MONUMENTEN SAM KRONIEK

STICHTING APELDOORNSE MONUMENTEN

SAM KRONIEK Nummer 58

Winter 2011

Inhoudsopgave Redactioneel Actualiteiten Het Apeldoorns karakter te grabbel? Even Voorstellen Cultuurhistorie in Hoenderloo Colofon

2 3 10 18 20 28

Fotovoorzijde: Een Apeldoorns monument in de sneeuw

1

Redactioneel Een nieuw jaar: een nieuwe (door)start van de PR-commissie. De commissie komt voortaan weer maandelijks bijeen. Er is besloten de KronieK weer vier keer per jaar te laten verschijnen in plaats van drie keer. Daarnaast zal de website up-todate gehouden worden. Ooit was er een begin gemaakt een register aan te leggen van alle artikelen die in de KronieK gestaan hebben. Dit werk wordt nu afgerond en het is de bedoeling dat u t.z.t. dit register via de website kunt raadplegen In dit nummer treft u naast de zorgelijke Actualiteiten een artikel aan geschreven door Huub Ummels: ‘Het Apeldoornse karakter te grabbel?’ Dit is een vervolg op het artikel ‘Stedenschenners’ van Prof. Vincent van Rossum, dat in de voorjaars KronieK, nummer 55, heeft gestaan. Verder kunt u in de rubriek Even Voorstellen kennismaken met Reinhilde Ammerlaan, ons nieuwe bestuurslid. Tenslotte een verslag van Een dag cultuur historie in Hoenderloo. De foto’s in dit nummer zijn weer merendeels van de hand van Fer de deken. Namens de redactie: veel leesplezier, Peter de Vries

2

A ctualiteiten

M

ONUMENTENZORGEN Uiteraard wens ik in het komende jaar onze achterban en hun naasten alle goeds toe! Echter: Zoals ik mijn vorige voorwoord al meldde: de SAM gaat een spannend jaar tegemoet. De gemeenteraad zal zich binnenkort uitspreken over de bezuinigingen die er (o.a. op cultuurhistorisch gebied) doorgevoerd zullen worden. Inmiddels is eigenlijk alleen duidelijk dat onze huisvesting in het ACEC-gebouw door de gemeente bekostigd zal blijven worden. Ook is Raadsbreed uitgesproken dat de Open Monumentendag gehandhaafd moet worden. Daartegenover staat dat sommige fracties van structurele subsidies af willen (ook al wordt altijd achteraf verantwoording afgelegd. Over de door de SAM ontvangen vaste subsidie zijn daarbij nooit problemen ontstaan...). Dat zou voor de SAM betekenen dat wij in de toekomst voor élke activiteit (zoals de Open Monumentendag) een apart subsidieverzoek, met een uitgebreid projectplan, moeten indienen. Notabene: een situatie die tot 6 jaar geleden ook bestond: maandenlang afwachten of we op subsidie kunnen rekenen en zo ja: hoeveel. Inmiddels moeten we dan wel onze OMD-plannen verder uitwerken en dienen er verplichtingen (dus risico´s) te worden aangegaan, terwijl we niet weten waar we aan toe zijn. Een onwerkbare situatie!!!

Het is jammer dat nogal wat raadsleden zich dit niet (lijken te) realiseren, en evenmin dat de SAM de Open Monumentendag organiseert OP VERZOEK VAN DE GEMEENTE zelf ! En dat al 24 jaar lang; hebben we ons dan nu nog niet bewezen???

3

Uiteraard realiseren ook wij ons dat eenieder een steentje moet bijdragen aan de forse bezuinigingsoperatie waarvoor de gemeente staat. Dat betekent dan simpelweg: minder activiteiten. Maar laten we dát wat we kúnnen doen wel werkbaar houden en vertrouwen houden in de (bewezen!) deskundigheid en betrouwbaarheid van de (vrijwillige!) bestuursleden.

