Monitor Logistiek Sectorhuis. De economische waarde van logistieke activiteiten in Nederland

Monitor Logistiek Sectorhuis De economische waarde van logistieke activiteiten in Nederland

- Aanvullend onderzoek op CBS Monitor Logistiek en Supply Chain Management -

Uitgevoerd in opdracht van: Ministerie van Economische Zaken en DINALOG

Opstellers: Buck Consultants International en TNO, met ondersteuning van CBS

Nijmegen/Delft, 18 maart 2013

Inhoudsopgave

Blz.

Samenvatting

1

Hoofdstuk 1 Inleiding

7

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Logistiek: meer dan alleen vervoer en opslag Waarde logistiek: verschillende onderzoeken Sectorhuis: metafoor waarde logistieke functie Doel: bepalen integrale waarde logistieke functie Leeswijzer

Hoofdstuk 2 Resultaten Monitor Logistiek Sectorhuis 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Waarde logistieke functie in Nederland Werkgelegenheid logistieke functie Toegevoegde en productiewaarde logistieke functie Aandeel logistiek in activiteiten Topsectoren Resultaten gevoeligheidsanalyse

Hoofdstuk 3 Ontwikkeling logistieke functie in Nederland 3.1 3.2

Veelzijdigheid logistieke functie in Nederland Innovaties in inhoud logistieke functie

Hoofdstuk 4 Toetsing resultaten aan eerder onderzoek 4.1 4.2 4.3

Overzicht van eerder onderzoek Toelichting eerdere onderzoeken TNO en CBS Toelichting verschillende resultaten onderzoeken

7 8 9 10 12

13 13 16 19 22 24

29 29 33

37 37 39 42

Blz.

Hoofdstuk 5 Werkwijze, uitgangspunten en randvoorwaarden van de Monitor Logistiek Sectorhuis 47 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Toelichting op werkwijze onderzoek Bepalen logistieke activiteit in beroepen Toelichting op waarde VAL/VAS activiteiten Toelichting op gebruikte economische begrippen Resultaat naar categorieën logistiek sectorhuis Herhaalbaarheid van het onderzoek

Referenties Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3

47 48 49 51 52 53

55 Overzicht logistieke inhoud beroepen Toelichting aanpak CBS Monitor 2010 Aanvullende tabellen Monitor Logistiek Sectorhuis

57 59 63

Samenvatting Doel en methodiek Monitor Logistiek Sectorhuis Het doel van deze Monitor Logistiek Sectorhuis is om te komen tot een onderbouwde, robuuste en jaarlijks reproduceerbare meting van de integrale werkgelegenheid, productiewaarde en toegevoegde waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland. De logistieke sector is belangrijk voor de Nederlandse economie, met transport-, over- en opslagbedrijven die de laatste jaren steeds meer zijn uitgegroeid tot allround logistieke dienstverleners. Echter, naast deze dienstverleners vinden er ook (nog steeds) veel logistieke activiteiten plaats bij productiebedrijven, handelsbedrijven en bouwbedrijven, maar ook in de zorgsector en bij nutsondernemingen. Deze logistieke activiteiten worden vaak niet meegenomen in de nu bekende statistieken, en dit zorgt voor een onderschatting van het belang van alle logistieke activiteiten in Nederland. In deze Monitor Logistiek Sectorhuis wordt met een op maat gesneden aanpak de waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland integraal in kaart gebracht. De specifiek voor deze Monitor gehanteerde aanpak gaat uit van de waarde van alle logistieke activiteiten bij bedrijven en andere organisaties in Nederland, ook bij bedrijven in sectoren die logistiek niet als hoofdactiviteit hebben (bijvoorbeeld in de industrie, handel, retail en bouw). Bij al deze organisaties werken medewerkers die zich vanuit hun specifieke functie bezighouden met logistieke activiteiten. De waarde van deze functionele activiteiten is voor deze Monitor in kaart gebracht en meegenomen in de resultaten. Deze ‘functionele’ aanpak verschilt fundamenteel van de sectorale aanpak die traditioneel gehanteerd wordt bij dit soort onderzoeken, waarbij alleen de waarde van activiteiten bij dienstverlenende bedrijven in de sector vervoer en opslag meegenomen wordt.

Figuur S.1

Functionele aanpak voor bepaling waarde logistieke sector: alle werknemers met logistiek beroep

Buck Consultants International

1

Voor dit onderzoek is een nieuwe berekeningsmethode toegepast, om zo de waarde van de complete logistieke functie voor Nederland te bepalen. Deze methode is zo ontworpen dat er jaarlijks een update van het onderzoek kan worden gemaakt, en is gebaseerd op het gebruik van de Enquête Beroeps Bevolking (EBB) van het CBS, die elk jaar gehouden wordt. De resultaten van deze Monitor kunnen gezien worden als een update van de resultaten van eerder TNO onderzoek uit 2007-2008 [TNO 2008], waarbij ook een functionele benadering gekozen is. De resultaten van deze Monitor kunnen echter niet goed vergeleken worden met die van de recente Monitor Logistiek en Supply Chain Management (verder Monitor L&SCM) [CBS 2011 en 2012a] en Monitor Topsectoren van het CBS [2012b]. In deze twee Monitors L&SCM en Topsectoren van het CBS ligt de focus op het bepalen van de waarde van logistieke activiteiten bij bedrijven in alleen de sector vervoer & opslag, in bredere of engere zin. De waarde van logistieke activiteiten bij productiebedrijven en dergelijke zijn hierin echter niet opgenomen.

Resultaten Monitor Logistiek Sectorhuis In dit onderzoek zijn de logistieke activiteiten van alle werknemers in Nederland in kaart gebracht. Figuur S.2 bevat een overzicht van de berekende totale waarde van de directe logistieke functie in Nederland in 2010 in euro en arbeidsjaren, aangevuld met de indirecte logistieke activiteiten.

Figuur S.2

Integrale waarde van Logistiek 2010: economische omvang van de directe logistieke activiteiten in Nederland, aangevuld met de indirecte logistieke activiteiten

Bron: BCI/TNO, op basis van CBS

2


De bedrijven en werknemers in de Topsector Logistiek verrichten een flink deel van deze activiteiten, maar lang niet allemaal. De economische toegevoegde waarde van alle directe logistieke activiteiten in Nederland in 2010 bedroeg 55,0 miljard Euro in 2010. Dit was in totaal 10,5% van de toegevoegde waarde gegenereerd in Nederland in 2010. Deze directe logistieke activiteiten zijn alle activiteiten in transport en overslag, warehousing en opslag en ketenregie bij bedrijven in Nederland, of dit nu bij transporteurs, terminals, expediteurs, ketenregisseurs, verladers/industrie, groot- en detailhandel of de bouw is. De totale productiewaarde van al deze directe logistieke activiteiten was 125,8 miljard Euro in 2010, en de logistieke werkgelegenheid 813 duizend arbeidsjaren. Dit was in totaal 12,1% van de totale werkgelegenheid in Nederland in 2010. Het Logistiek Sectorhuis is ontworpen in 2007 om een overzicht te geven van alle aan logistiek gerelateerde activiteiten in Nederland. Het Sectorhuis is breder gedefinieerd dan de Topsector Logistiek zelf, en omvat naast de directe logistieke activiteiten ook indirecte logistieke activiteiten. Dit zijn in de praktijk alle activiteiten op het gebied van Value Added Logistics (VAL), Value Added Services (VAS) en logistieke supportdiensten. Deze indirecte activiteiten vallen buiten de definitie van de logistieke sector, omdat het hier om activiteiten gaat die bij uitvoering in industrie- en handelsbedrijven niet als logistiek zouden worden aangeduid. Bij VAL/VAS activiteiten gaat het bijvoorbeeld om handleidingen toevoegen, assembleren en repareren, en bij supportactiviteiten om werkzaamheden in onderhoud en lease van vervoersmiddelen, en bouwen van distributiecentra. Deze indirecte logistieke activiteiten hadden in totaal een toegevoegde waarde van 11,8 miljard Euro in 2010, en genereerden een werkgelegenheid van 121 duizend arbeidsjaren.

Aandeel logistieke functie in de negen Topsectoren in 2010 De Topsector Logistiek is één van de negen sectoren die door het kabinet is geselecteerd voor het Topsectorenbeleid. Deze sector omvat alle werkzaamheden bij transporteurs en andere logistieke dienstverleners, en betreft in veel gevallen uitbestede diensten door bedrijven in de sector Vervoer en Opslag. De waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland is in deze Monitor niet berekend volgens de gangbare sectorale benadering, maar volgens een functionele benadering. Dit biedt de mogelijkheid om de waarde van de directe logistieke activiteiten per elk van de negen Topsectoren in kaart te brengen op basis van de sectorale afbakening van de topsectoren door het CBS [CBS 2012a]. De indirecte logistieke activiteiten kunnen niet toegedeeld worden naar topsector, en zijn daarom buiten beschouwing gelaten in deze berekening. De resultaten staan samengevat in tabel S.1 op de volgende bladzijde. De belangrijkste conclusies uit deze tabel zijn: 

De totale productiewaarde van logistieke activiteiten in de 9 Topsectoren van de Nederlandse economie was ruim 57,5 miljard Euro in 2010, en de totale toegevoegde waarde 23,5 miljard Euro. Dit betekent dat 43% van alle toevoegde waarde door logistieke activiteiten in Nederland wordt gegenereerd door bedrijven in de negen Topsectoren. Hierbij vindt de meerderheid, 25% van de activiteiten, plaats bij bedrijven in de Topsector Logistiek, en de overige 18% bij bedrijven in de andere acht Topsectoren.


3

Tabel S.1

Economische waarde van de directe logistieke activiteiten per Topsector in Nederland in 2010, 123 opgedeeld naar topsector

Waarde voor totale economie

Productie

Toegevoegde waarde

in miljoen Euro 125.836


Waarde per Topsector (sectorale afbakening)  Agrifood  Tuinbouw en Uitgangsmaterialen  High tech systemen en materialen (HTSM)  Life Sciences & Health  Chemie  Energie  Logistiek (Transport en Opslag)  Creatieve industrie  Water

Werkgelegenheid x 1000, in x 1000, in arwerkzame beidsjaren personen 813 1.002

Aandeel Logistiek in %, o.b.v. arbeidsjaren (%) 12,2

21.658 3.039

8.407 1.289

124 19

161 23

16,9 16,3

8.607

2.604

38

42

8,7

1.263 3.610 554 32.036

342 775 209 13.613

5 11 3 201

6 12 3 241

12,6 14,3 7,9 83,5

697 1.739

357 617

5 9

6 10

3,1 9,8

Waarde voor Topsectoren (excl. dubbeltellingen)

57.529

23.529

348

425

19,4

Waarde voor overige sectoren economie

68.306

31.499

465

577

9,6

Bron: BCI/TNO, op basis van CBS Noten: 1 Productie en toegevoegde waarde in basisprijzen (prijspeil van het jaar 2010), op basis van de voorlopige versie van de CBS Nationale Rekeningen 2010. 2 Verdeling van logistieke activiteiten per topsector geraamd op basis van uitkomsten naar 31 economische sectoren. Per economische sector is het aandeel van de topsector bepaald aan de hand van het werkgelegenheidsaandeel van de tot de topsector behorende bedrijfstakken, volgens de CBS-afbakening (Bron: interne notitie CBS Centrum voor Beleidsstatistiek, CBS afbakening Topsectoren, 26 juni 2012). Bedrijfstakken waarop CBS maatwerk heeft toegepast zijn voor 50% toegerekend. In een aantal gevallen heeft CBS secundaire bronnen gehanteerd in de topsectoren-afbakening, deze zijn hier buiten beschouwing gelaten. Uitzondering is de topsector Logistiek, hier zijn resultaten voor de economische sectoren behorende tot sector H - Vervoer en Opslag volledig toegerekend aan de topsector Logistiek. 3 Totaal topsectoren is exclusief dubbeltellingen. Dubbeltellingen ontstaan als een bedrijfstak geheel of gedeeltelijk aan meerdere topsectoren is toegerekend in de CBS-afbakening van topsectoren.







4

De logistieke activiteiten in de door het CBS afgebakende Topsector Logistiek (Vervoer en opslag) kende een toegevoegde waarde van 13,6 miljard Euro, en een werkgelegenheid van 201.000 arbeidsjaren, in 2010. De logistieke werkgelegenheid was in 2010 met 348.000 arbeidsjaren bijna één-vijfde (19,4%) van alle werkgelegenheid in de negen Topsectoren. Verder werd in 2010 12,2% van alle arbeidsjaren in Nederland besteed aan logistieke activiteiten, maar voor de negen Topsectoren samen was dit 19,4%, en voor de Topsector Logistiek alleen zelfs 83,5%. In de in tabel S.1 genoemde waarde van de logistieke functie voor de negen individuele Topsectoren komen dubbeltellingen voor, omdat een bedrijfstak geheel of gedeeltelijk


aan meerdere topsectoren kan worden toegerekend in de CBS-afbakening van topsectoren. Zo valt bijvoorbeeld de vervaardiging van bestralings-, elektromedische en elektrotherapeutische apparatuur (bedrijfstak met SBI code 2660) onder zowel de topsectoren Life Sciences als High Tech, en ook de logistieke functie in deze deelsector wordt dan dubbel meegeteld in tabel S.1. In de totale waarde van logistiek voor de negen topsectoren is hiervoor gecorrigeerd, en deze dubbeltellingen betreffen in totaal ca. 20% van het totaal van de topsectoren in 2010. Uiteraard was alle bedrijvigheid in de Topsector Logistiek goed voor een substantieel deel van de logistieke toegevoegde waarde en werkgelegenheid in de negen Topsectoren (201.000 van de 348.000 arbeidsjaren). De andere topsector waar veel logistieke activiteiten plaatsvonden in 2010 is Agrifood (124.000 arbeidsplaatsen), terwijl er ook in de Topsectoren Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, Chemie en Life Sciences & Health een relatief belangrijke rol was voor logistieke activiteiten.


5

6


Hoofdstuk 1

1.1

Inleiding

Logistiek: meer dan alleen vervoer en opslag

Met de havens van Rotterdam en Antwerpen en de luchthaven Schiphol staat Nederland al decennia lang bekend als de toegangspoort van en naar Europa. De logistieke sector in Nederland is dan ook sterk ontwikkeld, met transport-, over- en opslagbedrijven die in de afgelopen jaren steeds meer zijn uitgegroeid tot allround logistieke dienstverleners. Deze transport-, over en opslagbedrijven kunnen tot zes transportmodaliteiten inzetten: wegvervoer, binnenvaart, spoorvervoer, zeevaart, luchtvaart en buisleiding transport. Naast deze fysiek georiënteerde bedrijven zijn er ook een groot aantal bedrijven dat alleen logistieke diensten aanbiedt, zoals expediteurs, cargadoors en vrachtagenten. Al deze bedrijven vormen samen de sector vervoer en opslag in de Nederlandse economie, en de activiteiten in deze sector vervoer en opslag (alle bedrijven met de SBI-bedrijvencode 59 t/m 63 van het CBS) worden traditioneel vaak gezien als een maatstaf voor de waarde van de sector logistiek in Nederland. Het CBS heeft mede daarom in de afgelopen jaren de waarde van de logistieke activiteiten in deze sector vervoer en opslag voor 2009 en 2010 in kaart gebracht in twee jaargangen van de rapportage Monitor Logistiek en Supply Chain Management [CBS 2011, CBS 2012]. In totaal ging het om 14,1 miljard Euro aan toegevoegde waarde activiteiten in de sector vervoer en opslag in 2010, op een omzet van 41,3 miljard Euro. Echter, dit geeft maar een beperkt beeld van de waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland. Naast bij dienstverlenende bedrijven in de sector vervoer en opslag als DHL, Kuehne & Nagel of Bakker Logistiek is logistiek ook een functionele bedrijfsactiviteit die in bijna elk bedrijf in Nederland voorkomt, of het nu in de industrie, handel, bouw, detailhandel of elders is. Een behoorlijk aantal bedrijven in Nederland doen een groot deel van hun logistieke activiteiten, zoals opslag en transport, nog zelf, en hebben hiervoor vaak logistieke medewerkers in dienst. Bedrijven als HEMA, Blokker en We International zijn hier in het straatbeeld bekende voorbeelden van. De waarde van deze functionele logistieke activiteiten buiten de sector vervoer en opslag om werden tot nu toe echter niet meegeteld in de statistieken. Om de waarde van alle logistieke activiteiten voor de Nederlandse economie nu op juiste waarde te kunnen schatten, zouden deze functionele logistieke activiteiten ook moeten worden meegeteld. De logistieke functie als geheel is essentieel voor de Nederlandse economie en concurrentiekracht. Dit blijkt ook uit het door het Kabinet benoemen van de sector logistiek als één van de negen Topsectoren, waar de Nederlandse overheden samen met bedrijven de investeringen in innovatie in concentreert. Veel van deze investeringen in innovatie worden gedaan door verladers of retailers zelf, naast de investeringen die door logistieke dienstver-


7

leners zelf gedaan worden. Om de concurrentiepositie van de logistieke sector in de Europese/mondiale markt op de lange termijn te verbeteren is het van belang om de hele logistieke functie in Nederland in kaart te brengen, om dan de juiste investeringen te kunnen stimuleren. Gezien het belang van de integrale logistieke functie voor de concurrentiepositie van Nederland hebben het Ministerie van Economische Zaken (verder: Ministerie EZ) en DINALOG Dutch Institute for Advanced Logistics (verder: DINALOG) aan Buck Consultants International en TNO gevraagd om via een nieuw ontworpen, robuuste en jaarlijks toe te passen methode de waarde van de gehele logistieke functie voor de Nederlandse economie te berekenen voor het jaar 2010. Dit rapport bevat hiervan het resultaat.

1.2

Waarde logistiek: verschillende onderzoeken

Het in kaart brengen van de waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland is geen nieuwe wens. Een overzicht van relevante onderzoeken op dit vlak uit de afgelopen jaren: 





8

TNO 2007-2008 “Logistieke ketenregie: het supporten waard!” [TNO 2008]: In 2007 - 2008 is door TNO al een eerste poging gedaan om de deze waarde van de logistieke functie in Nederland in te schatten [TNO, 2008]. Het resultaat van dit onderzoek was dat er 40,3 miljard Euro aan toegevoegde waarde werd gegenereerd door de logistieke functie bij alle bedrijven in Nederland, en dat er 750.000 arbeidsplaatsen waren waarin logistieke activiteiten werden uitgevoerd. Dit onderzoek is in die tijd gedaan via een quick scan, en was zoals gesteld deels gebaseerd op schattingen. De resultaten zijn inmiddels verouderd. CBS 2011 en 2012 “Monitor Logistiek en Supply Chain Management” [CBS 2011 en 2012a]: In juni 2011 en juni 2012 is door CBS in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een berekening gemaakt van de waarde van de sector vervoer en opslag voor de Nederlandse economie. Hier is de toegevoegde waarde van logistieke activiteiten voor alleen de logistieke dienstverleners gerekend, en deze bedroeg 14,1 miljard Euro, terwijl de omzet 41 miljard Euro bedroeg, zoals reeds aangehaald in de vorige paragraaf. CBS 2012 “Monitor Topsectoren, uitkomsten eerste meting” [CBS 2012b]: In september 2012 heeft het CBS voor alle negen topsectoren de waarde van de activiteiten in kaart gebracht. Hierbij is een sectorale benadering gevolgd, waarbij naast de sector transport en opslag ook de sector opslag, dienstverlening en supportactiviteiten zijn meegenomen. Voor de topsector Logistiek is hier 28,5 miljard Euro aan toegevoegde waarde en 335.000 arbeidsplaatsen uitgekomen. Om recht te doen aan de functionele definitie van de Topsector Logistiek zijn in deze Monitorrapportage van het CBS ook de resultaten van deze studie opgenomen, waarin de Topsector Logistiek in functionele zin is gedefinieerd op basis van de directe logistieke activiteiten.


