Kranten in de Klas Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
Inleiding
1
1. Gezondheidseducatie
2
2. Leren leren
3
3. Milieu-educatie
4
4. Muzisch-creatieve vorming
5
5. Opvoeden tot burgerzin
6
6. Sociale vaardigheden
7
7. Technisch-technologische vorming (tweede en derde graad ASO)
8
Inleiding Met Kranten in de Klas werken uw leerlingen aan alle vakoverschrijdende eindtermen. De kranten bieden elke dag weer kersvers materiaal om in uw klas bezig te zijn met gezondheids- en milieu-educatie en om uw leerlingen op te voeden tot burgerzin. Kranten in de Klas laat tieners nadenken over de wereld en geeft hen zin om nadien de actualiteit te blijven volgen. Met FLITS en BLITS zijn uw leerlingen begaan met de eindtermen leren leren en een breed spectrum van sociale vaardigheden. De hedendaagse, ‘FLITSende,’ ‘BLITSe’ vormgeving van de opdrachtenbundels bevordert bovendien het plezier in luisteren, spreken, lezen en schrijven. Kranten in de Klas bewijst zijn diensten in heel wat vakken van het secundair onderwijs. De diversiteit is zo groot, dat het voor ons onbegonnen werk is alle mogelijke leerplandoelstellingen op te lijsten die u met dit project kunt bereiken. . We beperken ons daarom tot de vakoverschrijdende eindtermen. KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
1
1. Gezondheidseducatie Kranten bestedenbehoorlijk wat aandacht aan gezondheid, gezonde levensgewoonten en lifestyle. Sommige titels wijden er volledige rubrieken aan; andere voegen zelfs extra katernen of magazines toe. Van gezonde recepten tot tips voor sportbeoefening en verhalen over ziekte en dood: in de krant vindt u het allemaal. Lezen leerlingen over het gebrek aan hygiëne in bepaalde landen en de medische gevolgen daarvan, dan trekken ze daaruit lessen voor hun eigen leefomgeving en situatie. Bij de confrontatie met deze soms schokkende verhalen is enige toelichting en begeleiding van de leerkracht uiteraard wenselijk. In de eerste graad ligt het accent van de eindtermen op hygiëne, voeding, genotsmiddelen, geneesmiddelen, veiligheid en EHBO, stress en emoties en rust/beweging/houding. De tweede graad benadrukt de thematiek van gezonde en actieve leefstijl en die van relaties en seksualiteit. In de derde graad gaat het vooral om leefstijl en levenskwaliteit enerzijds en om zorgethiek anderzijds. Al deze thema’s komen geregeld aan bod in de kranten: uw leerlingen komen via KiK in contact met de actueelste kennis, ontwikkelingen en trends. Aan de hand van krantenartikels leren ze bijvoorbeeld over de risico’s van genotsmiddelen en medicijnen. Ze ontdekken de gevolgen van misbruik en leren kritisch te zijn ten overstaan van deze middelen. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld seks en erotiek in de media en voor thema’s als gezinsplanning, zwangerschap of abortus. Ontsporingen als zelfmoord, prostitutie, delinquent gedrag of verspreiding van seksueel overdraagbare aandoeningen komen aan bod, net als sociale problematieken in verband met echtscheiding, nieuw-samengestelde gezinnen en holebi-relaties. Hoe meer kennis leerlingen hebben van maatschappelijke fenomenen en situaties, hoe groter de kans dat ze er zich in kunnen inleven en dat ze begrip opbrengen voor keuzes die anders zijn dan die van henzelf en hun omgeving. Leerlingen leren zo respect te hebben voor mensen met een andere geaardheid, uit andere culturen of met andere gewoonten, denkpatronen en overtuigingen. Ze zijn alerter voor allerhande vormen van sociale druk, fanatisme, discriminatie en onverdraagzaamheid en kunnen daar met de opgedane kennis makkelijker op reageren. Jongeren zijn zeer gevoelig voor de impact van helden-rolmodellen. Een betrokken leerkracht wijst deze grote voorbeelden niet af, maar plaatst eventueel wel kritische voetnoten bij hun gedrag. Hebben leerlingen vooral aandacht voor media- en ander glitternieuws, dan hoeft dat geen probleem te zijn. Deze thema’s bieden meer dan genoeg aanzetten om te praten over bredere thematieken als bv. normen en waarden, de waarde van materialisme vs persoonlijkheid en relaties, persoonlijkheidscultus en uiterlijk enz.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
