Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto MODHEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE JIGSAW KANGGO NGUNDHAKAKE KAWASISAN APRESIASI CERKAK SISWA KLAS VIII C MTs NEGERI MOJOSARI KABUPATEN MOJOKERTO Solikhah, Dra. Hj. Sri Wahyu Widayati, M.Si Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah (Jawa) Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Negeri Surabaya
[email protected] Abstrak Materi kasusastran kalebu apresiasi cerkak minangka sarana mbangun watak / kapribaden lan budi pakertine para siswa, nanging racake para siswa durung bisa ngapresiasi cerkak kanthi becik. Modhel piwulangan kooperatif jigsaw bisa paring pagaribawa kang positif tumrap pasinaon siswa mligine ing materi apresiasi cerkak. Para siswa bisa ganti-gumanti menehi kawruh saka pengalaman sinau ing klas. Wondene aktivitas guru, sajroning piwulangan guru minangka fasilitator lan siswa bisa luwih gampang anggone mangerteni materi kang disinaoni. Sahengga bisa dideleng anane undhakan asil pasinaon siswa ing piwulangan. Kabukten saka telung siklus kang katindakake dening panulis ana undhak-undhakan biji ing saben siklus. Adhedhasar asil panliten diweruhi manawa kawasisan apresiasi cerkak siswa ing saben siklus saya mundhak. Siklus I kagayuh biji rata-rata klas 77,92, siklus II mundhak 83,67 lan ing siklus III 87,14. Sanajan ing siklus I ora kabeh siswa bisa tuntas, saka cacah 36 siswa kang tuntas mung 19 siswa. Nanging ing siklus II lan III ana undhakan kang positif, malah ing siklus III para siswa kang cacah 36 siswa bisa tuntas kabeh. (1)
Kepriye undhakaning kawasisan apresiasi cerkak siswa klas VIII C MTsN Mojosari kathi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw? (2) Kepriye undhake aktivitas guru sajroning piwulangan apresiasi cerkak siswa klas VIII C MTsN Mojosari kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw? (3) Kepriye undhakaning aktivitas siswa klas VIII C MTsN Mojosari sajroning piwulangan apresiasi cercak kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw? Ancase Panliten Kanthi undheraning panliten, bisa diweruhi ancase panliten yaiku; (1) Njlentrehake undhakaning kawasisan apresiasi cerkak siswa klas VIII C MTsN Mojosari kathi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw. (2) Njlentrehake undhake aktivitas guru sajroning piwulangan apresiasi cercak siswa klas VIII C MTsN Mojosari kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw. Lan (3) njlentrehake undhakaning aktivitas siswa klas VIII C MTsN Mojosari sajroning piwulangan apresiasi cerkak kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw? Paedahe Panliten Paedah saka panliten iki yaiku: (1) Kanggo Siswa Asil saka panliten iki diajab bisa ngundhakake kawasisan siswa sajroning ngaresiasi cerkak lan bisa motivasi siswa supaya luwih aktif lan kreatif sajrone nyinau basa Jawa mligine bab apresiasi cerkak. (2) Kanggo Guru Kanthi pangetrapan panliten iki guru bisa nemtokake strategi piwulangan kang trep, lan
PURWAKA Lelandhesane Panliten Kasusastran minangka sawijining kabudayan jawa kang adiluhung lan kebak pitutur, piweling utawa piwulang sing nganti saiki isih bisa dituladhani. Miturut Wellek & Warren (2014:12) minangka karya imajinatif kasusastran kaperang dadi loro, yaiku fiksi (fiction) lan puisi (poetry). Pasinaon sastra kang bakal dirembug ing kene yaiku pasinaon fiksi kalebu apresiasi cerkak. Cerkak mujudake kasusastran gagrag anyar awujud gancaran sing isine ngenani gegambaraning urip bebrayan lan panguripane manungsa (Ampera, 2010:10). Wose pasinaon sastra, yaiku bisa dadi sarana kanggo mbangun watak, kapribaden lan budi pekerti kang luhur tumrap para siswa. Nanging nyatane para siswa ing klas VIII C MTsN Mojosari akeh sing durung bisa mangerteni isine cerkak kanthi becik, sanajan wis asring maca crita cerkak. Kabukten ing piwulangan apresiasi cerkak, para siswa racake isih akah sing durung bisa mangsuli pitakon sing ana gegayutane karo cerita cekak sing mentas diwaca. Masalah mau bisa diudhari kanthi cara medhel pembelajaran kooperatif tipe stad, jigsaw, grup to grup utawa tipe THT. Ing kene panliten milih pembelajaran kooperatif tipe jigsaw. Kanthi pembelajaran kooperatif tipe jigsaw para siswa diajab bisa luwih ngerti utawa luwih faham anggone ngapresiasi cerkak. Kejaba oleh penjelasan saka guru para siswa uga oleh penjelasan saka kancane dhewe kang dadi kelompok tim ahli. Underane Panliten Andhedhasar landhesane panliten, bisa dirumusake undherane panliten yaiku:
1
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto variatif sajroning piwulangan basa Jawa mligine kooperatif, sahengga para siswa bakal luwih bab/materi apresiasi cerkak. gampang mangerteni lan nguwasai materi/bab (3) Kanggo Sekolah pasinon sing dianggep angel dening para siswa. Bisa mbantu ngudhari masalah sajroning Kanthi anane klompok kooperatif kasebut bisa piwulangan basa Jawa saenggo bisa ateges guru menehi kalodhangan marang sakabehing ngundhakake kualitas piwulangan saya apik. siswa supaya bisa aktif ing sajrone proses piwulang. Asil panliten iki diajab uga bisa didadekake Miturut Riyanto (2010:267), prosedur utawa bahan tetimbangan ing piwulangan liyane, ora langkah-langkah piwulang kooperatif ana 5 tahap, mung basa Jawa bae. yaiku: 1) Nerangake materi lan njlentrehake tujuwan sarta Panjlentrehe Tetembungan Jigsaw skenario piwulangan. Jigsaw yaiku sawijine tipe pembelajaran 2) Pasinaon ing sajroning Klompok kooperatif kang dumadi saka saperangan anggota 3) Mbimbing para siswa sajroning berkooperatif (klompok ahli) jroning sawijine kelompok (klompok 4) Pambiji /evaluasi