Inkomsten vergroten waar mogelijk.

Als cliënten zich niet houden aan deze afspraken – die vooraf duidelijk worden gecommuniceerd kan de schuldhulpverlening worden stop gezet. De toegang tot schuldhulpverlening kan worden geweigerd als sprake is van fraudeschulden, er een eerder traject (succesvol) is afgerond in de twee jaar voorafgaand aan de aanvraag, of als door toedoen van betrokkene een eerder traject tussentijds is beëindigd in het jaar voor de aanmelding. Wel worden deze schuldenaren geïnformeerd, geadviseerd, of doorverwezen als daar aanleiding toe is.

Zelfstandige ondernemers De schuldhulpverlening voor zelfstandig ondernemers valt niet binnen het kader van de Wgs. Goudse ondernemers met schulden worden doorverwezen naar het spreekuur van het Regionaal Bureau Zelfstandigen (RBZ). Het RBZ beoordeelt of het bedrijf levensvatbaar is. Is dat het geval dan behoort een saneringskrediet (lening op grond van het BBZ) tot de mogelijkheden. De praktijk is dat dan een bureau voor het schuldhulptraject wordt ingeschakeld, zoals Florijn of Zuidweg en partners. De kosten die hiervoor gemaakt worden vallen binnen het BBZ en de gemeente betaalt het RBZ. Is het bedrijf niet levensvatbaar, dan komt de ondernemer niet in aanmerking voor een herfinanciering via het BBZ. In dat geval kan het RBZ adviseren de onderneming te beëindigen. Ex-ondernemers die hun beroep of bedrijf hebben gestaakt worden voor de wet beschouwd als particulieren. De ex-ondernemer met vaak een aanzienlijke schuldenlast waarvoor men persoonlijk aansprakelijk is, kan dan wel in aanmerking komen voor de reguliere schuldhulpverlening. Het is echter altijd de keuze van de ondernemer zelf of hij of zij het bedrijf wil voortzetten, dan wel beëindigen. Deze dienstverlening staat overigens los van de mogelijkheden die ondernemers hebben ten aanzien van hulpverlening zoals bijvoorbeeld geboden door het algemeen maatschappelijk werk. Gezien de signalen over een toenemende schuldenproblematiek bij ondernemers, zal de ontwikkeling van het aantal meldingen van zelfstandig ondernemers aan het gemeentelijk loket nauwlettend worden gevolgd.

8

3. Een integrale aanpak Schulden staan zelden op zichzelf. Er moet niet alleen aandacht zijn voor het oplossen van de financiële problemen maar ook voor de omstandigheden die verband hebben met die financiële problemen. Het kan gaan om burgers die schulden hebben maar waarbij de psychosociale problematiek, relatieproblemen of verslavingsproblematiek oorzaak is van de financiële problemen. Een financieel technische benadering van de schuldenproblematiek alleen, is dan niet voldoende. In sommige gevallen is het juist nodig ook aandacht te hebben voor de onderliggende problemen. Zoveel als mogelijk moet ook hier gestreefd worden naar eenzelfde, eenduidige aanpak van alle betrokken organisaties (één probleem, één plan). Een eenduidige aanpak kan de uitval tijdens het traject voorkomen waardoor de kans op een succesvol afgesloten schuldhulptraject groter wordt. Een oplossing van de financiële problemen vraagt om een integrale aanpak en dus om een goede samenwerking tussen gemeente en de diverse betrokken maatschappelijke- en vrijwilligersorganisaties. Met name de aanpak van hulpvragers met een verslaving of psychosociale problematiek zal in samenwerking met de overige betrokken hulpverleners moeten worden opgepakt. De voorgenomen ontwikkelingen in het sociaal domein bieden voldoende aanknopingspunten de schuldenproblematiek van de betrokken doelgroepen integraal aan te pakken. De noodzaak schuldenproblematiek integraal te benaderen was tevens een belangrijke aanbeveling van het rekenkameronderzoek.

3.1

Samenwerking binnen gemeente Gouda

Uit een inventarisatie binnen de gemeente Gouda blijkt dat er veel verschillende maatschappelijke organisaties zijn die te maken hebben met schuldenproblematiek van cliënten. Het gaat hierbij om organisaties die laagdrempelige hulp- en dienstverlening leveren bij bijvoorbeeld het inrichten van de thuisadministratie, het doorverwijzen naar inkomensondersteunende voorzieningen of maatschappelijke organisaties op het terrein van verslavingszorg of psychosociale prolematiek. In een eerste verkennende bijeenkomst waar veel van deze organisaties aanwezig waren bleek dat er veel behoefte was aan onderlinge informatieuitwisseling en een intensievere samenwerking. De bereidheid om op basis van een intensievere samenwerking burgers met financiële problemen beter te ondersteunen is groot. De gemeente Gouda wil investeren in een verbetering van de samenwerking. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is de relatie tussen de maatschappelijke initiatieven en de uitvoering van de schuldhulpverlening door de schuldhulpverleningsorganisatie. We gaan werken aan: uitwisseling van de bereikbaarheidsgegevens van de verschillende organisaties; informatieverstrekking over de mogelijkheden van dienstverlening bij Goudse organisaties; gezamenlijk te onderzoeken in hoeverre gewerkt kan worden volgens het één cliënt, één plan principe; afspraken over mogelijkheden vrijwilligers in te zetten waarbij geldt vrijwillig als mogelijk, professioneel als het moet.

9

Via bestaande netwerken zal de gemeente Gouda de verbetermogelijkheden in de onderlinge samenwerking hoog op de agenda houden.