2
Veel leerlingen lezen graag de sportkrant. De voetbalbijlagen op maandagochtend zijn in de meeste klassen zeer gegeerd. Passieve sportbeleving kan daardoor een aanzet vormen tot actieve participatie. Sommige leerlingen houden er niet van als leerkrachten binnendringen in hun persoonlijke leefwereld; anderzijds wil iedere jongere graag gerespecteerd worden om wie hij is en waarmee hij bezig is. Zeker voor veel jongens kan sport een ideale invalshoek vormen om dit subtiele evenwichtskoord te bewandelen. Sommige leerkrachten proberen hun leerlingen weg te houden van de sportbijlagen en laten hen enkel naar het ‘ernstige’ nieuws grijpen. Dit kan contraproductief werken. In sommige klassen is het al een hele prestatie als leerlingen uit zichzelf de krant lezen:op dergelijke momenten is het misschien van ondergeschikt belang om welke krant het gaat en om welke rubriek ervan. Ken uw klas!
2. Leren leren Kranten vormen ideaal materiaal voor diversificatie en voor begeleid zelfstandig leren. Met de krant biedt u de leerlingen nieuwe kennis in een realistische, niet-schoolse situatie. Kennis en woordenschat worden aangeboden in een reële context, wat de mogelijkheden tot transfer aanzienlijk doet toenemen. Dankzij de geschreven pers ontdekken leerlingen hoe ze op een systematische manier verschillende informatiebronnen op hun niveau zelfstandig kunnen gebruiken. Wie de leerlingen wil leren zakelijke teksten te synthetiseren, biedt hen met de kranten een schat aan artikels om zich op uit te leven. Een kritische analyse van het nieuws in de kranten of een cross-mediale vergelijking met radio- en tv-journaal behoren tot de mogelijkheden. Artikels zijn te vinden in alle moeilijkheidsgraden: een uitgelezen kans tot differentiatie en dus tot onderwijs waarin de leerling centraal staat. Nieuws is er niet zomaar: het wordt door journalisten geselecteerd en ‘gemaakt’. Maar wat is nu echt belangrijk en wat is slechts van vluchtig belang? In BLITS gaan we hier dieper op in. Opdracht 3.4 ‘historisch’ biedt ongetwijfeld stof voor pittige discussies! Zowel in FLITS als in BLITS vergelijken leerlingen de Vlaamse kranten met elkaar, zowel in de papieren als in de online versie. De verscheidenheid aan krantentitels laat hen toe de titel te selecteren die het beste beantwoordt aan wat ze zelf van een krant verwachten. Wie vooral nieuwtjes uit de eigen buurt wil, kiest een andere krant dan wie vooral economisch nieuws of cultuurrecensies wil lezen.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
3
Ook houdingen en overtuigingen komen aan bod; de leergierigheid wordt gestimuleerd. Hoe meer leerlingen al weten over een onderwerp dat hen aanspreekt, hoe vaker ze spontaan op zoek gaan naar extrainformatie. Uw leerlingen leren informatie te verwerven en verwerken en gaan daarbij probleemoplossend te werk. Ze maken keuzes, doen aan zelfconceptverheldering en horizonverruiming. Biedt u als leerkracht voldoende duiding en begeleiding, dan kunt u dankzij de kranten uw leerlingen aanzetten tot een houding van openheid en kritische zin. Leerlingen die voldoende geïnformeerd zijn, voelen zich beter in de wereld: wie kranten leest, werkt dus aan zijn/haar zelfvertrouwen! Doorheen FLITS en BLITS worden tips en strategieën aangereikt om op een andere manier naar de krant te kijken en om er daardoor meer uit te halen. Makkelijke en moeilijke artikels doorgronden, woordbetekenissen afleiden: dankzij Kranten in de Klas worden uw leerlingen betere lezers. De kranten ondersteunen elk domein van leren leren: van uitvoering en regulering over attitudes, leerhoudingen, opvattingen en overtuigingen tot zelfs de studiekeuze van de leerlingen. Achtergrondartikels en interviews kunnen heel inspirerend werken en uw leerlingen op het spoor brengen van opleidingen die nauw aansluiten bij wat zij zelf willen, maar waarvan ze het bestaan niet of slechts vaag kennen.
