LVB en verslaving Een (on)beperkte relatie

LVB en verslaving

Een (on)beperkte relatie Brijder Verslavingszorg Inholland, Lectoraat GGZ-verpleegkunde Simone Bakker Koos de Haan Scholing, Advies en Projecten Ede 12 juni 2013

2

Agenda

1.  Kenmerken LVB 2.  LVB en Sociale verslavingszorg 3.  Aanpassingen in de Leefstijltraining-PLUS

3

LVB Bijkomende problematiek

LVB specifieke kenmerken

IQ 50-85

Beperkt Sociaal Aanpassingsvermogen

+

Leerproblemen -------------------Psychiatrische Stoornis --------------------Medischorganische Problemen -------------------------Problemen in gezin en sociale context

Komen tot uiting in

Leiden tot

Ernstige Gedragsproblemen Langdurige behoefte aan ondersteuning

VGN/VOBC, 2009 4

Beperkt leren en denken

Problemen LVB Beperkte sociale aanpassing

5

WERKGEHEUGEN Kortetermijngeheugen

Langetermijngeheugen

Verbaal Visueel-ruimtelijk

6

Beperkende factoren LVB (1) In leren en denken

•  Beperkingen in het intellectueel functioneren: •  Moeite met abstracte begrippen •  Moeite met abstract redeneren •  Denken is veelal concreet en minder snel

•  Beperkingen in informatieverwerking: •  Denkprocessen verlopen langzamer, mogelijk a.g.v. beperking van werkgeheugen •  Minder goed ontwikkeld verbale kortetermijngeheugen

•  Beperking in executieve functies, metacognitie en in generalisatie van kennis 7



8

Beperkende factoren LVB (2) In sociale aanpassing Beperkte zelfcontrole

} }àproblemen in sociale } omgang Beperkte impulscontrole } Kwetsbare sociaal emotionele ontwikkeling; vaak disharmonisch ontwikkelingsprofiel Complexe sociale situaties moeilijk te overzien Moeilijk staande houden Moeite met gebruik basale infrastructuren 9



Neiging zelf over schatting

Overschatting omgeving

Omgevingsstressoren . (seksueel) Misbruik . Werkeloosheid . Fragiel sociaal netwerk

10

Vraag 1 Hoeveel LVB’ers zijn er in Nederland? 1.  ± 60.000 2.  ± 385.000 – 685.000 3.  ± 2.500.000

11

Prevalentie LVB (1) LVB -  IQ 50 – 70: lichte verstandelijke beperking

2003: ± 115.000 ± helft IQ < 50 ± helft IQ > 50, maar <70

12

Prevalentie LVB (2) 2012 (CPB): ± 170.000 ± helft IQ < 50 ± helft IQ > 50, maar <70

± 85.000 ± 300.000 – 600.000 IQ 70 – 85 ± 385.000 – 685.000 13

IQ standaardnormaal verdeling

14

Prevalentie LVB (3) Uitgaande van IQ standaardnormaalverdeling IQ 50 – 70 IQ 70 – 85

342.000 2.174.400 (NVGZ, 1995)

15

Vraag 2 Hoeveel LVB’ers zijn er in de Maatschappelijke opvang? 1.  ± 10% 2.  ± 20% 3.  ± 50%

16

Vraag 3 Hoeveel % LVB’ers is er in justitieel kader?

17

Justitieel kader 35 – 45% (Spaans, 2005; Brand & Van den Hurk, 2008 in Van Nieuwenhuijzen, 2010)

18

Vraag 4 Hoeveel LVB’ers hebben volgens het SCP bijkomende problematiek, waaronder middelenmisbruik?

19

LVB Bijkomende problematiek

LVB specifieke kenmerken

IQ 50-85

Beperkt Sociaal Aanpassingsvermogen

+

Leerproblemen -------------------Psychiatrische Stoornis --------------------Medischorganische Problemen -------------------------Problemen in gezin en sociale context

Komen tot uiting in

Leiden tot

Ernstige Gedragsproblemen Langdurige behoefte aan ondersteuning

VGN/VOBC, 2009 20

Bijkomende problematiek Enkele honderdduizenden (SCP, 2010)

21

Relatie Sociale verslavingszorg en LVB?

