Leer vogels (her)kennen in Nationaal Park Lauwersmeer

Informatiekrant Uitgave: Nationaal Park Lauwersmeer I 15e jaargang - nummer 1 - april 2014 I www.np-lauwersmeer.nl

Leer vogels (her)kennen in Nationaal Park Lauwersmeer N

ationaal Park Lauwersmeer staat bekend als ’Vogelparadijs op vroegere zeebodem’. Na de afsluiting van de Lauwerszee, ontwikkelde zich hier een bijzonder natuurgebied, waar jaarlijks honderden soorten vogels gebruik van maken. Kortom een uitstekend gebied om vogels te spotten! Tientallen soorten in verschillende kleuren en grootten. Maar hoe herken je al die vogels? En welke naam hoort erbij? En waarom komen ze hier voor? In mei organiseert de boswachter van Staatsbosbeheer in het Nationaal Park Lauwersmeer een cursus ’Vogels herkennen’. De cursus bestaat uit vier bijeenkomsten. Er is plek voor 15 personen.

De boswachter van Staatsbosbeheer leert u graag de beginselen van het vogelen. De cursus bestaat uit een theorieavond en drie ochtenden buiten. De theorieavond is op 1 mei om 19:30 uur en de buitenochtenden zijn op zaterdag 3, 10 en 17 mei. De cursus kost € 50,- per persoon. De cursus vindt plaats in en vanuit het Activiteitencentrum Nationaal Park Lauwersmeer aan De Rug 1 te Lauwersoog. Daar is ook een vogelboekje te koop. Voor verdere vragen en aanmelden kunt u contact opnemen met boswachter Liesbeth van den Berg, M: 06-30372114 of mailen naar: [email protected]. We verwachten dat de cursus snel vol zal zitten, aarzel daarom niet om u op te geven!

Zeearendnieuws S

inds in 2010 voor het eerst zeearenden kozen om hier te broeden is deze imposante vogel misschien wel de meest indrukwekkende ambassadeur van het Lauwersmeergebied. Met een spanwijdte van meer dan twee meter verdient het de bijnaam ‘vliegende deur’. Het eerste jaar werd in het nest, dat werd gebouwd op de Sennerplaat, een ei gelegd en bebroed. Waarschijnlijk door onervarenheid is dit ei echter niet uitgekomen. Het jaar erop werd met een ‘nieuwe’ man een nieuw nest gebouwd en deze keer was er meer succes; een zeearend-zoon kroop uit het ei en werd grootgebracht. Ook het derde jaar werd een nieuw nest gebouwd, weer met een andere zeearend-man en weer op de Sennerplaat en deze keer vloog een zeearend-dochter uit. De laatste man lijkt een ‘blijvertje’ en vorig jaar zagen op hetzelfde nest twee zeearend-zusters het levenslicht. Tijdens de storm in oktober is het nest echter uit de boom gewaaid. Kennelijk heeft dit het zeearendenpaar verward, want het duurde lang voordat ze aan een nieuw nest begonnen op de Kollumerwaard. Toen dit nest bijna klaar was zijn ze blijkbaar toch weer van gedachten veranderd want er werd een nieuw nest gebouwd, toch weer op de Sennerplaat. Het ziet er naar uit dat ‘ons’ zeearendpaar daar ook dit jaar weer gaat broeden

Kom naar de Open dag! O

p zondag 25 mei organiseert het Nationaal Park Lauwersmeer een open dag onder het motto “Er zit muziek in het Nationaal Park”. Op deze dag nodigen alle twintig Nationale Parken in Nederland het publiek uit om te komen genieten van de symfonie van de natuur. In Nationaal Park Lauwersmeer bent u van 11.00 tot 17.00 uur van harte welkom bij het Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1 te Lauwersoog. Hier vindt u een uitgebreide streekmarkt en kunt u (veelal) gratis deelnemen aan verschillende natuuractiviteiten voor jong en oud. Luister naar het gekwaak van kikkers, ontdek de vele vogelgeluiden of ervaar de wind en de golven tijdens een wandeling met de boswachter of een vaartocht over het Lauwersmeer. Kijk voor meer informatie op de website van het Nationaal Park Lauwersmeer: www.np-lauwersmeer.nl.

Stichting Informatievoorziening Nationaal Park Lauwersmeer In 2003 is het Lauwersmeergebied één van de 20 Nationale Parken geworden in Nederland. Een gebied dat meer dan de moeite waard is om te bezoeken. En om dat in volle omvang onder de aandacht te brengen is er sinds 2010 een Stichting Informatievoorziening Nationaal Park Lauwersmeer, welke zich inzet om bezoekers van het Nationaal Park te informeren over de bijzondere natuur, de vele recreatieve mogelijkheden en de vele excursies en activiteiten in het gebied. Naast ondergetekende als onafhankelijk voorzitter, hebben Staatsbosbeheer en IVN zitting in de stichting. In het Activiteitencentrum ’De Bosschuur’, dat in 2011 in gebruik is genomen naast de werkschuur van Staatsbosbeheer, De Rug 1, 9976 VT in Lauwersoog, kunt u terecht voor informatie over de flora en fauna en specifiek de vele vogels, die u kunt zien in het Lauwersmeergebied, waaronder de majestueuze zeearend. Ook worden hier jaarlijks tientallen activiteiten voor jong en oud georganiseerd.