3.2 Verbetering samenwerking op cliëntniveau Cliënten die zich bij de gemeente melden voor een schuldhulpverleningstraject worden na een eerste (vaak telefonisch) gesprek uitgenodigd voor een intake. Tijdens de eerste intake beoordeelt de inkomensconsulent bij de gemeente of met een schuldhulptraject de hulpvraag beantwoord kan worden. Een goede inschatting van de situatie waarin de cliënt zich bevindt en daarmee samenhangend de indeling van schulden en schuldenaar in het Tilburgs kwadrant is bepalend voor een succesvol verloop van het verdere traject. Inkomensconsulenten zullen de komende tijd extra geschoold worden om deze eerste uitvraag te verbeteren. Schuldenaren waarvan de individuele omstandigheden aanleiding geven om de toegang tot een schuldhulptraject te weigeren kunnen met extra begeleiding wel in staat gesteld worden deel te nemen aan schuldhulptrajecten. De komende tijd worden samenwerkingsafspraken gemaakt tussen de gemeente en de organisaties die voortrajecten kunnen aanbieden. De zorg die sommige schuldenaren nodig hebben naast de financiële ondersteuning, valt in veel gevallen al onder de reguliere dienstverlening van diverse (vrijwilligers)organisaties. Nadere afspraken worden gemaakt om in die gevallen de samenwerking van deze organisaties met gemeente of de schuldhulpverleningsorganisatie te verbeteren.

3.3

Verbreding aanbod

Als schulden escaleren en bijvoorbeeld woningontruiming dreigt dan worden cliënten direct naar de schuldhulpverleningsorganisatie doorverwezen. Voor cliënten waarvoor een schuldhulptraject nog niet mogelijk is, bestaat de mogelijkheid te starten met inkomensbeheer om op die manier huisuitzetting of het afsluiten van energie en water te voorkomen. Het (basis)inkomensbeheer kan gedurende maximaal één jaar worden verstrekt.2 Voor bijstandsgerechtigden geldt dat vaste lasten kunnen worden ingehouden als een vorm van inkomensbeheer door de gemeente. De gemeente biedt deze vorm van ondersteuning aan, aan cliënten met schuldenproblematiek. Schuldenaren die nog niet in aanmerking komen voor een schuldhulpverleningstraject kunnen een beroep doen op de bijzondere bijstand voor een bijdrage in de kosten van het inkomensbeheer. De ondersteuning vanuit het maatschappelijk werk, is gericht op het versterken van de eigen kracht door te werken aan de motivatie, vaardigheden, psycho-sociale problemen, of verslavingsproblematiek. Als de inschatting is dat iemand niet te motiveren is, kan worden afgezien van ondersteuning. Bij een beperkte leerbaarheid, bijvoorbeeld door een verstandelijke beperking, wordt gezocht naar duurzame oplossingen, zoals bewindvoering. 3 Het maatschappelijk werk beoordeelt welke ondersteuning het beste aansluit op de mogelijkheden van de cliënt. 2

Voortzetting van inkomensbeheer is mogelijk op eigen kosten, met uitzondering van bijstandsgerechtigden

3

Dit valt buiten het gemeentelijke schuldhulptraject

10

Voortrajecten binnen de maatschappelijke dienstverlening kunnen ingezet worden als voorbereiding op een schuldhulptraject. De mogelijkheden om dit instrument in te zetten worden momenteel onderzocht.

11

4. Preventie en nazorg 4.1

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen. Als gemeente kunnen we niet voorkomen dat burgers schulden krijgen. Wel kunnen we (tijdig) signaleren, op risico’s wijzen en de opeenstapeling van schulden tegen gaan. Er zijn diverse Goudse preventie-activiteiten die de (financiële) zelfredzaamheid van inwoners versterken. Dit maatschappelijk initiatief is onmisbaar. De activiteiten zijn gericht op mensen die hun thuisadministratie niet op orde hebben en schuldenaren waarbij een verdere opeenstapeling van schulden voorkomen moet worden. Een belangrijk initiatief op het terrein van preventie is het Convenant Voorkomen Huisuitzettingen (2011-2015) dat als doel heeft huisuitzettingen als gevolg van schulden zoveel mogelijk te beperken. In het convenant staan (procedurele) afspraken over vroegsignalering en tijdig ingrijpen. Toeleiding naar zorg, het regelen van schuldhulpverlening en ondersteuning om de betaling van de huur zo snel mogelijk te hervatten, zijn voorbeelden hiervan. De GGD voert de regie over de uitvoering van het Convenant en betrekt waar nodig de betreffende convenantpartners. Betalingsachterstanden op woonlasten zijn meestal een aanwijzing dat er meer aan de hand is dan alleen financiële problemen. Een dak boven het hoofd is immers een primaire levensbehoefte. Met het convenant is een integrale aanpak geborgd, zodat meerdere problemen tegelijkertijd worden aangepakt door de ketenpartners. Andere activiteiten op het terrein van preventie zijn het aanbieden van financiële cursussen die op scholen gegeven kunnen worden, de ondersteuning bij het op orde krijgen en houden van de financiële huishoudadministratie en trainingen bestemd voor hulpverleners gericht op het vroegtijdig signaleren van financiële problemen. Waar mogelijk wordt een beroep gedaan op het eigen sociale netwerk en vrijwilligers die een rol kunnen spelen bij het op orde krijgen van de thuisadministratie en het invullen van bijvoorbeeld belastingformulieren. Schuldhulppreventie behoort tot de kerntaken van diverse organisaties (vrijwilligers en professionals). Er zijn verschillende maatschappelijke initiatieven die hieraan bijdragen. Mede onder invloed van een stimuleringssubsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn steeds meer vrijwilligers actief binnen de schuldhulpverlening.