YES 22

Leefstijltraining-PLUS

Achtergronden en verantwoording Inholland, Lectoraat GGZ-verpleegkunde Koos de Haan

Wat ging vooraf? Uit het veld •  LVB en middelen(misbruik), een probleem •  Geen passende begeleiding en behandeling Lectoraat GGZ-verpleegkunde •  Praktijkgericht onderzoek •  Ontwikkeling richtlijnen en interventies

Subsidie aanvraag 24


25

Fase 1

Probleembeschrijving en probleemanalyse


26

Samenwerkingspartners


27

Fase 2 Ontwikkeling en pilot


28

Leefstijltrainingen (1) Vier in totaal •  Twee individueel •  Twee groep •  Twee licht •  Twee zwaar

29


30

Leefstijltrainingen (2) Vorm van cognitieve gedragstherapie •  Cognitieve therapie •  Gedragstherapie Gericht op •  Analyse •  Controle Interventies •  Sociale vaardigheidstraining •  Zelfcontroletraining 31

LVB Cognitieve beperkingen en beperkingen specifieke cognitieve functies


32

Belangrijkste verandering Gedragstherapeutische principes Cognitieve principes


33

Aanpassingen (1)


34

Actoren

Cliënt Behandelaar Verslavingszorg Persoonlijk Begeleider VG Netwerk indien aanwezig en mogelijk Gedragswetenschapper VG

35

De voorbereiding

De stappen van de voorbereiding:

Aanpassingen (2) Cognitie

f

Kunnen Sociaal -emotio neel

Aankunnen


37

Aanpassingen (3)


38

Aanpassingen (4)


39

Thema 1: Mijn gebruik

Oefeningen voor thuis Bijhouden van gebruik

Aanpassingen (5) Perform

aal

Verbaal


42

Thema 2: Wat weet ik?

Bespreekbaarheid staat centraal

Aanpassingen (6)


49

Samenvatting aanpassingen Structurering Kortere sessies Kleine stappen Herhaling Beeldend materiaal Attitude

SAMEN

Transfer: toepassing van geleerde kennis en vaardigheden in het dagelijks leven Generalisatie: toepassing van besproken en geoefende situaties in nieuwe situaties

50

Bevestiging Bijna alle aanpassingen worden bevestigd in de Richtlijn Effectieve Interventies LVB (2011)

51


52

Materialen Leefstijltraining LVB

Handleiding Werkbladen

Alcohol Blowen Cocaïne Gamen en Internet

Online module Verantwoording TRIP spel Voor- en nadelen kaartjes Implementatiehandleiding

53

Alle materialen zijn te vinden op: www.inholland.nl/lvgenverslaving

En nu… een cliënt aan het woord! Videofragment

56

Prevalentie LVB en misbruik (1) Politiek: enige honderden Hulpverlening: duizenden

Internationaal onderzoek:

Lager dan bij algemene bevolking 0,5 – 2% substance related disorder 2 – 10% bij zelfstandig wonen (Sturmey et al., 2003) 26% triple diagnose bij zwakbegaafden (Strain, 1993)

57

Prevalentie LVB en gebruik (1) Onderzoek Nederland (1)

Steenhuis en Van der Poel (2009) -  32,1% (N=81) drinkt doordeweeks -  76,5% in het weekeinde -  Zonder 24-uurs begeleiding drinken vaker

58

Vraag 2 Gebruiken LVB jongeren meer of minder soft drugs dan de algemene bevolking?

59

Prevalentie LVB en gebruik (2) Steenhuis en Van der Poel (2009) ± 50% ooit softdrugs ± 33% afgelopen 12 maanden (recent gebruiker)

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Algemeen

LVG

Ooit

Recent

60

Vraag 3 Maken meer of minder dan 30% van de SGLVB’ers misbruik van middelen?

