jaarverslag Rijksuniversiteit Groningen

2004

j a a r v e r Rijksuniversiteit s l a g Groningen

Inhoud Bericht van de Raad van Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kerncijfers en kengetallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leeswijzer / samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 7 10 13

De RUG en haar omgeving Profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veranderingen in de onderwijsorganisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokale en regionale samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doelmatigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijdrage aan kennissamenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17 17 20 20 22 24

Onderwijs Hoofdlijnen onderwijsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderwijsaanbod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwaliteitszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Studenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Initieel onderwijs personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 33 39 40 47 49

Onderzoek Hoofdlijnen onderzoekbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Profilering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tweede en derde geldstroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwaliteitszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kroonjuwelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55 58 59 63 65 76

Internationalisering Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Studentenmobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Engelstalig onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strategische allianties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internationale marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regio’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderzoeksamenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79 79 81 81 82 82 82 85

5.8

Bedrijfsvoering Personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbo en milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Financieel beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huisvesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Facilitair bedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ICT-voorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wetenschappelijke informatievoorziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87 88 89 93 95 96 98 99

6

Jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4 .7 4.8

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5 .7

Bijlagen Accountantsverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Lijst van afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Samenstelling Centrale Organen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Overzicht figuren en tabellen 1.1 Bestuurs- en organisatiestructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Student-stafratio Nederlandse universiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Productiviteit Nederlandse universiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Samenwerkingsverbanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Deelnemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6 Onderwijsorganisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7 Facultaire onderzoekeenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8 Onderzoekscholen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18 23 23 25 26 27 28 29

2.1 Eerstejaars instroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 2.2 RUG-score . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.3 Overzicht opleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

ja a rv e r s l a g 2004

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9

Verdeling UE-beurzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RUG-laureaten Vernieuwingsimpuls 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Positie RUG per onderzoeksdiscipline . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Standaardscore RUG-programma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overzicht citatie-impactscores onderzoeksinstituten en -centra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mondiale positie Nederland / RUG-aandeel in landelijke productie en impact . . . . . . . . . . . . Aantal ISI-publicaties / RUG-citatie-impact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aantal Top-5-noteringen per universiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultaten onderzoekvisitaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63 64 69 70 71 72 73 74 76

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Uitgaande mobiliteit RUG-studenten 2003 en 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitgaande mobiliteit RUG-studenten in 2004 per faculteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Instroom buitenlandse studenten RUG 2003 en 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Categorieën buitenlandse studenten en promovendi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internationale programma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79 80 80 81 81

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

Omvang contractonderzoek en -onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inkomsten uit projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verdeling inkomsten uit projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Financiers contractonderzoek en -onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Financiering investeringen en gebouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tabel MPI’s 1999-2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Figuur MPI’s 1999-2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

91 92 92 92 95 101 101

rug

B e r i c h t va n d e R a a d va n To e z i c h t De Raad van Toezicht heeft in 2004 vijf keer vergaderd. Hierbij houdt de Raad op hoofdlijnen toezicht op het bestuur en het beheer van de instelling door het College van Bestuur. De Raad heeft op 20 december 2004 de slotverdeling 2004 en de begroting 2005 goedgekeurd. De Raad keurde op 7 juni 2004 de jaarrekening 2003 goed en besprak in aanwezigheid van de externe accountant het accountantsverslag bij de jaarrekening 2003. De Raad heeft tevens het Jaarverslag RUG 2003 uitvoerig besproken en goedgekeurd. De Raad heeft het Plandocument 2005 goedgekeurd. De Raad heeft kennis genomen van het Cancellation Agreement Hycail. De Raad heeft voorts aandacht geschonken aan HOOP 2004 en hierover met de Universiteitsraad van gedachten gewisseld. De toekenning van de BSIK-innovatiesubsidies, voor onder meer LOFAR, is besproken. Hierbij kwamen de ICT-consequenties voor de RUG aan de orde. De Raad heeft het nieuwe Mission Statement goedgekeurd. Dit nieuwe Statement is een uitvloeisel van het Strategische Plan 2003-2010. Voorts heeft de Raad goedkeuring gehecht aan de facultaire Strategische Plannen en de wijzigingen in het Bestuurs- en Beheers Reglement. Aan de Nota Strategisch Personeelsbeleid, waarin het loopbaanbeleid centraal staat, is uitvoerig aandacht geschonken. Ook het nieuwe beleid van de stichting FOM ten aanzien van het KVI is uitvoerig besproken. De Raad informeert naar de follow-up van de EDP audit ProGRESS. Verder heeft de Raad aandacht geschonken aan het toekomstperspectief en de cashflow ontwikkeling van de RUG Houdstermaatschappij BV. In de loop van het jaar is de vorming van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) meermalen aan de orde gekomen. Met name de organieke ontwikkelingen op het vlak van het UMCG. De Raad heeft de Gemeenschappelijke Regeling UMCG, de Overeenkomst tot instelling van een Gemeenschappelijk Uitvoeringsorgaan UMCG en het Reglement O&O-raad UMCG goedgekeurd. In een gezamenlijke vergadering gehouden met de Raad van Toezicht van het Academisch Ziekenhuis Groningen heeft de Raad ondermeer voornoemde aspecten besproken. In de personele sfeer heeft de Raad over 2004 twee wijzigingen ondergaan. Met ingang van 1 februari 2004 is de heer R.J. Hoekstra benoemd tot lid van de Raad van Toezicht. In de vergadering van 20 december 2004 heeft hij het plaatsvervangend voorzitterschap van de Raad aanvaard. In de op 1 mei 2004 ontstane vacature door het, in het vorige jaarverslag reeds vermelde afscheid van mevrouw A. de Widt-Nieuwenhuizen als lid van de Raad van Toezicht, is in 2004 niet voorzien. Bij de Staatssecretaris van OCW is erop aangedrongen in voorkomend geval vacatures in de Raad met enige voortvarendheid te vervullen. De Raad heeft een initiële discussie gevoerd over wetgevingsvoornemens van de Staatssecretaris van OCW met betrekking tot het hoger onderwijs. Conclusie van die discussie was onder andere, dat de Raad de opvattingen van het College van Bestuur ondersteunt inzake het handhaven van het publieke karakter van de Universiteit en van het ongedeelde medezeggenschapsmodel en die opvattingen aan de bewindspersoon bekend zou maken. In de vergadering van 20 december 2004 heeft de Raad expliciet aandacht besteed aan het functioneren van het College van Bestuur, aan de relatie tussen de Raad en het College en ook aan het intern functioneren van de Raad. Ten aanzien van deze drie onderwerpen kwamen geen voor het jaarverslag relevante punten naar voren. De Raad van Toezicht heeft op 6 juni 2005 zijn goedkeuring gehecht aan de voorliggende jaarrekening 2004. De Raad dankt de Universiteitsraad voor de tijdige en waardevolle adviezen. Ten slotte betuigt de Raad van Toezicht zijn waardering voor de goede en constructieve samenwerking met het College van Bestuur en de inzet en bijdragen van alle medewerkers en studenten van de Rijksuniversiteit Groningen.

G.H.B. Verberg voorzitter Raad van Toezicht

Groningen, 6 juni 2005

<< Festival, 25 juni 2004

ja a rv e r s l a g 2004 rug

Vo o r w o o r d In het jaar dat voor ons ligt zal een nieuw ontwerp van de Wet op het Hoger Onderwijs bij de Tweede Kamer worden ingediend, zo heeft de staatssecretaris meegedeeld. Een belangrijk onderdeel van deze wet zal betrekking hebben op de rechtsvorm van de universiteiten in Nederland. De Staatssecretaris heeft in de wetgevingsnotitie die de hoofdlijnen van de nieuwe wet beschrijft, kenbaar gemaakt dat hij voornemens is de universiteiten zelf de voor hen geldende rechtsvorm, privaatrechtelijk dan wel publiekrechtelijk, te laten bepalen. De RUG heeft te kennen gegeven een openbare universiteit te willen blijven en van het publieke bestel te willen blijven deel uitmaken. De argumentatie van het College van Bestuur is gelegen in het feit dat in Nederland de minister van OCW verantwoordelijk is voor toegankelijkheid, kwaliteit en doelmatigheid van het stelsel van hoger onderwijs. Daarmee is het onderwijs een publiek goed, waarvan dan ook de bekostiging in hoofdzaak, anno 2005 voor ongeveer 70%, publiek is. Zolang dit zo is dienen de universiteiten zich voor het gebruik van de toevertrouwde middelen te verantwoorden aan de minister, die op haar beurt verantwoording schuldig is aan de Staten-Generaal. Het is aan de Wetgever te besluiten de universiteiten direct of al of niet op onderdelen indirect door tussenkomst van een Raad van Toezicht verantwoording aan de minister te laten afleggen. Dit laatste is bij het in werking treden van de MUB gebeurd. De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd door de minister van OCW. Het College van Bestuur acht het gewenst dat dit zo blijft. Het is consistent met een universiteit die deel uitmaakt van het publieke bestel. De gedachtenwisselingen met de Raad van Toezicht en met de Universiteitsraad hebben duidelijk gemaakt dat de opvattingen van het College van Bestuur in dezen door deze colleges worden gedeeld. Valorisatie van kennis wordt door de Regering als één van de kerntaken van de universiteit aangemerkt, naast onderwijs en onderzoek. Ze veronderstelt een voldoende wisselwerking tussen de RUG en het bedrijfsleven. Het College zal in de komende periode twee wegen bewandelen om de banden met het bedrijfsleven verder te verstevigen. In de eerste plaats stimuleert het College de vorming van fondsen van waaruit startende ondernemers gesteund kunnen worden. Een daarvan is het Kennis Conversie Fonds. Het betreft hier een publiek fonds. Een ander initiatief is het fonds Noord Tech Ventures (NTV), een privaat fonds gevuld door particuliere deelnemers. Het College hoopt dat met deze fondsen het wegvallen van het aanbod van privaat venture capital kan worden opgevangen. In de tweede plaats ondersteunt het College initiatieven die in het kader van het innovatieplatform genomen worden. Het College heeft middelen gereserveerd voor de volgende sleutelgebieden: > ICT. De RUG zal een belangrijke rol spelen in het LOFAR-project. In het kader van LOFAR wordt de grootste virtuele telescoop ter wereld gebouwd, die uit duizenden kleinere eenheden bestaat. Deze eenheden zenden hun gegevens via een snel en geavanceerd netwerk door naar het rekencentrum van de universiteit, waar ze door een van de grootste supercomputers ter wereld (de Blue Gene) verwerkt zullen worden. De RUG is een deelnemer in het consortium LOFAR. Astron is de trekker van dit consortium. > Applied NanoSystems Research. Biomade Technology past de kennis over het gedrag van materie op moleculaire schaal toe om nieuwe geneesmiddelen te onwikkelen en op de markt te brengen. Biomade Technology is een goed voorbeeld van goede samenwerking tussen wetenschap, overheid en marktpartijen. Daarnaast wordt de mogelijkheid onderzocht te komen tot een technologisch topinstituut nanotechnologie, samen met andere universiteiten en met bedrijven. > Energie en duurzaamheid. De RUG heeft het Energy Delta Research Centre opgericht. Dit centrum verricht onderzoek op het gebied van energie management en innovatie in de energie-opwekking. Hierbij wordt samenwerking gezocht met Gasunie, NAM en Essent. > De RUG en het AZG geven samen de biomedische databank vorm. In deze databank zullen vrijwillig afgedragen gegevens over erfelijke eigenschappen van personen en hun gezondheid opgeslagen worden. Deze dataverzameling zal vervolgens voor wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de levenswetenschappen gebruikt worden. Een andere belangrijk initiatief op het terrein van de levenswetenschappen is Figon, een toekomstig technologisch topinstituut op het terrein van geneesmiddelenonderzoek en -ontwikkeling. << Close Act, 25 juni 2004


Het is duidelijk dat voor al deze vier gebieden geldt dat ze een grote spin off voor het Noordelijke bedrijfsleven hebben. Ze nemen mede daarom een centrale plaats in binnen het kennisvalorisatiebeleid van de RUG. Kennis verspreidt zich echter niet alleen door te werken aan het gebruik ervan in commerciële bedrijven en overheidsorganisaties. Wellicht nog belangrijker is de overdracht van kennis aan de studenten. In dit licht is het van belang dat de studenten Groningen als hun favoriete studiestad blijven beschouwen. Het zou onjuist zijn, daarbij een beleid te voeren dat puur en alleen op de eigen instelling gericht is. Samen met de gemeente Groningen en de Hanzehogeschool Groningen werkt de RUG eraan de stad te profileren als een centrum voor Hoger Onderwijs. De RUG en de Hanzehogeschool doen gezamenlijk, wat zij gezamenlijk kunnen doen. Dat geldt niet alleen voor ondersteunende diensten, maar ook voor sportvoorzieningen. Het allerbelangrijkst is echter, dat RUG en de Hanzehogeschool ervoor zorg dragen, dat de wederzijdse doorstroming van hun studenten optimaal verloopt. Studenten kunnen op die manier ervan verzekerd zijn dat ze in Groningen het Hoger Onderwijs van hun keuze kunnen volgen. Beide instituten geven het onderwijs waarin zij goed zijn, maar een student hoeft er niet bang voor te zijn in één van beide instellingen ‘opgesloten’ te raken. Beide instellingen spannen zich ervoor in de student precies de studie te laten volgen die haar of hem past en waar haar of zijn ambities naar uitgaan. De RUG heeft in het afgelopen jaar een begin gemaakt met de herordening van haar eigen onderwijs. Alle aanvragen voor researchmaster-opleidingen die ze heeft ingediend, zijn erkend. Dat legt een uitstekende basis voor het onderwijs van de toekomst. De onderzoeken topmasteropleidingen, alsmede de in het verlengde hiervan liggende promotie-opleidingen zullen in de toekomst worden verzorgd binnen graduate schools. Het valt te verwachten dat de graduate schools in de wat verdere toekomst de onderzoekscholen zullen vervangen. De onderzoekinstituten zullen het fundament van de graduate schools vormen. Naar verwachting zal op 1 september 2005 met de invoering van de graduate schools een begin worden gemaakt. Het jaar 2005 is het jaar waarin het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) vorm zal krijgen. Het College verheugt zich erover dat in dit nieuwe samenwerkingsverband de relatie tussen de universiteit en het academisch ziekenhuis op een nieuwe en toekomstbestendige leest is geschoeid, die garandeert dat onderwijs, onderzoek, opleiding en patiëntenzorg worden geïntegreerd. Deze ontwikkeling zal een positief effect hebben op de kwaliteit van het medisch onderzoek en onderwijs. Het jaar 2005 is ook het jaar waarin een ander belangrijk centrum van start gaat, namelijk het Universitair Onderwijs Centrum Groningen (UOCG). In het licht van de grote betekenis die aan een kwalitatief hoogwaardig onderwijs moet worden toegekend is de samenvoeging van COWOG, ECCOO en UCLO tot dit hoogwaardige onderwijscentrum als van groot belang voor de instelling aan te merken. De hier kort geschetste veranderingen zullen veel vragen van de veerkracht van onze organisatie. Ze steunen binnen de instelling op een groot draagvlak. Deze steun is een feit van doorslaggevend belang. Hij geeft het College het vertrouwen, dat de universitaire gemeenschap de taken die zij zichzelf moest stellen en gesteld heeft aankan en tot een goed eind zal brengen.

S.K. Kuipers voorzitter College van Bestuur

Groningen, 10 mei 2005


Ke r n c i j f e r s e n kengetallen 2004 1

2003 1

2002

2001

2000

21557

20.458

19.344

18.765

17.795

789

785

769

760

755

Studenten Ingeschreven per 1 december (excl. extraneï en vrijstellingen collegegeld): Voltijd Deeltijd Duaal Totaal KUO2 Totaal 1 cijfer HO2

6

8

7

16

22

nb

21.251

20.120

19.541

18.572

22.352

21.150

20.080

19.538

18.671

Marktaandeel ingeschreven per 1 december (incl. extraneï, excl. vrijstellingen collegegeld) 2, 3 : Voltijd

11,5%

nb

11,7%

11,9%

11,7%

Deeltijd + Duaal

5,5%

nb

5,8%

5,5%

5,6%

Totaal KUO

nb

nb

11,2%

11,3%

11,2%

11,1%

11,0%

11,0%

11,1%

11,1%

Aantal bekostigden RUG

4131 4

4488

3960

4221

3954

RUG 2, 3

nb

nb

10,0%

11,3%

11,2%

Totaal 1 cijfer HO Instroom eerstejaars (d.d. 1 oktober) Marktaandeel

eerstejaars instelling 1 cijfer HO

4946

4523

4052

4354

4076

10,6%

10,2%

9,7%

10,8%

10,8%

2572 5

3018 6

2824

2613

2651

Bachelordiploma’s

363

63

Doctoraaldiploma’s

2520

2527

2458

2387

2321

Masterdiploma’s

164 7

14

Postdoctorale diploma’s

391 8

412

414

344

361

1438

1426

1399

1470

1367

nb

nb

9,9%

10,5%

10,0%

286

238

229

240

228

Marktaandeel RUG 2, 3

Onderwijs Propedeusediploma’s

Onderzoek 9 Inzet wp (fte) Marktaandeel 10 ,, Promoties Marktaandeel 7

,,

Wetenschappelijke publicaties Marktaandeel 7 ,,

nb

nb

9,1%

9,5%

9,7%

4503

4478

4419

4517

4369

nb

nb

8,7%

8,8%

8,5%

Exploitatie Baten (in M€) Rijksbijdrage (modeltoewijzing) Marktaandeel Rijksbijdrage Overige rijksbijdrage + overdrachten

241,4

232,0

221,3

207,0

185,0

10,09%

10,10%

10,09%

10,11%

9,98% 92,6

86,2

87,1

87,1

96,0

31,5

28,3

25,8

24,7

22,7

Contractonderzoek en -onderwijs

86,3

83,8

70,6

64,2

62,4

Overige inkomsten

48,8

57,5

61,0

44,1

38,8

Personele

281,4

267,6

248,9

244,5

223,1

Materiële

208,8

212,1

196,9

180,7

167,7

Collegegelden

Lasten (in M €)

2004

2003 1

2002

2001

2000

4,0

9,0

20,0

10,8

10,7

2004 1

2003 1

2002

2001

2000

Eigen

331,9

327,9

319,0

297,9

284,1

Totaal

476,9

463,1

436,5

397,5

371,2

70%

71%

73%

75%

77%

Geldmiddelen (in M€)

61,0

85,2

89,0

62,3

40,8

Beleggingen (in M€)

78,7

45,5

27,3

31,9

33,8

Netto werkkapitaal (in M€)

82,9

76,5

77,8

65,5

52,5

1,0

1,3

1,5

1,5

1,3

Exploitatieresultaat

Vermogen (in M€)

Solvabiliteitsratio

Liquiditeit

Current ratio

Personeel (ultimo standen; fte) 11 WP Marktaandeel 12 OBP Marktaandeel 11 Hoogleraren Marktaandeel 11 UHD’s Marktaandeel 11 UD’s Marktaandeel 11 AIO’s Marktaandeel 11 door NWO bekostigd WP+OBP 13 Marktaandeel

2283

2293

2247

2205

2171

nb

9,3%

10,2%

10,5%

9,9%

ja a rv e r s l a g

2115

2062

2034

1978

2006

2004

nb

9,3%

10,3%

10,1%

9,9%

rug

268

258

253

255

253

nb

9,7%

10,7%

11,0%

10,2%

255

266

275

253

254

nb

10,8%

12,0%

11,3%

10,6%

429

429

413

432

451

nb

8,5%

8,7%

9,1%

8,9%

650

644

604

564

499

nb

9,3%

9,6%

10,0%

10,8%

nb

347

286

335

335

nb

10,4%

9,6%

10,9%

12,2%

1

Marktaandelen 2004 (KUO, KUOZ en WOPI) en 2003 (KUO, KUOZ) nog niet te berekenen omdat landelijke totalen nog niet beschikbaar (nb) zijn.

2

Vanwege de overgang naar de bachelor-masterstructuur zal het landelijke KUO 2004-bestand in 2005 niet of later verschijnen; daarom is nu ook gebruik gemaakt van het ‘1 cijfer HO-bestand’, dat een iets andere systematiek hanteert en daardoor niet 100% overeenkomt met de KUO-cijfers. Het betreft een in 2001 gestart project van het CBS om samen met alle publicisten van hoger onderwijsstatistieken (OCW, Cfi, VSNU, HBO-Raad, universiteiten, IBGroep) te komen tot één cijfer voor respectievelijk het aantal inschrijvingen, ingeschrevenen, diploma's en gediplomeerden.

3

Percentage van landelijk totaal WO, inclusief HOOP-gebieden die de RUG niet bestrijkt; selectie: WO-opleiding-instelling-propedeuse, vol- en deeltijd, incl. niet-bekostigden

4

Daling t.o.v. 2003 toe te schrijven aan wegvallen bekostiging instroom vanuit HBO (705 studenten in 2004)

5

2360 propedeuses van bachelor-studenten en 212 ‘oude stijl’

6

840 propedeuses van bachelor-studenten en 2178 ‘oude stijl’

7

Inclusief 18 educational masters

8

Waarvan 74 leraren ‘oude stijl’; exclusief 18 educational masters

9

Onderzoekcijfers 2004 zijn nog voorlopig; die van 2003 zijn definitief en conform KUOZ-opgave 2003

10

Landelijk totaal inclusief HOOP-gebieden die de RUG niet bestrijkt; Bron: KUOZ (VSNU, 2002)

11 12 13

Bron landelijk totaal: WOPI (VSNU, 2000 t/m 2002) Marktaandelen vanaf 2003 exclusief HOOP-gebied Gezondheid vanwege overgang personeel naar UMC’s Bron: NWO Jaarboeken 1998 t/m 2002

Leeswijzer Dit jaar brengt de RUG voor de derde keer een geïntegreerd Jaarverslag over Onderzoek, Onderwijs en Financiën uit dat zoveel mogelijk tegemoet komt aan het zogenaamde VBTBgedachtegoed (‘Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording’). Dat bepleit een duidelijker en voor een breder publiek toegankelijke verantwoording over de resultaten van het gevoerde beleid, liefst aan de hand van prestatie-indicatoren en door confrontatie van doelstellingen en realisatie. De belangrijkste elementen die daartoe in onze verslagen vanaf 2002 zijn geïntroduceerd worden hier nogmaals genoemd: > Het financiële deel is beperkt tot een samenvatting van de meest aansprekende onderdelen. De gedetailleerde jaarrekening wordt in eerste instantie alleen naar het Ministerie gezonden. > Er zijn analyses toegevoegd van (de trends in) onze kengetallen Onderwijs (KUO) en Onderzoek (KUOZ) en van de aard en omvang van ons personeelsbestand. Ook worden deze vergeleken met de landelijke gemiddelden. Overigens zijn deze analyses dit jaar minder uitgebreid dan vorig jaar vanwege het ontbreken van nieuwe landelijke cijfers. > Opname van ons marktaandeel in de landelijke aantallen studenten, diploma’s en personeelsleden, alsmede ons aandeel in de overheidsbekostiging en in de landelijke wetenschappelijke productie. > De belangrijkste beleidsdoelstellingen, overgenomen uit het Ontwikkelingsplan, Strategieplan en andere relevante beleidsnotities, worden expliciet vermeld. > De afzonderlijke facultaire deelverslagen zijn afgeschaft. Beleid en resultaat worden zoveel mogelijk op instellingsniveau besproken. Waar nodig vindt een vergelijking plaats met de landelijke gemiddelden, op het niveau van HOOP-gebieden en onderzoekdisciplines. > De relatieve kwaliteitsoordelen van studenten en deskundigen over ons onderwijs worden besproken. De RUG heeft geen traditie van sturing op prestatie-indicatoren of streefwaarden. De kerntaken Onderwijs en Onderzoek zijn in het algemeen te complex om resultaten van het beleid te beschrijven aan de hand van eenvoudige kwantitatieve parameters. Dat wil niet zeggen dat er geen prestatie-indicatoren of streefwaarden gehanteerd worden. Waar in het verleden al gedefinieerd, worden deze vermeld. Daarnaast worden kwantificeerbare resultaten zoveel mogelijk naast landelijke gemiddelden geplaatst.

<< RUG-Kinderuniversiteit, 29 juni 2004

Nieuw in het onderhavige jaarverslag Daarnaast zijn in het RUG-Jaarverslag 2004 enkele veranderingen aangebracht in reactie op de gewijzigde ‘OCWRichtlijn Jaarverslaglegging’ en de ‘OCW-Analyse Jaarverslagen 2003’. Meest vermeldenswaard zijn de volgende: > Opname van een aantal nieuwe paragrafen: Doelmatigheid (§1.5), Bijdrage aan kennissamenleving (§1.6) en Kroonjuwelen (§3.6). > Toevoeging van nieuwe subparagrafen: ‘Macrodoelmatigheid’ (in §2.2), ‘Onderzoeksprestaties RUG’ (in §3.5) en ‘Thema’s Notitie Helderheid’ (in §5.3). > Onder het kopje ‘Onderzoeksprestaties RUG’ (in §3.5) wordt nu niet alleen ingegaan op een overzicht van onze score in alle landelijke onderzoeksbeoordelingen, maar ook op onze relatieve citatie impact als recent geanalyseerd door het CWTS en volgens de ‘Essential Science Indicators’ van ISI/Thomson.


Wat de thema’s van het Wetenschapsbudget betreft wordt verwezen naar de landelijke afspraken over de door OCW gewenste prestatieafspraken. In ons volgende jaarverslag zal ingegaan worden op de vorderingen met betrekking tot de voorjaar 2005 geformuleerde prestatieafspraken.

Doelgroepen Dit RUG-Jaarverslag 2004 richt zich primair op het Ministerie van OCW, RUG-medewerkers en belangrijke relaties van de RUG bij het voortgezet en hoger onderwijs, het bedrijfsleven en (lokale) overheden. Het bevat echter ook relevante informatie voor alumni, studenten, aspirant-studenten en ouders van (aspirant)studenten. Men vindt er immers informatie over het complete opleidingsaanbod, de RUG-onderwijsfilosofie, de organisatie van het onderwijs en onderzoek alsmede de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Een elektronische versie is te downloaden van de RUGwebsite (www.rug.nl). Hier zijn ook relevante en specifieke verwijzingen opgenomen naar andere digitale bronnen. Gedrukte exemplaren kan men aanvragen bij de afdeling Interne en Externe Betrekkingen van de RUG (adres: zie colofon).

rug

S a m e n va t t i n g Belangrijkste onderwijscijfers RUG 2004

Belangrijkste onderzoekcijfers RUG 2004

Instroom eerstejaars studenten

Onderzoekinzet en samenstelling WP

> Stijging in 2004 met 9,5 % naar 4946 studenten

> Stijging OZ-inzet met 0,9% (t.o.v. 2003) naar 1438 fte

> Marktaandeel RUG gestegen van 10,2% in 2003 naar

> Aandeel WP2 24,2% en WP3 19,5%

10,6% in 2004

> Marktaandeel RUG in landelijke OZ-inzet WP (2002):

– – –

(Post)propedeuserendement (vóór introductie BaMa) Dit ligt in alle HOOP-gebieden overwegend op of boven het landelijk gemiddelde.

WP1 t/m 3: WP2: WP3:

9,9% 10,0% 7,1%

Productiviteit* > Aantal dissertaties met 20,2% gestegen naar 286 (markt-

Gemiddelde studieduur (vóór introductie BaMa)

> Aantal wetenschappelijke publicaties met 1,3% gestegen

Deze ligt in alle HOOP-gebieden op of onder het landelijk gemiddelde.

> Aantal vakpublicaties met 1,6% gestegen naar 1210

aandeel 2002: 9,1%) naar 4478 (marktaandeel 2002: 8,7%) (marktaandeel 2002: 9,0%)

Promotierendement (cohorten 1986 tot en met 1996) > AIO-rendement na 6 jaar varieert van 67% in het HOOP-

>

>

>

>

* Marktaandeel 2003 niet te berekenen, omdat landelijke totalen nog niet beschikbaar zijn.

gebied Gezondheid tot 31% in Taal & Cultuur en Recht; daartussen bedraagt het 60% in Natuur, 44% in Gedrag & Maatschappij en 40% in Economie. Het rendement van de eerste drie cohorten UE-bursalen ligt 17-23% boven dat van AIO’s die in dezelfde periode (1996 t/m 1998) gestart zijn. De gemiddelde promotieduur van alle 993 in de periode 1990-2003 aan de RUG gepromoveerde AIO’s bedraagt 5,3 jaar en varieert van 4,3 jaar voor Wiskunde tot 6,4 jaar voor Wijsbegeerte. De gemiddelde promotieduur van alle 56 in de periode 2000-2003 aan de RUG gepromoveerde UE-bursalen bedraagt 4,5 jaar. 72% van de tussen 1990 en 2003 gepromoveerde AIO’s heeft er minder dan 6 jaar over gedaan; de gemiddelde duur bedraagt voor deze selectie 4,7 jaar en varieert van 4,5 - 5,1 jaar voor alle faculteiten.

Benchmarking onderzoek > Uitkomst meest recente landelijke VSNU-onderzoek-

beoordelingen: – RUG hoogste gemiddelde score in 5 van de 17 disciplines (Theologie, Wijsbegeerte, Biologie, Sterrenkunde, Sociologie). – RUG in top drie in 10 van de 17 disciplines (zelfde 5 plus Milieuwetenschappen, Farmacie, Ruimtelijke wetenschappen, Psychologie). > Internationale positie RUG instituten volgens CWTS citatie impact analyses: – Elf van de vijftien onderzoekinstituten en -centra in de Bèta en Medische wetenschappen hebben een significant hogere citatie impact dan het mondiale gemiddelde in hun subfields. – Voor 7 daarvan ligt de relatieve impact meer dan 40% boven het wereldgemiddelde: CIO (Isotopen onderzoek), MSC (Materials Science), Stratingh (Scheikunde & Scheikundige Technologie), CTN (Theoretische natuurkunde), Kapteyn (Astronomie), IWI (Wiskunde & Informatica) en CEES (Ecologie & Evolutie). – RUG impact is zeer hoog (‘kroon indicator’ CPP/FCSm > 2) in 6 subfields (General Medicine 3,97; Biology 2,49; Materials Science Multidisciplinary 2,45; Chemistry 2,42; Hematology 2,38; Physical Chemistry 2,10). – RUG-impact is hoog (CPP/FCSm > 1,5) in 30 van de in totaal 69 subfields die bestreken worden door de 15 onderzoekinstituten en -centra.

> (Inter)nationale positie RUG op basis van het gemiddeld

aantal citaties per publicatie volgens de Essential Science Indicators (webfaciliteit van ISI Web of Knowledge): – Citatie impact RUG in 10 van de 16 ISI-Fields hoger dan het Nederlands gemiddelde, waaronder die waarin Nederland tot de mondiale landen Top-3 behoort: Environment / Ecology, Plant & Animal Science, Chemistry, Social Sciences en Materials Science. – Positie RUG onder 38 Europese universiteiten (w.o. alle Nederlandse, Cambridge en Oxford): – Top-5 in 5 ISI-Fields: Environment / Ecology, Materials Science, Chemistry, Space Science en Microbiology – Top-10 in 7 Fields: bovengenoemde 5 plus Plant & Animal Science en Physics. – Met 5 Top-5 posities worden we alleen overtroffen door Oxford (16 noteringen), Cambridge (15), Univ Coll London (8), Heidelberg (7) en de VU (6).


De RUG en haar omgeving 1.1 Profiel Missie De Rijksuniversiteit Groningen verzorgt kwalitatief hoogstaand onderwijs en onderzoek, is internationaal georiënteerd, honoreert verschillen in ambities en talenten, werkt actief samen met bedrijfsleven, overheden en burgers, en behoort tot de top van de Europese universiteiten. De Rijksuniversiteit Groningen heeft een rijke academische traditie die teruggaat tot 1614. In die traditie staan een Nobelprijswinnaar, de eerste vrouwelijke student en de eerste vrouwelijke lector in Nederland, de eerste Nederlandse ruimtevaarder en de eerste president van de Europese Centrale Bank. Geografisch is de universiteit geworteld in het Noorden van Nederland, een regio die de RUG bijzonder ter harte gaat. De universiteit verzorgt in een breed en gevarieerd scala aan vakgebieden kwalitatief hoogstaand onderwijs en onderzoek. Kenmerkend daarbij is de nauwe koppeling die de RUG aanbrengt tussen onderwijs en onderzoek, een koppeling die recht doet aan hun wederzijdse afhankelijkheid. Als instelling voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek staat de Rijksuniversiteit Groningen midden in de wereld. De universiteit gaat samenwerkingsrelaties aan op basis van gelijkwaardigheid en openheid. In die relaties is de RUG maatschappelijk betrokken, gedreven en creatief. De universiteit stimuleert het actuele debat over wetenschappelijke, maatschappelijke en culturele thema’s. De RUG laat daarbij haar stem duidelijk en overtuigend horen. Het onderwijs en onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen kent een internationale oriëntatie. Studenten uit alle continenten bereiden zich aan de RUG voor op hun internationale loopbaan. In een uitgebreid netwerk van internationale samenwerkingscontacten werken onderzoekers aan de grenzen van het weten. Zij bevestigen daarmee de mondiale naam en faam van de universiteit. Drie ambities wil de Rijksuniversiteit Groningen in de periode 2003–2010 realiseren: 1 investeren in topkwaliteit; 2 honoreren van verschil in talent en ambitie; en 3 stimuleren van grensoverschrijdend onderwijs en onderzoek.

1 Investeren in topkwaliteit De Rijksuniversiteit Groningen behoort in sommige gebieden tot de internationale top van wetenschappelijk onderzoek. Deze positie wil de universiteit nadrukkelijk versterken. De RUG creëert een stimulerende werkomgeving voor toponderzoekers en topdocenten die in vrijheid en onafhankelijkheid

1

en vanuit wetenschappelijke hartstocht hun vak beoefenen. Permanente en systematische kwaliteitsverbetering is voor de RUG niet alleen bij onderzoek maar ook bij onderwijs het dominante principe.

2 Honoreren van verschil in talent en ambitie De weg naar succes is niet eenduidig. Daarom durft de Rijksuniversiteit Groningen onderscheid te maken. De RUG wil extra aandacht besteden aan de ontwikkeling van de talenten van haar medewerkers. Dat gebeurt in een werkomgeving waarin direct verband bestaat tussen prestatie, loopbaanperspectieven en beloning. Ook aan de persoonlijke ambities en kwaliteiten van studenten geeft de RUG ruimte. Niveaudifferentiatie speelt daarbij een centrale rol. Zo heeft de universiteit voor alle studenten uitgebalanceerde onderwijspakketten in uiteenlopende vakgebieden. De universiteit concentreert zich daarbij op studenten die gemotiveerd zijn het beste uit zichzelf te halen. Voor studenten met de nodige ambitie en kwaliteit biedt de Rijksuniversiteit Groningen verzwaarde onderwijsprogramma’s aan in de bachelorfase (honours-trajecten) en topopleidingen in de masterfase. De RUG stimuleert talent en beloont prestatie.

3 Stimuleren van grensoverschrijdend onderwijs en onderzoek De Rijksuniversiteit Groningen moedigt de studenten aan zich veelzijdig te ontwikkelen. Kennisvermeerdering en innovatie floreren in een interdisciplinaire en internationale omgeving. Daarom wil de RUG haar Nederlandse studenten verder laten reiken dan de grenzen van eigen studie en land en werft zij een belangrijk deel van haar studenten in het buitenland. De RUG wil haar (top)positie in onderwijs en onderzoek in Europa en wereldwijd verder verstevigen. De universiteit investeert daarom extra in onderzoekers die hun grenzen verleggen en internationaal een rol van betekenis willen spelen.

1.2 Organisatie Een wezenskenmerk van academisch onderwijs is de verwevenheid met wetenschappelijk onderzoek. Studenten krijgen onderwijs van docenten die ook onderzoeker zijn en de nieuwste ontwikkelingen op hun vakgebied verwerken in hun onderwijsprogramma’s. Deze verwevenheid komt ook tot uitdrukking in de organisatie van het onderwijs en onderzoek en in de bestuursstructuur van de RUG. De Wet op het Hoger onderwijs en het Wetenschappelijk onderzoek (WHW) biedt het kader hiervoor.