4.2

Doelgroepgerichte schuldhulppreventie

Als gemeente willen we in het kader van preventie pro-actief op zoek naar mensen met een (financiële) hulpvraag, waarbij speciale aandacht uitgaat naar doelgroepen die extra risico lopen. We denken daarbij aan de volgende doelgroepen en activiteiten: Steeds meer jongeren maken schulden. Aangezien zij meestal niet over een inkomen beschikken op bijstandsniveau is het vaak niet mogelijk om een schuldregeling te treffen. We willen de mogelijkheden om jongeren voor te lichten over de valkuilen van lenen en het doen van

12

impulsaankopen in de vorm van financiële educatie op scholen verbreden4. Met meer aandacht voor het sociale netwerk van waaruit ondersteuning van de jongere geboden kan worden kan het inschakelen van professionele hulpverlening voorkomen worden. Door deskundigheidsbevordering van professionals op het terrein van jeugdzorg, schoolmaatschappelijk werk en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) kan de vroegsignalering van schuldenproblematiek verbeterd worden waardoor het ontstaan van grote schuldenproblematiek voorkomen kan worden. Allochtonen maken op dit moment een flink deel uit van het aantal cliënten bij de Goudse schuldhulporganisatie. Zij vormen een bijzondere doelgroep aangezien een deel van hen moeite heeft de weg te vinden in regelingen en voorzieningen. Cursussen specifiek gericht op de intermediairs van allochtone groeperingen 5 zorgen voor de verspreiding van kennis over inkomensondersteunende voorzieningen en schulddienstverlening en een beter inzicht in de risico’s van schulden. Met deze kennis kunnen de intermediairs financiële problemen signaleren en hierop anticiperen. Het inkomen van mensen die in de bijstand terecht komen keldert vaak omlaag. Sommigen hebben moeite om hun uitgaven hierop aan te passen. Doelgroepgerichte voorlichting vindt in het bijzonder plaats door personen die zich melden voor een uitkering in de toekomst te voorzien van voorlichtingsmateriaal over schuldpreventie. Op termijn zal de voorlichting over het voorkomen van schuldenproblematiek een regulier onderdeel worden van het scholingsaanbod voor uitkeringsgerechtigden. De Wgs vraagt gemeenten expliciet aandacht te geven aan (het voorkomen van) schuldenproblematiek bij gezinnen met kinderen. Binnen de gemeente Gouda is het Convenant Voorkomen Huisuitzettingen Gouda in dat kader een belangrijk initiatief. In de gemeente Gouda is al enige jaren ervaring opgedaan met budgetcursussen waarbij niet alleen kinderen maar ook hun ouders betrokken werden. De mogelijkheden om deze cursussen te continueren worden op dit moment onderzocht.

4.3

Nazorg

Als het cliënten eenmaal gelukt is schulden hanteerbaar te maken dan is het na beëindiging van het traject van belang om na te gaan of iemand daadwerkelijk in staat is om weer zelfstandig zijn financiën te beheren. Nazorg is een onderdeel van het schuldhulpverleningstraject om te voorkomen dat schuldenaren opnieuw met problematische schulden te maken krijgen. De schuldhulpverleningsorganisatie beoordeelt de (bestendigheid van de) financiële redzaamheid en houdt zo nodig een vinger aan de pols na afronding van een traject gedurende maximaal 12 maanden. De schuldhulpverlener kijkt in dat geval met de klant mee of er nog een balans is tussen de inkomsten en de uitgaven. Als hierin meer ondersteuning wenselijk is, wordt daarbij

4

met o.a. bestaande Goudse budgetcursus, de Geldkoffer van het Nibud, een lespakket over omgaan met geld voor basisscholen en Klasse!kas, waarbij leerlingen manieren bedenken om de kas te vullen en te beheren (www.klasse!kas.nl). Uit onderzoek blijkt dat financiële educatie vooral zin heeft in de groepen 7 en 8, eventueel in 5 en 6, maar niet eerder. Op VSO-scholen heeft dit vooral effect bij leerlingen van 14 tot 16 jaar. 5 waaronder moskeeën, het Nelson-Mandelacentrum en de Speelwinkel (voor het bereik van allochtone vrouwen)

13

waar mogelijk samenwerking gezocht met betrokken (vrijwilligers)organisaties. Het doel is een gedragsverandering bij de hulpvrager te bewerkstelligen om in de toekomst nieuwe schulden tegen te gaan. Niet alleen de schuldhulporganisatie speelt een rol bij (dreigende) terugval, ook schuldeisers, vrijwilligers en hulpverleners kunnen dit signaleren. Via de bestaande netwerken kan dit onderwerp aan de orde gesteld worden en kunnen hierover nadere samenwerkingafspraken gemaakt worden. Uitgangspunt hierbij blijft vrijwillig wat vrijwillig kan maar professioneel waar het moet. Anders dan de term doet vermoeden is nazorg er ook op gericht uitval tijdens een schuldhulptraject te voorkomen. Dit risico wordt tijdens een eerste gesprek beoordeeld. Als het risico op uitval groot is, kan dit een reden zijn om begeleiding tijdens een schuldhulptraject in te schakelen. Het maatschappelijk werk kan bemiddelen als passende begeleiding nodig is, mede om dit risico terug te dringen.

