Marlene Dietrich, een herinnering Zes mei 2012 was het twintig jaar geleden dat Marlene Dietrich stierf. Bij haar leven was ze een legende, maar toen ze stierf waren veel mensen haar al vergeten. Hoe kon zij uitgroeien tot een diva, een femme fatale om daarna zo snel in de vergetelheid te belanden? Marie Magdalene Dietrich werd in 1901 in Schöneberg, Duitsland, geboren. Zij was de tweede dochter van Wilhelmine Elisabeth Josefine Felsing (1876-1945) en Louis Erich Otto Dietrich (1868). Op dertienjarige leeftijd vond Marie Magdalene de naam Marlene uit. Haar vader kwam om het leven tijdens de 1e Wereldoorlog (1916). De meisjes werden door de moeder met strakke discipline opgevoed. Deze strakke discipline zou Marlene haar hele leven lang behouden. Op twintigjarige leeftijd trouwde ze met Rudolf Sieber (1897-1976). Sieber was assistent regisseur, productiemanager en producent. Hij bracht Dietrich in contact Josef Von Sternberg (1894-1969), een OostenrijksAmerikaans filmregisseur. In het begin trad Dietrich op in het theater en als variété artieste. In het kader van dit magazine is het leuk om te vermelden dat zij in 1922 een bijrol had in De Doos van Pandora van Frank Wedekind. Maar in 1929 ontmoette zij Sternberg. Hij was op zoek naar een actrice voor de rol van Lola-Lola in zijn film Der Blaue Engel (1930). Dietrich auditeerde en kreeg de rol. Zij had toen al in zeventien films gespeeld. Met Sternberg zou zij er zeven maken. In totaal zou zij meer dan vijftig films maken met diverse regisseurs.
1
Der Blaue Engel Dietrich had haar uiterlijk mee, maar ze wist ook hoe ze meest gunstigst gefilmd kon worden. Zij had veel verstand van belichting. Ook had zij expliciete ideeën over kleding. Vaak stelde ze haar filmkostuums zelf samen. De film Der Blaue Engel was gebaseerd op de roman Professor Unrat oder Das Ende eines Tyrannen (1905) van Heinrich Mann (1871-1950). Emil Jannings, één van de grootste Duitse acteurs in die tijd, speelde de rol van Professor Immanuel Rath, een seksueel gefrustreerde onderwijzer van een jongensschool. Nadat hij erachter is gekomen dat zijn studenten Franse kaarten met afbeeldingen van nachtclubzangeressen verzamelen gaat hij op zoek naar de bron van deze verderfelijkheid. In de schimmige nachtclub Der Blaue Engel maakt hij kennis met Lola-Lola die op het toneel staat met een hoge hoed, kousen en blote dijen. Daarmee is Rath’s strikte vroomheid in één klap verdwenen. Hij wordt schaamteloos ingepalmd door de verleidelijke stem van de ordinaire verleidster die ‘Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt’ zingt. Zijn seksuele obsessie wordt hem fataal. Lola-Lola’s grenzeloze seksualiteit was een openbaring voor de bioscoopbezoekers. Lola-Lola was tevens de laatste rol die Dietrich speelde waarin ze als actrice moeite moest doen in de rol te passen; voortaan zouden de rollen haar moeten passen. Na Der Blaue Engel vertrok Von Sternberg naar Amerika (Hollywood); Dietrich volgde. Daar werd de film Morocco (1930) gemaakt. Amy Jolly (Dietrich), een cabaretière op haar retour, valt voor Tom Brown (Gary Cooper), een zorgeloze soldaat in het Franse vreemdelingenlegioen. Morocco gaat eigenlijk niet over Amy Jolly, maar over Dietrich zelf. Ze offert ‘de wereld’ op om haar hart te volgen; haar man onvoorwaardelijk lief te hebben. Morocco werd een groot succes in Berlijn, Hollywood en New York. Voor die tijd waren de structuur en het einde van de film heel gedurfd. Dietrich was in minder dan vier maanden één van de meest beroemde vrouwen van de wereld geworden, bewonderd, begeerd en benijd. Zij kreeg een Oscarnominatie voor Morocco, maar kreeg daarna nooit meer een blijk van erkenning van de academie.
Morocco 2
Eind 1930 keerde Dietrich weer terug naar Duitsland. Daar volgde de opnames voor Dishonored. Dietrich speelt hierin de rol van agent X-27, de Mata Hari van Oostenrijk; een spannend verhaal over spionage en romantiek. Door de snelle opname van deze film wordt hij wel gezien als de minste Dietrich-Sternberg film.
Dishonored Het volgende project van het duo Dietrich-Sternberg was de film Shanghai Express (1932). Terwijl de Chinese burgeroorlog volop woedt, neemt Shanghai Lily (Dietrich), een verleidelijke jonge vrouw met een duivelse reputatie, de trein naar Shanghai. Aan boord ontketent de avonturierster een onstuitbare passie in twee van haar medereizigers: Doc Harvey, haar oude vlam en de Chinese groothandelaar Henri Chang, een mysterieuze en geraffineerde man. Meer dan ooit belichaamt Dietrich hier de schoonheid, glamour en sensualiteit van de grote sterren uit het gouden tijdperk van Hollywood. Shanghai Express is een meesterstuk van visualisatie. De trein is een karakter net als de acteurs. Dit is de meest onderhoudende film van de Dietrich-Sternberg films. Deze film werd gezien als de meest succesvolle film en kreeg een Oscar voor de beste cinematografie.