E

RFGOEDPLATFORM Enkele malen per jaar komt het Erfgoedplatform bijeen. Dit is een overlegorgaan waarin de bijna 20 (grote en kleine, actieve en minder actieve) organisaties welke zich (ook) met erfgoed bezighouden hun plannen bespreken en hun agenda’s afstemmen. Bij sommige raadsleden blijkt de indruk te zijn ontstaan dat dit platform een overkoepelend orgaan van alle Erfgoedbewegingen is; niets is echter minder waar: het platform dient uitsluitend voor onderling overleg en kan geen bindende besluiten nemen. Het bezit dan ook geen rechtspersoonlijkheid.

W

IE ZORGT VOOR DE ZORGENKINDJES ? Vindt u het ook zo jammer dat het stationsgebouw al zo snel door La Place verlaten is en al zo lang leeg staat? Wat zouden we daaraan kunnen doen? Heeft u trouwens ook (door de ramen) de expositie gezien die daar de afgelopen weken door Cascolab ingericht was? De gemeente wil de binnenstad en het winkelgebied opknappen, een nobel streven. Volgens de plannen zal er zelfs heel wat winkelvolume bijkomen, we wachten maar af... (het PGEMgebouw is al gesloopt, wat komt daar voor terug)? De bedoeling is ondermeer om de Marktstraat en Beekstraat tot een aantrekkelijk(er) winkelgebied te maken. Wij kunnen ons daar wel wat bij voorstellen, mits de kleinschaligheid wordt gehandhaafd en er respect voor de historie wordt betoond. Denk aan het Leger-des-Heils en het voormalig PTT-gebouw. Kent u ook de ‘Waterfabriek’ en de oude pakhuizen aldaar? 4

5

Het reeds gesloopte pand Beekstraat 20.

Wat vindt u er trouwens van dat Beekstraat 20 (eigendom van en verwaarloosd door de gemeente) alvast wordt gesloopt ? Inmiddels staat ook het Havencafé leeg (zie foto hiernaast) en wel op een plek langs Kanaal Noord waar enkele boten een vaste ligplaats mogen krijgen waarop ook Horeca mogelijk is? Zou dat ook niet in het Havencafé terug moeten komen?

6

7

Verderop langs het Kanaal (Zuid) staat de voormalige BASFfabriek leeg. Mag dat complex zo maar geheel gesloopt worden? Tussen de Vlijtseweg en Kanaal Noord komt over een paar jaar het gehele Diosynth-complex vrij. Dat is inmiddels aangekocht door de gemeente die de SAM heeft gevraagd om mee te denken over een herbestemming van de monumentale onderdelen. Heeft u ook suggesties? Maar ook zijn er positieve ontwikkelingen te melden: de ‘Loods van Hooijer’ wordt door particulieren eigenhandig minutieus opgeknapt en herbestemd! Weet u waar deze staat?

B

ESTUUR Met al het soort vragen als hierboven wordt het bestuur voortdurend geconfronteerd. Wij prijzen ons dan ook gelukkig dat we, na het afscheid van Fenny Bruns en Bert Kompanje als bestuurslid, enkele nieuwe (zowel deskundige als gemotiveerde) bestuursleden kunnen aantrekken. Zij zullen zich in deze en de komende KronieKen aan u voorstellen. Maar het bestuur kan beslist niet alles alleen doen. Uw hulp hebben wij ook nodig!

O

PEN MONUMENTENDAG 2011 Volgend jaar zal landelijk, dus ook in Apeldoorn, voor de e 25 keer de Open Monumentendag plaatsvinden. Ter gelegenheid van dit vijfde lustrum zal de officiële opening dan geschieden in onze hoofdstad Amsterdam. Het thema in dit jubileumjaar zal zijn: ´herbestemming´. Een eerste inventarisatie heeft ons al geleerd dat er zeker 20 monumentale gebouwen of complexen in Apeldoorn onder deze noemer vallen, er staat ons dus volgend jaar weer veel te wachten.

8

Als u ook aangesproken bent door dit thema, meldt u zich dan aan als vrijwilllig medewerker voor dit project bij Jan Cobelens, projectleider 2011: [email protected] of bij Anja de Roo van Klaveren: [email protected].

S

AM 25 JAAR In 2012 bestaat de SAM al weer 25 jaar! Het bestuur is zich aan het beraden hoe daar op passende wijze aandacht aan te besteden. Maar wij stellen het ook op prijs hiervoor suggesties ´van buiten´ te ontvangen. Zoudt u ons uw ideëen willen doorgeven?

