22
NIEUWS
& ACHTERGRONDEN
Moeten we van alle vooroordelen af? Nee. Resultaten van de Delftse Masterclass van gastschrijver Nelleke Noordervliet Nelleke Noordervliet stelde zich als vierde gastschrijver aan de TU Delft afgelopen voorjaar een uitdagende missie. “Wie meet die weet niet, ” luidde haar openingscollege. De schrijfster, die zo veel geschiedenis in haar werk vlecht, wilde nadrukkelijk een brug slaan tussen de zogeheten alfa- en bèta-benadering. Ze haalde studenten van haar masterclass achter computers vandaan en nam ze mee naar de wereld buiten de universiteitsmuren. Met in totaal 19 student-leden van haar klasje onderzocht ze in haar geboorteplaats Rotterdam hoe de historie in ruimte en architectuur van een stad doorwerkt. Dat leidde tot een aantal interessante bijdragen, verhalen, gedichten en zelfs (video)films.
2004 verschijnt medio oktober as. [isbn 90 75961 294, boekhandelsprijs F 18,50]. In zijn inleiding bij het boek plaatst rector-magnificus prof. dr. ir. J.T. Fokkema het “wiskundige verhaal” tegenover bevindingen ‘die niet zijn verwoord in formules’.
Op deze en volgende pagina’s een voorpublicatie. Een selectie uit enkele werkstukken van aankomende ingenieurs over het Rotterdam-van-nu uit het boekchapiter “Een soort paashaas”. Nelleke Noordervliet zal begin 2005 in Delft worden opgevolgd door Arnon Grunberg. Foto Hans Stakelbeek/FMAX
Alle resultaten van de werkcolleges en de Masterclass van Nelleke Noordervliet plus de teksten van haar lezingen in het kader van het thema Ruimte in Literatuur en Architectuur zijn, in opdracht van de Technische Universiteit Delft, inmiddels gebundeld. De uitgave Nelleke Noordervliet Wie Weet Meet Niet - Vermeerlezing
Nelleke Noordervliet met haar Masterclass op werkbezoek in Rotterdam-Delfshaven.
•
2004.3
Masterclass 2004 N I E U W S
23
& ACHTERGRONDEN
Chiel Knigge bouwkunde Marten Valk bouwkunde
Het Archiasme In de video Het Archiasme gaat het om de kruisstelling tussen literatuur en architectuur. Bij deze film draait het om de vertaling van het lezen van literatuur en de ervaring van architectuur. Een verhaal roept een beeld op en een beeld – omgekeerd - een verhaal. Onze eerste vertaalslag was de verfilming van de interpretatie van enkele bestaande, gekozen gedicht over Rotterdam. De tweede was een geschreven interpretatie i n dichtvorm van de gemaakte film over Rotterdam. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een productie van vier gekozen gedichten, vier korte films en vier zelf geschreven gedichten over Rotterdam.
Art. 461 (Verboden toegang)
Maasvlakte
Energie bruist er Leegte huist er Niemand voelt zich thuis
Waar zee was heerst land Water verdronken in zand
Leidingen leiden Leidingen lijden Wegen snijden niemandsland
Langs uiterste rand serene rust van tankopslag
Busjes razen Heli’s landen Een fietspad is er niet
Door draden kracht centrale knetterend boomloze verte in knalt
door Marten Valk
Fabrieken ademen Levens gevaren Waar de leegte zelfs verboden is
brandt Eeuwige Vlam boven buitenaards landschap
U geloofde mij. Het kwam overeen met uw vooroordeel. Het vooroordeel dat
Van god verlaten helikopterplat
anderen over uw studenten hebben en dat u zelf misschien ook wel koestert over
Jules Deelder
Delftse academici. Over uzelf. Dat zijn techneuten, fietsenmakers, eenzijdig ontwikkelde schroevenboeren die van culturele verfijning geen weet hebben. Maar ik heb dat onderzoek, dat u geloofde, uit mijn duim gezogen. Nelleke Noordervliet, gastschrijver 2004.3
•
24
NIEUWS
& ACHTERGRONDEN
Masterclass 2004
De Hef is dood door Chiel Knigge
Als kranige kroon Naast de koningin Liggen sporen Over verleden tijd Met armen verheven Staat de Hef versteend Stil in gedachten Met de Verwoeste Stad Zonder begin of eind Steunt de geopende poort Met beton en ijzer Op eigen zerk
De Hef in ochtendlicht Ik zie het aan je onbewogen uiterlijk je weet het niet meer ik fris je op: Begin Watersnood, geen treinen. Ik liep met bondgenoten groen en blauw van Station Zuid naar het CS tussen jouw rails ik dacht dat je toen zwart was je bent nu vrolijker in groen ballet van stijgen/dalen is er niet meer bij, je mist de harde hand van treinwiel en gedender zo om de paar minuten zie ik je nog stiller worden als je luistert naar ’t ondergronds gerommel. Gerrit Kleijwegt
De sporen verdiend Verborgen in de grond Zijn nooit begraven Maar al jaren dood
Je staat op de schouders van je voorgangers. Je kennis is bepaald door het verleden en door de omstandigheden in het heden. De handlangers van de kerk die bij Galileo door de telescoop keken zagen oprecht niet wat Galileo zag, omdat ze niet wisten waar ze naar moesten kijken en hoe ze moesten kijken. Hun blik en hun vermogen iets nieuws te zien was beperkt door hun niveau van kennis. Nelleke Noordervliet, gastschrijver •
2004.3
Masterclass 2004 N I E U W S
25
& ACHTERGRONDEN
Christian Braun lucht- en ruimtevaarttechniek Phi Doan lucht- en ruimtevaarttechniek
Fear and Loathing in the Maastunnel
Angst en afkeer.