14

5. Overige wettelijke regelingen De Wgs regelt de voorwaarden voor de zogenaamde minnelijke trajecten waarbij een gemeentelijke schuldhulporganisatie namens de schuldenaar de schuldeisers benadert en de schulden probeert te regelen. Als op basis van een minnelijk traject geen overeenstemming wordt bereikt met (één van) de schuldeisers, kan de schuldenaar besluiten om een wettelijke schuldsanering aan te vragen op basis van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Daartoe dient een verzoek bij de rechtbank te worden ingediend. Een dergelijke verzoek moet vergezeld gaan van een verklaring van de gemeente dat een buitenrechtelijke (een minnelijke) schuldsanering niet mogelijk is, en een overzicht van de financiële situatie van de schuldenaar. Instemming van de rechtbank houdt tevens in dat de schuldvrager onder bewindvoering wordt gesteld. Het te grote beroep op de Wsnp is mede aanleiding geweest voor de tot standkoming van de Wgs. Voorafgaand aan een Wsnp-traject als er teveel beperkingen zijn om een minnelijk traject op te starten, is in de Wgs de mogelijkheid voor een moratorium (afkoelingsperiode) opgenomen. Een moratorium krachtens de Wgs houdt in dat schuldeisers voor een periode van maximaal zes maanden niet bevoegd zijn hun “goederen” op te eisen. Het doel van dit moratorium is dat de schuldhulpverlening in het kader van een minnelijk schuldhulpverleningstraject de tijd krijgt om samen met de schuldenaar en de schuldeisers een goede schuldregeling tot stand te brengen. Net als bij de wettelijke schuldsanering zal de rechtbank ook bij de toekenning van een moratorium een grote rol spelen. Het moratorium is opgenomen in artikel 5 van de Wgs echter dit artikel is nog niet in werking getreden. Gezien de relatie tussen de inwerkingtreding van dit artikel en allerlei andere voorgenomen wetgeving die is uitgesteld, is op dit moment nog niet duidelijk of en wanneer het artikel in werking zal treden.

15

6. Sturing, informatievoorziening en financieel kader 6.1

Sturing

Met de uitvoering van dit beleidsplan willen we de (financiële zelfredzaamheid) van schuldenaren vergroten, problematische schulden waar mogelijk voorkomen, oplossen, hanteerbaar of regelbaar maken. Lag het zwaartepunt voorheen voornamelijk bij de wachttijden op basis van dit plan wordt breder gekeken naar het succes van de aanpak van schuldhulpverlening. Of we het gestelde doel bereiken zal op regelmatige basis geëvalueerd worden. Voor de evaluatie daarvan zijn indicatoren geformuleerd op het terrein van voorlichting (preventie), het resultaat van de minnelijke trajecten en de wachttijden. Op basis van de volgende indicatoren zullen de doelstellingen geëvalueerd worden: -

Bekendheid met de gemeentelijke schuldhulpverlening. Gouwenaars, in het bijzonder de speciale doelgroepen zijn in toenemende mate bekend met de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het streven is een groei van jaarlijks 5%, tot 20% in totaal in 2016 (meting: Stadsmonitor, bewonersenquête, in 2012 wordt een nulmeting uitgevoerd);

-

Succesvol afgesloten minnelijke trajecten. In 2016 zijn ten opzichte van 2013 (0-meting) 10% meer minnelijke trajecten succesvol afgerond (ofwel 10% minder uitval gedurende een traject, meting vanaf 2013: cliëntenbestand);

-

Maximale wachttijden. De maximale wachttijd van 4 weken voor schuldhulpverlening en 3 werkdagen in crisissituaties wordt niet overschreden (meting: rapportages, o.a. van aanmeld- en intakegesprekken).

Overige indicatoren De NVVK verzamelt gegevens over de uitvoering van schuldhulpverlening van de NVVK-leden. Met deze gegevens worden de aantallen en resultaten van schuldhulpverleningstrajecten in Gouda vergeleken met de landelijke cijfers. De monitoring van het verloop van de schuldhulpverleningstrajecten blijft gehandhaafd. Tevens zal worden gevolgd hoe het aantal afgegeven Wsnp verklaringen zich ontwikkelt ten aanzien van het aantal door de rechtbank toegekende aanvragen. Los van genoemde indicatoren zullen de resultaten en de gang van zaken in kwalitatieve zin op regelmatige basis besproken worden met betrokken maatschappelijke organisaties.

16

6.2

Financieel kader

De regering investeert sinds 2012 landelijk 20 miljoen minder in schuldhulpverlening. De verwachting is dat gemeenten op basis van de nieuwe wet, schuldhulpverlening selectiever kunnen inzetten. Deze maatregel betekent voor de gemeente Gouda dat jaarlijks € 75.000,minder beschikbaar is voor schuldhulpverlening. In 2012 is dit eenmalig opgevangen vanuit de reserve sociaal domein. Vanwege de bezuinigingen die binnen de gemeentelijke organisatie moeten worden doorgevoerd is een structurele compensatie niet reëel. De gemeentelijke middelen voor schuldhulpverlening bedroegen in 2012 €350.000 (inclusief de incidentele bijdrage uit de reserve Sociaal Domein). Dit budget wordt gebruikt voor de inkoop van schuldhulptrajecten en de ambtelijke capaciteit die nodig is voor het voeren van de eerste gesprekken en de administratieve afhandeling daarvan. Vanaf 2013 en verder is dan structureel €275.000,beschikbaar voor de uitvoering van schuldhulpverlening. Gezien de bestedingen in de afgelopen anderhalf jaar en de op grond van de Wgs toegenomen mogelijkheden om tot een beter resultaat en een efficiëntere inzet van trajecten te komen, gaan we voor de uitvoering van de schuldhulptrajecten uit van het, voor 2013 en verdere jaren, beschikbare budget. Schuldhulpverlening, – preventie en nazorg kunnen een belangrijk onderdeel vormen van de reintegratie van WWB-cliënten met schuldenproblematiek. Indien noodzakelijk wordt onderzocht in hoeverre het voor de re-integratie van WWB-cliënten beschikbare budget daarvoor kan worden ingezet. Daarnaast zal de mogelijke inzet van organisaties bij het voorkomen van schuldenproblematiek binnen subsidieafspraken zoveel als mogelijk aan de orde worden gesteld.