Colofon april 2014 - 15e jaargang - nr 1

Deze informatiekrant is bestemd voor alle omwonenden rond Nationaal Park Lauwersmeer en wordt verspreid in de gemeenten De Marne, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Zuidhorn. Via VVV-kantoren en diverse recreatiebedrijven is de informatiekrant ook beschikbaar voor recreanten in het Lauwersland. Heeft u opmerkingen of klachten over de informatiekrant, dan kunt u contact opnemen met de redactie. REDACTIEADRES IVN Groningen Postbus 6095, 9702 HB Groningen T: 050-3135933, E: [email protected] EINDREDACTIE Jörgen de Bruin, IVN Aan dit nummer werkten mee: Jan Oomkes, Karen Beukema, Cynthia Borras, Mascha van Mourik, Freya Noest, Liesbeth van den Berg, Jaap Kloosterhuis, Lidy Wouda, Meindert van Dijk, Meindert Bult, Els Abbas, Hans Gartner, Guido Lek & Jörgen de Bruin. FOTOGRAFIE Jan Bosch, Roef Mulder, Jan Duker, Hans Dekker, Jörgen de Bruin, Guido Lek, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer. OPLAGE 36.000 exemplaren VORMGEVING Gerke A. Hofstra / Grafysk, Franeker PRODUCTIE Banda Kollum BV VERSPREIDING Santibri, Veendam COPYRIGHT Het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit deze krant is slechts toe­ gestaan na overleg met de redactie.

Daarnaast is op het haventerrein in Lauwersoog Het Informatie Paviljoen gevestigd, waar naast informatie over het Nationaal Park ook informatie is te vinden over overige zaken in het gebied, waaronder de visserij en het Waddengebied dat op de Werelderfgoedlijst staat. Daarnaast zijn er op het gebied van recreatie en toerisme veel uiteenlopende mogelijkheden in het Lauwersmeergebied. Daarvoor zijn er een aantal basis informatiepunten in de omliggende gemeenten, waar op een beeldscherm veel informatie wordt verstrekt. Voor het informeren van de bezoekers en deelnemers aan de verschillende excursies zijn er veel vrijwilligers actief, die worden ondersteund door Staatsbosbeheer (SBB) en het Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN). Zij zijn de gastheren en gastdames, die bezoekers wegwijs maken in het prachtige Lauwersmeergebied, dat zich mag verheugen in een steeds grotere groep bezoekers. Om die taak te kunnen blijven uitvoeren hebben we de komende jaren meer vrijwilligers nodig, die bereid zijn de rol van gastheer of gastvrouw te vervullen. Als u geïnteresseerd bent om daaraan een steentje bij te dragen kunt u zich melden bij Guido Lek (M: 06-15877810 of E: [email protected]) . Hij kan u nader informeren over opleiding en training om deze taak

uit te voeren in een enthousiast team van vrijwilligers. Dus hebt u wat tijd beschikbaar en wilt u zich inzetten voor het Nationaal Park Lauwermeer, dan is er de mogelijkheid daaraan een belangrijke bijdrage te leveren. De komende jaren zal de Stichting I n fo r m a t i e vo o rziening Nationaal Park Lauwersmeer meerdere activiteiten ontwikkelen om de groeiende groep bezoekers kennis te laten nemen van de vele mogelijkheden in dit prachtige natuurgebied op de grens van de provincies Groningen en Friesland. U bent natuurlijk van harte welkom in het Nationaal Park Lauwersmeer en we hopen u daar te kunnen begroeten. Jan Oomkes, Voorzitter Stichting Informatievoorziening Nationaal Park Lauwersmeer.

Vernatting en waterpeil­ beheersing Bantpolder I

n het noordwesten van Nationaal Park Lauwersmeer, aan de Friese kant, ligt de Bantpolder. Dit gebied is ontstaan uit een landaanwinningpolder en een voormalige buitendijkse zandplaat (Hoek van de Bant). De Bantpolder is in beheer bij Natuurmonumenten.

NATUURWAARDE De Bantpolder telt veel bijzondere planten. In de loop van de tijd heeft de voormalige zandplaat Hoek van de Bant zich ontwikkeld tot een prachtige zilt grasland, waar plantensoorten van de Rode Lijst in groot aantal voorkomen (o.a. moeraswespenorchis, rode ogentroost, geelhartje). Het zilt grasland vervult ook een belangrijke functie als broedgebied voor weide- en kustvogels. De scholekster, grutto en tureluur broeden er in hoge dichtheden. Jaarlijks is er een kolonie kluten aanwezig en regelmatig broeden er visdieven. Het gebied is ook van groot belang als overwinteringsgebied voor ganzen (vooral brand- en rotganzen) en als vluchtplaats voor wadvogels tijdens hoogwater. ACTIVITEITEN EN PLANNING Vanuit het oogpunt van natuurbeheer is een min of meer natuurlijk peilbeheer gewenst met relatief hoge waterpeilen in de winter en lage waterpeilen in de zomer. Om deze peilen beter te kunnen realiseren is een aantal eenmalige inrichtingsmaatregelen nodig. Er is een nieuw stelsel van dammen, stuwen en duikers nodig en tussen de dijksloot en de bermsloot moet op maaiveld een lage kade aangelegd worden. Om het gewenste slootpeil en het brakke karakter van het gebied te handhaven is een windmolentje nodig dat water vanuit de dijksloot het gebied in kan brengen.