asal). Kelompok ahli sing wis kapilih dhuwe 5) Pangarem-arem marang klompok tanggung jawab tumrap sawijining sub bab utawa Tipe Jigsaw saperangan materi ngumpul dadi siji kanggo Pembelajaran kooperatif tipe jigsaw yaiku ngerembung materi mau. Sawise kuwi tim ahli sawijine pembelajaran kooperatif kang dumadi saka mbalik maneh ing kelompoke dhewe-dhewe saperangan anggota (tim ahli) jroning sawijine (klompok asal) kanggo ngandharake marang kanca klompok (tim asal) sing duwe tanggung jawab kelompok asal ngenani materi kang mentas dirembug tumrap saperangan materi (sub bab) sing disinaoni, (Sudrajat, 2008:1). banjur materi sing mentas disinaoni mau diwulangake Kawasisan / diandharake marang anggota utawa kanca ing Kawasisan yaiku biji kang bisa digayuh utawa sajrone klompoke / tim asal (Sudrajat, 2008:1). asile pasinaon siswa sawise nyinaoni apresiasi Apresiasi cerkak kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe Mangerteni kasusastraan jigsaw. Kasusastraan iku paedahe gedhe banget tumrap Apresiasi panguripane manungsa. Jalaran kasusastraan bisa Apresiasi yaiku proses mangerteni kasusastran nambah kawruh lan ngasah batin kita. Sajrone kanthi memahami unsur intrinsik kang kinandhut ing kasusastraan uga kinandhut nile-nile moral sing bisa sajroning kasusastran, kayata tema, alur, latar/setting, dituladhani dening generasi mudha nganti saprene. paraga, watak wantune paraga, pamawas pangripta, Supaya bisa magerteni lan negesi kasusastran kanthi amanat/pesen lan busananing basa. becik, ora bisa uwal saka perkara maca. Cerita Cekak Maca minangka sawijining proses sing ditindakake para maos supaya bisa pikantuk Cerita cekak yaiku kasastran gagrag anyar informasi lan kawruh kanthi medhia basa tulis awujud gancaran, critane ringkes, sing isine ngenani (Tarigan, 1984:7). Miturut kamus basa Indonesia, gegambaraning urip ing bebrayan, panguripane maca yaiku ndheleng lan mangerteni isine wacan sing manungsa, kewan, tetuwuhan, lan makhluk saka diwaca. Kanthi maca kita bisa ngumpulake lan ndonya liya (Ampera, 2010:10). Cerita cekak mangerteni pirang – pirang tembung sing pungkasane biyasane uga ngandut pitutur, piweling utawa kita bisa njupuk wose wacan lan negasi kanthi nalar pasemon. kita. Sabanjure Aminuddin (2013:15) ndharake hakikat maca yaiku; (1) maca minangka kegiyatan TINTINGAN KAPUSTAKAN mereaksi, kang kawiwitan saka njingglengi aksara lan Pembelajaran Kooperatif lambang/tandha panulisan banjur negesi lan Pembelajaran kooperatif yaiku sawijining mangerteni. (2) Maca minangka proses, jalaran modhel piwulangan kang dirancang kanggo sajroning maca gegayutan karo aspek fisik, mental, ngundhakake kawasisan siswa gegayutan karo pengalaman, kawruh, pikir lan rinasa. Sahengga bisa kawasisan akademik (academic skill) lan kawasisan negesi tembung, ukara lan saben pada gegayutan karo ing pasrawungan (social skill) kalebu interpersonal sakabehe isi wacan. (3) Maca minangka ngudhari skill (Riyanto, 2010:267). Ancase pembelajaran kode lan nrima pesan, pamaos kudu bisa ngudhari kooperatif saora-orane ana telu, yaiku asil pasinaone kode lan nrima pesen kang digawe/dikirim dening siswa sing arupa biji asiling tes akademik, siswa bisa pangripta lumantar medhia tulis. nrima anane pambeda ing antarane siswa, lan siswa diajab bisa ngembangake ketrampilan sosial ing Andharan ing dhuwur bisa karingkes menawa pasrawungan. maca iku minangka sawijining proses kang Pembelajaran kooperatif minangka strategi migunakake kawasisan visual lan kawasisan piwulangan kang direkadaya kanggo ndhidhik para nalar/pikir (kognitif). Maca uga bisa diarani proses siswa supaya bisa sesrawungan lan nyambut gawe kang asifat fisik, yaiku njegilengi tulisan lan tata cara bebarengan karo kanca-kancane sajroning klompok sajroning maca lan proses psikologis sing arupa
2
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto kegiyatan mikir lan rinasa kanggo negesi utawa Cerita Cekak ngolah informasi. Kelorone mau iku minangka Cerkak kalebu kasastran gagrag anyar awujud babagan kang wigati kanggo bisa mangerteni gancaran kang critane ngenani gegambaraning urip tembung-tembung lan tandha utawa lambang aksara ing bebrayan. Biyasane ngandut pitutur, piweling supaya bisa maringi teges tumrap sing maca. utawa pasemon. Cerita cekak miturut Burhan Maca iku akeh maceme kayata maca cepet, Nurgiyantoro (2002:10) yaiku crita kang maca sajroning ati, maca teknik, maca kanthi swara, cekak/ringkes. Sabanjure Edrar Allan Poe (jroning maca estetis, maca ekstensif, maca intensif lan maca Nurgiyantoro, 2002:10) ngadharake menawa cerkak kritis. Menawa digayutake karo apresiasi cerkak, yaiku sawijining crita yen diwaca ora mbutuhake kang trep yaiku maca estetis utawa biyasane kasebut wektu sing suwe, mung 30 menit nganti sajam utawa maca endah/maca sastra. Jalaran maca estetis iku rong jam wis bisa rampung anggone maca. Mula yen nduweni tujuwan mangerteni, rinasa lan uga paring diwaca sepisan langsung cuthel. pambiji tumrap nile-nile kaendahan sajroning Andhedasar pangertene cerita cekak (cerkak) kasastran (Aminuddin, 2013: 20). bisa didudut titikane cerkak, yaiku; Kawasisan maca minangka aspek kang wigati (1) Awujud gancaran, (2) critane cekak, (3) isine tumrap piwulangan bahasa Jawa mligine gegayutan ngenani lelakon utawa kedadeyan ing bebrayan, lan karo bab apresiasi cerita cekak. Amerga lumantar (4) ngandhut piweling, pitutur lan pasemon. maca siswa bisa nggoleki unsur-unsur intrinsik Sabanjure titikan cerita cerkak miturut cerkak kanthi becik. Tarigan (1984:9) ngandharake Jabrohim (1994:165) yaiku; (1) arupa crita fiksi, (2) menawa tujuwan kang wigati