De conclusie uit dit overzicht is dat alle drie de eerdere onderzoeken weliswaar inzicht bieden in het belang van logistiek voor Nederland, maar geen integraal beeld geven. Het onderzoek van TNO is gedaan op basis van schattingen en is inmiddels verouderd, terwijl de onderzoeken van CBS een sectorale benadering kennen, en geen functionele. De eerdere onderzoeken worden in hoofdstuk 4 nader toegelicht. Met dit onderzoek willen we een compleet beeld geven van de waarde van alle functionele logistieke activiteiten in Nederland, zowel bij logistieke bedrijven als bij de industrie, bouw, handel, retail, ziekenhuizen, etc.

1.3

Sectorhuis: metafoor waarde logistieke functie

Om de waarde van de logistieke functie voor Nederland in kaart te brengen, heeft TNO in het reeds aangehaalde onderzoek uit 2007-2008 het logistieke sectorhuis ontworpen. Het concept van het logistieke sectorhuis is de laatste vijf jaar een veel gebruikte metafoor geworden om de waarde van logistieke activiteiten in Nederland aan te duiden. Het sectorhuis geeft op een aansprekende visuele wijze weer dat logistieke activiteiten in Nederland meer betreffen dan alleen transport, opslag, overslag- en expeditiediensten. Het sectorhuis telt 5 categorieën voor de logistieke functie in Nederland, met de categorieën 1,2 en 4 als directe logistieke activiteiten, en categorie 3 en 5 als indirecte logistieke activiteiten: 1

2 3

4 5

Transport en overslag: dit betreft alle fysieke distributie activiteiten gericht op transport en overslag van goederen, over de weg, via spoor en binnenvaart, door de lucht, over zee en via buisleidingen. Opslag en warehousing; dit betreft alle opslag-, laad/los- en handlingsactiviteiten, vaak in een distributiecentrum uitgevoerd. Value Added Logistics and Value Added Services (VAL/VAS): dit betreft alle specifieke waardetoevoegende activiteiten die door een dienstverlener na de primaire productie worden uitgevoerd. Voorbeelden van deze activiteiten zijn: etikettering/labelling, ompakken, toevoegen van onderdelen (bijv.: batterijen, documentatie en software), bundelen, assemblage, mengen van producten, terugwinnen van grondstoffen, order picking, voorraadbeheer, uitvoeren van retourafhandeling/douaneactiviteiten/reparaties van producten/kwaliteitscontroles/call center diensten/administratieve diensten voor ten behoeve van opdrachtgevers (zoals facturering, orderadministratie voor klanten). Ketenregie: dit zijn alle management- en planningsactiviteiten op het gebied van logistiek, gericht op besturing en beheersing van de goederenstromen. Logistieke supportdiensten: dit zijn alle ondersteunende activiteiten voor de uitvoering van logistieke activiteiten, zoals diensten op het gebied van leasing, accountancy, uitzenden van werknemer, onderhoud en beheer, verzekeringen, marketing, banken, IT hard/software, material handling, juridisch, consultancy en advies, douane, certificering en beveiliging.


9

Figuur 1.1

Opbouw Logistiek Sectorhuis

Bron: TNO, 2008

Het concept van het logistieke sectorhuis is in de laatste vijf jaar breed geaccepteerd binnen Nederland, en wordt onder andere door DINALOG gebruikt om het om het integrale belang van logistiek voor de Nederlandse economie aan te duiden. Ook in dit onderzoek wordt het concept van het logistieke sectorhuis gebruikt voor de weergave van de resultaten, waarbij de directe logistieke activiteiten in categorie 1, 2 en 4 de Topsector Logistiek vormen. Naast de directe logistieke activiteiten zijn er ook indirecte logistieke activiteiten te onderscheiden. Dit zijn alle Value Added Logistics (VAL), Value Added Services (VAS) en logistieke support diensten bij logistieke dienstverleners in categorie 3 en 5. Deze indirecte activiteiten vallen buiten de functionele definities van de Topsector Logistiek, omdat het hier activiteiten betreft die buiten de logistieke dienstverlening, bijvoorbeeld in productiebedrijven, niet als logistiek zouden worden aangeduid. Bij VAL/VAS activiteiten gaat het bijvoorbeeld om assembleren en repareren, en bij supportactiviteiten om werkzaamheden in onderhoud en lease van vervoersmiddelen. De definitie van de categorieën in de Topsector Logistiek is samengesteld in overleg met het Ministerie van Economische Zaken en DINALOG.

1.4

Doel: bepalen integrale waarde logistieke functie

Het doel van deze Monitor Logistiek Sectorhuis is om te komen tot een onderbouwde, robuuste en jaarlijks reproduceerbare bepaling van de werkgelegenheid, productiewaarde en toegevoegde waarde van alle functionele logistieke activiteiten in Nederland.

10


De gehanteerde aanpak is gebaseerd op de waarde van alle logistieke activiteiten bij bedrijven in Nederland, ook bij bedrijven in sectoren die logistiek niet als hoofdactiviteit kennen (bijvoorbeeld in de industrie, handel, retail en bouw). Deze ‘functionele’ aanpak verschilt fundamenteel van de sectorale aanpak die traditioneel gehanteerd door het CBS en andere instanties wordt bij dit soort onderzoeken, waarbij alleen de waarde van activiteiten bij dienstverlenende bedrijven in de sector vervoer en opslag meegenomen wordt.

Figuur 1.2 Functionele aanpak voor bepaling waarde logistieke sector: alle werknemers met logistiek beroep

Voor dit onderzoek is een nieuwe berekeningsmethode ontworpen en toegepast, om zo de waarde van de logistieke functie volgens de sectorhuis indeling voor Nederland te bepalen. Deze berekeningsmethode is zo ontworpen dat er jaarlijks een update van het onderzoek kan worden gemaakt. De methode is gebaseerd op het gebruik van de Enquête Beroeps Bevolking (EBB) van het CBS, dat elk jaar gehouden wordt. De resultaten van deze Monitor Logistiek Sectorhuis kunnen gezien worden als een scherpstelling en update van de resultaten van het eerdere TNO onderzoek [TNO 2008], waarin ook een functionele benadering gekozen is. De resultaten kunnen echter niet goed vergeleken worden met die van de Monitoren Logistiek en Supply Chain Management en Topsectoren [CBS 2011, 2012a, 2012b]. In deze Monitoren ligt de focus op het bepalen van de waarde van logistieke activiteiten op sectoraal vlak, en niet functioneel. Bovendien wordt in dit onderzoek niet de logistieke werkgelegenheid in kaart gebracht, alleen de omzet en toegevoegde waarde.


11

1.5

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 van dit rapport wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste resultaten van dit onderzoek, op basis van het logistiek sectorhuis. Achtereenvolgens wordt een overzicht gegeven van de integrale werkgelegenheid in de logistieke functie in Nederland, en de productiewaarde en toegevoegde waarde. Deze resultaten worden vervolgens uitgesplitst naar de negen Topsectoren zoals die door het Kabinet zijn benoemd. In hoofdstuk 3 worden vervolgens deze resultaat toegelicht met business cases uit de praktijk in Nederland, zodat meer inzichtelijk wordt welke ontwikkelingen er de laatste 10 jaar in de logistieke operaties in ons land zijn geweest. Tevens wordt aangegeven wat de resultaten kunnen betekenen voor de 6 innovatiethema’s van de Topsector Logistiek. In hoofdstuk 4 wordt vervolgens een meer uitgebreide vergelijking gemaakt van de resultaten van deze Monitor Logistiek Sectorhuis met eerder onderzoek van TNO in 2008, de CBS Monitor Logistiek & Supply Chain Management 2010 en 2011, en de CBS Monitor Topsectoren. Afsluitend wordt in hoofdstuk 5 een toelichting gegeven op de gevolgde aanpak in dit onderzoek, compleet met de gehanteerde uitgangspunten en randvoorwaarden. De bijlagen bevatten tenslotte onder meer een gedetailleerde lijst met logistieke beroepen, die de basis vormen van de berekeningen in deze Monitor Logistiek Sectorhuis.

12


Hoofdstuk 2

2.1

Resultaten Monitor Logistiek Sectorhuis

Waarde logistieke functie in Nederland

Deze Monitor Logistiek Sectorhuis presenteert de economische waarde van de logistieke functie voor de Nederlandse economie voor het jaar 2010. Het Logistiek Sectorhuis is de basis voor de definitie van de logistieke functie, en kent vijf categorieën, te weten (1) transport en overslag, (2) opslag en warehousing, (3) Value Added Logistics en Services (VAL/VAS), (4) ketenregie en (5) logistieke supportactiviteiten. Deze vijf categorieën van het logistieke sectorhuis zijn voor het doel van het onderzoek onderverdeeld in directe en indirecte logistieke activiteiten: 



Directe logistieke activiteiten: dit zijn de activiteiten in de categorieën (1) transport en overslag, (2) opslag en warehousing en (4) ketenregie. Deze activiteiten zijn direct en eenduidig te koppelen aan logistieke beroepen, en omvatten beroepen als logistiek medewerkers, medewerkers materiaal-, voorraadplanning en –beheer, transportplanners, vrachtwagenchauffeurs, heftruckchauffeurs en managers logistiek, distributie en aanverwante gebieden. Deze directe logistieke activiteiten vormen samen de Topsector Logistiek. Indirecte logistieke activiteiten: dit zijn de activiteiten in de categorieën (3) Value Added Logistics en Services (VAL/VAS) en (5) logistieke supportactiviteiten. Deze activiteiten zijn niet direct en eenduidig te koppelen aan logistieke beroepen, omdat de activiteiten afhankelijk van de sector waarin ze uitgevoerd worden logistiek georiënteerd kunnen zijn of niet. Een voorbeeld: productiemedewerkers, die VAL/VAS diensten uitvoeren bij een logistieke dienstverlener of groothandel, kunnen tot de groep van logistieke werknemers gerekend worden, terwijl als ze in de industrie of bouw werken ze ‘gewoon’ aan (uitgestelde) productiewerkzaamheden doen, en niet tot de groep van logistieke werknemers gerekend kunnen worden.

Vanwege dit verschil in mogelijke koppeling wordt in dit onderzoek de werkgelegenheid, toegevoegde waarde en productiewaarde van logistieke activiteiten bij deze twee groepen van logistieke werknemers op een andere manier bepaald.

Bepaling van waarde directe logistieke activiteiten Voor het bepalen van de economische waarde van de directe logistieke activiteiten in Nederland hebben BCI en TNO op basis van de jaarlijkse Enquête Beroepsbevolking van het CBS de logistiek georiënteerde werkzaamheden bepaald voor alle economische sectoren Buck Consultants International

13

aan de hand van een lijst van individuele beroepsomschrijvingen. Hierbij is uitgegaan van een groslijst van alle beroepen in Nederland. Deze is opgesteld door het CBS en wordt gebruikt voor de jaarlijkse Enquête Beroepsbevolking. Uitgangspunt hierbij was in welke mate een in Nederland werkend persoon in meer of minder mate activiteiten verricht op het vlak van transport en logistiek. Een beroep kan hierbij geheel (100%), grotendeels (90%), deels (50%) of beperkt (10%) activiteiten op het gebied van transport en logistiek omvatten. Als er sprake is van enige mate van logistieke activiteiten binnen een beroep zijn deze activiteiten vervolgens nader bekeken, en naar verhouding toebedeeld aan de categorieën transport en overslag, opslag en warehousing en ketenregie binnen het sectorhuis. Op deze wijze is het mogelijk gebleken om de logistieke activiteiten overal in de economie op waarde te schatten, bij organisaties in alle sectoren. Immers, logistieke activiteiten vinden niet alleen plaats bij bedrijven die behoren tot de sector vervoer en opslag, maar ook bij andere sectoren zoals de industrie, groot- en detailhandel, landbouw en de bouwnijverheid. De Enquête Beroepsbevolking geeft inzicht in de samenstelling van beroepen per economische sector, en hieruit is de mate van logistieke activiteit per economische sector afgeleid. In hoofdstuk 5 wordt een nadere toelichting gegeven op de gehanteerde werkwijze. In deze benadering op basis van logistieke beroepen zijn geen activiteiten toebedeeld aan de categorieën VAL/VAS en logistieke supportactiviteiten. De reden is dat VAL/VAS diensten per definitie alleen voorkomen bij logistieke dienstverleners en groothandels, en niet bij andere sectoren. Daarnaast zijn supportactiviteiten ondersteunende diensten, die ingekocht worden voor de directe logistieke activiteiten. Het betreft hier fysieke diensten als productiemiddelen en onderhoud, en zakelijke diensten als juridisch advies, banken accountancydiensten, uitzenddiensten etc. (zie voor uitgebreide beschrijving [CBS 2011].) Aan de beroepsomschrijvingen in deze categorie is niet op te maken of het logistieke activiteiten betreffen of niet, en dus kan de waarde alleen op een andere manier bepaald worden.

Bepaling van waarde indirecte logistieke activiteiten Voor de berekening van de toegevoegde waarde en productie van de categorieën VAL/VAS en logistieke supportactiviteiten is uitgegaan van de resultaten van de CBS Monitor L & SCM 2010 [CBS 2012a], omdat deze mede gebaseerd is op een specifiek afgenomen enquête onder dienstverleners. Hiermee is de waarde van de VAL/VAS activiteiten in de sector vervoer en opslag bekend. De verhoudingswaarde van de categorie VAL/VAS activiteiten ten opzichte van de categorie opslag en warehousing is gebruikt om de toegevoegde waarde van de VAL/VAS activiteiten voor de groothandel te schatten. Deze waarde van VAL/VAS activiteiten is vervolgens vertaald naar werkgelegenheid aan de hand van de gemiddelde productiviteit in de CBS sector ‘Verhuur en overige zakelijke diensten’ die voornamelijk uit activiteiten in de uitzendbranche bestaat. De reden hiervoor is dat VAL/VAS activiteiten over het algemeen activiteiten zijn die mede door uitzendkrachten worden uitgevoerd.

14


De waarde en werkgelegenheid van logistieke supportactiviteiten zijn op soortgelijke wijze als de VAL/VAS activiteiten afgeleid uit de CBS Monitor 2010. De waarde is bepaald aan de hand van het aandeel logistieke supportactiviteiten dat uit de gehouden enquête kwam, en deze zijn aan de hand van de gemiddelde productiviteit in de sector Informatie en Communicatie vertaald naar werkgelegenheid. De reden voor deze aanpak is dat logistieke supportactiviteiten voornamelijk uit zakelijke diensten bestaan die worden ingekocht worden voor het uitvoeren van de directe logistieke activiteiten. Het betreft hier diensten op het gebied van leasing, accountancy, uitzenden van werknemer, onderhoud en beheer, verzekeringen, marketing, banken, IT hard/software, material handling, juridisch, consultancy en advies, douane, certificering en beveiliging. Er is ook geen goede bron voorhanden om een uitsplitsing te maken van de verschillende soorten supportactiviteiten: welke wel logistiek en welke niet. De sector informatie en communicatie scoort qua productiviteit gemiddeld in de zakelijke diensten, tussen financiële dienstverlening en specialistische zakelijke diensten in, en is daarom gebruikt voor deze bepaling.

Overall waarde logistieke functie in Nederland De toegevoegde waarde van logistiek voor de Nederlandse economie, gedefinieerd in functionele zin op basis van de directe logistieke activiteiten, bedroeg in 2010 55,1 miljard Euro1, en in termen van werkgelegenheid kwam de directe logistieke omvang uit op 813.000 arbeidsjaren. Hierbij gaat het om activiteiten in de categorieën transport en overslag, opslag en warehousing en ketenregie. Het aandeel van deze groep van directe logistieke activiteiten in de totale gegenereerde toegevoegde waarde in Nederland in 2010 bedroeg 10,5%, en het aandeel van logistieke werkzaamheden in de totale werkgelegenheid 12,1%. Het relatief hogere aandeel van logistieke werkgelegenheid komt doordat logistiek een relatief arbeidsintensieve activiteit is, waarbij de arbeidsproductiviteit per werknemer iets onder het nationaal gemiddelde ligt. Daarnaast bevat het sectorhuis indirect logistieke activiteiten, bestaande uit de categorieën VAL/VAS en logistieke supportactiviteiten. Deze zorgden voor een toegevoegde waarde van 11,8 miljard Euro en 121 duizend arbeidsjaren in 2010. In de volgende paragrafen zullen deze resultaten in meer detail worden beschreven, terwijl in latere hoofdstukken er een meer gedetailleerde onderbouwing wordt gegeven van de werkwijze. Ook worden de resultaten verduidelijkt aan de hand van een aantal praktische business cases, en wordt er in meer detail ingegaan op de verklaring van de verschillen met eerder onderzoek naar de omvang van logistieke activiteiten in Nederland. 1

Het betreft hier productie tegen basisprijzen en toegevoegde waarde tegen basisprijzen volgens de definities van de Nationale Rekeningen 2010 (nader voorlopige versie) van het CBS. Productie tegen basisprijzen is gebruikt als benadering van de omzet. Binnen het boekhoudkader van de Nationale Rekeningen is het niet mogelijk om omzet per sector inzichtelijk te maken. Omzet komt overeen met productie tegen marktprijzen, die worden alleen voor de totale economie gegeven in de Nationale Rekeningen. Per sector worden cijfers over productie tegen basisprijzen gepubliceerd. Het verschil tussen marktprijzen en basisprijzen wordt veroorzaakt door de indirecte belastingen en subsidies (met uitzondering van de niet-product gebonden belastingen en subsidies). Hier vallen ook de transporten handelsmarges onder en deze hebben voor het Logistiek Sectorhuis een uitwerking omdat de handel en transportsector ‘aanbieders’ zijn van handels- en transportmarges


15

Figuur 2.1

Logistiek Sectorhuis 2010: economische omvang van alle logistieke activiteiten in Nederland, uitgedrukt in productiewaarde, toegevoegde waarde en werkgelegenheid


2.2

Werkgelegenheid logistieke functie

Het uitgangspunt in deze Monitor Logistiek Sectorhuis is dat logistiek een activiteit is die overal in de economie als functie plaatsvindt. Niet alleen logistieke dienstverleners, maar ook industriële bedrijven, retailers, bouwbedrijven, ziekenhuizen en overheden kennen logistieke activiteiten. Aan de hand van een lijst van logistieke beroepen van mensen in Nederland (opgenomen in bijlage 1) is de directe logistieke activiteit in Nederland bepaald, waarmee de economische omvang van de topsector Logistiek is vastgesteld. Deze omvang vormt het fundament voor deze Monitor. In deze paragraaf staan we eerst uitgebreid stil bij de werkgelegenheid in directe logistieke activiteiten in Nederland, en wordt vervolgens ingegaan op de werkgelegenheid bij de indirecte logistieke activiteiten. Om binnen bedrijven logistieke activiteiten te kunnen identificeren is uitgegaan van het best beschikbare detailniveau, namelijk het niveau van werkzame personen. Aan de hand van het beroep van deze personen en de daarbij horende beroepsbeschrijving is per persoon vastgesteld of en in welke mate er sprake is van het fysiek verplaatsen of opslaan van goe16


deren (categorie 1 transport en overslag en 2 opslag en warehousing), dan wel het beheersen en besturen van een fysieke stroom goederen (categorie 4 ketenregie). De resultaten zijn te vinden in onderstaande tabel 2.1. Deze tabel laat het aantal arbeidsjaren per sector zien dat besteed wordt aan logistieke activiteiten. Het gaat hierbij activiteiten voor de fysieke transport en/of opslag van goederen, dan wel het besturen of beheersen van deze activiteiten.