De werkzaamheden zullen in 2014 na het broedseizoen beginnen en vroeg in het najaar eindigen, voor de terugkomst van de ganzen in het gebied. BELEVING EN RECREATIE De Bantpolder is vanaf de vrij toegankelijke waddendijk en vanaf de voor fietsers en langzaam verkeer bestemde parallelweg langs de Gerbrandyweg (= N361) goed te overzien. Natuurmonumenten koestert de cultuurhistorische waarden van dit jonge landaanwinninglandschap, waarvan de geschiedenis nog zo leesbaar aanwezig is in de vorm van dijken-, sloten-, en greppelpatronen. Om het gebied voor de bezoekers (vooral vogelaars, wandelaars en fietsers) aantrekkelijker te maken zullen de verouderde infopanelen langs dijken en sloten vervangen worden door nieuwe borden met informatie over natuur en cultuur. SAMENWERKING De komende vier jaar werkt Natuurmonumenten samen met andere natuurorganisaties (o.a. Vogelbescherming, Nationaal Park Lauwersmeer) aan het project “Rust voor vogels, Ruimte voor mensen” om de omstandigheden voor broedende, rustende en foeragerende vogels in het Waddengebied sterk te verbeteren. Het project vernatting en waterpeilbeheersing Bantpolder is daar een onderdeel van. Cynthia Borras Beheerteam Waddengebied Natuurmonumenten

Natuurkampeerterrein

S

taatsbosbeheer heeft landelijk 27 Natuurkampeerterreinen. Deze terreinen onderscheiden zich omdat ze zich bevinden in de mooiste landschappen, ver van alle drukte. De Natuurkampeerterreinen zijn bescheiden qua omvang, maar u kunt er altijd zeker van zijn dat iedere kampeerder een ruime plek krijgt. Juist die extra ruimte geeft meer rust en privacy. Natuurkampeerders zijn over het algemeen rustzoekers. Daarom zult u op deze terreinen geen last hebben van rumoerige speeltuinen, kantines, radio’s of auto’s op het terrein. U hoeft geen badkamers met bubbelbaden te verwachten, maar wel dat er toiletten en stromend water aanwezig zijn. Kinderen voelen zich prima thuis op de Natuurkampeerterreinen. Vaak zijn er eenvoudige voorzieningen zoals een zandbak of schommel. Maar de grootste ‘speeltuin’ is de natuurlijke omgeving, waar van alles te ontdekken valt! Rust, ruimte en natuur, dat is overnachten op Natuurkampeerterrein De Pomp. Het terrein ligt in Nationaal Park Lauwersmeer, een vogelparadijs op vroegere zeebodem. Zittend voor uw tent of caravan hoort u het gezang van vinken, merels en wielewalen. U geniet van het rustgevende uitzicht: aan de ene kant kijkt u uit op een prachtig bos met enkele uitkijkheuvels, aan de andere kant wuivend riet en glinsterend water. Kortom het leefgebied van steltlopers, water-, riet-, zang- en roofvogels, zoals kiekendief en zeearend. Heel bijzonder is het nest van de zeearenden vlak bij het Natuurkampeerterrein. Op de Natuurkampeerterrein is de boswachter uw gastheer/gastvrouw, die u over de natuur kan vertellen. Regelmatig worden er excursies georganiseerd voor de kampeerders. Vanaf het kampeerterrein bent

u ook zo op de prachtige wandelpaden en fietsroutes, waaronder de ‘Lauwersronde’. Waterliefhebbers kunnen uitstekend terecht op het Lauwersmeer. En in Lauwersoog staat het Activiteitencentrum, waar veel te doen is voor kinderen. Uw hond is welkom op De Pomp. Er zijn twintig kampeerplekken aan de rand van het terrein. Nieuw is dit jaar het welkom heten van campers. Op de camping hebben we inmiddels drie verharde plekken voor campers.

Op 4 april start het nieuwe kampeerseizoen. Reserveer nu alvast uw favoriete plekje! Het is mogelijk om vooraf een plaats te reserveren voor het komende seizoen. Dit kan via de website www. staatsbosbeheer.nl Heeft u vragen, dan kunt u contact opnemen met de klantenservice, T: 030-6977749. Liesbeth van den Berg, boswachter Lauwersmeer en beheerder Natuurkampeerterrein De Pomp.

Nieuws vanuit Staatsbosbeheer: natuur, beheer, recreatie

D

e bossen rond Lauwersoog en bij Kollumeroord zijn in de zeventiger jaren aangeplant als ‘proeftuin’ om te onderzoeken welke boomsoorten het best zouden groeien op de voormalige zeebodem. Sinds de regering de plannen om het Oostelijk deel van de Waddenzee droog te leggen heeft laten varen kregen deze bossen een recreatieve functie. Dat ging prima want er was een dicht netwerk aan brede bosbouwpaden, tussen en om de verschillende proefvakken. Omdat er wel erg veel brede en rechte paden zijn, had Staatsbosbeheer plannen om een aantal paden te laten vervallen, een aantal smaller te laten worden en een aantal ‘illegale’ smalle kronkelpaadjes te verheffen tot ‘officieel’ pad. De stormen van oktober en december 2013 hadden tot gevolg dat er veel bomen zijn omgewaaid. Vooral dennen braken af en de ondiep wortelende populieren vielen om met wortelkluit en al. Zo’n rechtopstaande wortelkluit levert een prachtige kans op voor de natuur: pionierplantjes gaan groeien op de, plotseling