<< Uitreiking eredoctoraten, 18 juni 2004: Mirjam Pressler wordt de cappa omgelegd


Figuur 1.1 Bestuurs- en organisatiestructuur Raad van Toezicht

Universiteitsraad

College van Decanen

Managementberaad

College van Bestuur

Lokaal Overleg

Universiteitsbibliotheek

Dienstraad

Dienstraad

Bureau van de Universiteit

Rekencentrum

Dienstraad

Dienstraad

KVI

OR

Facilitair Bedrijf

Faculteiten

Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap

Rechtsgeleerdheid

Medische Wetenschappen

Wiskunde en Natuurwetenschappen

Letteren

Economische Psychologische, Wetenschappen Pedagogische en Sociologische Wetenschappen

Wijsbegeerte

Ruimtelijke Wetenschappen

Bedrijfskunde

Faculteitsbestuur

Faculteitsraad

Basiseenheden

Onderzoekscholen/ -instituten

Hiërarchische lijn Advieslijn Medezeggenschapslijn

Wettelijk kader De WHW definieert wetenschappelijk onderwijs als onderwijs gericht op de zelfstandige wetenschapsbeoefening of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijke kennis. Het dient daarnaast het inzicht in de samenhang der wetenschappen te bevorderen. Behalve het geven van onderwijs en het verrichten van wetenschappelijk onderzoek heeft de universiteit tot taak het opleiden van wetenschappelijk onderzoekers en technologisch ontwerpers en de overdracht van kennis ten behoeve van de maatschappij. Voorts bevordert de universiteit maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef.

Bestuurs- en organisatiestructuur De RUG bestaat bestuurlijk uit twee lagen: op centraal niveau het College van Bestuur en op decentraal niveau de tien faculteitsbesturen en de directies van de centrale diensten. Zij functioneren op basis van integraal management. Deze twee bestuurslagen vormen niet in elk opzicht een strikte

hiërarchie. Naast taken en bevoegdheden die goedkeuring van het College van Bestuur behoeven of waarbij het College van Bestuur aanwijzingen aan de faculteiten kan geven, hebben de faculteiten autonome taken en bevoegdheden. Naast de faculteiten zijn er universitaire diensten ingesteld die de hele universiteit ondersteunen: het Bureau van de Universiteit, de Universiteitsbibliotheek, het Rekencentrum, het Universitair Onderwijscentrum Groningen (UOCG), en het Facilitair Bedrijf. Ten behoeve van medewerkers en studenten zijn medezeggenschapsraden ingesteld: op centraal niveau de universiteitsraad, faculteitsraden bij faculteiten en dienstraden (zonder studenten, uitsluitend met personeel) bij universitaire diensten. De hoofdtaken van de universiteit worden grotendeels vastgesteld en uitgevoerd binnen de faculteiten: daar gebeurt het onderzoek en wordt het onderwijs gegeven. De belangrijkste beslissingen op dat terrein worden derhalve binnen de faculteiten genomen.

Centraal niveau Het College van Bestuur is het centrale bestuursorgaan van de universiteit. Het College telt drie leden, onder wie de Rector Magnificus, en wordt benoemd door de Raad van Toezicht. Het College van Bestuur is belast met de algehele leiding van de universiteit en heeft vele daaruit voortvloeiende taken, waaronder de zorg voor huisvesting en doelmatig beheer van financiële, materiële en personele middelen, het verrichten van rechtshandelingen, het voeren van correspondentie, de zorg voor veiligheid en gezondheid en overige arbeidsomstandigheden in gebouwen en op terreinen van de universiteit en de goedkeuring van faculteitsreglementen. Het College van Bestuur wordt in de uitoefening van zijn taken bijgestaan door het Bureau van de Universiteit, vergelijkbaar met een provinciale griffie of een gemeentesecretarie. Aan het hoofd van het Bureau staat de Directie van het Bureau.De Universiteitsraad is het centrale medezeggenschapsorgaan, dat vierentwintig uit en door de twee universitaire geledingen (personeel en studenten) gekozen leden telt. De raad is betrokken bij de besluitvorming via instemmingsrecht of adviesrecht. Ook het College van Decanen is werkzaam op centraal niveau, wegens zijn adviserende rol op tal van gebieden. Het bestaat uit de voorzitters van de faculteitsbesturen, de decanen, en staat onder voorzitterschap van de Rector Magnificus die uit hoofde van zijn functie lid is van het College van Bestuur. Daarnaast is het College van Decanen, onder de naam ‘College voor de Promoties’, belast met het toekennen van doctoraten en eredoctoraten. Het College van Decanen stelt dan ook het promotiereglement vast. Verder is er het Managementberaad, dat een adviserende functie heeft op het gebied van de bedrijfsvoering, zoals personeelszaken, financiën en facilities (o.a. ICT). Zitting hierin hebben de portefeuillehouders Middelen van de tien faculteitsbesturen en de directies van het Bureau van de Universiteit, de Universiteitsbibliotheek, het Rekencentrum, het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI), het Universitair Onderwijscentrum Groningen (UOCG) en het Facilitair Bedrijf. De voorzitter van het College van Bestuur is tevens voorzitter van het Managementberaad. De Universiteit heeft een Raad van Toezicht. Deze Raad van Toezicht, waarvan de leden door de Minister (of Staatssecretaris) worden benoemd, is belast met het toezicht op het bestuur en het beheer van de Universiteit. Het College van Bestuur is verantwoording verschuldigd aan de Raad van Toezicht, die op zijn beurt weer verantwoording moet afleggen aan de Minister.

Facultair niveau De algemene bestuurlijke bevoegdheden op facultair niveau en de medewerking aan het bestuur van de RUG zijn opgedragen aan faculteitsbesturen. Daarnaast heeft het College

van Bestuur een deel van de taken op het gebied van het beheer gemandateerd aan het faculteitsbestuur. Het faculteitsbestuur is voor de uitoefening daarvan verantwoording verschuldigd aan het College van Bestuur. De medezeggenschap op facultair niveau wordt uitgeoefend door de faculteitsraad, waarin zowel personeel als studenten zijn vertegenwoordigd. De vorm van medezeggenschap (instemmings- of adviesrecht) alsmede het bereik daarvan is enerzijds af te leiden uit de wet en de medezeggenschapsbevoegdheden van de universiteitsraad en anderzijds de omvang van het aan het faculteitsbestuur verstrekte beheersmandaat. Op facultair niveau vinden binnen de basiseenheden de zogenaamde primaire processen van de universiteit plaats: onderwijs en onderzoek. De opleidingsdirecteur respectievelijk de onderzoekdirecteur is een belangrijke schakel tussen basiseenheden enerzijds en opleidingen en onderzoekprogramma’s anderzijds. Het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI) is een eenheid die in veel opzichten gelijkgesteld wordt met de faculteiten. Het is een onderzoekinstituut dat door de RUG en de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) gezamenlijk gefinancierd wordt. Het voornaamste attribuut van het KVI is de versneller AGOR (Accélérateur Groningen Orsay). Hoewel het KVI geen deel uitmaakt van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, participeren medewerkers van het KVI in het facultaire natuurkundeonderwijs. Ter bevordering van de wetenschapsbeoefening kunnen onderzoekinstituten en -scholen worden ingesteld. Daarin wordt hoog gekwalificeerd onderzoek verricht op basis van meerjarige onderzoekprogramma’s, die jaarlijks worden uitgewerkt. Het overgrote deel van het onderzoek van de RUG is ondergebracht in onderzoekinstituten en onderzoekscholen. De scholen onderscheiden zich in een aantal opzichten van de meeste instituten, die facultair georganiseerd zijn. De onderzoekscholen spelen een belangrijke rol in de opleiding van promovendi en verenigen onderzoekers uit meerdere faculteiten, universiteiten en/of disciplines. Bovendien dienen de scholen elke vijf jaar erkend te worden door de Erkenningscommissie Onderzoekscholen (ECOS) van de KNAW.

Universiteit in beweging In 1997 is de WHW ingrijpend gewijzigd met de wet Modernisering Universitaire Bestuursorganisatie (MUB). Volgens een afspraak van de Minister met de Eerste Kamer, was de MUB in 2001 onderwerp van een brede RUG-evaluatie, zelfbezinning genoemd. De resultaten hiervan zijn neergelegd in een rapportage van juni 2001. Daaruit bleek dat er kansen en mogelijkheden waren om sommige processen te verbeteren. Dit is nader uitgewerkt in een concept-actieplan door de Stuurgroep MUB. Dat plan is in september 2002 naar


de eenheden gezonden. Aan de hand van de reacties is nagegaan welke punten uit het concept-actieplan nadere uitwerking of invoering behoefden. Die analyse kreeg in februari-maart 2003 zijn beslag. Aan de hand van een breed palet van actie- en verbeterpunten heeft het College van Bestuur vervolgens met de eenheden afspraken gemaakt over de aanpak en uitvoering van verbetertrajecten in 2004.

1.3 Veranderingen in de organisatie van onderwijs en onderzoek Onderwijs In het verslagjaar is de invoering van het bachelor-mastersysteem voltooid. Ook is de zogenaamde topmaster ingevoerd, alsmede de sectorplannen Letteren en Wiskunde & Natuurwetenschappen. De schakelprogramma’s om de doorstroom van HBO-studenten naar het WO te bevorderen zijn verder ontwikkeld. In 2.2 wordt hierop uitgebreid ingegaan. De Faculteit der Wiskunde & Natuurwetenschappen heeft met ingang van 1 september 2004 de zogenaamde TRIPOSstructuur ingevoerd, waarbij het bachelor-onderwijs is ondergebracht in drie opleidingsinstituten: Levenswetenschappen, Natuurwetenschappen en Technologie & Informatiewetenschappen. Voorheen waren dat er tien (Biologie, Educatie & Communicatie W&N, Energie & Milieuwetenschappen, Farmacie, Levenswetenschappen, Natuurkunde & Technische Natuurkunde, Scheikunde & Scheikundige Technologie, Sterrenkunde, Technische Bedrijfskunde en Wiskunde & Informatica). Deze vereenvoudiging van de structuur beoogt onder meer de functionele relaties tussen opleidingsdirecteuren en docenten te verhelderen. Deze was onder druk komen te staan door de toegenomen complexiteit van de organisatie sinds de invoering van de MUB en de BaMa-stuctuur. Tevens wordt hiermee ingespeeld op een inhoudelijke heroriëntatie van het onderwijs in de richting van drie flexibele bacheloropleidingen. De drie opleidingsinstituten hebben elk een bestuur, dat bestaat uit vertegenwoordigers van de ‘oude’ opleidingen en is aangevuld met een student als adviserend lid. De bestuursvoorzitter is tevens aangesteld als opleidingsdirecteur.

Onderzoek In 2004 is een eerste stap gezet naar modernisering van het Groningse promotiestelsel. Dit was mede naar aanleiding van een teruglopende instroom van promovendi en de relatief lange duur en sterk gestegen kosten van het promotietraject. Ook een rol speelde de toenemende roep om betere Europese

afstemming van niet alleen het bachelor- en masteronderwijs (het ‘Bologna Proces’), maar ook van de PhD-opleiding (sinds de EU-ministersconferentie van Berlijn in september 2003). In het voorjaar van 2004 heeft het CvB daartoe de Discussienota Groningen Graduate Schools uitgebracht. Daarin wordt een nieuw bestel geschetst, met als kern de invoering van een nieuw type promotietraject, dat van de promotiestudent, en het onderbrengen van zowel promovendi als topmasterstudenten in ‘Graduate Schools’. In 3.1 komen de voorstellen van het CvB verder ter sprake. Deze nota anticipeerde tevens op landelijke ontwikkelingen, zoals in het najaar van 2004 neergelegd in het VSNUpositionpaper Hora Est! Vernieuwing in het Nederlandse promotiestelsel. Deze pleit ervoor Graduate Schools te vormen als landelijk dekkend en ordenend principe voor de verzorging van promotieopleidingen. Het streven is de Graduate Schools in 2005 aan de RUG in te voeren. Dit wordt gezien als een belangrijk instrument ter verwezenlijking van de RUG-ambitie om zich op Europees niveau te profileren als een kwalitatief hoogstaande onderzoekuniversiteit en het jaarlijks aantal promoties te laten stijgen naar minimaal 300.

1.4 Lokale en regionale samenwerking Academisch Ziekenhuis Groningen In 2004 is wederom het wettelijk verplichte plandocument AZG-RUG vastgesteld door het Gemeenschappelijk Beleidsorgaan. Dit document regelt de onderlinge afstemming van de werkzaamheden op het gebied van het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek en de daaraan gerelateerde patiëntenzorg en opleidingstaken. Het plandocument is als een bijlage bij het Ontwikkelingsplan van de RUG gevoegd. In het kort komt het op de volgende punten neer. Het medische faculteitsbestuur heeft het onderwijsprogramma voor het academisch jaar 2004/2005 vastgesteld in afstemming met het AZG inzake de personele en logistieke consequenties. Het AZG verschaft, onder condities, de voor het klinisch onderwijs noodzakelijke faciliteiten. Ook stelt het de faculteit in de gelegenheid de opleiding zodanig in te richten, dat voldaan wordt aan de eindtermen van het ‘Besluit opleidingseisen arts’ in het kader van de BIG-wetgeving. De totale wp-inzet die door faculteit en ziekenhuis in 2004 ten behoeve van het onderwijs aan studenten en co-assistenten werd gerealiseerd, bedroeg ruim 120 fte waarvan circa 20 fte door het AZG. Ten behoeve van de opleidingscapaciteit voor het onderwijs aan co-assistenten heeft het AZG in 2004 30 co-assistentplaatsen bovenop de eerder afgesproken 92 plaatsen in het AZG gerealiseerd. Uit capaciteits-

overwegingen zijn ze veelal ondergebracht in perifere ziekenhuizen. Circa 100 studenten/co-assistenten namen deel aan een keuzeproject (researchstage, duur 15 weken) en ongeveer 80 studenten volgden de verpleegstage in het AZG (duur 2 weken). AZG en faculteit spraken af dat in 2004 circa 340 arts-assistenten tot specialist in het AZG zouden worden opgeleid. Per ultimo 2004 waren er 412 fte in opleiding, waarvan 39,6 fte middels zogenoemde derdenfinanciering. De faculteit en het AZG hebben de geïntegreerde wetenschappelijke opleiding (AIO) en de opleiding tot medisch specialist (AGIO) gehandhaafd. De geïntegreerde opleiding omvat het zogenaamde AGIKO-model (assistent-geneeskundige in opleiding tot klinisch wetenschappelijk onderzoeker). In 2004 is 1 AGIKO-aanvraag door NWO gehonoreerd. In 2003 heeft de door de VSNU ingestelde visitatiecommissie Geneeskunde het onderwijsprogramma Geneeskunde, inclusief de klinische fase, beoordeeld. De resultaten, die in 2004 bekend zijn gemaakt, waren opnieuw positief. Bij de start van het academisch jaar 2004/2005 per september zijn 410 studenten Geneeskunde ingestroomd. Zij volgen het door faculteit en ziekenhuis ontwikkelde nieuwe onderwijsprogramma G2010. Behalve de opleiding Geneeskunde verzorgt de Faculteit der Medische Wetenschappen de opleidingen Tandheelkunde en Zorgwetenschappen. Ook hebben faculteit en ziekenhuis een substantiële bijdrage geleverd aan geïntegreerde universitaire opleidingen zoals Biomedische Technologie, Bewegingswetenschappen, Medische Biologie en Life Sciences & Technology. Voor de opleiding Bewegingswetenschappen is met ingang van het academisch jaar 2004/2005 het penvoerderschap overgegaan naar de Faculteit der Medische Wetenschappen. Beide organisaties hebben in 2004 elk een bedrag ad € 908.000 aan het gezamenlijke onderzoekfonds beschikbaar gesteld. Projecten, die uit dit fonds worden gefinancierd, worden voorbereid door de portefeuillehouder Onderzoek van het faculteitsbestuur. In 2003 zijn de kaders geschapen voor de aan ziekenhuis en faculteit gekoppelde huisartsengroepspraktijk. Deze is per 1 januari 2004 daadwerkelijk van start gegaan. In 2004 heeft de hererkenning plaatsgevonden van de beide onderzoekscholen waarvoor de Faculteit der Medische Wetenschappen als penvoerder optreedt (GUIDE en BCN). Ook de landelijk erkende onderzoekevaluaties van het MWdeel van de onderzoekscholen en -instituten GUIDE, BCN, BMSA en NCG zijn in 2004 met succes afgerond. In 2004 hebben AZG en RUG gezamenlijk twee grote onderzoekprojecten voorbereid, waarvoor ook een subsidie-aanvraag in het kader van het KOMPAS-programma is ingediend. Dit betreft:

> de realisatie van een kleinschalige, flexibele GMP (Good

Manufacturing Practice) productiefaciliteit voor biotechnologische geneesmiddelen; > de opzet van de Medische Databank Noord-Nederland (LifeLines), een biomedische databank die zich richt op veel voorkomende multifactoriële ziekten en aandoeningen. Op basis van de intentieverklaring van de voorzitters van College van Bestuur en Raad van Bestuur is in 2004 voort varend gewerkt aan de nadere uitwerking van de wijze waarop ook in Groningen een UMC zal worden vormgegeven. Het resultaat van deze inspanningen is dat het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) per 1-1-2005 daadwerkelijk is gestart.

Hanzehogeschool Groningen De samenwerking tussen de RUG en de Hanzehogeschool Groningen (HG) heeft zich ook in 2004 grotendeels gericht op het onderwijs en de studentenvoorzieningen. In 2004 is extra aandacht besteed aan de samenwerking van de RUG en de HG met de Gemeente Groningen, om meer dan voorheen gebruik te maken van elkaars mogelijkheden en kennis. Tijdens de slotconferentie ‘Toekomst Hoger Onderwijs in Groningen’ is vastgesteld dat een gezamenlijke aanpak gewenst is op het punt van strategieontwikkeling, ruimtelijke ontwikkeling en economische zaken. Ook de invoering van de BaMa-structuur, de voorlichting over schakelprogramma’s en de huisvesting van buitenlandse studenten (thema’s die eveneens onder de aandachtsgebieden van de UHG vallen) vormen een onderdeel van de gezamenlijke aanpak. In 2004 heeft een evaluatie plaatsgevonden van de samenwerking tussen de RUG en de HG in de periode 1998-2003. Het rapport geeft inzicht in de wijze waarop de samenwerking in het verleden gestalte heeft gekregen, tot welke resultaten vijf jaar samenwerken heeft geleid en de rol die de UHG daarin gespeeld heeft. De ontwikkeling van verkorte doorstroomroutes is voortgezet. De Faculteit der Economische Wetenschappen en de Faculteit Bedrijfskunde hebben in 2004 de eerste ervaringen opgedaan met verkorte doorstroomroutes (zie ook de schakelprogramma’s, paragraaf 2.2). De eerste evaluatiegegevens zijn bemoedigend. Verder is gewerkt aan een optimale afstemming van de voorlichting van de RUG en de HG om studenten een goed beeld te geven van de wederzijdse doorstroommogelijkheden. Afgesproken is de stad Groningen in de toekomst tijdens de open dagen van de RUG en de HG meer te promoten. Mede vanwege het groeiend aantal sportende studenten en de te verwachten capaciteitsproblemen in de toekomst is een projectgroep opgericht. Deze zal nagaan of de op het Zernikecomplex aanwezige, en nog te realiseren sportvoorzieningen


zodanig in gezamenlijkheid kunnen worden ingevuld, dat er een optimale synergie wordt bereikt. In een door de Gemeente Groningen opgerichte Werkgroep Studentenhuisvesting, waarin ook de UHG vertegenwoordigd is, is aandacht uitgegaan naar de ontwikkelingen op de woningmarkt en de invloed hiervan op de huisvesting van studenten. De huisvesting van buitenlandse studenten heeft extra aandacht gekregen, omdat de vraag naar woongelegenheden voor deze groep en internationale gasten sterk groeit.

1.5 Doelmatigheid De RUG heeft als hoofdtaken het geven van academisch onderwijs en het verrichten van onderzoek. In hoeverre zij deze doelmatig uitvoert, valt niet makkelijk te beantwoorden. Het ligt het meest voor de hand een vergelijking met andere universiteiten te maken. De momenteel beschikbare landelijke sets kengetallen (KUO, KUOZ en WOPI) lenen zich daarvoor slechts in beperkte mate. Zo is een belangrijke tekortkoming van het WOPI-bestand dat het personeel in dienst van de universitaire medische centra, dat voor de fusie met de academische ziekenhuizen in dienst was van de medische faculteiten, niet meer in de cijfers is inbegrepen. Omdat in de RUG-cijfers over 2003 nog wel al het personeel van FMW opgenomen is, levert dit een vertekend beeld op (zowel voor het HOOPgebied Gezondheid als op instellingsniveau). Een tweede complicatie bij vergelijking op instellingsniveau ontstaat wegens de grote variatie in universitaire profielen en de mate waarin verschillende disciplines (HOOP-[deel]gebieden) vertegenwoordigd zijn. Het moge duidelijk zijn dat een technische universiteit zich slecht laat vergelijken met een algemene universiteit, gezien de relatief kostbare faciliteiten en de kleine studentenaantallen. Hetzelfde geldt voor universiteiten met of zonder medische of bèta-faculteiten. Het logische alternatief lijkt vergelijking op het niveau van HOOP-(deel)gebieden. Daarbij doet zich echter het probleem voor dat de (beperkt) beschikbare financiële gegevens alleen op instellingsniveau bekend zijn. Daarnaast valt veel centrale overhead, zoals personeel en huisvesting van centrale eenheden, eenvoudigweg niet te verdelen over disciplines. In VSNU-verband werkt men aan een database die het op termijn mogelijk moet maken vergelijkingen meer te nuanceren. Daartoe worden de KUO-, KUOZ- en WOPI-datasets verbeterd en beter op elkaar afgestemd. Ook zullen goed gedefinieerde en vergelijkbare financiële kengetallen worden toegevoegd. Zolang het daar aan ontbreekt, kan over de doelmatigheid van de RUG niet veel meer gezegd worden dan het volgende.

Financieel Gegeven onze globale aandelen (zie Kerncijfers) van: > 10 % in de rijksbijdrage en het landelijk WP (volgens WOPI), > 11 % in het totaal aantal ingeschreven studenten, > 9-10 % in de productie van dissertaties, > 8-9% in de productie van wetenschappelijke publicaties kan voorzichtig gesteld worden dat: > de RUG haar onderwijstaak met een minder dan gemiddelde overheidsbekostiging per student uitvoert, > waar een iets hoger dan gemiddeld ‘prijskaartje’ op wetenschappelijke publicaties tegenover lijkt te staan. Anders gezegd: de onderwijslast van ons WP lijkt wat hoger dan gemiddeld en de onderzoeksproductiviteit, gemeten in wetenschappelijke publicaties, wat lager.

Onderwijs Een genuanceerder beeld van de relatieve onderwijsbelasting van ons WP ontstaat door per HOOP-gebied en instelling de studentenaantallen (KUO 2003) te relateren aan de omvang van het staf WP (de som in fte’s van het WP in de ‘rangen’ UD, UHD en Hoogleraar volgens WOPI 2003). Tabel 1.2 hiernaast laat zien dat gemiddeld voor alle instellingen de ratio tussen student en staf tussen HOOP-gebieden varieert van 8,8 (Natuur & Landbouw gepoold) tot 34,1 (Economie). Het gebied Gezondheid is niet meegenomen, omdat de cijfers voor de UMC’s ontbreken. De relatieve hoge onderwijsbelasting van WP bij de RUG wordt ook nu bevestigd: de Student / Staf ratio valt binnen alle HOOP-gebieden relatief hoog uit. Binnen Natuur staan we zelfs op een ‘eerste plaats’. Gegeven het feit dat: > de propedeuse- en postpropedeuserendementen van de RUG opleidingen de afgelopen jaren in alle HOOP-gebieden op of boven het landelijk gemiddelde lagen (zie 2.3), > de RUG overwegend goed scoort in landelijke onderwijsvisitaties, de Keuzegids Hoger Onderwijs en de Elsevierenquêtes (zie 2.4) kan gesteld worden dat het RUG-WP erin slaagt kwalitatief hoogwaardig onderwijs te geven, ondanks de relatief grote aantallen studenten.

Onderzoek Een genuanceerder beeld van de relatieve productiviteit van ons WP is verkregen door per HOOP-gebied en instelling de aantallen van wetenschappelijke publicaties (KUOZ 2002) te delen door de omvang van het staf-WP (volgens WOPI 2003). Gemiddeld voor alle instellingen, varieert de productiviteit tussen de HOOP-gebieden (excl. Diversen en Gezondheid) van 3,4 (Taal & Cultuur) tot 5,1 (Natuur & Landbouw). De productiviteit van het RUG-WP lijkt in de meeste

Tabel 1.2 Student/Staf-Ratio’s Nederlandse Universtiteiten HOOP-GEBIED

MINIMUM

GEMIDDELD

RUG

MAXIMUM

27,6

34,1

34,7

39,0

8,8

22,3

24,8

39,9

ECONOMIE GEDRAG & MAATSCHAPPIJ NATUUURKUNDE & LANDBOUW RECHTEN TAAL & CULTUUR

1,0

8,8

11,6

11,6

21,5

30,8

35,2

47,5

9,5

17,3

18,6

20,9

13,9

15,0

–

17,3

MINIMUM

GEMIDDELD

RUG

MAXIMUM

0

4,0

2,5

4,7

GEDRAG & MAATSCHAPPIJ

3,0

3,7

3,4

5,4

NATUUURKUNDE & LANDBOUW

4,2

5,1

6,2

6,4

RECHTEN

2,7

4,6

4,8

9,1

TAAL & CULTUUR

2,6

3,4

2,9

4,7

TECHNIEK

2,6

5,1

–

6,4

TECHNIEK

Tabel 1.3 Productiviteit Nederlandse Universiteiten (wet. publicaties / fte staf WP) HOOP-GEBIED ECONOMIE


HOOP-gebieden inderdaad relatief laag uit te vallen. Alleen in Natuur en Recht presteren we bovengemiddeld. Gegeven de goede beoordeling van het RUG-onderzoek in de landelijke disciplinaire visitaties en onze hoge citatie-impact (zie paragraaf 3.5), kan gesteld worden dat de iets lager dan gemiddelde kwantiteit van de output ruimschoots gecompenseerd wordt door de hoge kwaliteit.

Administratieve belasting WP In toenemende mate worden de Nederlandse universiteiten geconfronteerd met ontwikkelingen van buitenaf, die leiden tot verhoging van de administratieve druk op het wetenschappelijk personeel. Berucht zijn de invoering van het accreditatiestelsel, het nieuwe Standard Evaluation Protocol voor onderzoeksvisitaties, naast de aanscherping van het ECOS-protocol voor erkenning van onderzoekscholen, de regelgeving voor het verwerven van een verblijfstatus voor buitenlandse werknemers en studenten, en de (plannen voor) veranderingen in de bekostigingssystematiek (aparte bachelor- en masterbekostiging, leerrechten, smart mix, grote dynamisering). De noodzaak om de nadelige gevolgen daarvan op de onderwijsen onderzoekprestaties van het WP tot een minimum te beperken is zeer groot, maar ligt deels buiten de invloed van de individuele instellingen. Het belang van een gezamenlijke aanpak in VSNU-verband en nauwe samenwerking met de overheid kan niet genoeg benadrukt worden. Binnen de eigen mogelijkheden doet de RUG al het mogelijke

om deze problematiek het hoofd te bieden. Daarbij wordt vooral gedacht aan vereenvoudiging van protocollen en procedures en professionalisering van de ondersteuning ten behoeve van de kwaliteitszorg Onderwijs en Onderzoek en verbetering van administratieve systemen. Een voorbeeld is de instelling van een centrale werkgroep Kwaliteitszorg, waarin alle faculteiten vertegenwoordigd zijn. Deze dient als platform voor de uitwisseling van best practices rond kwaliteitszorg en als initiator voor vernieuwings- en verbeterprojecten op dit gebied. Dit moet leiden tot een doelmatiger kwaliteitszorg en bewaking van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek.

1.6 Bijdrage aan kennissamenleving Samenwerking met bedrijfsleven Onderwijs en onderzoek zijn de pijlers onder de kennissamenleving. Onderwijs levert de vaardigheden die de kennissamenleving vraagt, onderzoek voorziet de kennissamenleving van nieuwe inzichten en technieken. De universiteit bevindt zich daarbij in een steeds meer concurrerende omgeving, waarbij marktwerking mede haar positie en financiering bepaalt.

Transfer en Liaison Groep De transfer van kennis en technologie alsmede het begeleiden van innovatieve processen vereisen kennis en ervaring. Deze kennis is bij de RUG onder meer aanwezig bij de Transfer & Liaison Groep (TLG), het expertisecentrum voor het vermarkten van RUG-kennis. In 2004 heeft de TLG haar rol als front-office verder ontwikkeld. Zij fungeert als centrale schakel tussen wetenschappers en de publieke en private sector. De TLG draagt bij aan het creëren van een transparant stelsel van mogelijkheden om tot kennisbenutting, kennisbeheer en kennisbescherming te komen. Haar activiteiten liggen op het terrein van contractonderzoek, regionale ontwikkeling en business development. De TLG is namens de RUG betrokken bij het Technologie Centrum Noord-Nederland (TCNN) en wil katalysator zijn bij het tot stand brengen van regionale bedrijvigheid. De afgelopen zes jaar heeft dit geleid tot ruim 210 R&D-projecten voor noordelijke bedrijven, uitgevoerd door de RUG zelf of door aan de RUG gelieerde bedrijven met een totaal omzet van ruim € 5,7 mln. Het gaat hierbij om activiteiten ten behoeve van het MKB. Tevens zet de TLG zich ervoor in de banden met het MKB te versterken en de samenwerking tussen MKB-bedrijven en RUG uit te breiden. Contractonderzoek betrekt de wetenschap bij actuele vraagstukken van algemeen maatschappelijke, sociaaleconomische, juridische of technische aard. Verder probeert de TLG het bewustzijn bij onderzoekers te vergroten om kansen op de markt voor contractonderzoek te benutten. Desgewenst is TLG in staat de projectomschrijving volledig te verzorgen of hieraan intensief mee te werken. Zij adviseert bij contractonderhandeling en kan projectmanagement voor haar rekening nemen. Hierbij is er veel aandacht voor Europese gelden (Zesde Kaderprogramma EU), nationale gelden (Ministeries van EZ en OCW) en regionale gelden (Kompas voor het Noorden). Op deze wijze wordt bijgedragen aan het verder uitbouwen van de RUG als innoverend kennisinstituut. Veel aandacht ging uit naar het Zesde Kaderprogramma EU (KP6). In 2004 heeft de TLG acties ondernomen ter

bewustwording van de ontwikkelingen bij KP6 en de oproepen in de diverse programma-onderdelen. De TLG organiseerde bijeenkomsten om onderzoekers te ondersteunen bij het opzetten van hun onderzoeksvoorstellen en informeerde de wetenschappers in brede zin over de mogelijkheden van KP6. Ook heeft de TLG in 2004 voor KP6-trajecten het management van de aanvraag op zich genomen. Het College van Bestuur heeft met succes deelname aan KP6 ondersteund door financiële middelen ter voorbereiding van een EU-aanvraag aan onderzoekscholen ter beschikking te stellen. TLG houdt de onderzoeksgemeenschap tevens op de hoogte omtrent de ontwikkelingen met betrekking tot het Zevende Kaderprogramma. De TLG wordt bijgestaan door een Raad van Advies, waarin de steun is verzekerd van een RUG-alumnus met terzake uitgebreide kennis van de EU, evenals van de voormalig voorzitter van het College van Bestuur van de RUG en de directeur van Academische Opleidingen Groningen.

Kennisvalorisatie Het verslagjaar 2004 was het tweede jaar voor het Europese Zesde Kaderprogramma (KP6) voor Onderzoek en Technologische Ontwikkeling. Er werden nieuwe contracten getekend voor diverse projecten; ook werden projecten gecontinueerd die al in het Vijfde Kader Programma waren gestart. In 2004 ging het in totaal om projecten met een financiële omvang van € 7,3 mln.

Werkgroep Innovatie Het College van Bestuur van de RUG heeft een werkgroep ingesteld die specifiek de taak heeft het innovatieve potentieel van de RUG te positioneren. Directe aanleiding was het verschijnen van de nota ‘Pieken in de Delta’, waarin een ‘gebiedsgericht’ economisch perspectief wordt ontvouwd, teneinde met gerichte maatregelen de economische ontwikkelingen te stimuleren. De RUG denkt door middel van de werkgroep Innovatie beter in te spelen op het stimuleren van samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, kennisnetwerken (c.q. kennisinstellingen) en overheden. Hierdoor wordt ook het belang van de RUG als innoverend kennisinstituut benadrukt en wordt duidelijk gemaakt dat de RUG streeft naar verdergaand beleid op het punt van innovatie.

Strategische allianties Het universitaire onderzoek heeft op vele manieren verbindingen met de samenleving en bewijst daarmee zijn maatschappelijke relevantie. Zo wordt circa 30% van het nu lopende onderzoek uitgevoerd als ‘contractonderzoek’, dat wil zeggen met geld dat afkomstig is van bedrijfsleven, de Europese Unie, gemeenten, en ministeries anders dan het vakministerie OCW. De omzet van dit contractonderzoek bedroeg in 2004 M€ 86,4.

Tabel 1.4

RUG-onderdeel

Consortium

Samenwerkingsverband

Samenwerking met overheidsgelieerde partners

MSC / Technische Natuurkunde

Stratingh – polymeerchemie

Technologisch Topinstituut

TTI Netherlands Institute

(landelijk consortium)

for Metal Research

Technologisch Top-Instituut

TTI Dutch Polymer Institute

(landelijk consortium) GBB/microbiologie

TNO Voeding

Centre for Carbohydrate Bioengineering

Samenwerking met commerciële partners (‘PPP’)

Economie, Bedrijfskunde, Rechten, Letteren

Gasunie

Energy Delta Institute

Alle faculteiten

Gasunie

Energy Delta Research Centre

Informatica – Rekencentrum

KPN, Provincie en

ICT@NN (ICT-toepassingen

Gemeente Groningen

Noord-Nederland)

GUIDE/farmacie

Yamanouchi

Unyphar – drugtargeting

Diverse onderzoeksgroepen/ TLG

Noordelijke HBO's,

Technologie Centrum Noord Nederland:

ja a rv e r s l a g

TNO-industrie en -voeding, SNN

R&D voor Noordelijk bedrijfsleven

2004 rug

Daarnaast is sprake van een duidelijke maatschappelijke oriëntatie in de vraagstelling van vele NWO-programma’s die aan de RUG worden uitgevoerd. Ten slotte wordt ook vanuit de Rijksbijdrage (de ‘eerste geldstroom’) een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek gefinancierd die sterk op maatschappelijke prioriteiten is gericht. In toenemende mate wordt het universitaire onderzoek in samenwerking met partnerorganisaties uitgevoerd. Wanneer deze samenwerking intensiever wordt en een structureel karakter krijgt, kan men van strategische allianties spreken. Enkele voorbeelden staan in tabel (1.4).

Innovatie en sleutelgebieden In het voorjaar van 2004 deed het Innovatieplatform onder voorzitterschap van de minister-president een oproep aan het volk van Nederland om innoverende initiatieven te melden. Op basis van de aanmeldingen zou dit Platform dan komen tot de aanwijzing van sleutelgebieden. De RUG voelt zich aangesproken door de doelstelling om meer bij te dragen aan de ontwikkeling van de Nederlandse en Europese kenniseconomie. De RUG heeft hiervoor geld ter beschikking gesteld en bij het Innovatieplatform de volgende voorstellen voor sleutelgebieden ingediend: > Life sciences/biobanking > Food Valley

> Energietransitie Noord-Nederland > LOFAR/ICT > Nanosciences > Kennisexploitatie > Sociale cohesie > FIGON/TTI Farma > Gouden Eeuw/the European passage.

In het verslagjaar zijn initiatieven genomen om de betrokken projecten verder te ontwikkelen. Daarbij worden steeds mogelijkheden gezocht om externe partners te betrekken, om te voldoen aan de doelstelling de bij de RUG aanwezige kennis te benutten voor welvaart en welzijn in Europa. Met de Hanzehogeschool en de Gemeente Groningen heeft de RUG het strategische akkoord van Groningen gesloten. Op de RUG-begroting is voor matching een bedrag van 5 M€ per jaar beschikbaar gesteld.

