Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen Juli 2015
Inleiding De kaderbrief is het startsein voor de begroting 2016. In deze brief schetsen wij als college de inhoudelijke en financiële overwegingen die, wat ons betreft, de kaders vormen voor het samenstellen van de begroting 2016 die wij u, als gemeenteraad, voorleggen. Het is vervolgens aan u om te bepalen welke aspecten van het gemeentelijke beleid in de begroting prioriteit moeten krijgen. Zoals met u al eerder in 2013 afgesproken, gaat u deze kaderbrief bespreken. U gaat de brief niet vaststellen. De uitkomsten van uw debat over deze kaderbrief nemen wij mee in de conceptbegroting. Deze conceptbegroting leggen wij op 4 en 5 november, tijdens de algemene beschouwingen, aan u voor ter vaststelling. De kaderbrief is feitelijk de startnotitie van de begroting met als rode draad de discussie over de contouren van de begroting 2016 en de meerjarige doorkijk over de jaren 20172019. Het integrale debat, de concrete afwegingen en de uiteindelijke besluitvorming vinden plaats tijdens de algemene beschouwingen in november.
De staat van de stad Na een lange periode van economische krimp verwachten wij, na een jaar van stabilisatie in 2014, dat de Nederlandse economie in 2015 en 2016 met ongeveer 1,75% zal groeien. Uit analyses blijkt zelfs dat, wanneer het economisch vertrouwen in brede zin nog verder herstelt, deze groei mogelijk nog hoger uitvalt. Wij denken dat groei ook hard nodig is gezien de schade die de crisis de afgelopen jaren heeft aangericht. Hiervan zijn wij immers nog lang niet hersteld. Verder is de verwachting dat de economische groei de komende jaren breed wordt gedragen: export, private investeringen én particuliere consumptie nemen allemaal toe, zo verwachten de voorspellers. Enkele factoren maken een sneller dan verwacht mondiaal economisch herstel mogelijk, zoals lagere olieprijzen en een lagere inflatie. In hoeverre dit optimistische beeld ook daadwerkelijk een snelle vertaling krijgt naar ons als lokale overheid, is onduidelijk. Maar we moeten daar op korte termijn niet al teveel van verwachten omdat we weten dat macro-economische ontwikkelingen normaal gesproken met een behoorlijke vertraging effect hebben op de publieke sector in algemene zin en de lokale overheid in het bijzonder. Tegelijkertijd met dit macro-economisch herstel zitten wij samen met andere gemeenten in een zeer uitdagend transformatie traject binnen het sociale domein. Na een periode van transitie, oftewel de overgang van bevoegdheden en de daarmee samenhangende budgetten, zijn wij nu de eerstverantwoordelijke bestuurslaag voor een veelvoud aan taken op het gebied van jeugdhulp, ondersteuning en participatie. Op dit moment bevinden wij ons is de fase van transformatie waarin veranderingen in organisatie, cultuur en manieren van werken ten behoeve van het realiseren van de gewenste vernieuwing in het sociaal domein, centraal staan. De verwachting is dat deze transformatiefase nog voortduurt tot in 2016 en mogelijk zelfs nog tot in de jaren daarna.