kale, bodem, insectenlarven en amfibieën vinden een plek in de ontstane poeltjes, vogels vinden schuilgelegenheid. De meeste bomen blijven daarom liggen en het aangeplante bos zal zo een veel natuurlijker aangezicht krijgen, al gaan daar wel een paar jaar overheen. Een flink aantal wandel- en fietspaden werd (en wordt) door omgevallen bomen geblokkeerd. De fietspaden en een deel van de wandelpaden zijn weer vrij gezaagd. Van de overige paden willen we de komende tijd bepalen of ze geblokkeerd blijven en dus verdwijnen of dat ze toch (deels) weer toegankelijk worden gemaakt. Want hoe kun je beter een pad afsluiten, wat immers al het plan was, dan met omgevallen bomen? Ook de ‘paaltjesroutes’ zijn deels verdwenen en deels is de route gewijzigd. De gedachte hierbij is de routes die overblijven iets ‘avontuurlijker’ te maken. Het doel is uiteindelijk een gevarieerde en aantrekkelijke padenstructuur waar wandelen een belevenis is! Jaap Kloosterhuis Boswachter Staatsbosbeheer

Nieuws Activiteitencentrum inds ruim twee jaar geleden S het activiteitencentrum werd geopend bij De Bosschuur van Staatsbosbeheer, heeft het centrum gestaag meer vorm gekregen. Niet in de laatste plaats door de inbreng van de vele vrijwilligers.

Elke zondag en in de schoolvakanties elke dinsdag tot en met zondag is het Activiteitencentrum geopend en wordt u welkom geheten door de gastvrouwen en -heren. Met enthousiaste inzet van activiteitenbe-

geleiders proberen we een zo gevarieerd mogelijk programma te bieden voor jong en oud. Planten- en vogelexcursies, mini-cursussen en lezingen worden georganiseerd voor volwassenen.

Voor kinderen zijn er ‘knutsels’ zoals uiltjes kleien, nestkastjes timmeren of vetbollen bakken. Of ze gaan op een avontuurlijke zwerftocht, ‘vikingavontuur’ of doen de ‘spoedcursus boswachter’ voor kinderen. Ook wanneer er geen programma is, is er toch van alles te beleven

in en rond het activiteitencentrum. Kinderen kunnen waterdiertjes vangen en bestuderen in de vijver, hutten bouwen in het Huttenbouwbos of een vuurtje stoken in de overdekte vuurplaats. Voor het hele gezin is er nog het Natuurpad met allerlei natuurvragen en –weetjes onderweg. Zie voor het actuele programma: www.staatsbosbeheer.nl of www.np-lauwersmeer.nl.

Nationaal Park Lauwersmeer,

eldorado voor orchideeën ls de meeste mensen aan orchideeën A denken, komen er beelden voorbij van planten in de vensterbank met fraai ge-

vormde bloemen en bijna oogverblindende kleuren. Deze soorten,van oorsprong veelal uit Zuid Amerika en andere tropische oorden, zijn hier gekweekt en hebben niet zo veel meer te maken met hun oorspronkelijke leefgebied in de Amazone. Ook in ons land komen orchideeën voor, niet zo spectaculair als bovengenoemde, maar minstens net zo mooi! In het Lauwersmeergebied kennen we inmiddels zeker 10 soorten, waarvan de groep met paarsbloeiende bloemen de grootste is. Soorten als rietorchis, gevlekte orchis en brede orchis zijn paarsbloeiend en komen (soms massaal) voor op de voormalige zandplaten in het Lauwersmeergebied. Relatie? Ja zeker! Orchideeën

houden van relatief arme grond, waarin geen veranderingen hebben plaatsgevonden. En dan wordt het nog ingewikkelder, want in deze onveranderde grond moet een schimmeltje voorkomen, dat nodig is voor het ontkiemen van het zaad en waarvan de orchidee deels afhankelijk is voor de voedselopname. Zonder schimmel geen orchidee! Stoffijn zaad, soms van heel ver aangevoerd door de wind, komt op allerlei bodemsoorten en structuren terecht. Wanneer er bijvoorbeeld veel kunstmest of andere bodemveranderende factoren hebben plaatsgevonden, komt dat schimmeltje, ook wel mycorrhiza genoemd, niet meer in de bodem voor en zal het zaad van de orchidee niet ontkiemen. Het luistert dus nogal nauw. Natuurbeheerders moeten hier goed rekening mee houden. Maaien van voor de orchideeën geschikte terreintjes, zoals in het Lauwersmeer, moet met en via beleid: maaien en afvoeren, de grond voedselarm houden.

Moeraswespenorchis In de loop van jaren verandert het gebied toch. Zure regen en restanten van planten maken de bodem rijker. Dat hoeft niet slecht te zijn voor alle soorten orchideeën. Inmiddels zijn het niet alleen meer de paarsbloeiende soorten, maar ook de nog zeldzamere bijenorchis, de grote keverorchis en twee soorten wespenorchis, die in het gebied voorkomen. De meest zeldzame en ook meest kritische soort is de honingorchis, die helaas door het veranderende landschap in Nederland vrijwel is uitgestorven. Alleen in het Lauwersmeergebied komt deze soort nog voor! Een opsteker voor de beheerder, Staatsbosbeheer, die samen met vrijwilligers dit plekje onderhoudt.