Fondswerving Het Ubbo Emmius Fonds (UEF) is in 1998 door de RUG opgericht om de onderlinge betrokkenheid tussen samenleving en universiteit te vergroten en fondsen te werven voor bijzondere initiatieven. Het resultaat in 2004 is bijna € 1,9 mln, fors hoger dan het resultaat in 2003 (€ 0,5 mln). Het bedrag is vrijwel volledig afkomstig van particulieren en

Tabel 1.5 Deelnemingen

Deelneming

Percentage AK

Kernactiviteit

1 ARC BV

25,00%

Archeologie

2 ARGO BV

30,00%

Advies gezondheidszorg, ouderenzorg

3 Biovec bv

5,00%

4 BRCC BV

15,00%

Gentherapy Cardiovascular diseases Biologisch zuiveren van water en lucht

5 Decide BV

6,00%

Strategische keuzes en onderhandelingen

6 Enzis Patent Beheer BV

33,33%

Enzymen technologie

7 Geschiedeniswinkel BV

40,00%

Historisch onderzoek en advies

8 GnTel BV

20,00%

Telecommunicatie diensten

9 HuQ Speech TechnologieBV

6,80%

Signaal en spraakherkenning

10 IMEnz bioengineering BV

35,00%

11 Innocore BV

24,50%

Degradeerbare coatings

12 Intra-vasc.nl BV

25,44%

Hartpomp technologie

13 Kiadis BV

1,30%

Industriële micro-organismen onderzoek

Drug discovery

14 KNN Milieu BV

35,00%

Advies Milieu en economie

15 Medusa Explorations BV

40,00%

Waterbodemcarteringen

6,60%

Biodegradeerbare devices

16 Polyganics BV 17 Pro Facto BV

30,00%

18 PSCG BV

65,00%

Bestuurskundig en juridische advies Polymeerchemisch onderzoek en advies

19 Q-Modus BV

20,00%

Ontwikkeling in Communicatie

20 Science Plus Group BV

20,00%

IT specials en science software

21 The Soil Company BV

17,03%

Landbouwgrond carteringen en -advies

22 UC Promotion BV

33,33%

Onderzoek en opleiding bewegingswetenschappen

Met uitzondering van IMEnz bioengineering (Haren) hebben alle deelnemingen hun statutaire zetel in Groningen

van fondsen. Het bedrijfsleven is ook in 2004 bijzonder terughoudend geweest. Een belangrijke uitzondering hierop is de meerjarige samenwerkingsovereenkomst met Essent. In 2004 heeft Essent een financiële bijdrage gegeven aan het Talentproject van de Faculteit der Bedrijfskunde en voor de jaren 2005 en 2006 ondersteunen zij het Energy Delta Research Centre van de RUG. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het versterken van het innovatiecluster Energie dat in Noord-Nederland in ontwikkeling is. De belangrijkste donatie in 2004 was de gift van € 1 mln van het echtpaar Hazewinkel-Beringer aan het Neuro-imaging Center. Tevens waren er andere belangrijke particuliere giften, bijvoorbeeld de financiering van een AIO-plaats, die een onderzoek naar de ontwikkeling van een model van kennisoverdracht tussen RUG en het bedrijfsleven in het mkb betreft. Ook voorziet een particuliere gift in de financiering om een zaal van het nieuwe gedeelte van het universiteitsmuseum in te richten. Tot slot werd een tweejaarlijkse prijs voor het beste proefschrift op het gebied van de Bestuurlijke Informatica gefinancierd.

In 2004 heeft de viering van het lustrum van de universiteit plaatsgevonden. In goede samenwerking met andere onderdelen van de RUG is het bedrijfsleven dat een relatie heeft met de RUG benaderd om bij te dragen aan de viering van dit lustrum. Deze actie is al in 2003 van start gegaan en heeft ook in 2004 een vervolg gekregen. In totaal is voor het lustrum van de universiteit ongeveer € 275.000 aan sponsorgelden geworven. In 2004 heeft het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome (NIR) zijn 100-jarig bestaan gevierd. De RUG is mede namens andere Nederlandse universiteiten penvoerder voor dit instituut. Ook voor de financiering van dit lustrum heeft het Ubbo Emmius Fonds zich ingezet. Via het Fonds is voor de viering van het lustrum van het NIR € 165.000 binnengekomen. Voor het Eric Bleumink Fonds, het Fonds dat beurzen verstrekt aan talentvolle studenten en jonge onderzoekers uit ontwikkelingslanden, is in 2004 ongeveer € 125.000 geworven. Dit bedrag is hoofdzakelijk afkomstig van de oudstudenten die hebben gereageerd op de jaarlijkse alumnicampagne.

StudEnterprise

RUG Houdstermaatschappij BV De RUG Houdstermaatschappij BV (Holding) investeert in bedrijven die qua technologie en/of personen voortkomen uit de universiteit. Vooral de op technologie gebaseerde bedrijven vergen hoge investeringen en gespecialiseerde begeleiding. In 2004 is besloten de mogelijkheden om te investeren uit te breiden door twee aanvullende fondsen te initiëren. Vanwege de positieve invloed op de regionale economie is een beroep gedaan op de lokale overheden om gezamenlijk een Kennis Conversie Fonds (KCF) op te richten. Dit fonds investeert in hoog technologische bedrijven die voortkomen uit alle kennisinstellingen van Groningen. Het fonds zal naar verwachting medio 2005 starten. Investeringen dienen altijd samen met private investeerders plaats te vinden. Daartoe wordt onder meer een ‘privat investment fund’ opgericht, genaamd Noord Tech Ventures. Deze commanditaire vennootschap wordt door de Holding beheerd. Het fonds richt zich (ook) op de financiering en ondersteuning van technologiestarters. Het doel is in de komende jaren 20 gezonde bedrijven te starten en te begeleiden, met een werkgelegenheid van ca. 200 extra arbeidsplaatsen. Ultimo 2004 heeft de Holding de in tabel 1.5 weergegeven actieve deelnemingen. De omzet van de verschillende genoemde bedrijven is gezamenlijk ca € 11 mln. Zij zal in 2005 naar verwachting verder stijgen. Begin 2005 zijn gesprekken gaande met initiatiefnemers voor vijf nieuwe bedrijven.

Als kennisinstituut en economische motor van het Noorden hecht de RUG groot belang aan het stimuleren van een ondernemende attitude bij studenten. Met het oog daarop is in 2004 het initiatief ‘StudEnterprise’ gestart, waarmee studenten de mogelijkheid krijgen een eigen bedrijf op te zetten en uit te bouwen. Daartoe wordt op het Zerniketerrein een pand ingericht dat goedkope kantoorruimte aan startende studentondernemers biedt. In eerste instantie gaat het om 9 kantoorruimten, een vergaderruimte, een receptie en een open gedeelte voor flexibele werkplekken. Ook kunnen de studentondernemers de internetverbinding van de RUG gebruiken. Het streven is StudEnterprise ook een belangrijke rol te verlenen als kenniscentrum voor de ondernemende student.

Octrooien In een samenleving waarvan de economie steeds kennisintensiever wordt, bepalen innovatie, arbeidsproductiviteit en ondernemerschap de concurrentiekracht. In deze kenniseconomie is intensieve interactie tussen onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven essentieel. Deze intensieve interactie komt onder meer tot stand door verschillende vormen van kennisbenutting, zoals contractonderwijs, contractonderzoek, octrooien en licenties en het creëren van nieuwe bedrijvigheid op basis van universitaire kennis. Kennisbescherming speelt een rol speelt als instrument voor kennisbenutting. Sinds 1996 heeft de RUG als resultaat van actief octrooibeleid een

Tabel 1.6 Onderwijsorganisatie RUG HOOP-gebied Geesteswetenschappen

Faculteit

Opleidingsinstituten

Wijsbegeerte

idem


idem

Letteren

idem

Medisch


idem

Natuur / Techniek

Wiskunde & Natuurwetenschappen

Natuurwetenschappen & Technologie

Natuur


Levenswetenschappen

Natuur


Informatiewetenschappen

Economie

Economische Wetenschappen

idem

Bedrijfskunde

idem

Rechten

Rechtsgeleerdheid

idem

Maatschappij & Gedragswetenschappen


Technische Bedrijfswetenschappen

Demografie Planologie Geografie

PPSW

Psychologie Pedagogiek & Onderwijskunde Sociologie


ondersteunend octrooibureau. Invulling van deze dienst werd vormgegeven door middel van een overeenkomst met een externe partij, het bureau Patenting & Licensing (P&L) van de Zernike Group BV. Deze overeenkomst had een exclusief karakter. Dat betekent dat onderzoekers van de RUG die meenden octrooieerbare onderzoekresultaten te hebben geboekt, verplicht waren deze vindingen bij P&L te melden. P&L had vervolgens het eerste recht octrooien op naam van de RUG aan te vragen en te commercialiseren. P&L nam de kosten die hiermee gemoeid waren voor zijn rekening en droeg ook het risico. Bij eventuele inkomsten ontving P&L voor deze diensten, na aftrek van kosten voor de aanvraag van het octrooi of het vestigen ervan, een derde van de inkomsten. Begin 2005 ontstaat een nieuwe situatie. Er is geen exclusieve

overeenkomst meer met de Zernike Groep inzake het P&Lbureau. Dit betekent, dat voor de financiering van octrooiaanvragen een groter beroep dient te worden gedaan op facultaire middelen of de eigen middelen van onderzoeksgroepen. Men zou kunnen zeggen dat ‘de ondernemende wetenschapper bepaalt en betaalt’, vooral waar het gaat om de aanloopkosten. Daarnaast wil het CvB kennisexploitatie en dan met name octrooi-alertheid extra stimuleren door een verdeelmodel voor octrooi-opbrengsten in te voeren. In dit verdeelmodel zullen een belangrijk deel van de netto-opbrensten weer ten goede komen aan onderzoek. Daarnaast biedt het de mogelijkheid tot persoonlijke stimulans en waardering voor de betrokken onderzoekers voor hun onderzoeksinspanning die geleid heeft tot het octrooi.

Tabel 1.7 Facultaire onderzoekeenheden RUG HOOP-gebied

Geesteswetenschappen

Faculteit

Onderzoekinstituten en -centra

Wijsbegeerte

Groningen Research Institute for Philosophy (GRIPh)

Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen Centre for Religious Studies (CRS) Letteren

Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek (ICOG) Centre for Language and Cognition Groningen (CLCG) Groningen Institute of Archeology (GIA)

Medisch


FMW-deel Behavioral and Cognitive Neurosciences FMW-deel Groningen Institute for Drug Exploration (GUIDE) Biomedical Materials Science and Application (BMSA) Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken (NCG)

Natuur


Centre for Behaviour and Neurosciences (CBN) Centre for Ecological and Evolutionary Studies (CEES) Groningen Biomolecular Sciences and Biotechnology Institute (GBB) Groningen Research Institute for Pharmacy (GRIP) Instituut voor Wiskunde en Informatica (IWI) Kapteyn Astronomical Institute Materials Science Centre (MSC) Stratingh Instituut voor Chemie en Technologie Centrum voor Energie en Milieukunde (IVEM) Centrum voor Isotopenonderzoek (CIO) Centrum voor Theoretische Natuurkunde (CTN)

Economie

Recht Maatschappij & Gedragswetenschappen


FEW-deel Systemen, Organisatie en Management (SOM)

Bedrijfskunde

FBK-deel Systemen, Organisatie en Management (SOM)

Rechtsgeleerdheid

Centrum voor Recht, Bestuur en Samenleving (CRBS)


Urban and Regional Studies Institute (URSI)

PPSW

Heymans Institute for Advanced Psychological Research Instituut voor onderzoek van onderwijs, opvoeding en ontwikkeling (GION) Gronings Centrum voor Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek (GCS)

Tabel 1.8 Onderzoekscholen RUG HOOP-gebied(en)

Faculteit(en)

Onderzoekschool

Overige participanten

Geesteswetenschappen

FLet, FGG, FWB, PPSW

Onderzoekschool Geesteswetenschappen Groningen1 geen

FLet, FWB

Mediëvistiek

KUN, UL, UvA, UU, VU

FEW, FLet

N.W. Posthumus Instituut2

EUR, KUN, TUE, UL, UU, UvA, VU, WUR, IISG, SHCL, Antwerpen, Brussel, Gent, Leuven

Medisch/Natuur

FMW, FWN, FLet,

Behavioral and Cognitive Neurosciences (BCN)

geen

FMW, FWN

Groningen Institute for Drug Exploration (GUIDE)

geen

FWN

Functional Ecology (FE)

KUN, UL, UU, UvA, NIOZ, NIOO

FWN

Groningen Biomolecular Sciences and

geen

FWB, PPSW

Natuur

Biotechnology Institute (GBB) FWN

Nederlandse Onderzoekschool voor

UL, UvA, UU

Astronomie (NOVA)3 FWN

Materials Science Centre (MSC)

geen

KVI, FWN

International Researchschool for Fundamental and

VU, Gent, Leuven, Münster,

Applied Nuclear and Atomic Physics (FANTOM)

Orsay

ja a rv e r s l a g

Economie

FEW, FBK

Systemen, Organisatie en Management (SOM

geen

2004

Rechten

FRG

Centrum voor Recht, Bestuur en Samenleving (CRBS)

geen

rug

Maatschappij & Gedragswetenschappen

PPSW

Interuniversitair Centrum voor Sociaal-

KUN, UU

Wetenschappelijk Onderzoek (ICS)

1 ECOS-erkenning verleend in 2004 2 Roulerend penvoerderschap; RUG penvoerder m.i.v. 2004 3 Roulerend penvoerderschap; RUG penvoerder per 1 juni 2002

2

Onderwijs 2.1 Hoofdlijnen onderwijsbeleid De belangrijkste beleidslijnen zijn in 2001 vastgelegd in het Ontwikkelingsplan 2002-2005, het Strategisch Plan 20032010, het kaderdocument Bachelor Master aan de RUG, en de nota Professionalisering van docenten. Hieronder staan de hoofdlijnen van de doelstellingen en de resultaten.

Onderwijsstimuleringsfonds Voor 2004-2005 is 2,8 M€ beschikbaar gesteld in het Onderwijsstimuleringsfonds (OSF). In dit kader zijn verschillende aanvragen ingediend of aangekondigd in de facultaire strategieplannen. Op hoofdthema’s waren de aanvragen als volgt te groeperen: > Internationalisering: vooral verbetering van taalvaardigheid in het Engels en joint master-opleidingen met Uppsala. > Versterking of verbreding van het aanbod aan bachelor/masteropleidingen. > Invulling van de major-minorstructuur. > Professionalisering van docenten. De meeste voorstellen vielen binnen de drie criteria van het OSF: innovatie, differentiatie en internationalisering. Tegelijkertijd overtrof het totaalbedrag dat met de verschillende plannen is gemoeid verre het beschikbare budget. Behalve kwaliteit is bij de toewijzingen uit het OSF 2004-2005 een belangrijke overweging geweest of het voorstel bijdraagt aan de implementatie van de hoofdlijnen van het Strategisch Plan van de RUG. Het CvB heeft op grond van eerder vastgestelde prioriteiten de volgende verdeling van de gelden vastgesteld: > Voor de aanvragen van de joint masters met Uppsala worden gelden in gelijke mate met de investeringen in Uppsala vrijgegeven. De opleidingen krijgen in totaal 270 k€. > Voor het double degree-programma met het IT Bandung van de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen wordt 50 k€ gereserveerd. > Voor de thema’s Engelse taalvaardigheid en BrainboxBlackboard worden bedragen van 1,35 M€ en 210 k€ gereserveerd.

W&N en Letteren De implementatie van de sectorplannen betreft onder meer de introductie van de major-minor bij de faculteiten der Wiskunde & Natuurwetenschappen en Letteren. De staatssecretaris van OCW heeft in het voorjaar goedkeuring gehecht aan de Sectorplannen voor deze twee faculteiten.

Daarin is de afspraak opgenomen om verbrede bacheloropleidingen in te voeren per september 2006. Dit invoeringsplan is tevens voorzien van een begroting. Deze begroting beschrijft: > welke extra inspanningen de faculteiten moeten maken voor deze onderwijshervorming; > welke eigen bijdrage wordt geleverd; > welk deel van de kosten gedekt kan worden door de toekenning uit de landelijke sectorplan-middelen. Ter dekking van het resterende deel van de begroting is een bedrag van maximaal 500 k€ gereserveerd. De toekenning uit de landelijke sectorplannen voor Letteren bedraagt ca. 400 k€ en voor W&N ca. 100 k€. Daarom is het voorstel de gelden zo te gebruiken, dat de inspanningen van beide faculteiten extern worden ondersteund met in totaal ca. 500 k€.

Rechtsgeleerdheid en PPSW Het projectplan ‘Academische vorming en Niveaudifferentiatie’ is geschreven in het kader van de major-minorinvoering door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, in samenwerking met PPSW. Hierin worden de volgende resultaten geschetst: > definitie van academische vorming in eindtermen voor bachelor- en masteropleidingen; beschrijving van academische vorming op cursus- en curriculumniveau van bachelors en masters; > formats voor minoren en voor honoursprogramma’s; > overzicht van lacunes in het facultaire aanbod van academische vorming; > ontwerp e–portfolio voor studenten en professionaliseringsplan voor docenten. Voor de uitvoering van een bijgesteld projectplan wordt een bedrag van 350 k€ gereserveerd. Hierin staat ook de deelname van andere faculteiten en verspreiding van de ontwikkelde kennis naar de hele RUG beschreven.

Medische Wetenschappen In samenwerking met de FWN heeft de Faculteit der Medische Wetenschappen het project ‘Naar Professionaliteit in het Universitair (Medisch) Onderwijs’ voorgesteld, in het kader van de eisen zoals vastgelegd door het nieuwe accreditatiesysteem. Het belang van dit project is als volgt te illustreren: > Het project is een uitwerking van een speerpunt in het Strategisch Plan van de RUG. > Het project levert een belangrijke bijdrage aan het voldoen aan de accreditatie-eisen. Het nieuwe accreditatiesysteem legt namelijk een grote nadruk op een adequate vertaling van de eindtermen in programma-inhoud, werken toets-

<< Elly Jonker (lustrumcoördinator) en Hub Hermans (voorzitter lustrumcommissie)


vormen en competente docenten die dit kunnen uitwerken, implementeren en uitvoeren. > Het project kan bij verbreding van de deelname met andere faculteiten functioneren als good practice voor de hele universiteit. > De medische faculteit heeft een grote expertise en goede naam op het gebied van docentprofessionalisering. Er is een bedrag van maximaal 300 € gereserveerd voor de uitvoering.

Instroommanagement Een kleine 5000 nieuwe studenten kiezen jaarlijks voor de RUG. Het merendeel is nog steeds rechtstreeks afkomstig van het VWO. Daarnaast is er een groeiende groep van HBOgediplomeerden. In de afgelopen jaren drong de conclusie zich op dat het nodig is meer greep te krijgen op de toekomstige instroom van de RUG. Het gaat daarbij zowel om de aantallen nieuwe studenten als om hun kwaliteiten en belangstelling. De RUG heeft zich ten doel gesteld de binnengekomen student te stimuleren een goede studie te volgen. De hoofdpunten zijn als volgt: consolidatie en (zo mogelijk) versterking van de contacten met het aanleverende veld; uitbouw van het project Instroommanagement, dat in 2002 is gestart.

Aansluiting VWO-WO Afgezien van de reguliere voorlichtingsactiviteiten is de aandacht voortdurend uitgegaan naar de inhoudelijke aansluiting tussen VWO en WO. Verschillende projecten en netwerken, per faculteit aangepast aan de behoeften van de samenwerkende partners, zijn daarvan het bewijs. Ook zijn er bredere vormen van samenwerking ontwikkeld: > Terugrapportage van de studieresultaten van alle eerstejaarsstudenten aan de scholen van herkomst. Deze kunnen via toegang tot ProGRESS WWW zien hoe hun oudleerlingen presteren en welke positie de school inneemt in vergelijking met de andere scholen. > Beschikbaarstelling van Blackboard aan meer dan vijfendertig VO-scholen vooral in Noord-Nederland in het project Brainbox. Hoewel een correlatie met instroom niet direct zichtbaar zal worden, is Brainbox een uitgelezen kans om op een inhoudelijke manier met scholen, docenten en leerlingen te communiceren. Het biedt leerlingen de kans kennis te maken met Nestor en vooral met de opleidingen waarin zij bij uitstek geïnteresseerd zijn of kunnen worden. > Aspirant-studenten kunnen voor hulp bij praktische opdrachten en profielwerkstuk terecht bij het Bètasteunpunt, Alfasteunpunt en het Gammasteunpunt. Deze steunpunten zijn gericht op leerlingen met respectievelijk een van de natuurprofielen (Bèta), het profiel

Cultuur & Maatschappij (Alfasteunpunt) en het profiel Economie & Maatschappij (Gamma). Hierdoor hebben alle VO-leerlingen voor ondersteuning op maat een duidelijke ingang bij de RUG gekregen. > Het UOCG heeft een centrale taak gekregen bij de vormgeving van de inhoudelijke contacten met het VO. De aanleiding vormen de ontwikkelingen binnen de Tweede Fase VO en het toegenomen onderwijs in Blackboard. Voorts is het UOCG bijna permanent concreet vertegenwoordigd in het VO van vooral de noordelijke regio. Van deze bestaande contacten zou ook voor bredere RUGcontacten meer en beter gebruikgemaakt kunnen worden.

Voorlichting In 2004 hebben de afdelingen IEB/STAG, het UOCG en de faculteiten gewerkt aan de realisatie van verschillende actiepunten: > uitbreiding van het scholenbezoek in het Noorden en elders, vooral Overijssel en Gelderland; > opzet van een netwerk van alumni-ambassadeurs op deze scholen; > instelling van een goed bereikbare digitale service-desk voor aankomende studenten; > uitbreiding van de toegang tot Blackboard voor VOscholen van buiten de directe noordelijke regio; van buiten de noordelijke regio; > uitbreiding van het aanbod van masterclasses en de samenwerking op dit punt tussen WO-opleidingen en VO-scholen; > bepaling van regio-plaats-school in binnen- en buitenland waar de RUG haar marktaandeel kan vergroten; > vaststelling van de instroom die door faculteiten of opleidingen gewenst wordt; > verdere aanpassing van een pakket van mogelijk instroombevorderende maatregelen.

Professionalisering van docenten In de Notitie Professionalisering van het wetenschappelijk onderwijs 2004, i.h.b.: Engelstalig onderwijs en kwaliteitzorg heeft het College van Bestuur na overleg met faculteiten vastgelegd wat in de komende jaren de hoofdlijnen op het gebied van professionalisering zijn. Daarbij is de verbetering van het niveau van het Engels als instructietaal een zeer belangrijk onderdeel. Vanaf 2001 hebben faculteiten en UCLO jaarlijks gerapporteerd over de stand van zaken bij de professionalisering van het onderwijs. Destijds is afgesproken dat er na drie jaar, in 2004, een besluit komt over RUG-brede en/of landelijke certificering. De hoofdonderwerpen ten aanzien van professionalisering hetzij scholing waren: > didactiek;

> ICT/Nestor; > Engels als instructietaal.

Engelstalig onderwijs De actualiteit heeft ertoe geleid dat in het geval van Engelstalig onderwijs de professionalisering in een stroomversnelling is geraakt. Het aanbod van Engelstalige masteropleidingen breidt zich gestaag uit; ook de Engelstalige researchmasters ontwikkelen zich meer en meer. Dat heeft binnen de RUG het besef doen ontstaan dat het Engels van personeelsleden met een onderwijs- of onderwijsondersteunende taak bij deze Engelstalige opleidingen aan kwaliteitseisen moet voldoen.

RUG-richtlijn Engels Het College van Bestuur heeft een generieke RUG-richtlijn Engels vastgesteld ten aanzien van de volgende elementen: > Een instellingsbreed minimumniveau voor alle RUGdocenten en andere personeelsleden die betrokken zijn bij Engelstalig onderwijs. Voor personeelsleden met een onderwijstaak wordt het niveau gesteld op B1/C2 uit het Common European Framework of Reference (CEFR). Afhankelijk van lopend onderzoek wordt op termijn deze minimumeis nader gespecificeerd. > De mogelijkheid dat een faculteit en/of opleiding andere, meer eigen eisen stelt. In geen geval mogen die eisen lager zijn dan de RUG-richtlijn. > Uitsluiting van het onderricht in het Engels voor personeelsleden die het minimumniveau Engels niet beheersen.

2.2 Onderwijsaanbod Veranderingen

Invoering bachelor-mastersysteem In 2004 is als laatste de opleiding Tandheelkunde overgegaan op het bachelor-mastersysteem. Daarmee zijn nu alle opleidingen aan de RUG opgenomen in deze structuur. Tevens heeft de Stuurgroep Bacheloropleidingen (voorheen de Commissie Bacheloropleidingen) de major-minorstructuur in de bachelor verder uitgewerkt. Studenten combineren in dit model een hoofdvak (major) met verschillende bijvakken (minoren). Dit model leidt tot een grotere keuzevrijheid voor studenten om hun studieprogramma in te vullen, daar er een grotere verscheidenheid aan studiepaden te realiseren is. De Stuurgroep heeft het volgende voorgesteld voor de majorminorstructuur: 150 ECTS van de bachelor wordt door de faculteit ingevuld en 30 ECTS is door de student vrij in te vullen. De faculteit kan hierbij verschillende opties kiezen, zoals een major van 120 ECTS met een specialisatieminor van

30 ECTS. De 30 vrije ECTS geeft de student de kans over de ‘muur’ van de eigen opleiding heen te kijken en zich academisch te verbreden met een minorpakket bij een andere faculteit of opleiding. Alle faculteiten hebben dit model nu in beraad. Zeker is dat de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en de Faculteit der Letteren dit model gaan hanteren in het kader van de sectorplannen (zie ook paragraaf 2.2). In 2005 besluit het College over een bredere invoering van dit systeem.

Topmasters en Researchmasters Omdat de RUG een internationaal vooraanstaande researchuniversiteit wenst te blijven, schenkt zij speciale aandacht aan de opleiding van jonge onderzoekers. De RUG realiseert zich dat haar internationale aanzien en haar wetenschappelijk innovatievermogen direct verbonden zijn met haar vermogen om jonge mensen een uitdagende onderzoeksomgeving aan te bieden. Daarom is over de hele breedte van de universiteit een stelsel van researchmaster-opleidingen opgezet, die direct gekoppeld zijn aan zwaartepunten in het onderzoek, veelal de (top-)onderzoekscholen. De benaming die de RUG voor deze opleidingen hanteert is topmaster. Waar voorheen gesproken werd van researchmasters, is in 2004 gekozen voor het label ‘topmaster’, om onderscheid te maken met de ‘gewone’ masters van FWN en FMW, die eveneens op onderzoek gericht zijn. Omdat de alfa- en gammamasters normaliter slechts eenjarig zijn, moest voor het opzetten van topmasters in dit segment een speciale toets tweejarigheid worden aangevraagd bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie in oprichting. Dit orgaan beoordeelt of een lengte van twee jaar in overeenstemming is met de zwaarte en invulling van het researchmaster-programma. Een positief oordeel geeft de student recht op een extra jaar studiefinanciering. In 2003 is één aanvraag gehonoreerd, namelijk de researchmaster van de faculteit PPSW. In 2004 heeft de RUG alle andere topmasters in de alfa-gamma sector (11 aanvragen) met een grote mate van succes laten toetsen. Alle door de RUG ingediende aanvragen zijn goedgekeurd, waardoor de RUG nu een aanbod van 16 topmasters kent.

Sectorplannen De faculteiten Letteren en Wiskunde & Natuurwetenschappen hebben in 2004 gewerkt aan de gekozen aanpak in de sectorplannen. Een uitgebreide beschrijving hiervan is te vinden in paragraaf 2.1.

Schakelprogramma’s Bij brief van 6 december 2002 ontving de RUG van de Staatssecretaris van OC&W het bericht dat een subsidie van € 600.000 was verleend. Deze was bestemd voor de uitvoering van de projectvoorstellen van het Noordelijk Platform Schakelprogramma’s, die over de ontwikkeling van theo-


retische stromen (T-stromen) en schakelprogramma’s gaan. Vooral de T-stromen beogen de doorstroming van HBObachelors in specifieke WO-masters onder bepaalde voorwaarden mogelijk te maken zonder reparatieprogramma. De subsidie werd verleend voor de volgende projecten: 1 project Economie en Bedrijfskunde 270.000 2 project Rechtsgeleerdheid 135.000 3 project PPSW 67.500 4 project Intake en Assessment (UCLO) 67.500 5 algehele coördinatie AZIS 60.000 Bij brief van 27 februari 2003 ontvingen de faculteiten van de RUG en het UCLO bericht over de subsidietoekenning. Zij kregen de vraag voorgelegd om een gemodificeerd plan te maken, dat binnen de nieuwe financiële randvoorwaarden en de bijbehorende begroting past. Bij de uitvoering van de projecten pasten de volgende organisatorische maatregelen: 1 Per project werd een projectleider aangewezen. Deze personen vormen een projectgroep die enige malen per jaar bijeenkomt om de voortgang te bespreken en ervaringen uit te wisselen. De groep heeft in 2004 vier maal vergaderd. 2 Er werd een overkoepelende projectgroep uit vertegenwoordigers van de betrokken hogescholen ingesteld. Deze groep heeft in 2004 eenmaal vergaderd over de voortgang van het project. Een subsidievoorwaarde is dat de door de Staatssecretaris toegewezen middelen voor 31 juli 2005 moeten zijn uitgeput. Alsdan wordt bezien of de ingestelde projectgroepen enige tijd blijven bestaan.

Theoretische Stromen Kern van de T-stromen is dat er HBO-studenten reeds in het vierde jaar van de bacheloropleiding een programma kunnen volgen dat voorbereidt op een masteropleiding aan de RUG. In aanmerking komen HBO-studenten die dat wensen en de juiste kwalificaties hebben, dat wil zeggen dat de directie van de opleiding hen als goede studenten beschouwt en dat zij geen studievertraging hebben opgelopen. De duur van de programma’s is in de regel een half jaar. Nadat de HBOstudent met goed gevolg de HBO-opleiding en de T-stroom heeft doorlopen, kan hij ofwel direct instromen in bepaalde mastertrajecten (bij Economie, Bedrijfskunde of Rechtsgeleerdheid) ofwel een reparatieprogramma van slechts een half jaar volgen. Behalve door vakspecifieke onderdelen wordt de onderwijsinhoud van de T-stromen gevormd door vakken als onderzoekvaardigheden, methoden en technieken, en in voorkomende gevallen wiskunde.

Bedrijfskunde/Economie De instroom bij de twee faculteiten Economie en Bedrijfskunde bedroeg in het afgelopen jaar 290. Een deel van deze

studenten stroomde indirect in via een bacheloropleiding Bedrijfskunde of Economie en een aangepast programma van 60 EC. Een ander deel stroomde direct in via een aangepast programma van 30 EC, dat in het vierde jaar van de HBOopleiding is ingebouwd. Voor studenten die over onvoldoende kennis van Engels of Wiskunde beschikken, is een summer course ingesteld. Het eerder genoemde programma van 30 EC werd beschouwd als een pilot, waaraan 13 studenten hebben deelgenomen; acht studenten zijn ingestroomd in de MscBA, vier zijn alsnog in het programma van 60 EC ingestroomd en één is gestopt. Op dit ogenblik zijn er geen resultaten van de instromers beschikbaar. Eerdere metingen wijzen erop dat na een jaar ongeveer 10% stopt. Het rendement van de tweejarige doctorandus-programma’s lag na drie jaar op circa 70%. Door aanpassingen in het onderwijsprogramma die kwaliteitsverhoging beogen, kan het rendement uit het verleden echter niet als indicatie voor de huidige situatie gelden. Aspecten hiervan zijn onder meer dat het schrijven van een scriptie in de bachelorfase verplicht is en het vak Engels voor Engelstalige trajecten. Aandacht vraagt verder het niveau van het Engels van de instromende HBO-studenten, wat ook geldt voor de voorlichting, die realistisch moet zijn en waarbij zelfselectie belangrijk is. Ten slotte is de bekostiging een aandachtspunt.

Rechtsgeleerdheid Met de Hanzehogeschool, afdelingen MER en SJD, vindt reeds langere tijd overleg plaats over een T-stroomprogramma van 30 ECTS, behalve het reeds van oudsher bestaande schakelprogramma van 90 ECTS. Studenten volgen intussen in het kader van het T-stroomprogramma bepaalde propedeuseonderdelen bij de faculteit. Zij kunnen daarna in een vrije masteropleiding of bepaalde reguliere masteropleidingen instromen. Het betreft hier uitdrukkelijk geen toga-beroepen’ (opleiding met civiel effect). SJD-studenten kunnen instromen in een vrij master-traject. Voor HBO-fiscalisten bestaat intussen de aansluiting op de masteropleiding Fiscaal Recht. Verder worden fiscalisten van de HAN (Hogeschool Arnhem/Nijmegen) toegelaten. Met de Noordelijke HBO-instellingen liggen er afspraken over de mogelijkheid het 30 ECTS-programma in het bachelortraject in te passen voor studenten die daarna een masteropleiding aan de faculteit willen volgen. Het HBO selecteert en betaalt voor de verzorging van bepaalde studieonderdelen. Met de Thorbecke-academie in Leeuwarden zijn afspraken gemaakt over een summer-course voor studenten die willen instromen in het mastertraject Juridische Bestuurswetenschappen. Deze hebben uiteindelijk geen doorgang gevonden, wegens gebrek aan belangstelling. Nu de HG is begonnen met een HBO-opleiding Recht, is bekeken op welke wijze deze studenten uiteindelijk kunnen doorstromen. Het programma bestuurskunde voor de

Thorbecke-academie wordt aangepast: er worden toetsen voor vakken ontwikkeld die de studenten in elk geval gehaald moeten hebben. Verder de opzet van een nieuw schakelprogramma voor Vastgoed en Makelaardij (met vakken als bouwrecht, belastingrecht en onroerend goedrecht) van start gegaan. Dit programma kent een schakelprogramma van 30 ECTS en is nauw gekoppeld aan Notarieel Recht; het is binnen die opleiding een soort vrije master. Windesheim en de hogescholen in Arnhem en Nijmegen hebben ook belangstelling getoond voor dit programma. Er is een gezamenlijke folder van RUG en HG voor aspirantstudenten verschenen. Het overleg in de stuurgroep over de doorstroom-schakelprogramma’s verloopt voorspoedig. Bezien wordt hoe het HBO-recht programma verkort kan aansluiten op een mastertraject bij Rechtsgeleerdheid. Ten slotte wordt de doorstroom naar wetenschappelijke opleidingen van HBO-propedeusebezitters als problematisch ervaren. Vaak blijven deze studenten ook voor alle zekerheid ingeschreven in hun oorspronkelijke HBO-opleiding. Bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid is 10 à 15 procent van de totale instroom afkomstig uit het HBO. Er worden ook financiële afspraken gemaakt; de gang van zaken is goed.