T

OEKOMST Heeft het verleden nog wel een toekomst? De SAM zal u ook de komende tijd weer vele mooie mo(nu)menten willen bieden, maar daarvoor zijn wij in belangrijke mate afhankelijk van ´de politiek´ en dus van onze ´achterban´. Wij rekenen graag op aller daadwerkelijke steun ! Harro K.A. Frieling voorzitter Foto’s: Fer de Deken

9

Het Apeldoorns karakter te grabbel ?

O

nder of boven de bomen is de titel van de ‘Discussienota Hoogbouw in Apeldoorn’ van december 2004.

Aanleiding voor dit artikel vormde de bouwopdracht aan de gemeente van 15.500 nieuw te bouwen woningen waarvan 40% zou moeten bestaan uit appartementen, ofwel 6.220 appartementen en dat in een programma dat loopt tot het jaar 2020. Een simpele vertaling leert dan dat volgens de nota om aan deze behoefte te voldoen er nog 207 torentjes van 11 verdiepingen bij zouden moeten komen, met ca. 30 appartementen per torentje en maar liefst 9.330 parkeerplaatsen!. Bovendien omvatte de bouwopdracht tot 2020 nog 222.500 m2 meter kantooroppervlak. Dat zijn om precies te zijn nog 16 torens van het formaat La Tour bij het bedrijventerrein Apeldoorn-Noord met 4,5 hectare parkeervoorziening. Kortom een geweldige bouwopdracht en een groot beslag op de beschikbare grond. De vraag is dan ook hoe doe je dat? Geen gemakkelijke vraag om te beantwoorden dat zult u begrijpen! Maar waar ik in 2004 het meest bang voor ben geweest is wat een en ander zou gaan betekenen voor het karakter van met name de binnenstad. Goed, het centrum van Apeldoorn roept dan misschien geen duidelijk stadsbeeld op. Met andere woorden. als vroeger dorp heeft het in feite geen echt karakteristiek stadscentrum en kent dat centrum slechts weinig beeldbepalende gebouwen van kaliber, maar toch heeft of had het iets eigens en ook de bouwkundige kwaliteiten zijn of waren nadrukkelijk aanwezig. Deze constatering hoeft echter allerminst een negatief waardeoordeel in te houden. 10

Nog 207 van dit soort flats? Is dat de bedoeling van de nota ‘Onder of boven de bomen’ ?

11

Integendeel, het feit dat Apeldoorn geen stad ’uit het boekje’ is kan ook positief worden opgevat. Misschien opent dat zelfs perspectief voor moderne en vernieuwende stedenbouwkundige benaderingen, maar hoe, dat is steeds de Hotel Suisse vraag. Of dat op een wijze moet zoals onder andere bij het Forumpark, zeg maar de stationsomgeving, het geval is? Ik heb zo mijn twijfels. Al zijn de appartementen op zich fraai en de materialisering uiterst verzorgd, het plein leeft niet. Zeker niet als je bedenkt hoe destijds een café als Stoffels en hotel Suisse immer een gezellige drukte opleverden. Mijn vraag is dan ook waarom niet de oude fraaie ronde rooilijn van Atlanta gevolgd en aan de oostzijde op dezelfde wijze een antwoord daarop gegeven? Was dat het geval geweest dan was er ook een harmonische aansluiting op de Stationsstraat geweest, iets wat er nu absoluut niet is en waarvoor ik destijds nadrukkelijk heb gepleit, maar Apeldoorn viel voor de argumenten van een autoriteit als Hans Davidson. Jammer en nog eens jammer.