sajroning maca, yaiku wujude cekak lan mentes, (3) punjering crita mung kanggo golek informasi, klebu isi, lan mangerteni siji, (4) paragane winates lan (5) biasane crita cekak maknane wacan. nuwuhake efek mung siji. Saka pamawas ing ndhuwur bisa didudut Apresiasi cerkak Apresiasi miturut Gove (jroning Aminudin menawa cerita cekak yaiku crita fiksi kang wujude 2013: 34) nduweni teges mangerteni lan nepungake gancaran lan critane luwih cekak menawa kanthi rasa batih, mangerteni nile-nile kaendahan katandingake karo novel, mula paragane winates lan kang dituwuhake dening pangripta jroning sawijining wose critane mung siji. Kang dijlentrehake utawa kasusastran. Kamus basa Indonesia njentrehake dicritakake arupa kanyatan urip ing bebrayan. Dene menawa tembung apresiasi bisa ditegesi 1) pujian, unsur – unsur kang ana ing sajroning kasusastran 2)mangerteni (memahami), lan 3) mbiji, negesi. fiksi kalebu crita cekak yaiku unsur ekstrinsik lan Squire lan Taba (jroning Aminudin 2013: 34) unsur intrinsik. Unsur ekstrinsik yaiku unsur – unsur ngandharake menawa apresiasi minangka sawijining kang ana sanjabane crita nanging uga paring proses, dumadi saka telu unsur, yaiku aspek pangaribawa tumrap crita kanthi utuh. Miturut kongnitif, emotif lan evaluatif. Aspek kognitif Wellek lan Warren jroning Nurgiyantoro (2002: 24) gegayutan karo intelektual para maos sajroning sing kalebu unsur ekstrinsik cerkak ing antarane mangerteni unsur-unsur kasastran kang asifat yaiku kahanan subjektivitas pangripta sing ndhuweni objektif, kalebu unsur intrinsik lan ekstrinsik sikap, keyakinan lan pandangan hidup, kabeh mau kasastran. Aspek emotif gegayutan karo unsur emosi ndhuweni pangribawa tumrap crita sing diripta para maos sajroning rinasa lan mangerteni sakabehe dening pangripta. unsur kaendahan jroning teks utawa wacan kasastran Sabanjure miturut Burhan Nurgiyantoro sing diwaca. Maringi pambiji apik utawa ala tumrap (2002:10) unsur intrinsik yaiku unsur ing sajerone sawijining kasastran sing mentas diwaca, iku kalebu crita kang ndhapuk wujude crita iku kang dumadi aspek evaluatif. saka tema, alur, paraga lan watak wantune paraga, Salaras karo pamawas ing ndhuwur bisa latar, pesen, pamawas pangripta lan busananing basa. didudut menawa apresiasi sastra yaiku sawijining METODHE PANLITEN proses kang ditindakake dening para maos sajroning Metodhe kang digunakake ing panliten iki mangerteni kasastran kalebu cerita cerkak lumantar yaiku metodhe dheskrriptif kualitatif. Panliten maca lan njengilengi sawijining kasastran. Sahengga dheskreptif digawe kanggo ndheskrepsiake dhatabisa maringi pambiji tumrap sawijining kasastran dhata arupa angka saka asil tes pasinaon siswa, wiwit kanthi rasa batin, pamikir kang kritis, bisa saka ngumpulake dhata, negesi/menafsirkan dhata lan mangerteni, lan gelem ngakoni nile-nile kaendahan nampilake asil analisis dhata (Arikunto, 1998:245). kang diwedharake dening pangripta. Sabanjure dhata-dhata kang wis makumpul kaperang Sajroning piwulangan apresiasi cerkak, manut jenise. Dhata kang asifat kualitatif kawiwitan kanthi ngajak para siswa magerteni diwedharake kanthi tembung-tembung utawa ukara sawijining cerkak lumantar maca lan rinasa/ngresapi supaya bisa didudut. Lan dhata kang arupa angkaapa kang diwaca. Sabanjure kanthi bimbingan guru angka bisa dietung lan diproses kanthi cara presentae para siswa diajab supaya bisa ngonceki unsur-unsur banjur ditegesi kanthi ukara kang asifat kualitatif. kasusastran mligene unsur-unsur intrinsik sajroning Ancangan panliten cerita cekak, kanthi becik lan bukti kang ana Panliten iki mujudake Panliten Tindakan Klas sajroning crita. (PTK) sing duwe tujuwan ngundhakake kawasisan
3
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto apresiasi cerkak siswa klas VIII C MTsN Mojosari 1. Kegiyatan Awal / Apresepsi Kabupaten Mojokerto kanthi ngetrapake modhel Proses piwulangan kawiwitan saka kegiyatan pembelajaran kooperatif tipe Jigsaw. Miturut Trianto awal utawa apersepsi kanggo nggugah minat lan (2011: 16) panliten tindakan klas kalebu panliten motivasi siswa supaya semangat anggone sinau bab kualitatif kang ditindakake dening guru nalika apresiasi cerkak kanthi tipe jigsaw. ngadhepi masalah sajrone piwulangan lan golek cara 2. Kegiyatan Inti kanggo ngudhari masalah kasebut supaya bisa Sajrone kegiyatan inti, panliten nindakake ngapiki mutu piwulangan. piwulangan apresiasi cerkak kanthi ngetrapake Sajrone panliten tindakan klas guru uga bisa modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw. nemokake perkara nalika nyoba ngetrapake methode Kegiyatan inti dipunkasi kanthi tes tumrap para anyar ing piwulangan, kalebu aspek-aspek kang siswa, sasuwene siswa nggarap tugas, guru lan mitra gegayutan karo strategi piwulangan lan pangetrapane kerja (observer) menehi pambiji keaktifan siswa. methode anyar mau. Aspek kasebut ing antarane Observer uga paring pambiji marang keaktifan guru yaiku: (1) usaha ngundhakake kawasisan pemahaman sajrone proses piwulangan. materi siswa, (2) usaha ngapiki miskonsepsi, (3) 3. Kegiyatan Panutup usaha ngapiki bidang teknik lan evaluasi sarta Kegiyatan panutup ing piwulangan iki dipungkasi ketrampilan, (4) usaha ngundhakake interaksi kanthi nindhakake refleksi lan maringi dudutan antarane guru lan siswa, lan (5) usaha ngundhakake sasuwene proses piwulangan. kawasisan lan motivasi siswa supaya luwih aktif Tahap Observasi sajrone piwulangan (Trianto, 2011: 17). Observasi yaiku kegiyatan migatekake utawa Perkara kang dijupuk ing panliten iki cunduk ndeleng kanthi setiti kegiyatan proses piwulang karo aspek kasiji