Onderwijskunde/Pedagogiek Naast de reeds bestaande doorstroomprogramma’s voor HBO-studenten zijn er in overleg met de Noordelijke hogescholen schakelprogramma’s gekomen, de zogeheten T-stroom, ook wel indaalprogramma of masterclass genoemd. Met dit pakket kunnen HBO-ers gedurende de laatste twee jaar van hun HBO-opleiding al (theoretische) WO-onderdelen volgen, waarna ze na afstuderen direct kunnen doorstromen naar een universitaire master. Zo kunnen zij na het HBO in één jaar tijd een universitaire opleiding voltooien. In het cursusjaar 2003–2004 hebben PPSW en de Faculteit Gamma van de HG onderzocht of en hoe dergelijke masterclasses van PPSW binnen de opleidingen van Faculteit Gamma geïmplementeerd zouden kunnen worden. De stand van zaken is als volgt. Het opleidingsaanbod van de faculteit der PPSW bestaat uit: > Master Algemene Pedagogiek (Pedagogiek en Andragogiek) > Master Onderwijskunde > Master Orthopedagogiek > Master Psychologie > Master Sociologie Het verwante opleidingenaanbod binnen het HBO bestaat uit: > Fysiotherapie > Logopedie > Verpleegkunde

> MWD > P&A > SPH > AL/SGM/HIS > PABO

Het onderwijsprogramma van de PPSW-T-stroom bestaat uit een generiek deel Methoden en technieken van 30 ECTS en een specifiek (inhoudelijk) deel van (in principe) 30 ECTS. Dit generieke deel is voor alle deelnemende gammastudenten gelijk en wordt PPSW-breed verzorgd. Ook is het speciaal ontworpen en uitgevoerd voor T-stroom-studenten in het HBO. Het betreft een samenhangend onderwijsprogramma, dat bestaat uit verschillende onderwijseenheden: > Beschrijvende statistiek (3 ECTS) > Methodologie (2 ECTS) > Bivariate statistiek (6 ECTS) > Practicum dataverwerking (4 ECTS) > Multivariate statistiek (4 ECTS) > Datareductie en testleer (4 ECTS) > Onderzoekspracticum (7 ECTS) De studiebelasting per blok bedraagt gemiddeld 7,5 ECTS. De contacttijd per week komt neer op ongeveer 4 uur per week. Afhankelijk van het aantal kunnen deelnemende studenten voor het generiek deel aanschuiven bij PPSW; een andere mogelijkheid is dat PPSW door de HBO-faculteit wordt ingehuurd om het programma speciaal voor gammastudenten op een vast tijdstip te verzorgen. HBO-studenten die via de T-stroom doorstromen naar PPSW moeten voldoen aan vooropleidingseisen op het gebied van wiskunde. Het specifieke deel heeft betrekking op vakinhouden uit de desbetreffende WO-bacheloropleidingen die regulier in het universitaire onderwijs liggen. Inhoudelijk verschilt het specifieke deel per PPSW-opleiding. Het specifieke deel heeft een omvang van 30 ECTS, verdeeld over verschillende onderwijseenheden. Een uitzondering vormt de masterclass Orthopedagogiek, waarbij het specifieke deel vanwege de eis van een NVO-registratie diagnostiek 60 ECTS omvat. Verder hebben inhoudsdeskundigen van de PABO, MWD en SPH een inhoudelijke vergelijking uitgevoerd tussen het eigen onderwijsprogramma en het specifieke deel van de schakelprogramma’s Pedagogiek, Andragogie, Onderwijskunde en Sociologie. Op basis hiervan concludeert men dat er nauwelijks inhoudelijke overlap bestaat tussen de betreffende HBO- en WO-programma’s. Aldus komen doorstromende HBO-studenten van deze opleidingen niet in aanmerking voor extra vrijstellingen. Het onderwijsprogramma van de PPSW-masterclass kan, afhankelijk van de (mogelijkheden binnen de) curricula van de verschillende gamma-opleidingen op verschillende manieren geprogrammeerd worden. Een belangrijk punt van aandacht en ook van zorg bij het aanbieden van masterclassprogramma’s betreft de logistieke afstemming tussen PPSW


en de betreffende opleidingen. Gelet op de stand van zaken bij de ontwikkeling van keuzeonderwijs en de invoering van de major-minor structuur bij Gamma-opleidingen, lijkt de verwezenlijking van het bovenstaande met ingang van cursusjaar 2005-2006 realistisch.

Intake en assessment Er is opnieuw overleg geweest met contactpersonen in de Noordelijke HBO-instellingen over opzet en gebruik van het assessment-instrument. Het blijkt dat vrijwel alle derde opleidingsjaren een toekomstoriëntatie kennen, waarvan het assessment een zinvol onderdeel kan vormen. Intussen is er een WEB-based ontwikkeling in gang gezet. De bedoeling is dat studenten in het HBO in hun derde opleidingsjaar op basis van zelf-assessment kunnen bepalen of zij geschikt zijn voor een WO–opleiding. Hierbij spelen bijvoorbeeld leerstijlen, leervaardigheden en analytisch vermogen een rol. In Amsterdam (VU), waarmee al eerder contacten zijn geweest, heeft men met een dergelijk model gunstige ervaringen opgedaan. De vraag waar het ontwikkeld instrument uiteindelijk wordt ondergebracht ligt nog open. Wellicht wordt dat het STAG. In maart 2005 heeft in het HBO een pilot plaatsgevonden.

Evaluatie-onderzoek In 2005 wordt een promovendus bij het UOCG aangesteld om een onderzoek te verrichten naar de schakelprogramma’s. In 2004 zijn hiervoor reeds activiteiten geweest. Er is een literatuurstudie uitgevoerd op het terrein van definiëring en meting van academische vaardigheden. Verder zijn contacten met de University of Sydney en de University of Edinburgh over het gebruik van instrumenten; hiervoor is intussen toestemming verkregen. Bovendien heeft een pilot plaatsgevonden bij groepen WO-bachelors en schakelaars Pedagogiek en Onderwijskunde, en Sociologie. De data uit de pilot zijn geanalyseerd. De instrumenten geven dezelfde factor en schalenstructuur als in Engeland en Australië. Het instrument lijkt dus bruikbaar. Verder werden de schakelprogramma’s bij de drie betrokken faculteiten in kaart gebracht. Tot slot zijn er interviews met de studieadviseurs gepland, evenals met focusgroepen van schakelstudenten.

Macrodoelmatigheid Het ministerie van OCW heeft de universiteiten in Nederland verzocht vernieuwingsplannen op te stellen voor de sectoren Letteren en Natuurwetenschappen: de zogeheten Sectorplannen. Voor het opstellen en uitvoeren heeft het ministerie gelden ter beschikking gesteld ter hoogte van € 4,7 mln voor de Letteren en € 4 mln voor de Natuur-

wetenschappen. Voorwaarde voor de besteding van het geld is dat de plannen inspelen op de tanende belangstelling van studenten voor de talen en de monodisciplinaire exacte studies, alsmede het relatief grote aanbod van deze opleidingen in Nederland. Een doelstelling van de vernieuwingsplannen is een doelmatiger aanbod van opleidingen op deze gebieden. In dit kader zijn de faculteiten Wiskunde & Natuurwetenschappen en Letteren bezig met een reorganisatie van het bachelor- en masteraanbod. Behalve bij Farmacie en Technische Bedrijfskunde zijn de bacheloropleidingen samengevoegd in drie nieuwe clusters: Levenswetenschappen, Informatiewetenschappen en Natuurwetenschappen & Technologie. Tegelijkertijd wordt de opzet van de bacheloropleidingen aangepast aan de major-minorstructuur om de aantrekkelijkheid van de opleidingen te vergroten. Daarnaast komt er een plan om het aantal masteropleidingen te reduceren. De Faculteit der Letteren werkt aan soortgelijke onderwerpen, maar deze zijn nog minder ver ontwikkeld. Ook hier zal het aantal opleidingen aanzienlijk worden verminderd.

Onderwijsaanbod bij de faculteiten*

Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap In 2004 heeft de NVAO goedkeuring verleend aan de aanvraag voor de verlenging van de studieduur tot 2 jaar (120 ECTS) van de (research) topmaster Theology and Religious Studies, onder de naam Religious Symbols and Traditions. Wegens het late tijdstip waarop de goedkeuring bekend werd, heeft de faculteit besloten met de invoering te wachten tot het studiejaar 2005-2006. In het kader van de samenwerking met de theologische faculteit van de Universiteit Uppsala wordt in het studiejaar 2004-2005 een gezamenlijke cursus (joint course) aangeboden, getiteld ‘Religion in Conflicts’, die afgesloten wordt met een gezamenlijke studieweek met de deelnemers in Groningen. Verder is de aanvraag voor een intensief programma in het kader van Erasmus toegekend, namelijk JAFARE (the Janus Faces of Religion: A European perspective on the religionstate relationship). Als gevolg hiervan start de faculteit een intensieve cursus voor jonge onderzoekers en studenten van de topmasteropleidingen van de universiteiten van Montpellier, Uppsala, Marburg, Leuven, Bursa, Lublin en Thessaloniki. Middels dit project krijgt de faculteit een samenwerkingsverband voor studenten en promovendi met diverse instellingen uit het buitenland, dat als een soort paraplu functie dient om andere activiteiten te ontplooien.

Faculteit der Rechtsgeleerdheid * Zie ook overzicht in tabel 2.3 (blz. 50-53)

Vanaf september 2003 biedt de faculteit zeven gecombineerde bachelor- en masteropleidingen aan, alsmede vier zelfstan-

dige, specialistische, in het Engels gedoceerde masteropleidingen. Vier van de masteropleidingen kunnen tevens in de vorm van een duale opleiding worden gevolgd. De bacheloropleidingen duren drie jaar; de master in het algemeen één jaar, uitgezonderd de onderzoekmaster die een opleidingsduur van twee jaar kent. Voor de gecombineerde bachelor- en masteropleidingen geeft de faculteit geen bindend studieadvies. Studenten met een juridisch bachelorexamen van andere juridische faculteiten dan de Groningse hebben ook toegang tot deze masterprogramma’s. Als er grote deficiënties zijn, moet de student aanvullende vakken aan de RUG volgen. De vier zelfstandige, specialistische masteropleidingen zijn in eerste instantie bedoeld voor buitenlandse studenten, maar staan ook open voor Nederlandse studenten. Voor toelating is een universitair juridisch bachelordiploma vereist. De researchmaster ‘Functionaliteit van het recht’ biedt een opleiding voor studenten die na hun masterdiploma willen promoveren of als onderzoeker willen werken bij een publieke of private onderzoekinstelling. De opleiding sluit aan bij het CRBS, de door de KNAW erkende onderzoekschool van de faculteit, en wordt aangeboden in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Masteropleidingen die naast de reguliere een duale vorm kennen, zijn Nederlands recht, Notarieel recht, Fiscaal recht en Juridische bestuurswetenschappen.

Faculteit der Medische Wetenschappen De faculteit heeft in 2004 bij de NVAO accreditatie aangevraagd voor de bachelor- en masteropleiding Geneeskunde. Dit is een aanvulling op de QANU-onderwijsvisitatie uit 2003. Deze additionele beoordeling was nodig, omdat het opleidingenaanbod van Geneeskunde is ingericht volgens de bachelor-masterstructuur, zoals geïndiceerd door de Bolognaverklaring. In september 2003 ging de driejarige bacheloropleiding Geneeskunde van start. In navolging van de geneeskundeopleiding is in september 2004 de opleiding Tandheelkunde aangepast aan de bachelor-masterstructuur. Dit gebeurde in combinatie met de invoering van het nieuwe curriculum T 21. Ook hier is een integrale visie op het opleiden van de tandarts een belangrijk uitgangspunt. De invoering geschiedt, zoals bij geneeskunde, cohortsgewijs: in september 2004 de driejarige bacheloropleiding en in september 2007 de tweejarige masteropleiding. In 2004 is voorts de procedure gestart de accreditatie van de tandheelkundeopleiding te verkrijgen. In 2004 is het penvoerderschap van de opleiding Bewegingswetenschappen overgegaan van de faculteit PPSW naar Medische Wetenschappen. De opleiding is eveneens ingericht volgens het bachelor-mastersysteem: een driejarige bachelor- en een tweejarige masteropleiding.

Faculteit der Wiskunde & Natuurwetenschappen De faculteit bood in september 2004 13 bachelor- en 20 masteropleidingen, 4 topmasteropleidingen en 1 researchmasteropleiding aan (zie tabel 2.3). In vergelijking met de studenteninstroom in het studiejaar 2003/2004 vallen de volgende zaken op: > een sterke groei van het aantal eerstejaars Technische natuurkunde; > een gestage groei van het aantal eerstejaars Farmacie (inclusief Farmaceutische wetenschappen); > een blijvende, sterke aantrekkingskracht van de nieuwe opleidingen Technische bedrijfskunde en Life Science and Technology op veel eerstejaars. In september 2004 is het topmasterprogramma van GBB, Biomolecular Sciences, van start gegaan. Het bestuur van FWN overweegt al geruime tijd een ingrijpende verandering in de bacheloropleidingen. Naar aanleiding van het Sectorplan Natuurwetenschappen heeft de FWN een plan opgesteld om haar 13 bacheloropleidingen te reduceren tot vijf, te weten Farmacie, Technische bedrijfskunde, Informatiewetenschappen, Levenswetenschappen, en Natuurwetenschappen en Technologie. De laatste drie zijn zogenoemde flexibele bacheloropleidingen, waarbij een student zich breed kan oriënteren en vormen binnen de faculteit en universiteit. Het voornemen is deze Bacheloropleidingen per 1 september 2006 in te voeren, mits er afspraken met het ministerie gemaakt zijn over de instandhouding van de oude opleidingen. De FWN heeft met ingang van 1 september 2004 de TRIPOSstructuur ingevoerd. Dit houdt in dat er drie opleidingsinstituten ingesteld zijn, te weten Informatiewetenschappen, Levenswetenschappen, en Natuurwetenschappen en Technologie. Hierbij is rekening gehouden met de drie nieuw in te voeren flexibele bacheloropleidingen. Aan het hoofd van deze drie opleidingsinstituten staat een bestuur waarin (groepen van) opleidingen vertegenwoordigd zijn. Tevens heeft een student als adviseur zitting in dit bestuur.

Kernfysisch Versneller Instituut Het KVI streeft naar een gezamenlijke topmasteropleiding Atomic and Sub-Atomic Physics (ASAP) met het Centrum Theoretische Natuurkunde van de RUG en de Afdeling Natuurkunde van de Universiteit van Uppsala. Het is nog niet duidelijk wanneer deze opleiding van start kan gaan.

Faculteit der Letteren Op 26 februari 2004 ontving de faculteit bericht van de NVAO dat de ingediende aanvragen voor nieuwe opleidingen waren goedgekeurd. Het gaat om vijf in beginsel Engelstalige researchmasteropleidingen: Art History and Archeology: Material Culture Studies in Art, Architecture & Archeology; Classical Medieval and Renaissance Studies (CMRS): Text and


Context in Premodern and Early Modern Time; Linguistics: Neurolinguistics and Models of Grammar; Literary and Cultural Studies: Literature and Performing Arts in Society; Modern and Contemporary History: Transformation and Acceptance. Deze goedkeuring is gebaseerd op een positief advies van een commissie van de KNAW. Als onderdeel van de beoordelingsprocedure vond begin januari 2004 een gesprek plaats van het CvB, het Faculteitsbestuur, de directeur van het Onderwijsinstituut en de ‘directors of studies’ van de opleidingen met de adviescommissie. Dit vormde aanleiding voor enkele geringe aanpassingen in de aanvragen. Tevens kwam in het verslagjaar het bericht dat de nieuwe masteropleidingen Nederlandse Cultuur en de Lerarenopleiding Spaans alsnog waren goedgekeurd en voor financiering in aanmerking kwamen. Het aanbod van de faculteit telt sinds 2004 19 Bachelor- en 39 Masteropleidingen.

Faculteit der Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen In 2004 heeft de faculteit verder gewerkt aan de ontwikkeling van interdisciplinaire masteropleidingen (18-24 maanden) op het terrein van Clinical & Health Psychology, Human Factors Engineering en Individual, Social and Organizational Behavior. In 2005 wordt duidelijk of deze opleidingen apart, dan wel ingebed in de huidige masters worden aangeboden. Gezien de grote toestroom van HBO-abituriënten gaat in het bijzonder aandacht uit naar de voorbereiding van deze aspirant-studenten op de masterprogramma’s. Zij krijgen transitietrajecten binnen het HBO en daarop aansluitende schakelprogramma’s bij de faculteit. Daarnaast is besloten tot het instellen van een numerus fixus voor psychologie met ingang van 2005-2006.

Faculteit der Wijsbegeerte Faculteit der Economische Wetenschappen De faculteit is penvoerder van zes bachelor- en zeven masteropleidingen. Eén van de zes bacheloropleidingen en drie van de zeven masteropleidingen, waaronder de topmaster Economics and Business, biedt zij samen met de faculteit Bedrijfskunde aan. Verder is de faculteit Bedrijfskunde (FBK) penvoerder van de Master of Science in Business Administration, eveneens een gezamenlijke opleiding van Bedrijfskunde en Economie. De instroom van bekostigde eerstejaarsstudenten is in 2004 gedaald. In 2004 bedraagt het totale aantal 396, terwijl het aantal bekostigde eerstejaars in 2003 508 bedroeg. Een groot deel van dit verschil is te verklaren door de wijziging in de regelgeving: sinds kort tellen instromers met een HBO-diploma niet meer mee als bekostigde eerstejaarsstudenten. De FEW heeft in 2004 72 studenten die instromen met een HBO-diploma, die anders dan in 2003 niet meetellen. In voorgaande jaren had de FEW veel meer HBO-instromers (veelal ruim boven de 100); nu ook de FBK een programma aanbiedt voor dezelfde doelgroep, en (anders dan in het verleden) zonder toelatingstoets, kiezen veel studenten voor inschrijving bij de FBK. De opleiding International Economics and Business (Engelstalig) is ondergebracht in het Star Numan Institute. Dit instituut is met universitaire onderwijsvernieuwingsgelden en met bijdragen van de FEW en FBK opgezet. Het wordt sterk geprofileerd ten behoeve van buitenlandse studenten. De grootste masteropleiding van de FEW is de Master of Science in Business Administration, die samen met de faculteit Bedrijfskunde (penvoerder) wordt aangeboden. Deze opleiding is niet alleen gericht op universitaire bachelorstudenten, maar ook op doorstroomstudenten van het HBO. Met de Hanzehogeschool Groningen zijn daartoe zogenaamde schakeltrajecten ontworpen.

In het verslagjaar werden de researchmasteropleiding Philosophy: Knowledge and Knowledge Development en de masteropleiding Filosofie en Educatie (master- en lerarenopleiding) erkend. Beide gingen in september van start, de researchmaster met 7, de educatieve master met 4 studenten.

Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen In 2002 begon de opstelling van een bachelor-masterprogramma, waarbij de hele faculteit betrokken was, inclusief studenten. De faculteit biedt zes eenjarige masters, twee tweejarige masters (de lerarenopleiding Educatieve Geografie en de Topmaster Human Geography, Planning and Demography: Regional Studies) en twee bacheloropleidingen (Sociale Geografie & Planologie, Technische Planologie) aan. Het eerste jaar van het bachelorprogramma begon in september 2002. Het jaar daarop, in september 2003, is het complete bachelorprogramma ingevoerd. De zes eenjarige en de twee tweejarige masterprogramma’s, waaronder de recentelijk geaccrediteerde Topmaster, worden met ingang van 1 september 2004 aangeboden. De masterprogramma’s Population Studies, Environmental and Infrastructure Planning en de Topmaster Human Geography, Planning and Demography: Regional Studies zijn Engelstalig. Verder is er een tweejarig Double Master Degree Programma in samenwerking met het Institut Teknologik Bandung, waarvan het eerste jaar in Indonesië wordt doorgebracht en het tweede in Groningen. Tot slot is er nog speciaal voor uitwisselingsstudenten een driemaandelijks Engelstalig programma, dat verzorgd wordt door de facultaire International School of Spatial Policy Studies.

Faculteit der Bedrijfskunde De Faculteit Bedrijfskunde biedt vier bacheloropleidingen en acht masteropleidingen aan. Van twee bacheloropleidingen en vier masteropleidingen is de faculteit penvoerder. Sommige opleidingen verzorgt de faculteit in samenwerking met de

Figuur 2.1a Eerstejaars instroom: marktaandeel RUG, aandeel vrouwen en vergelijking KUO met 1 cijfer HO (RUG en Nederland) 100% 90% 80%

aandeel

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 jaar van instroom marktaandeel RUG

%KuoNL

% vrouw RUG

%KuoRUG

Figuur 2.1b Eerstejaars studenten RUG per HOOP-gebied KUO: 2001-2003 en 1 cijfer HO: 2003-2004 6000 5500

ja a rv e r s l a g

5000

2004

4500

rug

4000 aantal

Faculteit der Economische Wetenschappen, te weten de bachelor- en masteropleiding in Accountancy & Controlling en de masters Business Administration, Economie & Bedrijfswetenschappen, en de topmaster Economics and Business (penvoerder FEW). Daarnaast biedt de faculteit samen met de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen de bachelor- en masteropleiding Technische Bedrijfskunde aan (penvoerder FWN). De internationale onderwijsmarkt is een belangrijk werkveld van de faculteit. De helft van haar masteropleidingen zijn Engelstalig. Het internationale onderwijsaanbod krijgt per september 2005 uitbreiding. Vanaf volgend studiejaar kent de bachelor Bedrijfskunde de Engelstalige studierichting International Business & Management en is de master Business Administration uitgebreid met het Engelstalig mastertraject Change Management. Behalve naar inhoudelijke invulling van deze nieuwe onderwijsprogramma’s is in 2004 veel aandacht uitgegaan naar de onderwijsorganisatie en verdergaande samenwerking met de Faculteit der Economische Wetenschappen. De opleiding International Business & Management is ondergebracht in het Star Numan Institute. Dit onderwijsinstituut is opgezet met universitaire onderwijsvernieuwingsgelden en bijdragen van de Faculteit Bedrijfskunde en de Faculteit der Economische Wetenschappen. De faculteit gaat in 2005 nog drie onderwijsinstituten oprichten voor haar andere opleidingen.

3500 3000 2500 2000

2.3 Onderwijsresultaten

1500 1000 500 0 Kuo 01

Kuo 02

Kuo 03 1 cijfer 03 jaar van instroom

T&C

Recht

Gezondheid

G&M

Economie

Techniek

1 cijfer 04 Natuur

Figuur 2.1c RUG aandeel eerstejaars per HOOP gebied KUO: 2001-2003 en 1 cijfer HO: 2003-2004 20% 18% 16%

aandeel

In tegenstelling tot voorgaande jaren heeft de VSNU in het verslagjaar geen nieuw KUO-bestand (Kengetallen Universitair Onderwijs) uitgebracht. Reden daarvoor is dat de invoering van het bachelor-masterstelsel ingrijpende aanpassing van de landelijke definities en registratiesystematiek met zich meebrengt. In plaats daarvan is nu gebruik gemaakt van het zogenaamde 1-cijfer HO bestand (versie maart 2005). Dit komt voort uit een in 2001 gestart project van het CBS om samen met alle publicisten van hoger-onderwijsstatistieken (OCW, Cfi, VSNU, HBO-Raad, universiteiten, IB-Groep) te komen tot één cijfer voor respectievelijk het aantal inschrijvingen, ingeschrevenen, diploma's en gediplomeerden. Nieuwe landelijke cijfers van (post-) propedeuserendementen en gemiddelde studieduur ontbreken dit jaar. Voor een uitgebreide bespreking van de trends over de voorgaande 5 jaar daarin wordt verwezen naar het RUG-Jaarverslag 2003. Het Groningse aandeel in de instroom van eerstejaars studenten werd in het KUO-bestand berekend met behulp van een iets andere definitie (cohorten WO-opleiding-instellingpropedeuse, vol- en deeltijd) dan in het 1-cijfer HO (eerstejaars instelling). Volgens de KUO-systematiek bedroeg het RUG aandeel jarenlang ruim 11% met minima van 10% in

14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Kuo 01

Kuo 02

Kuo 03

1 cijf 03

1 cijf 04

jaar van instroom T&C

Recht

Gezondheid

G&M

Economie

Techniek

Natuur

1994 en 2002. Met 9,7-10,9% ligt het RUG aandeel volgens het 1-cijfer HO ietsje lager (figuur 2.1a), maar ook dit laat dalingen zien in 1994 (10%) en 2002 (9,7%). Met 10,2% in 2003 en 10,6% in 2004 lijkt ons aandeel inmiddels echter terug op het gebruikelijke niveau. Het aandeel vrouwen onder de eerstejaars RUG-studenten is licht gestegen van 53,0% in 2000 naar 53,8% in 2004. Om het effect van de verschillen in systematiek tussen KUO en 1-cijfer HO te verduidelijken, zijn in figuur 2.1a ook de relatieve aantallen van de landelijke en RUG instroom volgens KUO (als percentage van de aantallen volgens 1-cijfer HO) weergegeven. De eerstejaars instroom volgens de KUO-cijfers liggen voor de RUG 4,2-9,1% onder die volgens het 1-cijfer HO, terwijl die voor het landelijk totaal 8,2-10,9% lager uitvallen in KUO. Dat verklaart het wat lagere RUG-aandeel volgens 1-cijfer HO. Het vorig jaar gemelde recordaantal van 4488 eerstejaars volgens KUO komt overeen met 4523 eerstejaars in 2003 volgens 1-cijfer HO (figuur 2.1b). Het record is in het verslagjaar alweer gebroken met een instroom van 4946 eerstejaars, een toename van 9,4%. Deze is vooral te danken aan de toegenomen instroom in de volgende HOOP-gebieden (% stijging t.o.v. instroom 2003): > Gedrag & Maatschappij: +20%; vooral in de bacheloropleidingen Psychologie, Pedagogiek, Onderwijskunde en Sociologie. > Recht: +13%; vooral in de bacheloropleidingen Nederlands Recht en Internationaal & Europees Recht. > Gezondheid: +11%; vrijwel geheel als gevolg van de overheveling van Bewegingswetenschappen van G&M (PPSW) naar GEZO(FMW). > Taal & Cultuur: +10%; vooral in de bacheloropleidingen Internationale Organisaties & Internationale Betrekkingen en Kunsten Cultuur & Media. Net als in 2003 trok het HOOP-gebied Taal & Cultuur in 2004 de meeste studenten naar de RUG (22%), gevolgd door achtereenvolgens Economie (21%), Gedrag & Maatschappij (20%), Recht (14%), Natuur + Techniek (12%) en Gezondheid (11%). De bijbehorende marktaandelen zijn weergegeven in figuur 2.1c. Met 15,7% van de landelijke instroom in 2004 heeft Taal & Cultuur de gebieden Natuur (14,0%) en Economie (13,8%) van de eerste plaats verdrongen. Daarna volgen respectievelijk Recht (11,6%), Gezondheid (10,8%), Gedrag & Maatschappij (9,3%) en Techniek (2,0%). Ten opzichte van 2003 is ons marktaandeel in de meeste gebieden gestegen (met 0,1-1,2%), met uitzondering van Natuur (-1,5%) en Techniek (-0,03%).

(Post-)propedeuserendement en studieduur Hier wordt volstaan met een samenvatting van de onderwijsresultaten over de periode 1999-2003. Een uitgebreide bespreking staat in het RUG-Jaarverslag 2003.

Propedeuserendement > het percentage RUG-studenten dat de propedeuse binnen

drie jaar gehaald heeft, varieert van 66-73 % in het HOOP-gebied Taal & Cultuur tot 90-97 % bij Gezondheid > het propedeuserendement van de RUG ligt in alle HOOPgebieden overwegend op of boven het landelijk gemiddelde

Post-propedeuserendement > het percentage RUG-studenten (met propedeusediploma)

dat het doctoraalexamen binnen zes jaar (alfa/gammaopleidingen) of zeven jaar (bèta/medische opleidingen) na aanvang van de studie gehaald heeft, varieert van 44-56 % in het HOOP-gebied Taal & Cultuur tot 79-87 % bij Gezondheid > het postpropedeuserendement van de RUG ligt in vrijwel alle HOOP-gebieden overwegend boven het landelijk gemiddelde

Gemiddelde studieduur > varieert van 57-61 maanden bij Recht tot 67-69 maanden

in het HOOP-gebied Economie > ligt in alle HOOP-gebieden op of onder het landelijk

gemiddelde

2.4 Kwaliteitszorg onderwijs Onderwijsvisitatie en accreditatie In 2004 zijn de eerste ervaringen opgedaan met het nieuwe visitatie-accreditatiestelsel. De opleiding Pedagogiek en alle opleidingen van de faculteiten Godgeleerdheid & Godsdienstwetenschap en Letteren hebben zelfstudies geschreven volgens het nieuwe accreditatieprotocol. Tevens zijn de opleidingen van Godgeleerdheid gevisiteerd aan het eind van het jaar. De voorlopige bevindingen van de visitatiecommissie over de opleidingen Godgeleerdheid waren positief. Vanuit het oude visitatiesysteem zijn in 2004 rapporten gepubliceerd voor de Rechtsgeleerdheid, de Geneeskunde en de Technische Bedrijfskunde. De uitkomst van alle visitatierapporten was positief en zelfs zeer positief voor de opleidingen Rechten en Geneeskunde. Beide opleidingen behoren tot de landelijke top. Rechten scoorde op 6 van de 11 aspecten van visitatie duidelijk hoger dan de gestelde maatstaf en was

daarmee aanzienlijk beter dan de andere opleidingen in het land. Ook de opleiding Geneeskunde laat een dergelijk positief beeld zien. Op 25 van de 35 aspecten scoorde men het predikaat ‘goed’, terwijl alle andere aspecten voldoende waren. Hiermee behoort men samen met de RU en de UM tot de besten in het land. Bij de Technische Bedrijfskunde van de RUG ging het om een proefvisitatie. Deze opleiding was ten tijde van de visitatiecyclus net gestart, waardoor alleen een eerste oordeel van de commissie over de opleiding mogelijk was. Daaruit bleek dat zowel de bachelor- als de masteropleiding levensvatbaar zijn. Beide opleidingen zullen daarom in 2006-2007 de nieuwe visitatie-accreditatiecyclus doorlopen.

Beide projecten maken een systematische inbedding van de kwaliteitszorg in de faculteiten mogelijk en maken de borging van de kwaliteit van opleidingen op centraal en decentraal veel eenvoudiger. Ook de externe verantwoording ten aanzien van het onderwijs is bij deze ontwikkelingen gebaat.

Oordeel over prestaties De opleidingen Rechten en Geneeskunde verzorgen landelijk bezien zeer goede opleidingen. Tevens heeft de systematische borging van de kwaliteit van de opleidingen een sprong voorwaarts gemaakt, dankzij de projectgroep Kwaliteitszorg en de projecten die daar worden geïnitieerd.

Studententevredenheidsonderzoek Additionele beoordeling voor accreditatie In 2003 is een aangepaste versie van het accreditatiesysteem gestart, de zogenaamde additionele beoordeling voor accreditatie. Opleidingen die nog via het oude visitatiesysteem zijn beoordeeld, kunnen op basis van het visitatierapport en een aanvullend oordeel van de QANU over de bachelor- en masteropleidingen heraccreditatie aanvragen bij de NVAO. Hiermee hoopt de NVAO een ophoping van heraccreditatieaanvragen in 2007 te voorkomen (alle huidige opleidingen zijn tot 31 december 2007 geaccrediteerd). Rechten heeft hiervoor in 2004 een additioneel rapport met informatie over de bachelor- en masteropleidingen ingeleverd bij de QANU. Geneeskunde heeft dit in maart 2005 gedaan. Op basis van de additionele beoordeling door de QANU is voor de opleidingen Biologie, Economie en Wijsbegeerte accreditatie aangevraagd bij de NVAO. De uitkomsten hiervan worden in 2005 bekend.

Interne Kwaliteitszorg De nieuwe accreditatieprocedure maakt tevens een systeem van interne kwaliteitszorg onmisbaar. Hiervoor is een werkgroep Kwaliteitszorg ingesteld. Voor deze werkgroep hebben alle faculteiten vertegenwoordigers geleverd. De werkgroep dient als een platform voor de uitwisseling van best practices bij kwaliteitszorg en als initiator voor vernieuwings- en verbeteringsprojecten. Zo heeft de werkgroep de volgende projecten geïnitieerd: > Een kwaliteitszorgprotocol. Voor de centrale borging van de kwaliteitszorg en om tegemoet te komen aan de accreditatie-eisen is een kwaliteitszorgprotocol gewenst. Dit document is vrijwel gereed. Het protocol wordt de leidraad voor de implementatie van de door de NVAO gewenste volledige kwaliteitszorgcyclus bij alle faculteiten. > Een database voor Kwaliteitszorg. In deze database kunnen faculteiten alle voor de kwaliteitszorg relevante documenten gestructureerd opslaan en tevens de benodigde acties ten aanzien van de kwaliteitszorgcyclus overzien en aansturen.

Ten behoeve van het Bestuurlijk Overleg (BO) najaar 2004 is afgesproken dat de faculteiten verder gaan met de in het BO voorjaar 2004 afgesproken follow-up. Wanneer de definitieve rapportage uit Honderd over de RUG 2005 beschikbaar is (waarschijnlijk september 2005) worden op basis hiervan met de faculteiten nieuwe afspraken gemaakt of worden bestaande afspraken aangepast (eventueel geschrapt). In 2005 vindt voor de vierde keer een studententevredenheidsonderzoek plaats.


Rol in kwaliteitszorg In de beoordelingskaders voor visitaties en accreditaties speelt het oordeel van studenten een expliciete rol. Ook hier geldt dat naast het studentenoordeel en aangekondigde maatregelen de nadruk ligt op de werkelijke acties en de resultaten. Bij het onderwerp studiebegeleiding lijkt het oordeel van studenten het zwaarst te wegen. In het QANU-kader staat: ‘Studiebegeleiding en studieadvisering moeten voldoen aan de behoeften van de studenten. Het oordeel van de studenten over deze voorzieningen zal dus een belangrijke rol spelen in de beoordeling. Ook de manier waarop de opleiding invulling geeft aan het studieadvies in het eerste jaar wordt in de beoordeling betrokken.’ Honderd over de RUG 2005 komt daarom op een gunstig moment. Daarnaast stemt de interne gekozen aanpak van de follow-up van Honderd over de RUG 2002 al grotendeels overeen met de wijze waarop in de toekomst dit geheel extern beoordeeld zal worden.

Nakijktermijn In de uitkomsten van Honderd over de RUG 2002 vielen de scores van de verschillende faculteiten ten aanzien van de nakijktermijn van tentamens in het bijzonder op. In dit kader heeft het College van Bestuur laten uitzoeken hoe faculteiten enerzijds hun nakijktermijn hebben opgenomen in hun OER-en en anderzijds hoe faculteiten en opleidingen in de praktijk de nakijktermijn hanteren. Alle faculteiten hebben ingestemd met een nakijktermijn van maximaal vijftien werkdagen. Veel faculteiten zetten in op een termijn van tien

werkdagen, met onmiddellijke ingang of door middel van invoering in fases. Wellicht zullen de uitkomsten van Honderd over de RUG 2005 indiceren of deze maatregel succes heeft gehad.

RUG-score in Keuzegids 2004-2005 en Elsevier 2004 Het tijdschrift Elsevier brengt al enkele jaren een themanummer uit waarin de resultaten van een enquête onder ruim 7.000 WO-studenten en 1400 hoogleraren worden beschreven. Zij kregen de vraag een oordeel te geven over de kwaliteit van de meest gekozen (25-35) opleidingen. Daarnaast komt elk jaar de Keuzegids Hoger Onderwijs uit, waarin studierendementen (bron: KUO, VSNU) worden vergeleken, alsook studentenoordelen (verkregen via een telefonische enquête) over opleidingen. In beide publicaties worden de uitkomsten gebruikt om een rangorde te bepalen voor de kwaliteit van vergelijkbare opleidingen aan verschillende instellingen. Wellicht kan men vraagtekens zetten bij de gehanteerde onderzoekmethoden. Zo zijn de aantallen ondervraagden per opleiding en instelling laag. Daarnaast kunnen studenten en hoogleraren als ‘ervaringsdeskundige’ meestal alleen een oordeel over de eigen opleiding geven. Daarom hecht de RUG meer waarde aan uitkomsten van landelijke onderwijsvisitaties, waarin een panel van deskundigen alle vergelijkbare opleidingen met eenzelfde lat de maat neemt. Uiteraard neemt de RUG ook het oordeel van onze eigen studenten zeer serieus, maar daartoe wordt het oordeel vooral gebaseerd op het eigen studententevredenheidsonderzoek Honderd over de RUG. Afgezien van bepaalde kanttekeningen is het van belang goed nota te nemen van de Elsevier en Keuzegids HO. Deze wordt namelijk veel geraadpleegd als informatiebron bij de keuze voor een opleiding en instelling en kan daarmee van invloed zijn op de studenteninstroom. Hieronder volgt daarom een beknopte bespreking van de meest recente Elsevier en Keuzegids HO. Een overzicht van het oordeel van studenten en hoogleraren over de RUG-opleidingen zoals gepubliceerd in de Keuzegids Hoger Onderwijs 2004-2005 en het Elsevier themanummer van oktober 2004 is opgenomen in tabel 2.2. De belangrijkste uitkomsten kunnen als volgt worden samengevat:

Keuzegids 2004-2005 In de Keuzegids 2004-2005 zijn 40 RUG-opleidingen opgenomen. In de studentenoordelen schuift de RUG naar plaats 10; in 2003-en 2002 stond zij op plaats 8/9. In het studentenoordeel per opleiding neemt de RUG de volgende plaatsen in: > In 2004: vijf eerste plaatsen: Farmacie, Biologie, Natuur-

>

> >

> > >

>

>

en Sterrenkunde, Kunstmatige Intelligentie, Farmaceutische Wetenschappen. In 2003: Acht eerste plaatsen: Romaanse Talen; Kunstgeschiedenis; Econometrie; Tandheelkunde, Farmacie, Biologie, Natuur- en Sterrenkunde, Kunstmatige Intelligentie. In 2002: vier opleidingen een eerste plaats, Kunstgeschiedenis, Tandheelkunde, Farmacie en Biologie; In 2004: negen tweede plaatsen: Kunstgeschiedenis, Notarieel Recht, Econometrie, Tandheelkunde, Geneeskunde, Godgeleerdheid, Archeologie, Romaanse talen, Sociale Geografie. In 2003: drie tweede plaatsen: Godgeleerdheid; Archeologie; Nederlands Recht. In 2002: drie opleidingen een tweede plaats, Nederlands Recht, Romaanse Talen en Kunstmatige Intelligentie; In 2004: elf derde plaatsen: Scandinavisch, Sociale Geografie, Engels, Wijsbegeerte, Fiscaal Recht, Nederlands Recht, Communicatie- en Informatiewetenschappen, Technische Wiskunde, Technische Natuurkunde, Scheikundige Technologie, Informatiekunde. In 2003: vier derde plaatsen: Scandinavische Talen (in een categorie: overige talen), Wijsbegeerte, Geneeskunde, Sociale Geografie. In 2002: twee opleidingen een derde plaats, geneeskunde en sociale geografie. In 2004, net als in 2003: vier laatste plaatsen: Pedagogiek/Onderwijskunde 6.81 (van 11 opleidingen pedagogiek en/of onderwijskunde), Nederlands 6.90 (van 6 opleidingen), Geschiedenis 6.92 (van 7 opleidingen), Bedrijfswetenschappen / Technische Bedrijfswetenschappen 6.65 (van 12 opleidingen BDWS/TBDWS).