Gevlekte rietorchis

Honingorchis

Bijenorchis

Wanneer vanaf eind mei de eerste orchideeën bloeien, organiseert Staatsbosbeheer, i.s.m. het tijdschrift Roots, drie orchideeënexcursies (10 & 18 mei en 1 juni). Het vertrek is om 10.00 uur bij Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1 te Lauwersoog. Opgave is niet nodig. U bent bij dezen van harte uitgenodigd! Hans Gartner Boswachter

Ga mee op pad in Nationaal Park Lauwersmeer!

erschillende organisaties staan jaarV lijks samen garant voor een boeiend en afwisselend activiteitenprogramma

Activiteitencentrum De Bosschuur

Staatsbosbeheer ontvangt u hier graag voor activiteiten en excursies. Iedere zondag is het activiteitencentrum te Lauwersoog open: van 11.00 - 17.00 uur In vakanties open van dinsdag - zondag. Kijk a.u.b. op de activiteitenkalender: www.np-lauwersmeer.nl

in Nationaal Park Lauwersmeer. Met voor ieder wat wils. Kijk voor het actuele programma op de website van het Nationaal Park, www.np-lauwersmeer.nl. Of bezoek de website van de onderstaande partijen. We hopen u tijdens één of meerdere van onderstaande activiteiten te zien. U bent van harte welkom! Eya Popeya StiPP verzorgt prachtige theater fami-

lie tochten in het Nationaal Park Lauwersmeer. Iedere excursie start met op de tocht afgestemd knutselen. Kloeskroedenhix en de Snorrekriebels - Bosdierenpoppentheater snuffeltocht Vooraf maken we Snorrekriebel-handpoppaintingpop (op hand verven). Samen met de Kloeskroedenhix lopen we daarna over het verwilderde pad. We ontmoeten hermelijn, mol, haas, de vos en de bosmuizen en gaan ze besnuffelen. Elk harig bosdiertje kriebelt op zijn eigen manier met het Snorrekriebellied. Kriebelkrix en de steekebeesten - Insectenpoppentheater bostocht Vooraf maken we een insectenhandpoppaintingpop (op hand verven). Samen met Kriebelkrix sluipen door het struikgewas, om de kevers, bijen, vlinders, krekels,

Natuurfotowandelingen

spinnen en mieren te ontmoeten. Loep meenemen. Deze kriebelbeestjes herkennen en leren kennen en van genieten! Elk Kriebelbeestje kriebelt met zijn eigen kriebelpootjes; kriebelpootjes lied. Zie ook: www.poppentheaterschool.nl

Rondvaartbedrijf Lauwersmeer maakt met

haar m.p.s. Vlinderbalg rondvaarten door het Nationaal Park Lauwersmeer. Maak eens een Zomeravondrondvaart, ga Op zoek naar de zeearend of combineer fietsen en varen! Zie ook: www.lauwersmeer.nl

Camping Lauwersoog organiseert boeiende fiets-

en wandelexcursies. Wild kijken met een deskundige gids op de fiets: In het Lauwersmeergebied komt veel wild voor. Een deskundige gids neemt u graag mee op een mooie fietstocht in de Marnewaard. Neem een verrekijker mee en geniet van de vogels en dieren in dit prachtige gebied. Het is mogelijk een fiets te huren voor € 2,50 per fiets. Wandeling Van Zout naar Zoet: Een wandeling in de avonduren heeft wat. Vogels en andere dieren laten zich nu goed zien. We gaan een wandeling maken op de overgang van zout naar zoet. Een deskundige gids van Staatsbosbeheer vertelt over de boeiende verandering, die het Nationaal Park Lauwersmeer heeft ondergaan. Zie ook: www.lauwersoog.nl/activiteiten

Ontspannen(d) wandelen en fotograferen in de natuur onder leiding van fotograaf, natuurgids en levensgenieter Meindert van Dijk op 19-04-14, 17-05-14, 28-06-14, 26-07-14. Meindert organiseert en begeleidt inmiddels ruim 10 jaar natuurfotowandelingen door heel Nederland. Zie ook: www.natuurfotowandelingen.nl

IVN Noord-Oost Friesland

Het IVN draagt bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Zij organiseert hiervoor o.a. excursies door natuurgebieden, lezingen, cursussen, zie ook www.ivn.nl Orchideeëntocht, zaterdag 14 juni, 14.00-15.30 uur, kosten € 3,--, aanmelden niet nodig, Startlocatie Restaurant Het Booze Wijf, Strandweg 1, Lauwersoog

Het Informatie Paviljoen (HIP), meer dan één bezoek waard!

V

anaf Goede Vrijdag is HIP weer geopend en is de nieuwe inrichting te bewonderen. U wordt hartelijk ontvangen door één van de enthousiaste gastvrouwen- of heren. Loop eens rond, neem plaats in de experience-bioscoop, ervaar de geluiden van het wad, leer meer over de vogels of speur naar de vissersboten op zee. Neem ook een kijkje bij de steeds wisselende exposities. Er is genoeg te beleven!

BEWEGING RONDOM HIP! Rondom Het Informatie Paviljoen gebeurt inmiddels ook van alles. Bij MEER kunt u terecht voor een kopje koffie met taart of een biologisch ijsje op het terras. Voor de kinderen organiseert MEER met enige regelmaat leuke activiteiten. Wilt u met een zeehondentocht mee of gaan waddenlopen? Dan kunt u bij het ticketoffice terecht. De bezoeker die meer wil weten

van duurzaam vissen of hoe nieuwe netten worden gemaakt loopt naar binnen bij de Visserijloods. Ook kunt u rondom dit thema regelmatig workshops of lezingen bijwonen. Kortom: het is een hippe plek! Zeker ook als u binnenkort kunt overnachten in één van de twee ‘hoge’ één-kamer-hotels.