17

7.

Uitwerking beleidsvoornemens 2013-2014

De Wgs vraagt gemeenten schuldenproblematiek van burgers integraal aan te pakken. Voorgaande hoofdstukken beschrijven de voorgenomen koers. Voor de korte termijn voeren we de volgende acties uit: - Toewerken naar een “één cliënt, één regie, één plan” aanpak. - Voortbouwen op contacten met betrokken organisaties. Het afgelopen jaar zijn de eerste verkennende gesprekken met de verschillende organisaties gevoerd. We gaan voortbouwen op deze eerste contacten en bezien waar organisaties elkaar, ofwel de gemeentelijke uitvoering van schuldhulptrajecten, kunnen versterken. - Een betere positionering van Goudse (vrijwilligers)organisaties. Dankzij de inzet van verschillende organisaties stijgt het aantal vrijwilligers dat zich in wil zetten voor kwetsbare Goudse burgers nog steeds. Deze inzet is waardevol en verdient het zo goed mogelijk benut te worden. Een goede afstemming tussen vrijwillige inzet en professionele hulpverlening vergroot het succes van trajecten en kan een belangrijke bijdrage leveren in het voorkomen van terugval van de hulpvrager. - Tijdige signalering schuldenproblematiek. Vaak wordt de hulpvraag te laat gesteld waardoor de schuldenproblematiek onnodig groot is geworden. We gaan betrokken organisaties (Jeugdzorg, schoolmaatschappelijk werk en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)) informeren over het belang van tijdige signalering van schuldenproblematiek en de mogelijkheden tot doorverwijzing naar het gemeentelijke loket. - Themagerichte netwerkbijeenkomsten schuldhulpverlening. Binnen daarvoor geschikte overlegstructuren (armoedeplatform) of anderszins meer aandacht voor nadere afspraken over mogelijkheden dienst- of hulpverlening beter op elkaar af te stemmen. Inzicht in de selectie aan de poort bij schuldhulpverlening en de wijze waarop de gemeente een integrale aanpak versterkt. - Verbetering pre-intake. Niet alleen het gemeentelijke loket maar ook andere maatschappelijke (vrijwilligers) organisaties kunnen een rol spelen bij de beoordeling of doorverwijzing naar schuldhulptrajecten een oplossing biedt voor de schuldenproblematiek. Zoveel als mogelijk willen we voorkomen dat schuldenaren zich melden en vervolgens geen toegang krijgen tot een schuldhulptraject.

18

- Verbetering intake door de gemeente. Op basis van de gemeentelijke intake wordt besloten of cliënten in aanmerking kunnen komen voor een schuldhulptraject. Met het doel eerder inzicht te krijgen in eventueel aanwezige onderliggende problematiek zullen medewerkers bijgeschoold worden zodat zij beter in staat worden gesteld cliënten door te verwijzen naar andere maatschappelijke organisaties. - Verbetering verwijsmogelijkheden vanuit de gemeente. Op grond van de intake kunnen cliënten doorverwezen worden naar maatschappelijk werk, afhankelijk van de situatie, eigenschappen van schuldenaar en de aard van de schulden in navolging van het ‘Tilburgs model’. - Ontwikkeling sociale kaart schuldhulpverlening Met de te ontwikkelen sociale kaart streven wij ernaar organisaties aan elkaar te verbinden zodat men elkaar weet te vinden, waarbij men hulpverlening gezamenlijk oppakt. Cliënten worden zoveel als mogelijk door middel van een ‘warme overdracht’ aan elkaar overgedragen in plaats van doorverwezen. - Inzet van (basis-) inkomensbeheer in bedreigende situaties om bijvoorbeeld huisuitzetting en/of afsluiting van water en licht te voorkomen. Het betreft hier afspraken met betrekking tot doorbetaling van vaste lasten. Bij cliënten met een bijstandsuitkering kan dit vanuit een inhouding en doorbetaling op de uitkering. Bij niet uitkeringsgerechtigden kan inkomensbeheer vanuit de schuldhulpverlener worden ingezet. -Aandacht voor preventie door betere informatievoorziening op de gemeentelijke website zoals links naar ‘zelfhulpsites’ met tips om in- en uitgaven in balans te krijgen en te houden van bijvoorbeeld het Nibud. -Informatiebijeenkomsten gericht op het geven van voorlichting over risico’s van schulden, inkomensondersteunende voorzieningen en schuldhulpverlening aan o.a. allochtone intermediairs waaronder moskeeën, het Nelson-Mandelacentrum en de Speelwinkel (voor het bereik van allochtone vrouwen). - Voorlichting van WWB-cliënten niet alleen door middel van schriftelijke informatie maar ook door op preventie van schuldenproblematiek gerichte voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren.