Tabel 2.1

Onderverdeling activiteiten in topsector Logistiek in Nederland in 2010, uitgedrukt in aantal arbeidsjaren

Economische sector

 Vervoer en opslag  Groothandel  Detailhandel (incl. auto's)  Verhuur en overige zakelijke diensten  Bouwnijverheid  Overige industrie en reparatie  Voedings-, genotmiddelenindustrie  Landbouw, bosbouw en visserij  Openbaar bestuur en overheidsdiensten  Gezondheids- en welzijnszorg  High-tech industrie  Waterbedrijven en afvalbeheer  Basismetaal, metaalprod.-industrie  Specialistische zakelijke diensten  Kunststof- en bouwmateriaalindustrie  Overige sectoren Totale economie

Werkgelegenheid direc- Totaal werkte logistieke gelegenheid functie in sector

in arbeidsjaren x 1000 201 146 120 53 50 34 27 23 20 17 14 14 13 12 11 48 813

in arbeidsjaren x 1000 337 448 604 527 456 172 117 181 474 924 129 36 102 483 55 1.336 6.339

Aandeel directe logistiek

als % per sector 60 33 20 10 11 20 23 13 4 2 11 38 13 2 19 7 12,2

Aandeel directe logistiek als % van totale directe logistieke functie 25 18 15 7 6 4 3 3 2 2 2 2 2 1 1 6 100

Bron: BCI/TNO, 2012

Conclusie uit de tabel is dat de directe logistieke functie in 2010 een werkgelegenheid van 813.000 arbeidsjaren opleverde, en dit betekent dat 12,2% van alle werkgelegenheid in Nederland in 2010 logistieke activiteiten betrof. Kortom: bijna één op de acht medewerkers in Nederland is logistiek actief. De tabel leert dat, niet verwonderlijk, de sector vervoer en opslag het grootste aantal arbeidsjaren met directe logistieke activiteiten kent, in totaal ruim 201 duizend arbeidsjaren in 2010. Dit is een kwart van alle werkgelegenheid voor directe logistieke activiteiten, en 60% van alle werkgelegenheid in vervoer en opslag. Vervolgens zien we dat er in de groothandel (146.000 arbeidsjaren) en detailhandel (120.000 arbeidsjaren) eveneens veel logistieke activiteit plaatsvindt. Samen vormen deze drie economische sectoren 58% van alle directe logistieke activiteit in Nederland. Wel zien we dat het aandeel van directe logistieke activiteit lager ligt in de groothandel (33%) en detailhandel (20%) ten opzichte van vervoer en opslag. Andere sectoren met veel directe logistieke activiteit zijn verhuur en overige zakelijke Buck Consultants International

17

diensten (waar uitzendkrachten aan toe worden gerekend door het CBS), de bouwnijverheid, voedingsindustrie, overige industrie (waar sociale werkplaatsen toe worden gerekend) en landbouw. Opvallend is verder dat 38% van de werkgelegenheid bij waterbedrijven en afvalbeheer bestaat uit directe logistieke activiteiten, dit betreft hoofdzakelijk het ophalen van vuilnis en recycling. In figuur 2.2 is ook grafisch een overzicht gegeven van de verdeling van de directe logistieke activiteiten over de verschillende sectoren in de Nederlandse economie in 2010.

Figuur 2.2

Werkgelegenheid in directe logistieke activiteiten in Nederland in 2010, verdeeld over economische sectoren (in duizenden arbeidsjaren)


De directe logistieke activiteiten waren met 813.000 arbeidsjaren goed voor 87% van de totale werkgelegenheid in het logistiek sectorhuis. Daarnaast zijn er nog de indirecte logistieke activiteiten. De werkgelegenheid in indirecte logistieke activiteiten was goed voor 121.000 arbeidsjaren in 2010. VAL/VAS activiteiten waren hierbij goed voor circa 34.000 arbeidsjaren, en met de logistieke supportactiviteiten waren 86.000 arbeidsjaren gemoeid. De directe en indirecte logistieke activiteiten vormen samen het Logistiek Sectorhuis, en de totale werkgelegenheid in het logistiek sectorhuis in 2010 was 934.000 arbeidsjaren.

18


2.3

Toegevoegde en productiewaarde logistieke functie

In de vorige paragraaf is de waarde van de logistieke functie voor Nederland gepresenteerd aan de hand van de totale werkgelegenheid in directe en indirecte logistieke activiteiten. Aan de hand van beroepen van werknemers is bepaald waar en hoeveel logistieke activiteiten er worden verricht in arbeidsjaren. In deze paragraaf worden dezelfde activiteiten gewaardeerd in financiële termen, namelijk in toegevoegde waarde en productiewaarde. Toegevoegde waarde is economisch het meest zuivere begrip om economische waarde van activiteiten uit te drukken, en laat per sector zien wat er aan economische waarde wordt toegevoegd aan grondstoffen en halffabricaten door de inzet van productiefactoren. Bij de productiewaarde is ook het intermediair verbruik als waarde meegenomen, ofwel de ingekochte goederen en diensten van derden om tot productie te komen. Opgemerkt dient te worden dat dat de toegevoegde waarde en productie zijn uitgedrukt tegen basisprijzen en niet tegen marktprijzen, waardoor het niet exact gelijk is aan de omzet van bedrijven. De reden hiervoor en het verschil worden bij de toelichting op de berekeningswijze van de toegevoegde waarde en productiewaarde nader toegelicht. In figuur 2.1 is al een overzicht gegeven van de waarde van de logistieke functie in termen van productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid voor de Nederlandse economie in 2010. 



De directe logistieke activiteiten in categorie 1 (transport en overslag), 2 (opslag en warehousing) en 4 (ketenregie) van het logistieke sectorhuis waren samen goed voor een toegevoegde waarde van 55,1 miljard Euro en een productiewaarde van 125,8 miljard Euro. De indirecte logistieke activiteiten, bestaande uit de categorieën 3 (VAL/VAS activiteiten) en 5 (logistieke supportactiviteiten), waren samen goed voor een toegevoegde waarde van 11,8 miljard Euro en een productiewaarde van 17,0 miljard Euro.

In figuur 2.3 op de volgende pagina is vervolgens een uitsplitsing gemaakt van de verdeling van logistieke activiteiten over de categorieën 1 t/m 4 van het logistiek sectorhuis naar economische sector (zie voor de achterliggende cijfers tabel B3.1 in bijlage 3). De vijfde categorie, logistieke supportactiviteiten, is hierbij niet meegenomen omdat het niet mogelijk was de toedeling te maken van deze supportactiviteiten naar economische sector. De reden is dat het leveringen zijn van diensten ten behoeve van de logistieke functie. De kosten hiervan zijn bekend, maar het is niet bekend wie de diensten geleverd heeft. Naar verwachting vinden de meeste logistieke supportactiviteiten plaats in de zakelijke en financiële dienstverlening.


19

Figuur 2.3

Toegevoegde waarde van logistieke functie in Nederland naar economische sector in 2010, uitgedrukt in miljoenen Euro (excl. logistieke supportactiviteiten)

Bron: BCI/TNO, 2012

Figuur 2.3 laat zien dat de sector vervoer en opslag, waarbinnen de logistieke dienstverlening volledig valt, in 2010 de hoogste toegevoegde waarde had met 14,3 miljard Euro totaal, gevolgd door de groothandel (11,4 miljard Euro) en de detailhandel (8,1 miljard Euro). Op gepaste afstand volgen daarna de verhuur van roerende goederen en overige zakelijke diensten (3,6 miljard Euro), bouwnijverheid (3,4 miljard Euro) en overige industrie en reparatie (2,3 miljard Euro). De sector verhuur en overige zakelijke diensten staat relatief hoog in de lijst doordat de uitzendkrachten in de Nationale Rekeningen worden toegerekend aan de uitzendbranche en niet de sector waarin zij uitgezonden (werkzaam) zijn. In bovenstaande figuur is ook een onderverdeling gemaakt van de toegevoegde waarde per sector naar de categorieën van het Logistiek Sectorhuis: 





20

De eerste categorie Transport en Overslag uit de sector is veruit de grootste categorie bij de sector vervoer en opslag, met circa 11 miljard Euro toegevoegde waarde, ofwel 37 procent van alle toegevoegde waarde in deze categorie. De tweede categorie Opslag en Warehousing is het grootst in de sector detailhandel met 3,6 miljard Euro aan toegevoegde waarde, ofwel een kwart van de totale categorie opslag en warehousing in Nederland. De derde categorie Ketenregie zien we juist het meeste bij de groothandel. De toegevoegde waarde van ketenregie in de groothandel is 2,6 miljard Euro, ofwel 23% van de totale categorie.




De VAL en VAS activiteiten vinden per definitie alleen plaats bij de sectoren vervoer en opslag en groothandel, waarbij de omvang van VAL en VAS bij de groothandel ongeveer twee keer zo groot is als bij vervoer en opslag.

In onderstaande figuur 2.4 is ter verduidelijking de procentuele verdeling van de toegevoegde waarde door verschillende sectorhuis activiteiten per economische sector weergegeven, om zo het verschil in de aard en samenstelling van de logistieke activiteiten per sector te benadrukken. 





De eerste categorie Transport en Overslag is goed voor 50% van de toegevoegde waarde van de 4 categorieën in de totale economie. In de sector vervoer en opslag, en ook bij waterbedrijven en afvalbeheer, was deze categorie dominant met een aandeel van bijna 80%. Ook in andere sectoren binnen de industrie, zoals voedingsmiddelenindustrie en bouwmaterialen, heeft deze categorie een belangrijke rol. Het aandeel van de categorie opslag en warehousing is het grootst bij de detailhandel, gevolgd door de bouwnijverheid en landbouw. In vervoer en opslag, groothandel en de dienstensectoren speelt opslag en warehousing een beperkte rol. De categorie ketenregie speelt een belangrijke rol bij dienstverlenende sectoren, zoals de zorg en specialistische zakelijke dienstverlening. De fysieke opslag en transport van goederen is beperkt in dienstensectoren en vaak uitbesteed, maar managers in deze sectoren voeren wel ketenregie uit via inkoop, planning en orderbegeleiding.

Figuur 2.4

Verdeling per economische sector van de toegevoegde waarde naar categorieën 1 t/m 4 van het Logistiek Sectorhuis in 2010

Bron: BCI/TNO, 2012


21

2.4

Aandeel logistiek in activiteiten Topsectoren

De Topsector Logistiek is een van de negen Topsectoren van het Kabinet. De waarde van deze sector voor Nederland is in deze Monitor niet opgevat volgens de gangbare sectorale benadering, maar volgens een functionele benadering zoals in paragraaf 1.1 is toegelicht. Dit biedt de mogelijkheid om de directe logistieke functie per topsector (gedefinieerd volgens een sectorale benadering) in kaart te brengen. De indirecte logistieke activiteiten kunnen niet toegedeeld worden naar topsector, en zijn daarom buiten beschouwing gelaten. Wel kan opgemerkt worden dat de indirecte logistieke activiteiten voor het grootste deel buiten de topsectoren plaatsvinden, namelijk in de groothandel en de zakelijke en financiële dienstverlening. 



VAL en VAS activiteiten bij de logistiek dienstverleners vallen onder de topsector Logistiek, maar de groothandel is niet opgenomen bij de topsector Logistiek (terwijl hier wel logistieke activiteiten plaatsvinden). De groothandel op het gebied van agrifood is onderdeel van de topsector Agrifood, maar de rest van de groothandelsactiviteiten valt niet onder de topsectoren. Verder is van de logistieke supportactiviteiten niet bekend wie ze uitvoert, wel wordt vermoed dat het merendeel onder de zakelijke en financiële diensten vallen. De dienstensectoren zijn maar in beperkte mate opgenomen in de topsectoren, en vallen deels onder de Topsectoren High Tech, Logistiek en Creatieve Industrie.

Op basis van de sectorale afbakening van de topsectoren door het CBS [CBS 2012a] is het mogelijk om de logistieke functie per topsector in kaart te brengen. De resultaten staan samengevat in tabel 2.2. 





22

De totale productiewaarde van de logistieke activiteiten in de 9 Topsectoren in 2010 bleek ruim 57,5 miljard Euro in 2010 te zijn, en de totale toegevoegde waarde 23,5 miljard Euro. Dit betekent dat 43% van alle toevoegde waarde door logistieke activiteiten in Nederland wordt gegenereerd door activiteiten in de 9 Topsectoren. Hierbij komt 25% van de Topsector Logistiek, en de andere 18% van de ander 8 Topsectoren. De logistieke werkgelegenheid was in 2010 19,4% van alle werkgelegenheid in de negen Topsectoren. De logistieke werkgelegenheid in de negen Topsectoren was in 2010 348.000 arbeidsjaren, oftewel ook 43% van alle logistieke werkgelegenheid in arbeidsjaren in Nederland. Verder wordt 12,2% van alle arbeidsjaren in Nederland besteed aan logistieke activiteiten, maar voor de 9 topsectoren samen is dit 19,4% en voor Transport en opslag zelfs 83,5%. In de waarde van logistiek voor de individuele Topsectoren komen dubbeltellingen voor omdat een bedrijfstak soms geheel of gedeeltelijk aan meerdere topsectoren wordt toegerekend in de CBS-afbakening van topsectoren. Zo valt bijvoorbeeld de vervaardiging van bestralings-, elektromedische en elektrotherapeutische apparatuur (bedrijfstak met SBI code 2660) onder zowel de topsectoren Life Sciences als High Tech. In het totaal van de negen topsectoren is hiervoor gecorrigeerd, en deze dubbeltellingen betroffen in totaal ca. 20% van het totaal van de topsectoren.


Tabel 2.2

Economische waarde van de directe logistieke activiteiten in Nederland in 2010, opgedeeld naar 123 topsectoren

Waarde voor totale economie Waarde per Topsector (sectorale afbakening)  Logistiek (Transport en opslag)  Agrifood  High tech systemen en materialen (HTSM)  Chemie  Tuinbouw en Uitgangsmaterialen  Water  Life Sciences & Health  Creatieve industrie  Energie

Productie

Toegevoegde waarde



Werkgelegenheid in werkzame in arbeidsjaren personen x x 1000 1000 813 1.002

Aandeel Logistiek in % van arbeidsjaren 12,2

32.036

13.613

201

241

83,5

21.658 8.607

8.407 2.604

124 38

161 42

16,9 8,7

3.610 3.039

775 1.289

11 19

12 23

14,3 16,3

1.739 1.263 697 554

617 342 357 209

9 5 5 3

10 6 6 3

9,8 12,6 3,1 7,9

Waarde voor Topsectoren (excl. dubbeltellingen)

57.529

23.529

348

425

19,4

Waarde voor overige sectoren economie

68.306

31.499

465

577

9,6

Bron: BCI/TNO, op basis van CBS Noten: 1 Productie en toegevoegde waarde in basisprijzen (prijspeil van het jaar 2010), op basis van de nader voorlopige versie van de CBS Nationale Rekeningen 2010. 2 Verdeling van logistieke activiteiten per topsector geraamd op basis van uitkomsten naar 31 economische sectoren. Per economische sector is het aandeel van de topsector bepaald aan de hand van het werkgelegenheidsaandeel van de tot de topsector behorende bedrijfstakken, volgens de CBS-afbakening (Bron: interne notitie CBS Centrum voor Beleidsstatistiek, CBS afbakening Topsectoren, 26 juni 2012). Bedrijfstakken waarop CBS maatwerk heeft toegepast zijn voor 50% toegerekend. In een aantal gevallen heeft CBS secundaire bronnen gehanteerd in de topsectoren-afbakening, deze zijn hier buiten beschouwing gelaten. Uitzondering is de topsector Logistiek, hier zijn resultaten voor de economische sectoren behorende tot sector H - Vervoer en Opslag volledig toegerekend aan de topsector Logistiek. 3 Totaal topsectoren is exclusief dubbeltellingen. Dubbeltellingen ontstaan als een bedrijfstak geheel of gedeeltelijk aan meerdere topsectoren is toegerekend in de CBS-afbakening van topsectoren.

Uiteraard is de Topsector Logistiek (volgens de sectorale afbakening van het CBS, dus bestaande uit transport en opslag) goed voor een substantieel deel van de logistieke toegevoegde waarde en werkgelegenheid (201.000 arbeidsjaren). De andere topsector waar veel logistieke activiteiten en werkgelegenheid is in 2010 is Agrifood (124.000 arbeidsplaatsen), terwijl in de Topsectoren Tuinbouw en Uitgangsmaterialen (16,3%), Chemie (14,3%) en Life Sciences & Health (12,6%) er een relatief belangrijke rol was voor directe logistieke activiteiten.


23

2.5

Resultaten gevoeligheidsanalyse

Om inzicht te geven in de betrouwbaarheid van de gepresenteerde uitkomsten van de Monitor Logistiek Sectorhuis is er een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. De uitkomsten van de Monitor zijn onderbouwd met een aantal statistische bronnen van het CBS, in combinatie met aanvullende berekeningen door BCI en TNO. De belangrijkste statistische bron is de Enquête Beroepsbevolking (EBB) van het CBS, die gebruikt is om werkgelegenheid te koppelen aan de geselecteerde logistieke beroepen. De uitkomsten zijn vervolgens geijkt op het raamwerk van de Nationale Rekeningen van het CBS, om zo een vergelijking te kunnen maken met de werkgelegenheid en gegenereerde toegevoegde waarde in de rest van de economie. Aangezien de EBB een (weliswaar uitgebreide) steekproef van het CBS is, zijn de uitkomsten geschat en hebben ze een bepaalde onzekerheidsfactor. De impact van deze onzekerheidsfactor op de omvang van het Logistiek Sectorhuis is bij analyse 1 uitgewerkt. Daarnaast hebben BCI en TNO een aantal additionele aannamen moeten maken voor de berekening van de waarde van de activiteiten binnen het Logistiek Sectorhuis. Deze aannamen worden in deze paragraaf op robuustheid doorgerekend. Achtereenvolgens wordt in de gevoeligheidsanalyse gerapporteerd wat de invloed is van:   

Analyse 2: het maken van andere keuzes voor de mate van logistieke activiteit per beroep Analyse 3: een andere toewijzing naar categorieën van het Logistiek Sectorhuis, en Analyse 4: gebruik van sectorspecifieke arbeidsproductiviteiten in plaats van die van de sector vervoer en opslag.

Daarnaast zijn de indirecte logistieke activiteiten gebaseerd op de uitkomsten van de CBS Monitor L&SCM. Een laatste analyse 5 die wordt uitgevoerd is de wijze van raming van VAL/VAS activiteiten in de groothandel. De uitkomsten voor de logistieke supportdiensten aan de logistieke functie bij industrieën, handel, retail en bouw zijn gebaseerd op de CBS Monitor L&SCM [CBS 2011, CBS 2012a] voor de logistieke dienstverlening. Aanvullend onderzoek is nodig om vast te kunnen stellen wat de verschillen zijn in gebruik van logistieke supportactiviteiten bij logistiek dienstverleners en bij andere sectoren in de economie, alhoewel de verwachting is dat deze niet sterk verschilt.

Analyse 1

Onzekerheidsmarges CBS EBB enquête

Het fundament onder het onderzoek vormen de uitkomsten van de Enquête BeroepsBevolking van het CBS. Deze is uitgevoerd met een bepaalde onzekerheidsmarge, die zo veel mogelijk beperkt is door met een driejaarsgemiddelde te werken voor de jaren 2009-2011. Als uitgegaan wordt van de ondergrens van het 95%-betrouwbaarheidsinterval die het CBS 24


zelf hanteert, dan leidt dit tot 3% minder aan toegevoegde waarde van de logistieke functie. Dit is een beperkt effect, en dat betekent dat de jaarlijkse schommelingen in de EBB resultaten door een andere steekproef maar beperkt effect zal hebben.