yaiku usaha ngundhakake apresiasi cerkak siswa klas VIII C MTsN Mojosari kawasisan pemahaman materi siswa mligine materi kanthi ngetrapake modhel pembelajaran kooperatif ngenani apresiasi cerkak lumantar pangetrapan teknik jigsaw kang ditindakake guru. jigsaw. Panliten iki kapererang dadi telung siklus Observasi ditindakake dening mitra kerja guru kanthi pangajap indikator keberhasilan kagayuh. utawa kolaborator kang dijaluki tulung kanggo nindakake observasi aktivitas siswa lan guru sajrone Prosedhur Panliten PTK iki ditindakake kanthi 3 siklus kanggo proses piwulangan kanthi paugeran lembar observasi ndeleng owah-owahane asiling pasinaon siswa, kang wis disiyapake. Sajrone tahap iki uga dianakake aktivitas guru lan aktivitas siswa sajrone proses kegiyatan dokumentasi kanggo ngrekam aktivitas piwulang basa Jawa, mligine ing materi apresiasi siswa lan guru ing proses piwulangan sasuwene cerkak kanthi ngetrapake jigsaw. Saben siklus panliten tindakan klas katindakake. kaperang dadi sapatemon kang suwene 2 x 40 menit Tahap Refleksi lan ing saben siklus dumadi saka 4 tahap kegiyatan Dhata-dhata saka asile tes, lembar observasi, kang kudu ditindakake, yaiku tahap ngrencanakake lan lembar cathetan diklumpukake lan dianalisis ing piwulang, tahap nindakake piwulang, tahap tahap iki. Adhedhasar asiling tes, observasi, lan observasi, lan tahap refleksi. cathetan kasebut, guru bisa nindakake refleksi kegiatan piwulang kang wis katindakake. Kanthi Tahap Ngrencanakake Piwulangan Rencana kang bakal ditindakake ing tahap mangkono, guru bakal bisa mangerteni efektivitas ngrencanakake piwulangan sajroing panliten iki kegiatan piwulang kang wis lumaku. yaiku: Asiling refleksi bisa digunakake guru kanggo (1) Nyiyapake lan nyusun RPP piwulangan apresiasi mangerteni apa wae kakurangan lan kaluwihane cerkak kanthi ngetrapake modhel pembelajaran nalika nindakake kegiatan piwulang. Saka dhatakooperatif tipe jigsaw. dhata mau guru bisa nemtokake apa wae kang bakal (2) Nyiapakake materi apresiasi cerkak ditindakake ing siklus sabanjure. (3) Nyusun lembar observasi aktivitas guru lan Subjek, Papan Panggonan lan Wancine Panliten aktivitas siswa Subjek Panliten (4) Nyepakake lembar cathetan kanggo nyathet Subjek panliten iki, yaiku siswa klas VIII C sawenehing alangan-alangan kang diadhepi MTsN Mojosari semester ganjil ing taun ajaran sajroning nindakake piwulang 2015/2016 kang cacahe ana 36 siswa, dumadi saka 20 (5) Nyusun lan nyiapake instrumen tes/soal siswa wadon lan 16 siswa lanang. Klas VIII C kapilih (6) Ngrencanakake kegiyatan karo mitra kerja minangka subjek panliten jalaran siswa ing klas iki (observer) kang bakal dijaluki tulung sajrone duwe kawasisan sing kurang sajroning piwulangan proses observasi. apresiasi cerkak. Tahap Nindakake Piwulangan Panggonan Panliten Kegiyatan piwulang kaperang dadi 3 Panliten ki ditindakake ing klas VIII C MTsN kegiyatan yaiku kegiyatan awal utawa apersepsi, Mojosari kabupaten Mojokerto. Cacahe klas ing kegiyatan inti, lan kegiyatan panutup. MTsN Mojosari ana 27 klas. Klas VII cacahe 9 klas, klas VIII ana 9 klas lan klas IX uga ana 9 klas. Saben klas cacahe siswa antarane 36 nganti 40 siswa.
4
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto wong kang dianggep bisa menehi informasi bab-bab Wancine Panliten Panliten ditindakake ing wulan September sing dianggep perlu lan ana gandheng cenenge karo nganti Nopember 2015, semester ganjil taun ajaran punjering masalah PTK (Kunandar, 2008:157). 2015/2016. Panliten iki katindakake kanthi 3 siklus. Wawancara digunakake supaya antuk data ngenani saben siklus sapatemon. Panliten Tindakan Klas sepira kasil implementasi piwulang kang nggunakake (PTK) iki katindakake saben dina selasa kanthi wektu modhel jigsaw. seminggu sapatemon 2 x 40 menit. Diskusi Diskusi yaiku rerembugan ing antarane wong Dhata Panliten lan Sumber Dhata siji marang wong sijine lan padha-padha menehi Dhata Panliten Cunduk karo underaning panliten, dhata panemu ngenani sawijining masalah lan bebarengan panliten kaperang dadi telu yaiku; (1) Dhata asile nggoleki carane mrantasi masalah kang ana (Trianto, pasinaon siswa ngapresiasi cerkak sawise ditrapake 2007:117). Diskusi ing panaliten iki ditindakake modhel pembelajaran kooperatif jigsaw. (2) Dhata antarane guru lan kolaborator kanggo nindakake proses piwulangan apresiasi cerkak kanthi ngetrapake refleksi asiling siklus PTK. modhel pembelajaran kooperatif jigsaw kang arupa Tata Cara Pangolahe Dhata lembar observasi guru. Lan (3) dhata saka lembar Dhata kang diklumpukake ing saben kegiatan observasi siswa sajrone proses piwulangan apresiasi observasi saka saben siklus panliten diolah kanthi cerkak kanthi ngetrapake modhel pembelajaran deskriptif nggunakake statistik deskriptif yaiku kooperatif jigsaw. nganggo teknik persentase kanggo ndeleng asil kang wis digayuh ing kegiyatan piwulang kang Sumber Dhata Sumber dhata yaiku subjek saka ngendi dhata ditindakake. Pangolahe dhata-dhata kasebut sajrone mau bisa dikumpulake (Arikunto:1998:114). Ing panliten iki yaiku: panliten iki kaperang saka sawenehing sumber, yaiku 1) Pangolahe asil observasi aktivitas siswa lan guru siswa, guru, lan kolaborator. dianalisis kanthi rumus: Instrumen Panliten f P= x 100% Instrumen yaiku piranti kang dipilih lan N digunakake ing panliten sajrone kegiyatan Katrangan: ngumpulake dhata supaya luwih gampang lan P = persentase frekuensi kedadeyan kang tuwuh sistematis anggone njaring dhata-dhata asil panliten sajroning piwulang (Trianto, 2011: 54). Instrumen kang digunakake f = akehe aktivitas siswa kang tuwuh sajroning sajroning paliten iki, ing antarane yaiku; RPP, soal piwulang tes, lembar observasi aktivitas gura lan lembar N = cacahe sakabehing aktivitas observasi aktivitas siswa, wawanrembug lan diskusi. 