Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap. Jaarverslag 2009

Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap Jaarverslag 2009

Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap Postadres: Postbus 80123, 3508 TC Utrecht Bezoekadres: Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht Telefoon: 030-253 4056 Fax: 030-253 5523 E-mail: [email protected] Website: www.knag.nl

Inhoud Woord van de voorzitter 1. Organisatie 1.1 De organisatie 1.2 Bestuur en ereleden 1.3 Bureau, archivaris en kaarten- / atlasbeheer 1.4 Bijzonder hoogleraar onderwijsgeografie 1.5 Onderscheidingen

5 6 6 6 7 7 8

2. Activiteiten in 2009 2.1 Onderwijs 2.2 Lezingen, studiedagen en congressen 2.3 Excursies 2.4 Overige activiteiten

10 10 14 15 16

3. Publicaties en periodieken 3.1 Geografie 3.2 Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie (TESG) 3.3 Nederlands Geografische Studies (NGS) 3.4 Geographical Studies of Development and Resource Use 3.5 Digitale Nieuwsbrieven 3.6 Overige publicaties

18 18 19 20 20 20 21

Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

22 24 25 26 27 29

I KNAG-leden en abonnees, 2008-2009 II Afdelingen, commissies en regionale kringen III Overzicht redacties IV Activiteitenoverzicht 2009 V Persoverzicht 2009 VI Verzonden persberichten 2009

Woord van de voorzitter Het jaar 2009 was opnieuw een jaar waarin het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) met succes vele activiteiten heeft kunnen continueren. Dit was mogelijk dankzij de grote inzet van de directeur en zijn medewerkers van het bureau en dankzij de gedrevenheid van vele geografen die betrokken zijn bij onderwijsevenementen of zich inzetten als redactielid van een van de tijdschriften. Met ruim 3000 leden is het KNAG als een wijdvertakt netwerk verspreid over het hele land met uiteraard een vaste basis in het onderwijsveld. Het HAVO-VWO-programma is inmiddels verankerd in het examenprogramma. Het nieuwe VMBO-programma zal in 2013 in het examenprogramma worden opgevoerd. Het belang van het aardrijkskunde-onderwijs heeft het KNAG tevens benadrukt door in 2009 een nieuwe onderscheiding in het leven te roepen: de KNAG Onderwijsprijs. Willem Korevaar, aardrijkskundedocent op het Dalton in Voorburg was de eerste laureaat. Deze prijs doet recht aan al die inspanningen die vele stille werkers op de werkvloer verrichten om onze jongelui enthousiast en betrokken te maken voor de wereld om ons heen, zowel dichtbij als ver weg en hen daarmee te begeleiden naar een volwassen burgerschap. Deze Onderwijsprijs vormt daarmee tevens een mooie aanvulling naast de Planciusmedaille, die in 2009 aan drie vooraanstaande geografen is toegekend. Jan van Weesep, 25 jaar lang hoofdredacteur van TESG, werd hiermee geëerd op een bijzondere bijeenkomst waarmee het KNAG tevens het 100-jarig bestaan van het tijdschrift memoreerde. Begin 2009 is het KNAG-bestuur deels vervangen vanwege maximale termijnen en tevens uitgebreid. Uw voorzitter heeft per 1 januari 2010 haar hamer overgedragen aan de bij velen bekende Henk Ottens. Met veel genoegen heb ik 6 jaar lang het KNAG mogen dienen in de rol van voorzitter als een kleine schakel in een van oudsher eerbiedwaardig Genootschap. Dat het Genootschap leeft en bruist dankzij een toegewijde vrolijkheid en optimisme, gepaard aan kennis van zaken van het geografisch veld was voor mij ook een prettige stimulans om in uw geografisch midden te verkeren. Marijke van Schendelen Voorzitter KNAG

5

1. Organisatie 1.1 De organisatie Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) is er voor alle geografen in Nederland en voor diegenen die zich met het vakgebied geografie (aardrijkskunde) verbonden voelen. De vereniging is opgericht in 1873 en telt nu ruim 3.300 leden. Vroeger was het KNAG vooral bekend vanwege haar expedities naar onbekende gebieden. De website www.knag-expeditie.nl geeft een interessant beeld van een achttal expedities uit de periode 1877–1939. Het KNAG beheert nog steeds een archief met duizenden authentieke kaarten, originele expeditie-uitrustingsstukken enz. Het moderne KNAG richt zich op de promotie van het vakgebied, dienstverlening voor leden en het fungeren als ontmoetingsplatform voor het uitwisselen van ideeën, informatie en ervaringen. Het KNAG vormt het belangrijkste netwerk voor geografen en geografie in Nederland. Iedere geograaf heeft belang bij een grotere bekendheid en positieve beeldvorming van de geografie en haar beoefenaars. Denk aan de positie van geografen op de arbeidsmarkt, versterking van het vak aardrijkskunde in het onderwijs of inbreng bij maatschappelijke onderwerpen zoals duurzame ontwikkeling, klimaatverandering, milieu en natuur, erfgoed, bewoning, verkeer en vervoer, ruimtelijk ordening en openbaar bestuur. Denk ook aan het benadrukken van het belang van aardrijkskundige (voor)kennis voor bestuurlijke en internationale vervolgopleidingen, voor het optimaal functioneren als burger in Nederland, Europa en rest van de wereld en voor maatschappelijk, economisch en innovatief belangrijke sectoren als energie, landbouw, water, infrastructuur, bouw, mobiliteit, navigatie en aardobservatie, multinationaal ondernemen en internationaal zaken doen. Via de bekende KNAG-tijdschriften Geografie en TESG en andere publicaties blijven leden op de hoogte van actuele ontwikkelingen in het vakgebied. Via bijeenkomsten, lezingen, studiereizen etc. worden contacten onderhouden met vakgenoten, werkzaam in een groot aantal sectoren en organisaties. Tenslotte profiteren leden van aantrekkelijke kortingen op studiedagen, literatuur, atlassen, globes enz.

1.2 Bestuur en ereleden Erelid mw. dr. S.E. Steigenga-Kouwe Bestuur

KNAG Jaarverslag 2009

De samenstelling van het KNAG bestuur in 2009 is op enkele posities gewijzigd.

6

mw. dr. M.C. (Marijke) van Schendelen drs. L.J.F.P. (Leon) Busschops drs. J.A. (Jeanet) van Antwerpen drs. P.C. (Pim) Beukenkamp drs. J.P.T. (Jaap) Renkema prof. dr. S. (Sako) Musterd drs. R.H. (Robbert) Coops drs. K. (Katie) Oost drs. N.G. (Nanno) Vlaanderen

voorzitter penningmeester personeel (per 1-1-2009) tijdschriften praktijk wetenschap communicatie (per 1-1-2009) onderwijs (per 1-1-2009) onderwijs (per 1-1-2009)

1.3 Bureau, archivaris en kaarten / atlasbeheer mw. drs. A.B. (Anouk) Adang drs. R.T.A. (Rob) Adriaens M. (Marcel) Broekhuizen drs. V.H.A. (Vincent) Graauwmans F.A.B. (Ferry) Devilee BSc mw. drs. G. (Gemmeke) van Kempen dr. R.H. (Ronald) Kranenburg drs. E.A.G. (Eelko) Postma mw. A.M. (Gonneke) van Sambeek mw. F.M. (Florence) van Sambeek

onderwijscoördinator onderwijsspecialist financieel en administratief medewerker projectmedewerker (tot 1 december 2009) projectmedewerker (per 1 december 2009) eindredacteur Geografie hoofd- en beeldredacteur Geografie directeur-secretaris bureau-assistent administratief medewerker

De kaarten- en atlassencollectie van het KNAG is ondergebracht bij de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Beheerder: drs. J.W.H. (Jan) Werner. Archivaris van het KNAG is dr. P.P.W.J. (Paul) van den Brink, historisch geograaf, verbonden aan de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht

1.4 Bijzonder hoogleraar onderwijsgeografie De KNAG-leerstoel voor het aardrijkskundeonderwijs is bedoeld om de ontwikkeling van het vak aardrijkskunde in het basis- en voortgezet onderwijs te ondersteunen. Belangrijk daarbij is dat er een brug wordt geslagen tussen de wetenschappelijke geografie en aardwetenschappen enerzijds en de aardrijkskunde zoals die op basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs wordt onderwezen anderzijds. Per 1 februari 2007 is prof. dr. J.A. (Joop) van der Schee gedurende twee dagen per week hoogleraar op de KNAG-leerstoel voor het aardrijkskundeonderwijs. Joop van der Schee (1951) is werkzaam als vakdidacticus aardrijkskunde en onderwijsgeografisch onderzoeker bij het Onderwijscentrum en verbonden aan de Faculteit Aard- en Levenswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Wat deed de bijzonder hoogleraar onderwijsgeografie in 2009 zoal? 1. Deelname aan de paneldiscussie en het organiseren van workshops op de KNAG Onderwijsdag 2009 in Nijmegen. 2. In 2009 verscheen het nieuwe handboek vakdactiek aardrijkskunde geschreven door vakdidactici aardrijkskunde voor aardrijkskundedocenten (in opleiding). Het boek wordt uitgegeven door het Centrum voor Educatieve Geografie(CEG) en is een succes. Op de website van het CEG (www.vakdidactiekaardrijkskunde. nl) staat landelijke informatie over onderwijs, nascholing en onderzoek op het gebied van aardrijkskunde. 3. Projectleider onderwijs van EduGIS, het nationale webportaal voor GIS in het onderwijs. EduGIS heeft in de categorie Maatschappij de Geo Innovatie Award 2009 gewonnen. In deze categorie was o.m. ook de GeoWeek van het KNAG genomineerd. Op 3 september 2009 werden de prijzen uitgereikt op de RGI Nazomerdag. Dit evenement vond plaats op het Geofort. 4. Diverse nieuwe promotietrajecten over het aardrijkskundeonderwijs zijn in 2009 van start gegaan, onder andere een onderzoek naar watereducatie door Adwin Bosschaart (HvA), een onderzoek naar leren denken met aardrijkskunde door Fer Hooghuis (ILS/Radboud), een onderzoek naar de kwaliteit van het aardrijkskundeonderwijs op de Pabo door Marian Blankman (InHolland) en een onderzoek naar het toetsen van geografisch besef door Henk Notté (Cito). 5. Op de Waterschapsdag woensdag 4 november 2009 is ze officieel aan het grote publiek voorgesteld: de eerste jeugddijkgraaf van Nederland, de 17-jarige Laura Pierik uit Den Haag. De vwo-scholiere gaat aan het werk voor het Hoogheemraadschap van Delfland en treedt als landelijk ambassadeur van de Unie van Waterschappen op. Haar doel is het enthousiasmeren van jongeren voor het waterbeheer in Nederland. Joop van der Schee is uit naam van het KNAG een van de participanten in de landelijke stuurgroep watereducatie. 6. Voorzitter van de stuurgroep voor een nieuw VMBO-programma. 7. Toehoorder bij / adviseur van het bestuur van de afdeling onderwijs van het KNAG. 8. Redacteur van de tijdschriften Geografie, Geographie und ihre Didaktik en International Research in Geographical and International Education. 9. Nascholing aardrijkskunde helpen organiseren en geven. 10. Co-chair van de International Geography Olympiad. 11. Lid van de Commission on Geographical Education van de IGU.

7

1.5 Onderscheidingen Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap kent twee eremedailles: de Plancius- en de Vethmedaille. De Planciusmedaille is bestemd voor personen, die zich in het bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de geografie. De Veth-medaille eert personen, die een grote bijdrage hebben geleverd aan de geografie, en met name voor activiteiten binnen het genootschap. De Plancius-medaille is vernoemd naar Pieter Platevoet, later Petrus Plancius, die in 1552 in West-Vlaanderen werd geboren. Na zijn schoolopleiding studeerde hij theologie in Duitsland en Engeland. Op 24-jarige leeftijd werd hij beroepen als predikant, eerst in verschillende plaatsen in Vlaanderen, later in Brussel. Na de belegering van Brussel door Parma in 1585 vluchtte Plancius naar Amsterdam, waar hij het beroep van predikant weer opnam en dat tot zijn dood in 1622 zou blijven uitoefenen. Hij was een invloedrijk theoloog. Het is des te verwonderlijker dat hij daarnaast een van de belangrijkste cartografen van zijn tijd was. Plancius tekende zelf kaarten, de bekendste dateert uit 1590. In 1592 bracht hij zijn grote wereldkaart uit en vestigde daarmee zijn reputatie. Hij vervaardigde verder een aantal kaarten van de buiten-Europese kusten en, samen met Willem Barentsz, een kaart van het Middellandse zeegebied. Verder publiceerde hij journalen, zeemansgidsen, navigatieboeken en ontwikkelde hij een nieuwe methode voor de bepaling van de geografische lengte. Bovendien introduceerde hij het gebruik van de Mercator-projectie voor de zeekaarten. Zijn rol als centraal verzamelpunt van allerlei soorten informatie, die hij functioneel maakte voor andere kaartenmakers, was van grote betekenis. Plancius speelde een belangrijke rol bij de oprichting van de Verenigde Oost- en ook de West-Indische Compagnie, zowel financieel als voor de uitrusting met kaartmateriaal. Hij heeft vanwege zijn aardrijkskundige beschrijvingen en zijn activiteiten als cartograaf de aanzet gegeven voor de spectaculaire groei van de Nederlandse cartografie in de zeventiende eeuw. Plancius was een grote stimulator van de Nederlandse zeevaart.


De Veth-medailles - in zilver en brons - zijn veel later ingesteld dan de Plancius-medailles, namelijk bij het 80-jarig bestaan van het KNAG in 1953. Deze medailles zijn bestemd voor personen die zich onderscheiden door bijzondere prestaties op het gebied van de aardrijkskundige wetenschappen. In tegenstelling tot de Plancius-medailles worden de Veth-medailles hoofdzakelijk uitgereikt aan personen, die zich ook binnen het KNAG verdienstelijk hebben gemaakt. De Veth-medaille is vernoemd naar prof. dr. Pieter Johannes Veth (1814-1895), de eerste voorzitter van het Aardrijkskundig Genootschap (1873-1884). Hij was indoloog, verbonden aan het Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde te Leiden en onder meer de auteur van het gezaghebbende werk: Java, geografisch, etnologisch, historisch. Veth zette zich in voor de toename van de geografische kennis van onze toenmalige koloniën, en met name voor de uitrusting van expedities. Hij nam het initiatief voor de oprichting van het Tijdschrift van het KNAG. Bij zijn terugtreden als voorzitter wordt Veth benoemd tot erelid van het genootschap. Na zijn overlijden wordt als eerbetoon zijn naam verbonden aan het Veth-fonds, ingesteld om gelden te verzamelen voor het uitvoeren van andere expedities van het genootschap.

8

In 2009 heeft het KNAG en nieuwe onderscheiding in het leven geroepen; de KNAG Onderwijsprijs. Deze wordt uitgereikt aan personen die zich bijzonder hebben ingezet voor de vakinhoudelijke en/of vakdidactische ontwikkeling van het aardrijkskundeonderwijs. Dat kan zowel binnen po, vo, mbo, hbo en wo zijn, als vanuit de onderwijsondersteunende instellingen. Alle KNAG-leden kunnen personen voor deze tweejaarlijkse prijs nomineren. De eerste uitreiking vond plaats op de Onderwijsdag van 6 november 2009 in Nijmegen. De laureaat was Willem Korevaar, aardrijkskundedocent op Dalton Voorburg en pionier op het gebied van ICT, digitale kaarten en onderzoekend leren.

Toekenning Plancius-medaille 1921 1926 1928 1930 1930 1933 1957 1959 1998 2000 2001 2001 2003 2006 2007 2007 2009 2009 2009

dr. ir J.W. IJzerman dhr. Ph. C. Visser dhr. Penck dr. G.A.F. Molengraaff Sir Francis Younghusband dhr. Sven A. Hedin prof. dr. ir. F.A. Vening Meinesz Sir Vivian Fuchs prof. dr. Herman Verstappen prof. dr. F.J. Ormeling sr. prof. dr. Hans van Ginkel prof. dr. H.H. van der Wusten prof. dr. G.A. Hoekveld prof. dr. J.M.G. Kleinpenning prof. dr. G. Schilder prof. dr. F.J. Ormeling jr. dr. T.W.J. van Asch prof. dr. G.A. van der Knaap prof. dr. J. van Weesep

Toekenning zilveren Veth-medaille voor het gehele wetenschappelijke oeuvre: 1959 L.D. Brongersma 1962 Ernst Crone 1971 prof. dr. A.J. Pannekoek Toekenning bronzen Veth-medaille: 1957 1963 1963 1970 1998 2000 2002 2003 2005

dr. C.C. Egeler en dr. T. De Booy prof. W.E. Boerman dhr. J. Schokkenkamp dhr. R. Schrader drs. Johan Borchert dr. Ben de Pater dr. A.T. van Holten drs. P.C. Beukenkamp dr. L.J.A.E. Vankan