Tabel 2.3

Gevoeligheidsanalyse op toegevoegde waarde directe logistieke activiteiten Nederland in 2010, op basis van betrouwbaarheidsinterval Enquête BeroepsBevolking CBS

Categorie Logistiek Sectorhuis 1 Transport en overslag 2 Opslag en warehousing 3 VAL en VAS 4 Ketenregie 5 Supportactiviteiten Totaal categorieën 1, 2, 4

Analyse 2

Resultaat Monitor Topsector Logistiek 29.310 14.370 . 11.340 . 55.030

Minimale waarde Variant EBB CBS 28.620 13.850 . 10.960 . 53.440

Verschil (abs.) -690 -520 . -380 . -1.590

Verschil (%) -2,4 -3,6 -3,4 -2,9

Mate van logistieke activiteit per beroep

Een beroep kan geheel (100%), grotendeels (90%), deels (50%) of beperkt (10%) activiteiten op het gebied van transport en logistiek omvatten. Voor de beroepen die geheel of grotendeels logistieke activiteiten betreffen is goed beargumenteerbaar dat de mate op 100 of 90 procent ligt. De keuze voor de deels (50%) of beperkte (10%) logistieke activiteiten in beroepen procent zijn meer voor discussie vatbaar. Een verlaging met 20 procent (dus naar 40 en 8 procent respectievelijk) van beide laatste percentages heeft als uitwerking dat de toegevoegde waarde van alle logistieke activiteiten met iets meer dan 5% daalt. Deze daling blijft dus relatief beperkt, maar de invloed is groter dan bij de vorige analyse.

Tabel 2.4

Gevoeligheidsanalyse op toegevoegde waarde directe logistieke activiteiten Nederland in 2010, op basis van lager aandeel logistieke activiteiten in geselecteerde beroepen


Analyse 3

Resultaat Monitor 29.310 14.370 . 11.340 . 55.030

Variant mate Logistiek 28.090 13.330 . 10.700 . 52.110

Verschil (abs.) -1.220 -1.040

Verschil (%) -4,2 -7,2

-640

-5,6

-2.920

-5,3

Andere toewijzing beroep aan categorieën Sectorhuis

Een aantal van de beroepen uit de lijst zijn betrekkelijk lastig aan een categorie uit het Sectorhuis toe te wijzen. Deels komt dit omdat de beroepsbeoefenaar ook daadwerkelijk actief is in meerdere logistieke categorieën (bv. een voorman in het warehouse in zowel transport, opslag als regie), en deels komt dit omdat sommige beroepen breed geformuleerd zijn (manager, boer, bouwvakker etc.). en het lastig is de logistieke component te bepalen. Het be-


25

roep ketenregisseur bestaat bijvoorbeeld niet, maar ketenregie moet teruggevonden worden in andere beroepen. In dit onderzoek lag de gekozen verdeling voor logistieke beroepen met gemengde activiteiten op 40%-40%-20% voor respectievelijk transport en overslag, opslag en warehousing, en ketenregie. Het aandeel ketenregie is hierbij kleiner dan de andere twee, omdat een aantal van de gemengde beroepen alleen werkzaamheden in de eerste twee categorieën betreft. Een herverdeling naar 30%-45%-25% heeft als uitwerking dat de waarde van Opslag en Warehousing en Ketenregie stijgt, en die van Transport en Overslag daalt, maar voor het totaal heeft het uiteraard geen effect.

Tabel 2.5

Gevoeligheidsanalyse op toegevoegde waarde directe logistieke activiteiten Nederland in 2010, op basis van toepassing beroepen aan andere categorieën


Analyse 4


Variant met andere aandelen 26.380 15.840 . 12.810 . 55.030

Verschil (abs.) -2.930 1.470

Verschil (%) -10,0 10,2

1.470

13,0

0

0,0

Keuze voor een andere arbeidsproductiviteit

Op basis van de Enquête Beroepsbevolking van het CBS is per economische sector bekend hoeveel arbeidsjaren gemoeid zijn met directe logistieke activiteiten. Om de toegevoegde waarde van deze activiteiten per economische sector te bepalen is een aanname nodig over de productiviteit van werknemers. In het onderzoek is ervoor gekozen de gemiddelde productiviteit van werknemers in de sector vervoer en opslag te hanteren voor alle sectoren, De reden is dat de productiviteit van logistieke activiteiten die in-house bij bedrijven plaatsvinden niet wezenlijk verschillen van die op de markt aan logistiek dienstverleners worden uitbesteed. Anders zou dit een argument zijn om meer of minder te gaan uitbesteden. Een tweede argument dat deze keuze ondersteund is dat de salarissen op de logistieke arbeidsmarkt weinig verschillen tussen de sector vervoer en opslag en andere sectoren. Een alternatief zou zijn om de gemiddelde arbeidsproductiviteit per specifieke sector als uitgangspunt te nemen. Bij bijvoorbeeld chemie ligt deze hoog, zodat de waarde van logistieke activiteiten in deze sector ook hoger zou liggen. De omvang van het Logistiek Sectorhuis valt in deze variant 11,4% groter uit. Dit relatief grote verschil wordt verklaard doordat de gemiddelde productiviteit van de andere sectoren waar logistiek plaatsvindt hoger ligt ten opzichte van de sector vervoer en opslag. Dit is in het bijzonder het geval bij de groothandel, chemische sector, de voedingssector, energie, water en afvalbeheer, en delfstoffenwinning. De berekeningen zijn dus gevoelig voor het gebruik van sectorspecifieke productiviteiten.

26


Tabel 2.6

Gevoeligheidsanalyse op toegevoegde waarde directe logistieke activiteiten Nederland in 2010, op basis van sectorspecifieke productiviteit


Analyse 5


Variant sectorspecifieke productiviteit 32.510 15.930 . 12.850 . 61.280

Verschil (abs.) 3.200 1.560

Verschil (%) 10,9 10,9

1.510

13,3

6.250

11,4

Wijze van raming VAL/VAS activiteiten in de groothandel

VAL/VAS activiteiten vinden per definitie alleen plaats bij logistiek dienstverleners en de groothandel, want als dezelfde activiteiten bij andere sectoren in de economie plaatsvinden worden het productieactiviteiten genoemd. Het CBS heeft in de Monitor L&SCM 2010 [CBS 2012a] op basis van enquêteresultaten berekend dat de VAL/VAS activiteiten bij logistiek dienstverleners een omvang hebben van 590 miljoen Euro. Hierbij is de groothandel buiten beschouwing gelaten. Aan de hand van het aandeel VAL/VAS activiteiten ten opzichte van de categorie opslag en warehousing voor de sector vervoer en opslag zijn de VAL/VAS activiteiten bij groothandels bijgeschat, zoals eerder reeds is toegelicht in paragraaf 2.1. De toegevoegde waarde van VAL/VAS is zo geraamd op 2,24 miljard Euro, waarvan 1.540 miljoen Euro bij de sector groothandel en 700 miljoen Euro bij de sector vervoer en opslag2. Een variant voor de schatting van de waarde van VAL/VAS activiteiten bij groothandels is om naar alle directe logistieke activiteiten te kijken. In de CBS Monitor L&SCM 2010 [CBS 2012a] is VAL/VAS in de logistiek dienstverlening goed voor 5,2% van het totaal aan waarde van de categorieën transport en overslag, opslag en warehousing, ketenregie en VAL/VAS. Vertalen we dit op soortgelijke wijze als eerder beschreven naar het totaal aan VAL/VAS bij groothandel en logistiek, dan komen we uit op een omvang van 1,21 miljard Euro. De reden voor dit verschil is de verschillende samenstelling van de vier categorieën bij groothandel en logistiek dienstverlening. Groothandel is een wezenlijk andere activiteit dan transport en opslag, en de rol van de categorie opslag en warehousing is belangrijker. In de logistiek dienstverlening is meer dan 80 procent van de toegevoegde waarde afkomstig uit de categorie transport en overslag, en minder dan 10 procent uit de categorie opslag en warehousing. Bij de groothandel zijn deze percentages respectievelijk 56 en 28 procent. De raming van de VAL/VAS activiteiten bij de groothandel is door het ontbreken van gegevens afhankelijk van de uitkomsten van de CBS Monitor L&SCM [CBS 2012a]. De aanname voor de ramingsmethode heeft grote invloed op het resultaat van de categorie VAL en VAS, het verschil is ruim een miljard Euro (46 procent). Op het totaal van de vier categorieën is de impact relatief beperkt met een verschil van 1,8% doordat VAL en VAS slechts een klein deel van de waarde in het Logistiek Sectorhuis vormt. 2

In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de verschillen tussen de resultaten van de CBS Monitor L&SCM en dit onderzoek voor de logistiek dienstverlening


27

Tabel 2.7

Gevoeligheidsanalyse op toegevoegde waarde directe logistieke activiteiten Nederland in 2010, op basis van een minimale en maximale variant voor VAL/VAS activiteiten bij de groothandel


Resultaat Monitor 29.310 14.370 2.240 11.340 . 57.260

Variant Waarde VAL/VAS in groothandel 29.310 14.370 1.210 11.340 . 56.230

Verschil (abs.) 0 0 -1.030 0

Verschil (%) 0 0 -46 0

-1.030

-1,8

Conclusie uit de vijf gevoeligheidsanalyses Uit de vijf uitgewerkte gevoeligheidsanalyses blijkt dat de resultaten van dit onderzoek relatief robuust kunnen worden genoemd. Er is conservatief gerekend, omdat bij de productiviteitskeuze uit is gegaan van de productiviteit van de economische sector transport en opslag, die relatief laag is (zie analyse 4). Als de productiviteiten per sector gebruikt zouden worden, zou de waarde van de logistieke functie 11,4% hoog liggen. De vier andere doorgerekende varianten laten zien dat veranderingen in de uitgangspunten slechts een relatief beperkte invloed hebben op het totaal van de categorieën van het Logistiek Sectorhuis. De jaarlijkse verandering van respondenten in de steekproef van de EBB leidt tot een maximale afwijking van 3 procent in de totale toegevoegde waarde van logistieke activiteiten in Nederland (zie analyse 1). De bijstelling (-20%) van de mate van logistieke activiteit voor de beroepen die deels of beperkt logistiek zijn, heeft iets meer gevolgen voor de waarde van logistiek (-5,3 procent), dus daar is de methode gevoeliger voor (analyse 3). En de VAL/VAS activiteiten zijn de kleinste categorie van het Logistieke Sectorhuis, dus een fors andere aanname van de omvang van deze activiteiten (analyse 5) heeft slechts een beperkte invloed op het totaal (-1,8 procent). Op sectorniveau hebben twee aspecten wel een aanzienlijke impact. De toedeling van gemengde beroepen bij analyse 3 leidt tot verschuivingen in waardetoevoeging tussen de drie categorieën. De mate toedeling van logistieke activiteiten voor managers en algemene beroepen als boer en bouwvakker werkt sterk door op de ‘kleine’ categorieën ketenregie en opslag en warehousing. Het maakt macro-economisch zeker wat uit of een manager of boer 10% of 8% van zijn tijd aan logistieke activiteiten besteed. Hetzelfde geldt voor de raming van VAL/VAS activiteiten bij de groothandel, als de uitgangspunten anders zijn heeft dit maar een kleine impact (-1,8%) op de totale waarde van de logistieke functie voor de Nederlandse samenleving, maar een zeer grote invloed op de totale omvang van VAL/VAS in de groothandel (-46%).

28


Hoofdstuk 3

3.1

Ontwikkeling logistieke functie in Nederland

Veelzijdigheid logistieke functie in Nederland

De conclusie uit dit onderzoek naar de logistieke functie is dat de totale toegevoegde waarde van directe en indirecte logistieke activiteiten in Nederland 66,9 miljard Euro in 2010 bedroeg, en de logistieke werkgelegenheid 934 duizend arbeidsjaren. De inhoud van bijna één op de acht banen in Nederland betreft dus activiteiten op het gebied van transport en logistiek. Dit relatief hoge aandeel komt doordat er relatief veel banen in de economie zijn met een logistieke component (deze zijn naar rato meegenomen). Door de hele Nederlandse economie kan je logistieke banen vinden, bij logistieke dienstverleners maar ook bij productiebedrijven, groothandels, landbouwbedrijven, retailers, bouwbedrijven, ziekenhuizen, etc. Voor steeds meer bedrijven is een onderscheidende uitvoering van logistieke activiteiten essentieel om hun bedrijfsdoelstellingen te behalen. In de praktijk zijn hier verschillende voorbeelden van, en om dit te illustreren zijn er drie business cases opgesteld. Deze business cases betreffen grote bedrijven in de industrie en handel, voor wie een goede uitvoering van logistieke activiteiten in elk van de vijf categorieën van het sectorhuis essentieel zijn om hun operationele doelen te bereiken.

Tabel 3.1

Drie business case van grote bedrijven voor wie logistiek en SCM onderscheidende concurrentiefactoren zijn

Bedrijf Sector FloraHolland Veilingen van landbouw-, tuinbouw- en visserijproducten

Onderdeel Topsector? Ja, van topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

Toelichting Deze veilingorganisatie heeft een primaire functie als marktplaats, maar profileert zich steeds meer als logistieke ketencoördinator in de sierteelt

Tata Steel

Vervaardiging van ijzer, staal en ferrolegeringen

Ja, van topsector High Tech Systems and Materials

Voor deze grote organisatie in de procesindustrie speelt logistiek een essentiële rol om het product in de juiste kwaliteit tijdig bij de klant te krijgen. Vanwege de unieke kennis over het product coördineert het bedrijf zelf de logistieke activiteiten

Ricoh Europe

Groothandel in kantoormachines

Nee (groothandel)

Deze hi-tech multinational verzorgt haar complete Europese distributie vanuit haar 2 Europese Distributie Centra in Nederland, waarbij er eenvoudige en meer complexe VAL/VAS activiteiten plaatsvinden


29

Business case – Belang logistieke functie bij FloraHolland Nergens ter wereld worden zoveel bloemen en planten geveild als bij FloraHolland. FloraHolland is een coöperatie waarin 6.000 kwekers samenwerken, en is de mondiale marktplaats voor sierteeltproducten. Dagelijks vinden er 115.000 transacties plaats in de zes Nederlandse vestigingen, en worden er miljoenen bloemen en planten aan en afgevoerd. FloraHolland zet jaarlijks ruim 4 miljard Euro om, waarbij 4.600 medewerkers actief zijn op ruim 2.2 miljoen m2 op bedrijfsruimte oppervlak. FloraHolland is als marktplaats een belangrijke spil in de Nederlandse sierteeltcluster, hetgeen ook blijkt uit de 9.500 aanvoerders en 5.600 handelaren/afnemers die actief zijn op de veilingterreinen. De FloraHolland coöperatie is weliswaar geen logistieke dienstverlener pur sang, maar een belangrijk deel van de werkzaamheden betreft verschillende activiteiten in het logistieke sectorhuis. Essentieel voor FloraHolland is dat alle transacties logistiek zonder haperen worden afgewikkeld, en daar is de afgelopen tien jaar steeds meer aandacht voor gekomen. 1

2

3

4

5

Transport & overslag: FloraHolland is als bedrijf verantwoordelijk voor het hele fysieke transportproces binnen de veilingmuren. De bloemen en planten gaan van het losdock van de aanvoerder via een grootscheeps intern transportsysteem naar de veilinghal, waar de partijen over de klok verkocht worden. Na verkoop worden de bloemen en planten afgeleverd bij de handelaar. Opslag & Warehousing: FloraHolland biedt mogelijkheden voor tijdelijke opslag, alhoewel dit gezien het karakter van de producten geen grote logistieke activiteit is. De coöperatief heeft wel een rol in de opslag en beheer van een pool van materialen, zoals karren en kratten. Value Added Logistics en Services: FloraHolland voegt in de praktijk op verschillende manieren waarde toe aan de bloemen en planten, onder andere via het mixen en het ver- en ompakken van partijen, en via verschillende vermarkting- en informatiediensten. Deze werkzaamheden zijn in inhoud hetzelfde als Value Added Logistics en Services bij logistieke dienstverleners, maar worden niet zo genoemd omdat ze tot de primaire processen bij FloraHolland behoren. Ketenregie: Vooral deze functie is de afgelopen 5 jaar sterk ontwikkeld bij FloraHolland, De cooperatie heeft samen met ketenpartijen het initiatief genomen om diverse innovatieprojecten op te starten voor het verbeteren van de logistieke afhandeling in de keten. Twee voorbeelden zijn Hubways en Greenrail. Via het project Hubways worden de onderlinge transporten tussen de 6 veilinglocaties in Nederland geoptimaliseerd, zodat er zo min mogelijk lege transporten zijn. In het project Greenrail zijn diverse spoordiensten voor vervoer van containers met bloemen en planten naar het buitenland opgezet. Logistieke supportdiensten: In de veilingen van FloraHolland zijn tientallen externe organisaties aanwezig die logistieke supportdiensten verlenen, bijvoorbeeld uitzendbureaus, commissionairs en IT-dienstverleners.

De aandacht voor Supply Chain Management is de laatste jaren sterk gestegen bij FloraHolland, omdat een excellente logistieke uitvoering steeds meer als onderscheidende concurrentiefactor wordt gezien. Door samen met ketenpartijen blijvend te investeren in het steeds beter uitvoeren van logistieke activiteiten kan de leidende rol van Nederland in de mondiale sierteeltsector behouden blijven.

30


Business case – Belang logistieke functie bij Tata Steel De productielocatie van Tata Steel in Velsen-Noord is met een productie van rond de 7 miljoen ton aan staalproducten in 2011 één van de grootste in zijn soort in Europa. Er worden ‘strip products’ geproduceerd, dit zijn rollen plaatstaal die aan klanten in diverse sectoren voornamelijk door heel Noord-West Europa, maar ook daar buiten worden geleverd, zoals autoproducenten, buizenfabrikanten en de verpakkingsindustrie. Er werken circa 9.300 werknemers bij de Noord-Hollandse vestiging, waaronder 450 mensen in de R&D afdeling en ronde de 700 mensen bij de afdeling Supply Chain (inclusief de operationele afdelingen op het eigen terrein). Een perfect uitgevoerd Supply Chain Management is van cruciaal belang voor Tata Steel, omdat de rollen staal vaak direct door hun klanten in hun productieproces worden gebruikt. De rollen staal moeten dus tijdig en volgens exacte productstandaarden aangeleverd worden. Tata Steel bestuurt en beheerst de logistiek zelf, mede vanwege de specifieke aard van de producten waar het bedrijf zelf de meeste kennis van heeft. Het bedrijf heeft verschillende logistieke verbeteringen in eigen beheer ontworpen en gerealiseerd, zoals de All Weather Terminal en de Transithal in haar eigen haven. Tata Steel is hiermee actief op de meeste etages van het Logistiek Sectorhuis: 1

2

3

4

5

Transport & Overslag: Tata Steel verzorgt via haar SCM unit alle uitgaande transport van rollen staal naar klanten in Europa en daarbuiten, via zeescheepvaart, shortsea, spoor, binnenvaart en weg. Het bedrijf heeft het logistieke proces zo ontworpen dat de kans op schade tijdens het transport minimaal is. Er zijn ook terminal overslagfaciliteiten in eigen beheer. Opslag & Warehousing: De producten van Tata Steel worden in de regel op klantspecificatie gemaakt, waarbij een optimale inzet van de productiefaciliteiten van groot belang is. Dit betekent dat er rollen staal indien nodig in de juiste condities in eigen beheer worden opgeslagen. Value Added Logistics en Services (VAL/VAS): Tata Steel voert inhoudelijk gezien verschillende VAL/VAS diensten uit na de primaire productie, afhankelijk van de klantspecificatie en -wensen. Echter, deze activiteit kan je per definitie geen VAL/VAS diensten noemen, omdat Tata Steel een productiebedrijf is en geen dienstverlener. Ketenregie: De regie van het Europese distributienetwerk tot aan de levering op de productielocatie of andere afgesproken locatie is geheel in handen van Tata Steel. Het bedrijf kiest de meest geschikte vervoerswijze en –condities op basis van de overeengekomen specificaties met de klant. Het gebruik van zeescheepvaart, spoor en binnenvaart is bij grotere hoeveelheden vaak interessant, en het bedrijf heeft veel ervaring in de organisatie van dergelijke transporten. Logistieke supportdiensten: Tata Steel in Velsen-Noord heeft in de afgelopen jaren veel kennis opgedaan over innovatieve logistieke oplossingen, en deze kennis wordt wereldwijd door het bedrijf ingezet en gebruikt. Daarnaast zouden de SCM activiteiten bij Tata Steel niet uitgevoerd kunnen worden zonder de ondersteuning van diverse leveranciers, onderhoudsbedrijven, uitzendbureaus, etc.