2) Pangolahe asil tes siswa dianalisis kanthi rumus: Tata Cara Ngumpulake Dhata M = ∑fx Sajrone panliten tata cara ngumpulake dhata N kang digunakake yaiku tes, observasi, wawanrembug Katrangan : lan diskusi. M : biji rata-rata Tes ∑fx : jumlah sakabehe bijine siswa Tes yaiku daftar pitakonan utawa instrumen N : cacahe siswa kang digunakake kanggo ngukur kawasisan siswa. Dhata-dhata mau banjur diolah kanthi cara Mligine ing sekolah tes asil pasinaon kaperang dadi dipersentase kanggo nemtokake ketuntasan klas loro, yaiku tes gawenane guru lan tes standar nggawe rumus: (Arikunto, 1998:227). Kanggo mangerteni ana orane P = ∑ siswa kang tuntas x 100% kawasisas siswa kang dadi subjek panliten ∑siswa saklas digunakake tes arupa soal-soal evaluasi kang disusun Indikator Katuntasan dening guru kanthi andhedasar paugeran kang ana. Indikator katuntasan sajrone panliten iki Tes iku diwenehake marang para siswa ing yaiku; pungkasaning saben patemon. Tes uga digunakake 1) Tuntase Piwulangan Saben Siswa (Individu) kanggo ngumpulake dhata ngenani asiling pasinaone Adhedhasar Kriteria Ketuntasan Minimal siswa. (KKM) MTsN Mojosari yaiku siswa dianggep Observasi tuntas yen bisa nggayuh 77% saka indikator Observasi bisa ditindakake kanthi rong cara, keberhasilan. Kanthi skor maksimal 100, rumus yaiku observasi non-sistematis lan observasi sistematis. Miturut Arikunto (2006:156) observasi 77 kang digunakake yaiku x 100% = 77% yaiku sawenehing kegiatan nujokake kawigaten 100 marang sawijining objek kanthi nggunakake utawa biji 77 (Kurikulum MTsN Mojosari). sakabehing panca driya. Mula siswa sing bijine 77 mendhuwur dianggep Wawanrembug tuntas, dene yen bijine sangisore 77 tegese Wawanrembug bisa diarani minangka pitakondurung tuntas. pitakon kang diajokake kanthi verbal marang wong-
5
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto 2) Tuntase Piwulang Klas proses piwulangan lan mbiji adhedhasar instrumen Indikator katuntasan klas yaiku 80% siswa kang wis cumepak. pikantuk biji 77 sajrone piwulangan apresiasi Adhedhasar asil observasi aktivitas siswa bisa cerkak kanthi modhel pembelajaran kooperatif diandharake manawa biji rata-rata aktivitas siswa tipe jigsaw. yaiku 64,58%. Persentase kasebut nduweni teges Dene kagiyatan siswa lan guru dianggep manawa bijine rata-rata aktivitas siswa iku kalebu tuntas manawa aktivitas siswa lan aktivitas guru bisa kurang, jalaran ana ing rentang 60 – 69%. nggayuh predikat apik utawa ≤ 80% piwulangan Kekurang ing siklus I yaiku para siswa kurang apresiasi cerkak kanthi modhel pembelajaran bisa anggone kerja bebarengan sajroning kelompok, kooperatif tipe jigsaw. kurang bisa ngajokake pitakon marang guru lan siswa gregete kurang sajroning ngetrepake tipe jigsaw lan ANDHARAN ASILE PANLITEN Miturut undering panliten, dhata-dhata kang aspek siswa nindakake refleksi isih antuk skor 2. diolah yaiku dhata ngenani dhata asiling tes apresiasi Mula bab iki kudu luwih digatekake dening guru cerkak siswa lan dhata ngenani undhaking aktivitas kanggo didandani ing piwulangan sabanjure. guru sarta siswa sajroning nindakake piwulangana Wondene asil observasi aktivitas guru antuk kanthi ngetrapake methode jigsaw. Panliten iki 75%, asil kasebut nuduhake manawa bijine aktivitas ditindakake kanthi telung siklus. Saben siklus guru iku 75 kang klebu kategori cukup. Aspek guru ditindakake kathi sapetemon kang suwene 2 x 40 nerangake tujuwan piwulangan lan ngendalekake klas menit (1 x pertemuan). Pratelane asiling dhata sajrone nindakake jigsaw antuk skor 2 lan dianggep panliten bakal diandharake kanthi cara ngolah dhata minangka kekurangan utawa alangan sing kudu saben siklus. didandani ing siklus sabanjure. Siklus I Refleksi Proses piwulangan kang wis katindakake ing Pelaksanaan Piwulangan Siklus I ditindakake dina Selasa tanggal 15 siklus I kaanggep kurang. Semano uga aktivitas siswa September 2015, ing kelas VIII C MTsN Mojosari. isih kurang, amerga asiling data observasi aktivitas Ing siklus I iki para siswa kaperang dadi enem siswa nuduhake biji 64,58%. Saliyane iku rata-rata klompok saben klompok anggotane enem siswa. klas bijine siswa antuk 77,92. Asile observasi 1. Rencana aktivitas guru kaanggep cukup yaiku 75%. Tahap ngrencanakake kegiatan piwulangan Sajrone proses piwulangan ing siklus I iki ana gegayutan karo nyiapake RPP, materi, lembar kekurangane utawa alangan, yaiku: observasi guru lan siswa, lan nyiapake alat evaluasi. 1) Siswa anggone kerja bebareng isih kurang 2. Nindakake Kegiatan Piwulangan 2) Siswa kurange wani ngajokake pitakonan marang Ing tahap iki diandharake kegiatan piwulangan guru sing wis direncanakake ing tahap rencana. Urut3) Gereget siswa durung tuwuh sajrone ngetrapake urutane kegiatan piwulangan kasebut yaiku, tipe jigsaw pendahuluan, kegiatan inti, lan penutup. 