H

et karakter van een stad Wie het heeft over het karakter van een willekeurige stad, heeft het altijd over de binnenstad, vrijwel nooit over een buitenwijk. Als je het over Amsterdam hebt, heb je het niet over Osdorp of de Bijlmer, maar altijd over de stad binnen de grachtengordel. Bij Deventer heb je het ook niet over Borgele of de Rielerbuurt enz.. 12

De binnenstad -is mijn stelling-, is de referentie van een stad. Een reden temeer dunkt mij voor een politiek bestuur en stedenbouwers om uiterst zorgvuldig om te gaan met zo’n binnenstad. Die bepaalt in hoge mate het karakter zoals de toerist, maar ook de eigen inwoners de stad op hun netvlies hebben. En dat is nu precies wat naar mijn mening in Apeldoorn al zo’n veertig jaar steeds opnieuw misgaat. De sloopwoede vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw, zoals die overigens overal in dit land destijds plaatsvond, vindt in Apeldoorn nog steeds plaats. De meeste andere steden hebben die periode allang achter zich gelaten. Voorbeelden daarvan zijn er te over: Deventer, Zwolle, Amersfoort etc. etc. Daar waren het vaak actiegroepen die het tij wisten te keren. Maar niet alleen daar. Ook in Apeldoorn zelf waren het vaak particulieren en/of organisaties, soms individuele ambtenaren, die erger wisten te voorkomen. Ik denk daarbij aan het voormalige postkantoor, de Welkoop, TIMA, KSG-gebouw aan de Molleruslaan Vietnamees aan de Nieuwstraat, maar zelfs het behoud van De Grote Kerk die gesloopt dreigde te worden. Ik heb dat bestemmingsplan voor de Loolaan en Koninginnelaan 13

Op deze pagina’s is te zien welke panden er gesloopt zijn en welke panden ervoor in de plaats zijn gekomen. Let op de veranderde parcelering en daardoor verlies van de menselijke maat.

14

Hierboven de schoonheid van de Jugendstill van Hotel De Veluwe en op de linker pagina het neo-renaissance pand. Beide panden stonden tegenover de Mariakerk aan de Hoofdstraat.

15

nog thuis. Beide lanen zouden met flats als de Lindehove en Loolaanflat worden volgebouwd. Voor dit alles zou ook dit college van B&W de ogen niet mogen sluiten. Wat dat betreft beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

H

et eigen karakter Wat bepaalt het karakter van de Apeldoornse binnenstad t.o.v. andere binnensteden. In wezen is/ maar meer nog was dat verschil niet zo groot, al is de Apeldoornse binnenstad kleiner dan die van de meeste andere steden. Onder binnenstad, of hoofdwinkelcentrum zo u wilt, versta ik het gebied tussen Stationsplein, Nieuwstraat, (en/of Wilhelmina Druckerstraat, Vosselmanstraat, Beekpark), Caterplein, Röntgenstraat, Kerklaan, Stationsstraat (wellicht nog Kanaaloever westzijde) en vandaar terug naar het Stationsplein. Als je dan naar een groot deel van de nieuwbouw kijkt dan valt vooral de afstandelijkheid en schaal van deze gebouwen op, anders gezegd het gemis, op een enkele goede uitzondering na, van de menselijke schaal en maat. Niemand kan mij wijs maken dat er mensen zijn die voor hun plezier wandelen bij de bebouwing zoals die bijvoorbeeld een aantal jaren geleden tegenover de Mariakerk aan de Hoofdstraat en in de omgeving van de Kalverstraat is verrezen. En dan te bedenken dat er in dat gebied vier panden stonden, hoe desolaat op het laatst ook, die op een landelijke lijst van de beste honderd Jugendstil panden van Nederland prijkten. Het is dan ook niet voor niets dat er nu voor de, ik dacht derde keer, in twee decennia weer een studie van de binnenstad wordt gemaakt. Ik wens in elk geval de plannenmakers heel veel succes, maar ook met het advies om eens naar de oude foto’s van de binnenstad te kijken en zie hoeveel aan kwaliteit de afgelopen decennia is ingeboet.