1 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
Deze transformatiefase heeft met name betrekking op het tot stand brengen van een cultuuromslag bij zowel burgers en professionals als bij de gemeente. We willen daarbij toewerken naar nieuwe vormen van zakelijk afspraken en processen met onze partners, het inzetten van alternatieve instrumenten om de zelfredzaamheid van inwoners te stimuleren en het ‘normaliseren van de zorg’. Ook de voorgenomen uitbreiding van de inzet door vrijwilligers, de andere wijze van toeleiding naar zorg en ondersteuning (integrale toegang) en innovatie van zorg en ondersteuning zullen leiden tot verschuivingen in de mate en vorm van ondersteuning. Ons uitgangspunt hierbij is te allen tijde het verbeteren van de zorg en ondersteuning voor de burger maar we moeten ook het realisme hebben dat we door het verbeteren van de doelmatigheid van de zorg, de bezuinigingen waarmee het rijk ons confronteert beter verteerbaar worden. Financieel is onze uitgangssituatie voor de meerjarenraming niet rooskleurig. De begroting 20152018 liet al forse meerjarige tekorten zien en daarnaast zien we dat een aantal nieuwe verdeelmodellen van het Rijk fors negatief uitvallen voor ons. Met name het verdeelmodel WMO en het groot onderhoud van het gemeentefonds raken ons in negatieve zin hard. Maar er niet alleen slecht nieuws. Minister Plasterk heeft onlangs laten weten dat Parkstad de komende jaren enkele miljoenen euro’s gaat ontvangen om de bevolkingskrimp op te vangen bijvoorbeeld op het gebied van voorzieningen, woningbouw en ruimtelijke ordening. De 8 Parkstadgemeenten gaan op korte termijn met elkaar is gesprek over de verdeling van deze middelen. Sinds de bekendmaking van de verdeelmodel Zorg/WMO augustus vorig jaar is de gemeente Heerlen in opdracht van alle Zuid-Limburgse gemeenten aan de slag gegaan om aandacht te krijgen voor een rechtvaardig ingroeipad. Daarnaast hebben wij nog steeds enorme twijfels over de opzet van het verdeelmodel. Er wordt gerekend vanuit Nederlandse gemiddelden en het is maar de vraag of die kosten een goede afspiegeling zijn voor een stedelijke grensregio met een specifieke sociaal-economische achterstand. In de meicirculaire is bekend geworden dat onze lobby succesvol was. De gemeenten Heerlen en Utrecht zijn de afgelopen maanden toegevoegd aan de interministeriële werkgroep die een ingroeipad moet opleveren. Het model dat is voorgelegd berekent het cumulatieve effect van alle nieuwe modellen (tweede deel van fase 1 van het groot onderhoud gemeentefonds, de gehele fase 2 van het groot onderhoud gemeentefonds, het verdeelmodel Zorg/WMO en het verdeelmodel Jeugd) en compenseert gemeenten op een dusdanige manier dat zij het totale herverdeeleffect kunnen absorberen in een tempo van 15 euro per inwoner per jaar. Nog steeds een hele opgave maar geen schokeffect in een keer. Daarnaast is afgesproken dat de zoektocht naar betere indicatoren/modellen wordt voortgezet. Voor Heerlen komt dat jaarlijks neer op 1,3 miljoen euro. Een meevaller is dat het Rijk overweegt om de krimpvoet die wij tot 2015 hebben ontvangen in een nieuwe vorm (decentralisatie uitkering) te continueren tot 2020. Naar verwachting levert dit Heerlen 1,5 tot 2,0 miljoen euro per jaar op. In de septembercirculaire zullen wij zien of dit inderdaad gaat gebeuren en wat het bedrag voor Heerlen zal zijn. Toen wij vorig jaar het coalitieakkoord sloten wisten wij dat we het niet makkelijk zouden krijgen. Zoals aangegeven, de onvoorspelbaarheid van de verdeling van Rijksmiddelen én de invoering van de decentralisaties, spelen ons parten. Maar dat wisten we. We wisten dat het ‘knokken’ zou worden. Knokken om tegen de economische stroom in toch onze ambities in stand te houden nl. om niet alleen een gemeente te zijn met een gezonde financiële huishouding maar ook een gemeente met de inhoudelijke programma’s zoals we die met trots gepresenteerd hebben in ons Meerjarig Bestuurlijk Programma. Dat betekent dat we blijven vasthouden aan onze principiële keuze voor een sociale stad waar ondernemerschap wordt beloond, waar de basis op orde is én waar mensen graag zijn. In de wetenschap overigens dat wij dat niet in ons eentje voor elkaar kunnen krijgen, maar iedereen in de stad daarvoor nodig hebben: burgers, ondernemers, instellingen etc. Dit vasthouden aan ambities tegen de stroom in, is geen ‘papieren tijger’. We zien dat we met onze ambities daadwerkelijk stappen zetten in onze stad. Terwijl de hijskranen van het Maankwartier op volle toeren draaien en de stad markant op de kaart komt door het jaar van de Mijnen en Serious
2 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
Request, zien we Heerlen fors stijgen op de gemeentelijke woonaantrekkelijkheids-index (meest aantrekkelijke stad in Zuid-Limburg) en zijn wij uitgegroeid tot de derde cultuurstad van het land. Ondertussen is het ons vooralsnog gelukt (gezien de omstandigheden: met name de forse rijks bezuinigingen) om de drie decentralisaties op een degelijke, transparante en rustige manier in te voeren zonder al teveel gedoe voor burgers en instellingen. Zaken waar we met recht trots op mogen zijn en zaken die ons leren om ambities, ook wanneer het economisch iets minder gaat, niet al te snel naar beneden bij te stellen.
