kleurenvoorstel Witte Dorp

kleurenvoorstel

Witte Dorp 27-02-2014

inhoudsopgave blz

omschrijving

1

inhoudsopgave

2

opdracht

3

plan Oud

4

kleuren Oud

5

kleuren Oud

6

plan De Ley

7

materiaal De Ley

8

kleuren De Ley

9

situatietekening plan De Ley

10

variant Westkapelle

11

variant Boogie Woogie

12

variant Sparta

13

variant Lila

14

variant Vantongerlo

15

schilderijen en overwegingen

De kat. Bart van der Leck (1914)

kleurenvoorstel Witte Dorp • Rotterdam

inhoudsopgave

1

Opdracht De Rotterdamse woningbouwvereniging Woonstad heeft aan RSW-architecten de opdracht gegeven een kleurenvoorstel te doen voor het buitenschilderwerk van de kozijnen, deuren en ramen van het complex Het Witte Dorp in Oud-Mathenesse. Dit A3 boekje is het resultaat van deze opdracht. Als eerste wordt een architectonische analyse van het complex gegeven. Daarna volgt een kleurenvoorstel met een aantal varianten.

Het Witte Dorp De wijk Het Witte Dorp is gebouwd in de jaren twintig van de 20ste eeuw naar een ontwerp van de architect J.P.

De nagemaakte bouwkeet van architect J.J.P. Oud.

Oud die toen in dienst was van de gemeente Rotterdam. Het complex was bedoeld als tijdelijke bouw en is daarom niet onderheid. Na ca. 60 jaar werd, in verband met een te slechte bouwkundige staat, gesteld dat de bebouwing niet meer te renoveren was. Zo werd er in de jaren tachtig besloten om het complex te slopen en door nieuwbouw te vervangen. Hiervoor werd een besloten prijsvraag uitgeschreven die gewonnen is door de Amsterdamse architect Paul de Ley. Het 'oude' Witte Dorp van de internationaal bekende architect J.P. Oud werd vervangen door het ontwerp van Paul de Ley. Ondanks dat Paul de Ley een nieuwe architectonische identiteit heeft nagestreeefd is zijn ontwerp uit de jaren tachtig beïnvloed door ontwerp van Oud uit de jaren twintig. Elke analyse van de huidige wijk dient voor een goed begrip vooraf te worden gegaan door een analyse van het plan van Oud. Op de volgende pagina's vindt u daarom eerst een analyse van het plan van Oud en daarna een analyse van het plan van De Ley. Het gesloopte Witte Dorp uit 1924 van architect J.J.P. Oud.


opdracht

2

Het Witte Dorp van J.J.P. Oud.

Het stedenbouwkundig ontwerp. In de zomer van 1924 is het door J.J.P. Oud ontworpen karakteristieke woningbouwcomplex het 'Witte Dorp' opgeleverd en ondervindt internationaal veel erkenning. De verkaveling van het stedenbouwkundige plan van het'Witte Dorp' is bijzonder geordend. De plattegrond van de wijk heeft een driehoekige vorm waar in het hart zich een driehoekige openbare ruimte bevindt, met gefacetteerde hoeken. Deze openbare ruimte, met een laag grindzand als bodemafwerking, is als een speelterrein ontworpen en is omzoomd met een gemetselde borstwering met daarop een geel geschilderd houten hekwerk. Zoals een in een vijver geworpen steen rimpels in het water laat zien, zo breidt de kern zich uit met een stratenplan evenwijdig aan de zijden van de driehoek. Het meesterschap van J.J.P. Oud weerspiegelt zich o.a. in de consistente verkaveling van het terrein. Ondanks de lastige contour van de wijk, gevormd door de driehoek, past de verkaveling en het stratenpatroon harmonisch in het geheel.

De vormgeving van de bebouwing. Oud gebruikt één basiswoning voor de opbouw van het hele plan en voegt daaraan toe drie andere functies: de winkelwoning, het administratiegebouw en het transformatorgebouw. Hiermee kan hij de identiteit van de wijk verrijken en heeft hij de mogelijkheid om de oriëntatie te vergroten. Door middel van een bijzondere geleding van de bebouwing weet Oud een karaktervolle wijk te maken. Oud werkt op twee schaalniveau's tegelijk, zijn ingrepen hebben betekenis op de schaal van het gebouw en op de schaal van de wijk. Ontwerp 'Het Witte Dorp' uit 1924 van architect J.J.P. Oud.