Toekenning KNAG Onderwijsprijs 2009 drs. W.A. Korevaar

9

2. Activiteiten in 2009 2.1 Onderwijs • NLT Het aantal gecertificeerde modules voor NLT was eind 2009 al 49. In de loop van 2009 zijn er twintig modulen voor havo en vwo bijgekomen, waaronder ‘Veiliger met kaart en GIS’, ‘Ruimte voor de rivier’ en ‘Food or fuel’, voorbeelden van modules waarvoor het kernvak aardrijkskunde belangrijk is. • Outside Classroom Project Outside Classroom is in december 2009 beëindigd. Op 15 oktober is er een studiedag speciaal over (vakoverstijgend) veldwerk op het vmbo georganiseerd. Ruim 50 docenten en toa’s hebben deelgenomen aan deze vakoverstijgende studiedag. • Nieuw vmbo-programma aardrijkskunde Nadat door Cevo op de Onderwijsdag van 2008 een enquête is gehouden onder vmbo-docenten over het rapport ‘Kijk op een veranderende wereld’, is in 2009 een aanvang genomen met de uitwerking ervan, in de vorm van een stuurgroep met vertegenwoordigers van het Ministerie van OCW, Cevo, Cito, SLO, KNAG en een toehoorder/adviseur van GEU (de branchevereniging van educatieve uitgeverijen). Joop van der Schee is voorzitter van de stuurgroep en Anouk Adang secretaris. Helaas blijkt dat de vaststelling van de verdeling SE/CE en de uitwerking van de syllabus langer duren dan verwacht. Invoering in september 2011 is daardoor niet mogelijk. • Verandering In het kader van een ‘special’ van het project ‘Verandering’, een initiatief van aardrijkskundigen (KNAG), biologen (NIBI), sterrenkundigen (NOVA) en weerkundigen (KNMI) die samen met het programmabureau VTB (Verbreding Techniek Basisonderwijs) en met steun van het Ministerie van OCW het natuur- en techniekonderwijs op basisscholen een impuls wil geven, is meegewerkt aan lesmateriaal bij het multimediale programma in het ‘Kielzog van de Beagle’ zoals dat door de VPRO en SchoolTV/Teleac gemaakt wordt. Er is door het KNAG meegewerkt aan lespakketten waarmee leerlingen onder meer leren navigeren, zelf kompassen maken en meer te weten komen over de verschuiving van continenten. • Examenbesprekingen Na de centrale examens aardrijkskunde, eerste tijdvak, zijn er regionale bijeenkomsten geweest om de examens havo en vwo te bespreken en op 30 mei zijn er in zalencentrum Poort van Kleef drie landelijke besprekingen geweest; voor vmbo, havo en vwo. De ervaringen met de examens in de vernieuwde Tweede Fase zijn gematigd positief, over het bezemexamen en het vwo-examen zijn veel meer klachten binnengekomen. De scores van Daarvoor is een brief aan het CEVO gestuurd.


• Finale Nationale Aardrijkskunde Olympiade Op 3, 4 en 5 juni streden 23 finalisten van de Nationale Aardrijkskunde Olympiade tegen elkaar in de hoop mooie prijzen te behalen en natuurlijk om te mogen deelnemen aan de Derby der Lage Landen. De finale werd medegeorganiseerd door Wageningen Universiteit en Researchcentrum. De algemene winnaar was Jelle Roelfsema en respectievelijk Sam Quax en Tinco Blanken wonnen de Theorie- en Veldwerkprijs.

10

• Derby der Lage Landen 20-23 augustus Vier dagen lang streden Nederlandse en Vlaamse leerlingen in een theorietoets, veldwerkproef en een multimediatoets tegen elkaar om uiteindelijk uit te maken welk land met de wisseltrofee naar huis kon gaan. Met gepaste trots kunnen we meedelen dat dit jaar de nummers 1, 2 én 3 Nederlandse leerlingen betroffen, een zeer overtuigende uitslag! De namen van de Nederlandse delegatie: Sam Quax, Bram van Meurs, Floor Maten en Josse van Proosdij. • Pabo-netwerkdagen De voorjaarsbijeenkomst op 8 april had dit jaar een bijzonder karakter: deze dag is georganiseerd in samenwerking met de Pabo-netwerken Geschiedenis en Natuur, milieu en techniek. Gastheer was Dik Groote

Haar van Hogeschool Utrecht. Er was een gezamenlijke ochtendsessie van drie lezingen van Wim van Beek, Cees Hageman en Wieke Bosch. Er waren wel tien workshops ’s middags waar men uit kon kiezen en waar men met pabo-collega’s uit het hele land in contact kwam. De bijeenkomst was met zeventig enthousiaste deelnemers een succes te noemen. Het voornemen is om in 2010 opnieuw één gezamenlijke netwerkdag te organiseren. De pabo-netwerkdag in het najaar was wat deelnemersaantallen betreft een minder groot succes. Op 7 oktober bogen twintig deelnemers zich over het thema ‘ICT & aardrijkskunde op de pabo’. Het programma bestond uit een workshop “Mogelijkheden met ICT en AK” onder leiding van Gerard Dummer, ICT-docent op Hogeschool Domstad en Google-Earth expert, de workshop “Het gebruik van het interactief whiteboard op de pabo” door Thomas Mul, student aan Hogeschool Domstad en een rondetafelgesprek onder leiding van Marian Blankman over de positie van aardrijkskunde en de zaakvakken op de pabo en het stimuleren van studenten om een (onderwijs-)geografisch onderwerp te onderzoeken. Gastheer was Hans Broere van Hogeschool Domstad. • Onderwijsdag ‘Aardrijkskunde voor een veranderende wereld’ De KNAG Onderwijsdag 2009 is georganiseerd in samenwerking met het Instituut voor Leraar en School van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen, het Instituut voor Leraar en School van de Radboud Universiteit Nijmegen en de sectie Geografie, Planologie en Milieu van diezelfde universiteit. De dag begon met een paneldiscussie over de vraag bij welke aardrijkskunde leerlingen in deze veranderende wereld het meeste baat hebben. De discussie werd geleid door mediator Rob Verhofstad en de panelleden waren Lia Roefs, Tweede Kamerlid voor de PvdA, Joop van der Schee, bijzonder hoogleraar Onderwijsgeografie, René Buck, directeur van Buck Consultants International en Klaas Tammes, burgemeester van de gemeente Buren. Verder zijn er vier verschillende excursies georganiseerd, was er een grote bedrijvenmarkt en drie workshopronden met meer dan zestig workshops en lezingen. Er waren 705 deelnemers. • Uitreiking Glazen Globe 6 november De Glazen Globe wordt uitgereikt aan het beste aardrijkskundige jeugdboek. Dit houdt in dat een breed scala van onderwerpen aan de orde kan komen. Zo kan een boek betrekking hebben op het milieu, bepaalde (minderheids)groepen in de samenleving, de politieke situatie in de wereld, de overeenkomsten en verschillen tussen bepaalde volkeren en culturen op aarde. Prentenboeken, literatuur en informatie boeken komen in aanmerking. De winnende auteur ontvangt als prijs een blauwe glazen wereldbol, waarin de continenten in wit dof glas zijn ingeslepen. Op vrijdag 6 november 2009 is in Nijmegen tijdens de Onderwijsdag de dertiende Glazen Globe uitgereikt. Winnaar werd het boek “De Gelukvinder” van Edward van de Vendel en Anoush Elman. De Gelukvinder is gebaseerd op het levensverhaal van de Afghaanse jongen, Anoush Elman, die met zijn familie Afghanistan ontvlucht en met behulp van mensensmokkelaars in Nederland terecht komt. Na vele procedurele obstakels genomen te hebben mag de familie sinds zomer 2009 blijven. Als het boek in 2008 verschijnt is het nog niet bekend: het boek eindigt met twee varianten: the happy en een alternative ending. De jury heeft de keuze gemaakt uit 131 ingezonden boeken, waarbij geografische onderwerpen een plaats in het verhaal hebben. De beoordeelde boeken zijn in de periode 2007-2009 verschenen in de Nederlandse taal. Zie ook het persbericht op pagina 29. • Werkgroep schoolexamens In het voorjaar is er een nieuw initiatief van docenten bij het KNAG ontstaan: de werkgroep schoolexamens. Onder leiding van Jan-Willem van Velzen buigt een groep docenten zich over de vraag hoe de kwaliteit van de schoolexamens havo en vwo te verbeteren. Naast de ontwikkeling van een toets-checker en andere documenten zal er gewerkt worden aan een databank van kwalitatief goede schoolexamenopgaven.

11

• We gaan de diepte in Een derde klas van Het Varendonck College uit Asten mocht als winnaar van de prijsvraag ‘We gaan de diepte in’ de bouwplaats van de Noord-Zuidlijn bezoeken. De inspiratie kwam volgens de leerlingen vanuit het enthousiasme van hun lerares aardrijkskunde. Het idee achter de prijsvraag was om leerlingen een eigen metrosysteem te laten ontwerpen. Bovengronds is er steeds minder ruimte, daarom gaan ze in Amsterdam de diepte in. Speciale aandacht is er voor kennis over de geologische opbouw en karakteristieken van de ondergrond voor het bouwen van de Noord-Zuidlijn. In totaal deden 25 scholen mee. Het project was een samenwerking van TNO, Informatiecentrum Noord/Zuidlijn en Stationseiland, Nederlands kenniscentrum voor ondergronds bouwen en ondergronds ruimtegebruik, Witteveen+Bos, Geokids, Onri en het KNAG. Kidsweek besteedde aandacht aan het bezoek in hun media. • Stage ‘Aardrijkskunde in de bovenbouw’ Van mei tot en met november 2009 heeft Luuk Lubberding, student Geo-communicatie aan de Universiteit Utrecht stage gelopen bij het KNAG. Zijn opdracht was te onderzoek te doen naar de instrumenten waaraan docenten aardrijkskunde behoefte hebben voor de promotie van hun vak. Hieruit bleek dat docenten vooral hulp konden gebruiken bij het voorlichten van hun leerlingen. Op de website van het KNAG zijn nu powerpoint-presentaties te downloaden die door docenten zelf aangepast kunnen worden. Hiermee en met de begeleidende notities worden docenten geholpen voorlichting te geven aan de derdejaars havisten en vwo’ers, die hun profiel moeten kiezen, over wat aardrijkskunde in de bovenbouw inhoudt. De presentaties en handleidingen zijn te downloaden vanaf de website van het KNAG en zijn bedoeld voor gebruik in de klas. • Geotruck De Geotruck die in het kader van het ‘Internationale Jaar van de Planeet Aarde’ in 2008 was ontwikkeld is tot de zomervakantie van 2009 blijven rijden. De Geotruck was een mobiel en interactief klaslokaal waarin scholieren uit de bovenbouw havo en vwo het spel EarthQuest speelden. De Geotruck bezocht 137 scholen en in totaal deden 17.516 scholieren verdeeld over 697 klassen mee aan het spel EarthQuest. De Geotruck reed in het kader van het Internationale Jaar van de Planeet Aarde en was een initiatief van de Universiteit Utrecht en TNO Bouw en Ondergrond. Vele partners hebben het initiatief ondersteund. Het KNAG zorgde vooral voor de begeleiding en het advies voor gebruik in de aardrijkskundelessen en de promotie van en informatie over de Geotruck. Het doel van de Geotruck en EarthQuest was om scholieren op een spannende, uitdagende en leerzame manier bewust te maken en te informeren over thema’s als klimaatverandering, energievoorziening, behoud van biodiversiteit, verstedelijking en natuurrampen.