N.B. Sommige RUG-opleidingen komen in de uitslagen van de studentenoordelen niet voor, vanwege het geringe aantal bevraagde studenten (WO: ruim 3000), bijvoorbeeld informatica en sociale geografie.

Elsevier 2004

Oordeel van hoogleraren In Elsevier 2004 wordt van 26 WO-opleidingen het hooglerarenoordeel besproken (drie hiervan worden niet door de RUG aangeboden). De selectie komt niet helemaal overeen met de selectie uit 2003. De RUG komt als tweede uit de bus van de ‘grote’ universiteiten, althans in het hooglerarenoordeel over onderwijs en onderzoek samen. > topopleidingen zijn: biologie, wijsbegeerte en technische natuurkunde; > vier tweede plaatsen: Nederlands Recht, scheikunde, psychologie, geneeskunde;

Tabel 2.2 RUG-score in Keuzegids Hoger Onderwijs 2004-2005 en in Elsevier 2004 Overzicht rangnummer RUG-opleidingen volgens studenten en hoogleraren*

Opleiding

Aantal

Keuzegids

Elsevier:

Elsevier:

Archeologie

4

2

studenten

hoogleraren

Nederlands Recht

9

3

Internationaal en Europees Recht

6

4

2

Notarieel Recht

6

Economie

8

6

7

5

Bedrijfswetenschappen

5

5

6

4

Econometrie

5

2

Geneeskunde

8

2

2

Farmacie/ Farmaceutische Wetenschappen

5

1

1

Tandheelkunde

4

2

2

2

Biologie

7

1

1

1

2

5 2

Scheikunde

6

4

2

Informatica

9

3

8 5

Natuurkunde & Sterrenkunde

6

1

Wiskunde & Statistiek

6

5e

ja a rv e r s l a g

Kunstmatige Intelligentie

5

1

Psychologie

8

7

7

2

Pedagogiek

7

7

6

6

Sociale Geografie & Planning

4

3

2

3

2004

Sociologie

7

4

6

Technische Natuurkunde

4

3

1

Scheikundige Technologie

4

3

4

Technische Wiskunde

4

3

4

Geschiedenis

7

7

4

Engels

6

3

2

Nederlands

6

6

5

Taalwetenschappen

5

3e

Communicatie

5

3

Kunstgeschiedenis

6

2

Godgeleerdheid

8

2

3

Wijsbegeerte

8

3

1

5

3 2

* Als er geen vermelding is weergegeven, is de opleiding niet opgenomen in een van beide ranglijsten.

> vier derde plaatsen: Nederlands, godgeleerdheid, taal-

> twee eerste plaatsen: farmacie, biologie;

wetenschap, sociale geografie. > zes laatste plaatsen: econometrie, pedagogische wetenschappen, sociologie, scheikundige technologie, technische wiskunde, technische bedrijfskunde.

> vier tweede plaatsen: geneeskunde, tandheelkunde, sociale

Oordeel van studenten Studenten geven hun mening over 23 opleidingen, waarvan er negen niet in Groningen worden aangeboden. In het studentenoordeel per opleiding bezet de RUG de volgende plaatsen:

geografie, Engels; > een derde plaats: technische bedrijfskunde; > vijf laatste plaatsen: economie, bedrijfswetenschappen, psychologie, pedagogische wetenschappen, Nederlands.

rug

Studieadvies

Economische Wetenschappen > Een halfjaarlijks bericht geeft doctoraalstudenten een

Elke faculteit heeft weliswaar haar eigen aanpak bij studieadvisering, verwijzing en begeleiding van studenten, maar men volgt vergelijkbare procedures. Faculteiten hebben een of meer studieadviseurs die studievoortgang bijhouden, studenten met studievertraging oproepen voor een gesprek en indien gewenst meer persoonlijke begeleiding geven. Daarbij wordt regelmatig doorverwezen naar de afdeling Studieondersteuning (onder meer: studentenpsychologen en cursussen, zoals Effectief Studeren) en naar het STAG (studentendecanen). Een belangrijk instrument dat in dit kader veel gebruikt wordt, is ProgRESS WWW, het RUG-systeem voor de registratie van studievoortgang. De meeste faculteiten zetten tutoren en mentoren in voor de begeleiding van (eerstejaars-)studenten, waarbij zowel docenten als ouderejaars en student-assistenten optreden als tutor of mentor. De kleinere faculteiten, zoals Wijsbegeerte, Godgeleerdheid en Ruimtelijke Wetenschappen, hebben minder behoefte aan een dergelijk systeem van mentoren en tutoren. Wegens de kleinschaligheid en de gemakkelijke toegang tot docenten is althans een deel van de noodzakelijke begeleiding als het ware al automatisch gegarandeerd. Faculteitsverenigingen en facultaire introductiekampen spelen ook een belangrijke rol bij het wegwijs maken van vooral eerstejaars studenten in faculteit of opleiding. De faculteiten der Rechtsgeleerdheid, Letteren, Economische Wetenschappen en Wijsbegeerte maken gebruik van het gericht (niet-bindend) studieadvies aan het eind van het eerste jaar. Dit indiceert of een student al dan niet geschikt is de studie te vervolgen. Verder zijn bijzondere initiatieven:

Rechtsgeleerdheid > Het Forum Scriptorum helpt studenten bij de organisato-

rische en redactionele vragen over de scriptie. > Het ‘volgsysteem’ helpt studenten zichzelf termijnen te

stellen; bij overschrijding ontvangen ze een herinnering en worden uitgenodigd contact op te nemen met een scriptiebegeleider.

Medische Wetenschappen > De cursus ‘Handig Studeren Leren’ besteedt in vijf

bijeenkomsten groepsgewijs aandacht aan studieplanning, studiemethodiek en het maken van multiple-choicetentamens. > Het project Arts2008 begeleidt de studenten van het huidige curriculum C2000 intensief om studievertraging te voorkomen (en daarmee een noodgedwongen overstap naar het nieuwe curriculum G2010 dat in september 2003 van start gegaan is). In 2008 zal de laatste lichting van C2000 afstuderen.

overzicht van hun studieresultaten, in het kader van de prestatiebeurs, om hen tijdig te waarschuwen voor een eventuele studieachterstand en eventuele fouten in de registratie te laten corrigeren. > Een speciale markt geeft informatie over stages, studeren in het buitenland en alle specialisatiemogelijkheden.

Bedrijfskunde > Een enquête aan het begin van het studiejaar onder alle

eerstejaarsstudenten inventariseert onder meer studiekeuzemotivatie en eventuele belemmerende omstandigheden. Deze enquête kan gebruikt worden voor onderzoek naar determinanten van studiesucces of -vertraging. > Persoonlijke informatie over regelingen en toegesneden studietrajecten gaat naar studenten met bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld een functiebeperking. > Het doctoraal garantieplan is een zeer arbeidsintensief traject, dat vooralsnog beperkte resultaten heeft opgeleverd. Met ongeveer vijftig studenten die net voor de eindstreep met hun studie zijn gestopt, is contact opgenomen. De combinatie van een drukke baan en gezinsleven maakt het voor hen zeer moeilijk alsnog hun studie succesvol af te ronden.

Kwaliteitzorg, visitatie en accreditatie per faculteit

Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap Het verslagjaar stond in het teken van de voorbereiding op de onderwijsvisitatie. De commissie bezocht in december 2004 de faculteit en het volledige rapport wordt in najaar 2005 verwacht. In november 2004 heeft het faculteitsbestuur een geïntegreerde nota Kwaliteitszorg Onderzoek en Onderwijs aangenomen, die de ronde door de faculteit maakt.

Faculteit der Rechtsgeleerdheid De faculteit is in 2003 gevisiteerd. In juli 2004 verscheen het rapport van de Visitatiecommissie. Op basis van de conclusies en aanbevelingen in dit rapport stelt de faculteit in 2005 een plan op. Hierin komt te staan hoe zij met deze conclusies en aanbevelingen zal omgaan, na afronding van de lopende verkorte accreditatieprocedure van alle facultaire opleidingen (uitgezonderd de onderzoeksmaster). De zorg voor de kwaliteitsbewaking van het onderwijs in de faculteit is opgedragen aan de directeur onderwijs. Deze voert wekelijks overleg met het hoofd van de Dienst Onderwijs en Studiebegeleiding en met de portefeuillehouder onderwijs van het faculteitbestuur. Voorts is de directeur onderwijs aanwezig bij het agendapunt onderwijszaken van de vergade-

ringen van het faculteitsbestuur. De onderwijskwaliteit wordt bewaakt door middel van: 1 Overleg in de opleidingscommissies: de vaste commissie onderwijs (vanaf 2005 de Commissie Kwaliteitszorg voor het onderwijs), de vaste commissie propedeuse. Verder is er incidenteel overleg met de examencommissie. 2 ISEK-evaluaties. 3 WO-monitor en arbeidsmarktmonitor. 4 Studievoortgangscontrole. 5 Klachtenregeling.

Faculteit der Medische Wetenschappen In het verslagjaar heeft de geneeskundeopleiding gevolg gegeven aan de aanbevelingen van de visitatiecommissie van de QANU, zoals weergegeven in haar rapportage van juni 2004. De rapportage had betrekking op de past performance, zoals vormgegeven binnen C2000. De visitatiecommissie toonde zich positief over de RUG-opleiding. De commissie constateert dat in Groningen artsen van voldoende niveau opgeleid worden. In haar ogen is C2000 ‘een mooi voorbeeld van wat bereikt kan worden met patiëntgeoriënteerd onderwijs’. Aanbevelingen van de visitatiecommissie waren voor een belangrijk deel reeds vóór de visitatie onderkend. Curriculum G2010 is mede ingericht om knelpunten uit C2000 op te heffen. De opleiding Tandheelkunde wordt in het najaar van 2005 gevisiteerd. Deze visitatie is in het verslagjaar in brede kring voorbereid, onder meer door een interne minivisitatie en een audittraject volgens het EFQM-model (European Foundation for Quality Management). De tekst van de zelfstudie is eind 2004 afgerond en vastgesteld. Bij de opleiding Bewegingswetenschappen zijn in 2004 de voorbereidingen van start gegaan voor het opstellen van een zelfstudie voor de geplande onderwijsvisitatie in 2006. De curriculumcoördinatoren zijn verantwoordelijk voor het interne kwaliteitsproces. Na afloop van ieder trimester, onderwijsblok of -lijn presenteren zij verbeterplannen voor de betreffende delen van de curricula. Zij baseren zich hierbij op de evaluaties zoals uitgevoerd door de afdeling Onderwijsontwikkeling en -kwaliteitszorg. De curriculumcoördinatoren zijn tevens belast met de voorbereiding en follow-up van de externe onderwijsvisitaties en bijbehorende accreditaties. Het Onderwijsinstituut heeft in het verslagjaar intensief gemonitord op voortgang en kwaliteit het nieuwe curriculum G2010. Per blok werd de onderwijssatisfactie van studenten gemeten. Voorts werden specifieke elementen van het nieuwe curriculum apart op kwaliteit beoordeeld, zoals het gebruik van het instrument portfolio, een innovatief medium ten behoeve van het studieonderdeel beroepsvoorbereiding. Tevens is het gebruik van Nestor geëvalueerd en aangepast.

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen In maart 2004 is het eindrapport van de Onderwijsvisitatie Technische Bedrijfskunde en Technische Bestuurskunde verschenen. Dit naar aanleiding van de bezoeken die de visitatiecommissie in de eerste helft van 2003 had afgelegd. Bij de RUG zijn de bachelor- en masteropleiding Technische Bedrijfskunde (TBK) gevisiteerd. Het betrof hier een proefvisitatie, omdat de opleidingen pas per september 2002 van start zijn gegaan. De commissie heeft algemene opmerkingen gemaakt, een beoordeling op deelaspecten die ook in een ‘normale’ visitatie aan de orde komen en heeft commentaar en adviezen gegeven. In het algemeen is het oordeel van de commissie dat er sprake is van een levensvatbare opleiding. Tevens is ze de mening toegedaan dat TBK Groningen in vergelijking met de andere TBK-opleidingen de meest technische opleiding is. Er moet aandacht uitgaan naar een meer coherent programma, de organisatorische verantwoordelijkheidsverdeling en het starten van relevant onderzoek. Ook het onderwijskundig concept moet nader worden uitgewerkt. De verantwoordelijke personen voor Technische Bedrijfskunde zijn druk bezig de aanbevelingen uit te werken.


Faculteit der Letteren In het verslagjaar heeft de faculteit zich voorbereid op de komende visitatieronde. In 2005 worden alle bacheloropleidingen en de maatschappelijke masteropleidingen van de faculteit gevisiteerd (met uitzondering van Informatiekunde, dat tot een ander domein wordt gerekend). De research- en educatieve masters krijgen op een ander moment een beoordeling. Sinds de invoering van de bachelor-masterstructuur is de visitatie gekoppeld aan de aanvraag van accreditatie voor een opleiding. Ter voorbereiding op de visitatie is een facultaire projectgroep ingesteld, bestaande uit de portefeuillehouder Onderwijs, de directeur onderwijsinstituut, de facultaire coördinator onderwijsvisitatie en het hoofd Bureau Studentzaken. De laatste heeft de facultaire gegevens over instroom en rendementen aangeleverd. Vervolgens hebben de opleidingen vanaf april 2004 een zelfevaluatie geschreven op basis van de criteria van NVAO en QANU. Alle zelfevaluaties kwamen in het verslagjaar gereed als voorbereiding op de voorziene bezoeken van de commissies in 2005. Het gaat om één facultaire zelfstudie, 18 zelfstudies voor de bachelor- en 24 zelfstudies voor de masteropleidingen. Twee zelfevaluaties zijn, bij wijze van steekproef, besproken in de Adviesraad voor het Onderwijsinstituut, de Faculteitsraad Letteren en de Universitaire Commissie voor het Onderwijs. Concepten van de zelfevaluaties van alle opleidingen zijn in verschillende ronden besproken met leden van de projectgroep. De eindredactie van alle teksten is verzorgd door de facultaire coördinator. De facultaire zelfevaluatie en de zelfevaluaties van de eerste vier clusters zijn in

het najaar van 2004 ingediend bij de QANU, de overige clusters begin 2005. In totaal zal de faculteit in 2005 door zeven afzonderlijke commissies worden bezocht, te weten Archeologie, Germaanse Talen, Geschiedenis, Kunst en Cultuur, Romaanse Talen, Taalwetenschappen en Overige talen Europa en Nabije Oosten. Daarnaast bezoekt een ambtelijke commissie van de QANU de faculteit in het kader van de beoordeling van de facultaire zelfstudie.

Faculteit der Economische Wetenschappen De FEW heeft in 2004 haar systeem van individuele voortgangsgesprekken voor propedeusestudenten voortgezet. Het is een duidelijk geïntegreerd onderdeel van de propedeuse geworden. Tijdens de facultaire introductie vindt de eerste kennismaking tussen de studenten en hun begeleider plaats. Tevens is er een aparte Nestorpagina ter ondersteuning van de eerstejaarsbegeleiding. Voorts wordt met de FBK samengewerkt aan een faculteitsbreed systeem ter bevordering van de academische vaardigheden van studenten in de bacheloropleidingen. Alle bacheloropleidingen sluiten af met een individueel afstudeerwerkstuk. Voor goed presterende studenten is een bachelor-honoursprogramma opgezet, dat deze studenten in de gelegenheid stelt een onderzoekproject uit te voeren onder persoonlijke begeleiding van een fellow. Inmiddels participeren 20 tweedejaars en 17 derdejaars studenten van beide faculteiten in dit traject. Ten aanzien van de professionalisering van docenten lag in 2004 de nadruk op individuele kwaliteitsverhoging van de Engelse taal- en spreekvaardigheid. Dit wordt in de toekomst voortgezet. In februari 2005 heeft de NVAO alle door de deze instantie beoordeelde opleidingen van de FEW geaccrediteerd.

Faculteit der Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen In 2004 is een start gemaakt met de verbetering van het facultaire kwaliteitszorgsysteem voor onderwijs en onderzoek. Enerzijds liggen er afspraken over de inrichting van de kwaliteitszorgsystemen op het niveau van de opleidingen. Anderzijds wordt de facultaire ondersteuning van de kwaliteitszorg intensiever en beter. In 2002 heeft de visitatie van de opleiding Kunstmatige Intelligentie plaatsgevonden. Dit is een interfacultaire opleiding waarvan PPSW penvoerder is. Ondanks de organisatorische complexiteit van de opleiding waren de oordelen overwegend positief (hoogste score in Nederland). De aanbevelingen van de visitatiecommissie hebben geleid tot aanpassingen in onderwijsprogramma en organisatie. In 2004 heeft de voorbereiding van de visitatie van de bachelor- en masteropleidingen Pedagogische Wetenschappen plaatsgevonden. In maart 2005 vindt de visitatie plaats.

Faculteit der Wijsbegeerte Naar aanleiding van de onderwijsvisitatie in 2003 zijn diverse aanbevelingen van de visitatiecommissie geïmplementeerd. Voorbeelden zijn het verplicht stellen van een extra specialisatievak voor studenten Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied; het terugbrengen van het aantal herkansingen; het inschakelen van AIO’s bij werkgroepen in de propedeuse. In dit verband kan verder worden vermeld dat met ingang van het studiejaar 2004-2005 het Engels werd ingevoerd als voertaal voor alle mastercursussen. Ook werd een ‘deeltijdvriendelijk’ rooster ingevoerd. Tot slot nam de faculteit samen met andere faculteiten deel aan de door de Faculteit der Letteren ontwikkelde elektronische onderwijscatalogus (Ocasys, op het internet).

Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen De onderwijsvisitatie heeft waardevolle suggesties opgeleverd, die in de bachelor-masterprogramma’s zijn verwerkt. Daarbij zal ook in de komende jaren nauwgezet gestreefd worden naar een verhoging van de kwaliteit van het onderwijsaanbod en de effectieve doorstroming van de studenten. Hiertoe wordt een kwaliteitszorgsysteem ontwikkeld.

Faculteit der Bedrijfskunde In november 2004 maakte QANU de onderwijsvisitatie van de faculteit bekend. De Faculteit Bedrijfskunde behoorde tot de middenmoot van de zeven gevisiteerde faculteiten. Wat visitatieresultaten betreft heeft de faculteit reeds maatregelen genomen, zoals een verzwaarde bachelor Bedrijfskunde. De faculteit bereidt zich door middel van verschillende verbeterprojecten voor op een nieuwe onderwijsvisitatie in 2006. In het kader van kwalitatief hoogwaardig Engelstalig onderwijs worden alle docenten die aan de Faculteit Bedrijfskunde en de Faculteit der Economische Wetenschappen Engelstalig onderwijs verzorgen, getoetst op hun Engelse taalvaardigheid. In de toekomst wordt dit verplichte toetsen cursustraject voortgezet. Tevens is in samenwerking met de FEW voor goed presterende studenten het Bachelor Honours traject opgezet. Dit traject biedt hun de gelegenheid een onderzoeksproject uit te voeren onder persoonlijke begeleiding van een fellow. De cursusevaluatie, eveneens door de faculteiten gezamenlijk ontwikkeld, kent voortaan een strikt gehanteerde norm en een verbetertraject voor de docenten. Ten slotte is in 2004 de communicatie met studenten sterk verbeterd en toegespitst op de elektronische leeromgeving Nestor.

2.5 Studentenbeleid

Samenwerking met HBO voor studentenvoorzieningen

Doelstellingen ‘De RUG zal in de komende periode haar goede, niet-studiegebonden studentenvoorzieningen op het huidige hoge peil handhaven en waar mogelijk versterken. Waar nuttig en mogelijk zal daarbij in toenemende mate binnen het verband van de UHG worden samengewerkt.’ (Ontwikkelingsplan 2002-2005) ‘Uiteraard voelt de RUG het als een belangrijke verantwoordelijkheid haar steentje bij te dragen aan de maatschappelijke, culturele en sportieve vorming van haar studenten: de voorzieningen voor studenten op het gebied van sport en cultuur behoren tot de beste in Nederland. Ook in het komende decennium zal de RUG deze voorzieningen blijven steunen.’ (Strategisch Plan 2003-2010) In het universitaire onderwijs draait het om de studenten. Hun inbreng zorgt voortdurend voor nieuwe impulsen in het wetenschappelijk onderwijs. Daarom wil de RUG een omgeving zijn waar de student zich kan ontwikkelen tot een zelfstandig en kritisch denkend mens, die creatief en analytisch kan omgaan met kennis. De beste studentenvoorziening is kwalitatief goed onderwijs, waarin studenten actief kennis maken met wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast leveren goede studentenvoorzieningen een onmisbare bijdrage aan een omgeving waarin studenten goede prestaties kunnen leveren. Dit geldt voor Nederlandse én buitenlandse studenten. Binnen het geheel van studentenvoorzieningen geeft de RUG prioriteit aan die taken die bijdragen aan de ondersteuning van de student in de studie. Daarnaast beschikt de RUG over uitstekende studentenvoorzieningen op het terrein van voorlichting, introductie, sport en cultuur. Deze blijken een belangrijke rol te spelen bij de keuze van studenten voor de RUG en leveren een niet te verwaarlozen bijdrage aan het vormende karakter van de academische studie. Het uitgangspunt daarbij blijft de directe invloed van de studenten op organisatie en inhoudsbepaling van de sport- en culturele voorzieningen en de eerstejaars introductie. Een goed studieverloop start met een weloverwogen beslissing voor de te volgen studierichting en voor een universiteit. Een goed voorlichtingsbeleid houdt echter niet op bij de inschrijving. De RUG voorziet haar studenten eveneens van voldoende informatie over de verdere studiemogelijkheden en over het arbeidsmarktperspectief.

Naast de bestaande samenwerkingscontacten in het kader van Universiteit en Hogeschool Groningen (UHG, zie paragraaf 1.4) zijn er nieuwe projecten in voorbereiding die uiteraard ook ten voordele van beide partijen moeten zijn. De universiteit hecht eraan in deze samenwerking de kwaliteit van haar studentvoorzieningen en de unieke bijdrage van studentbesturen te handhaven. In het verslagjaar is de samenwerking op het gebied van onderwijsvoorlichting en studentenwerving geïntensiveerd. De zogenoemde schakelgarantie die de wederzijdse doorstroming van HBO naar universiteit en vice versa moet bevorderen is hiervan een concretisering. De in 2000 gerealiseerde integratie van studentensportvoorzieningen blijkt nog steeds een groot succes.

Highlights 2004

Studie Ondersteuning Studie Ondersteuning geeft cursussen en adviezen aan RUGstudenten met als doel een optimale studievoortgang te bevorderen. Ook dit jaar maakten 1000 studenten en studiebegeleiders hiervan gebruik. De laatste jaren nemen vragen om advies of begeleiding op het gebied van schrijven sterk toe. Geen wonder, omdat het schrijven van papers of scripties tot een standaardonderdeel van de meeste opleidingen is gaan behoren. Naast de groepsgewijze schrijfcursussen van Studie Ondersteuning ( Academische Schrijfvaardigheid en de Scriptieversnellingsgroep) is naar een mogelijkheid gezocht om studenten ook individueel hulp-bij-schrijfproblemen te kunnen aanbieden. Binnenkort opent het Academisch Schrijfcentrum haar deuren. Het gaat hier om een samenwerkingsverband tussen Studie Ondersteuning en de leerstoelgroep Taalbeheersing van het Nederlands. Daar kunnen studenten die vastlopen bij het schrijven van academische teksten met een schrijfcoach (een daartoe opgeleide ouderejaars student) over hun schrijfproblemen praten. Deze coachingsgesprekken zijn voor de student kosteloos. Met dit totale aanbod hoopt de RUG de studievertraging die vaak optreedt bij schrijfproblemen te verminderen.

Studentenpsychologen Het aantal studenten dat zich meldt bij de studentenpsychologen blijft een stijgende lijn vertonen. Het soort klacht waarmee de student zich meldt, is echter vrij constant. Problemen met studeren (concentratie, motivatie, studiekeuze), sociaal functioneren en de overgang naar een zelfstandig studentenleven zijn het meest genoemd. Daarnaast kampen studenten met (faal)angst en depressieve klachten. Na kortdurende hulp kunnen de studenten veelal weer zelf verder.


Studentenadviesbureau (STAG) Het studentenadviesbureau Groningen (STAG) bestaat in 2004 uit de volgende onderdelen: onderwijsvoorlichting (inclusief werving in Duitsland), studentendecanen, informatiebalie, infotheek voor studie en beroep, expertisecentrum voor hoger opgeleiden en loopbaanadviescentrum, secretariaat Universitaire Fondsen Commissie, webmaster Dienst Studentenzaken en secretariaat/beheer.

Voorlichting en werving De voorlichting over masteropleidingen krijgt steeds meer aandacht. In 2004 kwamen er diverse nieuwe brochures uit over masteropleidingen. Op internet verscheen een compleet overzicht van het RUG-masteraanbod. In februari was er in het Academiegebouw voor de tweede maal een mastervoorlichting. Circa 600 belangstellenden, vooral HBO-ers uit Noord-Nederland, bezochten het evenement, een verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor. Samen met de andere Nederlandse universiteiten besloot de RUG deel te nemen aan de masterbeurs in Utrecht, februari 2005. De RUG organiseerde in april voor het eerst een voorlichting voor ouders van aankomende studenten. Ouders van 5- of 6 VWO-leerlingen volgden in het Academiegebouw lezingen over studeren en alles wat daar bij komt kijken: studiekeuze, financiering, studentenleven, kamers zoeken, arbeidsmarkt, et cetera. De animo voor deze dag was groot (1000 bezoekers), de waardering ervoor zeer hoog. De scholenvoorlichting is in 2004 voortgezet en verder geïntensiveerd. Een nieuwe ploeg van getrainde studenten bezoekt een nog steeds groeiend aantal scholen, om voorlichting te geven over studeren in het WO. Eind 2004 was voorlichting aan bachelorstudenten een onderwerp waarover in diverse workshops werd gediscussieerd in de werkconferentie ‘In focus brengen’. De werkconferentie betrof de communicatiestrategie van de RUG, gebaseerd op het Strategisch Plan 2003-2010. Mede naar aanleiding van deze conferentie werd er een werkgroep ingesteld ter verbetering van de website voor studiekiezers en werd een aanvang gemaakt met het verder verbeteren van het voorlichtingsmenu voor aankomende studenten.

Dienstverlening aan studenten Veel aandacht ging er naar de voorziene vestiging van een front office voor studenten in het STAG-pand aan de Uurwerkersgang. Eén loket voor alle studenten, waar ze terechtkunnen voor studentgerelateerde informatie zoals inen uitschrijving, studiefinanciering en studiekeuze. Het College van Bestuur stelde een beleidsplan over het thema ‘studeren met een functiebeperking’ vast. Daarin voorstellen om de begeleiding van deze groep studenten te verbeteren. Beoogde projectresultaten zijn ondermeer een voorlichtingsfilm en ICT-toepassingen die geschikt zijn voor studenten

met een functiebeperking. Het project loopt tot september 2005, wordt medegefinancierd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en gecoördineerd door een studentendecaan. Het Loopbaanadviescentrum, expertisecentrum voor hoger opgeleiden heeft, na een Europese aanbesteding de opdracht gekregen van de gemeente Groningen om de begeleiding van kansrijke werkzoekende hoger opgeleiden op zich te nemen. De ervaringen met deze groep geven een goed beeld van de problemen die pas afgestudeerden kunnen gaan ondervinden bij het vinden van een baan. Deze kennis gebruiken het Loopbaanadviescentrum en de facultaire medewerkers om de begeleiding van studenten richting arbeidsmarkt verder te verbeteren.

Sportcentrum De samenwerking met de Hanzehogeschool op het gebied van studentensportvoorzieningen is ook dit jaar goed verlopen. Er is nog steeds groei in het aantal sportkaarthouders te constateren: dat is van 11.000 in 2000 inmiddels op 16.000 uitgekomen. Opvallend is dat de verhouding tussen de ongebonden sporters en de verenigingssporters de laatste jaren sterk is veranderd. In het jaar 2000 was ongeveer 60% van de kaarthouders lid van een studentensportvereniging, terwijl dat in 2004 nog maar voor 47% het geval was. Dat betekent dat de meeste groei bij de ongebonden, individueel ingestelde sporters te bespeuren valt. Het totaal aantal verkochte kaarten was ongeveer 15.000, verdeeld over de RUG-studenten (10.100), HG-studenten (4100) en overigen, onder wie RUG-medewerkers en -alumni (800). Het aantal personeelsleden dat gebruik maakte van de faciliteiten lag rond de 600. Het Sportcentrum en de ACLO zijn de laatste jaren steeds meer naar elkaar toegegroeid, hetgeen geresulteerd heeft in plannen om gezamenlijk een beleidsplan te schrijven. Verder heeft het Hanze Instituut voor Sportstudies (HIS) plannen ontwikkeld om in 2007 een nieuw sportcentrum te bouwen op het Zernikecomplex.

Cultureel Studentencentrum Usva In het boekjaar 2003-2004 vonden er bij de Usva ruim 90 cursussen plaats, op het terrein van dans, drama, cabaret, muziek, zang, tekenen, schilderen, proza & poëzie, debatteren, film, video en fotografie. In totaal trokken deze cursussen zowel op beginners- als op gevorderdenniveau 1141 deelnemers, van wie 900 RUG-studenten (70%). Het eerste semester van de jaargang 2004-2005 trok 658 cursisten (73% RUG-student). In ruim 20 gevallen leidden deze cursussen tot presentaties op producties, grotendeels plaatsvindend in het Usva-theater. In het Usva-theater vonden in 2003-2004 149 voorstellingen plaats, bijgewoond door ongeveer 7000 bezoekers.

Hoogtepunten waren onder meer de eerste editie van het Groninger Studenten Theater Festival en de viering van het 35-jarig bestaan van de Usva. Ook in 2003/2004 werd voor het theaterprogramma samengewerkt met een groot aantal binnen- en buitenuniversitaire organisaties en verenigingen. Naast cursussen en theater vormt verstrekking van subsidie aan culturele studentenprojecten de derde kernactiviteit van de Usva. In het boekjaar 2003/2004 werden aan zo’n 25 aanvragers subsidies toegekend, zowel organisatie- als projectsubsidies. Bij de totstandkoming van het veelvormige Usva-product zijn een groot aantal personen betrokken. Een kleine bureaustaf staat een grote groep studenten terzijde, die als bestuurslid, vrijwilliger of medewerker dat product daadwerkelijk inhoudelijk vormgeven. Centraal in de Usva-missie staat immers het idee van voor-en-door-studenten. Daarnaast zijn er bij de Usva een dertigtal docenten in dienst, die professioneel zorgdragen voor de inhoud van de cursussen. In totaal zijn er daarmee bij de Usva ongeveer 100 personen werkzaam.

Centraal Bestuursorgaan voor de Studentenvoorzieningen (CBO) Op 22 augustus 2004 vond een werkconferentie plaats in Zeegse, waarbij het ging om een drukbezochte en intensieve bezinning op de toekomst van het overkoepelend studentenbestuur. Het belang van de conferentie werd onderstreept door de deelname van het voltallige College van Bestuur aan de discussies. Naar aanleiding van de conferentie werd een werkgroep ingesteld die in maart 2005 een rapport zou samenstellen. Hierin zou worden opgenomen: 1 een analyse van de huidige positie van het CBO en een verkenning van de gewenste positie; 2 een verkenning van het draagvlak voor wijziging van zijn positie; 3 gemotiveerde voorstellen om het CBO-reglement te wijzigen.

2.6 Initieel Onderwijs Personeel Artikel 36, lid 10 van de in maart 2004 gewijzigde ‘OCWRichtlijn jaarverslaggeving hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek’ vraagt om te vermelden ‘of en in hoeverre eigen personeel is ingeschreven voor initiële opleidingen’. In het verslagjaar ging het om de volgende aantallen: > student-assistenten: – reguliere: 423 – zaalwachten: 99 > overige personeelscategorieën: 135 De eerste twee categorieën betreffen feitelijk reguliere studenten die meestal korte tijd als student-assistent aangesteld worden om te assisteren bij het geven van onderwijs (practica) of bij het toezicht houden op een correct verloop van schriftelijk afgenomen tentamens. Conform de WOPIafspraken worden deze categorieën als student-assistent geregistreerd in de personeelsadministratie. Alleen de laatste categorie betreft reguliere personeelsleden die in bezit zijn van een RUG-collegekaart. Aangenomen mag worden dat deze in hun vrije tijd een opleiding aan de RUG volgen.


Tabel 2.3 Onderwijsaanbod RUG 2004/2005 Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Godgeleerdheid

Geestelijke Verzorging

Wetenschap van Godsdienst en Levensbeschouwing

Godgeleerdheid Wetenschap van Godsdienst en Levensbeschouwing Research Masteropleiding Religious Symbols and Traditions (research)

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Fiscaal Recht

Fiscaal recht

Internationaal en Europees Recht

Internationaal en Europees recht

Hanse Law School (per 09/2005: Law in Europe)

Hanse Law School (per 09/2005: Law in Europe)

Nederlands Recht

Nederlands recht

Notarieel Recht

Notarieel recht

Juridische bestuurswetenschappen (per 09/2005:

Juridische Bestuurswetenschappen (per 09/2005:

Recht en Bestuur)

Recht en Bestuur)

Recht en ICT

Recht en ICT Research Masteropleiding Functionaliteit van het Recht (research) Engelstalige Masteropleidingen European Law International and Comparative Private Law International Law and the Law of International Organisations International Economic and Business Law

Faculteit der Medische Wetenschappen (UMCG) Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Geneeskunde

Geneeskunde (2006)

Tandheelkunde

Tandheelkunde (2007) Beide zullen i.v.m. Europese regels voor de kwalificaties voor de artsenberoepen pas later overgaan op de Bachelor-Masterstructuur.