Strategische agenda en de Heerlense invulling We weten, zoals aangegeven, dat we de komende jaren met forse tekorten te maken gaan krijgen. Feit is dat we als gemeente wederom moeten gaan bezuinigen. En juist in een periode waarin bezuinigen aan de orde van de dag zijn moeten wij ons nauwgezet afvragen wat echt belangrijk is voor ons als gemeente. Samen met de regio kozen wij 5 jaar geleden voor een strategische (top 5) agenda met de volgende onderdelen: nieuwe energie, een krachtige centrumstad, de gebiedsontwikkeling Parkstadring, herstructurering en grensoverschrijdend openbaar vervoer. Inmiddels is gebleken dat deze agenda te specifiek is om effectief mee te kunnen lobbyen. Wij willen daarom focus aanbrengen op een sterker georiënteerde lobby-agenda die gebaseerd is op drie strategische thema’s en die als zodanig ook opgenomen is in het profiel van de nieuwe burgemeester en de brief van de colleges van Parkstad aan het nieuwe provinciale bestuur. Naast de winst op het lobby-front denken wij met deze agenda een goede inhoudelijke aansluiting te hebben met ons Meerjarig Bestuurlijk Programma. De drie strategische thema’s zijn: Heerlen is een vitale stad met een sterk economisch profiel, Heerlen is een sociale stad met perspectief en Heerlen is een leefbare stad met kwaliteit. ‘Heerlen is een vitale stad met een sterk economisch profiel’ Wij zien binnen deze economisch georiënteerde thematiek uitgesproken ontwikkelkansen en uitdagingen voor onze stad. Bedrijvigheid, ondernemerschap en participatie zijn hierbij, wat ons betreft, sleutelbegrippen. De actuele ontwikkeling van de Smart Service Hub naar een Smart Service Campus speelt hierbij op alle fronten een belangrijke rol. Met dit initiatief van het APG, de Universiteit Maastricht en de provincie Limburg gaat een investering van 100 miljoen euro gepaard. Daarnaast is één van de doelstellingen van de campus het realiseren van 2.500 nieuwe banen. Hiermee wordt de smart service campus een van de vier brightland campussen vlakbij de RWTHcampus in Aken, de Chemelot campus in Sittard-Geleen en de health campus in Maastricht. Ook op het gebied van leisure en detailhandel zien wij als stad goede ontwikkelmogelijkheden. Parkstad is immers de snelst groeiende toeristische bestemming van Nederland met een omzet van 1 miljard euro per jaar. De komende jaren is de uitdaging om ook buitenlandse toeristen te verleiden om langer in onze regio te verblijven. De bovenregionale aantrekkingskracht van de woonboulevard en de sterke aanwezigheid van detailhandel in onze binnenstad trekken ook veel kooppubliek naar Heerlen. Onze sturende rol als lokale overheid richt zich daarnaast vooral op het verkleinen én opwaarderen van ons kernwinkelgebied binnen de Peutzdriehoek. Het Maankwartier, waarvan wij de oplevering in 2017/2018 verwachten, heeft wat ons betreft, een sleutelfunctie bij de realisatie van hoog stedelijke dynamiek én kwaliteit in onze stad. Een belangrijke opgave blijft het bestrijden van de ‘mis match’ op de arbeidsmarkt. De opgave in dit verband is het ervoor zorgen dat scholieren daadwerkelijk een baan krijgen, dat ondernemers zich binden aan deze regio én dat de regio voor jonge mensen aantrekkelijk blijft. Om dit voor elkaar te krijgen blijven wij energie steken in het overleg, de projecten en de afspraken tussen ondernemers, onderwijs en overheidsinstellingen met name ook in Tripool verband. Naast een gezonde arbeidsmarkt beschouwen wij onderwijs en cultuur als motoren van de regionale economie. Samen met onze onderwijsinstellingen proberen wij voor elkaar te krijgen dat er enerzijds een compleet aanbod aan onderwijs is op een kwalitatief hoog niveau in onze regio en daarnaast proberen wij het onderwijs zowel kwalitatief als kwantitatief goed aan te laten sluiten op de arbeidsmarkt. Op het gebied van cultuur zien wij dat met name de Peutzdriehoek de afgelopen