• Toekomst van Nederland in kaart In samenwerking met CITO, het VU Onderwijscentrum en met financiële steun van Stichting Omgeving en Educatie is een wedstrijd uitgeschreven waarbij leerlingen van 10 tot 15 jaar werden uitgedaagd om middels een kaart met toelichting hun beeld van Nederland in 2040 te schetsen. In 2010 zal er een individuele winnaar en een winnende klas gekozen worden. Het KNAG heeft 701 inzendingen ontvangen van 24 verschillende scholen. Alle inzendingen waren van leerlingen in het voortgezet onderwijs. In 2010 zal hierover (o.m.) in Geografie verder worden bericht.

12

• Rekenen met aardrijkskunde Het ministerie van OCW noemt in zijn kwaliteitsagenda 2008 zes speerpunten voor de komende jaren: rekenen en taal, uitblinken, burgerschap, professionele ruimte, examens en verbetercultuur. De vakverenigingen werden gevraagd projectvoorstellen te doen. Eén van de gekozen projecten is ‘Rekenen met aardrijkskunde’ van het KNAG. Rob Adriaens, onderwijsspecialist bij het KNAG, is een onderzoek begonnen naar de rekenvaardigheden die bij aardrijkskunde in het voortgezet onderwijs aan de orde komen. Hij zal een doorlopende leerlijn maken met daarin een overzicht van deze vaardigheden en waar zij doorgaans in het curriculum van aardrijkskunde en wiskunde aan de orde komen. Dit zal, samen met voorbeeldmateriaal, op een website voor docenten toegankelijk worden gemaakt. • Beroepsregister Bram Kluiters en Rob Adriaens houden zich vanuit hun functie in het Bestuur Afdeling Onderwijs bezig met de formulering van beroepsstandaarden voor een eventueel op te richten beroepsregister. In het juninum-

mer van Geografie hebben zij hierover verslag gedaan en docenten opgeroepen te reageren. Er zijn geen reacties binnengekomen. • Vertegenwoordiging Verschillende medewerkers en vrijwilligers zetten zich in als vertegenwoordiger van het KNAG bij andere organisaties: Atlantische Onderwijscommissie: Frederik Oorschot Herodot: Harry Rogge Platform VVVO: Anouk Adang Nationale Aardrijkskunde Olympiade: Nathan Woud Cevo vakcommissie vmbo: Otto van den Bor (tot 1 augustus) en Dorrie Driedonks (per 1 augustus) Cevo vakcommissie havo/vwo: Arij Eijsberg

13

2.2 Lezingen, studiedagen en congressen 14 januari Kring Amsterdam: Lezing ‘Via de Oostzee naar Wit-Rusland’ door Henk Roelofsen 11 februari Kring Amsterdam: Lezing ‘Gedempte grachten moeten weer echte grachten worden’ door Guido Frankfurther 25 maart Kring Amsterdam: Lezing ‘De slag om het IJ-meer’ door Frans de Nooy 13 mei KNAG-lezing door Gert-Jan Hospers Op 13 mei verzorgde Gert-Jan Hospers in de Faculty Club in Utrecht voor een gevulde zaal de jaarlijkse KNAG-lezing met de titel: ‘Sense of Place: Wat citymarketeers van geografen kunnen leren’. Gert-Jan Hospers doceert economische geografie aan de Universiteit Twente en is sinds 1 februari 2009 bijzonder hoogleraar ‘city- en regiomarketing in Europa’ aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In zijn lezing bood Gert-Jan Hospers aan de hand van klassieke en moderne bijdragen uit de geografie een alternatieve kijk op citymarketing. Hij betoogde dat citymarketeers nog een hoop kunnen leren van geografen. In het septembernummer van Geografie verscheen een artikel dat mede gebaseerd is op deze KNAG-lezing. 2 oktober KTFG-syposium ‘De levende Aarde’ 27 oktober Kring Amsterdam: Lezing ‘Britse kanaaleilanden’ door Peter Vorenkamp


24 november Kring Amsterdam: Lezing ‘Spitsbergen’ door Pim Beukenkamp

14

2.3 Excursies 27 maart Kring Den Haag: Fietsexcursie Binckhorst 6 juni Kring Utrecht: Excursie naar de Darthuizerpoort 27 juni Kring Den Haag: Fietsexcursie Zoetermeer 20 juni KNAG-excursie “Rotterdam; ontwikkeling stationsgebied en de Kop van Zuid” Tijdens de jaarlijkse KNAG-excursie werden dit maal de ruimtelijke ontwikkelingen in Rotterdam verkend. De dag begon met een lezing over de ontwikkeling van het Central District Rotterdam (Centraal Station gebied) dat meer omvat dan alleen de bouw van een nieuw Centraal Station. Rotterdam krijgt een aantrekkelijke, dynamische, goed functionerende openbaar vervoer terminal. Het nieuwe Rotterdam Centraal moet een vervoersknooppunt worden van regionale en internationale betekenis. Na de lezing werd onder begeleiding een bezoek aan het bouwterrein gebracht. ’s Middags stond de Kop van Zuid op het programma, een nieuw stadsdeel gelegen op de zuidoever van de Nieuwe Maas. Waar het eens gonsde van de havenactiviteiten verrijst nu een woon-, werk- en winkelgebied op hoog niveau. Onder deskundige begeleiding wandelden we door het gebied en kregen uitleg over de ontwikkelingen in dit dynamische stadsdeel. Aantal deelnemers: 55 18 december Kring Amsterdam: Bezoek Stadsschouwburg Amsterdam

15

2.4 Overige activiteiten • Stage over de collecties In 2009 zijn de mogelijkheden verkend om de historische collecties van het KNAG meer zichtbaar te maken. Ferry Devilee voerde deze verkenning als stage uit. In zijn verslag zijn onder andere de aanbevelingen opgenomen om de doelstelling en doelgroep nauwkeuriger te omschrijven, meer grip op de collecties te krijgen, te kiezen voor langdurige in plaats van eenmalige projecten, aan te haken bij bestaande structuren en het wiel niet opnieuw uit te vinden. Het schept voor het bestuur een nuttig en helder kader om het beleid ten aanzien van de KNAG-collecties scherp te stellen. • Kennisintegratie Sessie Ondergrond en Onderwijs In opdracht van Stichting Kennisontwikkeling Kennisoverdracht Bodem (SKB) heeft het KNAG een sessie begeleid om met experts uit de bodempraktijk en de onderwijswereld kennis te delen en suggesties te doen voor het Kennisnetwerk Bodem en Ondergrond (KBO) en het SKB programma 2010-2015. SKB heeft zich samen met Bodem+ en SIKB verenigd in het KBO. Een van de speerpunten van dit netwerk is zorgen voor verankering van kennis in het onderwijs en het uitdragen van de mogelijkheden die de ondergrond biedt aan het oplossen van de maatschappelijke opgaven. Tijdens de sessie hebben de experts elkaars wereld beter leren kennen, is kennisuitwisseling tot stand gekomen en gebouwd aan een duurzame relatie. Ook zijn er heldere gemeenschappelijke doelen uit de sessie gekomen en is er geformuleerd wat er nodig is om die tot stand te brengen of wat belemmeringen kunnen zijn en zijn belangrijke gezamenlijke te nemen acties op papier gekomen.


• Digitaland Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst, Kasteel Groeneveld, buitenplaats voor stad en platteland, HCC, vereniging voor computergebruikers en het KNAG hebben het project Digitaland ontwikkeld waarbij landschapsbeleving centraal staat. Amateurfotografen werden gevraagd om foto’s te maken van landschappen en die digitaal te bewerken. Honderden enthousiaste inzendingen uit alle provincies zijn ontvangen. De landschappen, op het platteland en in de stad, werden veranderd in een visionaire werkelijkheid. Het resultaat van het project is een interessante website en een fascinerende expositie in Kasteel Groeneveld. Ook is een leuke publicatie verschenen met het werk van de 10 genomineerde inzendingen waaronder de prijswinnaars.