Voor Tata Steel is Supply Chain Management een essentiële activiteit om het verschil met de concurrentie te maken. De ligging van de productielocatie aan zee, met uitstekende spoor-, binnenvaarten wegverbindingen naar de klanten in het Europese achterland en Groot-Brittannië, biedt ook mogelijkheden om innovatieve logistieke oplossingen te ontwikkelen. Omdat de rollen staal heel specifieke karakteristieken hebben en niet mogen beschadigen, heeft Tata Steel de logistiek grotendeels in eigen beheer. Het bedrijf is hiermee voorbeeld van een industrieel bedrijf waar de logistieke activiteiten een belangrijk onderdeel vormt van de diensten en activiteiten.


31

Business case – Belang logistieke functie bij Ricoh Europe Het Japanse Ricoh is een mondiaal toongevende hi-tech producent van onder andere document management systemen (DMS) en kantoormachines (printers, scanners, faxen en copiers), die vooral actief is op de zakelijk markt. De bewerking en distributie in Europa wordt uitgevoerd door het dochterbedrijf Ricoh Europe. Sinds 1971 is Ricoh Europe actief in Nederland, toen werd het Europese hoofdkantoor opgezet in Amstelveen. Sindsdien heeft Ricoh Europe zijn de activiteiten in Nederland sterk uitgebreid, en tegenwoordig vindt de distributie naar alle klanten in de EMEA-regio (Europe, Middle East, Africa) plaats vanuit Nederland. Ricoh Europe heeft twee Europese distributie locaties in Nederland. Het Europese Distributie Centrum (EDC) ligt in Bergen op Zoom, en het Spare Parts Service Center bij het vliegveld op SchipholRijk. In Bergen op Zoom wordt alle Ricoh producten voor de Europese markt ontvangen, opgeslagen, op maat voor de klant geassembleerd en uitgeleverd, terwijl in het Spare Parts Service Center de gewenste reserveonderdelen direct naar de klant worden gestuurd. Het EDC is ruim 50.000 m2 groot, en in de loop der jaren zijn er steeds meer Value Added Logistics activiteiten gaan plaatsvinden. Ook worden de retourstromen steeds belangrijker, want steeds meer delen van de Ricoh machines worden hergebruikt. Daarmee is Ricoh Europe inmiddels actief op alle categorieën van het Logistiek Sectorhuis: 1

2

3

4

5

Transport & overslag: Ricoh Europe ontvangt via haar beide distributielocaties in Nederland (bijna) alle goederen die in Europa worden verkocht, veelal vanuit het Verre Oosten. Het transport vindt over zee, over de weg, via de binnenvaart en via de lucht plaats, en hierbij wordt meer en meer gebruik gemaakt van verschillende terminals. Opslag & Warehousing: De hoofdfunctie van de twee distributielocaties in Nederland is het tijdig en efficiënt ter beschikking hebben van de Ricoh producten voor de Europese klant, tegen de laagste kosten. Opslag en warehousing speelt dus een centrale rol voor Ricoh Europe. Value Added Logistics en Services: De Value Added Logistics en Services activiteiten van Ricoh Europe in Nederland zijn de laatste twintig jaar steeds meer in belang toegenomen. Dit komt omdat de zakelijke klant steeds meer Ricoh producten naar zijn specificaties samengesteld wilt krijgen, en er bovendien steeds meer productonderdelen hergebruikt worden. Ook de Value Added Services hier om heen zijn sterk ontwikkeld. Ketenregie: Het Europese distributienetwerk tot aan de final mile-delivery in de Europese landen wordt integraal vanuit de locaties van Ricoh Europe in Nederland aangestuurd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van satelliet distributiecentra in verschillende Europese landen, maar de aansturing gebeurt centraal. Een effectieve en duurzame ketenregie is essentieel voor Ricoh, want alleen via een complex netwerk van verbindingen kunnen producten als het nodig is snel en als het kan efficiënt en tegen scherpe prijs worden vervoerd. Logistieke supportdiensten: Ricoh Europe werkt samen met verschillende partners die supportdiensten leveren. Zo zorgt de logistieke dienstverlener in samenwerking met uitzendbureaus ervoor dat er geschoold en gemotiveerd personeel beschikbaar is op de momenten dat het vereist is.

Ricoh Europe is hiermee een goed voorbeeld van een mondiaal opererende multinational die Nederland heeft gekozen als haar thuisbasis voor de Europese distributieactiviteiten, en deze logistieke activiteiten gaandeweg in belang en reikwijdte uitgebreid heeft. De laatste 10 jaar is vooral het belang van VAL/VAS diensten en ketenregie toegenomen om aan de steeds specifiekere wensen van klanten te kunnen voldoen, en tegelijkertijd de keten zo duurzaam mogelijk in te richten door productmodules te hergebruiken. De ontwikkeling van deze logistieke activiteiten is aan de hand van het sectorhuis goed te traceren, en laten zien dat voor Ricoh Europe logistiek inmiddels veel meer is dan alleen transport, open overslag.

32


Deze drie business cases van multinationale in Nederland laten zien dat de logistieke functie tegenwoordig van groot belang is voor grotere bedrijven die niet behoren tot de Topsector Logistiek. Elk van deze bedrijven kent werknemers die zich bezighouden met logistieke activiteiten in elk van de categorieën van het sectorhuis, behalve Tata Steel dat per definitie zelf als productiebedrijf geen VAL/VAS activiteiten uit kan voeren. De waarde van de logistieke functie voor het bedrijf is bij elk van deze bedrijven in de laatste jaren ook gestegen: 





Bij FloraHolland is er de laatste jaren in nauwe afstemming met diverse bedrijven uit de sector meer nadruk gekomen voor de uitvoering van VAL/VAS en ketenregie activiteiten. De bedrijven die VAL/VAS activiteiten aanbieden worden bijvoorbeeld ondersteund op de diverse fysieke veilinglocaties van de organisatie, terwijl in ketenregie wordt samengewerkt met andere partijen uit de sector om de leidende positie van Nederland op de wereldmarkt te behouden en versterken. Tata Steel onderscheidt zich meer en meer van concurrenten door haar hoogwaardige producten op precies de afgesproken manier op de plaats van bestemming te krijgen. Hiervoor worden alle vervoersmodaliteiten ingezet, en is geïnvesteerd in logistieke ketens om de afhandeling van de producten over het hele traject zo optimaal mogelijk te krijgen. De regie over deze trajecten wordt in de meeste gevallen gevoerd door Tata Steel zelf. Ricoh Europe heeft haar Europese distributieactiviteiten vanuit Nederland de laatste jaren steeds verder uitgebreid en verdiept. Er worden nieuwe en sterk groeiende Oost Europese markten bediend vanuit Nederland, terwijl daarnaast het hergebruik van componenten en machines steeds verder gegroeid is. Deze uitbreiding van activiteiten is alleen mogelijk wanneer de logistieke inrichting van de keten optimaal is.

Alle drie de bedrijven maken voor onderdelen van deze en andere logistieke ketenactiviteiten gebruik van logistieke dienstverleners, maar de mate van uitbesteding, en het soort van activiteiten dat hiermee gepaard gaat ligt per bedrijf verschillend. In het algemeen kan wel gesteld worden dat vooral de categorie transport en overslag uitbesteed wordt, en daarna de activiteiten in opslag en warehousing. De categorie ketenregie wordt het minst vaak uitbesteed, omdat de bedrijven vaak logistiek en Supply Chain Management als onderscheidende concurrentiefactor zien die ze graag zelf willen besturen en beheersen.

3.2

Innovaties in inhoud logistieke functie

De logistieke functie in Nederland is continu in ontwikkeling, om zo optimaal in te kunnen spelen op de kansen en bedreigingen die er voor het bedrijfsleven regionaal, nationaal, Europees en mondiaal spelen. Dit betekent dat er de afgelopen 20 jaar meer aandacht is gekomen voor allereerst de ontwikkeling van VAL/VAS activiteiten (vooral in de belangstelling in 1995-2005) en daarna de ketenregie activiteiten (vanaf 2005). Het doel is hierbij altijd om de klant beter van dienst te kunnen zijn. Innovaties in de logistieke functie en acti-


33

viteiten van werknemers zijn dus in het verleden van groot belang geweest, en dit geldt onverminderd voor de toekomst. De Topsector Logistiek richt zich hier ook expliciet op. In april 2012 is het Innovatiecontract voor de Topsector Logistiek vastgesteld [Topteam Logistiek 2012]. Dit Innovatiecontract bevat een uitvoeringsagenda voor het innoveren van de activiteiten in de logistieke functie van alle sectoren in Nederland. Deze Uitvoeringsagenda draagt zo bij aan de ambitie om Nederland een blijvende internationale toppositie in de logistiek te bezorgen, zoals beschreven in het plan van aanpak voor de Topsector Logistiek, Partituur naar de Top [Topteam Logistiek 2011]. Het innovatiecontract bestaat onder andere uit de volgende zes road maps: 1 2 3 4 5 6

Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) Synchromodaliteit Douane Cross Chain Control Centers (4C) Servicelogistiek Supply Chain Finance (SCF).

In deze zes road maps staan de stappen beschreven die nodig zijn voor het realiseren van de ambitie uit het plan van aanpak Partituur naar de Top. Gezien het belang hiervan voor de Nederlandse logistieke sector is nagegaan op welke wijze, met de hiervoor beschreven aanpak, deze stappen uit de road maps gekoppeld zijn aan de logistieke functie Hieronder is dit per road map aangegeven: 







34

Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP): Dit betreft de introductie van een neutraal en open platform, waarmee bedrijven en overheden onderling op een gestandaardiseerde wijze over activiteiten in de logistieke keten kunnen communiceren. Vanuit het logistieke sectorhuis zijn hier vooral werknemers bij betrokken in de categorieën ketenregie en logistieke supportdiensten. De laatste zijn werknemers in de ICT sector, die veelal niet werken binnen de logistieke dienstverlening. Synchromodaliteit: Dit betreft het effectief en flexibel inzetten van meerdere modaliteiten naast elkaar in logistieke netwerken. Om dit in Nederland te introduceren en verder uit te breiden zullen er nieuwe synchromodale netwerkdiensten opgestart worden. Dit zal voornamelijk gebeuren door logistieke dienstverleners, en die behoren volledig tot het Logistiek Sectorhuis. Vanuit de verladers zal het synchromodale werken voornamelijk door de werknemers met een logistieke beroep worden uitgevoerd, zoals planners en logistiek managers (die onder ketenregie vallen). Daarnaast wordt het plannen van transport complexer, en deze activiteiten gebeuren grotendeels in de ICT sector buiten de Topsector Logistiek. Hierdoor worden ook deze activiteiten van deze personen voor de road map synchromodaliteit meegenomen in het Logistiek Sectorhuis. Douane: De douaneactiviteiten voor de afhandeling van im- en export vallen volgens de systematiek van het CBS onder de logistieke support activiteiten en zijn binnen deze categorie opgenomen in het Sectorhuis. Cross Chain Control Centers (4C): De 4C activiteiten behelst de ontwikkeling van regiecentra waarin logistieke netwerken gedeeltelijk of geheel gecoördineerd worden met behulp van moderne technologie, software agenten en supply chain professionals. Deze diensten zullen naar verwachting worden uitgevoerd door huidige of een nieuw type logistiek dienstverleners, met de nadruk op ketenregie. Een andere mogelijkheid is Buck Consultants International





dat logistiek dienstverleners 4C activiteiten gaan inkopen als een vorm van support dienst bij waarschijnlijk consultancy en adviesbureaus. In de eerste situatie zullen de activiteiten direct tot het sectorhuis worden gerekend omdat de gehele sector logistieke dienstverlening tot het Sectorhuis behoort. In de andere situatie zullen de 4C activiteiten als support activiteit (consultancy en advies) in het Sectorhuis zijn opgenomen. Servicelogistiek: Voor uitvoeren van deze activiteit/dienst zijn diverse (gedeeltelijk) logistiek beroepen uit verschillende categorieën van het sectorhuis nodig, zoals bijvoorbeeld planners, magazijnmedewerkers en logistieke managers. Via deze beroepen is servicelogistiek direct opgenomen in het Sectorhuis. Supply Chain Finance (SCF): Deze zesde road map gaat over het optimaliseren van de financiële stromen in logistieke ketens, waarbij vooral inzet op logistiek managementniveau en bij supportdiensten nodig is. Deze twee functies vallen volgens de systematiek van het CBS onder de logistieke support activiteiten, en zijn binnen deze categorie opgenomen in het Sectorhuis.

Er zijn in de laatste jaren verschillende nieuwe bedrijfsactiviteiten en/of bedrijven gestart met een of meerdere van deze logistieke innovaties als uitgangspunt. Deze hebben tot nu toe nog beperkt bijgedragen aan de logistieke functie in Nederland, maar heeft wel potentieel voor de toekomst. Een voorbeeld van een dergelijk bedrijf is de neutrale ketenregisseur CAROZ. Business case - Ontwikkeling neutrale orchestratorrol bij CAROZ CAROZ is een neutrale orchestrator van keten en netwerken die innovatieve logistieke oplossingen ontwerpt, implementeert en realiseert voor haar klanten. Het bedrijf bestaat sinds 1999, en kent inmiddels meer dan 10 klanten voor wie het de logistieke netwerken regisseert. Door de stromen van meerdere ketens waar mogelijk en efficiënt te bundelen kunnen extra voordelen bereikt worden op het gebied van kosten, service en/of duurzaamheid. Deze 4C aanpak vraagt veel van het planningsen coördinatie vermogen van de orchestrator, en van werknemers en gebruikte planningstechnieken. Voor een succesvolle neutrale orchestratierol is samenwerking tussen marktpartijen van groot belang, maar de opzet van deze samenwerking vraagt om een goede voorbereiding. De verdere ontwikkeling van de ketenregiefunctie in het logistieke sectorhuis is mede gestoeld op de opkomst van bedrijven als CAROZ. Neutrale orchestrators zijn in een goede positie om het vertrouwen te krijgen om ketenregie uit te gaan voeren, en hiervoor nieuwe diensten te ontwikkelen. Hierbij worden ook werknemers van buiten de logistieke sector ingezet, bijvoorbeeld de ICT sector.


35

36


Hoofdstuk 4

4.1

Toetsing resultaten aan eerder onderzoek

Overzicht van eerder onderzoek

In deze Monitor Logistiek Sectorhuis is de waarde van het Logistiek Sectorhuis voor de integrale logistieke functie in Nederland voor 2010 berekend. Voor de directe logistieke activiteiten heeft dit geresulteerd in 55,1 miljard Euro aan toegevoegde waarde, 125,8 miljard Euro aan productiewaarde en 813.000 arbeidsjaren aan logistieke werkgelegenheid. Daarnaast wordt er met indirecte logistieke activiteiten 11,8 miljard Euro aan toegevoegde waarde en 121.000 arbeidsjaren aan werkgelegenheid gecreëerd. In het verleden is er eerder onderzoek gedaan naar de waarde van het logistieke sectorhuis, dat in 2006-2007 door TNO is ontworpen. Tot deze publicatie circuleerden er drie eerdere versies van de waarde van het logistieke sectorhuis in Nederland, met verschillen in opgegeven werkgelegenheid en toegevoegde waarde: 1

De oorspronkelijke versie van TNO uit 2008 voor het jaar 2004 (update voor 2007) [TNO 2008], gepubliceerd als “Logistieke ketenregie: het supporten waard!”. Hier is de logistieke functie breed gedefinieerd, en zijn de logistieke activiteiten bij logistieke dienstverleners maar ook bij sectoren als de industrie, bouw, retail en handel meegenomen. De werkgelegenheid was hier 750.000 personen en de toegevoegde waarde ruim 40 miljard Euro. Deze cijfers worden soms nog gehanteerd, maar zijn inmiddels verouderd. De oorspronkelijke aanpak van TNO was tevens gebaseerd op schattingen van de waarde van de activiteiten in de logistieke functie, met een grote onzekerheidsmarge.

2

De sector Monitor van het CBS uit 2011 (voor het jaar 2009) en 2012 (update 2010) [CBS 2011 en 2012a,] gepubliceerd als de “Monitor Logistiek en Supply Chain Management, rapportage 2009” (en update 2010). Hier is de toegevoegde waarde van logistieke activiteiten voor alleen de logistieke dienstverleners gerekend, en deze bedroeg 14,1 miljard Euro in 2010, terwijl de omzet 41 miljard Euro bedroeg. Deze waarden zijn bepaald op basis van een specifiek afgenomen enquête onder de doelgroep, en verdere aanvullende informatie en statistieken. Deze cijfers zijn statistisch verantwoord, maar omvatten alleen de logistieke activiteiten bij dienstverleners. Ze geven hiermee dus een onderschatting van de integrale waarde van de logistieke functie in Nederland.

3

De Monitor Topsectoren van het CBS uit 2012 (voor het jaar 2010) [CBS 2012b], gepubliceerd als de “Monitor Topsectoren, uitkomsten eerste meting” in september 2012. Hierbij is evenals bij de andere Monitor van het CBS uitgegaan van een sectorale benadering van de logistieke sector, met de focus op transport en opslag. Met dit uitgangspunt is er gekeken naar 2 subsectoren: de sector vervoer en opslag zelf en de sector opslag, dienstverlening en supportactiviteiten. Die laatste subsector is uitgebrei-


37

der meegenomen dan in de eerdere Monitor. De uitkomst is dat de toegevoegde waarde van de logistieke sector 28,5 miljard Euro bedroeg, en de werkgelegenheid bij 32.820 bedrijven in totaal 335.000 personen. Samenvattend: de eerdere versie van het logistieke sectorhuis van TNO omvat dus een schatting van de waarde van de logistieke functie in Nederland, maar deze kent een andere aanpak en is verouderd (voor de jaren 2004/2007), terwijl de meer recente versies van het logistieke sectorhuis van het CBS weliswaar compleet zijn, maar alleen de waarde van de logistieke activiteiten bij logistieke dienstverleners in engere (Monitor Logistiek & Supply Chain Management) of bredere (Monitor Topsectoren) omvat voor het jaar 2010. Om deze verwarring op te lossen en een overzicht te krijgen van de integrale waarde van logistiek is dit onderzoek uitgevoerd, met dit rapport als resultaat. Een vergelijking van de berekende toegevoegde waarde in alle onderzoeken is weergegeven in figuur 4.1. Deze vergelijking wordt verder toegelicht in dit hoofdstuk.

Figuur 4.1 Vergelijking berekende toegevoegde waarde van logistieke activiteiten in Nederland in verschillende recente onderzoeken

38


4.2

Toelichting eerdere onderzoeken TNO en CBS

Toelichting onderzoek TNO “Logistieke ketenregie: het supporten waard!” 2007/2008 Het sectorhuis is oorspronkelijk in 2007 opgezet door TNO voor het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het doel was om alle toegevoegde waarde activiteiten en werkgelegenheid, die gepaard gaat met de uitvoering van logistieke activiteiten in Nederland, via een quick scan in kaart te brengen. Daarbij is met het sectorhuis een voor die tijd nieuwe opzet gekozen, met 5 categorieën van activiteiten. De totale werkgelegenheid van de logistieke activiteiten in het sectorhuis is in die tijd met de beschikbare data berekend en ingeschat voor het jaar 2004. Hierbij is een brede functionele insteek gekozen: de integrale logistieke activiteiten worden uitgevoerd door werknemers bij logistieke dienstverleners, maar ook door werknemers in de industrie, bouw, groothandel en retail. In 2008 heeft de Commissie van Laarhoven TNO gevraagd om een update te geven van de werkgelegenheid en toegevoegde waarde in het sectorhuis. Dit is via een extrapolatie van de gegevens gedaan, waaruit kwam dat de logistieke functie Nederland naar schatting 40,2 miljard Euro aan toegevoegde waarde en 750.000 arbeidsplaatsen opleverde in 2007. In figuur 4.1 staat een overzicht van deze berekende waarde van het logistieke sectorhuis. Deze update is vervolgens gebruikt door o.a. DINALOG en Topteam Logistiek om het integrale belang van logistiek voor de Nederlandse economie aan te duiden. DINALOG heeft op basis van de toegevoegde waarde in deze update van het sectorhuis onder andere de ambitie geformuleerd om het Nederlandse bedrijfsleven te faciliteren om naar ruim 10 miljard Euro aan ketenregiediensten te groeien in het jaar 2020.