plan Oud

3

Oud speelt met de vorm van de massa en de detaillering van de materialen door o.a. de rooilijn te laten verspringen, lange en korte bouwstroken te ontwerpen, de schoorstenen te prononceren. Andere belangrijke elementen zijn de overstekende dakgoten die door schaduwwerking voor relief in de gevel zorgen en de compositie van de kozijnen waarin de verdeling van de horizontale dorpels en verticale stijlen zorgdragen voor een gebalanceerde uitstraling. De eenvoudige luifel bij de voordeur van de woningen en het half ronde raam ter plaatse van de hoekverdraaiing van de bouwstroken geeft aan hoe Oud met aandachtige details betekenis probeert te geven aan zijn ontwerpen. Kleuren De kleuren van de onderdelen van Het Witte Dorp van Oud vormen een samenhangend geheel met het totale ontwerp. Het stedenbouwkundig plan biedt een hoofdstructuur aan met geprononceerde accenten, het architectonisch ontwerp bestaat uit een eenvoudig vormgegeven massa met apart benadrukte onderdelen. Zo bestaat het kleurenschema ook uit een een aantal basis-kleuren die als het ware de drager vormen voor de accenten. Bij het Witte Dorp van Oud vormen de donkere gemetselde plint, het daarboven gelegen witte gevelstucwerk en de rode dakpannen van het zadeldak de dominante kleuren van de wijk. Het schilderwerk van de kozijnen en deuren kunnen ondersteunend zijn voor de hoofdkleuren of kunnen uitzonderingen vormen om als levendig accent te dienen. Voor dit onderzoek waren geen kleurenfoto's van het oorspronkelijke Witte Dorp beschikbaar, maar wel de gereconstruceerde geveltekening met kleuraanduiding, die is opgenomen in het boek Het Witte Dorp J.J.P. Oud. Oud-Mathenesse onder redactie van Bernard Colenbrander. Op basis foto van de standaardwoning uit 'Het Witte Dorp'

foto van de 'winkelwoning' uit 'Het Witte Dorp'


hiervan hebben we de volgende schema's opgesteld.

kleuren Oud

4

Kleur-reconstructie van de standaardwoning. Op de reconstructietekening is te zien dat bij elk kozijn 2 kleuren worden gebruikt. Eén kleur voor het vaste deel en één kleur voor het draaiend deel. Bij het woonkamerkozijn heeft het vaste deel een witte kleur en het draaiende deel een gele kleur. Bij het voordeurkozijn heeft het vaste deel een gele kleur en de draaiende deur een blauwe kleur. Voor het aanbrengen van accenten zijn de primaire kleuren gebruikt. Bekende voorbeelden hiervan zijn het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht en de 'rood- blauw-geel stoel' van Rietveld. De luifel en de goot hebben dezelfde kleur als het kozijn van de voordeur: geel. Kleur-reconstructie van de 'winkelwoning'. Hierop is te zien dat zowel voor het winkelkozijn als voor het slaapkamer kozijn dezelfde kleur geel voor het vaste kozijn en het draaiende deel worden gebruikt. Het geel wordt als het ware geabsorbeerd door het grotere vlak van witte stucwerk maar heeft toch voldoende eigen identiteit om aanwezig te zijn en bij te dragen aan het accent van de wijk. Het is mooi om te zien hoe Oud voor de hemelwaterafvoer van het pannendak geen overstekende goot toepast waardoor het boeiboord achterwege kan worden gelaten. Een kraallat is nog net te zien ter plaatse van de beëindiging van het gevelvlak, hierboven is het geel geverfde slaapkamer raam geplaatst. De Stijl De door Oud toegepaste primaire kleuren rood, blauw en geel vormen de basis van het kleurenpalet, zo kenmerkend voor het kleurengamma van de kunstenaarsbeweging De Stijl waar Oud aanvankelijk een prominent lid van was. Bekende schilders en kunstenaars van de Stijl zijn Theo van Doesburg, Piet Mondriaan, Bart van der Leck, Vilmos Huszar en George van Vantongerloo. standaardwoning uit 'Het Witte Dorp' (Bernard Colenbrander)