3. Milieu-educatie Kranten in de Klas brengt heel wat papier in uw lokaal. Eén pakket van 15 kranten weegt gemiddeld 3,3 kilogram. Met de krantenpakketten in de klas kunnen leerlingen zich na het lezen duidelijker voorstellen hoe snel een beetje afval uitgroeit tot een ware berg. De Vlaamse kranten doen hun uiterste best om zo milieuvriendelijk mogelijk te werk te gaan. Zo wordt er gebruik gemaakt van gerecycleerd papier en plantaardige inkt en wordt heel wat geïnvesteerd in milieuvriendelijke drukpersen. Uiteraard blijft verantwoord consumeren de boodschap en is sensibilisering bij de leerlingen noodzakelijk. Verkwisting dient ten allen tijde te worden vermeden; papierafval moet apart gesorteerd, opgehaald en gerecycleerd worden. De kranten vormen de ideale gelegenheid om hier nogmaals op te wijzen. Opdracht 7.4 in FLITS zet uw leerlingen alvast op het goede spoor; in BLITS verwijzen we naar oefening 8.1.1.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
4
Wilt u de leerlingen zo goed mogelijk betrekken bij het onderwerp, dan zijn klasgesprekken aangewezen. Hiermee zet u hen aan om deel te nemen aan het maatschappelijk debat over natuur- en milieubeleid en om na te denken over hun eigen keuzes in verband met bijvoorbeeld het spanningsveld tussen economische en ecologische belangen.
4. Muzisch-creatieve vorming Worden uw leerlingen geboeid of zelfs gebiologeerd door het artistieke? Dan wakkeren de rubrieken in de krant hun culturele honger ongetwijfeld nog meer aan. Staan uw tieners nog wat weigerachtig tegenover cultuur of weten ze er gewoon heel weinig over, dan haalt u hen via de kranten misschien makkelijker over de streep. Laat uw klassen kennismaken met de passie van muziek-, theater- en filmmakers, schrijvers, mode-ontwerpers, dansers, designers, architecten en beeldende kunstenaars. Laat hen voelen en beleven wat kunst voor hen kan betekenen, hoe het hen kan inspireren en helpen om zich in te leven in de gedachten en gevoelens van anderen. Wie participeert aan cultuur, plaatst zichzelf in een traditie of zet er zich net tegen af, maar neemt in ieder geval een positie in binnen de maatschappelijke context. Cultuur is met de wortels verankerd in het verleden, bloeit in het heden en kijkt vol verwachting uit naar de toekomst. Kranten zijn meer dan alleen maar teksten: ook beeldmateriaal neemt een aanzienlijk gedeelte van de ruimte in. Foto’s, cartoons, infografieken: zowel in FLITS als in BLITS komen uw leerlingen hierover heel wat te weten. Technieken en materialen evolueren; kunst, wetenschap, techniek en technologie doen aan kruisbestuiving. Verbanden met de eindtermen technisch-technologische opvoeding zijn legio in de hogere jaren van het ASO; ook in KSO, TSO en BSO kan uitvoerig worden verwezen naar verbanden met wetenschap, techniek en technologie. Revolutionaire kunstwerken zijn vaak controversieel en krijgen daardoor aandacht in de pers. Soms blijft het bij recensies; soms overstijgt de aandacht de culturele kolommen. Kunst zet aan tot polemieken en laat schrijvers van lezersbrieven hun pen in vitriool dopen. Discussies over kunst zijn discussies over normen en waarden en over prioriteiten in het menselijk leven. Levensbeschouwelijke vakken lenen zich uitstekend tot gesprekken over dit onderwerp. Ook in taalvakken kunnen uw leerlingen nadenken over kunstuitingen. BLITS laat leerlingen teksten en andere kunstvormen recenseren: dé manier bij uitstek om grondig na te denken over de materie. Kranten in de Klas is duidelijk geen passief project. In BLITS wordt leerlingen bijvoorbeeld ook gevraagd een radiojournaal te maken en een interview af te nemen.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
5
Dergelijke opdrachten nemen relatief veel tijd in beslag, maar betrekken de leerlingen heel erg bij de materie en spreken heel veel vaardigheden en creatieve talenten aan. Wilt u uw leerlingen af en toe iets helemaal anders bieden en hen laten genieten van uw vak? Zet opdrachten als deze dan zeker op het menu!