16

Is dan alles negatief? Nee, absoluut niet, de Kanaaloevers mogen er zijn er is nadrukkelijk weer aandacht voor kwalitatief hoogwaardige architectuur. Maar waar het naar mijn mening met name aan schort is dat er te weinig rekening is gehouden en misschien wel wordt gehouden met de specifieke eigen kwali-teiten van het stedenbouwkundige grondpatroon van Apeldoorn. Wegen zijn geamputeerd, van een verticaal gelede bouwwijze is men overgegaan op horizontaal etc. Parceleringen van tussen de 7 en 14 meter die een karakteristiek van de binnenstad vormden zijn verlaten. Voor Apeldoorn unieke hoekoplossingen zijn weggepoetst denk aan de Stationsstraat De Loolaanflats ! Korte Kanaalstraat of Kanaalstraat Kanaal-noord. Twintig, dertig meter frontbreedte vormen geen uitzondering en daarmee overstijg je de menselijke maat en schaal die menig binnenstad een knus gevoel geven. Door dat alles los te laten, wat in Apeldoorn vanaf de jaren ’60 is gebeurd, creëer je een versnipperde binnenstad, een weinig aantrekkelijke binnenstad, en dat is heel erg jammer. Huub Ummels Foto’s: Coda archief en Fer de Deken

17

Even Voorstellen

M

ijn naam is Reinhilde Ammerlaan en ik ben sinds een paar maanden bestuurslid bij de Stichting Apeldoornse Monumenten. Huizen hebben mij altijd al gefascineerd. Of het nu oud of nieuw is, is daarbij niet eens het belangrijkste, maar vooral wat het met mij doet.

Een huis kan mij raken als het ontwerp goed is. Dit is meestal meer het geval bij de oudere huizen dan bij nieuwbouw. Voor wo-ningen die mij minder aanspreken bedenk ik dan oplossingen. Het liefst zonder teveel geweld te doen aan het oorspronkelijke plan. Soms kan al met een kleine ingreep veel bereikt worden. Ik heb al menig huis verbouwd en één keer een nieuw huis laten bouwen. In 2003 zijn mijn partner en ik, samen met onze 2 dochters, naar Apeldoorn verhuisd. Reden om voor Apeldoorn te kiezen was, naast de centrale ligging, vooral dat we een prachtig huis konden kopen in de Parken. Een schitterend huis uit 1896 dat echter in de loop der jaren geheel was vervallen. En waarvan we bij bezichtiging zagen dat er achter de betimmering met schrootjes, de verlaagde plafonds en de waterschade van vele lekkages nog een karaktervol huis verscholen ging. Toen wij het huis de eerste keer binnentraden 18

viel het ons op dat de indeling perfect was, alle ruimtes in het huis klopten nog. Wij hebben ook geen moment getwijfeld en hebben het na een bouwkundig advies gekocht. Sindsdien zijn wij bezig om het huis weer de allure terug te geven die het verdient, dit naast ons ‘gewone’ werk.. Omdat wij nagenoeg alles zelf doen, gaat het niet zo snel als bij TV programma’s, maar na een paar jaar verbouwen kunnen we voldaan terugkijken. Ik heb jarenlang als personeelsfunctionaris gewerkt, waarvan de laatste 6 jaar als hoofd personeel en organisatie bij een groot productiebedrijf. Drie jaar geleden ben ik begonnen met een eigen bedrijf ‘Verhuismij’. Mijn bedrijf coördineert en begeleidt verhuizingen en boedelruimingen voor particulieren en bedrijven. Wanneer mensen door gebrek aan tijd, ouderdom of ziekte een helpende hand kunnen gebruiken bij een verhuizing of boedelruiming kan ik hen met raad en daad bijstaan. Met mijn organisatietalent laat ik verhuizingen als een geoliede machine verlopen. In mei heb ik mij aangesloten bij de SAM. De Open Monumenten-dagen boden mij een eerste ‘echte’ ervaring met de werkzaamheden van de SAM, de erfgoedpartners en vrijwilligers. Ik was er verbaasd over hoeveel mensen vrijwillig en enthousiast een steentje hieraan bijdragen. Fantastisch! In vergelijking met al die mensen die zeer gedreven met het cultureel erfgoed in Apeldoorn bezig zijn kom ik net kijken. Ik wil graag met mijn passie voor huizen en talent voor organiseren een steentje aan de SAM bijdragen. Reinhilde Ammerlaan

19

Cultuurhistorie in Hoenderloo

Sinds een aantal jaren is in Hoenderloo een Werkgroep actief die daar, in overleg met het Apeldoornse Comité, de Open Monumentendag invult. Kort geleden zijn ons Comité en het bestuur van de SAM door Hillegonda Boers en Jan Pasveer en Arend Jetten rondgeleid langs diverse historische plekjes aldaar.