'winkelwoning' uit 'Het Witte Dorp' (Bernard Colenbrander)


kleuren Oud

5

Het Witte Dorp van Paul de Ley uit 1986 Het stedenbouwkundig ontwerp . Op dezelfde driehoekige locatie als het wijkje van Oud heeft De Ley als uitgangspunt voor zijn stedenbouwkundige plan een noord-zuid oriëntatie gekozen voor de woningstroken. Kenmerkend is de evenwijdige verkaveling van percelen en straten en door dit zoveel mogelijk consequent uit te werken levert dit een maximale bezonning op voor de tuinen van de woningen. De straten zijn om en om als woonstraat ingericht. De meeste straten komen uit op het centraal in het plan gelegen driehoekige verharde plein, een openbare ruimte, goed geschikt voor buurtfeesten. Aan de noordzijde van het plan ligt een openbaar plantsoen dat aansluit op een gelijktijdig ontwikkeld appartementen blok voor oudere huisvesting. Een opvallende verschil met het plan van Oud zijn de doorgaande zichtlijnen in het plan van De Ley. Op een aantal punten kun je dwars door de wijk heen kijken. De vormgeving van de bebouwing. De basisdoorsnede van de bebouwing is 2 lagen met een plat dak. Door de introductie van 3 bouwlagen op hoekpunten en het ontwerpen van poorten die plaatselijk de straat overkappen ontstaat een afwisselend straatbeeld. Met aandacht voor de relatie openbaar prive zijn gemetselde tuinmuren ontworpen. De schaal en geleding van de massa weerspiegelt de menselijke maat maar heeft ook iets onrustig. De detailering is conform de standaard van de Nederlandse woningbouw. Het is vooral de keuze van de materialen en kleuren die het plan gedeeltelijk een armoedige uitstraling geven.

ontwerp van Paul de Ley uit 1986 (OASE 1986)

maquette met poort en hoekbebouwing


plan De Ley

6

Materiaal en kleurkeuze. In zijn plantoelichting in het artikel in het tijdschrift Oase uit 1986 schrijft Paul de Ley niets over zijn toegepaste materialen en kleurkeuzes. In een straatgesprek op 3 februari 2014 herinnerde een buurtbewoner dat bij de inspraak van de bewoners tijdens de planontwikkeling naar voren kwam dat de buurtbewoners graag de kleuren rood en wit terug wilde zien in de nieuwbouw en tevens erop stonden weer een blauwe voordeur te krijgen. Deze voorkeur van de oud-bewoners zal invloed hebben gehad op de kleurkeuze van Paul de Ley. Rode dakpannen zijn roze betonstenen geworden op de begane grond. Het witte stukwerk is een lichtgrijze betonsteen geworden op de verdiepingen. En de donker blauwe voordeuren uit het plan van Oud zijn licht blauwe voordeuren geworden in het plan van De Ley. Naast deze kleuren heeft De Ley voor de bergingsdeuren in het plan de kleur roze gekozen. straat met auto's

woonerf naar poort

Bij de voordeuren en de bergingsdeuren hebben de kozijnen dezelfde kleuren als de deur. Dit in tegenstelling tot alle ander kozijnen en draaiende delen. Daar is het principe als volgt : de kozijnen geplaatst in het roze metselwerk zijn roze ( meestal op de begane grond ), de draaiende raamdelen zijn dan wit en de tuindeur is dan lichtblauw. De kozijnen van de verdiepingen geplaatst in het licht grijze metselwerk zijn wit geschilderd waarbij de draaiende raamdelen lichtblauw zijn geschilderd. Welke gedachten bij Paul de Ley een hoofdrol hebben gehad bij zijn kleurconcept is niet afleesbaar. Het kleurenschema is wel consequent toegepast.

kleine plein

grote plein


materiaal De Ley

7

Huidige stand van zaken. Voorjaar 2014. Ondanks de sympathieke, zo niet, rijke variatie in de bebouwing oogt de wijk armoedig veroorzaakt door de materiaal- en kleurkeuze. Het metselwerk Het gebruik van betonsteen voor metselwerk is een modeverschijnsel geweest in de Nederlandse architectuur. Momenteel volledig verdrongen door de traditionele baksteen werd de betonsteen in de jaren 70 en 80 regelmatig toegepast. Het probleem van de betonsteen is de vervuiling van de steen. In het project van De Ley valt de vervuiling van de roze betonsteen nog mee, het oogt niet stralend, maar het oogt nog wel acceptabel. Daarentegen ziet het metselwerk van de lichtgrijze betonsteen op de verdiepingen er op verschillende plekken zeer vervuild uit. Hiervoor zou het complex grondig gereinigd moetn worden. Het hele complex te keimen is ook een mogelijke oplossing maar dat vraagt om een veel hoger onderhouds- budget. De uitstraling van betonsteen wordt sterk ontwerp gevels

mede bepaald door de kleur van de kozijnen. De huidige combinatie van een lichtgrijze betonsteen, een roze betonsteen, lichtblauwe kozijnen en roze kozijnen oogt gedateerd en doet denken aan zuurstokken van de kermis: veel te zoet. De kleuren. De huidige ordening van de kleuren staat op de vorige bladzijde beschreven. Mijn kritiek heb ik samengevat door te zeggen: het oogt te zoet.Daarbij wil ik nog toevoegen dat ik de combinatie van roze en blauw in deze situatie te druk vind. Toevallig of niet als u naar een aantal schilderijen van Mondriaan kijkt ziet u dezelfde kleurcombinatie van lichtblauw en lichtroze. Kleurwaardering blijft een persoonlijk smaak. Er is geen kleur te bedenken die iedereen mooi vindt, daarbij komt nog dat kleurwaardering mode gevoelig is. Wat u nu mooi vindt vindt u over 10 jaar misschien niet meer mooi.