16

• Junghuhn Hij werd wel aangeduid als de Von Humbolt van Java. Net als zijn beroemde tijdgenoot was Franz Wilhem Junghuhn een generalistische natuurhistoricus, misschien wel de laatste voordat de natuurwetenschappen in verschillende disciplines uiteenvielen. Op 14 november werd in Stadt Mansfeld (Saksen-Anhalt) een gerestaureerde herinneringsplaquette van hem onthuld. Om de tropen te kunnen bezoeken nam Junghuhn dienst bij het Nederlandse leger dat hem naar Nederlands-Indië zond. Op Java bestudeerde hij de topografie, de botanie en de geologie. Junghuhns werk was een grote stap vooruit in de kennis van Java. Zijn boeken vormden destijds de meest volledige beschrijving van een tropisch gebied en zijn gegevens en verzamelingen leidden nog jaren na zijn dood in 1864 tot nieuwe ontdekkingen en inzichten. Letterlijk zijn grootste werk is een ruim 3 meter brede topografische kaart van Java. Het was lange tijd de meest nauwkeurige kaart van het eiland, en in de ingekleurde uitgave bovendien de eerste geologische kaart van Java. Junghuhns verdiensten brachten het KNAG er in 1910 toe een gedenksteen te schenken die werd gemonteerd op zijn geboortehuis. Toen dit in 1983 werd afgebroken, bleef de gedenksteen gelukkig bewaard, om in 2009, Junghuhns 200ste geboortejaar, opnieuw onthuld te worden. Een delegatie van het KNAG woonde de plechtigheid bij. • 100 jaar TESG en afscheid Jan van Weesep Op donderdagmiddag 3 december vierde het Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie (TESG) voor het Nederlandse publiek het 100-jarige bestaan in de Faculty Club in Utrecht. Op 25 maart werd voor het internationale publiek al aandacht geschonken aan het jubileum tijdens de Annual Meeting van de American Association of Geographers (AAG) in Las Vegas.

In Utrecht vertelden Paul van den Brink en Ben de Pater (beiden Universiteit Utrecht) over 100 jaar TESG. Jan Nijman (Universiteit van Miami) verzorgde een boeiende jubileumlezing over zijn onderzoek naar de dynamiek en ontwikkelingen in de sloppenwijken van Mumbai. Peter Druijven (Rijksuniversiteit Groningen) trad hierbij op als referent. Deze gedenkwaardige dag stond tevens in het teken van het afscheid van Jan van Weesep. 32 jaar lang maakt hij deel uit van de redactie van TESG. 25 jaar daarvan, van 1978 tot 1980 en van 1987 tot heden, als hoofdredacteur. Jan van Weesep werd door KNAG-voorzitter Marijke van Schendelen, die tevens als dagvoorzitter optrad, uitzonderlijk hartelijk bedankt voor al zijn bijzondere inspanningen. Wereldwijd behoort TESG tot de toonaangevende Engelstalige tijdschriften op gebied van de sociale en economische geografie. Het is voor de Nederlandse vakgemeenschap het best toegankelijke internationale podium. Jan van Weesep is als hoofdredacteur al jarenlang de stuwende kracht achter TESG. Onder zijn leiding en met zijn aanwijzingen kwamen veel wetenschappers tot publicatie (gemiddeld 600 pagina’s per jaar) Jan van Weesep heeft door de jaren heen in belangrijke mate het internationale netwerk voor sociaal en economisch geografen voor Nederland onderhouden. Jan van Weesep ontving uit handen van Marijke van Schendelen de Plancius-medaille van het KNAG. • Uitreikingen Plancius-medaille De onderstaande personen ontvingen in 2009 de Plancius-medaille: Theo van Asch Op 7 februari kreeg Theo van Asch (Fysische Geografie, Universiteit Utrecht) de Plancius-medaille uitgereikt door KNAG-bestuurslid Pim Beukenkamp. Dit gebeurde tijdens het congres Landslide Processes: from geomorphologic mapping to dynamic modelling, dat ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag werd gehouden aan de Universiteit Straatsburg. Van Asch ontving de Plancius-medaille voor zijn bijzondere verdiensten op het gebied van procesonderzoek naar erosie en aardverschuivingen en zijn betrokkenheid bij het onderwijs. Bert van der Knaap Na afloop van zijn afscheidscollege ‘Mondiale productienetwerken en regionale integratie in ZuidoostAzië’ op 27 maart kreeg Bert van der Knaap (Economische en Sociale Geografie, Erasmus Universiteit Rotterdam) de Plancius-medaille uitgereikt door KNAG-voorzitter Marijke van Schendelen. Bert van der Knaap ontving de medaille voor zijn uitzonderlijke verdiensten op het gebied van de geografische wetenschap. Jan van Weesep Op 3 december reikte Marijke van Schendelen, voorzitter van het KNAG, tijdens de viering van 100 jaar TESG en zijn afscheid als hoofdredacteur de Plancius-medialle uit aan Jan van Weesep (emeritus hoogleraar Sociale Geografie en Planologie, Universiteit Utrecht). De inspanningen en het werk van Jan van Weesep zijn van grote betekenis voor de geografie in Nederland en daarbuiten. Jan van Weesep heeft in belangrijke mate internationale bekendheid gegeven aan de Nederlandse geografie. • EUGEO voorzitterschap Op 5 december is Henk Ottens, per 1 januari 2010 de nieuwe voorzitter van het KNAG, benoemd tot voorzitter van EUGEO, de Europese vereniging van ledenorganisaties voor geografen en geografie. • RGI-themacoördinatie Consumenten & Leerlingen In 2009 is door het KNAG vervolg gegeven aan de coördinatie voor het thema ‘Consumenten & Leerlingen’ voor het subsidieprogramma ‘Ruimte voor Geo-informatie’ (RGI) en heeft dit met een rapportage en verschillende presentaties afgerond. Het subsidieprogramma liep in juli 2009 ten einde en het was noodzakelijk de resultaten van de projecten te bundelen en te verankeren zodat ze zoveel mogelijk verbonden blijven, het netwerk intact blijft en een verdere weg naar bredere implementatie gevonden wordt. • Secretariaat WLO Het KNAG-bureau heeft in 2009 de werkzaamheden voor de Werkgemeenschap Landschapsecologisch Onderzoek (WLO). De taken voor de WLO werden vooral uitgevoerd door Marcel Broekhuizen (financiën), Florence van Sambeek (secretariaat) en Vincent Graauwmans/Ferry Devilee (secretariaat, redactiesecretariaat). Verder was Vincent Graauwmans betrokken bij de organisatie van de Studiedag ‘Natura 2000 en grondwaterafhankelijke natuur’ op 29 oktober 2009.

17

3. Publicaties en periodieken 3.1 Geografie Ook dit jaar heeft de redactie geprobeerd actuele, leesbare artikelen aan te bieden voor een breed lezerspubliek van geografen en docenten aardrijkskunde. De redactionele vulling van het tijdschrift verliep in 2009 voorspoedig. Door het grote aanbod van artikelen, was het helaas niet mogelijk alle aangeboden verhalen te plaatsen. Toch bleek het aanbod ongelijk verdeeld over het jaar zodat het soms nodig was met enige spoed teksten te acquireren. Sinds 2007 proberen we een beter evenwicht te realiseren tussen het aantal sociaal- en fysisch-geografische artikelen. Deze lijn is in 2009 doorgetrokken. Verder hebben we gepoogd de actualiteit geografisch te benaderen. Dit resulteerde in artikelen over de kredietcrisis op IJsland, de positie van de Oeigoeren in China, de mogelijkheid om gewassen voor biobrandstof te verbouwen in de EU en de aardbeving in l’Aquila, Italië. In juni 2009 verscheen het extra dikke themanummer over probleemwijken. In de inleiding op dit thema toonde Sako Musterd aan hoe complex een mogelijke aanpak is. De in dit nummer gepresenteerde case studies tonen dan ook slechts successen op deelterreinen. De thema-redactie bestond uit Tine Beneker, Marco Bontje, Frank van Dam & Bas Spierings. Het themanummer van november/december 2009 was gewijd aan India, de andere reus in Azië. India is ongemeen interessant voor geografen vanwege de enorme urbanisatie, de tegenstellingen tussen arm en rijk, ecologische vraagstukken en haar groeiende economische en geopolitieke rol in de regio en wereldwijd. Het nummer kende een mooie mix van sociaal- en fysisch geografische artikelen die voor een belangrijk deel ook bruikbaar zijn in het onderwijs, hoewel India alleen in het havo-programma expliciet wordt genoemd als regio (in vergelijking met het Verenigd Koninkrijk). De thema-redactie bestond uit Peter Druijven en Virginie Mamadouh. Zoals vorig jaar aangekondigd, heeft de redactie zich in 2009 versterkt met onderwijsexperts. Henk Notté, werkzaam bij het CITO en bezig met promotieonderzoek op het gebied van aardrijkskundeonderwijs op de basisschool, en Annemieke Logtmeijer, docent Rijksuniversiteit Groningen en oud-docent VO, versterken sinds vorig jaar de onderwijs-subredactie. De volledige samenstelling van de redactie is te vinden in bijlage III (p. 25).


Ook dit jaar zijn alle artikelen na te lezen op de website www.geografie.nl. Vincent Graauwmans is als beheerder van de website opgevolgd door Ferry Devilee. Deze zorgde er als webredacteur onder meer voor dat de vulling steeds op tijd geschiedde, dat lezers met inlogproblemen werden geholpen en dat het extra lesmateriaal bij de artikelen werd ontsloten. Voorts heeft hij met terugwerkende kracht de artikelen uit Geografie in het pdf-formaat op de website geplaatst. Hierdoor zijn voor het eerst ook de afbeeldingen en figuren uit het tijdschrift toegankelijk.