19

Bijlage 1. Definities en begripsomschrijvingen (Basis-)inkomensbeheer Doorbetaling van (de belangrijkste) vaste lasten, ook wel stabilisatiebeheer genoemd Bedreigende schuldenproblematiek Schulden die (dreigen te) escaleren door woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektra of water of opzegging/ontbinding van de zorgverzekering. Binnen 24 uur vindt in deze acute gevallen doorgeleiding plaats naar schuldhulpverlening met als doel de bedreigde situatie zo snel mogelijk op te heffen. Hiermee voldoen we ruimschoots aan de wettelijke termijn van 3 werkdagen. Cliënt Inwoner van de gemeente Gouda die zich tot de Gemeente heeft gewend met een schuldhulpvraag. Complexe schuldenproblematiek Bij complexe schulden kan een cliënt zonder hulp niet meer uit de problematische situatie komen en is een schuldhulptraject noodzakelijk. Deze cliënten kunnen binnen 10 werkdagen na aanmelding rekenen op een intakegesprek om de (financiële) situatie verder in kaart te brengen en de ondersteuning hierop af te stemmen. Integrale schuldhulpverlening Integrale Schuldhulpverlening is het actief ondersteunen van een inwoner bij het vinden van een oplossing voor zijn/haar financiële problemen in combinatie met de aanpak van eventuele oorzaken hiervan en/of het vinden van oplossingen voor omstandigheden die verhinderen dat de financiële problemen kunnen worden opgelost. Nazorg

Nazorg helpt terugval, of recidive na afronding van een schuldhulptraject te voorkomen. Goede nazorg begint met het leren van vaardigheden om weer grip te krijgen op de financiën. Na beëindiging van een traject wordt beoordeeld of iemand daadwerkelijk in staat is om weer zelfstandig zijn financiën te beheren. De nazorg kan binnen alle fases van schuldhulpverlening een rol spelen. Minnelijk schuldhulptraject Met het minnelijk traject wordt het schuldregelingsproces bedoeld waarin de schuldregelaar

probeert overeenstemming met de schuldeisers te krijgen over een schuldregelingsvoorstel. Medewerking van de schuldeisers gebeurt op vrijwillige basis. Niet-complexe schuldenproblematiek Bij niet-complexe schulden is wel sprake van schulden, maar niet zodanig dat een schuldhulptraject noodzakelijk is. Om deze cliënten toch van dienst te zijn, wordt in samenwerking met andere organisaties gezocht naar een passende vorm van ondersteuning. Als dat wenselijk is, vindt tevens

20

een financieel adviesgesprek plaats waarin aandacht is voor bijvoorbeeld inkomensverruimende voorzieningen, omgaan met minder inkomen en valkuilen van lenen. NVVK De brancheorganisatie voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. NVVK staat voor Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet. Problematische schulden indien van een natuurlijke persoon redelijkerwijs is te voorzien dat hij niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden, of waarin hij heeft opgehouden te betalen. Schuldhulppreventie Schuldhulppreventie helpt voorkomen dat inwoners problematische schulden krijgen en (opnieuw) een beroep moeten doen op schuldhulpverlening. Schuldhulpverlening Het ondersteunen bij het vinden van een adequate oplossing gericht op de aflossing van schulden indien redelijkerwijs is te voorzien dat een natuurlijke persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of indien hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen.

Onderscheid wordt gemaakt in bedreigende, complexe en niet-complexe schuldenproblematiek. Voortrajecten Passende hulpverlening als een schuldenaar nog niet klaar is voor schuldhulpverlening, maar er wel zorg nodig is. Waar mogelijk zijn voortrajecten gericht op het versterken van de eigen kracht door te werken aan motivatie, vaardigheden, psychosociale problemen, of een verslaving ter voorbereiding op een eventueel schuldhulptraject. Wsnp (Wet schuldsanering natuurlijke personen) Als geen akkoord kan worden bereikt met één of meerdere schuldeisers op basis van het minnelijke traject, kan een beroep worden gedaan op de Wsnp. De rechter bepaalt wie hiervoor in aanmerking komt. Indien toegang wordt verleend, krijgt de schuldenaar een bewindvoerder toegewezen.

21

Bijlage 2 Toelichting uitvoering schuldhulpverlening Sinds 2010 heeft de gemeente Gouda de regie over de uitvoering van schuldhulpverleningstrajecten zelf in handen genomen. In deze bijlage worden de procedures binnen de gemeente Gouda en de verschillende schuldhulptrajecten uiteengezet.

Toeleiding naar schuldhulptrajecten Cliënten kunnen zich met vragen over schuldhulpverlening aanmelden via de e-mail, telefonisch of aan het loket (de balie van het Huis van de Stad). Binnen één werkdag wordt de cliënt teruggebeld door een inkomensconsulent voor een telefonisch aanmeldgesprek. Dit gesprek is bedoeld om een eerste indruk te krijgen van de geldzorgen, of schulden. Beoordeeld wordt of hulpvragers in aanmerking kunnen komen voor schuldhulpverlening (zie paragraaf 2.3) in Gouda en of zij daar voldoende voor gemotiveerd zijn. Na het aanmeldgesprek wordt op basis van de eerste informatie bepaald of iemand in aanmerking kan komen voor schuldhulpverlening in Gouda. Als dat het geval is, wordt een afspraak gemaakt voor een intakegesprek bij een inkomensconsulent van de gemeente Gouda. Voor dit gesprek wordt cliënten gevraagd een inlichtingenformulier in te vullen en bewijsstukken aan te leveren. De eerste intake dient om een volledig beeld te krijgen van de financiële situatie. Tijdens de intake komt ook aan de orde of er nog andere problemen zijn die te maken hebben met de schulden Als sprake is van schulden waar een cliënt zonder hulp niet meer uitkomt (de zogenaamde complexe situaties), kan aanmelding plaatsvinden bij de schuldhulporganisatie die de trajecten uitvoert voor de gemeente Gouda. De schuldhulporganisatie nodigt de cliënt binnen 10 werkdagen uit voor een integrale intake waarbij een plan van aanpak voor het schuldhulpverleningstraject wordt opgesteld. Hulpvragers die op grond van hun individuele omstandigheden niet in aanmerking kunnen komen voor een schuldhulptraject worden doorverwezen naar andere maatschappelijke organisaties.