O

p een mooie winterdag in december werden wij uitgenodigd om naar Hoenderloo te komen. De Werkgroep OMD Hoenderloo wilde met deze excursie onze ogen openen voor diverse fraaie cultuurhistorische plekjes die dit Apeldoornse Veluwedorp rijk is.

H

oenderloo werd in het midden van de 19e eeuw gesticht door dominee Ottho Gerhard Heldring, op de plaats waar zich een verzameling armelijke plaggenhutten bevond. Het dorp werd gesticht als voorloper van een soort sociale werk20

plaats voor de ‘verheffing’ van behoeftige jongemannen. De Hoenderloo-groep is nog steeds nauw verweven met de ontwikkeling van het dorp. Aan arme tijden herinnert een beeld van een plaggensteker in de dorpskom. Aan dominee Heldring zelf herinnert het fraai gelegen witte ‘waterstaatskerkje’ dat in 1858 werd gebouwd. Het is enkele jaren geleden vakkundig gerestaureerd, met inbegrip van de kwetsbare gietijzeren vensters. De originele regimentsvlag van de Canadese militairen die Hoenderloo in april 1945 hebben bevrijd hangt nog steeds in deze kerk.

V

eel bewoners van Hoenderloo hadden een band met de omringende grootgrondbezitters, bij wie een aantal van hen in dienst was. Sinds het einde van de 19e eeuw, toen de verkeersverbindingen met het Westen van het land verbeterden, werd de onbedorven schoonheid van de Veluwe interes21

sant voor bankiers en andere vermogende ondernemers uit het Westen van het land. Zij zochten de romantische idylle van het ongerepte buitenleven. In het begin van de twintigste eeuw werden grote stukken bos en heide verkocht, bijvoorbeeld aan de bankier W. Westerwoud in Assel; de vermogende Indische planter Broese van Groenou bij Loenen; de Amsterdamse bankier Jhr. Teixeira de Mattos (Spelderholt bij Beekbergen) en de Rotterdamse reder D.G. van Beuningen bij Vierhouten.

J

hr. Repelaer verwerft rond Hoenderloo en Deelen grote stukken grond en liet kort voor de eeuwwisseling

22

een reusachtig buitenhuis bouwen dat deed denken aan een Loire-kasteel tussen de dennenbossen, compleet met terrassen en een vijver. Helaas is dit lustoord tijdens de bevrijding in 1945 verwoest, maar de nazaten hebben in de jaren ’60 op dezelfde plek een kleiner -maar beter bewoonbaar- landhuis laten neerzetten. Jhr. Repelaer zet thans alle zeilen bij om het landgoed op een rendabele manier in stand te houden. Het belangrijkste overgebleven monument van het landgoed is het karakteristieke witte poortgebouw met twee portierswoningen en twee ronde torentjes, die naar de vorm van het ‘kasteel’ verwezen. Het werd in 1923 gebouwd door de Haagse architect Molema.

L

angs de Otterloseweg liggen vijf dienstwoningen van het Nationaal Park de Hoge Veluwe. Het bekende redersechtpaar Kröller-Müller had grote gebieden verworven en in 1916 door architect H.P. Berlage het vermaarde jachtslot St. Hubertus laten bouwen. Nog voor Berlage het geplande museum kon 23

De Dienst-ingang naar het park De Hooge Veluwe.

verwezenlijken, verbrak hij het dienstverband met de firma Müller door allerlei onenigheid met de veeleisende Helene Kröller; een nieuwe architect werd gezocht. Berlage adviseerde Kröller-Müller om de jonge Amsterdamse architect Alexander Kropholler (1881-1973) in de arm te nemen. Deze architect had rond 1920 al naam gemaakt en was een groot aanhanger van het werk van Berlage, waarin soberheid, ambachtelijkheid en eerlijk materiaalgebruik de boventoon voerde. Terwijl de één generatie oudere Berlage na de Eerste Wereldoorlog onder invloed van de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright steeds meer de modernistische toer op zou gaan, ontwikkelde Kropholler zich steeds meer in een meer traditionalistische richting, verwant aan de ‘Delftse School’. Dat is goed terug te zien in deze vijf dienstwoningen, die inmiddels op de rijks-monumentenlijst staan. Ze hebben de vorm van kleine boerderijen; qua materiaalkeuze en vorm passen zij naadloos in het Veluws boslandschap. Helene Kröller-Müller kon deze dienstwoningen kennelijk maar matig waarderen, ze noemde ze neerbuigend ‘arbeiderswoningen’. Kropholler kreeg nog wat opdrachten toegespeeld voor een kantoorpand voor 24