61

Prevalentie LVB en misbruik (2) Onderzoek Nederland (2)

Didden et al. (2009) -  46% van 39 cliënten met ernstige gedragsproblematiek en emotionele problemen op speciale unit misbruikt alcohol en/of drugs

62

Prevalentie LVB en misbruik (3) Onderzoek Nederland (3)

SGLVG, Tenneij en Koot (2007)

-  42% (N=201) middelenmisbruik voorafgaand aan opname in de Borg instellingen -  21% As I diagnose middelenafhankelijkheid, bij mannen 3 keer vaker (p= .03) -  Bij persoonlijkheidsstoornissen vaker problematisch gebruik (63-37%) -  Bij indexdelict vaker sprake van middelenafhankelijkheid

63

Prevalentie LVB en misbruik (4) Voorlopige conclusie

Middelenmisbruik > 2% Middelenmisbruik > enkele honderden

64

Prevalentie LVB en misbruik (5) Prevalentie hoog bij

Psychiatrische en gedragsstoornissen Delinquentie Dak- en thuislozen

Neemt toe bij

Hoger cognitief niveau Hogere leeftijd (> 22 jaar) Psychiatrische stoornis (3x hoger) Zelfstandig wonen (8x hoger) (Edgerton, 1987; Sturmey et al., 2003) 65

Ideeën voor de aanpak

66

Structurele aanpak volgens stoplichtmodel Groen: niet-gebruiker, wel risicogroep Oranje: experimenteel tot risicovol gebruik Rood: problematisch middelengebruik tot middelenafhankelijkheid

Visie op middelengebruik Integraal middelenbeleid

Preventie Niet-gebruik aanmoedigen door vergroten kennis en vaardigheden Voorlichting aan jongeren

Ouderbijeenkomsten

Selectieve preventie Signaleren en begeleiden experimenteer gebruik Voorlichting op maat

Signaleren en begeleiden problematisch gebruik Deskundigheidsbevordering medewerkers

Behandeling Signaleren misbruik en toeleiden naar behandeling Behandelaanbod

Op basis van: Open en Alert, handboek implementatie

Herkenning Preventie Selectieve preventie

69

Algemene signalen (1) Concentratieproblemen Sterk wisselende emoties en gedragingen Prestaties omlaag Verlies en/of verandering van vrienden Afspraken niet nakomen Verwaarlozing van vroegere hobby’s Vermijden van contact, afwezig, sociaal isolement 70

Algemene signalen (2) Verminderde zelfzorg en zorg voor huishouden Verslechterde gezondheid (lichamelijk en/ of psychisch) Maandagochtend dip (di/woe) Blauwe plekken, (vele) ongelukjes Financiële problemen Nalatigheid bij afspraken 71

Signalen LVB (1) ♦ Na vertrek late dienst verandert het gedrag ♦ Ander gedrag rondom ‘betaaldag’ ♦ Te weinig geld voor boodschappen ♦ Politiecontacten ♦ Stoere verhalen vertellen over gebruik (gerelateerde zaken) ♦ Anders opstellen tov begeleiding, ouders en/of voogd 72

Signalen LVB (2) ♦ Wel contact willen, maar begeleiders en/ of familie niet binnenlaten in woning ♦ Eerder of vaker vragen naar medicatie in beheer van begeleiding ♦ Afzetten tegen LVB zijn, overschreeuwen van negatief zelfbeeld, vaak gepaard met stoer uiterlijk en stoere taal

73

Begeleiding •  •  •  • 

Algemene en specifieke kennis middelen Bereidwillige houding (willen/durven zien) Open communicatie over middelen Hulpmiddelen •  •  •  • 

Voorlichtingsmateriaal Zonder flauwekul Trimbosinstituut TRIPspel Trimbos-instituut Steffie.nl Wat cliënt zelf aandraagt 74

Valkuilen begeleiding •  •  •  •  •  •  • 

Het mag gewoon niet Betutteling: het is niet goed voor je Door de vingers zien Alleen nadelen bespreken Schrikken van verhaal cliënt Klaarstaan met je mening Te snel reageren op het verhaal van cliënt 75

Projecten Trimbos-instituut Preventie Selectieve preventie

Novadic-Kentron Kliniek en ambulante Kernteams ism VG

NISPA Twee promotieTrajecten 1.  Screening 2.  Toetsing interventies

De Borg Trajectum Hoeve Boschoord Gespecialiseerd Intramuraal Verslavings Programma LVB 76

77

78

LVB en verslaving Een (on)beperkte relatie

Recommend Documents