3 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
jaren de bakermat is geweest van onze culturele lente. Een culturele lente die inmiddels veel verder reikt dan onze eigen regio. Mensen uit heel Nederland en uit de Euregio vinden hun weg naar de culturele activiteiten in Heerlen. Tel daarbij een volle evenementenkalender, het Jaar van de Mijnen en Serious Request op, en dan is evident op welke manier wij nu en in de toekomst mensen en vooral jeugd willen boeien en binden aan onze stad en deze regio. ‘Heerlen is een sociale stad met perspectief’ Wij zijn een van de sociaalste steden van het land. We hebben als coalitie uitgesproken dat we het bestrijden van armoede én sociaal isolement gedurende deze bestuursperiode willen voortzetten. We weten ook dat dit een hoge ambitie is in een periode van decentralisaties, oftewel rijks bezuinigingen. Uiteindelijk betekent dit dat we er voor kiezen om niet alle rijks bezuiniging door te voeren. Het gevolg is dat we bij een aantal taken eigen gemeentelijk geld moeten bijleggen. Het resultaat is vervolgens dat we als gemeente een aantal dingen niet meer kunnen doen. Dat is onze keuze en daar staan wij achter. Naast het rechtstreeks bestrijden van armoede is het ook belangrijk om zoveel mogelijk de sociale samenhang in de buurt te stimuleren. Het gaat daarbij om allerlei vragen van burgers die het alledaagse leven rechtstreeks raken: hoe wordt de zorg op maat in de buurt geleverd ? hoe wordt mantelzorg en vrijwilligerswerk gestimuleerd ? etc. Dit zijn de vragen die wij samen met die burgers, organisaties en instellingen willen gaan beantwoorden en zo nodig willen gaan invullen. ‘Heerlen is een leefbare stad met kwaliteit’ Wij leven in een gebied dat zich kenmerkt door een unieke mix van stedelijkheid en groen. Heerlen is bijvoorbeeld uitgeroepen tot de meest groene stad van het land. We zien in onze stad een grote diversiteit aan woonmilieus en aantrekkelijke prijzen, maar we zien ook een grote discrepantie tussen vraag en aanbod op de woningmarkt. Wij vinden het belangrijk dat op termijn een herstel van het evenwicht op de vastgoedmarkt plaatsvindt. Dat betekent dat we samen met de provincie, het rijk en woningcorporaties werken aan het geven van duurzame kwaliteitsimpulsen aan wijken. Concreet gaan we dat doen door middel van grote langdurige herstructureringen van buurten maar zeker ook door middel van kleinschalige projecten. Voorop staat dat de burger betrokken wordt en dat de burger zich betrokken voelt. Met name richten wij onze aandacht op het combineren van stedelijkheid met groen. Met het vergroten van deze samenhang tussen verstedelijkte gebieden en groen hebben wij een sterke troef in handen om de aantrekkelijkheid van de gehele regio te vergroten. Concrete Heerlense projecten in dat verband zijn: Aldenhofpark, Corioglana en Gebrookerbos. Met name Gebrookerbos is een goed voorbeeld van een volstrekt nieuwe herstructureringsaanpak, een onconventionele ontwikkelstrategie voor het gebied Heerlen-Noord waarbij we de gevolgen van bevolkingskrimp en het toevoegen van kwaliteit aan een gebied willen combineren. De vrijgekomen ruimten willen we invullen met groen en economisch vitale activiteiten. Wij stellen ons als stad en regio ten doel om in 2040 ‘energieneutraal’ te zijn. Dit is het resultaat van een regionale verkenning naar de mogelijkheden van een brede energietransitie. Deze ambitie hebben we vervolgens samen met onze regiopartners neergelegd in het beleidsdocument PALET (Parkstad Limburg Energie Transitie) dat o.a. met de Zuyd Hogeschool is opgesteld. Dit PALET krijgt de komende periode een vervolg in de vorm van een uitvoeringsprogramma