5. Opvoeden tot burgerzin De krant is een afspiegeling van de wereld. De leerlingen ontdekken hoe mensen met elkaar interageren en verbeteren op basis hiervan hun eigen sociale vaardigheden. Regels, normen en waarden komen in de meest uiteenlopende contexten aan bod in de krant. Ze worden afgetoetst aan die van anderen, op basis van deze informatie bijgestuurd en zo geleidelijk geïnternaliseerd. Kranten worden wel eens de ‘vierde macht’ van onze democratie genoemd. Als waakhonden zien ze toe op de goede werking van ons politieke en juridische bestel. Hoewel ze in hun berichtgeving objectief moeten blijven, vinden we in de krantencommentaren soms wel verwijzingen naar hun politieke achtergrond. Met Kranten in de Klas leren uw leerlingen maar liefst 8 krantentitels kennen. Ze vergelijken kranten online en op papier en ontdekken hoe het nieuws wordt geselecteerd, gemaakt en tot bij de lezer gebracht. Het nut van krantenlezen wordt hen duidelijk gemaakt. Daarnaast voelen de leerlingen hoe ze sterker in hun schoenen komen te staan door de krant te lezen: ze weten meer, begrijpen meer, en winnen daardoor aan zelfrespect en begrip voor anderen. In de klas en op school krijgen leerlingen geregeld een voorproefje van hoe onze democratie in elkaar zit; dankzij de kranten zien ze hoe alles ‘in het echt’ werkt. Democratische raden en parlementen zijn beter te begrijpen voor wie een tijdje de politieke actualiteit volgt; maatschappelijke dienstverlening krijgt een gezicht. Kranten brengen de wereld in uw klas. De confrontatie met recht en onrecht doet uw leerlingen nadenken over de fundamentele Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind. Door erover te lezen, krijgen de leerlingen inzicht in hoe lokale, nationale en internationale instellingen de hoekstenen vormen van onze democratie en hoe (internationale) organisaties proberen het welzijn en de vrede in de wereld te bevorderen. België, Europa, de wereld: dankzij de krant worden ze voor uw leerlingen meteen een heel stuk tastbaarder.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
6
In FLITS worden heel wat bladzijden gewijd aan aardrijkskunde en politiek. Via een spelletje bingo maken leerlingen kennis met de landen van de EU, hun ligging en de vlag van elk land. Met de daaropvolgende opdrachten worden de jongeren aangezet effectief te lezen en na te denken over wat er in binnen-en buitenland gebeurt. Ook oorlogen komen uitgebreid aan bod – stof genoeg voor discussie in de klas! BLITS gaat in op het belang van politiek voor ieder mens. De leerlingen onderzoeken welke invloed de nationale politiek heeft op hun eigen wereld (opdracht 8.1.1) en hoe ze zelf kunnen participeren aan raden en instellingen (opdracht 8.2). Ze volgen zowel de lokale politiek (opdracht 8.3.1) als de internationale berichtgeving (opdracht 8.3.2). Onze menselijke perceptie wordt gekleurd door de omgeving waarin we vertoeven en door onze opleiding en beroepservaring. In de pers weerklinken stemmen vanuit wetenschappelijk, artistiek, sociaal of economisch perspectief. Uw leerlingen ontdekken hoe al deze stemmen elkaar kunnen tegenspreken, hoewel ze tegelijkertijd allemaal de waarheid spreken. In hogere jaren is dit een ideale invalshoek voor een filosofisch diepgravender gesprek over het verschil tussen ‘werkelijkheid’ (waarvan er maar één bestaat) en ‘waarheid’ (die kan verschillen naargelang het individu). Een koppeling met Plato’s verhaal van de grot behoort tot de mogelijkheden. Met KiK groeien uw leerlingen uit tot actief betrokken (wereld)burgers.