OPROEP! We bevinden ons in een prachtig gebied met fijne mensen en bijzondere plekken:. Wij zijn op zoek naar foto’s daarvan. Heeft u een mooie plek gespot in de natuur, zit u in een leuk restaurantje, bent u in één van de vele kleine musea of loopt u door een galerie: deel het met ons en alle anderen! Dat kan door een foto met uw tip te posten via twitter @HIP_Lauwersoog óf kom naar het HIP en hang uw foto zelf op in de TipBoom: dan kunt u meteen de tips van anderen zien! Tot dan! Het Informatie Paviljoen is geopend vanaf: 18 april tot en met september woensdag t/m zondag van 10:00 – 17:00 uur Adres: Haven 6 in Lauwersoog

Een Natura 2000 beheerplan voor het Lauwersmeer

H

et Lauwersmeer is een natuurgebied van internationaal belang. Daarom maakt het deel uit van het Europese netwerk van natuurgebieden dat de naam Natura 2000 heeft gekregen. In 2010 is het Lauwersmeergebied aangewezen als Natura 2000 gebied. Voor elk Natura 2000 gebied, 132 in heel Nederland, wordt een beheerplan gemaakt waarin de bescherming van de natuurwaarden in deze gebieden wordt geregeld. Het Lauwersmeer heeft grote waarden voor de vogels. Daarom zijn 13 soorten broedvogels en 29 soorten niet-broedvogels (trekvogels en wintergasten) aangewezen, waarvoor het Lauwersmeer van internationaal belang is. Het beheerplan beschrijft de maatregelen voor behoud of verbetering van de kwaliteit van hun leefgebied. Al deze soorten zijn kenmerkend voor het landschap van meren en moerassen, waar het Lauwersmeer onderdeel van uit maakt. Brandganzen

Het Lauwersmeer is een fantastisch gebied met hoge natuurwaarden en een rijke vogelpopulatie. Naast moerasvogels zijn vele steltlopers, ganzen en zwanen in het gebied te vinden. Onlangs heeft de zeearend zich als broedvogel gevestigd. Het Lauwersmeer is ook de schakel tussen het Natura 2000 gebied Waddenzee en verschillende Natura 2000 gebieden in het achterland van Groningen, Friesland en Drenthe. Naast de aangewezen vogelsoorten, is het Lauwersmeer van groot belang voor vismigratie. WAT IS EEN BEHEERPLAN NATURA 2000 In het beheerplan voor een Natura 2000 gebied zijn de natuurdoelen die Europa voor de gebieden heeft aangewezen beschreven. Maar het belangrijkste doel van het beheerplan is de beschrijving van de maatregelen die nodig zijn om die bijzondere natuur te behouden en te versterken. Een ander belangrijk aspect van het beheerplan is, dat het wordt gebruikt om goede beslissingen te nemen als er vergunningen voor activiteiten in en om het gebied worden aangevraagd. Om een zo breed mogelijk draagvlak voor het be-

houd van deze unieke natuur en de maatregelen die daar bij horen te krijgen is het beheerplan opgesteld in nauwe samenwerking met de terreinbeheerders, gemeenten, provincies, het waterschap, particuliere eigenaren, agrariërs en andere betrokkenen. Het beheerplan heeft een looptijd van zes jaar. ONTWIKKELINGEN, KNELPUNTEN EN MAATREGELEN De afsluiting van de Lauwersmeer in 1969 heeft voor een groot deel bepaald hoe het gebied er op dit moment uitziet en welke natuurwaarden er voorkomen. Sinds de afsluiting hebben zich grote veranderingen voorgedaan. En het gebied ontwikkelt zich nog steeds. Als we doorgaan op de huidige weg zal de openheid van het gebied steeds verder afnemen en verandert het Lauwersmeer van een open kwelder- en wadlandschap in een uitgestrekte rietruigte met grote delen bos. Deze ontwikkeling is slecht voor de aangewezen vogelsoorten. Veel vogels hebben een open landschap met vitaal rietmoeras en slikkige omstandigheden nodig om te kunnen overleven. Dit type landschap heet een pionierslandschap en het is het toekomstbeeld voor het Lauwersmeer: een landschap met veel water­dynamiek, sedimentafzet en eventueel invloed van brak water. Op de lagere delen is het landschap open met rietmoeras en slikkige platen en schorren. De hogere delen, waarop geen beïnvloeding met water mogelijk is, zullen op termijn verder verbossen. Om een grotere oppervlakte van dit open landschap in het Lauwersmeer te krijgen en te houden is meer dynamiek nodig en een ander beheer. Daarom worden in het beheerplan maatregelen genomen om de dynamiek te vergroten en het beheer aan te passen. Ook is de rust van groot belang voor de aangewezen vogelsoorten. In het algemeen geldt dat hoe groter de vogel is, hoe groter de afstand waarover verstoring optreedt

Lepelaars Hoe de vergroting van de dynamiek er in detail uit zal zien is nog niet bekend. Om ervaring en kennis op te doen met meer waterdynamiek wordt de eerste twee jaar van de beheerplanperiode gestart met een experimenteel waterbeheer. Er zal worden nagegaan welke waterpeilen in de praktijk en op korte termijn realiseerbaar zijn met inachtneming van de eisen van waterveiligheid en waterberging.