waarbinnen bijvoorbeeld een concreet Heerlens project als het Mijnwater een prominente plek krijgt, naast projecten en trajecten die moeten leiden tot het energiezuinig en toekomstbestendig maken van woningen. IBA Tot 2020 functioneert IBA Parkstad als laboratorium én als motor voor vernieuwende en toonaangevende projecten. De IBA is daarbij als het ware een kwaliteitsmachine en staat voor de transformatie en transitie van de regio Parkstad. Ook moet de IBA de aanzet geven voor een structureel beter woon-, werk- en leefklimaat. Immers, wij vinden het van levensbelang dat Parkstad een attractieve regio blijft, dynamisch is en over voldoende veerkracht beschikt. Kenmerkend voor IBA Parkstad is de open innovatie-gedachte. In april 2015 was er een eerste presentatie van de oogst van projecten. Ook werd onthuld met welke projecten IBA verder wil. In
4 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
2017 is een tussenpresentatie gepland en in 2020 vindt de eindpresentatie plaats. In 2016 zullen de eerste IBA-projecten op stoom zijn. In het kader van de nieuwe begroting 2016-2019 is het belangrijk om die projecten te zoeken in onze gemeentelijke begroting die het beste aansluiten bij IBA. Ook moeten wij in de begroting aangeven welke projecten in de tweede ronde eventueel ingediend kunnen worden en met welke projecten we mee gaan doen bij IBA events. Wij denken overigens dat wij met enkele van onze innovatieve projecten (het project Gebrookerbos is misschien nog wel het beste voorbeeld) prima aansluiten bij de IBA. IBA immers is op zoek naar experimenteergebieden waar ervaring wordt opgedaan met nieuwe vormen van ruimtegebruik, nieuwe vormen van samenwerking en nieuwe instrumenten en waarbij expliciet een rol is weggelegd voor de eigen bewoners, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld. In de begroting houden we dan ook rekening met de IBA deelname van Gebrookerbos. We beschikken bij dit project al over de kandidaat status maar we willen natuurlijk het IBA-label. Provinciaal coalitieakkoord Het vertrekpunt voor de coalitiepartners (CDA, SP, VVD, D66 en PvdA) op het gouvernement in de vroege lente van 2015, was het combineren van een brede agenda voor economische structuurversterking enerzijds en een sociale agenda anderzijds. Dit is ook de rode draad van dit coalitieakkoord met de naam: ‘In Limburg bereiken we meer’. Naast de economisch-sociale thema’s legt de provincie de nadruk op grensoverschrijdend denken en handelen, het geven van ruim baan aan initiatieven uit de samenleving en een zakelijke investeringsstrategie. Speciale aandacht krijgt het euregionale beleid op het terrein van arbeidsmarkt, onderwijs, toerisme/recreatie, cultuur, natuur en bereikbaarheid, waarbij de provinciale coalitiepartners constateren dat de kansen en belangen het grootst zijn bij de verknoping van Aken met Parkstad. Vanuit Heerlens perspectief zijn een aantal thema’s goed vertegenwoordigd in het coalitieakkoord. Het gaat daarbij om de Smart Services, de IBA, de IC verbinding tussen Eindhoven en Aken, onze eigen binnenstadontwikkeling, PALET, wonen en zorg, herstructurering en de ontwikkeling van de arbeidsmarkt en onze beroepsbevolking. Gezien deze grote overlap tussen de provinciale en Heerlense doelen moeten we rekening houden met het feit dat heel veel zaken lokaal tot uitvoering kunnen komen mits wij als stad over de benodigde cofinanciering kunnen beschikken. Maastricht Aachen Airport De regio (met name Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen) hecht grote waarde aan het behoud en de verdere ontwikkeling van de luchthaven Maastricht Aachen Airport (MAA), zowel vanuit de functie als infrastructurele voorziening als ook als drager en motor van economische ontwikkelingen. In dat kader waarderen