Figuur 4.2 Berekening waarde en werkgelegenheid logistieke sectorhuis 2008 door TNO Geschatte waarde logistiek sectorhuis Nederland 2007 Werk: 129.000 5. Support activiteiten TW: € 10,3 miljard

Waarde creatie

15 support activiteiten: • financiën: oa. leasing, • wet/regelgeving: o.a. certificering • informatie: oa. IT • arbeid: oa. uitzend • kennis: oa. opleiding • goederen: oa. material handling

4. Ketenregie

Werk: 23.000 TW: € 3,4 miljard

3. VAL en VAS


2. Opslag en warehousing

1.Transport en overslag

Geen regie zonder Werk: 103.000 transport TW: € 4,2 miljard en opslag


Bron: TNO 2008

Logistieke sector excl. support activiteiten (1 t/m 4) Logistieke sector incl. support activiteiten (1 t/m 5)

Werk: 617.000 (7%) Werk: 746.000 (8,5%)

TW: € 29,9 miljard (6%) TW: € 40,2 miljard (8%)

Bron: TNO, 2008


39

Toelichting onderzoek CBS “Monitor Logistiek en Supply Chain Management” in 2011/2012 Enige tijd na oplevering van het logistieke sectorhuis door TNO aan het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is door het Ministerie besloten om het CBS te vragen om op regelmatige basis de waarde van de logistieke functie voor de Nederlandse economie in kaart te brengen. Hierbij is na enig beraad een sectorale aanpak gekozen, waarbij alleen de waarde van logistieke activiteiten bij logistieke dienstverleners in kaart is gebracht. Voor de logistieke dienstverlening is de waarde berekend van de activiteiten in de vier categorieën van het logistieke sectorhuis (ketenregie, VAL en VAS, opslag en warehousing, transport en overslag), en daarnaast de supportactiviteiten. In 2011 is de eerste Monitor L&SCM uitgebracht, waarbij de indeling van het logistieke sectorhuis eveneens gebruikt is om op basis van enquêtes en data uit 2009 de berekening van de waarde van logistieke activiteiten bij dienstverleners te maken. Eind juni 2012 is de tweede uitgave van deze Monitor L&SCM verschenen, dit maal gericht op 2010. Hieruit blijkt dat de toegevoegde waarde van de logistieke activiteiten van dienstverleners in het sectorhuis 14,1 miljard Euro in 2010 bedroeg, dit is dus fors minder dan de geschatte 40,2 miljard Euro aan toegevoegde waarde van het logistieke sectorhuis zoals dat door TNO is opgesteld.

Figuur 4.3 Update waarde logistieke sectorhuis 2009/2010 door CBS

Bron: CBS, Monitor L&SCM, 2012

40


Toelichting onderzoek CBS “Monitor Topsectoren, uitkomsten 1ste meting” in 2012 Naast de Monitor L&SCM heeft het CBS in 2012 ook de economische waarde van alle negen topsectoren op een gelijksoortige manier in kaart gebracht. De topsector logistiek is één van de negen topsectoren, en is sectoraal beschouwd, maar op een wat meer uitgebreide manier dan in de Monitor L&SCM. Naast de traditionele transporten overslagactiviteiten zijn ook activiteiten in dienstverlening en supportactiviteiten meegenomen, en deze laatste subsector omvat meer activiteiten dan in de Monitor L&SCM. Sectoren die in de CBS Monitor Topsectoren wel worden meegenomen, en in de Monitor L&SCM niet zijn onder andere het goederenvervoer per spoor, het verhuisvervoer, de zee- en kustvaart, het goederenvervoer door de lucht, de dienstverlening voor landvervoer, binnenvaart en spoor en de nationale post. Tabel 4.1 geeft een compleet overzicht van de subsectoren die wel of niet in de twee CBS Monitors zijn meegenomen. Tabel 4.1

Vergelijking sectorale afbakening Logistiek in de Monitor Topsectoren en Monitor L&SCM van CBS

SBI 49 4910 4920 4931 4932 4939 4941 4942 4950

Brancheomschrijving Vervoer over land Personenvervoer per spoor (geen tram of metro) Goederenvervoer per spoor Openbaar vervoer binnen steden Vervoer per taxi Overig personenvervoer over de weg Goederenwegvervoer Verhuisvervoer Transport via pijpleidingen

CBS Monitor Topsectoren

CBS Monitor L & SCM

X (1) X X X X

X X

50 5010 5020 5030 5040

Vervoer over water Zee- en kustvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Zee- en kustvaart (vracht-, tank- en sleepvaart) Binnenvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Binnenvaart (vracht-, tank- en sleepvaart)

X X

X

51 5110 5120

Vervoer door de lucht Personenvervoer door de lucht Goederenvervoer door de lucht

X

-

52 5210 5221 5222 5223 5224 5229

Opslag, dienstverlening voor vervoer Opslag Dienstverlening voor landvervoer Dienstverlening voor de scheepvaart Dienstverlening voor de luchtvaart Laad-, los- en overslagbedrijven Tussenpersonen vrachtvervoer

X X X X X X

X X X

53 5310 5320

Post en koeriers Nationale post Lokale post en koeriers

X X

X

X (2)

-

Aanvullend maatwerk ICT, onderzoek en advies Bron: CBS

Noten: 1 Bedrijfstak 4910 niet in zijn geheel meegenomen. Te onderscheiden personenvervoer in SBI 4910 is via maatwerk verwijderd. 2 De bron voor het maatwerk in deze subsector is de leverancierslijst van website Logistiek.nl


41

De uitkomst van de Monitor Topsectoren voor de logistiek sector is dat de gegenereerde toegevoegde waarde met 28,5 miljard Euro een stuk hoger ligt dan in de voorgaande CBS Monitor, en dat de werkgelegenheid 335.000 personen bedraagt. De productiewaarde van alle logistieke activiteiten is 59,1 miljard Euro. Opmerkelijk is dat in de subsector transport en opslag het aantal werkzame personen hoger is (180.000 personen) dan in de subsector opslag, dienstverlening en supportactiviteiten (155.000 personen), terwijl de gegenereerde toegevoegde waarde in de eerste subsector met 11,3 miljard Euro een stuk lager is dan in de tweede subsector met 17,1 miljard Euro. Ook uit andere analyses is bekend dat de toegevoegde waarde in de subsector opslag, dienstverlening en support per werknemer een stuk hoger ligt dan in de subsector transport en overslag. Een verdere vergelijking is lastig, omdat de toegevoegde waarde niet is onderverdeeld volgens de indeling van het sectorhuis.

4.3

Toelichting verschillende resultaten onderzoeken

Toelichting op verschil in toegevoegde waarde De verschillen tussen de toegevoegde waarde in het Logistieke Sectorhuis zoals berekend door TNO Logistieke ketenregie in 2007-2008, CBS Monitor L&SCM 2012, CBS Monitor Topsectoren in 2012 en deze Monitor Logistiek Sectorhuis zijn groot. Een overzicht van deze verschillen in toegevoegde waarde:

Tabel 4.2

Vergelijking uitkomsten logistieke sectorhuis TNO 2008, CBS 2012 en dit onderzoek

1 Transport en overslag 2 Opslag en Warehousing 3 Value Added Logistics en Services 4 Ketenregie 5 Logistieke support activiteiten Totaal

TNO 2007/2008 CBS 2010 resultaten CBS 2010 resultaten BCI/TNO 2012 resultaten voor sector logistieke voor logistiek als resultaten voor alle NL sectoren dienstverlening topsector voor alle NL sectoren 2007 in miljard Euro 2010 in miljard Euro 2010 in miljard Euro 2010 in miljard Euro 10.8 9.0 29.3 4.2

1.1

11.5

0.6

3.4 10.3

1.4 2.0

40.2

14.1

(Niet onderverdeeld volgens sectorhuis)

14.4 2.2

11.3 9.6 28.5

66.9

Bronnen: TNO 2008, CBS 2012 en BCI/TNO 2012

42


Deze verschillen zijn echter voor een flink deel verklaarbaar doordat een verschillende aanpak is gehanteerd op de volgende punten: 1

2

3

4

TNO heeft (mede op verzoek van de opdrachtgever in 2006) in 2007/2008 een functionele aanpak gekozen, waarbij een brede definitie van de logistieke functie en activiteiten is gehanteerd. Hierbij zijn naast (1) activiteiten van logistieke dienstverleners ook (2) logistieke activiteiten in de industrie, handel, bouw en retail meegenomen in de berekeningen. In dit onderzoek is ook deze functionele invalshoek gehanteerd. CBS heeft zich specifiek gericht op alleen de sectorspecifieke activiteiten van logistieke dienstverleners (incl. expediteurs, cargadoors en andere dienstverleners), terwijl logistieke functionele activiteiten bij andere sectoren zijn niet meegenomen. Ook de logistieke activiteiten bij de groothandel zijn niet meegenomen door het CBS. TNO heeft in het logistieke sectorhuis in 2007 de activiteiten van expediteurs en andere dienstverlenende partijen ondergebracht in categorie 2 en 3 van het sectorhuis, terwijl het CBS in haar twee Monitors deze onder ketenregie (categorie 4) heeft geschaard. In dit onderzoek wordt gekeken naar specifieke beroepen, hetgeen betekent dat de werkgelegenheid bij expediteurs wordt verdeeld over verschillende categorieën. Het verschil in de categorie vervoer en overslag tussen TNO 2007/2008 en dit onderzoek lijkt met 10,8 versus 29,3 miljard Euro in eerste instantie hoog. Het CBS heeft daarnaast berekend dat er in de sector vervoer en opslag 9,0 miljard Euro aan toegevoegde waarde geproduceerd is. Het verschil wordt verklaard doordat er op de Nederlandse wegen zowel beroepsgoederenvervoer door dienstverleners als eigen vervoer door industrie, bouw, retail, etc. wordt uitgevoerd. Dit eigen vervoer blijkt uit cijfers van branche organisatie TLN een substantieel aandeel te hebben in de Nederlandse economie. Uit de jaarlijkse rapportage Transport in Cijfers [TLN 2012] blijkt bijvoorbeeld dat in 2010 er 13,3 miljoen km in Nederland is afgelegd door het eigen vervoer bij industrie, handel, retail, bouw, etc., en 3,7 miljoen km door het beroepsgoederenvervoer. Elke kilometer die afgelegd wordt betekent werkgelegenheid voor een chauffeur, en deze verdeling van bijna 4 x eigen vervoer versus 1 x beroepsvervoer geeft een indicatie dat er veel werkgelegenheid en dus waarde zit in de logistieke functie buiten het goederenvervoer. Dit geeft onderbouwing voor de berekende toegevoegde waarde bij zowel het CBS 2012 als dit onderzoek, en dit betekent dat de toegevoegde waarde uit het TNO 2007-2008 onderzoek waarschijnlijk een onderschatting is. De verschillen in toegevoegde waarde voor de categorie opslag en warehousing kennen de volgende verklaring. Allereerst is er een definitiekwestie. Door TNO is in 2007-2008 een deel van de 4,2 miljard Euro aan opslag en warehousing activiteiten geregistreerd onder VAL/VAS activiteiten. Verder is de toegevoegde waarde van opslag en warehousing in CBS 2012 met 1,1 miljard Euro relatief laag ten opzichte van de waarde van 14,4 miljard Euro in dit onderzoek. Een reden is dat wordt geschat dat zich in Nederland ruim 10.000 distributiecentra bevinden, waarvan de meeste in handen zijn van verladers, handelspartijen en retailers. Daarnaast kent de EVO als ondernemersvereniging al 20.000 producenten en handelaren als lid, die de opslag en vervoer van hun producten zelf doen of deels uitbesteden De CBS Monitor L&SCM heeft de groothandel buiten beschouwing gelaten, de bedrijfstak waaronder flink wat meeste distributiecentra vallen. Dit zou de belangrijke reden moeten zijn voor het verschil. Al deze redenen zijn een verklaring voor het grote verschil tussen 1,1 en 14,4 miljard Euro aan toegevoegde waarde.


43

5

6

De toegevoegde waarde van VAL en VAS activiteiten is in dit onderzoek (2,2 miljard Euro) uit 2012 minder groot dan in het onderzoek uit 2007 (11,5 miljard Euro). De belangrijkste reden is het feit dat warehousing en opslag activiteiten in 2007 zijn gedefinieerd als VAL/VAS in het TNO-onderzoek. Deze VAL/VAS activiteiten vinden per definitie ook alleen plaats bij dienstverleners en in de groothandel. De toegevoegde waarde van de ketenregie is in 2012 bij dit onderzoek 11,3 miljard Euro, en dit is flink wat meer dan in eerdere onderzoeken, De reden voor deze forse toename is dat alle logistieke managementactiviteiten in dit onderzoek als ketenregie activiteiten zijn meegerekend. Supply Chain Management omvat het besturen en beheersen van de keten, en deze functie is aanwezig bij vrijwel alle bedrijven die logistieke stromen kennen (tenminste 12.000 logistieke dienstverleners/transportbedrijven en 20.000 verladers en groothandels).

De conclusie uit bovenstaande zes punten is dat een behoorlijk deel van de verschillen in waarde van categorieën tussen de vier recent onderzoeken verklaard kan worden. Daarnaast is er in elk van de onderzoeken gewerkt vanuit een andere invalshoek: (1) Het CBS heeft in 2011 en 2012 en de Monitors een hoofdzakelijk sectorale benadering gekozen, waarin de waarde van activiteiten in transport en logistiek wordt bepaald voor de sector logistieke dienstverlening. (2) In TNO 2007-2008 en dit onderzoek 2012 is daarentegen een functionele benadering gekozen, waarbij de waarde van de logistieke functie en activiteiten voor alle sectoren in de Nederlandse economie wordt bepaald.

Nadere toelichting verschil CBS Monitor 2012 en dit onderzoek De hoofdzakelijk sectorale aanpak van het CBS in 2012 verdient nog een extra toelichting. Het CBS heeft in de ’Monitor Logistiek en Supply Chain Management’ voor de jaren 2009 en 2010’ de omvang van het logistiek sectorhuis bepaald voor de logistiek dienstverleners op basis van een sectorale benadering, aangevuld met functionele aspecten. Eerst heeft er via een sectorale benadering een selectie plaatsgevonden van bedrijfstakken die tot het logistiek sectorhuis behoren aan de hand van de top 300 Logistiek Dienstverleners, die jaarlijks wordt opgesteld door vakblad Logistiek, Transport en Logistiek Nederland (TLN) en Nederland Distributieland (NDL/HIDC) (in te zien via www.logistiek.nl). Vervolgens is een functionele benadering toegepast door aan bedrijven in deze branches een uitgebreide vragenlijst voor te leggen waarmee het aandeel logistieke activiteiten per categorie van het logistiek sectorhuis bepaald is. In dit onderzoek is uitgegaan van een volledig functionele benadering van logistiek aan de hand van een lijst van logistieke beroepen in Nederland. Logistieke activiteiten vinden namelijk overal in de economie plaats, ook in bijvoorbeeld de industrie, groot- en detailhandel en bouwsector. Op de volgende specifieke punten wijkt de aanpak in dit onderzoek af van de CBS Monitors uit 2012.

44


1

2

3

4

In aanpak - Functionele versus gecombineerde sectorale/functionele benadering: Deze Monitor Logistiek Sectorhuis gaat uit van een functionele benadering op beroepsniveau van logistieke activiteiten. De CBS Monitor L&SCM gaat uit van een gecombineerde benadering. Aan de hand van top 300 logistiek dienstverleners zijn zeven sub branches gedefinieerd voor logistieke dienstverlening. Op de set bedrijven binnen deze sub branches is vervolgens een functionele benadering plaatsgevonden op bedrijfsniveau naar de logistieke activiteiten van een bedrijf. Dit leidt ertoe dat de Monitor Logistiek Sectorhuis de totale Nederlandse economie in ogenschouw neemt, de monitor van het CBS alleen de logistieke dienstverlening. Daarnaast ontstaan er verschillen doordat een deel van de logistieke activiteiten van logistiek dienstverleners niet door logistieke beroepsbeoefenaars wordt uitgevoerd. Voorbeeld hiervan is het ondersteunend personeel zoals secretaressen, boekhouders etc. In sectorafbakening - Vervoer en opslag versus zeven sub branches: Deze Monitor Logistiek Sectorhuis gaat uit van een analyse voor alle sectoren. Door in te zoomen op de uitkomsten voor de sector Vervoer en Opslag in de Monitor Logistiek Sectorhuis is een vergelijking met de CBS Monitor L&SCM mogelijk. Echter, deze neemt in haar definitie van logistieke dienstverlening de volgende sub branches niet mee, waar wel degelijk logistieke activiteit plaatsvindt: nationale post, zeevaart, luchtvaart, verhuizers, passagiersvervoer en dienstverlening ten behoeve van vervoer niet mee. In definitiekader - Productie basisprijzen versus omzet: De Monitor Logistiek Sectorhuis gaat uit van productiecijfers tegen basisprijzen omdat deze alleen in de Nationale Rekeningen worden gepresenteerd. Omzet komt overeen met productie tegen marktprijzen. Het verschil tussen productie tegen marktprijzen en basisprijzen wordt veroorzaakt door de indirecte belastingen en subsidies (met uitzondering van de niet-product gebonden belastingen en subsidies). Hier vallen ook de transporten handelsmarges onder. Dit heeft voor het Logistiek Sectorhuis een uitwerking omdat de handel en transportsector ‘aanbieders’ zijn van handels- en transportmarges. Dit is vergelijkbaar met het doorgeven van BTW. De productie tegen basisprijzen is min of meer gelijk aan de netto omzet minus de handels- en vervoersmarges van derden. Gevolg is dat de productie tegen basisprijzen die in de Monitor Logistiek Sectorhuis wordt gebruikt per definitie lager uitvalt ten opzichte van het omzetbegrip van de CBS Monitor L&SCM, en dit de vergelijkbaarheid bemoeilijkt. Bij de berekening en vergelijking van de toegevoegde waarde speelt dit probleem overigens niet. In Gegevensbron - Nationale Rekeningen versus Productiestatistieken: Dit onderzoek Monitor Logistiek Sectorhuis gaat uit van het sectorale kader van de Nationale Rekeningen, en de productie- en toegevoegde waarde per economische sector in de Nationale Rekeningen. De CBS Monitoren werken met bedrijfsgegevens uit de Productiestatistieken (PS) van het CBS. Dit is een van de bronnen voor de Nationale Rekeningen. De totalen van PS zijn niet geijkt op de NR, waardoor er verschillen ontstaan in de totale omvang van sectoren die vallen onder de sector H – Vervoer en Opslag.

Bovenstaande verklaringen leidt ertoe dat de resultaten van deze Monitor Logistiek Sectorhuis voor de sector Vervoer en Opslag niet 1-op-1 vergelijkbaar zijn met de CBS Monitor L&SCM, maar wel grote overeenkomsten vertoont. De verschillen: 

Enerzijds komt de Monitor Logistiek Sectorhuis hoger uit doordat het logistieke activiteit meeneemt die plaatsvindt bij de nationale post, zeevaart, luchtvaart, verhuizers, passagiersvervoer en dienstverlening ten behoeve van vervoer.


45



Anderzijds komt de Monitor Logistiek Sectorhuis voor de directe logistieke activiteiten lager uit omdat het voor de zeven sub branches van het CBS onderzoek alleen het deel dat door logistieke beroepen wordt uitgevoerd meeneemt (zie onderstaande tabel).