Deze tunnel is een machtig technisch kunstwerk uit het vooroorlogse Rotterdam.
Wie balancerend op de 64 jaar oude houten roltrap tunnelpassanten op de andere steile roltrap probeert te fotograferen, realiseert zich dat het belangrijk is om het evenwicht goed te bewaren. Veel ongelukken gebeuren er niet, maar de mechanische trappen naar de Maastunnel blijven een lange en pijnlijke weg naar beneden. Dagelijks trotseren veel fietsers de roltrappen die van het kleine gebouw naast het ventilatiegebouw zeventien meter omlaag naar de tunnel leiden. Sommige fietsers zijn geoefend, sommige hebben de hulp nodig van de bewaking. En sommige trotseren liever de regen en wind en de lange helling van de Erasmusbrug of de Willemsbrug.
De Maastunnel is voor auto’s, voetgangers en fietsers een groot gemak. Alleen als het weer goed is en de omweg te groot nemen fietsers de klim van de Willemsbrug boven het maaiveld voor lief. Voor veel voetgangers is de oude tunnel een attractie als zij herinneringen willen ophalen of hun zoontje indrukken willen laten opdoen. Enkele bezoekers komen hier zelfs voor het psychedelisch effect van de gele natriumlampen en de lengte van de tunnel.
De Maastunnel is 1000 meter lang. De Maastunnel ligt 35 meter diep. In ‘37 begon de bouw. In ‘42 was de openin De roltrappen zijn 17 meter hoog. De ventilatoren zijn met 37 in totaal. Ik meet. Dus ik leef.
2004.3
•
26
NIEUWS
& ACHTERGRONDEN
Masterclass 2004
Ik durf te wedden dat de werkelijkheid ons een zeer genuanceerd beeld van de Delftse academische populatie zal laten zien. Naast de rekenaar de kunstenaar. Naast de duimstok de dromer. Moeten we van alle vooroordelen af? Nee. Menig vooroordeel heeft een beschermende werking. Nelleke Noordervliet, gastschrijver
“Het is een mooi, aantrekkelijk gebouw. Hoe ik dat bedoel? Nou, het is onmogelijk. In Suriname zou het nooit kunnen bestaan. Zo onder water, dat is toch speciaal. Het is ook wel een beetje angstig. We zitten onder de zee, er is geen uitweg.”
“Ik krijg een doods gevoel van de tunnel. Ook al hangen er camera’s, ik voel me niet helemaal veilig. Liever loop ik hier niet alleen hoor. Laatst zei m’n vriend dat ik eens moest proberen alleen door de tunnel te lopen. Nou ik ben toch wel bang voor mannen. Ook als ik groepen mensen hoor, voel ik me niet veilig. Ik kijk wel goed om mee heen en als ik alleen moet lopen dan ga ik vlak langs de muur lopen.”
“Ik heb helemaal geen gevoelens bij deze tunnel. Daar ben ik veel te nuchter voor. Ik kom hier al sinds ik kind was. In de oorlog heb ik zelfs in de tunnel geschuild. Mijn vader kwam ons dan eruit halen, want stel dat er eens een bom zou vallen. Vroeger was het wel mooier. Nu vind ik het maar vies en eng. Het stinkt hier ook. Ik weet zeker dat er hier gepist wordt. En zo’n stuk muur eruit, dat kan toch niet.”
“Het is tegenwoordig gewoon smerig. Ik loop hier heel mijn leven al. Ik voel echt geen emoties als ik hier loop. Ik ben ook niet bang om lastig gevallen te woorden. Ik kijk ze wel altijd recht in de ogen aan. Ik hou mensen wel in de gaten. Als de tunnel zou verdwijnen, zou ik het ook niet missen. Wel jammer dat het veerpontje weg is.”
“Ik denk dat andere mensen wel bang zijn.Zelf krijg ik er geen gevoel. Het is maar hoe je ingesteld bent. Ik ben niet bang. Mijn lot ligt in handen van Allah. Mensen zien dat ik moslim ben en dan denken ze meteen dat ik een bom ga plaatsen.”