Kemphaan HUIDIGE ACTIVITEITEN In het beheerplan is ook beschreven welke huidige activiteiten in en buiten het gebied een relatie hebben met de knelpunten voor de aangewezen vogelsoorten. Wat zijn de voornaamste actuele activiteiten? • Natuurbeheer en -onderhoud b.v. begrazing, bosbeheer en maaien van rietlanden. • Recreatie b.v. watersport, wandelen en fietsen. • Agrarische activiteiten • Waterbeheer en waterhuishouding • Beroepsvaart en beroepsvisserij Een aantal activiteiten heeft een relatie met de knelpunten in het gebied. Zo hebben het natuurbeheer en het beheer van het waterpeil negatieve gevolgen voor een aantal vogelsoorten (zie de eerdere knelpunten). Ook de beroepsvisserij kent effecten zoals verstoring en voedselconcurrentie die mogelijk van invloed zijn op de vogels. Bekend is dat activiteiten zoals seizoensbeweiding, rondvaartboten, de vaardienst Schiermonnikoog, de bruine vloot, de beroepsvaart, veehouderij, sportvisserij, vaarrecreatie en kitesurfen een verstorend effect kunnen hebben op verschillende soorten vogels. Voor het grootste gedeelte is dit al goed geregeld met de huidige openstellingregels, in sommige gevallen zijn aanvullende (mitigerende) maatregelen opgenomen in het beheerplan. VERVOLG In maart en april 2014 is het concept beheerplan besproken met de klankbordgroep en is het gebied geïnformeerd. Ook is het beheerplan besproken in de bestuurlijke stuurgroep. De volgende stap is dat het concept beheerplan ter inzage gelegd wordt en dat iedereen hierop reactie kan geven. Wanneer dit zal zijn, is nu nog niet bekend. Houdt hiervoor de streekbladen en de website van Natura 2000 of van het Nationaal Park Lauwersmeer in de gaten. Voor meer informatie over het beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer kunt u terecht bij Dienst Landelijk Gebied te Leeuwarden, de heer S. Krap, E: [email protected] Roerdomp

Zeearend

Ezumakeeg

Junior Rangers in Nationaal Park Lauwersmeer A

fgelopen najaar startte op de natuurwerkdag te Lauwersoog een derde Nederlandse afdeling Junior Rangers. Junior Rangers is een Europees netwerk van jongeren van 12 tot 18 jaar die Nationale Parken leren kennen en vertegenwoordigen. Nina, Michael, Lieneke, Jesse en Ridzert zijn nu aspirant Junior Ranger voor Nationaal Park Lauwersmeer. Samen met hun begeleider Emile verkennen zij het gebied op ludieke wijze. Geocaching, bushcraft en spoorzoeken, door de wildernis struinen, op zoek naar pasgeboren veulens met boswachter Liesbeth, vanuit de kano naar otters speuren, een boottocht met boswachter Jaap en een overnachting met kampvuur op het Natuurkampeerterrein ’De Pomp’ van Staatsbosbeheer staan op het programma.

Acht keer per jaar op zaterdagochtend van 9 tot 12 uur komen de Junior Rangers bij elkaar en de zomer wordt gevierd met een overnachting in het gebied. De zomer is het moment waarop aspiranten na een jaar meedoen presenteren wat zij geleerd hebben en dan officieel Junior Ranger worden. In de volgende jaren krijgen zij steeds meer verantwoordelijkheden voor het organiseren van activiteiten. De groep mag groeien tot ongeveer twaalf deelnemers. Dus heeft u zo’n jongere in huis, die graag buiten is en door de natuur struint? Die zich betrokken voelt bij de natuur en daar meer over wil leren en vertellen? Dan is Junior Ranger misschien iets voor hem of haar. We zijn dus op zoek naar super-enthousiaste jonge natuurmensen van 12 - 16 jaar die mee willen doen! De kosten zijn € 50,- per deelnemer per jaar. Aanmelden of een vraag stellen kan bij Guido Lek, M: 06-15877810 en E: [email protected]

KOMENDE ACTIVITEITEN: Zaterdag 12 april 2014 Achter de wilde paarden aan De boswachter neemt je mee Zaterdag 24 mei 2014 Op zoek naar de otter Het water op met de kano

Zoek de vogel

Zaterdag 21 juni 2014 Zomerkamp Boottocht en overnachting

Wat moet je doen?

We ontvingen maar liefst 100 goede antwoorden op de vorige puzzel. De winnaars hebben hun Watch-Doeboek al ontvangen. Veel plezier ermee! Heb je niets gewonnen? Doe dan deze keer weer mee! Want ook nu worden onder de goede inzenders vijf Watch-Doeboeken verloot. Dit is een prachtig boek vol met spelletjes, ontdek- en doedingen over water voor kinderen van 8 -12 jaar.

Streep alle vogelnamen weg (horizontaal, verticaal, diagonaal, achterstevoren en ondersteboven). Er blijven 12 letters over. Met deze letters kun je de naam van een vogel maken. Deze opvallende vogel is een vrij zeldzame nazomer gast in het Nationaal Park. Vul de naam van de vogel in en stuur de oplossing met je naam, adres en leeftijd naar IVN Groningen, Postbus 6095, 9702 HB Groningen.