Beschikbare schuldhulptrajecten Traject 1: Bedreigende situatie Wanneer sprake is van een bedreigende situatie (gedwongen woonontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektra of water of opzegging of ontbinding van de zorgverzekering) ziet de gemeente erop toe dat binnen 24 uur hulpverlening in gang gezet wordt met als doel de bedreigende situatie zo snel mogelijk op te heffen. Hiermee voldoen we ruimschoots aan de wettelijke termijn van drie werkdagen. De schuldhulpverleningsorganisatie heeft de opdracht om binnen 24 uur na aanmelding direct actie te ondernemen. Het doel is de bedreigende situatie op zo kort mogelijke termijn op te heffen. Nadat de bedreigende situatie is bezworen, wordt het traject afgesloten. Indien nodig wordt het traject vervolgd met een vervolgtraject complexe – of niet complexe schuldhulpverlening.

22

Traject 2: Complexe schuldhulpverlening Bij complexe schuldhulpverlening is er sprake van een problematische schuld. Er zal een schuldregeling in de vorm van een schuldbemiddeling getroffen moeten worden. Het proces kent de volgende fasen:

Fase 1: Integrale intake (2A) Binnen 10 werkdagen na aanmelding door de gemeente Gouda wordt door de schuldhulporganisatie een eerste intakegesprek met de cliënt gevoerd. Tijdens de integrale intake wordt voorlichting gegeven over schuldhulpverlening, de (financiële) situatie in kaart gebracht en informatie verstrekt over inkomensverruimende voorzieningen. Wanneer andere problematiek wordt geconstateerd die van invloed is op schulden (verslaving, psychosociale problemen e.d. ) zal waar nodig samenwerking worden gezocht met hulpverlenende instanties. Er wordt in overleg met de cliënt een schuldhulpplan opgesteld.

Fase 2: Stabilisatie (2B) In het stabilisatieproces moet voorkomen worden dat schulden (verder) escaleren en is het belangrijk om rust en evenwicht aan te brengen in de financiële situatie. Er worden voorwaarden gecreëerd om op termijn de schulden van de cliënt duurzaam te kunnen regelen. Het schuldhulpplan is het uitgangspunt voor deze fase en kan indien nodig bijgesteld worden. Het stabilisatieproces duurt maximaal drie maanden.

Fase 3: Schuldregeling (2C) Het doel van deze fase is via een minnelijke regeling een schuldbemiddeling tot stand te brengen tussen de cliënt en zijn schuldeisers. De schuldregeling moet in maximaal 120 dagen (conform de richtlijnen van de NVVK) gerealiseerd zijn.

Fase 4: budget/inkomensbeheer (2D) Bij budget/inkomensbeheer geeft de cliënt het beheer over zijn financiën (tijdelijk) uit handen. De cliënt kan met budget/inkomensbeheer in beperkte mate over zijn inkomen beschikken. Het beheer van diens inkomen komt in handen van de schuldhulporganisatie. Deze reserveert de bedragen die nodig zijn voor de aflossing van de schulden en voldoet aan de overige betalingsverplichtingen. De cliënt krijgt hierdoor de gelegenheid zich te concentreren op andere problemen in zijn persoonlijke leefsituatie. De duur van budget/inkomensbeheer is maximaal 36 maanden. Indien de cliënt structureel niet in staat is om zijn financiën zelfstandig te beheren, wordt in overleg met de cliënt gezocht naar een structurele oplossing zoals vrijwillig budgetbeheer, mentorschap, beschermingsbewind of curatele.

Fase 5: Budgethulp (2E) Budgethulp richt zich op gedragsverandering van de cliënt door het verschaffen van inzicht in inkomsten en uitgaven, het leren afstemmen van zijn uitgaven op zijn inkomsten en het voeren van een inzichtelijke administratie. Op deze manier wordt de cliënt geleerd om op een verantwoorde manier met zijn geld om te gaan, waardoor voorkomen wordt dat deze in de toekomst opnieuw schulden gaat maken. De duur van budgethulp is maximaal 36 maanden.

Fase 6: WSNP (2F) Wanneer geen regeling met alle schuldeisers kan worden bereikt, wordt een aanvraag voor de WSNP verzorgd. De cliënt wordt in het gehele proces bijgestaan door de schuldhulporganisatie. Na uitspraak van de rechtbank is deze fase afgerond.

23

Fase 7: Nazorg (2G) De nazorg wordt aansluitend na afronding van de schuldhulpverlening gestart en duurt maximaal 12 maanden. Tijdens de nazorg is er periodiek contact met de cliënt. Het doel van de nazorg is preventie van recidive en inzicht krijgen in de duurzaamheid van de resultaten van het schuldhulptraject. Traject 3: Niet-complexe schuldhulpverlening Bij een niet-complexe situatie heeft een cliënt wel schulden, maar niet zodanig dat een schuldhulptraject noodzakelijk is. Er is echter wel een probleem en een hulpvraag. De volgende diensten kunnen worden aangeboden.