de firma Müller in Rotterdam en wat toegangshekken, daarna deed Helene Kröller zaken met de Belgische architect Henry van de Velde.

T

ijdens de bezichtiging van het interieur en het exterieur van de grootste van deze woningen (in drie varianten) bleek duidelijk dat deze ruimbemeten Kropholler-ontwerpen nauwelijks arbeiderswoningen genoemd konden worden. De woning verkeert nog goeddeels in de oorspronkelijke staat en was ontworpen voor de boekhouder. Er is een ruimte met een extra toegang naar buiten en een 25

woonkamer met een decoratieve zandstenen schoorsteenmantel. De ramen, luiken en deuren zijn alle voorzien van hang- en sluitwerk waarbij de constructie (schroeven en dergelijke) als decoratief element zichtbaar is gelaten. De keuken en slaapkamers bevinden zich op split-level wat de woning een originele indeling geeft. Oorspronkelijk waren er ook bedsteden in de woonkamer aanwezig; niet ongewoon rond 1920 want zelfs Helene Kröller-Müller sliep in het jachtslot in een bedstede. De tuin bij het huis is destijds op een geometrische manier ontworpen en voorzien van een rechthoekige vijver. Oorspronkelijk stond tussen de woningen aan de weg een bakstenen monumentje; alleen de zandstenen onderdelen zijn bewaard gebleven. Historisch Hoenderloo probeert nu dit monument te herbouwen. Wellicht een aardig project voor de leerlingen van een technische opleiding? Frederik Erens Foto’s Fer de Deken

26

De mensen uit Hoenderloo betreuren het dat het voor veel Apeldoorners moeilijk blijkt om ´de berg over te komen’ teneinde hun dorp eens te bezoeken. Daarom zal de komende SAM-donateursbijeenkomst in Hoenderloo plaatsvinden en wel in het Heldringkerkje ´op de heuvel´. Zodra we een geschikte datum hebben gevonden (waarschijnlijk eind maart) wordt u hierover nader geïnformeerd. Harro

27

COLOFON Bestuur

Postadres

Voorzitter: Harro Frieling telefoon: 055-355 72 47 06-51 382 111 e-mail: frieling@ apeldoornsemonumenten.nl

Website

Secretaris: Hans van de Water telefoon: 06-53 187 645 e-mail: info@ apeldoornsemonumenten.nl Penningmeester: Henk Bast telefoon: 055-521 84 05 e-mail: bast@ apeldoornsemonumenten.nl Leden: Jan Cobelens Anja de Roo van Klaveren Reinhilde Ammerlaan

Commissies

Historisch onderzoek: Bert Kompanje, Frederik Erens

Adviseurs

mevr. J. Thomas Mevr. F. Bruns dhr. W.F. Bijloo dhr. W. Kroon dhr. H.A.M. Ummels

28

Stichting Apeldoornse Monumenten ACEC gebouw Roggestraat 44 7311 CD Apeldoorn

www.apeldoornsemonumenten.nl

Bankrekening

Rek.nr. Rabo-bank: 39.34.36.772 t.n.v. penningmeester SAM minimumdonatie € 22,-bij automatische incasso € 20,--

SAM-KronieK

is een uitgave van de Stichting Apeldoornse Monumenten Donateurs ontvangen dit blad gratis Losse nummers € 2.-Redactie: Fer de Deken. Eindredactie Peter de Vries Redactieadres: Koninginnelaan 30 7315 BS Apeldoorn tel.: 06-29517558 e-mail: [email protected]

Druk

AFORMA drukkerij