4) Anggone guru njlentrehake tujuwan piwulanggan kurang lan Dhata Asil Tes Kanggo mangerteni kawasisan siswa sajroning 5) Guru kurang bisa ngendhalekake klas sajrone ngapresiasi cerkak, ing pungkasan piwulangan para nindakake tipe jigsaw siswa diwenehi tes. Siswa dianggep tuntas yen antuk Alangan utawa kekurangan mau dadi masukkan biji saora-orane 77. Sajrone siklus I iki ana 19 siswa kanggo revisi ing siklus sabanjure supaya asile kang tuntas utawa 52,77 % saka 36 siswa lan sing piwulangan saya apik. durung tuntas 17 siswa utawa 47,22%. Biji rata-rata Siklus II kang digayuh para siswa yaiku 77,92 kanthi Siklus II ditindakake kanthi wacan cerkak katuntasan klas 52,77%. Kanyatan kuwi duwe teges kang beda saka siklus I. Wacan cerkak ing siklus II yen piwulangan ing klas VIII C, bab apresiasi cerkak iki dijangkepi karo kamus kecik kanggo mligine ngenani apresiasi unsur intrinsik cerkak nggampangake siswa mangerteni isine cerkak. Siklus durung tuntas merga meh separo bijine siswa isih ana II ditindhakake dina selasa tanggal 22 September sangisore KKM. 2015. Kahanan iki dinuga jalaran siswa durung Nindakake Piwulangan kulina kerja bebarengan kanthi ngetrapake modhel Padha karo siklus sadurunge, ing tahap iki pembelajaran kooperatif tipe jigsaw lan durung panliti uga nyepakake perangkat piwulangan arupa mangerteni kanthi becik kepriye ngapresiasi unsurRPP kang dijangkepi karo materi apresisasi cerkak, unsur intrinsik sajrone cerkak kanthi becik. lembar kerja siswa, lan lembar observasi. Asile panliten siklus II bakal diandharake kaya ingngisor Nindakake Observasi Ing tahap iki observasi utawa pengamatan iki: tumrap aktivitas siswa lan aktivitas guru ditindakake 1. Rencana dening observer kang uga kolaborator yaiku ibu Siti Tahap ngerencanakake piwulangan ing siklus II iki Fatimah, M.Pd. minangka guru bahasa Indonesia ing ora beda karo siklus sadurunge. Ing siklus II kegiatan MTsN Mojosari. Observer ndeleng kanthi setiti ngerencanakake piwulangan kanthi nyiapake RPP
6
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto kang wis didandani adhedhasar refleksi siklus I, I, siklus II kasil nggayuh 85,42%. Dhata lembar nyiapake materi, lembar observasi guru lan siswa, observasi guru uga melu mundhak, yaiku 82,5%. sarta nyiapake alat evaluasi. Andharan dhata saka asli tes siswa, lembar 2. Nindhakake Kegiatan Piwulangan observasi aktivitas guru lan siswa kasebut bisa Kegiatan piwulangan kang katindakake ing siklus II dideleng yen ing siklus II wis kasil nganggayuh ana olah-owah anadhedhasar refleksi siklus I. ketuntasan klas. Nanging isih ana siswa sing durung Kegiyatan piwulangan kasebut kanthi urutan tuntas, mula panliten iki diterusake ing siklus telu. pendahuluan, kegiyatan inti lan panutup. Revisi saka siklus I bisa katindhakake ing siklus II iki, nanging isih ana alangan kang diadhepi lan perlu Dhta Asile Tes Siklus II iki dhata saka kegiyatan piwulangan diapiki ing siklus sabanjure. Alangan kasebut yaiku: arupa biji asil tes siswa. Adhedhasar asil tes siswa ing 1) Aspek siswa nindhakake instruksi guru sajrone siklus II bisa dingerteni yen biji rata-rata asil sinau ngetrapake jigsaw lan aspek siswa nggarap tugas siswa klas VIII C MTsN Mojosari yaiku 83,67 lan wis apik, nanging kanggo aspek liyane isih perlu ketuntasan klas kagayuh 83,33%, siswa kang tuntas diapiki maneh. 30 siswa lan kang durung tuntas ana 6 siswa utawa 2) Dene saka lembar observasi aktivitas guru, 16,67%. Kahanan kasebut nuduhake yen ing siklus II kajaba aspek nerangake piwulangan, nindhakake piwulangan wis kasil, lan biji rata – rata klas ana piwulangan andhedhasar RPP lan aspek sandhuwure KKM yaiku antuk 83,67 mundhak 5,75 mbimbing siswa sajrone piwulangan perlu anane saka siklus I. perbaikan utawa olah-owahan ing siklus Kahanan iki nudhuhake yen modhel sabanjure. pembelajaran kooperatif jigsaw bisa ngundhakake Siklus III kawasisan apresiasi cerkak. Kanthi modhel Nindakake Piwulangan pembelajaran kooperatif jigsaw, piwulangan ing klas Siklus III ditindhakake dina selasa tanggal 17 luwih urip, para siswa uga saya aktif lan nyenengake. November 2015 ing klas VIII C. Asile panliten siklus Para siswa luwih ngerti ngenani bab apresiasi cerkak, III bakal kaandharake kaya ing ngisor iki: mligine unsur-unsur intrinsik cerkak jalaran siswa ora 1. Rencana mung oleh materi saka guru nanging uga saka Tahap ngerencanakake piwulangan ing siklus III ora kancane dhewe beda karo siklus sadurunge. Ing siklus III kegiyatan ngerencanakake piwulangan uga katindakake. Nindakake Observasi Sajroning tahap iki kang ditindakake padha Nyiapake RPP, materi, lembar observasi guru lan karo ing siklus I. Observer nindakake obsevasi siswa, lan nyiapake alat evaluasi. tumrap aktivitas siswa lan aktivitas guru ing siklus II. 2. Nindhakake Kegiatan Piwulangan Adhedhasar asil observasi, bisa diweruhi yen ana Kegiatan piwulangan kang katindakake ing siklus III owah-owahan kang saya apik yen katandingake karo ora beda karo siklus loro yaiku, pendahuluan, siklus I. kegiatan inti lan penutup. Persentase aktivitase siswa kang kagayuh Dhata Asile Tes yaiku 85,42%, mundhak 20,84% saka siklus I. Asile Asile tes utawa evaluasi kang digayuh para iku kalebu apik. Meh kabeh aspek antuk skor 3. Lan siswa ing siklus III yaiku ketuntasan klas kagayuh aspek siswa nindakake refleksi dianggep alangan 100%, para siswa ing siklus iki padha tuntas kabeh utawa kekurangan ing siklus II iki sing kudu lan ora ana kang durung tuntas. Biji rata – rata klas didandani ing siklus sabanjure. ana sandhuwure KKM yaiku antuk 87,14 mundhak Persentase aktivitas guru yaiku 82,5% kanthi 3,47 saka siklus II. biji rata-ratane 82,5. Biji kuwi nudhuhake yen Para siswa ing siklus III iki wis padha ngerti aktivitas guru kalebu apik. Ana owah-owah asil sing kabeh ngenani materi apresiasi cerkak kalebu luwih apik saka siklus I. Telung aspek antuk skor 4 nggoleki unsur-unsur intrinsik cerkak. Nilai paling utawa skor maksimal, yaiku aspek guru nerangake dhuwur sing kasil kagayuh siswa yaiku 100 dene biji materi, guru nindakake piwulangan adhedhasar RPP minimal siswa yaiku 77. Kahanan iku mbuktekake lan aspek guru mbimbing siswa sajroning menawa modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw piwulangan, dene aspek liyane antuk biji skor 3. bisa ngundhakake kawasisan siswa apresiasi cerkak, Aspek ing siklus II sing antuk skor 3 jalaran ing mligine ing klas VIII C MTsN Mojosari. aspek kasebut anggone guru nindhakake aspek-aspek Nindakake Observasi mau isih kurang, saenggo isih ana siswa sing pasif. Observer bali maneh ditindakake observasi utawa pengamatan tumrap aktivitas siswa lan Refleksi Piwulangan kang wis katindakake ing siklus II aktivitas guru ing siklus III adhedhasar instrumen iki asile saya mundhak apik. Biji rata-rat asile tes kang wis cumepak. Banjur asile observasi kasebut para siswa ing siklus loro iki mundhak 5,75% dadi dijlentrehake kaya ing ngisor iki. 83,67. Bijine iku nuduhake yen ketuntasan klas ana 1) Asile observasi aktivitas siswa ing siklus III ana sandhuwure paugeran sing ana MTsN Mojosari. owah-owahan kang saya apik yen katandingake karo Dhata observasi siswa uga ana undakane saka siklus siklus II. Persentase aktivitase siswa kang kagayuh yaiku 89,58%, mundhak 4,16% saka siklus II. Asile
7
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto iku kalebu apik. Ana seperangan luwih aspek antuk siklus I skor kang kagayuh yaiku 75% kanthi kriteria skor 4 utawa skor maksimal lan saperangan maneh cukup. Siklus II kasil antuk skor 82,5% sing antuk skor 3. kagolong apik. Dene ing siklus III dadi saya apik 2) Dhata asil observasi aktivitas guru ing siklus III yaiku 87,5% uga kagolong apik. Anane olah-owahan njletrehake yen ana limang aspek antuk skor kasebut nuduhake manawo guru nduweni usaha maksimal yaiku skor 4, aspek kasebut yaiku aspek ndandani proses piwulangan supaya saya apik guru nerangake materi piwulangan, guru nindakake kwalitase. piwulangan adhedhasar RPP lan aspek guru Rekapitulasi Asil Observasi Aktivitas Siswa mbimbing siswa sajroning piwulangan, lan ngarahake Rekapitulasi dhata asil pasinaon siswa klas siswa sarta mbantu siswa nindakake refleksi. Aspek VIII C MTsN Mojosari sajrone ngapresiasi unsur liyane antuk biji skor 3. Mula bisa didudut persentase intrinsik cerkak kanthi modhel pembelajaran aktivitas guru yaiku 87,5% kanthi biji rata-ratane kooperatif jigsaw saka siklus I, II, ngati siklus III bisa 87,5. Biji kuwi nudhuhake yen aktivitas guru kalebu kagambarake ing bagan ngisor iki. apik lan alangan kang ana ing siklus II kasil diatasi. Adhedhasar rekapitulasi asiling pangolahe dhata observasi aktivitas siswa wiwit siklus I, II, Refleksi Piwulangan kang wis katindakake ing siklus ngati siklus III, nuduhake yen ana undhak-undakan III iki asile saya mundhak apik. Biji rata-rat asile tes kang apik. Siklus I bisa nggayuh skor 31 lan rata-rata para siswa ing siklus III kagayuh 87,14. Bijine mau aktivitas siswa 64,58% sing kagolong kurang. nuduhake yen ana sandhuwure KKM. Saka data Sajrone siklus II saya apik, kanthi biji 41 lan rata-rata observasi siswa uga ana undakane yaiku 89,58%. aktivitas siswa 85,42%. Dene ing siklus III bijine Dhata lembar observasi guru uga melu mundhak dadi mundhak dadi 45, rata-rata aktivitas siswa yaiku 87,5%. 89,58% kang kalebu apik. Adhedhasar asli observasi aktivitas siswa lan Undhakane aktivitas siswa ing pangetrapane aktivitas guru kasebut bisa dideleng yen ing siklus III modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw, wis kasil nggayuh ketuntasan klas. Kabeh siswa sajroning apresiasi unsur intrinsik cerkak bisa bijine kasil nggayuh KKM. Aktivitas siswa tumrap dideleng kaya ing bagan ngisor iki. piwulangan apresiasi cerkak kanthi modhel Bagan 4.2 Rekapitulasi Asil Observasi pembelajaran kooperatif tipe jigsaw uga katon Aktivitas Siswa mundhak, kabukten siswa bisa aktif sajrone proses piwulangan. Dene ing aktivitas guru, guru wis bisa mulang kanthi runtut lan selaras karo RPP sajrone 100 ngetrapake modhel pembelajaran tipe jigsaw ing 80 materi apresiasi cerkak. Mula panliten iki dipungkasi 60 Skor ing siklus III. 40 Rekapitulasi Panliten Siklus I, II lan Siklus III 20 Rekapitulasi ing panliten iki kaperang dadi Aktivitas 0 telu, yaiku rekapitulasi asil observasi aktivitas guru, Siswa (%) Siklus I Siklus II Siklus III rekapitulasi asil observasi aktivitas siswa lan rekapitulasi asil pasinaon siswa. Rekapitulasi Asil Obsevasi Aktivitas Guru Dhata asil observasi aktivitas guru saka Rekapitulasi Asil Pasinaon Siswa siklus I, II, lan siklus III bisa direkap kaya ing bagan Dhata asil pasinaon siswa ngenani apresiasi ngisor iki. unsur intrinsik cerkak bisa direkap kaya ing tabel Bagan 4.1 Rekapitulasi Asil Observasi 4.13 ngisor iki. Aktivitas Guru Tabel 4.13 Rekapitulasi Asil Pasinaon Siswa Siklus 100 No Asil Pasinaon I II III Skor 1 Rata-rata klas 77,92 83,67 87,14 50 Biji kang 100 2 93 100 paling dhuwur Aktivitas 0 Biji kang 77 Guru (%) 3 58 68 Siklus I Siklus Siklus paling asor II III Siswa kang 36 4 19 30 tuntas Siswa kang 0 5 17 6 Adhedhasar rekapitulasi asiling pangolahe durung tuntas dhata observasi aktivitas guru ing piwulangan wiwit Ketuntasan 52,77 100% siklus I, II, nganti siklus III kasebut, bisa diwruhi 6 83,33% klas % anane undhak-undhakan kang saya apik. Sajrone
8