Faculteiten der Medische Wetenschappen (UMCG) en der PPSW gezamenlijk Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Bewegingswetenschappen (penvoerder UMCG)

Bewegingswetenschappen (penvoerder UMCG)

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Biologie

Bedrijfswiskunde

Farmaceutische Wetenschappen

Biology

Farmacie

Chemistry

Informatica

Ecology

Life Science & Technology

Energie en Milieuwetenschappen

Natuurkunde

Farmacie

Scheikunde

Informatica

Scheikundige Technologie

Mariene Biologie

Sterrenkunde

Mathematics

Technische Bedrijfskunde

Medische Biologie

Technische Natuurkunde

Medisch Farmaceutische Wetenschappen

Technische Wiskunde

Moleculaire Biologie en Biotechnologie

Wiskunde

Physics Sterrenkunde

Tabel 2.3 Onderwijsaanbod RUG 2004/2005 – vervolg Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen Ingenieursopleidingen Biomedische Technologie Scheikundige Technologie Technische Bedrijfskunde Technische Natuurkunde Technische Wiskunde Lerarenopleiding Educatie en Communicatie in de Wiskunde en Natuurwetenschappen Engelstalige Masteropleidingen Topmaster in Biomolecular Sciences Topmaster in Evolutionary Biology Topmaster in Nanoscience

Faculteiten der Wiskunde en Natuurwetenschappen en der Medische Wetenschappen (UMCG) gezamenlijk Engelstalige Masteropleidingen Topmaster in Behavioural and Cognitive Neurosciences: (penvoerder W&N) Topmaster in Medical and Pharmaceutical Drug Innovation: (penvoerder W&N)

Faculteit der Letteren Bacherloropleidingen

Masteropleidingen

Algemene Taalwetenschap

Algemene Taalwetenschap

American Studies

Archeology

Archeologie

Communicatie- en Informatiewetenschappen

ja a rv e r s l a g

Communicatie- en Informatiewetenschappen

Duitse Taal en Cultuur

2004

Duitse Taal en Cultuur

Engelse Taal en Cultuur

rug

Engelse Taal en Cultuur

Finoegrische Talen en Culturen

Finoegrische Talen en Culturen

Friese Taal en Cultuur

Friese Taal en Cultuur

Geschiedenis

Geschiedenis

Griekse en Romeinse Studies

Griekse en Latijnse Taal en Cultuur

Informatiekunde

Informatiekunde

Internationale Organisaties en Internationale Betrekkingen

Internationale Organisaties en Internationale Betrekkingen

Journalistiek

Kunsten, Cultuur en Media

Kunsten, Cultuur en Media

Kunstgeschiedenis

Kunstgeschiedenis

Nederlandse Taal en Cultuur

Middeleeuwse en Renaissance Studies

Romaanse Talen en Culturen

Nederlandse Cultuur

Scandinavische Talen en Culturen

Nederlandse Taal en Cultuur

Slavische Talen en Culturen

Romaanse Talen en Culturen

Talen en Culturen v.h. Nabije en Midden-Oosten

Scandinavische Talen en Culturen Slavische Talen en Culturen Speech and Language Pathology Talen en Culturen v.h. Nabije en Midden-Oosten Toegepaste Taalwetenschap Lerarenopleidingen Duitse Taal en Cultuur Engelse Taal en Cultuur Franse Taal en Cultuur Friese Taal en Cultuur Geschiedenis Griekse en Latijnse Taal en Cultuur Nederlandse Taal en Cultuur Spaanse Taal en Cultuur

Tabel 2.3 Onderwijsaanbod RUG 2004/2005 - vervolg Faculteit der Letteren - vervolg Research Masteropleidingen: Art History and Archaeology: Material Culture Studies in Art, Architecture and Archaeology (research) Classical, Medieval and Renaissance Studies (CMRS): Text and Context in Premodern and Early Modern Times (research) Linguistics: Neurolinguistics and Models of Grammar (research) Literary and Cultural Studies: Literature and Performing Arts in Society (research) Modern and Contemporary History: Transformation and Acceptance (research) Engelstalige Masteropleidingen American Studies Euroculture Humanitarian Assistance

Faculteit der Economische Wetenschappen Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Algemene Economie (per 09/2005: Economics)

Fiscale Economie

Econometrie en Besliskunde (per 09/2005: Econometrics) Economie en Management Fiscale Economie Engelstalige Bacheloropleiding International Economics and Business

Engelstalige Masteropleidingen Econometrics, Operations Research and Actuarial Studies Economics International Economics and Business

Faculteit der Bedrijfskunde Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Bedrijfskunde

Human Resource Management

Technologie Management

International Business and Management Technology Management

Faculteiten der Economische Wetenschappen en der Bedrijfskunde gezamenlijk Bacheloropleidingen Accountancy en Controlling (penvoerder EC)

Masteropleidingen Accountancy en Controlling (penvoerder EC) Lerarenopleiding Economie en Bedrijfswetenschappen (penvoerder EC) Engelstalige Masteropleidingen Business Administration (penvoerder BDK) Management and Consultancy (penvoerder EC) Research Masteropleiding Economics and Business: Production, Organisation & Marketing (research) (penvoerder EC)

Faculteit der Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Onderwijskunde

Onderwijskunde

Pedagogische Wetenschappen

Pedagogische Wetenschappen

Psychologie

Psychologie

Sociologie

Sociologie Lerarenopleiding Maatschappijleer Engelstalige Masteropleiding Education

Tabel 2.3 Onderwijsaanbod RUG 2004/2005 - vervolg Faculteit der Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen - vervolg Research Masteropleiding Human Behaviour in Social Contexts (research)

Faculteiten der PPSW en der W&N gezamenlijk Bacheloropleidingen Kunstmatige Intelligentie (penvoerder PPSW)

Masteropleidingen Artificial Intelligence (penvoerder PPSW) Mens-Machine Communicatie (penvoerder PPSW)

Faculteit der Wijsbegeerte Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Wijsbegeerte

Wijsbegeerte

Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied

Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied Lerarenopleiding Filosofie en Educatie Research Masteropleiding Philosophy: Knowledge and Knowledge Development (research)

Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen Bacheloropleidingen

Masteropleidingen

Sociale Geografie en Planologie

Culturele Geografie

Technische Planologie

Economische Geografie Planologie Technische Planologie Vastgoedkunde

ja a rv e r s l a g

Lerarenopleiding

2004

Aardrijkskunde

rug

Engelstalige Masteropleiding Population Studies Research Masteropleiding Regional Studies: Spaces & Places, Analysis and Intervention (research)

3

Onderzoek 3.1 Hoofdlijnen onderzoekbeleid

Facultaire strategische onderzoeksplannen De belangrijkste punten uit de strategische onderzoeksplannen die de faculteiten begin 2004 hebben ontvouwd, worden hieronder opgesomd.

Strategisch plan 2003-2010 RUG Sleutelwoorden in het onderzoeksbeleid blijven kwaliteit, kritische massa en profilering. Het Strategisch plan 2003-2010 benadrukt daarbij het belang van voortdurende kwaliteitsverbetering. Dit is een conditio sine qua non, wil de RUG haar positie in de internationale onderzoekstop behouden, gegeven de toenemende concurrentie, veranderingen in de financiering en de hogere kosten van het onderzoek. Daartoe wordt een sterkere krachtenbundeling bepleit, zonder de vrijheid en creativiteit van de individuele onderzoeker, de motor achter de wetenschap, aan te tasten. Daartoe reserveert de RUG een deel van haar centrale middelen, de zogenaamde Universitaire Beleidsruimte (UBR), voor strategisch onderzoeksbeleid en voor grote investeringen in het onderzoek. Deze zullen ten goede komen aan onderzoeksgebieden die tot de internationale top behoren of de potentie daartoe hebben. De vaststelling van deze universitaire speerpunten vindt eens in de vier jaar plaats en kent twee trappen. Eerst geven faculteitsbesturen in strategische onderzoeksplannen (binnen de kaders van de RUG-strategie) aan welk onderzoek daarvoor in aanmerking komt en welke maatregelen en investeringen nodig zijn om de internationale zichtbaarheid te garanderen. Vervolgens stelt het CvB vast welke initiatieven uitgevoerd worden. Behalve kwaliteitsoverwegingen zullen ook strategische overwegingen een rol kunnen spelen, zoals aansluiting bij thema’s van NWO, het Innovatieplatform of EU, alsmede de mate waarin de wetenschappelijke kwaliteit van de opleidingen gegarandeerd blijft. Begin 2004 hebben de faculteiten hun strategieplannen uitgebracht. Deze hielden echter nog geen rekening met de overheidsplannen voor dynamisering van de onderzoeksbekostiging middels de ‘smart mix’. Omdat deze een nog groter beslag zal leggen op de voor matching benodigde middelen, is besloten de UBR-verdeelronde 2004 nog niet te bestemmen voor speerpunten. Daarmee wordt gewacht tot duidelijk is wat de criteria zullen zijn voor de verdeling van de smart mix gelden, opdat maximale synergie bereikt kan worden tussen lokale en landelijke keuzes. In plaats van de aanwijzing van universitaire speerpunten is in de UBR-verdeelronde 2004 prioriteit gegeven aan de ambitie om het aantal vrouwelijke hoogleraren te verdubbelen naar 20% middels RUG-brede invoering van het succesvolle Rosalind Franklin Fellowship programma (zie verderop).

<< Lustrumgala, 17 juni 2004

FGG: > Instandhouding van de drie goed tot excellent beoordeelde onderzoeksprogramma’s. > Opzet van een nieuw, interdisciplinair faculteitsbreed onderzoeksproject ter ondersteuning van de researchmaster Religious Symbols and Traditions. > Speerpunt: – De rol van religie in de antieke beschavingen en in de moderne, multiculturele wereld. FWB: > Aanscherping normen voor wetenschappelijke output:

2 publicaties (die voldoen aan KNAW-normen) per 0,4 fte per jaar. > Indiening van minimaal 1 Vernieuwingsimpuls aanvraag per jaar. > Minimaliseren bureaucratische verplichtingen. > Instandhouding van de drie zeer goed tot excellent beoordeelde onderzoeksprogramma’s: – History of knowledge and the development of knowledge, – Knowledge, power and morality, – Cognitive patterns in science and common sense.

> > >

>

FLett: Verhoging beschikbare tijd voor onderzoek vaste staf van 32 naar 40% van de formatie. Verhoging jaarlijks aantal promoties en promotierendement. Duidelijkere profilering van het facultaire onderzoek en bredere communicatie van de resultaten naar de samenleving. Speerpunten: – Overgang van de late Middeleeuwen naar de Vroegmoderne tijd, – (Cultuur)historisch onderzoek 1850-1950, – Neurolinguïstiek, – Computationeel modelleren & semantiek, – Ecologische archeologie.

FRG: > Behoud van de uitstekende positie van het op de nationale rechtsontwikkeling gerichte positieve recht (vooral staats-, bestuurs-, privaat- en strafrecht).


> Inspelen op de Europeanisering van het recht in samen-

> Speerpunten: de in de laatste OZ-visitatie met gemiddeld

werking met buitenlandse partneruniversiteiten.

minimaal een 4 beoordeelde programma’s: – Solidarity 2000+, – Interpersonal behaviour, – Experimental Psychotherapy and Psychopathology, – Psychometrics and Statistics; – Research and evaluation of educational effectiveness; – Artificial Intelligence.

> Speerpunt:

– Europese rechtsvorming. FMW: > Maximale participatie in toponderzoek door aansluiting

bij EU-, Bsik- en NWO-programma’s. > Versterking (grootschalige) samenwerking met bedrijfs-

FEW:

leven. > Verstevigen Europese samenwerkingsverbanden via de

onderzoekscholen GUIDE en BCN (Graduiertenkollegs) en Neuro-imaging. > Speerpunten: – Proteomics / Genomics, – Bioinformatica, – Stamcelonderzoek, – GMP 14 productie van geneesmiddelen, – Imaging, – Bevolkingsonderzoek (Biomedische Databank), – Psychiatrie (Geestkracht).

> Invoering ‘career track’ voor (nieuw) WP, omdat onder-

zoeksbeleid in hoge mate personeelsbeleid is. > Reorganisatie van het onderzoek in vier nieuwe onder-

FWN: > Handhaving bij de top van natuurwetenschappelijke

> > > >

faculteiten in Europa, als o.m. blijkt uit de hoge relatieve citatie impact gemeten door het CWTS (1,41 maal het wereldgemiddelde in aanverwante disciplines). Voortzetting van het succesvolle ‘tenure-track’ beleid en Rosalind Franklin Fellowship-programma. Verhoging van het jaarlijks aantal promoties tot boven de 100. Herordening van de werving, selectie en opleiding van master- en PhD-studenten in Graduate Schools. Speerpunten: – Computing Science, – Galaxies, – Materials Science, – Sustainable Chemical Engineering, – Genomics, – Behaviour & Neuroscience, – Evolutionary Biology and Environmental Science PPSW:

> Ambitie om bij alle OZ-programma’s minimaal een 4 x 4

score in toekomstige SEP-visitaties te behalen. > Extra steun voor plannen om kwaliteit te verhogen naar score 5. > Opheffing blijvend slecht presterende programma’s.

> > >

>

zoekinstituten: – Institute of Economics and Econometrics, – GLOBE (samen met FBK): international comparative studies in economics and business, – Marketing (liefst samen met FBK), – Productie, logistiek en operations research (voornamelijk FBK), daarnaast voortzetting participatie in: – de lokale onderzoekschool SOM (met FBK), die verantwoordelijk blijft voor het onderzoeksbeleid op facultair niveau, het toponderwijs (honors bachelor-, researchmaster- en PhD-opleiding) en het bijbehorende back-office werk, – de landelijke onderzoekschool NW Posthumus Instituut. Competitieve verdeling van promovendi over de instituten op basis van geleverde prestaties Voortzetting gedifferentieerde toedeling van onderzoekstijd op basis van onderzoekskwaliteit /SOM-normen. Verhoging aandeel in de tweede en derde geldstroom door middel van incentive-structuur en extra ondersteuning van kansrijke NOW-kandidaten. Toename jaarlijks aantal promoties van 10 naar 15.

FBK: > Verhoging onderzoekskwaliteit personeel door nieuw talent aan te trekken, selectieve toekenning onderzoekstijd, professionalisering leidinggevenden, onderzoeksprestatie-afhankelijke beloning en bevordering, sterkere internationalisering. > Versterken centrale regierol en onderbrengen van al het onderzoek in de onderzoekschool SOM; strakker selectiebeleid SOM-fellows; verzwaren positie SOM-themaleiders. > Verhoging aandeel in de 2e en 3e geldstroom d.m.v. incentive-structuur. FRW: > Vergroting coherentie en synergie onderzoek door:

14

Good Manufacturing Practice

– stimuleren samenwerking tussen basiseenheden in

>

> >

>

>

URSI en binnen de landelijke onderzoekschool NETHUR, – afbouw kleine, onvoldoende productieve onderzoekslijnen, – streven naar minimale omvang onderzoeksthema’s: 4-6 stafleden WP met elk 0,5 fte onderzoekstijd plus 4-6 promovendi – eventuele herprogrammering van de huidige drie thema’s: – Explaining spatial economic change, – Determinants of population dynamics, – Planning for environmental quality, tot één thema. Verhoging aandeel in de tweede en derde geldstroom, onder meer door uitbouwen samenwerking in regionale (SNN, NOM), nationale (CBS, VROM, NIDI, CPB, Ruimtelijk Planbureau) en internationale netwerken (Europese Kamers van Koophandel, Worldbank, Habitat, OECD). Ontwikkelen postdoc-beleid. Intensivering NETHUR-participatie door v het aantal fellows van 15 naar 20 te verhogen en de onderzoekstijd van niet-fellows te minimaliseren. Toename productie wetenschappelijke publicaties door: – verschuiving van vak- naar internationale wetenschappelijke tijdschriften, – differentiatie / herverdeling onderzoekstijd op basis van output criteria. Voortzetting actieve deelname aan maatschappelijke activiteiten.

Kwaliteitszorg onderzoek Zorgvuldige, geloofwaardige en breed gedragen beoordeling van het onderzoek door onafhankelijke deskundigen vormt een onmisbare basis voor het strategisch onderzoeksbeleid, gegeven de nadruk op grotere differentiatie op basis van kwaliteit. De RUG hecht daarom grote waarde aan zorgvuldige implementatie van het nieuwe landelijke Standard Evaluation Protocol 2003–2009 (SEP). Hiertoe is in 2003 een tijdschema en een RUG-Protocol opgesteld voor de planning, inrichting en organisatie van de driejaarlijkse zelfevaluaties en de zesjaarlijkse externe beoordelingen van het onderzoek aan de RUG. In het verslagjaar zijn de eerste zes eenheden extern en lokaal beoordeeld volgens het SEP en RUG-Protocol: het medisch onderzoek van GUIDE, BCN, NCCG en BMSA, alsmede het onderzoek van de FLett-instituten ICOG en CLCG. Dit waren lokale beoordelingen waarbij de RUG de organisatie en ondersteuning voor vijf eenheden geheel zelf verzorgt. Een secretaris van de QANU heeft de beoordeling van GUIDE/FMW op zich genomen. De opgedane ervaring dient in 2005 als input om het nieuwe stelsel te evalueren en de

protocollen te verbeteren. Het meest urgent lijkt de vereenvoudiging en verlichting van de administratieve belasting van het WP. Daarnaast zijn er in 2004 drie landelijke onderzoeksvisitaties afgerond waaraan de RUG heeft bijgedragen: Pharmacy, Mathematics en Computer Science. Mathematics is nog volgens het oude VSNU-Protocol 1998 uitgevoerd, de andere twee al grotendeels volgens het SEP. Tevens zijn afgelopen jaar de voorbereidingen gestart voor twee andere landelijke visitaties volgens het SEP, die van de disciplines Psychology en Philosophy. Dit illustreert het in 2003 geformuleerde RUGbeleid om nadrukkelijk te blijven streven naar maximale landelijke of internationale vergelijkbaarheid van de beoordelingen.

Modernisering promotiebestel Zoals genoemd in paragraaf 1.3, heeft het onderzoeksbeleid in het verslagjaar ook in het teken gestaan van de gedachtevorming over de modernisering van het Groningse promotiestelsel. Aanleiding vormden onder meer: > de teruglopende instroom van promovendi; > de relatief lange gemiddelde duur en de sterk gestegen kosten van het promotietraject; > het Europese streven naar grotere internationale vergelijkbaarheid en erkenning van het doctoraat, als uitgesproken op de ministersconferentie van september 2003 in Berlijn waar besloten is ook de ‘derde cyclus’ van het wetenschappelijk onderwijs op te nemen in het ‘Bologna Proces’. Hoewel ons huidige promotiestelsel gekenmerkt wordt door kwaliteit, is er ruimte voor verbetering. De voorjaar 2004 uitgebrachte ‘Discussienota Groningen Graduate Schools’ stelt daartoe voor een nieuw type promotietraject in te voeren, namelijk dat van de promotiestudent. Samen met de werknemer in schaal 10 met een vierjarige aanstelling (d.w.z. de vigerende opleiding van de voormalige AIO’s en OIO’s) en de topmasterstudenten moeten de promotiestudenten ondergebracht worden in Graduate Schools. Deze krijgen de verantwoordelijkheid voor een prestigieus opleidingstraject dat uitmondt in een doctorstitel. Het oogmerk is vooral te komen tot: > verhoging van de aantrekkelijkheid van het promotietraject en de instroom en kwaliteit van promovendi; > professionalisering en intensivering van de werving, selectie en begeleiding van promovendi; > verkorting van de gemiddelde duur en verhoging van het rendement van de promotieopleiding (met behoud van kwaliteit); > verbetering van het carrièreperspectief na het behalen van de doctorsbul, ook buiten Academia; > terugdringing van de kosten van het promotietraject; > betere aansluiting op het bachelor- en master onderwijs; > betere afstemming op de sterk toenemende internationalisering van het wetenschappelijk onderwijs.


Na een eerste interne discussieronde begin 2004 is de verschijning in het najaar van het VSNU-position paper ‘Hora Est! Vernieuwing in het Nederlandse promotiestelsel’ afgewacht. Toen bleek dat de landelijke ontwikkelingen uitstekend aansluiten op de gedachtevorming binnen de RUG, heeft het CvB een vervolgnotitie met een uitwerking uitgebracht. Deze is in het voorjaar 2005 besproken met de faculteiten. Het streven is de Graduate Schools in 2005 aan de RUG in te voeren. Dit wordt gezien als een belangrijk instrument ter verwezenlijking van de RUG-ambities om zich op Europees niveau te profileren als een kwalitatief hoogstaande onderzoeksuniversiteit en om het jaarlijks aantal promoties te verhogen naar minimaal 300. Dat laatste dient vooral gerealiseerd te worden door een grotere internationale instroom van zowel master- als promotiestudenten.

Rosalind Franklin Fellowships Het Rosalind Franklin Fellowship-programma werd in 2003 door FWN geïntroduceerd. Het bleek dermate succesvol, dat besloten is centrale middelen beschikbaar te stellen om dit programma uit te breiden naar de hele universiteit. Het streven is het aantal vrouwelijke hoogleraren met een vaste aanstelling aan de RUG binnen afzienbare tijd te verdubbelen naar 20% (zie ook paragraaf 3.3).

Ubbo Emmius bursalen 2004 – 2007 In 2004 is een nieuwe Ubbo Emmius-ronde gestart. Hierbij zijn middelen beschikbaar gekomen om 40 nieuwe bursalen in 2004 te contracteren. Eind 2004 zijn vervolgens nog eens 50 nieuwe plaatsen toegewezen, deels op basis van het zogenaamde ‘4x4 criterium’: een score van ten minste een 4 op alle vier beoordeelde criteria in de laatste VSNU-onderzoeksbeoordeling. Deze Ubbo Emmius-verdeelronden worden tot en met 2007 doorgezet; behalve een kwaliteitsimpuls wordt ermee beoogd het jaarlijks aantal promoties te verhogen.

nucleus bestaat uit een extern geworven toponderzoeker en 2 promovendi. Deze ‘key-researcher’ ontwikkelt een eigen vernieuwende onderzoekslijn en begeleidt daarbij zelf een of meer promovendi. Bovendien verplicht de nucleusonderzoeker zich tot het indienen van een Vernieuwingsimpulsaanvraag bij NWO.

3.2 Resultaten De RUG legt jaarlijks verantwoording af aan de minister over haar belangrijkste onderzoekresultaten via de VSNU-publicatie ‘Kengetallen Universitair Onderzoek (KUOZ)’. Deze spelen een belangrijke rol bij het interne beleid en de onderzoekbeoordelingen en worden met ingang van verslagjaar 2002 besproken in ons externe verslag. In de RUG-jaarverslagen 2002 en 2003 wordt uitvoerig ingegaan op de trends in de voorgaande vijf jaar. Hieronder worden de RUG-cijfers over 200415 voornamelijk vergeleken met die over 2003 en geplaatst naast de meest recente beschikbare landelijke gemiddelden, ontleend aan de KUOZ 2002- en WOPI 2003bestanden. Omdat in VSNU-verband gewerkt wordt aan een actualisatie van de KUOZ- en WOPI-definities en -systematiek16, wordt nu volstaan met een opsomming van alleen de belangrijkste onderzoekcijfers en verschillen ten opzichte van 2003. Voor een meer uitgebreide bespreking van de trends over de voorgaande jaren wordt verwezen naar het RUGJaarverslag 2003.

Onderzoekinzet en samenstelling WP 2004 > Stijging OZ-inzet met 0,9% (t.o.v. 2003) naar 1438 fte. > Verdeling OZ-inzet over de HOOP-gebieden: 35,6%

>

Onderzoeksnuclei

>

Vanaf 2003 zijn centrale middelen apart gezet voor de financiering van 7 zogenaamde onderzoeksnuclei ten behoeve van de ‘onderwijsfaculteiten’ waar de gemiddelde onderzoeksinzet van het WP1 aanzienlijk onder de 50 % ligt. De onderzoeks-

>

>

15

Het betreft nog de voorlopige cijfers over 2004; de definitieve cijfers zullen aangeleverd worden via de KUOZ-rapportage aan de

>

VSNU. 16

Belangrijke verbeteringen die nodig zijn betreffen o.m. de opname van het personeel in dienst van de UMC’s (in KUOZ en WOPI) en verwijdering van de A/OIO-cohorten van UvA en NWO die in 1998 gestopt zijn met rapportage van de promotierendementen (uit KUOZ).

17

URL: www.netherlandsproteomicscentre.nl

>

Natuur; 21,8% Gezondheid; 13,0% Taal & Cultuur; 11,3% Gedrag & Maatschappij; 9,2% Economie; 4,9% Recht; 4,2% Techniek. Aandeel WP2 met 0,6% gedaald naar 24,2%. Aandeel WP3 met 0,1% gedaald naar 19,5%. Aandeel hoogleraren met 0,5% gestegen naar 11,7% van het totale WP bestand; – % vrouwelijke hoogleraren van 9,3% in 2003 gestegen naar 10,0% (landelijk ’03: 8,5%). Aandeel UHD’s met 0,4% gedaald naar 11,2% van het totale WP bestand; – % vrouwen gedaald van 20,3% in 2003 naar 20,0% (landelijk ’03: 14,2%). Aandeel UD’s met 0,1% gestegen naar 18,8% van het totale WP bestand; – % vrouwen gestegen van 27,2% in 2003 naar 30,1% (landelijk ’03: 24,5%). Aandeel Overig WP (m.n. postdocs) met 0,6% gedaald naar 29,8% van het totale WP bestand; – % vrouwen onder Overig WP gestegen van 34,3% in 2003 naar 35,7% (landelijk ’03: 35,3%).

> Aandeel AIO’s met 0,4% gestegen naar 28,5% van het

totale WP-bestand; – % vrouwen gestegen van 43,7% in 2003 naar 43,9% (landelijk ’03: 41,5%). > Relatieve onderzoeksinzet WP1 RUG (35,3-38,6% van totale omvang WP1) ca. 4% hoger dan landelijk gemiddelde (31,7-34,2%). > Marktaandeel RUG in landelijke OZ-inzet WP 2002 t.o.v. 2001: – WP1 t/m3: 0,6% gedaald naar 9,9%; – WP2: 1,9% gedaald naar 10,0%; – WP3: 0,2% gedaald naar 7,1%.

Productiviteit 2004 > Aantal dissertaties met 20,2% gestegen naar 286; markt-

aandeel van 9,5% in 2001 naar 9,1% in 2002. > Aantal wetenschappelijke publicaties met 1,3% gestegen

naar 4478; marktaandeel van 8,8% in 2001 naar 8,7% in 2002. > Aantal vakpublicaties met 1,6% gestegen naar 1210; marktaandeel van 7,3% in 2001 naar 9,0% in 2002.

>

>

>

>

gemiddelde voor de cohorten 1986 t/m 1990 na 6 jaar nog 46%, dat voor de cohorten 1991 t/m 1995 is gestegen tot 55%. Het rendement van de eerste drie cohorten UE-bursalen ligt 17-23% boven dat van AIO’s die in dezelfde periode (1996 t/m 1998) gestart zijn. De gemiddelde promotieduur van alle 993 in de periode 1990-2003 aan de RUG gepromoveerde AIO’s bedraagt 5,3 jaar en varieert van 4,3 jaar voor Wiskunde tot 6,4 jaar voor Wijsbegeerte. De gemiddelde promotieduur van alle 56 in de periode 2000-2003 aan de RUG gepromoveerde UE-bursalen bedraagt 4,5 jaar. 72% van de tussen 1990 en 2003 gepromoveerde AIO’s heeft er minder dan 6 jaar over gedaan; de gemiddelde duur bedraagt voor deze selectie 4,7 jaar en varieert van 4,5–5,1 jaar voor alle faculteiten.

3.3 Profilering ja a rv e r s l a g

Groningen Genomics Centre

Promotierendement In 2004 is aan het licht gekomen dat de landelijke gemiddelden voor het promotierendement, ontleend aan het KUOZ-promotiebestand en gebruikt in de RUG-jaarverslagen over 2002 en 2003, vertekend zijn doordat de UvA en NWO vanaf 1999 niet meer rapporteren hoeveel van de eerder ingestroomde promovendi zijn gepromoveerd. Hoewel het KUOZ 2002 bestand hiervoor al is gecorrigeerd, zijn de landelijke promotiecijfers niet meer gebruikt, omdat deze nog steeds een jaar achterlopen. Naar verwachting wordt deze achterstand door de VSNU in 2005 geheel weggewerkt, hetgeen reden vormde om in het onderhavige jaarverslag af te zien van een uitgebreide nieuwe analyse van de promotierendementen. In plaats daarvan wordt hieronder volstaan met een beknopte opsomming van de meest relevante cijfers berekend voor de RUG-cohorten 1986 tot en met 1996 (tenzij anders vermeld), als ook opgenomen in het verslag over 2003 (waarnaar verwezen wordt voor meer details): > AIO-rendement na 6 jaar varieert van 67% in het HOOPgebied Gezondheid tot 31% in Taal & Cultuur; daartussen bedraagt het 60% in Natuur, 44% in Gedrag & Maatschappij, 40% in Economie en 31% in Recht. > Vrouwen lopen hun achterstand ten opzichte van mannen hard in: waar het rendement na 6 jaar voor de cohorten 1986 t/m 1990 met 34% nog 17% onder dat van mannen lag, is dit verschil voor de cohorten 1991 t/m 1996 geslonken tot slechts 4% (52% van de vrouwen gepromoveerd binnen 6 jaar). > Het rendement van AIO’s aan de RUG is begin jaren ’90 verbeterd ten opzichte van dat eind jaren ’80: bedroeg het

2004 rug

Het Groningen Genomics Centre (GGC) is een bundeling van onderzoeksgroepen en bijbehorende technologische faciliteiten vanuit FWN, FMW en AZG. In Groningen werken meer dan 200 onderzoekers aan genomics, onder wie biochemici, microbiologen, medisch biologen, klinische onderzoekers en bioinformatici. De onderzoeksprogramma’s van het GGC worden voornamelijk uitgevoerd door onderzoekers uit de KNAW-erkende onderzoekscholen GUIDE, GBB, BCN, en de onderzoeksinstituten CEES en IWI. Ter bevordering van strategie en beleid is een directeur aangesteld, die de opdracht heeft te komen tot verdere toespitsing en integratie van onderzoeksprogramma’s en uitbreiding van de technologische faciliteiten. Ter ondersteuning van het administratieve beheer is het managementteam uitgebreid met een zakelijk coördinator, om in afstemming met FWN, FMW en het AZG alle GGCprojecten centraal te beheren. Najaar 2003 zijn drie grote, nationale genomics-activiteiten onder auspiciën van het Nationale Regieorgaan Genomics gehonoreerd op het terrein van eiwitonderzoek (proteomics), bioinformatica en maatschappij, waarin het GGC participeert:

Proteomics Voor het Netherlands Proteomics Centre (NPC)17 is vanuit het subsidieprogramma BSIK 24,7 M€ subsidie verkregen, waarvan 5 miljoen is bestemd voor het GGC ten behoeve van onderzoek en technologieontwikkeling. Dit bedrag zal worden gematched door de RUG en het AZG tot circa 10 M€ en heeft geleid tot een aanzienlijk aantal nieuwe arbeidsplaatsen.

Het onderzoeksprogramma loopt voor een periode van 4 jaar, waarbij experts uit GBB en GUIDE als projectleiders optreden voor 11 onderzoekslijnen binnen de thema’s ‘Membrane Proteomics’ (NPC thema 2) en ‘Biomarker Discovery’ (NPC thema 6). De GGC-directeur maakt tevens deel uit van het bestuur van NPC, terwijl de GGC-research manager (E.G. Vrieling) optreedt als lokale NPC manager. De volgende NPC proteomics projecten zijn in 2004 van start gegaan: > NPC2.1.a Improved analytical tools (B. Poolman) > NPC2.2.a: Proteomics of the yeast nuclear envelope (L. Veenhoff) > NPC2.2.b: Identification of dynamic protein complexes at the membrane of moving cells (P.J.M. van Haastert) > NPC2.3.: Structural proteomics of membrane proteins by electron microscopy (E.J. Boekema) > NPC2.4.: Affinity profiling of adenine nucleotide-binding proteins (B. Poolman) > NPC2.6.: Surface plasmon resonance based quantification of functional membrane proteins (A.J.M. Driessen) > NPC6.2,5,7: Discovery of biomarkers for diabetes mellitus type II (R. Vonk, R. Bischoff) > NPC6.3,4,6: Biomarker discovery for cervical cancer (R. Bischoff) Twee andere projecten, te weten NPC2.1.b (o.l.v. B. Poolman) en NPC2.5 (o.l.v. A.J.M. Driessen), zullen starten in 2005. Financiering voor aanvullend proteomics onderzoek is verworven in samenwerking met Royal Friesland Foods (voorheen Friesland Coberco Dairy Foods), voor high throughput proteomics onderzoek aan koemelk eiwitten, alsmede microbiële eiwitten. De inmiddels door SNN (Kompas gelden) en EZ toegekende subsidie ligt momenteel ter beoordeling in Brussel voor een definitief akkoord.

Bioinformatica Het Netherlands Bioinformatics Centre (NBIC)18 heeft eveneens een landelijke BSIK-subsidie ontvangen voor het Bioinformatica programma ‘Biorange’. Met een totale subsidieomvang van ca. 20 M€, wordt in de startfase ongeveer 1,1 M€ (inclusief matching vanuit de RUG en het AZG) in Groningen ingezet voor onderzoek op het gebied van ‘genetical genomics’ (o.l.v. R.C. Jansen), ‘systems biology’ (o.l.v. O.P. Kuipers/ R.C. Jansen) en visualisatie van gennetwerken (o.l.v. J.B.T.M. Roerdink). De verwachting is dat via latere NBICcalls nieuwe GGC-projecten opgestart worden en goede links gelegd worden met de proteomics-activiteiten binnen het GGC.

18

URL: www.nbic.nl

De maatschappelijk component van genomics Om invulling te geven aan het maatschappelijk belang van genomics is de GGC-werkgroep Genomics Ethics, Society and Philosophy (GESP) betrokken bij de activiteiten van het Netherlands Centre for Society and Genomics (NCSG). In de eerste fase van het NCSG wordt nog geen GGC-onderzoek gefinancierd; GESP-leden dienen in de zomer van 2005 voor de tweede call voorstellen in voor onderzoek binnen het NCSG programma. De samenwerking tussen genomicsonderzoekers bij GUIDE, het GBB en de GESP-werkgroep heeft geresulteerd in de gehonoreerde NWO-aanvraag ‘Between the clinic and the kitchen cabinet’, waarbij een postdoc de maatschappelijke aspecten in de ontwikkeling van de zogenaamde ‘functional foods’ in relatie tot genomics onderzoekt.

Andere projectaanvragen Het GGC heeft verder onderzoeksaanvragen uit verschillende onderzoeksscholen ondersteund in het EU/KP6-programma (IP- en NoE-aanvragen). Hierbij heeft het GGC nadrukkelijk steun uitgesproken voor de betreffende aanvragen. Ook is gewezen op de beschikbare GGC-infrastructuur en de expertise bij de verschillende Technologische Secties van GGC

Kwaliteit en kritische massa: (top)onderzoekscholen

Toponderzoekscholen In 2004 heeft de Minister van OCW op advies van NWO en na een diepgaande externe beoordeling ingestemd met de voortzetting van de zes nationale toponderzoekscholen. Voor de RUG betekent dit dat de toponderzoekscholen MSC+, NOVA en NIOK, alle binnen de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, kunnen rekenen op voortzetting van de extra middelen vanuit de dieptestrategie voor de periode 2004 t/m 2008. Het gaat in totaal om een bedrag van ruim 6 M€ per jaar.

MSC+ In MSC+ werken materiaalwetenschappers uit het Material Science Centre (MSC) samen met biochemici uit het Groningen Centrum voor Biomoleculaire wetenschappen en Biotechnologie (GBB) en met chemici uit het Stratingh Instituut. De missie van MSC+ is biomoleculaire nanotechnologie, de beheersing en manipulatie van materie op de schaal van een nanometer (een miljoenste millimeter). Het programma is georganiseerd in zes multidisciplinaire teams en drie inhoudelijke ‘Thrusts’: 1 Moleculaire bio-organische materialen: ontwerp, vervaardiging, en beheersing; 2 Functionele quantum-geordende materialen; 3 Elektromagnetische functionaliteit: fotonica en transport-

eigenschappen. Elk van deze thrusts staat onder leiding van een thrustleader. De extra financiering van 3,7 M€/jaar maken het mogelijk snel en flexibel in te spelen op twee ontwikkelingen: > De snel toenemende technologische en wetenschappelijke belangstelling voor functionaliteit op submicrometer- en nanometerschaalgrootte. Op dit gebied ontmoeten de traditionele top-down-benadering uit de natuurkunde en de bottom-up-benadering uit de scheikunde elkaar. Voor een interdisciplinair onderzoeksinstituut als het MSC+ biedt dit geweldige mogelijkheden. > Het groeiende bewustzijn bij materiaalkundigen van de enorme mogelijkheden die biologische systemen bieden, waarin veelal gecompliceerde functionaliteiten gerealiseerd zijn in moleculaire eenheden. Zo heeft MSC+ snel kunnen inhaken op het nationale NanoNed-programma en daarin een eigen terrein, dat van de moleculaire nanosystemen, verworven.

NOVA NOVA (Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie) is het nationale sterrenkundeprogramma dat samen met de universiteiten van Leiden, Amsterdam, Utrecht en Nijmegen wordt uitgevoerd. Het (roulerend) penvoerderschap ligt sinds september 2002 bij de RUG. Het Gronings Kapteyn instituut speelt met name een belangrijke rol in twee goed lopende internationale instrumentatieprogramma’s. Tijdens de eerste fase (1999-2004) zijn de dieptestrategie gelden als volgt besteed: > 9.4 M€ voor research: > 4 M€ aan overlap aanstellingen, > 5,1 M€ voor promovendi en postdocs, > 0,3 M€ voor workshops en visitors; > 9.8 M€ voor participatie in de instrumentatieprogramma’s, > 1,2 M€ voor het NOVA office en outreach. De voor de tweede fase toegewezen dieptestrategiemiddelen bleken lager dan gevraagd, onder meer omdat een inflatiecorrectie en een voorziening voor afbouw na de formele afloop in 2008 achterwege bleven. Op advies van de Instrument Steering Committee heeft het NOVA-bestuur daarom het instrumentele programma aangepast. De gelden gaan nog steeds voor de helft naar instrumenten, met name voor: > de telescopen van de European Southern Observatory ESO in Chili; > de James Webb Space Telescope (de opvolger van de Hubble Space Telescope; deelname in een instrument MIRI, o.a. ook met een toewijzing uit NWO-Groot); > participatie in de Low Frequency Array LOFAR. De andere helft van de gelden gaat naar overlapaanstellingen voor vertrekkende stafleden, postdocs en promovendi. Een

klein gedeelte van de gelden gaat naar conferenties, public outreach, en dergelijke.