•
2004.3
Masterclass 2004 N I E U W S
27
& ACHTERGRONDEN
Inge Kateman civiele techniek Walter Vroom geodesie
Overtrokken overtrekken - herinneringen aan de Rotterdamse Koninginnekerk
Vraag, tweeëndertig jaar na de sloop van de grote Koninginnekerk, een Crooswijker
Mevrouw A. Joosten, 83 jaar
Cees van Oort, 41 jaar
bejaarde
eigenaar houtspeciaalzaak
Ik zag jullie daar net al beneden staan en oude mensen aanspreken. Ik woon op de derde en heb het goed in de gaten gehouden. Ik stond op het punt om de politie te bellen toen die mevrouw jullie binnen liet. Toen ben ik zelf maar even komen kijken. Hier stonden allemaal nette oude huizen in de Boezemstraat. En daarachter het abattoir. Dat stonk echt verschrikkelijk. Mijn zusje is hier nog geboren, op Boezemstraat nummer 13. Het huis staat er nog. Leuk hè. En we hadden natuurlijk geen douche. We moesten het doen met warm water in een teiltje.
Tegenover de kerk stond de Hubo en daarnaast een kroeg. Dat was de enige kroeg in Rotterdam waar je je voeten moest vegen als je naar buiten ging. Dat was een bikerskroeg.
naar de plek in zijn wijk zoals die was en de herinneringen komen boven. Geef een Crooswijker een plank met een vergrote foto van de huidige situatie en laat hem of haar een stifttekening van het verdwenen gebouw maken, en de herinnering wordt verbeeld.
Mijnheer van Kralingen, 39 jaar
boodschappenjongen voor zijn vrouw Er waren twee torentjes en dan die punten… Die waren echt heel mooi. Het had eigenlijk wel iets strengs. En wat ik van de overleveringen weet, had je hierachter het slachthuis en dan hier ongeveer de veemarkt. En mijn naam? Ja, je zal het niet geloven, maar ik heet Van Kralingen en ik moet nu die brug daar over naar huis.
Virginia Sierhuis, 12 jaar
scholier (Moeder) Aan de andere kant stond een Hubo, de houthandel. En een bakker. (Opa) En een café heeft er gezeten. (Moeder) En Goetzee heeft er gezeten. Die begrafenisondernemer. Die zit nou daar. (Virginia) Hoe heette die houthandel, mam? (Moeder) Hubo. Ha-Uu-Bee-Oo. (Virginia) En de deurbel erbij. En een hele megaboom. Waar stond die, mam?
Mijnheer Overweel, 77 jaar
bejaarde Oh, kijk nou toch. Ik ga nou al scheef, zie je. Als je aan kwam lopen of met de tram, herkende je het zo. Maar nu. Ik brei er nog maar wat aan. Ik zal er geen schoonheidswedstrijd mee winnen voor jullie. Daar moeten jullie niet op rekenen. Ik kan op dat blad hier er nog wel een deurtje onder zetten. Je moet wel naar binnen kunnen. 2004.3
•
28
NIEUWS
& ACHTERGRONDEN
Masterclass 2004
‘Die lege blikken
haalden we altijd van de wagen en daarmee gingen we kikkers vangen.’
J. van Hulst, 66 jaar
Willem Conijn, 85 jaar
Jopie Voerman, 56 jaar
gepensioneerde
bejaarde
eigenaar huishoudartikelenwinkel
De tram heb hier altijd gereden. Ik denk niet dat daar veel aan veranderd was. Ik teken hem wel even. En hier stonden ook allemaal kroegen. En dat was dansen natuurlijk. Ja ja. Dat was gezellig, ja.
Ja, ik heb mijn jeugd versleten in de Van Reynstraat met de jongens van Van Klaveren. Niet met Bep zelf, hoor, de bokser. Die was te oud. Maar met zijn broers, Nol en Henk. En natuurlijk zijn zus, Marie. En Tinus Bosselaar, van Sparta, die woonde hier. Aan de Rottestraat zat een grote kruidenier en daar stond me toch een kenau in! En daar tegenover een groenteboer. Daar haalden we spinazie uit blik en weet je hoe we die noemden? Nou? Koeienpoep! Die lege blikken haalden we altijd van de wagen en daarmee gingen we kikkers vangen. En toen hebben we ze in de etalage van die kruidenierszaak losgelaten. En door de winkel springen die beesten! Nu mijn naam nog er onder. Conijn. Weet je trouwens waar mijn familie nog woont? Nee? Hier achter in het Kralingse Bos, haha! En de vriendin van die astronaut heet ook Conijn. Was pas nog op tv. Da’s geen familie, hoor.
Ik heb vroeger nog in het actiecomité gezeten om de kerk te behouden. De hele flat kon ook er tegenover komen. Daar stonden alleen krotten. Maar ze wilden hem per se daar hebben, waar de kerk stond. Ik ben nog gedoopt in die kerk. Hier zat een apotheker en de begrafenisondernemer. Daarachter de Haveloozenschool. De langzaam-leerschool was dat. Katholiek. Mijn eigen school had ’s winters geen kolen en dan kwamen we er altijd daar bij zitten als het koud was. Dan zat het vol!
Nelleke Noordervliet, 58 jaar schrijfster Ha, ’t is een soort paashaas! Een kruising tussen een paashaas en een Sinterklaas. Hier stonden veel huizen, twintigste-eeuwse bouw met van die nieuwe accenten. Oh, de klokken op de kerk, natuurlijk! Die gaven nooit de juiste tijd.
•
2004.3