18

Geografie lijkt niet te ontkomen aan de gevolgen van de economische crisis. Waren de gevolgen hiervan eind 2008 nog slechts beperkt merkbaar, in 2009 werden we geconfronteerd met een duidelijke teruggang van de advertentiemarkt. Het kost steeds meer moeite om het aantal advertenties op het vertrouwde niveau te houden. Om een daling in de advertentiekosten te voorkomen, moet hier in de toekomst meer tijd aan worden besteed. Hetzelfde geldt voor de wervingsactiviteiten die noodzakelijk zijn om het aantal abonnees te laten groeien. Ook op dit terrein zal een extra inspanning moeten worden geleverd om de continuïteit van het tijdschrift te kunnen garanderen. Het totaal aantal abonnees op Geografie is in 2009 met minder dan 2 procent gedaald. Hoewel dit slechts een zeer geringe teruggang is, baart de ontwikkeling zorgen. We zijn er niet in geslaagd om de daling in van het aantal abonnees om te zetten in een stijging. Voor de samenstelling van het abonneebestand kunt u terecht in bijlage I (p. 22).

3.2 Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie (TESG) In 2009 bestond de redactie uit de volgende leden: prof. dr. J. van Weesep (hoofdredacteur) mw. dr. B. van Gorp (eindredacteur per 1 februari 2009) dr. J.R. Beaumont (boekbesprekingen) prof. dr. J. van Dijk prof. dr. H. Ernste (Outlook on Europe) dr. L. van der Laan mw. dr. V.D. Mamadouh prof. dr. F.G. van Oort (per 1 maart 2009) mw dr. M.A.F. Ros-Tonen mw. dr. V. Schutjens (Window on the Netherlands) dr. G. van Westen (Outlook on Europe) Redactiesecretariaat drs. V.H.A. Graauwmans (tot 1 december 2009) F.A.B. Devilee BSc (per 1 december 2009) De redactie heeft vier maal vergaderd, te weten op 4 februari, 8 april, 9 september en 18 november. Productie van TESG In 2009, de 100e jaargang van TESG, zijn vijf edities van TESG verschenen. Het eerste, derde en vierde nummer waren reguliere nummers met een selectie van aangeboden artikelen. TESG 100-2 bevatte het dossier ‘Networks and economic agglomerations’ onder gastredactie van Martijn Burger, Frank van Oort, Koen Frenken en Bert van der Knaap. TESG 100-5 bevatte het dossier ‘Transworld’ onder gastredactie van Huib Ernste, Henk van Houtum en Annelies Zoomers. Nummer

Aantal pagina’s

TESG 100-1

136

TESG 100-2

137

TESG 100-3

100

TESG 100-4

202

TESG 100-5

117

Totaal

600

De inhoud van jaargang 100 in totaal zijn er 59 artikelen gepubliceerd in 2009, inclusief rubrieken. De book reviews worden hierbij per issue als één artikel gerekend. Liefst 25 hiervan zijn van de hand van Nederlandse auteurs of auteurs verbonden aan een Nederlandse academische instelling. Dit is een sterke stijging ten opzichte van het vorige jaar. Ieder nummer bevatte de rubriek ‘Window on the Netherlands’ en ‘Netherlands in Maps’. De laatste rubriek, ditmaal met als thema ‘Place and Science in The Netherlands’, werd ook dit jaar verzorgd door prof. dr. P.H. Pellenbarg en drs. P.J.M. van Steen (Rijksuniversiteit Groningen). Vier van de vijf nummers bevatten ‘Outlook on Europe’ In alle nummers zijn boekbesprekingen opgenomen (16 in totaal, 35 pagina’s in totaal). International Advisory Board Sergio Conti (University and Politecnico of Turin) Heinz Fassmann (Technische Universität München) Christian Kesteloot (University of Leuven) Stephan Krätke (Viadrine European University Frankfurt (Oder), Germany) Richard Le Heron (University of Auckland, New Zealand) Anders Malmberg (University of Uppsala. Sweden) Sally A. Marston (University of Arizona, USA) Jan Nijman (University of Miami, USA) Diane Perrons (London School of Economics, UK) Georges Prevelakis (Tufts University, USA and Sorbonne, France) Christian Rogerson (University of the Witwatersrand, South Africa)

19

3.3 Nederlandse Geografische Studies De serie Nederlandse Geografische Studies (NGS) wordt uitgegeven sinds begin jaren ’80. Het zijn voornamelijk proefschriften van promovendi, een enkele keer is er een speciale uitgave naar aanleiding van bijvoorbeeld een congres. De serie NGS wordt uitgegeven in samenwerking met de universiteiten waar het onderzoek heeft plaatsgevonden. In 2009 verschenen in de serie NGS tien nieuwe afleveringen (nummer 380 t/m 389) Negen studies verschenen in het Engels, één in het Nederlands. Negen publicaties betroffen proefschriften afkomstig van de Universiteit Utrecht. Eén proefschrift was afkomstig van de Rijksuniversiteit Groningen De volgende afleveringen van NGS zijn in 2010 uitgegeven: Ortelius’ Theatrum Orbis Terrarum (1570-1641); Characteristics and development of a sample of on verso map texts. Door Marcel van den Broecke UU (NGS 380) Quantification of top soil moisture patterns; Evaluation of fields methods, process-based modelling, remote sensing and an integrated approach. Door Johannes van der Kwast UU (NGS 381) ‘Actie, actie, actie…’; De vakbeweging in de regio Noord-Nederland, 1960-1992. Door Teun Jan Zanen RUG (NGS 382) Reputation, neighbourhoods and behaviour. Door Matthieu Permentier UU (NGS 383) Trends in groundwater quality in relation to groundwater age. Door Ate Visser UU (NGS 384) Modelling social heterogeneity, neighbourghoods and local influences on urban real estate prices; Spatial dynamic analyses in the Belo Horizonte metropolitan area, Brazil. Door Bernardo Furtado UU (NGS 385) Modelling land use change; Improving the prediction of future land use. Door Ton de Nijs UU (NGS 386) Partnerships in biodiversity governance; An assessment of their contribution to halting biodiversity loss. Door Ingrid Visseren-Hamakers UU (NGS 387) Sediment dynamics in the Rhine catchment; Quantification of fluvial response to climate change and human impact. Door Gilles Erkens UU (NGS 388) From river valley to estuary; The early-mid Holocene trangression of the Rhine –Meuse valley. Door Marc Hijma UU (NGS 389) 3.4 Geographical Studies of Development and Resource Use In deze uitgaven presenteert de afdeling Geografie van de Ontwikkelingslanden de resultaten van recent onderzoek op het gebied van ontwikkelingsproblematiek en resources. De uitgaven zijn te bestellen via de KNAG-website. In 2009 verscheen er in deze reeks de volgende studie: Challenges to tourism management in protected areas: examples from Mexico Door Ludger Brenner. GFDS 2009-1


3.5 Digitale Nieuwsbrieven

20

Het KNAG verstuurt twee verschillende digitale nieuwsbrieven om leden en niet-leden om de hoogte te houden van recente ontwikkelingen. De KNAG Nieuwsbrief behandelt ontwikkelingen in het geografisch veld en activiteiten van het KNAG. In 2009 zijn zeven edities van deze nieuwsbrief verstuurd aan ruim 2600 abonnees. De KNAG Nieuwsbrief Onderwijs is specifiek bedoeld voor docenten en behandelt onderwerpen als onderwijsbeleid, nascholingen, conferenties en aankondigingen. In 2009 zijn acht edities van deze nieuwsbrief verstuurd naar ruim 1100 geabonneerden.

3.6 Overige publicaties • KNAG-kalender 2010 Ook dit jaar is weer de KNAG-kalender, Cartograﬁsche verrassingen, gemaakt. De kalender bevat de volgende kaarten: •Mijnden en Loosdrecht door Jan Spruytenburgh (1734) •De Watergraafsmeer door Pieter van den Berge (1719) •Het beleg van Gennep door Claes Jansz.Visscher (1641) •Plan tot uitbreiding van Amsterdam door J.G. van Niftrik (1867) •Het Bloemendaalse Park door L.J. Ritter (circa 1882) •Hemelatlas van Andreas Cellarius, titelprent (1660) •Suriname door Alexander de Lavaux (1737) •Goudkust door Pieter de Marees (circa 1650) •Nederland, 25-jarig regeringsjubileum Koningin Wilhelmina (1923) •Wandkaart van Holland, detail met opdracht aan Frederik Hendrik (1647) •Noordoost Nederland met de portretten van Willem III en Maria Stuart (circa 1690) •Wereldkaart door Petrus Plancius (1590) Er is geput uit de kaartencollectie van het KNAG en de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Bij de selectie is vooral gelet op onverwachte en fascinerende aspecten. Conservator Jan Werner schreef een korte toelichting bij elke kaart. De kalender wordt uitgegeven door Bekking & Blitz Uitgevers en verkocht via het KNAG met ledenkorting en boekwinkels in het hele land. • Grote Atlas van de VOC, deel V: Afrika In oktober 2009 verscheen het vijfde deel, Afrika, van de Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Eind 2006 kwam het eerste, inleidende deel uit, de Atlas Isaak de Graaf/Atlas Amsterdam. In november 2007 verscheen het tweede deel, Java en Madoera en in november 2008 tegelijkertijd het derde deel, Indische Archipel en Oceanië en het vierde deel Ceylon. De uitgave van de complete atlas wordt verzorgd door uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior, in samenwerking met het KNAG, het Nationaal Archief en Explokart/Universiteit Utrecht.