de centrumgemeenten van Zuid Limburg zeer de inspanningen en financiële ondersteuning die de Provincie levert in die ontwikkeling. Indien kan worden vastgesteld dat een commerciële exploitatie van MAA realistisch is, zijn de centrumgemeenten bereid te bevorderen dat de financiële middelen beschikbaar komen voor noodzakelijke, publieke randvoorwaarden voor deze commerciële exploitatie. In de brief van 24 juni 2014 aan Gedeputeerde Staten hebben de gezamenlijke colleges van de gemeenten Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht de bereidheid uitgesproken om zorg te dragen voor financiële dekking van maximaal 6 miljoen euro ten behoeve van MAA (onder voorbehoud van de goedkeuring door de respectievelijke gemeenteraden). De gemeente Beek waar het vliegveld is gevestigd heeft inmiddels twee miljoen toegezegd. De drie centrum gemeenten hebben onderling bepaald dat de resterend vier miljoen worden ingebracht door Maastricht (2 miljoen), SittardGeleen (1 miljoen) en Heerlen (1 miljoen) over een periode van 10 jaar vanaf 2016. Voor Heerlen betekent dit 100.000 euro per jaar van 2016 t/m 2025. Drie voorwaarden verbinden de centrumgemeenten aan deze toezegging: MAA blijft een luchthaven waar regulier passagiersvervoer kan plaatsvinden en waar het economisch speerpunt ‘Maintenance’ zich verder kan ontwikkelingen;
5 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
-
-
Uiterlijk op 1 juli 2016 is een businesscase/verdienmodel voor handen, waaruit blijkt dat een commerciële exploitatie van MAA realistisch is en private partijen verklaren dat zij dit verdienmodel gaan realiseren. De centrumgemeenten zullen op basis van de te overleggen gegevens de definitieve besluitvorming aan de gemeenteraden voorleggen. Pas bij goedkeuring van de raden kan er sprake zijn van een definitief besluit tot het doen van een bijdrage.
Begin 2015 heeft de provincie de centrumgemeenten gevraagd om deze set van afspraken voor te leggen aan de gemeenteraden in de aanstaande voorjaarsnota/kaderbrief zodat de gemeenteraden al kunnen debatteren over dit principe. Niet om een besluit af te dwingen maar om te sonderen of de gemaakte afspraken in beginsel op de steun kunnen rekenen van de raden. Om die reden heeft het college het voornemen om deze bijdrage te willen doen vanaf 2016 (indien aan de voorwaarden wordt voldaan) opgenomen in deze kaderbrief.
Uitgangspunten van de toezichthouder Bij het opstellen van de begroting 2016 moeten we rekening houden met de uitgangspunten van de provincie Limburg, onze toezichthouder. Middels een brief laat de provincie elk jaar weten wat deze uitgangspunten zijn. In deze kaderbrief geven wij een kort overzicht van deze punten. In ieder geval wijst de provincie ons op de financiële gevolgen van de 3 decentralisaties, het realiseren van de lopende bezuinigingen 2015, het groot onderhoud tweede fase gemeentefonds én de objectieve verdeelmodellen van de WMO en de jeugdhulp. Daarnaast geeft de provincie de uitgangspunten aan om voor repressief toezicht in aanmerking te komen: De begroting moet structureel en reëel in evenwicht zijn. (o.a. structurele lasten gedekt door structurele baten); Idem voor de jaarrekening; De toezichthouder moet de jaarrekening en de begroting op tijd ontvangen. Speciale aandacht heeft de provincie voor sluitende meerjarenperspectieven die steeds een jaar opschuiven. Mocht dat het geval zijn dat kan de provincie bepalen dat er geen sprake is van structureel en reëel evenwicht. Het uitgangspunt voor de begroting is de meicirculaire en de daarin opgenomen uitkeringsfactoren waarbij wij als gemeente rekening houden met de in die circulaire genoemde loonstijgingen. Ook de prijsstijging/indexering worden wij geacht toe te passen dan wel aan te geven waarom wij afwijken. Bij