NIOK NIOK is het Nederlands Instituut voor Onderzoek naar Katalyse, waarin enkele RUG-topgroepen participeren. Nationaal zijn de krachten gebundeld in een sterk innovatief onderzoekprogramma om op een moleculair niveau volledige controle te krijgen bij katalytische processen. NIOK is een ‘virtueel’ instituut en dient als platform voor nationale en internationale contacten uit de academische wereld, de industrie en de overheid. De onderzoekschool werd in 1991 gevestigd door de belangrijkste katalysegroepen van zeven Nederlandse universiteiten, waaronder de RUG. De penvoering berust bij de Universiteit Utrecht.

Onderzoekscholen In het verslagjaar is onze nieuwe lokale Onderzoekschool Geesteswetenschappen Groningen (OGWG) door de KNAW erkend. Het betreft de opvolger van Agricola, waarin naast de penvoerende Faculteit der Letteren ook de faculteiten der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, Wijsbegeerte en PPSW participeren. Het onderzoek van de school richt zich vooral op culturele transformatieprocessen, (de-)autonomisering van culturele velden en representatievraagstukken. Verder zijn in 2004 de volgende onderzoekscholen opnieuw door de KNAW erkend: Groningse onderzoekscholen: > Behavioural and Cognitive Neurosciences (BCN) > Groningen Institute for Drug Exploration (GUIDE) Landelijke onderzoekscholen waarvan de RUG penvoerder is: > Fundamental and Applied Nuclear and aTOMic physics (FANTOM) > Mediëvistiek > Interuniversitaire onderzoekschool N.W. Posthumus Instituut (Posthumus; penvoerderschap m.i.v. 1 januari 2004 door de RUG overgenomen van Nijmegen) Overige landelijke scholen waarin de RUG participeert: > Interuniversitaire Onderzoekschool voor Psychonometrie en Sociometrie (IOPS) > Interuniversitaire Centrum voor Geo-oecologisch onderzoek (ICG) > Mathematisch Research Instituut (MRI) > Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap (LOT) > Landelijke Onderzoekschool Theoretische Natuurkunde (LOTN) > Onderzoekschool Procestechnologie (OSPT) > Onderzoekschool voor Studiën op het gebied van de Klassieke Oudheid (OIKOS)


Volgens het ECOS schema had in 2004 een aanvraag tot vervolgerkenning ingediend moeten worden voor de landelijke onderzoekschool Functionele Ecologie waarvan de RUG penvoerder is. Sinds 2004 biedt het ECOS protocol echter de mogelijkheid tot uitstel van indiening van een vervolgerkenningsaanvraag met één jaar. Daarvan is gebruik gemaakt, mede op verzoek van het bestuur van de school, vooral om dubbele beoordelingslast zoveel mogelijk te vermijden. De RUG en andere universiteiten hadden namelijk een externe beoordeling van het ecologisch onderzoek in 2005 gepland volgens het Standard Evaluation Protocol. Betreffende deelbeoordelingen zullen eind 2005 gebruikt worden voor de aanvraag tot vervolgerkenning. Voor de Groningse onderzoekschool MSC liep de ECOSerkenning al in 2002 af. Omdat de school toen druk was met de voorbereidingen voor: a een landelijke visitatie Natuurkunde, welke uiteindelijk niet is doorgegaan en omgezet is in een lokale externe beoordeling van het FWN-cluster Science & Technology, b de beoordeling onder auspiciën van NWO van de Toponderzoekschool MSC+ in het kader van de tweede fase Dieptestrategie, is besloten in 2002 geen aanvraag tot vervolgerkenning in te dienen. Eind 2004 is een verzoek ingediend bij de KNAW om in 2005 middels een aangepaste en verkorte procedure opnieuw ECOS erkenning te verwerven. In 2004 hoefde geen hererkenning aangevraagd te worden voor andere RUG onderzoekscholen. Wel is meegewerkt aan de aanvragen van de volgende landelijke scholen waarin de RUG participeert: > Interuniversitaire onderzoekschool Experimentele PsychoPathologie (EPP) > Institute for the Study of Education and Human Development (ISED) > Kurt Lewin Instituut (KLI) > OZS Psychology & Health (OPH) > Interuniversitaire onderzoekschool Wetenschap, technologie & Moderne Cultuur (WTMC)

UBR-ronde 2003-2004: integratie van geldstromen De RUG reserveert jaarlijks centrale middelen ter sturing van het onderwijsen onderzoekbeleid. Het Onderwijsstimuleringsfonds en de UBR-OZ (Universitaire Beleidsruimte Onderzoek.

Breedtestrategie en Onderzoeksnucleï Vanaf 1999 werd het gehele onderzoekscompartiment ingezet voor de Breedtestrategie. Daarbij is overgegaan tot verdeling

van de middelen in tweejaarlijkse rondes, met als gevolg een verdubbeling van het beschikbare bedrag. In totaal is daardoor voor elke ronde € 5,4 mln beschikbaar gekomen, waarvan tweederde uit de centrale middelen en eenderde facultaire matching. In 2003 is binnen de UBR een budget apart gezet voor de financiering van zogenaamde onderzoeksnucleï ten behoeve van de ‘onderwijsfaculteiten’ (FEW, FBK, FRW en FRG), waar de gemiddelde onderzoeksinzet van het wp1 aanzienlijk onder de 50 % ligt (zie ook 3.1). In totaal zullen in twee gecombineerde UBR-ronden (2005-2006 en 2007-2008) 7 onderzoeksnucleï gefinancierd worden. De eerste ronde was in 2004, een tweede volgt in 2006. De onderzoeksnucleus bestaat uit een extern binnengehaalde toponderzoeker en 2 promovendi. Deze ‘key-researcher’ ontwikkelt een eigen vernieuwende onderzoekslijn en begeleidt daarbij zelf een of meer promovendi. Bovendien verplicht de nucleusonderzoeker zich tot het indienen van een Vernieuwingsimpulsaanvraag bij NWO. De onderzoeksnucleussubsidie bedraagt maximaal € 600.000 voor 4 jaar per nucleus. Dit is inclusief eenderde deel facultaire matching (€ 200.000). In de ronde 2005-2006 zijn de faculteiten der Economische Wetenschappen, Bedrijfskunde, Rechtsgeleerdheid en Ruimtelijke Wetenschappen in aanmerking gekomen voor financiering van een (eerste) onderzoeksnucleus. In de ronde 2007-2008 kunnen de faculteiten der Economische Wetenschappen, Bedrijfskunde en Rechtsgeleerdheid een aanvraag indienen voor een tweede centraal gefinancierde nucleus. In het verslagjaar zijn drie aanvragen voor onderzoeksnuclei aangevraagd en gehonoreerd, te weten: 1 P.C. Verhoef, Faculteit der Economische Wetenschappen 2 J. Beaumont, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen 3 mw. K. Henrard, Faculteit der Rechtsgeleerdheid Henrard heeft in het verslagjaar met succes een aanvraag voor een Vidi-subsidie ingediend bij NWO. Haar aanvraag werd in augustus 2004 door NWO gehonoreerd.

Rosalind Franklin Fellowships In 2003 heeft FWN het succesvolle Rosalind Franklin fellowship programma geïntroduceerd, met als doel het aantal vrouwelijke wetenschappers met een vaste aanstelling te vergroten (zie ook 3.1). Het programma was een groot succes, d.m.v. advertenties in toptijdschriften zoals Nature en Science stroomden sollicitaties vanuit de hele wereld binnen. Uiteindelijk werden binnen de faculteit 5 fellowships toegekend. Om het aantal vrouwelijke hoogleraren met een vaste wetenschappelijke aanstelling aan de Rijksuniversiteit Groningen te vergroten heeft het CvB middelen beschikbaar gesteld om het FWN-stimuleringsprogramma universiteitsbreed toe te passen. Uit de UBR wordt M€ 6 beschikbaar gesteld voor de financiering van fellowships voor vrouwelijke onderzoekers. Samen met eenderde deel facultaire matching, kunnen van

Tabel 3.1 Verdeling 50 Ubbo Emmiusbeurzen ronde 2005 Faculteiten

in 4x4 programma's

40 UE-plaatsen

10 ex

absolute

relatieve

promoties

oz-inzet

oz-inzet

2004

PPSW

totaal

afgerond

27,8

4,4%

1,75

0,98

2,73

3

FRW

0

0,0%

0,00

0,14

0,14

0

FEW

15,1

2,4%

0,95

0,38

1,34

1

FBK

6,1

1,0%

0,39

0,21

0,59

1

FRG

12,7

2,0%

0,80

0,38

1,19

1

FLet

133,5

21,1%

8,43

0,77

9,20

9

FGG

7,9

1,2%

0,50

0,28

0,78

1

FWB

13,8

2,2%

0,87

0,00

0,87

1

FMW

184,06

29,0%

11,62

3,18

14,80

15

FWN

232,7

36,7%

14,69

3,67

18,36

18

633,66

100%

40,00

10,00

50,00

50

Totaal

het totaalbedrag 20 vrouwelijke onderzoekers voor 5 jaar aangesteld worden (5 bij FWN; 4 bij FMW; 3 bij FLett; 2 bij FRG; 2 bij PPSW; 2 bij FEW; 1 bij FBK; 1 bij FGG; 1 bij FGG, FWB of FRW). De fellowships voorzien bovendien in een bursaal en (voor bèta/medisch) een bescheiden bench fee. De fellows doorlopen een tenure-track route, hetgeen inhoudt dat na een succesvolle afronding van de vijf jaar aanstelling als Rosalind Franklin Fellow een benoeming tot adjunct-hoogleraar volgt, waarna - na nog eens vijf succesvolle jaren - een benoeming als gewoon hoogleraar kan volgen. In het verslagjaar zijn nog geen fellowships toegekend, wel is een kleine universitaire commissie ingesteld, die als taak heeft toe te zien op uniforme hantering van de vooraf vastgestelde selectiecriteria en zorgt voor waarborging van de kwaliteit.

Ubbo Emmius Bursalen In 2003 is een nieuwe koers ingezet om het aandeel van de RUG in de landelijke parametercomponent ‘promoties’ omhoog te brengen (van 230 naar 300 promoties per jaar). Daartoe werd vanaf 2004 een nieuwe Ubbo Emmius-ronde gestart waarbinnen middelen beschikbaar gesteld worden voor het contracteren van bursalen. In de planperiode 2004-2007 wordt voor respectievelijk 40, 50, 60, 70 bursalen centrale matching (€ 30.000 per bursaalplaats) beschikbaar gesteld (totaal 220 bursaalplaatsen); na 2007 worden er jaarlijks 70 bursaalplaatsen gematcht. Bij de facultaire toewijzing van Ubbo Emmiusbeurzen zal kwaliteit als uitgangspunt worden gehanteerd. Voor de ronde-2005 zijn inmiddels de 50 beschikbare Ubbo Emmius-plaatsen toegewezen op basis van de laatste (disciplinaire), beoordeling van het Groningse onderzoek. Daarbij geldt het zogenaamde ‘4x4-criterium’: alleen programma’s met een score van ten minste een 4 op alle vier criteria (kwaliteit, productiviteit, relevantie en levensvat-

baarheid) komen in aanmerking voor toekenning van een bursaal. Het aandeel in het totaal aantal promoties dat aan de RUG plaatsvond in 2003 in de verhouding van 40:10. Dit heeft in 2004 geleid tot de volgende facultaire verdeling:

3.4 Tweede geldstroom In deze paragraaf staat de fondswerving in het kader van de tweede geldstroom centraal: de persoonsgerichte stimuleringsprogramma’s.

Vernieuwingsimpuls NWO In het verslagjaar vond de derde ronde plaats van de Vernieuwingsimpuls, het NWO- programma voor vernieuwing en verjonging van het wetenschappelijk onderzoek. De Vernieuwingsimpuls is op verzoek van het ministerie tot stand gekomen in gezamenlijk overleg tussen NWO, VSNU en KNAW. De uitvoering is in handen van NWO gelegd. Het Ministerie van OCW, NWO en de universiteiten nemen elk eenderde van de toe te kennen premie voor hun rekening. De matching door de universiteiten geschiedt per gehonoreerd project. De RUG heeft ervoor gekozen deze matching ook uit de centrale middelen te financieren. Het Vernieuwingsimpulsprogramma kent drie subsidievormen: > Veni-subisidie: Deze subsidievorm richt zich op de pas gepromoveerde excellente onderzoeker, die aan het begin van haar of zijn wetenschappelijke carrière staat, maar toch reeds heeft aangetoond een opvallend talent te bezitten voor wetenschappelijk onderzoek. De subsidievorm biedt nadrukkelijk de mogelijkheid deels ook in het


Tabel 3.2 RUG laureaten Vernieuwingsimpuls 2004: Veni - voorjaarsronde 2004 R.M. (René) de Jong

FWN

Directed evolution of a novel dehalogenating activity in the short-chain dehydrogenase/reductase family

T. (Thomas) La Cour-Jansen

FWN

Two-dimensional infrared spectroscopy of proteins

G.J. (Gerrit) Poelarends

FWN

Design and selection of biocatalists for amination reactions

I. (Irene)Tieleman

FWN

Solutions to seasonality: the unified role of stress, immune function and energetics in avian life history diversification

T. (Tiemen) van der Heide

FMW

Membraan Celbiologie

G.H. (Gerard) Koppelman

FMW

Functional genetic studies of protocadherin-1 in asthma: Interaction with cigerette smoke

J.G.M. (Judith) Rosmalen

FMW

J.J. (Jan Jacob) Schuringa

FMW

exposure Genetic and environmental determinants of hypothalamus-pituitary-adrenal axis activity: Implications for comorbidity of somatic and psychiatric ill-health. Mechanisms involved in the transition from primitive to definitive hematopoiesis and hematopoietic stem cell self-renewal

Vidi – 2004 K.P.H. (Knut) Biber

FMW

A. (Arie) Dijkstra

PPSW

Chemokines: The crucial elements in neuron-microglial communication Self-threat and self-evaluative emotions in health risk behaviors

A. (Andreas) Flache

PPSW

Contacts, cultural diversity and social cohesion

K. (Kristin) Henrard

FRG

The race directive’s implications for minority protection both at the level of theEU and at the level of the Member States: An emerging synergy as regstandards and supervision?

C. (Christian) Keysers

FMW

The neuroscience of empathy: Shared circuits for actions, emotions and sensations

P.M. (Martijn) van Leusen

FLet

Hidden landscapes: New approaches to Mediterranean landscape archaeology

P. (Peter) Meerlo

FWN

Modern 24/7 society and its impact on the brain: Animal studies on the neurobiological consequences of chronic sleep restriction

B. (Beatriz) Noheda

FWN

Novel smart ferroelectrics by composition controlled layer- by-layer growth

A.J. (Tineke) Oldehinkel

FMW

Gender differences in pathways to depression: The interplay of genes, environment, and

D.J. (Dirk) Slotboom

FWN

U.J.F (Uwe) Tietge

FMW

(endo)phenotype The structural basis of glutamatergic neurotransmission Beyond reverse cholesterol transport: Characterisation of novel anti-atherogenic functions of high density lipo-proteins

Vici – 2004 1. C.A. (Caroline) van Eck

Flet

‘Art, Agency and Living Presence in the Visual Arts of Early Modern Europe’

2. J.H. (Jan) van Esch

FWN

‘Functional Nanosystems by Self-Assembly’

buitenland ideeën te ontwikkelen. De toe te kennen Venisubsidies bedragen maximaal € 200.000 voor drie jaar. > Vidi-subsidie: Deze subsidievorm is gericht op de jonge excellente onderzoeker die na de promotie al een aantal jaren onderzoek heeft verricht en daarbij heeft aangetoond vernieuwende ideeën te genereren en succesvol zelfstandig tot ontwikkeling te brengen. Onderzoekers moeten in staat geacht worden een eigen vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en daartoe zelf een of meer onderzoekers aan te stellen. De toe te kennen Vidi-subsidies bedragen maximaal € 600.000 voor vijf jaar. > Vici-subsidie: Deze subsidievorm is gericht op de excellen-

te onderzoeker die heeft aangetoond met succes een eigen vernieuwende onderzoekslijn tot ontwikkeling te kunnen brengen en als coach voor jonge onderzoekers te kunnen fungeren. Het programma biedt de onderzoeker de gelegenheid een eigen onderzoeksgroep op te bouwen, vaak vooruitlopend op een structurele hoogleraarspositie. De onderzoekslijn krijgt een structurele inbedding binnen de onderzoeksinstelling. De toe te kennen Vici-subsidies bedragen maximaal € 1.250.000 voor vijf jaar. Het RUG aandeel in de in 2004 door NWO gehonoreerde Veni- (8 van de 88 ~ 9%) en Vidi- (11 van de 79 ~ 14%) aanvragen is een verbetering ten opzichte van 2003, waar de

percentages respectievelijk 8,2% en 6,3 % bedroegen. Bij het Vici-programma deden we het met 2 van de 28 toekenningen (~ 7%) iets minder goed dan in 2003 toen de score 11,5% bedroeg. Vanaf het begin van het Vernieuwingsimpuls programma nieuwe stijl in 2002 heeft de RUG nu 25 van de 295 Venibeurzen bemachtigd (~ 8.5 %), 24 van de 233 Vidi-beurzen (~ 10.3%) en 6 van de 82 Vici-beurzen (~ 7.3%). Het streven is de scores de komende jaren minimaal op 10% te houden dan wel te brengen. De faculteiten worden daartoe aangemoedigd en met centrale middelen ondersteund om actief jong talent te scouten en een aanvraag in te laten dienen.

KNAW-fellowships Het Programma Akademie-Onderzoekers dat in 1986 gestart is, heeft tot doel talentvolle jonge gepromoveerde onderzoekers voor de Nederlandse wetenschapsbeoefening te behouden en het onderzoekpotentieel van de universiteiten te versterken teneinde een bijdrage te leveren aan een evenwichtiger leeftijdsopbouw van de wetenschappelijke staf. Het programma is in 2002 beëindigd en er konden in 2002 geen nieuwe aanvragen meer worden ingediend. Wel konden voor Akademie-onderzoekers met een driejarige aanstelling nog aanvragen tot verlenging naar vijf jaar worden ingediend. Voor de RUG werden in 2004 voor twee KNAW-fellows verlengingsaanvragen ingediend én gehonoreerd:

KNAW verlengingen 2004 1 E.H.H.M. Rings FMW De betekenis van de fosforylering van de Cdx2 activeringsdomein voor groei en differentiatie van de darm. 2 G.S. van der Vegt PPSW Wanneer verschillen verschil maken: De effecten van interdepentie op het functioneren van multidisciplinaire teams in de tijd.

satie van de driejaarlijkse zelfevaluaties en de zesjaarlijkse externe beoordelingen van het onderzoek aan de RUG. Het tijdschema wordt jaarlijks geactualiseerd (zie www.rug.nl/corporate/onderzoek/kwaliteitszorg/tijdschema). De ECOS (her)erkenningsprocedures vormen ook onderdeel van onze kwaliteitszorg van onderzoek en zijn in paragraaf 3.3 al beschreven. Hieronder wordt kort ingegaan op de SEP beoordelingen die het afgelopen jaar gespeeld hebben en de follow up van eerdere beoordelingen.

SEP-onderzoeksbeoordelingen 2004 en follow-up eerdere beoordelingen In 2004 zijn negen lokale externe onderzoeksvisitaties gestart en/of afgerond en vijf landelijke. De betrokken eenheden bij de lokale beoordelingen (alle volgens het SEP en RUG protocol) zijn: GUIDE/FMW, BCN/FMW, BMSA, NCG, SOM, ICOG, CLCG en de FWN-clusters Levenswetenschappen en Natuurwetenschappen & Technologie. De landelijke beoordelingen betreffen de disciplines Farmacie, Informatica, Wiskunde, Psychologie en Wijsbegeerte. Hieronder een overzicht van de belangrijkste feiten per faculteit.

Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap Gestreefd werd naar deelname aan een landelijke visitatie Theologie in 2005, waarvoor echter onvoldoende landelijk draagvlak lijkt te bestaan. Mogelijk wordt besloten tot een lokale externe beoordeling in 2005.

Faculteit der Rechtsgeleerdheid In 2004 zijn voorbereidingen getroffen voor een ‘mid-term review’ die in 2005 zal plaatsvinden.

Faculteit der Medische Wetenschappen

3.5 Kwaliteitszorg onderzoek In 2003 is het Nederlandse stelsel voor de kwaliteitszorg onderzoek ingrijpend gewijzigd. Het systeem van landelijke, disciplinegewijze externe beoordeling, gecoördineerd door het bureau van de Vereniging van Universiteiten (VSNU), is daarbij verlaten. In plaats daarvan bepalen de Colleges van Bestuur nu zelf de inrichting en organisatie van de kwaliteitszorg onderzoek. Zij zijn daarbij gehouden aan het ‘Standard Evaluation Protocol 2003–2009’ (SEP), dat naast de VSNU ook onderschreven wordt door NWO en KNAW. Ter implementatie van het nieuwe bestel heeft het College van Bestuur in 2003 een schema opgesteld met de planning voor alle te beoordelen eenheden, alsmede het concept Protocol Kwaliteitszorg Onderzoek Rijksuniversiteit Groningen, bedoeld als interne handleiding voor de inrichting en organi-

Al het facultaire onderzoek in de periode 1997 t/m 2002 is in 2004 beoordeeld door vier door de RUG ingestelde internationale commissies van onafhankelijke deskundigen (Peer Review Commissies, PRC’s), en wel voor: > het FMW-deel van de onderzoekschool GUIDE (Biomedisch en klinisch geneesmiddelen onderzoek): – PRC met Nederlandse voorzitter en 6 buitenlandse leden, secretaris geleverd door QANU – 7 programma’s beoordeeld – site visit 29 februari – 2 maart 2004 – rapport oktober 2004 verschenen; zie: http://www.qanu.nl/comasy/uploadedfiles/ MedicalSciencesRuGGuideFMSinternet.pdf – alle 7 programma’s zijn als zeer goed tot excellent beoordeeld op de criteria Kwaliteit, Productiviteit, Relevantie en Levensvatbaarheid & Vitaliteit


– het Noordelijk Centrum van Gezondheidsvraagstukken (NCG): – PRC met Nederlandse voorzitter en 2 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG – 6 programma’s beoordeeld – site visit 15 - 16 april 2004 – rapport verschijnt in 2005 > het FMW-deel van de onderzoekschool BCN (Fundamentele en klinische neurowetenschappen): – PRC met Nederlandse voorzitter en 3 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG – 4 (sub)programma’s beoordeeld – site visit 22 – 24 september 2004 – rapport verschijnt in 2005 > het BMSA (Biomedische materialen en toepassingen): – PRC met Nederlandse voorzitter en 3 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG – 4 programma’s beoordeeld – site visit 26 – 28 september 2004 – rapport verschijnt in 2005 Voorafgaand aan de vier visitaties is een landelijke citatie-analyse uitgevoerd door het CWTS te Leiden in opdracht van de decanen Medische Wetenschappen. Drie van de 10 facultaire onderzoeksinstuten scoorden in deze studie significant boven het wereldgemiddelde. De kwaliteit van onderzoek ondergebracht in de overige onderzoeksinstituten en onderzoek buiten de onderzoekinstituten scoorde op of net boven het wereldgemiddelde. Naast deze lokale visitaties is ook nog een landelijke evaluatie van het research management van alle Universitaire Medische Centra georganiseerd. Daartoe is een additionele zelfevaluatie samengesteld met de focus op management aspecten, gebruik makend van de uitkomsten van de CWTS-analyse en de lokale visitaties, en aangevuld met beleidsintenties voor de komende periode. Deze zelfevaluatie zal de basis vormen voor een internationale onderzoekscommissie die in 2005 hierover zal rapporteren. De nieuwe beleidsvoornemens zijn vnl. gericht op verbetering van de landelijke en internationale onderzoekspositie van het UMCG. Maatregelen die moeten leiden tot meer publicaties in top-tijdschriften (Clinical Medicine maar ook disciplinegerelateerd), prestatiefinanciering en reorganisatie van ondermaats presterende onderzoeksprogramma’s zijn voorbeelden van beleidsinstrumenten die een belangrijk gereedschap kunnen vormen om deze voornemens tot resultaat te smeden. Er is de afgelopen jaren duidelijk sprake van een ‘oplopende trend’; toename in de kwaliteit van onderzoek. Met de vorming van het UMCG en toenemende netwerkvorming (internationalisering) zal deze trend zich ongetwijfeld voortzetten; met een versteviging van de landelijke positie in het vizier. In 2005 zal het faculteitsbestuur haar integrale visie op de

bestuurlijke consequenties van alle beoordelingen bespreken met het CvB.

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen In 2004 zijn de landelijke onderzoekvisitatierapporten Mathematics, Computer Science en Pharmacy door de QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) gepubliceerd (zie http://www.qanu.nl/?contentid=188). De beoordeling van het Utrechts en Gronings farmaceutische onderzoek is de eerste landelijke visitatie die volgens het SEP is uitgevoerd en zou aanvankelijk de periode 1996 tot en met 2001 bestrijken. Omdat de site visits pas in december 2003 hebben plaatsgevonden, zijn de resultaten over 2002 en 2003 ook nog meegenomen. De organisatie van de beoordeling en het secretariaat van de PRC zijn bij de QANU gelegd. Het eindrapport is oktober 2004 gepubliceerd. De commissie oordeelde dat het farmaceutische onderzoek in Groningen, ondergebracht in het GRIP, over het algemeen van hoge kwaliteit is, een sterk innovatief karakter bezit, internationaal goed gewaardeerd wordt en maatschappelijk zeer relevant is. De GRIP programma’s scoorden gemiddeld ‘good’ tot ‘very good’. Meest positieve uitschieter is het programma Pharmaceutical Biology & Biotechnology met een score van driemaal ‘excellent’ en eenmaal ‘very good to excellent’. Nieuwe richtingen die zijn ingeslagen, bijvoorbeeld door nieuwe benoemingen van stafleden, werden eveneens positief beoordeeld. Uit de maatschappelijke analyse bleek dat er goede contacten werden onderhouden met beleidsorganen van de overheid, patiëntenverenigingen, artsenorganisaties, zorg- en welzijnsorganisaties, alsmede met nationale en internationale advieslichamen. Interactie met de industrie vindt niet alleen plaats met grote farmaceutische bedrijven, maar ook met kleine spin-off bedrijven. Wetenschappelijke samenwerking van farmaceutische onderzoekers vindt vooral plaats met disciplines als medische wetenschappen, chemie en biologie. De commissie beveelt aan om de samenhang tussen de onderzoeksgroepen verder te verhogen. Tevens wordt de huisvesting dichtbij medische groepen als voordeel gezien voor het onderzoek van GRIP. De commissie concludeert dat “…the Centre is already on a successful way to become a leading institution in Pharmaceutical Sciences.” Het onderzoek van het facultair Instituut voor Wiskunde & Informatica (IWI) is door twee verschillende PRC’s in landelijk verband beoordeeld. De visitatie Mathematics heeft nog volgens het oude VSNU Protocol 1998 plaatsgevonden, die voor Computer Science deels al volgens het SEP. Beide zijn uitgevoerd onder auspiciën van de QANU. Het QANU-rapport Mathematics is augustus 2004 verschenen. De kwaliteit en relevantie van de 6 wiskundige IWIprogramma’s zijn als ‘good’ tot ‘excellent’ beoordeeld, de productiviteit en levensvatbaarheid als ‘satisfactory’ met uitzondering van het best beoordeelde programma, Systems

& Control dat ook op productiviteit ‘excellent’ scoorde. Het (gereviseerde) QANU-rapport Computer Science is december 2004 verschenen. Van de vier informatica-programma’s van het IWI zijn er twee als ‘good’ beoordeeld, een (Software Engineering) als ‘very good’ tot ‘excellent’ en een als ‘satisfactory’ tot ‘good’. Het IWI is in 2000 gestart met een herformulering van de criteria voor onderzoek, waarbij de toetreding tot het onderzoek aan strengere regels werd gebonden. De PRC Computer Science was daarover zeer positief en voorziet een goede toekomst wanneer de ingezette route voortgezet wordt en de binnenkort met emeritaat gaande hoogleraren snel opgevolgd kunnen worden. In 2005 zullen de aan deze beoordelingen te verbinden bestuurlijke consequenties geformuleerd worden. Hoewel de faculteit aanvankelijk streefde naar landelijke beoordeling van ook het Natuurkundig en Biologisch onderzoek, is men daar op terug gekomen. Mede naar aanleiding van de vertragingen bij bovengenoemde visitaties, maar vooral vanwege het uiteindelijke mislukken van de reeds gestarte landelijke beoordeling Physics, is eind 2003 besloten tot lokale beoordeling van het facultaire onderzoek in twee grote clusters, waarvoor de voorbereidingen in 2004 gestart zijn: Levenswetenschappen: – PRC met Nederlandse voorzitter en 6 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG – Beoordeling van 3 facultaire onderzoekinstituten (CBN, CEES en GBB) en 28 programma’s – site visit maart 2005 FWN-cluster Natuurwetenschappen & Technologie: – PRC met Nederlandse voorzitter en 8 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG – Beoordeling van KVI en 5 facultaire onderzoekinstituten en -centra (MSC, Stratingh, CTN, CIO en deel CBN) en 31 programma’s – site visit maart 2005

Faculteit der Letteren In 2004 hebben twee lokale externe onderzoekbeoordelingen volgens plaatsgevonden, namelijk van het ICOG (Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek Groningen) en het CLCG (Centre for Language and Cognition Groningen): CLCG: > PRC met Nederlandse voorzitter, 2 buitenlandse leden en 1 Nederlands lid, secretaris geleverd door RUG > 7 programma’s beoordeeld > site visit 1 – 2 juli 2004 > rapport verschijnt in 2005 FLett-instituut ICOG (Cultuurwetenschappen): > PRC met Belgische voorzitter en 3 buitenlandse leden, secretaris geleverd door RUG > site visit 1 – 2 juni 2004

> rapport verschijnt in 2005

Het rapport van het ICOG is nog niet formeel vastgesteld en zal in het volgende jaarverslag besproken worden. De uitkomsten van de visitatie van het CLCG waren positief. Het onderzoeksinstituut behaalde als geheel een 4x4 score. De beoordeling heeft waardevolle aanbevelingen opgeleverd, die een centrale rol zullen spelen in de follow up van de visitatie. Van het CLCG behaalde de onderzoeksgroep Computationele Taalkunde de maximale score van vier keer een 5 op de criteria kwaliteit, productiviteit, relevantie en uitvoerbaarheid. De onderzoeksgroep Educational Linguistics en Neurolinguistiek werden met scores tussen 4 en 5 beloond. In 2005 zullen de aan deze beoordelingen te verbinden bestuurlijke consequenties geformuleerd worden. Door omstandigheden zal de visitatie van het GIA (Groninger Instituut voor Archeologie) pas in 2005 plaatsvinden.

Faculteit der Economische Wetenschappen en Faculteit Bedrijfskunde De twee faculteiten hebben het grootste deel van hun onderzoekscapaciteit ondergebracht in de gezamenlijke onderzoeksschool SOM, waarvan Bedrijfskunde penvoerder is. In 2004 zijn vier onderzoekgroepen onder auspiciën van de QANU beoordeeld door een internationale PRC. Deze vier groepen, Marketing, International Economics & Business, Economics & Econometrics en Production & Innovation Management hebben een uitstekende score gekregen; de onderzoekgroep Marketing behaalde zelfs een score van vier maal vijf. De onderzoekers aangesloten bij deze vier onderzoekgroepen participeren allen in het Topmaster programma Economics & Business dat in 2004 is geaccrediteerd door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO).

Faculteit der PPSW In 2004 is een start gemaakt met de verbetering van het facultaire kwaliteitszorgsysteem voor onderwijs en onderzoek. Voor onderzoek ligt inhoudelijk het accent op de afzonderlijke onderzoeksprogramma’s. Op facultair niveau gaat de aandacht voornamelijk uit naar de wijze waarop onderzoekskwaliteit gestimuleerd en behouden kan worden en naar de verbetering van de ondersteuning van het onderzoek. sociologie De afgelopen vier jaar is het ICS twee keer uitgebreid gevisiteerd. Ten eerste in het kader van de VSNU-visitatie (20002001) en ten tweede in de context van de ervolgerkenningsaanvraag bij de KNAW (2002). Aan de laatstgenoemde aanvraag moest voor het eerst een Peer Review rapport worden toegevoegd. De beoordeling door de PRC vond plaats op basis van een uitgebreid zelfstudierapport en een site-visit. In alle gevallen (VSNU, Peer Review, KNAW) waren de uitkomsten van de beoordeling positief en waren omvangrijke


bestuurlijke consequenties niet opportuun (VSNU-beoordeling: quality: 5, relevance: 4, viability: 5. De in dat kader gemaakte commentaren spelen wel door in de continue verbetering van procedures en beleid zoals die door het ICSbestuur wordt nagestreefd. kunstmatige intelligentie Op 30 oktober 2003 vond de QANU-visitatie plaats van het onderzoek van Kunstmatige Intelligentie, samen met dat van het FWN instituut IWI. Het rapport is in 2004 ontvangen. De beoordeling viel met viermaal een 4 gunstig uit voor Kunstmatige Intelligentie, zeker gegeven het feit dat het onderzoek nog een betere structurele inbedding en financiering behoeft. De gecombineerde aandacht voor onderwijs en onderzoek in de komende NVAO-accreditatierondes van de masteropleidingen vereist dat hieraan aandacht wordt gegeven. Het onderzoek op het gebied van kunstmatige intelligentie dat aanpalend is met betrekking tot de Master Artificial Intelligence en de Master Mens-Machine Communicatie dient op een levensvatbare wijze te worden georganiseerd.

Faculteit der Wijsbegeerte Een internationale visitatiecomissie heeft in haar meest recente visitatie (periode 1994-1998) het onderzoek aan de faculteit bestempeld als de top van het filosofisch onderzoek in Nederland. In 2005 zal een landelijke SEP-visitatie plaatsvinden van al het facultaire onderzoek over de periode 1999-2004.

Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen In de meest recente in 2001 door de VSNU gepubliceerde onderzoeksvisitatie (2001) scoorden de programma’s demografie en planning gemiddeld een vier. Deze worden daarom op dezelfde voet voortgezet. Het derde nogal heterogene programma scoorde gemiddeld een drie, maar voor sommige onderdelen bestond bij de visitatiecommissie veel waardering. Van dit programma zijn de onderdelen Bedrijvendemografie en Regionale arbeidsmarktanalyse als kansrijke speerpunten

19

Farmacie uitgezonderd, omdat hier slechts twee instellingen beoordeeld zijn.

20

CWTS-Leiden University, April 2004. Bibliometric scores on RUGFMW research schools, institutes and programs. Part 2 of the bibliometric analysis on Dutch academic medical research.

21

De output van een elfde FWN-eenheid, het Centrum voor Energie & Milieukunde (IVEM) met en gecombineerde opleidings- en

gekozen. Voor beide vakken is een hoogleraar aangesteld. Het aantal promotie-onderzoeken en (internationale) publicaties op deze terreinen is sterk gestegen. Naar verwachting zullen deze onderdelen bij een volgende visitatie ook een vier scoren. De kwaliteit van individuele onderzoekers wordt geëvalueerd door regelmatige toetsing aan de criteria voor fellow van de landelijke onderzoekschool NETHUR. Minder productieve onderzoekers krijgen minder onderzoekstijd en productieve onderzoekers meer.