21


Bijlage I KNAG-leden en abonnees, 2008-2009

22

Contributie Categorie

1/15/2007

1/17/2008

1/14/2009

1/13/2010

lid zonder tijdschrift

90

97

103

103

lid zonder tijdschrift reductie

15

15

16

17

lid zonder tijdschrift student

0

2

0

0

lid KTFG zonder tijdschrift

25

30

26

27

lid KTFG zonder tijdschrift reductie

5

5

4

4

lid KTFG zonder tijdschrift student

0

0

0

0

totaal aantal leden zonder tijdschrift

135

149

150

151

lid met Geografie

1528

1542

1521

1524

lid met Geografie reductie

705

640

669

629

lid met Geografie student

423

496

447

449

lid KTFG met Geografie

32

33

33

33

lid KTFG met Geografie reductie

9

8

8

7

lid KTFG met Geografie student

2

2

1

1

lid met Geografie en TESG

104

102

99

102

lid met Geografie en TESG reductie

21

18

27

20

lid met Geografie en TESG student

71

76

61

56

totaal aantal leden met abo Geografie

2895

2917

2866

2821

lid met uitsluitend TESG

18

16

17

15

lid met uitsluitend TESG reductie

1

1

1

2

lid met uitsluitend TESG student

2

2

0

0

totaal aantal leden met abo TESG

217

196

205

195

totaal aantal leden KNAG/KTFG*

3051

3066

3034

2989

abo Geografie instelling

216

210

200

183

abo Geografie via agent

91

94

97

91

abo Geografie particulier

13

16

11

10

abo Geografie gratis

33

34

34

24

totaal aantal abonnementen Geografie

3248

3271

3208

3129

totaal aantal leden en abonnees

3404

3420

3376

3297

totaal aantal reductieleden

756

687

725

679

totaal aantal studentleden

498

579

509

507

NB studentleden 14-01-09 inclusief 75 x cadeau, abo via RUG of UvA, 11-01-2010 incl 70 x cadeau reductieleden zijn als volgt verdeeld: overgang (van student naar normaal tarief)

48

19

72

41

pensioen

228

226

223

215

docent basisschool

5

6

6

5

docent VMBO

339

350

340

342

VLA-lid

18

18

17

15

baanloos

59

56

55

48

AIO/OIO

8

12

12

13

* gecorrigeerde aantallen: leden met abo G + abo TE per abuis dubbel geteld t/m 2008

23

Bijlage II Afdelingen, commissies en regionale kringen • Bestuur Afdeling Onderwijs drs. N.G. Vlaanderen – voorzitter mw. drs. A.B. Adang – secretaris drs. R.T.A. Adriaens drs. G.T. Kalsbeek (tot 01-07-09) dhr. A.C. Kluiters dhr. F.J.W.A. van den Nieuwenhuijzen drs. J.G.M. Palings mw. drs. J.A. Jaarsma (per 01-07-09) drs. J. Rijlaarsdam (per 01-07-09) • Afdeling Geografie van de Ontwikkelingslanden prof. dr. L.J. de Haan - voorzitter dr. A.C.M. van Westen - penningmeester • KNAG-IGEO Commissie prof. dr. J.A. van der Schee - voorzitter mw. E.P.J. Herps – secretaris mw. drs. A.M. Rovers – penningmeester mw. drs. A. Adang drs. H.A.M. Ankoné drs. B. van Erp Taalman Kip dhr. L.H.M. van Wanrooij • Commissie basisonderwijs / pabo mw. drs. M.C.M. Blankman mw. drs. J. Koene prof. dr. J.A. van der Schee mw. drs. A.B. Adang


• Werkgroep Schoolexamens dhr. J.W. van Velzen drs. Th.G.C.J. Hoebink dhr. R.J. Kolkman

24

• Kring Toegepaste Fysische Geografie dr. C.J.J. Schouten - voorzitter dr. E. Cammeraat – secretaris (tot 01-11-09) drs. K. de Lange – penningmeester (tot 01-06-09) drs. H.R.A. van Hout – penningmeester (per 01-06-09) mw. drs. J.A.M.. van den Ancker dr. K. van Huissteden drs. P.C. Beukenkamp (tot 01-06-09) dr. K . Rijsdijk dr. M. van der Perk (per 01-01-09) mw. drs. K. Oost (per 01-06-09) De jaarvertegenwoordigers van de drie aardkundige studieverenigingen Drift ‘66, GAOS en GeoVUsie. • Werkgroep GAIA mw. H. Verweij – voorzitter mw. H. Abdul Aziz - secretaris mw. A. Kloppenburg - penningmeester mw. M. Haasnoot mw. K. Kuiper mw. E. Hafkenscheid mw. M. den Dulk

• Kring Amsterdam drs. H.A. Roelofsen - voorzitter mw. drs. E. Boerema - secretaris drs. J.A. Koetsier - penningmeester mw. A. de Koning P.J.N. Schavemaker • Kring Den Haag mw. drs. M.J.M. Leliefeld-van Rooij secretaris/penningmeester mw. D. Hendrikse drs. P. de Kiefte mw. J.C.M. van Rooijen mw. drs. M.E.J. Smit • Kring Friesland drs. J. Hoekstra - contactpersoon • Kring Utrecht mw. drs. Y.H. Damen - voorzitter drs. M.J. Kimmel - secretaris mw. drs. F.J. den Hartog-Koet penningmeester • Kring Zuid-West Nederland drs. N.J. Valk - contactpersoon • Kring Arnhem-Nijmegen drs. B. van Erp Taalman Kip G.C.F. Jansen drs. G.B.M. van den Berg drs. H.J. van Nijnatten dr. L.J.A.E. Vankan • Kring Oost-Gelderland drs. H.A.M. Ankoné drs. J.A. Dales J.A.H. Nijkamp • Kring Flevoland drs. J. Scholtens K. Krijnders R.J.H. Boontje T. Bloothoofd • Kring Rotterdam W.V. van Balen N.R. van Roon drs. A. Eijsberg mw. M.A. Hohé H.J.C. Klem • Kring Overijssel C.C.Th. Nauta

Bijlage III Overzicht redacties • Redactie Geografie Kernredactie dr. R.H. Kranenburg - hoofd- en beeldredactie mw. drs. G. van Kempen - eindredactie drs. B. Köbben - kaartredactie Grote redactie mw. drs. A. Adang dr. B. Andeweg mw. dr. T. Béneker drs. P. Beukenkamp dr. M. Bontje drs. J. Bosman dr. F. van Dam drs. H. Donkers dr. P. Druijven dr. P. Groote mw. drs. R. Haring dhr. S. van der Heijden dr. G.-J. Hospers dr. H. van Houtum drs. H. de Jong prof. dr. S. de Jong mw. drs. M.W.C. Logtmeijer mw. dr. V. Mamadouh drs. H. Notté mw. drs. K. Oost mw. drs. M.C.A. Roso prof. dr. J.A. van der Schee dr. B. Spierings • Redactie Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie prof. dr. J. van Weesep - hoofdredacteur mw. dr. B. van Gorp - eindredacteur dr. J.R. Beaumont prof. dr. J. van Dijk prof. dr. H. Ernste dr. L. van der Laan mw. dr. V.D. Mamadouh prof. dr. F.G. van Oort mw dr. M.A.F. Ros-Tonen mw. dr. V. Schutjens dr. G. van Westen • Redactie NGS (Nederlandse Geografische Studies) drs. J.G. Borchert – hoofdredactie prof. Dr. J.M.M. van Amersfoort dr. P.C.J. Druijven prof. Dr. A.O. Kouwenhoven prof. Dr. H. Scholten

25

Bijlage IV Activiteitenoverzicht 2009 Januari 14 januari – Kring Amsterdam: lezing ‘Via de Oostzee naar Wit-Rusland’ Februari 11 februari – Kring Amsterdam: lezing ‘Gedempte grachten moeten weer echte grachten worden’ Maart 25 maart – 100 jaar TESG op Annual Meeting AAG 25 maart – Kring Amsterdam: lezing ‘De slag om het IJ-meer’ 27 maart – Kring Den haag: fietsexcursie Binckhorst Den Haag April 8 april – Vakoverstijgende pabo-netwerkdag Mei 13 mei - KNAG Algemene Ledenvergadering en KNAG lezing 16 mei – Kring Amsterdam: excursie Den Bosch 30 mei – Landelijke examenbesprekingen Juni 6 juni – Kring Utrecht: excursie Utrechtse Heuvelrug 20 juni – KNAG-excursie Rotterdam 27 juni – Kring Den Haag: fietsexcursie Zoetermeer Juli Augustus 13 t/m 16 augustus – EUGEO 2009 congres 20 t/m 23 augustus – Derby der lage landen (aardrijkskunde olympiade) September Oktober 2 oktober – KTFG: symposium Levende aarde 7 oktober – Pabonetwerkdag ‘ICT en aardrijkskunde’ 15 oktober – Vakoverstijgende veldwerkdag Outside Classroom 27 oktober: Kring Amsterdam: Lezing ‘Britse kanaaleilanden’ November 6 november – KNAG Onderwijsdag en Extra Algemene Ledenvergadering 24 november - Kring Amsterdam: Lezing ‘Spitsbergen’ 26 november – Presentatie deel V ‘Afrika’ Grote atlas van de VOC