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto Rekapitulasi asil pasinaon siswa uga bisa Kanthi biji kantutasan minimal 77, ing siklus I ana 19 kagambarake kanthi bagan, kaya ing bagan ngisor iki. siswa utawa 52,77% kang tuntas lan ing siklus II siswa kang tuntas dadi 30 siswa utawa 83,33% banjur ing siklus III kabeh siswa bisa tuntas, saenggo 150 ketuntasa klas 100%. Siklus I 3) Dhata asile observasi aktivitas siswa klas VIII C 100 MTsN Mojosari sajrone pasinaon apresiasi cerkak 50 Siklus II uga saya mundhak. Bab iki nuduhake yen siswa 0 nduweni gereget lan luwih aktif ing proses Siklus III piwulangan nganalisis unsur intrinsik ing sajerone apresiasi cerkak nganggo modhel pembelajaran kooperatif tipe jigsaw. Asiling observasi aktivitas siswa ing siklus I yaiku 64,58%, siklus II persentasene mundhak dadi Bagan 4.3 Rekapitulasi Asil Pasinaon Siswa 85,42%, siklus III 89,58%, lan kalebu kategori apik. 4) Asiling observasi aktivitas guru sajroning Rekapitulasi ing ndhuwur, ngandharake yen ngetrapake modhel pembelajaran kooperatif tipe ana undhak-undhakan asil pasinaon siswa ngapresiasi jigsaw kanggo undhakake kawasisan apresiasi cerkak unsur-unsur intrinsik cerkak saka siklus I nganti siswa klas VIII C MTsN Mojosari ing saben siklus siklus III. Sajrone siklus I biji rata-rata klas yaiku persentasene saya mundhak. Siklus I 75%, siklus II 77,92 dene biji paling dhuwur 93 lan biji paling asor dadi 82,5% banjur ing siklus III kagayuh 87,5%. Biji 58. Cacah siswa klas VIII C 36 siswa, sing kasil iki kalebu kategori apik. tuntas ana 19 siswa lan sing durung tuntas 17 siswa. Saran Ketuntasan klas ing siklus I yaiku 52,77%. Andhedasar dhata asiling panliten kang wis Biji rata-rata klas ing siklus II 83,67. Wondene ditindhakake ing klas VIII C MTsN Mojosari taun biji paling dhuwur 100 lan biji paling asor 68. Ana 30 ajaran 2015-2016, bisa didudut yen modhel siswa kang tuntas lan 6 siswa durung tuntas. Sajrone pembelajaran kooperatif tipe jigsaw bisa siklus II iki kasil nggayuh ketuntasan klasikal ngundhakake kawasisan apresiasi cerkak. Mula 83,33%. panliti nduweni saran kanggo guru supaya modhel Dene biji rata-rat ing siklus III yaiku 87,14. pembelajaran kooperatif tipe jigsaw bisa didadekake Biji paling dhuwur 100 lan biji paling asor 77. sawijining modhel alternatif ing materi piwulangan Sajrone siklus III iki asil pasinaon siswa bisa tuntas apresiasi cerkak kalebu nganalisis unsur-unsur instrik kabeh, tegese ketuntasan klas kagayuh 100%. Mula cerkak. saka kuwi bisa diarani manawa piwulanan basa jawa Sajrone panliten tindakan klas iki modhel kanthi methode kooperatif tipe jigsaw marbawani pembelajaran kooperatif tipe jigsaw mung kang positif tumrap undhakane asil pasinao siswa. digunakake ing materi apresiasi cerkak, tamtune modhel kooperatif jigsaw uga bisa ditrapake kanggo PANUTUP materi liyane. Panliten iki perlu diterusake utawa Dudutan dilanjutake kanthi panliten kang ngembangake alat Adhedhasar asiling panliten tindakan klas kang ukur keberhasilan kang linuwih reliabel. Saengga wis diandharake ing ndhuwur kang bisa didudut bisa nggambarake ketrampilan kooperatif para siswa yaiku: kanthi kelompok lan individu kanthi becik ing 1) Pangetrapane piwulangan apresiasi cerkak, sajroning piwulangan. mligine pemahaman ngenani unsur-unsur intrinsik cerkak kanthi modhel piwulangan kooperatif tipe KAPUSTAKAN jigsaw wis selaras karo tahap-tahapan, saenggo para Aminuddin. 2013. Pengantar Apresiasi Karya siswa luwih bisa mangerteni unsur-unsur intrinsik Sastra. Bandung: Sinar Baru Algensindo cerkak. Kanthi modhel pembelajaran kooperatif tipe Ampera, Taufik. 2010. Pengajaran Sastra Teknik jigsaw asil pasinaon siswa klas VIII C MTsN Mengajar Sastra Anak Berbasis Aktivitas. Mojosari taun ajaran 2015/2016 bisa ngalami Bandung: Widya Padjadjaran undhak-undhakan, mligine kawasisan apresiasi Arikunto, Suharsimi. 1998. Prosedur Penelitian unsur-unsur intrinsik cerkak. Suatu Pedekatan Praktik. Jakarta: Rineka 2) Asiling pasinaon siswa kanthi pangetrapan Cipta modhel kooperatif tipe jigsaw ing piwulangan Arikunto, Suharsimi. 2006b. Dasar-Dasar Evaluasi apresiasi cerkak nuduhake yen ana undhak-undhakan Pendidikan. Edisi Revisi. Jakarta: Rineka kang cukup apik. Siklus I biji rata-rata siswa antuk Cipta 77,92 ing siklus II dadi 83,67 lan mundhak saya apik Dimyati dan Mudjiono. 2009. Belajar dan ing siklus III yaiku 87,14. Saengga kasil nggayuh biji Pembelajaran. Jakarta: Rineka Cipta sandhuwureK KM kang wis ditentokake dening MTsN Mojosari yaiku 77.
9
Modhel Pembelajaran Kooperaif Tipe Jigsaw kanggo Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Cerkak Siswa Klas VIIIc MTs Negeri Mojosari Kabupaten Mojokerto Ibrahim, Muslimin, dkk. 2000. Pembelajaran Kooperatif. Surabaya: University Press Indarti, Titik. 2008. Penelitian Tindakan Kelas dan Penulisan Ilmiah. Surabaya: University Press Jabrohim (Ed). 1994. Pengajaran Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar Kunandar. 2008. Langkah Mudah Penelitian Tindakan Kelas. Jakarta: PT Raja Grafindo Persada Nurgiyantoro, Burhan. 2002. Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gadjah Mada University Press Riyanto, Yatim. 2010. Paradigma Baru Pembelajaran Sebagai Referensi bagi Pendidik dalam Implementasi Pembelajaran yang Efektif dan Berkualitas. Jakarta: Kencana Sudjana, Nana dan Ibrahim. 2007. Penelitian dan Penilaian Pendidikan. Bandung: Sinar Baru Algesindo Sudrajat, Akhmad. 2008. Cooperative Learningteknik Jigsaw. http://akhmadsudrajat.wordpress.com. Sugianto. 2010. Model-model Pembelajaran Inovatif. Surakarta: Yuma Pustaka. Tarigan, Henry Guntur. 1984. Membaca Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Bandung: Angkasa Trianto. 2007a. Model-model Pembelajaran Inovatif Berorientasi Konstruktivistik. Jakarta: Prestasi Pelajar Publisher Trianto. 2007b. Model Pembelajaran Terpadu. Jakarta: Prestasi Pelajar Publisher Trianto. 2011. Panduan Lengkap Penelitian Tindakan Kelas (Classroom Action Research) Teori dan Praktik. Jakarta: Prestasi Pustakarya Wellek, Rene dan Austin Warren. 2014. Teori Kesusastran. Jakarta: PT Gramedia
10