Tabel 4.3

Overzicht verschil CBS Monitor L&SCM en deze Monitor Logistiek Sectorhuis


CBS Monitor L&SCM 8.970 1.060 590 1.420 2.020 11.450

Monitor Logistiek Sectorhuis (alleen directe logistieke activiteiten) 10.980 1.250 1.380 13.600

Verschil (abs.) 2.010 190 -40 2.150

Verschil (%) 22 18 -3 19

Per saldo is het eerste effect groter gebleken waardoor de omvang van de Monitor Logistiek Sectorhuis 19% hoger uitvalt. Dit komt neer op ruim 2 miljard Euro in 2010, dat voor ongeveer de helft verklaard wordt doordat alle postbodes zijn meegenomen in de Monitor Logistiek Sectorhuis, en niet in de CBS Monitor.

46


Hoofdstuk 5

5.1

Werkwijze, uitgangspunten en randvoorwaarden van de Monitor Logistiek Sectorhuis

Toelichting op werkwijze onderzoek

Het doel van deze Monitor Logistiek Sectorhuis is om de waarde van alle logistieke activiteiten in Nederland volgens een functionele benadering te bepalen. Drie bouwstenen vormen hiervoor de basis. 

De eerste bouwsteen is de Enquête BeroepsBevolking (EBB) van het CBS, waarmee logistieke activiteiten per sector aan de hand van aantal werkzame personen met een logistiek beroep is getraceerd. Uitgangspunt hierbij was in welke mate een werkend persoon in meer of minder mate activiteiten verricht op het vlak van transport en logistiek. Een beroep kan hierbij geheel (100%), grotendeels (90%), deels (50%) of beperkt (10%) activiteiten op het gebied van transport en logistiek omvatten.



De tweede bouwsteen wordt gevormd door de Nationale Rekeningen en Arbeidsrekeningen (NR en AR) van het CBS. De uitkomsten van het logistiek sectorhuis zijn uitgedrukt binnen de context van de Nationale Rekeningen, om zo een eerlijke vergelijking mogelijk te maken tussen de verhouding van het logistiek sectorhuis en de rest van de Nederlandse economie. Hierbij is gebruik gemaakt van de werkgelegenheidsdefinities van de Arbeidsrekeningen in arbeidsjaren en werkzame personen. Vervolgens is via productiviteit en productie per FTE (Full Time Equivalent) een vertaling gemaakt naar toegevoegde waarde en productie.



De derde en laatste bouwsteen is het resultaat van de CBS Monitor L&SCM. Voor de logistiek dienstverleners zijn de uitkomsten van het CBS als toetssteen gebruikt voor de logistieke activiteiten. Daarnaast zijn voor het bepalen van de waarde van de activiteiten binnen de categorieën VAL en VAS en supportdiensten de uitkomsten van deze CBS Monitor relevant.

In het vervolg van dit hoofdstuk worden het gebruik van deze bouwstenen en werkwijze in dit onderzoek stapsgewijs beschreven.


47

5.2

Bepalen logistieke activiteit in beroepen

De selectie van logistiek georiënteerde beroepen op basis van de beroepenlijst geeft een empirische onderbouwing van waar welke logistieke activiteiten plaatsvinden in de Nederlandse economie. De uitdaging in dit onderzoek was daarom om te komen tot een complementaire afbakening van de omzet en toegevoegde waarde van logistieke activiteiten bij logistieke dienstverleners en niet-logistieke dienstverleners in Nederland, voornamelijk in de industrie, de handel, de bouw en de retail. Om dit te bereiken zijn de data van de jaarlijkse Enquête Beroeps Bevolking (EBB) van het CBS gebruikt en bewerkt. Dit is een jaarlijkse, grootschalige enquête onder de beroepsbevolking van Nederland naar hun positie op de arbeidsmarkt. Hierin wordt onder andere gevraagd naar het specifieke beroep, en het bedrijf waarvoor men werkzaam is. Door in de uitgebreide beroepenclassificatie een definitie te maken welke beroepen kunnen worden gerangschikt onder logistieke activiteiten, is het zo mogelijk om nauwkeurig te bepalen welke logistieke activiteiten binnen andere sectoren ‘verstopt’ is. Uiteraard is gelijk bepaald tot welke categorie van het sectorhuis deze beroepen behoren, zodat direct een indeling naar logistieke activiteiten per categorie kan worden gemaakt. Omdat de aanpak gebaseerd is op het de EBB zijn alleen beroepen (werkzaamheden) meegenomen die in Nederland worden uitgevoerd. Deze werkzaamheden kunnen echter wel betrekking hebben op logistieke activiteiten die (gedeeltelijk) buiten Nederland plaatsvinden. Een voorbeeld hiervan is de vrachtwagenchauffeur in dienst van een Nederlandse transporteur of verlader die internationaal transport uitvoert. Aan de hand van een lijst van het CBS met ca. 450 beroepen is nu bepaald of en in hoeverre werknemers zich bezig houden met logistieke activiteiten. Deze lijst wordt door het CBS vanaf 2011 jaarlijks gebruikt in de EBB steekproef om te bepalen hoeveel personen in Nederland in welke functie werken. De beroepen waarmee medewerkers zich bezig houden met logistiek zijn in één van de vier categorieën van het Logistiek Sectorhuis geplaatst. Het aantal medewerkers dat activiteiten van de vijfde categorie, supportactiviteiten. Om een beroep goed in het Sectorhuis in te kunnen delen zijn de volgende vragen gesteld: 1 2 3 4

Is er in de beroepsactiviteiten sprake van het fysiek verplaatsen of opslaan van goederen? Is er in de beroepsactiviteiten sprake van het besturen of beheersen van een fysieke stroom goederen? Is er sprake in de beroepsactiviteiten sprake van aan logistiek gerelateerde productieactiviteiten? Voor hoeveel procent is er sprake van de activiteiten genoemd bij 1, 2 of 3?

Indien op eerste vraag een positief antwoord gegeven kan worden dan wordt het beroep in één van de eerste twee categorieën van het Logistiek Sectorhuis geplaatst. Bij een bevestigend antwoord op de tweede vraag wordt het beroep in de vierde categorie ondergebracht. Wanneer er sprake is van aan logistieke gerelateerde productieactiviteiten, wordt het beroep in de derde categorie ingedeeld. Het is mogelijk dat een beroep onder meerdere cate-

48


gorieën van het Sectorhuis valt. Hierbij wordt een gelijkmatige verdeling onder de betreffende categorieën gehanteerd. Bij de meeste beroepen vinden de logistieke activiteiten niet per definitie in dezelfde mate plaats. Er zijn beroepen waarbij de werknemers niet bezig zijn met logistiek, bijvoorbeeld doordat ze werken in het personenvervoer in plaats van het goederenvervoer. Daarnaast zijn er samengestelde beroepsgroepen, waarvan niet alle beroepen zich bezig houden met logistieke activiteiten. Daarom zijn er vijf verschillende wegingsfactoren waarin de beroepsgroepen ingedeeld worden:    



100%, beroepen waarbij de werkzaamheden volledig logistiek zijn; 90%, beroepen waarbij logistieke activiteiten het overgrote deel van de werkzaamheden betreffen; 50%, beroepen waarbij men bij benadering de helft van de tijd bezig is met logistieke werkzaamheden; 10%, beroepen waarbij logistieke activiteiten in beperkte mate voorkomen en ongeveer 10% van de werkzaamheden bedraagt. Dit komt neer op één dagdeel van de werkweek, 4 van de 40 uur; 0%, beroepen waarbij logistiek niet of nauwelijks aan de orde is.

In deze functionele benadering op basis van logistieke beroepen zijn geen activiteiten toebedeeld aan de categorieën VAL/VAS en logistieke supportdiensten. De redenen zijn dat VAL/VAS diensten per definitie alleen voorkomen bij logistiek dienstverleners (en groothandel), en niet bij industriële sectoren, terwijl support activiteiten ondersteunende diensten zijn die ingekocht worden voor logistieke activiteiten. Het betreft hier fysieke diensten als levering van productiemiddelen en doen van onderhoud, en zakelijke diensten als juridisch advies, banken accountancydiensten, uitzenddiensten etc.

5.3

Toelichting op waarde VAL/VAS activiteiten

VAL/VAS activiteiten vinden per definitie plaats bij logistiek dienstverleners en de groothandel, en niet elders in de economie. De reden is dat VAL/VAS uitgestelde productie- en service-activiteiten zijn, en als deze bij de industrie, bouw of retail worden uitgevoerd ze vaak niet apart te herkennen zijn. Het CBS heeft in de CBS Monitor L&SCM voor 2010 berekend dat de VAL/VAS activiteiten bij logistiek dienstverleners een omvang hebben van 590 miljoen Euro. Hierbij is de groothandel buiten beschouwing gelaten. Met de in dit onderzoek gebruikte functionele aanpak op basis van een beroepenlijst kunnen VAL/VAS activiteiten niet apart geselecteerd worden, omdat het op de naam van het beroep niet te onderscheiden is van reguliere productie- en serviceactiviteiten. VAL/VAS diensten zijn in de logistieke dienstverlening en groothandel echter wel een specifieke logistieke activiteit. Om de waarde van VAL/VAS activiteiten in de logistieke dienstverlening en de groothandel in deze analyse mee te nemen, baseren wij ons hier op de resultaten van de CBS Monitor L&SCM. Aan de hand van de verhouding tussen waarde van de categorie VAL/VAS activiteiten vs. Opslag en warehousing is de waarde van de VAL/VAS activiteiten Buck Consultants International

49

in de groothandel bepaald. De reden voor deze aanpak is dat de VAL/VAS activiteiten sterk verbonden zijn met de opslag en warehousing activiteiten. In de CBS Monitor L&SCM zijn AL/VAS activiteiten 56 procent van de waarde van de activiteiten in de categorie opslag en warehousing. De totale toegevoegde waarde van opslag en warehousing in de sectoren groothandel en vervoer en opslag in deze Monitor is 4,03 miljard Euro in 2010. Uitgaande van de 56 procent, wordt de omvang van VAL/VAS hiermee geraamd op 2,24 miljard Euro bij de groothandel en logistiek dienstverlening, waarvan 1,54 miljard Euro bij groothandel en 0,7 miljard Euro bij transport en opslag3. Ook voor de berekening van de waarde van de categorie logistieke supportactiviteiten wordt aangesloten bij de werkwijze in de CBS Monitor L&SCM. Hier is aan de hand van een uitgebreide enquête onder logistiek dienstverleners inzicht verkregen in de omvang en aard van de ingekochte specialistische supportdiensten4. De categorie supportactiviteiten vormt 14,4% van de toegevoegde waarde en 9,3% van de omzet van het Logistiek Sectorhuis voor logistiek dienstverleners in de CBS Monitor L&SCM 2010. In dit onderzoek is de aanname dat de categorie logistieke supportactiviteiten door zowel logistieke dienstverleners als door de logistieke functie bij partijen in de industrie, handel en retail in dezelfde mate gebruikt worden. Wel kan het zo zijn dat een deel van deze supportactiviteiten, net als de logistieke activiteiten, niet als zakelijke dienst op de markt wordt ingekocht, maar in-house wordt uitgevoerd. Het is, net als bij de CBS Monitor L&SCM, helaas niet mogelijk om de logistieke supportactiviteiten uit te splitsen en naar economische sector toe te delen. Het is ook niet bekend waar de supportactiviteiten worden ingekocht, alleen dat er kosten worden gemaakt. Het merendeel van de logistieke supportactiviteiten wordt naar verwachting uitgevoerd door bedrijven in de zakelijke en financiële dienstverlening. Voor de stap van werkgelegenheid naar toegevoegde waarde en/of productie is het de vraag welk deel van de totale toegevoegde waarde aan logistieke medewerkers kunnen worden toegedeeld. De aanname is hierbij dat de logistieke activiteiten die elders in de economie plaatsvinden dezelfde productiviteit hebben als de logistieke sector (sector vervoer en opslag). De reden is dat salarissen van logistieke beroepen niet wezenlijk verschillen per economische sector, terwijl bedrijven ook de optie voor uitbesteden aan een logistiek dienstverlener hebben. Bij wezenlijke verschillen in productiviteit zou dit veel minder plaatsvinden. Een ander probleem wordt zo ook omzeild. Door verschillende kapitaalintensiteiten kan de gemiddelde arbeidsproductiviteit per sector sterk fluctueren. Bekende voorbeelden zijn de chemie en de delfstoffenindustrie, waar vanwege de grootschalige industriële processen de arbeidsproductiviteit relatief hoog ligt. Als we deze gemiddelde arbeidsproductiviteiten zouden hanteren, lopen we het gevaar dat de waarde van de logistieke functie in de chemiesector flink hoger ligt ten opzichte van bijvoorbeeld de agrofood sector. Het uitgangspunt is daarom om de arbeidsproductiviteit in de logistieke dienstverlening per categorie te gebruiken voor de logistieke activiteiten in deze sectoren. Immers, de aard van logistieke activiteiten in sectoren verandert maar zeer beperkt bij uitbesteding van deze activiteiten aan logistieke dienstverleners. 3

4

50

In hoofdstuk 4 is reeds ingegaan op de verschillen tussen de resultaten van de CBS Monitor L&SCM en dit onderzoek voor de logistiek dienstverlening Het gaat hierbij om de volgende supportdiensten: leasing, accountancy, uitzend, onderhoud en beheer, verzekeringsdiensten, marketing, bancaire diensten, IT hard/software, material handling, juridische diensten, consultancy en advies, douane, certificeringsdiensten en beveiligingsdiensten [Bron: CBS 2011]


5.4

Toelichting op gebruikte economische begrippen

Deze Monitor Logistiek Sectorhuis presenteert de economische waarde van de logistieke functie voor de Nederlandse economie voor het jaar 2010 op basis van het Logistieke Sectorhuis met vijf categorieën. Deze vijf categorieën van het logistieke sectorhuis zijn onder te verdelen in directe en indirecte logistieke activiteiten:  

Directe logistieke activiteiten: dit zijn de categorieën (1) transport en overslag, (2) opslag en warehousing, en (4) ketenregie. Indirecte logistieke activiteiten: dit zijn de categorieën (3) Value Added Logistics en Services (VAL/VAS) en (5) logistieke supportactiviteiten.

De uitkomst van de directe logistieke functie in termen van werkgelegenheid per economische sector vormt de basis voor de berekening van de toegevoegde waarde en productiewaarde van de directe logistieke activiteiten in Nederland. Aan de hand van gegevens uit de Nationale Rekeningen over arbeidsproductiviteit (toegevoegde waarde per arbeidsjaar) en productie per arbeidsjaar is het mogelijk de toegevoegde waarde en productie van logistieke activiteiten te bepalen. Door deze aanpak wordt ook aangesloten op het kader en de definities van de Nationale Rekeningen en Arbeidsrekeningen, en zo kan een goede vergelijking met de rest van de economie gemaakt worden. Bij de berekening van de productiewaarde wordt uitgegaan van de productie tegen basisprijzen, en bij toegevoegde waarde van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen. Binnen het kader van de Nationale Rekeningen is het niet mogelijk om de omzet per sector inzichtelijk te maken. De productie tegen basisprijzen komt niet overeen met het omzetbegrip, zoals die bijvoorbeeld in de CBS Monitor L&SCM 2012 is gehanteerd. In het in plaats daarvan gehanteerde productiebegrip zitten ook nog niet verkochte goederen, en geproduceerde producten voor eigen gebruik. Ook is de productie per sector alleen bekend tegen basisprijzen en niet tegen marktprijzen. Het verschil zijn de handels- en vervoersmarges van derden en de product gebonden belastingen en subsidies (waaronder BTW). De omzet komt overeen met productie tegen marktprijzen, maar die worden alleen voor de totale economie gegeven in de Nationale Rekeningen en niet per sector. Per economische sector worden door het CBS cijfers over de productie tegen basisprijzen gepubliceerd. Het verschil tussen het hanteren van marktprijzen en basisprijzen wordt veroorzaakt door de indirecte belastingen en subsidies (met uitzondering van de niet-product gebonden belastingen en subsidies). Hier vallen ook de transporten handelsmarges onder, en deze hebben invloed op de waarde van het Logistiek Sectorhuis omdat de handel en transportsector ‘aanbieders’ zijn van handels- en transportmarges. Dit is vergelijkbaar met het doorgeven van BTW. De productie tegen basisprijzen is min of meer gelijk aan de netto omzet minus de handels- en vervoersmarges van derden. Het valt buiten de kaders van dit onderzoek om deze te ontvlechten. Gevolg is dat de productie tegen basisprijzen die in dit onderzoek wordt gebruikt per definitie lager uitvalt ten opzichte van het omzetbegrip. Bij de toegevoegde waarde speelt dit probleem overigens niet. Het verschil tussen de productiewaarde en toegevoegde waarde is het intermediair verbruik, ofwel de ingekochte goederen en diensten van derden om tot productie te komen. De Buck Consultants International

51

toegevoegde waarde is gelijk aan de som van alle lonen, sociale premies van werkgevers, het bruto exploitatie-overschot en de niet-product gebonden belastingen en subsidies en de som van alle toegevoegde waarde van alle sectoren vormt samen het Bruto Binnenlands Product. Bij de productie tegen basisprijzen moet opgemerkt worden dat dit niet gelijk is aan de omzet van bedrijven.

5.5

Resultaat naar categorieën logistiek sectorhuis

Bij de indeling van de (gedeeltelijk) logistieke beroepen in de categorieën van het Logistiek Sectorhuis is uitgegaan van de beschrijving van de categorieën in onderstaande tabel 5.1. In de tabel is tevens aangegeven welke indeling voor de CBS Monitor L&SCM is gehanteerd en welke voor de Monitor Logistiek Sectorhuis.

Tabel 5.1

Overzicht activiteiten per categorie en verschillen tussen CBS Monitor L&SCM en dit onderzoek

Categorie in Sectorhuis 1 Transport en overslag

CBS Monitor Dit betreft mensen die zich bezighouden met fysiek transport en overslag in dienst van logistiek dienstverleners

Monitor Logistiek Sectorhuis Dit betreft mensen die zich bezighouden met fysiek transport en overslag in dienst van verladers. Inhoudelijk is hier weinig tot geen verschil, het is alleen transport en overslag in eigen beheer i.p.v. uitbesteed

2

Opslag en warehousing

Dit betreft mensen die zich bezighouden met allerhande opslag en warehousing-activiteiten in dienst van logistiek dienstverleners

Dit betreft mensen die zich bezighouden met fysieke en coördinerende activiteiten die een opslag en warehousing karakter hebben in overige sectoren

3

VAL en VAS

Dit betreft de conversie activiteiten die door logistieke dienstverleners worden uitgevoerd

Deze activiteiten worden niet vastgesteld in de Monitor Logistiek Sectorhuis omdat deze bij definitie alleen worden uitgevoerd binnen de sector logistieke dienstverlening

4

Ketenregie

Activiteiten waarbij fysieke stromen goederen worden beheerst in de sector logistieke dienstverlening

Activiteiten waarbij fysieke stromen goederen worden beheerst in de overige sectoren. In deze sectoren worden ketenregie activiteiten vaak verzorgd door hogere opgeleide werknemers zoals leidinggevenden en professionals

5

Supportactiviteiten

De supportactiviteiten worden geschat via een percentage dat door het CBS is berekend en verantwoord

De supportactiviteiten worden geschat via een percentage dat door het CBS is berekend en verantwoord

52


Bij de indeling van de beroepen naar de categorieën van het Logistiek Sectorhuis zijn onder meer de volgende uitgangspunten gebruikt:  

De beroepen in de sectoren bouw, agro en retail hebben allemaal minimaal 10% aan logistieke activiteiten. In de overige sectoren die te maken hebben met fysieke goederenstromen worden ketenregie activiteiten vaak verzorgd door managers. Grotere bedrijven hebben vaak logistieke manager, maar kleine bedrijven niet. Dan wordt 10% of 50% van de functie als logistiek activiteit benoemd.