Financieel adviesgesprek (3A) Het doel van het financieel adviesgesprek is eventuele schuldenproblematiek van de cliënt in een zo vroeg mogelijk stadium te constateren. Onderdelen van het adviesgesprek zijn een preventief onderzoek naar de financiële situatie, inkomensverruimende voorzieningen, omgaan met minder inkomen en valkuilen van lenen. Een financieel adviesgesprek kan uit verschillende gesprekken bestaan en kan leiden tot de inzet van een budgetcursus/cursus omgaan met schulden, toeleiding naar complexe schuldhulpverlening en/of toeleiding naar hulpverlenende instanties.

Overig: Budgetcursus/cursus omgaan met schulden (3B) Het doel van de budgetcursus/cursus omgaan met schulden is de cliënt vaardigheden bijbrengen zodat hij in staat is om een verantwoorde financiële huishouding te voeren. De budgetcursus is een praktische (groepsgewijze) training waarin wordt geleerd inkomsten en uitgaven in balans te brengen. Tijdens de cursus wordt onder andere aandacht besteed aan het voorkomen van schulden, opstellen van een maand- en jaarbegroting, het voeren van een overzichtelijke administratie, het bijhouden van een kasboekje en sparen.

24

Schematische weergave huidige situatie:

25

Wacht- en doorlooptijden Categorie Bedreigende situatie (1) Integrale intake schuldhulpverlening (2a) Stabilisatieproces (2b)

Schuldregeling (2c) Budget/inkomensbeheer (2d) Budgethulp (2e) Eventuele aanmelding WSNP (2f) Nazorg (2g) Financieel adviesgesprek (3a) Budgetcursus/cursus omgaan met schulden (3b)

Wanneer starten Max. 24 uur na aanmelding Binnen 10 werkdagen na aanmelding Binnen 10 werkdagen na integrale intake schuldhulpverlening Aansluitend op 2b Aansluitend op 2c Aansluitend op 2c of 2d Aansluitend op 2c

Maximale Duur

Aansluitend op 2d of 2e Binnen 10 werkdagen na aanmelding 5 keer verspreid over het jaar

12 maanden

26

1 maand 3 maanden

120 dagen 36 maanden 36 maanden

Bijlage 3 Schuldhulpverlening in cijfers Landelijke cijfers laten zien dat individuele schulden de afgelopen jaren hoger zijn geworden en het aantal schuldeisers per schuldenaar is gestegen. Het aantal personen met problematische schulden neemt toe. Ook in Gouda stijgt het aantal burgers met complexe schuldenproblematiek en is de druk op de uitvoering van de hulpverlening hoog. Mensen met financiële problemen: landelijke cijfers De schuldenaar bestaat niet. Mede door de economische crisis komen niet alleen mensen met lage inkomens in de schulden. Voor het eerst doen meer werkenden een beroep op schuldhulpverlening dan uitkeringsgerechtigden. Problemen met het aflossen van de hypotheek en/of tegenvallende inkomsten van zelfstandig ondernemers komen steeds vaker voor. Bovendien neemt de gemiddelde schuld toe van € 30.750 in 2010 tot € 32.250 in 2011. In heel Nederland is sprake van een groeiend aantal mensen met problematische schulden, oplopende wachtlijsten voor schuldhulpverlening en toenemende complexiteit van de schuldenproblematiek. Tabel 1 laat zien dat het aantal aanvragen dat doorgezet wordt naar (NVVK) schuldhulpverleningsorganisaties sinds 2009 sterk is gestegen. Tabel 1: Overzicht van het aantal doorgezette aanvragen bij NVVK-leden

Jaar

2007

2008

2009

2010

2011

47.500

44.100

53.250

77.440

76.043

Doorgezette aanvragen schuldhulpverlening Mensen met financiële problemen: in Gouda en omgeving Het percentage Gouwenaars van (20 tot 65 jaar) met schulden of met veel moeite om rond te komen, wordt geschat op 9%. Dat wil zeggen dat een kleine vierduizend Gouwenaars in een slechte financiële situatie verkeert. Een deel van hen heeft een chronische aandoening, of psychische problemen (9%). Ongeveer tien procent van de Gouwenaars in een slechte financiële situatie is uitkeringsgerechtigd. Ten opzichte van andere gemeenten in Midden Holland telt Gouda relatief veel inwoners met financiële problemen6. Tabel 2 laat zien dat de gevolgen van de economische crisis ook in Gouda hun weerslag op de vraag naar schuldhulpverlening. Was het aantal doorverwijzingen in 2011 nog minder dan 20 personen per maand. In 2012 komt dat soms al uit op 30 per maand.

6

bron: Gezondheidspeiling volwassenen 2009 GGD Hollands-Midden, gebaseerd op regio-percentages

27

Tabel 2: Doorverwijzingen naar Westerbeek vanaf 2011

Jaar Aantal

2011

2012

2011

jan

feb

mrt

april

mei

juni

juli

aug

222

30

23

26

28

21

22

29

28

Tabel 3: Aantal cliënten en hun schuldensituaties, maart 2012

Schuldensituatie

Naar schuldhulpverlener doorgeleide cliënten

Percentage

Bedreigende schuldensituatie

23

7,7 %

Complexe schuldensituatie

254

84,7 %

Niet-complexe schuldensituatie

23

7,7 %

Totaal

300

100 %

Uit bovenstaande tabel blijkt dat het merendeel van de Gouwenaars met schulden verkeert in een complexe situatie. De mate van zelfredzaamheid van deze schuldenaren loopt uiteen. Vaak is sprake van psychosociale problemen, of een verslaving.

.

28

Bijlage 4 Nota van conclusies en aanbevelingen

naar aanleiding van het rekenkameronderzoek (Schuldhulpverlening gemeente Gouda)

29