Shanghai Express
3
In 1932 werd ook de film Blonde Venus gemaakt. Dietrich speelt Helen, een voormalige nachtclubzangeres die moet kiezen tussen haar man, haar minnaar, haar carrière en haar kind. De film werd gezien als een definitieve ramp; het was tijd voor een verandering.
Blonde Venus Die verandering liet zich zien in een historisch drama over keizerin Catherina de grote, the Scarlet Empress (1934). De dromen van de jonge prinses Catherina (gespeeld door Dietrich) vallen in duigen als ze gedwongen in het huwelijk moet treden met de enigszins idiote Russische troonopvolger, Peter III. Hoewel er dringend een mannelijke nakomeling voor de troon moet komen, geeft Peter de voorkeur aan zijn maîtresse. Gedwongen in een liefdeloos huwelijk, zoekt zijn bruid liefde in de armen van andere mannen, waaronder een knappe legerofficier. Maanden later, als er eindelijk een zoon wordt geboren, is heel Rusland in jubelstemming. Peter beraamt echter een moordcomplot tegen zijn overspelige vrouw. Maar de legerofficier en de trouwe troepen van Catherine staan achter haar om keizerlijk Rusland uit de handen Peter te houden en vermoorden hem. De film was in wezen helemaal van Sternberg; alles was door hem geschapen of met zijn kunstenaarsoog gezien. Het was de enige film die Dietrich maakte, waarin de decors met haar wedijverden om de eerste plaats. De film kreeg rampzalige recensies.
The Scarlett Empress De laatste film die Dietrich met Sternberg maakte was The Devil is a Woman (1935), die zich afspeelt in Spanje. Aan het begin van de vorige eeuw vloeit het bloed van vijanden en brandt de passie van verliefde stellen rijkelijk tijdens de carnavalsweek in de havenstad Sevilla. De emoties zijn vooral hevig tussen een jonge aanhanger van de revolutie, Antonio en zijn oude vriend Pasqualito en de nieuwe vrouw Concha (Dietrich) die tussen hen in komt te staan. Het komt tot een duel; Pasqualito 4
raakt gewond. Zij vraagt hem om vergiffenis maar krijgt die niet. Ze vertrekt met Antonio om op de trein naar Parijs te stappen, maar bedenkt zich op het laatste moment; ze vertrekt in de richting van Sevilla. Voor de rest van haar leven beschouwde Dietrich dit als haar favoriete film. Ze zei: ’In deze film was ik op mijn mooist.’ Maar de film beledigde niet alleen de censuur, de recensenten en het publiek, maar ook Spanje. Spanje zorgde ervoor dat de film werd teruggetrokken. Dit betekende het einde van de carrière van Sternberg. Hij was 41 jaar en zou nooit meer een belangrijke of goede film maken.
The Devil is a Woman In 1939 verwierf Dietrich het Amerikaanse staatsburgerschap. Tussen 1944 en 1945 trad zij op voor de geallieerde troepen in Noord-Afrika en Europa. In latere jaren veroverde ze Broadway en ging ze op tournee in Japan, Australië en de Verenigde Staten. De laatste 10 jaar van haar leven trok ze zich terug in haar Parijse flat Ze was bedlegerig en gebruikte drank en drugs. Maar ze liet niemand met rust. De telefoon was alles voor haar. Ze stierf in 1990 en werd begraven naast haar moeder in Schöneberg Haar succes heeft Dietrich te danken aan haar ijzeren discipline. Ze wist wat ze wilde en ging daarvoor, kost wat het koste. Ten tweede speelde haar obsederende, betoverende schoonheid (vooral ook haar beroemde benen) een rol en de manier waarop zij haar publiek kon bespelen. Ze loog over alles wat haar in een negatief daglicht zou kunnen stellen. Bovendien had zij de tijd aan haar zijde; Dietrich paste perfect in de decadente cultuur van Weimar Republiek en de Roaring Twenties. Maar Dietrich had ook een andere kant buiten de glamour voor de buitenwereld. Haar dochter Maria Riva (1924, Berlijn) beschrijft zichzelf in haar boek als het ‘liefste bezit’ van haar moeder. Ze leefde van jongst af aan in een volwassen wereld. Haar moeder besloot of haar dochter te dik of ziek was of onderwijs nodig had. Ze was veel aanwezig op de set om haar moeder te assisteren. Ze moest om zien te gaan met alle verschillende liefdesrelaties van haar moeder. Ze voelde zich vaak doodongelukkig. Haar leven stond eigenlijk in het teken van de carrière van haar moeder. Maar ook als volwassen vrouw zou Maria nooit van haar moeder loskomen. Ze zou tot aan haar dood in 1990 aan haar zijde blijven.
5
Dietrich met haar dochter
Bronnen Maria Riva, Dietrich, mijn moeder, Luitingh-Sijthof B.V, Amsterdam, 1993 Charlotte Chandler, Marlene, Marlene Dietrich, A Personel Biography, Simon & Schuster, New York, 2011 Steven Bach, Marlene Dietrich, Life and Legend, University of Minnesota Press, Minneapolis, 2011 De films Der Blaue Engel (1930), Morocco (1930), Dishonored (1931), Shanghai Express (1932), Blonde Venus (1932), The Scarlet Empress (1934), The Devil Is a Woman (1935) van Josef von Sternberg
6