5.6

Herhaalbaarheid van het onderzoek

De CBS Monitor L&SCM wordt volgens de afspraken tussen het Ministerie van I&M en het CBS voor 4 jaar opgesteld (2009 t/m 2012). De Monitor Logistiek Sectorhuis kan methodologisch elk jaar worden herhaald, omdat er elk jaar een EBB gehouden wordt5. Ook de andere twee bouwstenen, de Nationale Rekeningen en de Monitor L&SCM, worden jaarlijks uitgebracht. Hiermee zijn de drie belangrijkste databronnen voor de Monitor Logistiek Sectorhuis gewaarborgd voor een jaarlijkse update van de komende peiljaren 2011 en 2012.

Tabel 5.2

Overzicht mogelijkheden jaarlijkse uitvoering CBS Monitor en Monitor Logistiek Sectorhuis

Publicatiejaar Peiljaar 2011 2009 2012

2010

2013

2011

2014

2012

2015?

2013?

5

CBS Monitor L&SCM CBS, Monitor L&SCM 2009 CBS, Monitor L&SCM SCM 2010 CBS, Monitor L&SCM 2011 CBS, Monitor L&SCM SCM 2012 Continuering?

Monitor Logistiek Sectorhuis -

Rapport -

Ja, o.b.v. CBS, Enquête Beroepsbevolking 2010 Mogelijk o.b.v. CBS, Enquête Beroepsbevolking 2011 Mogelijk o.b.v. CBS, Enquête Beroepsbevolking 2012 Continuering?

Dit Onderzoek Evt. Update 2013 Evt. Update 2014 ? nader te overleggen

Bij de EBB wordt uitgegaan van een driejaarsgemiddelde, waarbij voor het laatst beschikbare jaar gewerkt wordt met de voorlopige EBB. Hierdoor is het verschil met het voorgaande jaar niet één jaar maar anderhalf jaar ongeveer in de totale sample


53

54


Referenties



[TNO 2008], TNO, Logistieke ketenregie: het supporten waard! Achtergrond resultaten ketenstudie IMPULS, 2008



[CBS 2011], CBS, Monitor Logistiek en Supply Chain Management rapportage 2009, 2011



[CBS 2012a], CBS, Monitor Logistiek en Supply Chain Management rapportage 2010, 2012



[CBS 2012b], CBS, Monitor Topsectoren – Uitkomsten eerste meting, 2012



[Topteam Logistiek 2011], Adviesteam Topsector Logistiek, Partituur naar de top, Adviesrapport Topteam Logistiek, 2011



[Topteam Logistiek 2012], Adviesteam Topsector Logistiek, Het concert begint, Innovatiecontract Topteam Logistiek op basis van Partituur naar de top, 2012


55

56


Bijlage 1

Overzicht logistieke inhoud beroepen

Op basis van de lijst met ca. 450 beroepen van het CBS6 zijn de volgende beroepen geselecteerd die volledig of deels op logistiek gericht zijn. De volledig logistieke beroepen staan genummerd met een 1, terwijl de deels logistieke beroepen genummerd staan met een 2 en daarachter een percentage dat het logistieke gehalte aangeeft. Deze lijst is de uitkomst van de interne discussie, en de input van de begeleidingsgroep. In de lijst is een onderscheid gemaakt naar de categorieën van het Sectorhuis. Code ISCO-08 1324 3331 4321 4323 4412 8332 8344 9321 9333 9611 3151 3152 8322 8350 9331 1420 4322 8343 9334 9621 0110 0210 0310 1311 1312 1321 1322 1323 3121 3122 3123 3153

6

Omschrijving ISCO-08 groepen Managers logistiek, distributie en aanverwante gebieden Inklaringsagenten en expediteurs Logistiek medewerkers, medewerkers materiaal-, voorraadplanning en -beheer Transportplanners Postboden en postsorteerders Vrachtwagenchauffeurs Heftruckchauffeurs Inpakkers Laders en lossers Vuilnisophalers en ophalers van afval voor recycling Scheepswerktuigkundigen Dekofficieren en loodsen Chauffeurs auto's, taxi's en bestelwagens Dekpersoneel op schepen Fietskoeriers en fietstaxichauffeurs Managers detail- en groothandel Werkvoorbereiders, productieplanners en orderbegeleiders Kraandrijvers en bedieningspersoneel mobiele kranen Vakkenvullers Boden, kruiers en bestellers Officieren Onderofficieren Andere militaire rangen Managers landbouw en bosbouw Managers aquacultuur en visserij Managers industrie Managers mijnbouw Managers bouwnijverheid Toezichthoudend personeel in de mijnbouw Toezichthoudend personeel in de industrie Toezichthoudend personeel in de bouwnijverheid Piloten, vlieginstructeurs

Keuze 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

% logistiek 100 100 100 100 100 100 100 50 100 100 90 90 90 90 90 50 100 50 50 100 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

Categorie sectorhuis 124 4 124 124 1 1 2 12 1 1 1 1 1 1 1 124 4 1 2 1 124 12 12 124 124 124 124 124 12 12 12 1

De lijst is terug te vinden op http://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco/isco08/index.htm Hier zijn de uitgebreide beschrijvingen van de beroepen te lezen. Van deze lijst zijn alleen de beroepen met een 4cijferige code gebruikt


57

Code ISCO-08 3154 3323 3434 5211 5221 5222 6111 6112 6113 6114 6121 6122 6123 6129 6130 6210 6222 6223 6224 7111 7112 7113 7114 7115 7119 7121 7122 7123 7124 7125 7126 7127 7131 7132 7133 8111 8311 8312 9211 9212 9213 9214 9215 9216 9311 9312 9313 9329 9520 9622 9623 7

58

Omschrijving ISCO-08 groepen Luchtverkeersleiders Inkopers Chef-koks Markt- en kioskverkopers Winkeliers Teamleiders detailhandel Akkerbouwers en groentetelers volle grond Telers van fruit en andere boom- en struikvruchten Hoveniers, tuinders en kwekers Telers van diverse gewassen Veehouders m.u.v. pluimvee Pluimveehouders Bijenhouders en telers van andere insecten en wormen Pelsdierenfokkers en veetelers n.e.g. Agrariërs gemengd bedrijf Bosbouwers Vissers in binnen- en kustwateren Vissers, op volle zee Jagers en vallenzetters Allround bouwvakkers, kleine bouwaannemers Stratenmakers, metselaars Steenhouwers, -bewerkers en -snijders Betonwerkers, betonafwerkers Timmerlieden Steigerbouwers, bouwarbeiders ruwbouw n.e.g. Dakdekkers Vloerleggers en tegelzetters Stukadoors Isoleerders Glaszetters Loodgieters en pijpfitters Installateurs luchtbehandeling en koeltechniek Schilders en behangers Verf- en lakspuiters Schoorsteenvegers en gevelreinigers Delfstoffenwinnaars Treinmachinisten Remmers, sein en wisselwachters Hulparbeiders akkerbouw Hulparbeiders veeteelt Hulparbeiders op gemengde bedrijven Hulparbeiders tuinbouw Hulparbeiders bosbouw Hulparbeiders visserij en visteelt Hulparbeiders mijnbouw Hulparbeiders wegen waterbouw Bouwvakhulpen Hulparbeiders industrie n.e.g. Straatverkopers (m.u.v. voedsel) Losse arbeiders Meteropnemers en geldophalers verkoopautomaten

Keuze 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

% logistiek 10 10/907 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

Categorie sectorhuis 4 4 12 124 24 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 1 1 1 12 124 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 2 1 1 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 1

Dit beroep bestaat in basis voor 90% uit logistieke activiteiten. Echter, in de dienstensector hebben de activiteiten van een inkoper maar beperkt betrekking op fysieke goederen. Derhalve is in de dienstensectoren, met uitzondering van de groot- en detailhandel, het aandeel logistieke activiteiten op 10% gezet voor inkopers


Bijlage 2

Toelichting aanpak CBS Monitor 2010

Om tot de waarde van de activiteiten van logistieke dienstverleners in het logistieke sectorhuis te komen heeft het CBS in de Monitor L&SCM 2010 het volgende gedaan. Eerst is er een afbakening van sectoren en bedrijven die behoren tot de sector logistieke dienstverlening gemaakt, en daarna is er binnen deze afgebakende doelgroep een vragenlijst uitgezet naar de aard van de logistieke activiteiten. Deze twee stappen worden hierna nader toegelicht:

Afbakening van de sector logistieke dienstverlening Eerst heeft er via een sectorale benadering een selectie plaatsgevonden van zeven subbranches die tot het logistiek sectorhuis behoren. Het CBS is tot een goed onderzoekbare sectorale afbakening van de logistieke dienstverlening in Nederland gekomen door te onderzoeken in welk domein van de logistiek de Top300 logistiek dienstverleners zich bevinden. De Top-300 logistieke dienstverleners wordt elk opgesteld door het tijdschrift Logistieke Magazine Nederland Distributieland (NDL), waarbij het CBS geput heeft uit de Top-300 versie van het jaar 2007. Het blijkt dat logistieke dienstverleners zich voornamelijk in de volgende vijf sub branches bevinden: 1 2 3 4 5

goederenvervoer over de weg (SBI-code 4941) opslagactiviteiten (SBI-code 5210) laad-, los- en overslagactiviteiten (SBI-code 5224) tussenpersonen vrachtvervoer (SBI-code 5229); en lokale post- en koeriersdiensten.

Hoewel er geen bedrijven uit het (6) goederenvervoer per spoor en (7) goederenvervoer per binnenvaart in de Top-300 aanwezig waren, heeft het CBS toch besloten om de omzet- en toegevoegde waarde totalen mee te nemen in de Monitor L&SCM, aangezien logistieke dienstverlening een belangrijke rol speelt bij deze sub branches. Deze zeven sub branches vormen de specifiek voor de Monitor L&SCM gedefinieerde sectorale afbakening van logistieke dienstverlening. De ontwikkeling van de logistieke dienstverlening in Nederland is verder in kaart gebracht door per logistieke activiteit de omzetcijfers en toegevoegde waarde cijfers te bepalen op basis van financiële gegevens van bedrijven uit de sector vervoer en opslag. Om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit gebruikt het CBS de Standaard Bedrijfsindeling (SBI), een indeling die ook gehanteerd wordt door de Europese Unie en de Verenigde Naties. Voor de Monitor L&SCM over verslagjaar 2010 is de SBI 2008 gehanteerd. In tabel B.1 is de SBI 2008 voor de sector vervoer en opslag weergegeven.


59

Tabel B.1

Standaard Bedrijfsindeling 2008 - Vervoer en Opslag (bron: CBS, 2012)

SBI 49 4910 4931 4932 4939 4941 4942 4950

Brancheomschrijving Vervoer over land Vervoer per spoor Openbaar vervoer binnen steden Vervoer per taxi Overig personenvervoer over de weg Goederenwegvervoer Verhuisvervoer Transport via pijpleidingen

50 5010 5030

Vervoer over water Zeevaart Binnenvaart

51 51

Vervoer door de lucht Vervoer door de lucht

52 5210 5221 5222 5223 5224 5229

Opslag, dienstverlening voor vervoer Opslag Dienstverlening voor landvervoer Dienstverlening voor de scheepvaart Dienstverlening voor de luchtvaart Laad-, los- en overslagbedrijven Tussenpersonen vrachtvervoer

53 5310 5320

Post en koeriers Nationale post Lokale post en koeriers

Datacollectie via een vragenlijst voor de Monitor L&SCM In een tweede stap is via een functionele benadering aan bedrijven, die in deze zeven subbranches actief zijn, gevraagd om een uitgebreide vragenlijst in te vullen. Hiermee kon het aandeel logistieke activiteiten per categorie van het logistiek sectorhuis bepaald worden. De reden van deze stap is dat niet alle economische activiteiten van bedrijven in deze zeven subbranches volledig toe te delen tot het logistiek sectorhuis. Specifiek voor de Monitor L&SCM zijn de vragenlijsten van het CBS aangepast van de oorspronkelijke vijf subbranches die de analyse van de Top-300 logistieke dienstverleners had opgeleverd. Vervolgens zijn er in totaal 2.870 bedrijven benaderd om een vragenlijst in te vullen, middels een representatieve steekproef. In 2010 heeft 86% van de steekproef gehoor gegeven aan het verzoek een vragenlijst in te vullen – een indrukwekkend resultaat gezien het feit dat over het algemeen enquêtes in het domein van de logistiek en supply chain management slechts kunnen rekenen op een fractie van een dergelijke respons. De hoge respons in dit onderzoek tezamen met de validiteitscheck die het CBS heeft uitgevoerd maken het mogelijk om de bepaalde omzetcijfers nauwkeurig te verdelen tussen de logistieke activiteiten binnen het logistiek sectorhuis. De vragenlijsten voor de 2 overige subbranches goederenvervoer per spoor en binnenvaart zijn niet aangepast. Hierdoor is het niet mogelijk om voor deze 2 sub branches een verdeling van de omzet tussen de logistieke activiteiten van het sectorhuis te maken. Omdat verwacht werd dat veruit het grootste deel van de omzet werd gehaald uit fysieke transport activiteiten is de totale omzet van deze 2 sub branches toegevoegd aan de onderste categorie van het sectorhuis Transport en overslag. 60


Verdeling activiteiten over categorieën van het Sectorhuis De logistieke diensten bij de ondervraagde bedrijven zijn ingedeeld in één van de vier primaire categorieën van het Sectorhuis, te weten transport en overslag, opslag en warehousing, VAL/VAS en ketenregie. Dit is weergegeven in Tabel B.2. De laatste twee kolommen van de tabel laat zien welke SBI-codes behoren bij de betrokken logistieke dienst.

Tabel B.2

Verdeling primaire logistieke diensten over categorieën sectorhuis (bron: CBS, 2012; eigen bewerking)

Etage Type dienst E1 Transport en overslag

E2

E3

E4

Opslag en warehousing

VAL / VAS

Ketenregie

Producten / diensten 1.1 Transport en distributie via de weg 1.2 Transport en distributie via spoor 1.3 Transport en distributie via binnenvaart 1.4 Transport en distributie via pijpleidingen 1.5 Uitvoeren van intern transport 1.6 Uitvoeren van overslag tussen en binnen modaliteiten 1.7 Gebruik van packstations / Smartboxes (last mile transport)

SBIcode 4941 4910 5030

Beschrijving sub branche Goederenwegvervoer Vervoer over spoor Binnenvaart

4950

Vervoer via pijpleidingen (vervallen) Uitvoeren van intern transport Laad-, los- en overslagbedrijven Lokale post- en koeriersdiensten

5224 5224 532

2.1 Opslaan van goederen

5210

Opslagslagbedrijven

2.2 Uitvoeren van inslag en uitslag 2.3 Uitvoeren cross docking activiteiten 2.4 Beheren van voorraad

5210 5210 5210

Opslagbedrijven Opslagbedrijven

3.1 Ompakken en bundeling van producten 3.2 Terugwinnen van grondstoffen 3.3 Uitvoeren assemblageactiviteiten 3.4 Uitvoeren van kwaliteitscontroles 3.5 Toevoegen van documentatie en software 3.6 Uitvoeren van pre-productie systemen 3.7 Produceren van subsystemen 3.8 Traceren van een bepaalde batch 3.9 Kitting, toevoegen onderdelen (bijv. batterijen) 3.10 Aanbrengen van labels 3.11 Benchmark en second sourcing van producten en leveranciers 3.12 Uitvoeren van reparaties en het af handelen van garantieclaims 3.13 Call center diensten (nationale help desk) 3.14 Uitvoeren administratie diensten 4.1 Retourafhandeling (close loop supply chain) organiseren 4.2 Organiseren van door to door en multimodale transporten

Geen


Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen Geen 5229

Tussenpersonen vrachtvervoer

5229


61

Etage Type dienst

Producten / diensten 4.3 Bevorderen informatie-uitwisseling / stromen door de keten 4.4 Bewaken van de doorlooptijd 4.5 Optimaliseren van de supply chain 4.6 Bewaken supply chain efficiëntie 4.7 Bewaken van product specifieke conditionering 4.8 Bewaken van de conditie (temperatuur, vochtigheid, trillingen) 4.9 Afstemmen van vraag en aanbod binnen de keten 4.10 Managen floating / rolling stocks

SBIcode 5229

Beschrijving sub branche Tussenpersonen vrachtvervoer

5229 5229 5229 5229

Tussenpersonen vrachtvervoer Tussenpersonen vrachtvervoer Tussenpersonen vrachtvervoer Tussenpersonen vrachtvervoer

5229


5229


5229


De waarde van de supportactiviteiten, de vijfde categorie in het Sectorhuis, is bepaald aan de hand van de kosten die logistieke dienstverleners hebben gemaakt aan zaken zoals marketing, IT, leasing, bancaire zaken, verzekeringsdiensten, accountancy en dergelijke. Voor een overzicht van de supportactiviteiten die zijn opgenomen op de vijfde categorie van het Sectorhuis in de Monitor L&SCM verwijzen we naar de publicatie van het CBS (2012).

62


Bijlage 3

Aanvullende tabellen Monitor Logistiek Sectorhuis

De onderstaande tabel bevat de achterliggende cijfers bij figuur 2.3 uit hoofdstuk 2.

Tabel B.3

Toegevoegde waarde van logistieke functie in Nederland naar economische sector in 2010, uitgedrukt in miljoenen Euro (excl. logistieke supportactiviteiten)

Sector  Vervoer en opslag  Groothandel  Detailhandel (incl. auto's)  Verhuur en overige zakelijke diensten  Bouwnijverheid  Overige industrie en reparatie  Voedings-, genotmiddelenindustrie  Landbouw, bosbouw en visserij  Openbaar bestuur en overheidsdiensten  Gezondheids- en welzijnszorg  High-tech industrie  Waterbedrijven en afvalbeheer  Basismetaal, metaalprod.-industrie  Specialistische zakelijke diensten  Kunststof- en bouwmateriaalindustrie  Overige sectoren Totale economie

Transport en overslag 10.985 4.531 3.032 1.603 1.419 1.286 1.027 623

Opslag en warehousing 1.253 2.774 3.561 826 1.283 728 573 552

Ketenregie 1.375 2.591 1.548 1.188 661 311 239 359

VAL en VAS 698 1.544 . . . . . .

579 396 428 734 427 293 392 1.553 29.309

403 179 342 134 295 147 229 1,096 14.375

388 570 182 71 159 351 103 1,246 11.344

. . . . . . . . 2.242

Bron: BCI/TNO, 2012

De achterliggende cijfers bij figuur 2.4 uit hoofdstuk 2 zijn te vinden in onderstaande tabel B3.2.

Tabel B.3.2 Verdeling toegevoegde waarde van logistieke functie in Nederland per categorie van het sectorhuis naar economische sector in 2010, uitgedrukt in miljoenen Euro (excl. logistieke supportactiviteiten)

Sector  Vervoer en opslag  Groothandel  Detailhandel (incl. auto's)  Verhuur en overige zakelijke diensten  Bouwnijverheid  Overige industrie en reparatie  Voedings-, genotmiddelenindustrie  Landbouw, bosbouw en visserij


Transport en Opslag en overslag warehousing Ketenregie VAL en VAS (%) (%) (%) (%) 77 9 10 5 40 24 23 13 37 44 19 0 44 23 33 0 42 38 20 0 55 31 13 0 56 31 13 0 41 36 23 0

Totaal (%) 100 100 100 100 100 100 100 100

63

Sector  Openbaar bestuur en overheidsdiensten  Gezondheids- en welzijnszorg  High-tech industrie  Waterbedrijven en afvalbeheer  Basismetaal, metaalprod.-industrie  Specialistische zakelijke diensten  Kunststof- en bouwmateriaalindustrie  Overige sectoren Totale economie

Transport en Opslag en overslag warehousing Ketenregie VAL en VAS (%) (%) (%) (%) 42 35 45 78 48 37 54 40 51

29 16 36 14 33 19 32 28 25

28 50 19 8 18 44 14 32 20

0 0 0 0 0 0 0 0 4

Totaal (%) 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Bron: BCI/TNO, 2012

20111101

64


Monitor Logistiek Sectorhuis. De economische waarde van logistieke activiteiten in Nederland

Recommend Documents