December 3 december – 100 jaar TESG en afscheid Jan van Weesep 18 december - Kring Amsterdam - Bezoek stadsschouwburg

26

Bijlage V Persoverzicht 2009 Het KNAG en haar activiteiten kwamen in 2009 als volgt in de pers: • Algemeen 3 april

de Volkskrant

7 april

KRO Goedemorgen Nederland

10 april

EénVandaag

Het laatste wit op onze kaart De laatste Nederlandse ontdekkingsreizigers

Mei-september Trouw.nl/aardrijkskunde

Digitale revolutie helpt aardrijkskunde Acht afleveringen van een geo-fotoquiz Aardrijkskundequiz

Augustus

Onmisbaar

Prima VO

• Onderwijsprijs 6 november

Onderwijsnieuwsdienst

Pionier digitale kaarten wint Onderwijsprijs

6 november

West Online

Dalton Voorburg heeft beste aardrijkskundeleraar

6 november

Nieuwsbank

Pionier digitale kaarten wint Onderwijsprijs

7 november

Geo-Nieuws

Onderwijsprijs Aardrijkskunde 2009 naar Willem Korevaar

15 oktober

Boeken.blog.nl

Glazen Globe 2009 voor De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman

16 oktober

OnderwijsNieuwsDienst

Jeugdliteratuurprijs Glazen Globe 2009 toegekend aan De Gelukvinder

20 oktober

Kinderboeken.blog.nl

Glazen Globe voor Edward van de Vendel

4 november

EZPress


4 november

Nieuwsbank


• Glazen Globe

• De toekomst van Nederland in kaart 12 oktober

Radio 1

Het nieuwe Nederland

6 januari

IKC RO Nieuwsflits

Geografie januari 2009: Westerschelde, zwakke kustschakel?

3 februari

IKC RO Nieuwsflits

Geografie over krimpregio Parkstad Limburg

12 mei `

IKC RO Nieuwsflits

Geografie nummer 5 2009: de Darthuizerpoort

30 juni

IKC RO Nieuwsflits

Geografie over probleemwijken

8 september

IKC RO Nieuwsflits

Geografie september 2009: ‘Olympische Spelen op eigen bodem’

13 oktober

IKC RO Nieuwsflits

Geografie: elektrische auto belemmert duurzame mobiliteit

• Geografie

27

• VOC-Atlas (deel V) Voorjaar

Nationaal Archief magazine 2009/1

Unieke uitgave VOC-kaarten

4 december

de Volkskrant

Kolonie tegen wil en dank

Najaar

Nationaal Archief magazine 2009/4

Kaarten van de Kaap

• Verandering/lespakket Beagle 26 augustus

NOS Jeugdjournaal

Beagle

GIS magazine

Geo Innovatie Award 2009

• Geoweek 14 mei

Het KNAG en haar activiteiten werden verder onder andere op de volgende wijze genoemd: • Algemeen December

Klascement.net

Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap

• De toekomst van Nederland in kaart 9 november

Het Geoplein

De toekomst van Nederland in kaart; Met aardrijkskunde kijk je vooruit!

Cobouw

Citymarketing niet professioneel

5 oktober

RobVerhofstad.wordpress.com

6 november forumdiscussie KNAG Onderwijsdag

December

Nieuwsbrief Stichting Arbeidsmarkt Onderwijsdag KNAG Geo

December

Website Faculteit Aard- en Levens- KNAG Onderwijsdag wetenschappen VU

• KNAG-lezing 12 juni • Onderwijsdag

• INESPO 2010 15 december

Nieuwsbrief Gemeente Den Haag

Internationale Milieu Olympiade (INESPO)

• Pabonetwerkdag 7 oktober

Weblog Gerard Dummer (ook via On- Google Earth workshop voor het KNAG derwijsNieuwsDienst)

• Derby der Lage Landen 24 augustus

Nieuws.be

Watervliet strijdtoneel ‘Derby der Lage landen’

Universiteit van Amsterdam

Cartografische verrassingen i.h.k.v. Open monumentendag

KlasseMail

Kaartwijzer


• Collecties

28

12-13 sept. • KlasseTV 20 februari

• Verandering/lespakket Beagle Juni

VTB nieuwsbrief

Hier aanmonsteren! Clipper stad Amsterdam ahoy!

Bijlage VI Verzonden persberichten 2009 Jeugdliteratuurprijs Glazen Globe 2009 toegekend aan De Gelukvinder Publicatietijd: 04/11/2009 14:03 Rubriek: Binnenland Organisatie: KNAG IPTC: Politiek / Migratie -Human Interest / Bekroning & Prijzen-Onderwijs / Voorgezet onderwijs -Kunst, Cultuur, Media en Entertainment / Literatuur Dit is een origineel persbericht. Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) heeft de Glazen Globe 2009 toegekend aan het boek De Gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman. De Glazen globe is de tweejaarlijkse literatuurprijs voor het beste aardrijkskundige jeugdboek. Op vrijdag 6 november zal schrijver Edward van de Vendel de prijs in ontvangst nemen uit handen van Jacques van Meegen, directeur van het Instituut van Leraar en School (ILS) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). ILS/HAN is een van de ontvangende instituten van de jaarlijkse Onderwijsdag (aardrijkskunde) dat plaatsvindt in het Gymnasion te Nijmegen. Op deze dag komen zo’n 700 aardrijkskundeleraren bijeen om deel te nemen aan workshops en andere activiteiten. De jury vindt dat dit boek de Glazen Globe verdient omdat van de Vendel zeer beeldend en daardoor uiterst toegankelijk het levensverhaal van de Afghaanse jongen Anoush Elman heeft opgetekend. De familie vlucht uit het noorden van Afghanistan naar Kabul. Als de druk van de Taliban te groot wordt gaat de tocht met behulp van mensensmokkelaars via veel omwegen naar Nederland. Hier is de carrousel nog niet afgelopen en begint het geschuif tussen de asielzoekerscentra. Van de Vendel beschrijft de geografie van de angst en de onzekerheid van asielzoekers. De Gelukzoeker is echter ook een hoopvol boek. Wie doorzet en volhoudt wordt daarvoor beloond. De jury heeft de keuze gemaakt uit 131 ingezonden boeken, waarbij geografische onderwerpen een plaats in het verhaal hebben. De beoordeelde boeken zijn in de periode 2007-2009 verschenen in de Nederlandse taal. De jury heeft tevens een juryrapport en een aanbevelingslijst samengesteld die vanaf 6 november te lezen zijn op de website www.KNAG.nl/onderwijs/GlazenGlobe of vanaf heden bij de juryvoorzitter. Links: http://www.KNAG.nl/onderwijs/GlazenGlobe Noot voor de redactie: Voor meer informatie over de Glazen Globe kunt u contact opnemen met Billy Gunterman, voorzitter Jury Glazen Globe, E [email protected], T 024 3231720 M 0614729637 Voor meer informatie over het KNAG kunt u contact opnemen met mevrouw Anouk Adang, organisatie KNAG Onderwijsdag, E [email protected], M 0653121987. Datum prijsuitreiking: 6 november 2009 om 10.45 uur Lokatie: Gymnasion Adres: Heijendaalseweg 141 6525 AJ Nijmegen Voor meer informatie over Edward van de Vendel en Anoush Elman of voor het aanvragen van recensie-exemplaren kunt u contact opnemen met Uitgeverij Querido, Jeanine Graaff T 020 5511262 E [email protected]

29

Pionier digitale kaarten wint Onderwijsprijs Publicatietijd: 06/11/2009 12:43 Rubriek: Binnenland Organisatie: KNAG IPTC: Onderwijs / Onderwijzen en leren / Leraren-Onderwijs / Voorgezet onderwijs -Wetenschap & Technologie / Wetenschap (algemeen) -Arbeid / Werkgelegenheid / Arbeidsmarkt Dit is een origineel persbericht. Willem Korevaar, aardrijkskundedocent op Dalton Voorburg en pionier op het gebied van ICT, digitale kaarten en onderzoekend leren, is de eerste winnaar van de KNAG Onderwijsprijs. Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap reikt deze tweejaarlijkse prijs uit om de bijzondere verdiensten van docenten te belichten. Deze digitale duizendpoot is een inspiratie voor andere docenten en deelt zijn enthousiasme middels zijn website, nascholingscursussen en medewerking aan leermiddelen met de collega’s. Met zijn werk stelt hij volgens het KNAG leerlingen in staat het beste uit zich zelf te halen en creëert hij belangrijke opleidingsvoorwaarden voor een toonaangevende rol van Nederland op het gebied van digitale geografische toepassingen. Een foto van dit onderwerp is (rechtenvrij) beschikbaar op ANP Fotonet (www.anp-photo.com) en zichtbaar op www.perssupport.nl. Links: http://www.knag.nl Noot voor de redactie: Voor meer informatie over de Onderwijsprijs van het KNAG en het in verbinding stellen met de prijswinnaar kunt u contact opnemen met Anouk Adang, [email protected]/0653121987 of Eelko Postma, [email protected]/0630795408


Bij dit persbericht hoort een foto.

30

Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap. Jaarverslag 2009

Recommend Documents