woonerf

poort


kleuren De Ley

8

Kleurvoorstellen Op de volgende pagina's staan vijf kleurvoorstellen.

Westkapelle gebaseerd op de huidige kleurstelling

Boogie Woogie gebaseerd op de huidige kleurstelling met een donkerder accent

Sparta gebaseerd op het samenvallen van de kleuren van het houtwerk met het metselwerk, je krijgt dan een 'rode en een witte streep' zoals de kleuren van voetbalclub Sparta

Lila gebaseerd op lila achtige accenten voor de begane grond kozijnen en deuren

Vantongerloo gebaseerd op een schilderij Studie 3 van Vantongerloo, een onbekende schilder van De Stijl, die meer schakeringen in zijn kleurenpalet gebruikte


situatietekening plan De Ley

9

sikkens T0.30.60

sikkens A8.20.60

Westkapelle Bij deze variant is de door Paul de Ley gekozen kleurencombinatie roze - licht blauw gehandhaafd. Hierbij zijn de voordeuren 'licht' blauw geschilderd en de (vaak er naast gelegen) bergingsdeuren roze ter onderscheiding hebben beide type deuren een eigen kleur gekregen. Het roze van de bergingsdeur deur sluit tevens aan bij de tint van het roze metselwerk. Kritiek op deze kleurencombinatie is dat zij een zekere zoetheid uitstraalt, de kleurencombinatie lijkt erg tijdgebonden. Als je naar de oorspronkelijke kleur blauw van Oud kijkt dan is deze anders en kleurt veel dieper blauw (marine blauw). De toegepaste kleuren vallen in klasse I :lichtblauw sikkens T0.30.60licht roze sikkens A8.20.60Mondriaan paste gelijksoortige lichte pastelkleuren veel toe in zijn schilderijen uit de periode 1908 - 1919: De rode boom (1908), Vuurtoren bij Westkapelle (1909/1910),Ovale Compositie (1913/1914), Compositie III met kleurvlakjes (1917), en het schilderij Compositie : kleurvlakken met grijze lijnen uit 1919. Kenmerkend voor al deze schilderijen is de combinatie van rood, blauw en geel in zachte tinten en niet in de krachtige primaire kleuren rood, blauw en geel waarvan wij Mondriaan zo goed kennen. In de genoemde schilderijen van Mondriaan is de kleur geel altijd aanwezig als de derde kleurcomponent.


variant Westkapelle

10

sikkens T0.50.30

sikkens A6.35.40

Boogie Woogie Hierbij wordt net als bij de variant Westkapelle de huidige kleurencombinatie herhaald maar dan met een diepere tint. De keuze voor deze variant is een esthetische keuze. De vollere, diepere kleuren geven als het ware meer gewicht aan het project, het lijkt stabieler te zijn, minder vluchtig en meer verankerd aan de bebouwing. Deze kleurtinten zijn niet te vinden in de klasse I en kosten dus meer geld voor het onderhoud. De toegepaste kleuren vallen in klasse II :blauw sikkens T0.50.30roze sikkens sikkens A6.35.40 Deze beide tinten blauw en roze zijn aanwezig in latere werken van Mondriaan. In 1919 schilderde Mondriaan Compositie dambord, lichte kleuren en Compositie dambord, donkere kleuren. Deze twee schilderijen laten de twee kleurenvarianten zien waarmee Mondriaan experimenteerde. Zijn schilderijen van na 1919 laten voornamelijk de donkere tinten blauw, rood en geel zien. Deze kleuren komen ook voor in zijn laatste schilderijen Broadway Boogie-Woogie (1942/1943) en Victory Boogie-Woogie (1944, onvoltooid)


variant Boogie Woogie

11

sikkens A6.35.40

sikkens A8.20.60

Sparta De variant Sparta heeft als uitgangspunt dat de kleuren van de kozijnen en deuren zoveel mogelijk de kleuren van het metselwerk aannemen. Hierdoor ontstaat een doorgaande band in dezelfde tint. Dit betekent dat de kleur blauw zoals deze voorkomt in de huidige situatie volledig verdwijnt. In deze variant Sparta krijgen de kozijnen en deuren in het rode metselwerk een licht roze kleurstelling en krijgen de kozijnen in het grijze metselwerk een licht grijze kleurstelling. Deze gelaagdheid van rood-witte strepen zie je ook in de shirts van voetbalclub Sparta.