B

O

E

R

E

N

Z

W

A

L

U

W

W

T

S

R

O

B

W

U

A

L

B

R

I

W

E

L

K

N

I

V

F

T

U

B

E

A

G

R

A

K

Z

E

U

I

S

A

L

T

L

N

E

R

W

N

U

V

IJ

A

E

E

O

A

I

T

R

A

T

E

R

R

W

R

T

R

A

L

S

E

K

I

T

D

A

S

T

P

A

G

A

IJ

T

K

A

M

A

N

U

A

S

A

E

T

L

A

P

A

L

I

R

A

T

E

L

T

R

G

W

N

R

P

G

P

P

O

H

E

H

E

N

N

A

A

H

P

M

E

K

N

P

C

M

A

K

L

A

V

N

E

R

O

T

E

A

O

Z

O

M

E

R

T

O

R

T

E

L

N

Z

Baardman

Paap

Blauwborst

Patrijs

Boerenzwaluw

Torenvalk

Fuut

Vink

Grutto

Waterral

Hop

Watersnip

Kemphaan

Wielewaal

Kievit

Zanglijster

Kwak

Zomertaling

Lepelaar

Zomertortel

Nachtegaal

Zomergasten

ationaal Park Lauwersmeer is verN maard om zijn enorme vogelrijkdom. Het gebied vormt een belangrijk ’wegres-

taurant’ op de Oost-Atlantische trekroute, waar jaarlijks miljoenen vogels gebruik van maken. Honderdduizenden daarvan maken een korte of langere stop in het Lauwersmeergebied, alwaar ze rust, ruimte en voedsel vinden. Ruim 100 soorten gebruiken het Nationaal Park als broedgebied. Naast vogels die het hele jaar in het gebied verblijven (zogenaamde standvogels), gaat het ook om een groot aantal specifieke zomergasten. Zij hebben de winter veelal in Afrika doorgebracht en strijken vanaf het voorjaar in het Nationaal Park Lauwersmeer neer om hun kroost groot te brengen. Ga de komende maanden eens op zoek naar de volgende bijzondere ’gasten’.

Grauwe Kiekendief GRAUWE KIEKENDIEF De grauwe kiekendief is een zeer zeldzame broedvogel in Nederland. In het Lauwersmeergebied is het een onregelmatige broedvogel met hooguit enkele paartjes. De vogels houden van open landschappen, alwaar ze op vogels, muizen en insecten jagen. In Nederland broeden de vogels meestal in graanakkers. De grauwe kiekendief overwintert in tropisch Afrika ten zuiden van de Sahara. De meeste kans om deze prachtige slanke roofvogel waar te nemen heeft u aan de Groninger kant van het Lauwersmeer. HUISZWALUW De huiszwaluw is een vrij algemene broedvogel in Nederland. Ook rond het Lauwersmeer broedt deze vogel vrij algemeen. Ze broeden vaak in kolonies, waarbij de komvormige nesten onder de dakrand van gebouwen gemetseld worden. O.a. in Robbenoort, bij

Blauwborst het gebouw van Rijkswaterstaat bij de schutslus van Lauwersoog en bij Kollumeroord broeden ze volop. Huiszwaluwen eten enorme hoeveelheden muggen en andere vliegende insecten en die zijn in Nationaal Park Lauwersmeer ruimschoots voorhanden. Huiszwaluwen zijn lange afstandstrekkers en overwinteren tot in Zuid Afrika aan toe! BLAUWBORST De blauwborst combineert een prachtig uiterlijk met een welluidende zang. Het is een algemene broedvogel in Nationaal Park Lauwersmeer (ca. 200 paren!), hoewel ze zich maar moeilijk laten zien. De beste tijd om naar blauwborsten uit te kijken is april/mei, wanneer de mannetjes vaak bovenin een struik hun prachtige zang laten horen. Vooral in uitgestrekte rietvelden met enige struikgewas kunt u ze vinden. Blauwborsten eten vooral insecten, slakken, spinnen en wormen. Ze overwinteren op het Iberisch Schiereiland of in West-Afrika ten zuiden van de Sahara.

Sprinkhaanzanger sprekend lijkt op een sprinkhaan of ook wel als een ’ratelend wekkertje’ omschreven wordt. Het is een schuwe vogel, die vrijwel altijd tussen de begroeiing blijft. In Nationaal Park Lauwersmeer broeden jaarlijks enige tientallen, vooral in gebieden met veel riet en ruigtekruiden. Ze eten vooral insecten. Over de trekroute en overwinteringgebieden van deze soort is nog vrijwel niets bekend!

SPRINKHAANZANGER (enige tientallen broedparen) Een onopvallende en mysterieuze zomergast. Het meest opvallende is nog wel zijn typische geluid dat Zomertaling

Huiszwaluw

ZOMERTALING Vooral het mannetje van de zomertaling is een prachtige verschijning. Het is een vrij schaarse broedvogel in Nederland met een voorkeur voor drassige graslanden en moerassen. In Nationaal Park Lauwersmeer broeden circa 10 paren. Zomertalingen eten insecten, andere waterdiertjes en plantaardig materiaal, dat ze op of net onder het wateroppervlak verzamelen. Met name De Ezumakeeg en het Jaap Deensgat zijn goede plekken om deze soort te vinden. Zomertalingen overwinteren in tropisch Afrika ten zuiden van de Sahara.