6. Sociale vaardigheden Wie geregeld de krant leest, ontwikkelt een open blik op de wereld. Hoe groter de bekendheid met anderen, hoe meer leerlingen leren respect en waardering voor die anderen op te brengen. In FLITS en BLITS zijn heel wat groepsopdrachten ingelast zoals discussies of onderdelen waarvoor leerlingen in taakgroepen moeten werken. In FLITS worden al deze vaardigheden geoefend, om vervolgens samen te komen in thema 8, wanneer de leerlingen in teamverband een krant maken. In BLITS vindt u een gelijkaardige opdracht in thema 6. Iedereen leert hierdoor om te gaan met groepsdynamische processen: de ene keer door leiding te geven, de andere keer door onder leiding van iemand anders te werken. De leerlingen leren kritisch te zijn en op een assertieve maar vriendelijke manier hun mening te verwoorden en anderen te overtuigen (BLITS, oefening 7.2.3). Bovendien vormen de groepsopdrachten een oefening in het omgaan met kritiek. Voor jongeren is het soms moeilijk hun eigen ongelijk of onwetendheid toe te geven, te luisteren naar de opmerkingen van anderen en daar eventueel uit te leren.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
7
Bij groepswerken en kleine presentaties ontdekken leerlingen de impact van hun lichaamstaal en woorden op anderen. Hoe meer ze dit inoefenen, hoe meer ze aanvoelen welke verbale en niet-verbale gespreksconventies essentieel zijn voor goede communicatie. Als leerkracht bepaalt u zelf hoe leerlingen in groepen samenwerken. Laat u hen hun gang gaan of stelt u liever zelf de teams samen? In ieder geval is het de bedoeling dat de leerlingen leren samenwerken met anderen, ongeacht hun geslacht, sociale, etnische of religieuze origine. Dankzij de groepsopdrachten in FLITS en BLITS worden uw leerlingen interactief competenter, verwerven ze communicatieve vlotheid en leren ze zorg te dragen voor relaties. Ze leren te overleggen en aan conflicthantering te doen en ontdekken hoe ze in team probleemoplossend kunnen samenwerken. Ook door de artikels in de kranten zelf, leren de leerlingen heel wat over bovenstaande vaardigheden. Zo ontdekken ze andere maatschappelijke en culturele patronen , verkennen ze het onderscheid tussen (sub)assertiviteit en agressiviteit, observeren ze hoe volwassenen met verschillende achtergronden met elkaar omgaan, enz.
7. Technisch-technologische vorming (tweede en derde graad ASO) Wordt er vandaag een spectaculaire ontdekking gedaan, dan spreekt dit de leerlingen vaak meer aan dan wat ze in hun schoolboeken lezen. Op televisie flitsen fascinerende beelden van ruimtereizen, overwonnen bacteriën en nieuwe uitvindingen voor onze ogen; in de krant ontdekken we er het fijne van in bijvoorbeeld wetenschaps-, auto- of multimediabijlagen. De link met natuurkunde, geschiedenis of aardrijkskunde ligt voor de hand. Leerlingen leren de effecten kennen van wetenschap en techniek op het dagelijks leven van de mens. Comfort, design, milieu, consumptie en hun effect op menselijk gedrag, op houdingen, normen en waarden, en dit zowel in verleden, heden als toekomst, hier bij ons en heel ver weg: de invalshoeken zijn legio. Technologie kan behandeld worden via de rol van ondernemers en bedrijven in onze maatschappij. Zo kan de leerkracht economische vakken het hebben over welvaart en welzijn en over het wankele evenwicht tussen economie en ecologie. Besteed ook aandacht aan de manier waarop kranten evolueren in de hedendaagse omgeving van verregaande multimediatisering. Doorheen FLITS en BLITS vindt u alvast tal van opdrachten waarbij de computer kan worden ingezet. U kiest zelf hoe ver u hierin wil gaan: elke taak laat ruimte voor differentiatie.
KiK 2006-2007
Vakoverschrijdende Eindtermen voor het Secundair Onderwijs
8