variant Sparta

12

sikkens VO.07.80

sikkens YN.02.82

sikkens WO.03.84

sikkens X0.10.70

Lila Bij de variant Lila is het doel om op de begane grond als het ware een lichte tinteling te veroorzaken door de kleur van de kozijnen en de deuren te wisselen in lichte pastel achtige kleuren lila en/of paars. Kleuren die ook aansluiten op de huidige tinten licht paars zoals toegepast in de nabij gelegen ouderenhuisvesting op het Robbeneiland. Voor de eerste verdieping wordt dan gekozen voor een rustige kleurstelling waarbij de kleur van de grijze betonstenen en de kleur van de daarin geplaatste kozijnen samen vallen.


variant Lila

13

Vantongerloo De variant Vantongerloo is de meest dynamische variant en voegt een palet aan nieuwe kleuren toe gebaseerd op het schilderij Studie3 van Vantongerloo. Een minder bekend lid van de kunstenaars beweging 'De Stijl'. De kleuren voor de eerste verdieping krijgen de zelfde oplossing als bij de vorige varianten: zo neutraal mogelijk. Licht grijze kozijnen die samenvallen met de kleur van de grijze betonsteen. Voor de begane grond wordt een palet van kleuren voorgesteld van pastelachtige kleuren rood, geel, blauw (de 3 basiskleuren), oranje, groen en paars (de 3 mengkleuren). Het voorbeeld van het schilderij van Vantongerloo laat zien hoe dit palet aan kleuren een hele diverse schakering oproept maar tegelijkertijd ook een gevoel van eenheid.


variant Vantongerlo

14

Kleur Klasse I, II en III Op basis van de lichtreflectie maakt de Stichting Garantiefonds

Timmerwerk onderscheid in drie onderhoudsklassen: Klasse I =gunstig, Klasse II =normaal en Klasse III=ongunstig. De kleurcodes van Sikkens zijn gekoppeld aan deze klasse indeling. Het laatste getal van de Sikkens kleurcodering bepaalt in welke klasse een kleur valt: getal ≤ 15 is Klasse III, 20 ≤ getal ≤ 45 is Klasse II, 50 ≤ getal is klasse I. Woonstad streeft er naar om alleen kleuren toe te passen die in klasse I vallen.

Herhaling of verandering? De twee varianten Westkapelle en Boogie Woogie zijn een herhaling van de bestaande kleuren combinatie. Bij een nieuwe kleurstelling moet een uitgangspunt gezocht worden dat de Glas in lood raam Vilmos Huszar ( ca 1920)

basis vormt voor een nieuw kleurconcept. Het eerste Compositie met grijze strook Bart van der Leck (1956)

Vantongerloo Studie 3 (1920)

uitgangspunt voor een nieuwe kleur voor de kozijnen en deuren is dat er rekening moet worden gehouden met de bestaande kleuren van het metselwerk. Het grijs en het roze van de betonsteen zullen met de nieuwe kleuren van de kozijnen en deuren op een bepaalde manier bij elkaar moeten horen, elkaar moeten aanvullen.Het tweede uitgangspunt moet vastleggen of er wel of geen kleurverschil wenselijk is tussen de voordeuren en de bergingsdeuren die naast elkaar liggen. De voordeur onderscheidt zich van de bergingsdeur door een rond kijkraam. Wil je dat verschil nog versterken door toepassing van een verschillende kleur voor beide type deuren?

Rust of beweging? In de kleurvoorstellen Boogie Woogie, Lila en Vantongerloo is er niet naar gestreefd om een specifiek verschil te maken tussen voordeur en bergingsdeur. Het onderscheid kan in deze situatie net zo goed worden gerealiseerd met lichte kleurverschillen. Deze varianten onderscheiden zich van elkaar doordat zij op een verschillende manier reageren op de kleur van de betonsteen. De varianten Sparta en Lila streven naar een zekere rust in de kleurstelling. In tegenstelling daarmee is de variant Vantongerloo beweeglijker. Piet Mondriaan Vuurtoren bij Westkapelle (1909/1910)

Piet Mondriaan Compositie dambord, donkere kleuren (1919)

Piet Mondriaan Broasway Boogie-Woogie (1942/1943)


schilderijen en overwegingen

15

kleurenvoorstel Witte Dorp

Recommend Documents