de eventueel opgenomen bezuinigingsvoorstellen moet sprake zijn van een ‘reëel perspectief’. Dat betekent dat de financiële gevolgen van maatregelen die tot herstel van het evenwicht moeten leiden met besluitvorming door de gemeenteraad zijn onderbouwd. Taakstellingen opgelegd aan verbonden partijen worden alleen toegestaan wanneer we aannemelijk maken dat (en hoe) de verbonden partij de opgelegde maatregel concreet invult. Expliciet geeft de toezichthouder aan dat we in de begroting een volledig (=limitatief) overzicht moeten geven van alle incidentele baten en lasten die in de begroting geraamd zijn. Verder wil de toezichthouder een overzicht hebben van de geraamde structurele toevoegingen én onttrekkingen aan de reserves. Bezuinigingen op het onderhoud van wegen, riolering, water, groen en gebouwen worden alleen positief beoordeeld wanneer dit niet leidt tot achterstallig onderhoud en of juridische claims. De provincie adviseert om een paragraaf ‘taakstellingen en reserveringen’ op te nemen in de begroting. Daarnaast schenkt de toezichthouder extra aandacht aan de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen en legt nog eens de nadruk op het hebben van een paragraaf ‘demografische ontwikkeling’. Ook de paragraaf ‘verbonden partijen’ is van groot belang met name om een goed en volledig inzicht te krijgen in de risico’s. Op dit punt onderzoeken wij of wij bestuurlijk gezamenlijk een aantal doelmatigheidsonderzoeken kunnen uitvoeren bij onze verbonden partijen om zodoende mogelijkheden tot bezuiniging te kunnen vinden. Daarnaast zetten wij ambtelijk in op
6 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
een nauwere samenwerking om de verbonden partijen efficiënter te beoordelen. Hetgeen ambtelijk capaciteit moet vrijspelen en de kwalitatieve beoordeling van de verbonden partijen moet verhogen. Op korte termijn zal de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) wijzigen naar aanleiding van de commissie Depla over vernieuwing van de begroting en verantwoording van gemeenten. Een van de wijzigingen is dat er een aantal kengetallen opgenomen moeten worden in de begroting: Netto schuldquote; Solvabiliteitsratio; Structurele exploitatieruimte; Belastingcapaciteit; Grondexploitatie. Overigens nemen wij enkele van deze kerncijfers al op in de zgn. stresstest die al jaren een plek heeft in ons begrotingsboekwerk.
Kader en uitgangspunten van de begroting 2016-2019 De afgelopen 5 jaren hebben wij als gemeente ongeveer 40 miljoen euro bezuinigd. Een groot deel van dit bedrag hebben wij permanent oftewel structureel uit onze begroting gehaald. Met andere woorden: we zijn de afgelopen 5 jaren als lokale overheid met tal van activiteiten moeten stoppen om een sluitende begroting te kunnen presenteren. Voor een groot gedeelte had dit betrekking op activiteiten waar burgers rechtstreeks mee te maken hadden en waar burgers rechtstreeks de ‘pijn’ van ondervonden. Onze financiële huishouding is door al deze bezuinigingen enerzijds steeds complexer geworden en anderzijds steeds meer in het middelpunt van de belangstelling komen te staan. Dat is onvermijdelijk. We willen dan ook als college zo informatief en transparant mogelijk zijn als het gaat om de financiële huishouding. Het meerjarig financiële beeld is op dit moment als volgt:
7 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
Kaderbrief
2016
2017
-6.462
-5.587
-2.420
-4.380
Correc tie Dividend BNG (provinc ie)
-297
Prijsc ompensatie lasten 1%
Meerjarenraming 2015-2018 (begroting 2015)
2018
2019
I/S
-3.695
-3.695
S
-4.542
-3.558
-297
-297
-297
-420
-840
-1.260
-1.680
85
170
255
340
250
500
750
1.000
S S S S S S S S
Taakstelling Meic irc ulaire (netto-ontwikkeling)
Prijsc ompensatie baten 1% (exc l. Lokale heffingen) Prijsc ompensatie baten 1% (Lokale heffingen) Loonc ompensatie 1%
pm
pm
pm
pm
Bijstelling soc iale lasten
-213
-213
-213
-213
Correc tie stelpost WW-premies
-180
-180
-180
-180
Verbonden partijen: * PSL
0
0
0
0
* Veiligheidsregio
-78
-78
-78
-78
* RUD
-50
-50
-50
-50
0
400
800
1.200 36
* WOZL (exc l. sc enario's arbeidsjaren & bonusmalus) * Rd4
36
36
36
403
403
403
MAA
-100
-100
-100
-100
Omissie begroting 2015 nieuwe impuls c ultuur
-100
-100
-100
-100
Dec emberc irc ulaire verw. Zomernota
Materialiteit nieuwe wetgeving VPB (vennootsc hapsbelasting) Krimpgelden (def. pas septemberc irc ulaire)
pm
pm
pm
pm
1.500
1.500
1.500
1.500
50
100
150
250
* pr. LO / huur brandkranen
-45
-45
-45
-45
* pr. LO / beeindiging samenw. Simpelveld
-30
-30
-30
-30
* pr. LO / wegvallen vergoeding PV CJIB
-80
-80
-80
-80
25
25
25
25
-100
-100
-100
-100
Binnensportac c ommodaties
10 Jaar S S 4 jaar S
Zomernota 2015 (S)
* pr B&D / meerinkomsten in gebruikgeven gem. grond * pr B&D / minder inkomsten sec retarieleges Som
-8.226
-8.946
-6.851
S S S S S
-5.855
Dit is een voorlopig beeld. We zijn op onderdelen nog niet in staat definitieve, exacte bedragen op te nemen. Dat zal bij de begroting wel duidelijk zijn. Feit is dat er voor de komende jaren gemiddeld 8 miljoen euro bezuinigd zal moeten worden. Het realiseren van deze bezuinigingen is, wat ons betreft, een flinke stap richting onze gezamenlijke ambitie om een financieel gezonde gemeente te worden. Naast deze bezuinigingsopgave zijn er nog een aantal voorwaarden, die wat ons betreft bij een financieel gezonde gemeente horen, en die wij graag willen realiseren: Een sluitende begroting 2016; Een structureel en reëel meerjarig evenwicht (dat betekent bijvoorbeeld structurele dekking voor structurele kosten); Een weerstandsvermogen tussen de 0,8 en 1,2; Beheerste financiële risico’s binnen het sociaal domein en de grondexploitaties. Bij het zoeken naar nieuwe bezuinigingen blijven wij vanzelfsprekend kijken naar activiteiten en taken die we efficiënter kunnen uitvoeren of die we anders kunnen organiseren, om zodoende optimaal gebruik te maken van onze middelen. Dit doen we al jaren zo. Echter wij denken dat in dat opzicht de rek eruit is. Wij moeten daarom ook steeds meer gaan kijken naar activiteiten en taken die we minder of niet meer doen. Leidraad daarbij is vanzelfsprekend het MBP en onze strategische agenda. Aan de hand van die stukken nemen wij de activiteiten en taken van onze begroting door om te zien waar we de prioriteit kunnen verminderen. We gaan er overigens van uit dat niets in onze actuele begroting ‘overbodig’ of ‘onbelangrijk’ is. Per definitie zal het dus gaan om moeilijke keuzes Naast het doorlopen van onze activiteiten bekijken we ook de mogelijkheden van meer generieke oplossingsrichting. Denk bijvoorbeeld aan het afromen van reserves en voorzieningen, de inflatiedoorrekening, het verlagen van het weerstandsvermogen, het verhogen van de lokale lasten etc.
8 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen
De procedure richting begroting 2016 Deze kaderbrief bieden wij u aan ter bespreking in de commissie bestuur en dienstverlening van 22 juni en vervolgens de raadsvergadering van 7 juli a.s. De conceptbegroting zenden wij op 9 oktober a.s. aan u toe en vervolgens is er een ‘technische oriëntatie’. De vorm van deze technische oriëntatie zal op grond van een evaluatie nog nader bepaald worden in samenspraak met u, maar onze bedoeling is dat het uiteindelijke debat op hoofdlijnen gevoerd wordt. Op 4 en 5 november vindt vervolgens de besluitvorming plaats tijdens de algemene beschouwingen. Voor 15 november zullen wij de begroting, conform afspraak, indienen bij onze toezichthouder, de provincie Limburg.
9 _____________________ Kaderbrief begroting 2016 gemeente Heerlen