Onderzoeksprestaties RUG

Nationale positie RUG Beoordeling van de kwaliteit van onderzoek(ers) is een vak apart en kent vele valkuilen. Minst omstreden is waarschijnlijk het gebruik van ‘peer review’, ofwel beoordeling door collega-onderzoekers die in hetzelfde vakgebied werkzaam zijn en hun oordeel baseren op daadwerkelijke kennis van de belangrijkste output (m.n. publicaties), idealiter aangevuld met zoveel mogelijk kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren. Bij voorkeur dienen de ‘peers’ als internationale autoriteit erkend te zijn, volstrekt objectief te staan tegenover de te beoordelen onderzoekers en hun eindoordeel pas te vormen na een proces van hoor en wederhoor. De volgende twee tabellen beogen een realistisch en objectief beeld te geven van de relatieve positie van het RUG onderzoek in Nederland. Daartoe is uitsluitend gebruik gemaakt van de meest recente landelijke en disciplinaire onderzoeksvisitaties onder auspiciën van de VSNU of QANU. Vrijwel alle zijn nog onder het oude VSNU Protocol 1998 tot stand gekomen. In geval het nieuwe SEP is gevolgd, zijn de scores omgerekend naar de oude 5-puntsschaal. Deze beoordelingen voldoen aan de meeste van de hierboven genoemde criteria en bieden daarnaast het voordeel dat vrijwel alle universiteiten met betreffende discipline gelijktijdig en door dezelfde commissie beoordeeld zijn. De toegekende scores zijn daarom beter vergelijkbaar dan die van verschillende commissies die lokale visitaties hebben uitgevoerd. Per universiteit zijn meestal meerdere programma’s beoordeeld die gekenmerkt worden door een gemeenschappelijk onderzoeksthema en onder leiding staan van een programmaleider. De omvang van betreffend onderzoek kan variëren van een enkele tot vele leerstoelgroepen. Het oordeel van de peers is uitgedrukt in scores (1 slecht, 2 onvoldoende, 3 voldoende, 4 goed, 5 excellent) op vier aspecten: wetenschappelijke kwaliteit, productiviteit, relevantie, en levensvatbaarheid van de programma’s.

onderzoekstaak, was te laag voor een zinvolle impact analyse en is daarom buiten beschouwing gelaten. 22

Nederhof, AJ, Calero Medina, CM & Visser, MS, February 2005. Bibliometric Study of the Faculty of Mathematics and Natural Sciences, University of Groningen (RUG-FWN), 1994 – 2003.

Resumerend laten de meest recente landelijke onderzoekvisitaties zien dat de RUG: > In vijf van de zeventien disciplines als beste Nederlandse universiteit uit de bus komt en in negen disciplines tot de

Tabel 3.3 Positie RUG per onderzoeksdiscipline aan de hand van gemiddelde score op kwaliteit, productiviteit en gemiddelde alle vier criteria (kwaliteit, productiviteit, relevantie en levensvatbaarheid). Rang RUG op: HOOP-gebied Taal & Cultuur

Natuur

Discipline (beoordeelde periode)

Kwal.

Prod.

Gem.

#Instellingen

Theologie (’94-’98)

1e

1e

1e

10

Wijsbegeerte (’94-’98)

1e

1e

1e

10

Letteren*

?

Milieuwet. (’93-’97)

3e

2e

2e

7

Biologie (’93-’97)

2e

1e

1e

7

Farmacie (’96-’03)

2e

2e

2e

2

Wiskunde (’96-’01)

5e

3e

7e

12

Informatica (’96-’01)

8e

6e

8e

8

Natuurkunde (’93-’97)

8e

6e

8e

9

Scheikunde (’96-’00)

2e

10e

6e

10

Sterrenkunde (’91-’95)

1e

2e

1e

5

Gezondheid

Medische wet.* (’92-’96)

?

Economie

Economie (’96-’00)4e

6e

4e

8

Bedrijfskunde (’96-’00)

6e

6e

6e

6

Rechten

Rechtsgeleerdheid (’95-’00)

2e

6e

5e

9

Gedrag & Maatschappij

Ruimtelijke wet. (’95-’99)

3e

3e

3e

5

Pedag.& Onderw.k.. (’95-’99)

7e

7e

7e

7

Sociologie (’95-’99)

1e

4e

1e

10

Psychologie (’93-’97)

3e

3e

2e

8

Totaal

% RUG nr. 1

24%

18%

29%

(17 disciplines)

% RUG in topdrie

65%

53%

53%

% RUG bij laatste drie19

25%

31%

25%


* Vorige beoordeling Letteren en Medische Wetenschappen betrof de periode ’92-’96 en kan na de nieuwe lokale beoordeling in 2004 niet langer als representatief beschouwd worden. Beoordeling vergelijkbare eenheden andere instellingen (nog) niet bekend.

top drie behoort. In slechts vier van de zestien disciplines die aan meer dan 3 instellingen beoefend worden behoort de RUG tot de drie laagst beoordeelde instellingen (tabel 3.3). > In tien van de zeventien disciplines bovengemiddeld scoort. Van alle 113 beoordeelde RUG-programma’s behoren er 2 meer dan de verwachte 11 tot de top-10 % en niet meer dan verwacht tot de onderste 10% (tabel 3.4).

Internationale positie RUG-instituten volgens CWTS citatie impact analyses In 2004 is in het kader van de onderzoeksvisitaties de citatieimpact bepaald van het KVI en van alle onderzoeksinstituten

en -centra van de Faculteiten der Wiskunde & Natuurwetenschappen en der Medische Wetenschappen. De analyses zijn uitgevoerd door het Leidse Centrum voor Wetenschap & Technologie Studies (CWTS o.l.v. Van Raan). Voor de vier Medische eenheden is de impact bepaald van alle wetenschappelijke publicaties uit de periode 1997 t/m 2002 20. Voor het KVI en 10 eenheden van FWN 21 is de output over de periode 1994 t/m 2003 genomen 22. De belangrijkste indicatoren voor alle 15 eenheden zijn opgenomen in Tabel 3.5 hieronder. Dit betreft: > CPP: het gemiddeld aantal Citaties Per Publicatie van de eenheid (exclusief zelfcitaties);

Tabel 3.4 Standaardscore alle beoordeelde RUG-programma’s (afwijking van landelijk gemiddelde per discipline, uitgedrukt in standaarddeviaties) en gemiddelde per discipline bij de RUG, als berekend op grond van het gemiddelde van de scores op kwaliteit, productiviteit, relevantie en levensvatbaarheid. Top:

Gebied

Disc.

Taal & Cultuur Theologie

zgem +1.13

z:

Mid:

Laatste:

2,5%

5%

10%

25%

25-75% 25%

10%

5%

2,5%

>1.96

>1.64

>1.28

>.67

|z|<.67

<-1.28

<-1.64

<-1.96

1

1

1

1

<-.67

1

Wijsbegeerte

+1.06

Letteren*

?

Milieukunde

+0.79

Biologie

+0.45

1

7

2

Farmacie

-0.36

2

4

2

Wiskunde

0.00

1

5

Informatica

-0.61

Natuurkunde

-0.20

Scheikunde

-0.03

Sterrenkunde

+0.46

Gezondheid

Medische wet.*

?

Economie

Economie

+0.16

Bedrijfskunde

-1.09

Recht

Recht

+0.17

G&M

Ruimtelijke wet

+0.32

PedOK

-0.84

Sociologie

+1.30

1

Psychologie

+0.14

1

1

5

1

Natuur

Totaal # programma’s:

113:

1

1 2

2

1 1 2

1 9

3

2

12

1

1

1

1

1

1 1

1

1 1

4

1 3

4

1

5

3

2 3

1

1

4

4

5

16

56

17

6

3

2

% programma’s:

3.5%

3.5%

4.4%

14.2%

49.6%

15.0%

5.3%

2.7%

1.8%

% cumulatief:

3.5%

7.1%

11.5%

25.7%

75.2%

90.3%

95.6

98.2%

100%

* Vorige beoordeling Letteren en Medische Wetenschappen betrof de periode ’92-’96 en kan na de nieuwe lokale beoordelingen in 2004 niet langer als representatief beschouwd worden. Beoordeling vergelijkbare eenheden andere instellingen (nog) niet bekend.

> CPP/ JCSm: de CPP van de eenheid gedeeld door dat van

alle tijdschriften waarin de eenheid heeft gepubliceerd (relatieve impact t.o.v. het wereldgemiddelde van de ‘journal set’); > CPP/ FCSm: de CPP van de eenheid gedeeld door dat van alle subfield(s) waarin de eenheid actief is (relatieve

23

Dit zijn aggregaties van de in de CWTS-analyses vermelde ‘subfields’

impact t.o.v. het mondiale subfield gemiddelde); > JCSm/FCSm: de relatieve impact van de journal set t.o.v.

het subfield gemiddelde. Daarnaast wordt het totaal aantal betreffende publicaties (P) vermeld waarvoor de impact is bepaald. Dit betreft slecht een deel van de totale wetenschappelijke productie: alleen tijdschriften die zijn opgenomen in de CD-ROM versies van de Science Citation Index, Social Science Citation Index en Arts & Humanities Citation Index. Boek(hoofdstukk)en zijn daarin niet opgenomen.

Tabel 3.5 Overzicht citatie impact scores onderzoeksinstituten en – centra FWN, FMW en KVI. Toelichting in tekst. Eenheid

CPP

CPP/JCSm

CPP/FCSm

JCSm/FCSm

P

Centre for Isotope Research CIO

15,20

2,37+

3,09+

1,31

118

Materials Science Centre MSC

9,68

1,29+

2,01+

1,55

1.506

KVI & Faculteit der W&N (1994 – 2003)

Stratingh Institute for Chemistry and Chemical Engineering Stratingh

10,45

1,33+

1,89+

1,42

723

Centre for Theoretical Physics CTN

11,90

1,59+

1,88+

1,19

96

Kapteyn Astronomical Institute Kapteyn

12,54

1,18+

1,44+

1,22

458

Instituut voor Wiskunde & Informatica IWI

3,20

1,22

1,44+

1,18

239

Centre for Ecological en Evolutionary Studies CEES

9,29

1,18+

1,40+

1,18

753

Groningen Biomolecular sciences and Biotechnology GBB

15,09

0,94

1,26+

1,35

1.310

Groningen Research Institute of Pharmacy GRIP

8,38

1,07

1,17+

1,09

769

Center for Behaviour and Neurosciences CBN

9,13

1,04

1,02

0,98

580

Kernfysisch Versneller Instituut KVI

4,46

0,67

0,85

1,26

484

Faculteit der Medische Wetenschappen (1997 – 2002) Behavioural and Cognitive Neurosciences BCN/FMW

5,52

1,02

1,15+

1,13

1.269

Groningen University Institute for Drug Exploration GUIDE

5,93

1,02

1,15+

1,13

2.529

Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken NCG

5,62

0,96

1,07

1,11

928

ja a rv e r s l a g

Biomedical Materials and Scientific Application BMSA

4,75

0,93

0,99

1,07

800

2004 rug

+ denotes a statistically significant higher than world average impact

Tabel 3.5 laat onder meer zien dat 11 van de 15 onderzoeksinstituten en -centra een significant hogere impact hebben dan het mondiale gemiddelde in hun subfields. De relatief lage impact van het Kernfysisch Versneller Instituut wordt voor een belangrijk verklaard doordat veel publicaties het product zijn van internationale samenwerking en veel (tot > 100) buitenlandse coauteurs kennen. Als gevolg daarvan is het percentage zelfcitaties (42%) veel hoger dan voor de andere instituten (22-30%), waardoor de relatieve impact lager uitvalt. Op één na alle instituten publiceren in tijdschriften met een hogere impact dan gemiddeld voor betreffende subfields. Het CWTS beschouwt CPP/FCSm als de ‘kroon indicator’ en spreekt van een hoge impact als deze groter is dan 1,5 en van zeer hoge impact bij waarden boven de 2. In totaal bestrijkt het onderzoek van FWN en KVI 27 subfields. In maar liefst vier daarvan is de RUG-impact zeer hoog (Biology 2,49; Materials Science Multidisciplinary 2,45; Chemistry 2,42; Physical Chemistry 2,10) en in 15 hoog (Physics: Condensed Matter, Multidisciplinary, Atomic Molecular & Chemical, Applied; Chemistry: Organic, Analytical; Astronomy & Astrophysics; Microbiology; Polymer Science; Chemical Engineering; Ecology; Multidisciplinary Sciences; Marine & Freshwater Biology; Biophysics; Mathematics). Het onderzoek van de vier FMW-instituten bestrijkt in totaal 42 subfields, waarvan 2 met zeer hoge impact (General Medicine: CPP/FCSm = 3,97; Hematology 2,38), 9 met hoge

impact (Public, Environmental & Occupational Health; Respiratory System; Clinical Psychology; Cardiac & Cardiovascular Systems; Radiology, Nuclear Medicine & Medical Imaging; Peripheral Vascular Disease; Rheumatology; Pathology; Psychiatry) en 7 met een significant bovengemiddelde impact (Clinical Neurology; Surgery; Biotechnology & Applied Microbiology; Gastroenterology; Pediatrics; Critical Care Medicine; Microbiology).

Internationale positie RUG Met de webfaciliteit van ISI Web of Knowledge kunnen voor alle in de ISI-database opgenomen onderzoekinstellingen de totale aantallen publicaties (P) en citaties (C) in 22 disciplines (zogenaamde Fields 23) verkregen worden, alsmede het quotiënt (C/P) dat overeenkomt met de hierboven genoemde indicator CPP, zij het dat C/P niet gecorrigeerd is voor zelfcitaties. Behalve op instellingsniveau kunnen deze parameters ook geaggregeerd worden op nationaal niveau. Hiermee kan dus zowel de positie van de RUG als die van Nederland in de wereld bepaald kan worden. Een nadeel van de ISI-database is dat deze niet gecorrigeerd wordt voor foute of ontbrekende vermelding van de naam van de instelling waaraan de auteur verbonden is. In de hierboven beschreven CWTS-analyses is dat wel gebeurd en daarom geven die het beste beeld van relatieve impact op het niveau van de onderzoeksinstituten en subfields. Toch biedt

Tabel 3.6 Positie Nederland in mondiale landenlijst en aandeel RUG in landelijke productie (P) en impact (C/P) per Field. Bron: ESI d.d. februari 2005. Gerangschikt van hoge naar lagere P. Top-10 posities NL geel gemarkeerd. Fields waar impact RUG boven het landelijk gemiddelde ligt groen gemarkeerd. Nadere toelichting in tekst. Nederland Field Clinical Medicine

P

RUG als % van NL C/P

Rang P

55109

14,12

8

Chemistry

18232

11,88

Physics

16756

9,96

Biology & Biochemistry

12572

Plant & Animal Science

12348

Engineering Neuroscience & Behavior

Rang C/P

P

C/P

2

9,0%

89,3%

14

3

8,6%

118,5%

15

4

7,9%

119,1%

15,68

11

10

10,4%

100,3%

8,41

10

2

6,7%

122,5%

11953

4,15

15

5

3,4%

88,9%

7330

13,79

9

15

10,5%

86,2%

Psychiatry / Psychology

6922

7,9

6

8

12,0%

96,6%

Molecular Biology & Genetics

6839

25,69

8

7

7,4%

87,3%

Social Sciences, General

6822

3,75

6

3

8,1%

102,4%

Environment / Ecology

5952

9,96

10

2

5,2%

133,3%

Geosciences

5148

9,47

12

4

Space Science*

5048

15,04

9

4

10,9%

142,2%

Immunology

4767

19,12

8

6

Microbiology

4766

16,58

8

4

11,6%

124,0%

Computer Science

4448

2,44

13

10

Materials Science

4239

6,3

16

3

9,4%

154,9%

Agricultural Sciences

3975

7,25

12

1

Economics & Business

3945

3,89

7

9

9,2%

93,6%

Pharmacology & Toxicology

3762

10,65

9

8

11,8%

102,2%

Mathematics

3414

3,09

14

7

207

6,86

14

12

Multidisciplinary

* Space Science van de RUG is in de ESI opgenomen onder de naam van ‘Kapteyn Astronomisch Instituut’

de ESI webfaciliteit waardevolle aanvullende informatie, met name vanwege de mogelijkheid ranglijsten per Field te maken op nationaal en instellingsniveau. Belangrijke kanttekening daarbij is dat dit uitsluitend een beeld geeft van het Bèta en Medische onderzoek, daar de meeste Alfa en Gamma disciplines geheel ontbreken in de ISI bestanden. De Tabellen 3.6 en 3.7 geven de resultaten weer van een analyse op basis van ESI d.d. februari 2005, welke de periode januari 1994 t/m oktober 2004 bestrijkt. Allereerst is met het ‘countries menu’ voor elk Field het rangnummer op basis van P en C/P bepaald dat Nederland inneemt op de mondiale Top-20 van meest geciteerde landen. Vervolgens is met het

24

Multidisciplinary is geen gewoon Field maar betreft publicaties in multidisciplinaire tijdschriften als Nature en Science, en kan daarom niet vergeleken worden met de andere Fields.

‘institutions menu’ voor elk Field het rangnummer op basis van P en C/P bepaald dat de RUG inneemt binnen een selectie van 38 Europese universiteiten: > 13 Nederlandse: UU, UvA, LEI, VU, RU, EUR, UvT, UM, WU, TUD, TUE, UT; > 5 Britse: Cambridge, Oxford, Bristol, Edinburgh, Univ Coll London; > 5 Duitse: München, Heidelberg, Freiburg, Göttingen, Tübingen; > 6 Belgische : KU Leuven, RU Gent, VU Brussel, UC Louvain, Antwerpen, Liège; > 4 Italiaanse: Padua, Roma Tor Vergata, Roma la Sapienza, Bologna; > 5 Russische: 3 in St. Petersburg (State University, State Technical University, Nuclear Physics Institute) en 2 in Moskou (MV Lomonosov State University, Engineering & Physics Institute).

Tabel 3.7 Aantal ISI-publicaties (P) en gemiddelde citatie impact (C/P) van de RUG per Field plus bijbehorende rangnummers RUG onder 38 Europese universiteiten. Tevens is opgenomen het Aantal universiteiten dat in elk Field actief is en de Top-5 qua citatie impact Bron: ESI d.d. februari 2005. Gerangschikt van hoge naar lagere Rang C/P. Fields waarin RUG tot de Top 3 behoort op basis van impact geel gemarkeerd. Nadere toelichting in tekst. Profiel RUG Field Environment / Ecology Materials Science

P

C/P 311

Rang P 13,28

Rang C/P

Aantal

Top-5 C/P

13

1

24

RUG, Oxf, Edin, UU, Cam UL, RUG, RU, Frei, Tub

397

9,76

13

2

25

1.565

14,08

23

2

33

Space Science*

552

21,39

7

3

8

Microbiology

553

20,56

8

5

24

VU, Louv, Oxf, Lieg, RUG

Plant & Animal Science

830

10,30

13

7

28

VU, Frei, Oxf, Hei, Tub

Physics

1.318

11,86

25

9

35

Hei, Edinb, NPI, Frei, VU

Pharmacology & Toxicology

445

10,88

6

11

24

Cam, L’don, EUR, Brist, WU

Economics & Business

361

3,64

10

12

13

Oxf, Brus, L´don, Cam, Upp

Social Sciences, General

555

3,84

12

12

24

UM, EUR, L’don, Pad, Brist

Psychiatry / Psychology

834

7,63

9

14

28

Cam, Antw, Oxf, L’don, Bol

Biology & Biochemistry

1.305

15,73

18

14

31

L’don, Oxf, Cam, Hei, Frei

506

22,43

20

14

26

Cam, Oxf, L´don, EUR, Hei

ja a rv e r s l a g

Chemistry

Molecular Biology & Genetics Clinical Medicine

VU, RUG, UU, Cam, TUE Edin, Cam, RUG, Oxf, UvA

4.985

12,61

13

17

32

Oxf, WU, EUR, Cam, UL

2004

Neuroscience & Behavior

767

11,89

16

24

28

Cam, Oxf, L’don, Hei, VU

rug

Engineering

409

3,69

24

32

37

RU, Tub, Hei, Upp, Antw

Agricultural Sciences

--

16

RU, VU, UM, Louv, Oxf

Computer Science

--

23

Oxf, Upp, Cam, Brist, UU

Geosciences

--

23

Oxf, Cam, Brist, UvA, Edin

Immunology

--

21

UM, Oxf, Louv, Brus, Cam

Mathematics

--

16

Brist, Oxf, Cam, Leuv, UL

Multidisciplinary

--

5

Hei, Gott, Oxf, Cam, L’don

* Space Science van de RUG is in de ESI opgenomen onder de naam van ‘Kapteyn Astronomisch Instituut’

De belangrijkste conclusies die uit Tabel 3.6 getrokken kunnen worden zijn: > Clinical Medicine is met afstand de grootste / meest productieve discipline in ons land, terwijl Mathematics het minste ISI publicaties oplevert.24 > Nederland behoort voor wat betreft het aantal publicaties tot de mondiale Top 10 in 12 van de 22 Fields; in de andere 10 behoren we tot de Top 20. > Nederlands absolute citatie-impact is het grootst in Molecular Biology & Genetics (C/P = 25,7) en het laagst in Engineering, Economics & Business, Social Sciences, Mathematics en Computer Science (alle C/P < 5). > De relatieve impact, d.w.z. Nederlands rangnummer op basis van C/P in de mondiale Top-20 van meest geciteerde landen, is het grootst in Agricultural Sciences (1e plaats, C/P = 7,3), gevolgd door Clinical Medicine (2e , C/P = 14,1), Environment / Ecology (2e , C/P = 10,0) en Plant & Animal Science (2e , C/P = 8,4). In Chemistry, Social

Sciences en Materials Science staat Nederland 3e. In alle disciplines behoren we tot de Top 10 behalve in de Fields Multidisciplinary (12e) en Neuroscience & Behavior (15e). > De relatieve omvang van de RUG, gemeten als aandeel in de landelijke productie van ISI publicaties, varieert van 3,4% voor Engineering tot 12% voor Psychiatry/ Psychology. Dit lijkt redelijk overeen te komen met ons aandeel in de onderzoeksinzet van het Nederlands universitair WP (overall ca. 10%). > De citatie impact van de RUG ligt in 10 van de 16 Fields waarin we vertegenwoordigd zijn boven het Nederlands gemiddelde; daaronder de mondiale ‘toppers’ Environment / Ecology, Plant & Animal Science, Chemistry, Social Sciences en Materials Science. Tabel 3.7 geeft een overzicht van de absolute RUG scores per Field op de parameters P en C/P en van de relatieve positie onder de 38 Europese universiteiten op basis van elk

Tabel 3.8 Aantal Top-5 noteringen per universiteit inzake citatie-impact en aantal publicaties. Bron: ESI d.d. februari 2005. Nadere toelichting in tekst. AANTAL TOP-5 POSITIES VOLGENS C/P

AANTAL TOP-5 POSITIES VOLGENS P

Oxford

16

Cambridge

16

Cambridge

15

Oxford

16

London

8

Coll London

9

Heidelberg

7

UU

7

VU

6

Moscow MV Lomonosov

6

RUG

5

Munich

6

Bristol

5

Roma la Sapienza

6

EUR

4

UvA

5

Edinburgh

4

UL

4

Freiburg

4

Bologna

4

KU Louvain

3

Uppsala

4

KUN

3

WU

4

UL

3

RU Gent

3

UM

3

Bristol

3

Tubingen

3

Edinburgh

3

Uppsala

3

EUR

2

UU

3

KU Leuven

2

Antwerp

2

TUD

2

UvA

2

Heidelberg

2

VU Brussel

2

Padua

2

WU

2

TUE

1

KU Leuven

1

UM

1

Liege

1

Gottingen

1

St Petersburg NPI

1

UvT

1

TUE

1

Bologna

1

Gottingen

1

Padua

1

Totaal

110

van beide. Daaruit blijkt ondermeer het volgende: > Qua absolute omvang van onze productie zijn we relatief

25

A.F.J. Van Raan, ‘Fatal Attraction: Ranking of Universities by Bibliometric Methods’, juli 2004, submitted to Scientometrics.

Totaal

110

klein: in geen enkel Field behoren we tot de Top-5 en slechts in 5 tot de Top-10 > Gemeten naar citatie impact doet de RUG het erg goed: in maar liefst 5 Fields behoren we tot de Top-5: Environment / Ecology, Materials Science, Chemistry, Space Science en Microbiology en in 2 andere tot de Top-10: Plant & Animal Science en Physics.

Hoogstwaarschijnlijk wordt daarin naar de Shanghai 2003 Ranking gerefereerd; in de Ranking 2004 lijken een aantal verbeteringen te zijn aangebracht. 26

De parameter Size lijkt dat wel te doen, maar volstrekt onduidelijk is hoe. Bovendien telt deze slechts voor 10% mee in de Totaalscore, waarop de uiteindelijke Ranking gebaseerd is.

Dat we met recht kunnen spreken van een hoge relatieve impact van het RUG-onderzoek blijkt uit Tabel 3.8. Met 5 Top-5 posities worden we alleen overtroffen door Oxford (16 noteringen), Cambridge (15), Univ Coll London (8), Heidelberg (7) en de VU (6).

Andere internationale ranglijsten Er lijkt steeds meer belang gehecht te worden aan de positie van universiteiten op internationale ranglijsten. In 2004 trokken de ‘Sjanghai Academic Ranking of World Universities’ en de ‘Times HES World University Rankings’ veel aandacht. Gegeven de grote invloed die deze hebben op de beeldvorming, kunnen ze niet genegeerd worden, ook al is er methodologisch het nodige op aan te merken. Daarom hieronder eerst een korte bespreking van deze twee ranglijsten.

Sjanghai Jiao Tong University: Academic Ranking of World Universities Deze mondiale Top-500 haalde februari 2004 de landelijke media. Toen betrof het de Ranking 2003, waarop de RUG de 84e plaats innam (24e van Europa, 3e van NL). In Nederland werden we alleen ‘overtroffen’ door de universiteiten van Utrecht (40e, 7e van Europa) en Leiden (78e, 23e van Europa). Zomer 2004 werd echter de Ranking 2004 gepubliceerd, waarop de RUG gedaald was naar een gedeeld 101e positie (gedeeld 38e van Europa en samen met de UvA nog steeds 3e van NL). Deze daling werd vrijwel geheel verklaard door toevoeging van een extra parameter (‘Alumni’) gebaseerd op het aantal Nobel en Fields Medal laureaten die een Bachelor, Master of PhD aan de instelling gehaald hebben (weegfactor 10%). De andere 5 parameters zijn: > Awards (weegfactor 20%): aantal Nobel laureaten (in een van de 4 wetenschapsgebieden) en Fields Medal winnaars (Wiskunde) die aan de universiteit verbonden waren op het moment dat ze de prijs ontvingen; gewogen voor periode waarin degree behaald. > Highly Cited (weegfactor 20%): aantal ‘highly cited’ auteurs, als gepubliceerd op ISIHighlyCited.com: de 0,5% meest geciteerde auteurs uit de periode 1981-1999 in 21 ISI Fields. > Nature & Science (weegfactor 20%): aantal publicaties tussen 1999 en 2003 gepubliceerd in Nature & Science. > SCI (weegfactor 20%): totaal aantal artikelen in 2003 geciteerd in de Science Citation Index en de Social Science Citation Index. > Size (weegfactor 10%): som van 1 t/m 5, gedeeld door de omvang van de academische staf (in fte’s), welke alleen bekend is voor China en USA; onduidelijk is hoe deze score berekend is voor de andere universiteiten. De methodologie mag op het eerste gezicht redelijk genuanceerd over komen maar schiet toch ernstig tekort, als ondermeer beargumenteerd door Van Raan van het Leidse CWTS 25 die concludeert dat: “the Shanghai ranking is based on technical and methodological approaches that are not sufficiently advanced. These rankings should not be used for evaluation purposes, even not for benchmarking.”

Behalve ondeskundig gebruik van de ISI-bestanden (voor parameters 3 t/m 5) is een belangrijk kritiekpunt dat er feitelijk niet gecorrigeerd is voor de omvang van de instellingen26. Daarnaast valt natuurlijk te betwijfelen in hoeverre de verdiensten van Nobel en Fields Medal laureaten toe te schrijven vallen aan de universiteit waar ze ooit (een deel van) hun studie hebben gevolgd (alumni) of waaraan ze verbonden waren tijdens de toekenning van de prijs (in plaats van de instelling waar betreffend onderzoek verricht is; Awards). Deze kritiek wordt ook geuit in een begeleidend artikel bij de Times HES ranglijst.

Times HES World University Rankings In The Times Higher Education Supplement van 5 november 2004 is een ranglijst gepubliceerd van “the world’s Top-200 universities”. De ‘beste’ Nederlandse universiteiten hierin zijn de EUR (64 e, 20e van Europa) TUD (78e, 24e van Europa) en TUE (83e, 26e van Europa). De RUG ontbreekt geheel, hoogstwaarschijnlijk vanwege een geringere naamsbekendheid in het buitenland. De lijst is in eerste instantie namelijk gebaseerd op een enquête onder 1300 academici uit 88 landen die gevraagd werden de topinstellingen in hun eigen discipline te benoemen. Vervolgens zijn alleen de 300 meest genoemde universiteiten in de analyse betrokken. Voor zover deze eerste selectie iets zegt, is het vooral internationale reputatie. Een mogelijke verklaring voor een gebrekkige internationale zichtbaarheid van de RUG is dat we in alle disciplines relatief klein in omvang zijn (als ook blijkt uit de ESI analyse hierboven). Een tweede relativering van de waarde van de Times HESranglijst is dat deze gebaseerd is op vijf parameters waarvan slechts één iets zegt over onderzoekskwaliteit: > Citations/Faculty (weegfactor 20%): totaal aantal citaties, ontleend aan de Essential Science Indicators database, gedeeld door het aantal ‘Faculty members’, voor de meeste landen ontleend aan de universitaire websites (vergelijkbaarheid en betrouwbaarheid onduidelijk). De andere vier parameters zijn: > ‘Peer review score’ (weegfactor 50%): het aantal maal dat een instelling genoemd is door de 1300 ‘peers’. > Faculty/Student score (weegfactor 20%): het aantal ‘Faculty members’ per student (hoe lager de onderwijsbelasting van de staf, hoe hoger de score). > International Faculty score (weegfactor 5%): het percentage buitenlandse ‘Faculty members’. > International Student score (weegfactor 5%): het percentage buitenlandse studenten. Het moge duidelijk zijn dat ook de Times HES ranking geen representatief beeld oplevert van de relatieve kwaliteit van het universitaire onderzoek.


Tabel 3.9 Met de maximale (4x5) score beoordeelde programma’s in landelijke, disciplinaire onderzoekvisitaties Discipline

Programma

Programmaleider

Physics

Electronic Structure of Solids & Surfaces

G.A. Sawatzky (MSC)

Chemistry

Organic Synthesis & Catalysis

B.L. Feringa (Stratingh)

Solid State Chemistry

T.T.M. Palstra (MSC)

Eukaryotic Microbiology

W. Harder & M. Veenhuis (GBB)

Molecular Microbiology

W.N. Konings (GBB)

Cognitive Structures in Knowledge & Knowledge Development

T.A.F. Kuipers (GRIPh)

Biology

Philosophy

3.6 Kroonjuwelen Resumerend komen uit de vorige paragraaf de volgende meest opmerkelijke onderzoeksprestaties naar voren: RUG-onderzoek over de hele linie het best beoordeeld in landelijke, disciplinaire onderzoeksvisitaties > Theologie > Wijsbegeerte > Biologie > Sterrenkunde > Sociologie Onderzoeksinstituten met hoge citatie impact volgens CWTS (CCP/FCSm > 1,4) > Centre for Isotope Research (CIO) > Materials Science Centre (MSC+) > Stratingh Institute for Chemistry and Chemical Engineering > Centre for Theoretical Physics (CTN) > Kapteyn Astronomical Institute > Instituut voor Wiskunde & Informatica (IWI) > Centre for Ecological en Evolutionary Studies (CEES) > Cardiovascular Centre (GUIDE-CVC) > Groningen Research Institute for Asthma and COPD (GUIDE-GRIAC) ISI Fields waarin de RUG tot de Top-5 van 38 Europese universiteiten behoort op basis van citatie impact volgens ESI > Environment / Ecology > Materials Science > Chemistry > Space Science > Microbiology

ISI Subfields waarin de RUG een zeer hoge citatie impact behaalt volgens CWTS (CCP/FCSm > 2) > General Medicine > Biology > Materials Science, Multidisciplinary > Chemistry > Hematology > Physical Chemistry Daarnaast verdienen de volgende eervolle onderscheidingen bijzondere vermelding: Nationaal > P.S. Hasper (FWB, GRIPh), Keetje Hodshon Prijs > T. Piersma (FWN, CEES), Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor Natuurbehoud > A. Helmi (FWN, Kapteyn), Christiaan Huygensprijs > B.L. Feringa (FWN, Stratingh), NWO-Spinozapremie > E. Jorink (FLett, ICOG), studieprijs Stichting Praemium Erasmianum > G. van den Bogaart (FWN, GBB), Hollandsche Maatschappij prijs Jong Talent Internationaal > T.I.F.H. Cremers (GUIDE-GRIP), Galerus Prijs 2004 > C.Th. Hasselblatt (FLett, ICOG), Kruis van Terra Mariana, staatsonderscheiding Estland > B.L. Feringa (FWN, Stratingh), Körber European Science Award 2003 > B.L. Feringa (FWN, Stratingh), eervol lidmaatschap American Academy of Arts and Sciences > J.H.A. Kammer (FLett, ICOG), Pro Cultura Prijs Hungarica


Internationalisering 4.1 Algemeen

nale) marketing en PR zijn daarbij een conditie, maar niet voldoende. Hoger onderwijs is een ervaringsgoed. Het beeld van de RUG kan op geen ander gegeven gebaseerd zijn dan op kennis en daadwerkelijke kwaliteit. De ultieme uitdaging voor de RUG is om het type van de onderzoeker, de intellectueel en de nieuwsgierige student op een aansprekende wijze in beeld te brengen. Studenten, medewerkers en alumni spelen hierbij een cruciale rol. Strategische keuzen die hieruit voortvloeien zijn: een internationaal herkenbaar profiel ontwikkelen met goed oog voor nieuwe markten, RUG (top)onderzoek herkenbaar profileren, het selectief werven van goede buitenlandse studenten en stafleden, en het opbouwen en onderhouden van netwerken en universiteitsbrede, lange-termijnsamenwerking met sterke partners in geselecteerde landen en regio’s. Hieronder worden de resultaten van 2004 voor diverse aspecten van de internationalisering afzonderlijk belicht.

Internationalisering is voor de RUG een instrument om de kwaliteit van haar onderwijs en onderzoek continu te verhogen en vormt een kernelement in haar strategie en missie. Internationalisering is van belang bij elk van de drie ambities die de RUG in de komende periode wil realiseren: investeren in topkwaliteit, stimuleren van grensoverschrijdend onderwijs en onderzoek, honoreren van verschil in talent en ambitie. De universiteit investeert extra in onderzoekers die hun grenzen verleggen en internationaal een rol van betekenis willen spelen. De RUG blijft haar studenten aanmoedigen zich veelzijdig te ontwikkelen. Kennisvermeerdering en innovatie floreren in een interdisciplinaire en internationale omgeving. De RUG werft daarom een groeiend deel van haar studenten in het buitenland en streeft ernaar dat gemiddeld 30% van de RUG studenten buitenlandervaring opdoet tijdens hun studie. Voor 2010 is de beoogde instroom van buitenlandse studenten op masterniveau 15% (ruim 1100 studenten) en op bachelorniveau 5% (750 studenten). Kwaliteit en diversiteit van herkomst zijn daarbij essentiële randvoorwaarden. Door de opgebouwde goede contacten met studenten en docenten/onderzoekers van universiteiten in ontwikkelingslanden wil de RUG tevens een bijdrage leveren aan de vermindering van kennisongelijkheid in de wereld. Bovendien zijn problemen in ontwikkelingslanden op een specifieke wijze onderwerp van onderwijs en onderzoek aan de RUG. Tegen de achtergrond van het ontstaan van een Europese onderwijsen onderzoeksruimte en de liberalisering en mondialisering van de onderwijsmarkt, is het essentieel voor de RUG om internationaal zichtbaar te zijn met een helder en herkenbaar profiel. Het RUG-product moet niet alleen goed zijn, men moet ook wéten dat het goed is. Goede (internatio-


4.2 Studentenmobiliteit Non-degree-studentenmobiliteit is voor studenten altijd een belangrijk aspect geweest van internationalisering. De mobiliteit wordt in eerste instantie erg gestimuleerd door de EU (Erasmus/Socrates programma), maar de RUG zet ook eigen middelen in ter bevordering van mobiliteit, via het zogenaamde Marco Polo fonds.

Uitstroom De uitgaande mobiliteit (gebaseerd op Socrates-mobiliteit in 2003/2004 en Marco Polo beurzen in 2003/2004 ) is weergegeven in de volgende tabel (Tabel 4.1).

Tabel 4.1 Uitgaande mobiliteit RUG-studenten 2003 en 2004 Werelddeel

Aantal 2003

Percentage 2003

Aantal 2004

Percentage 2004

Europa*

381

56,3 %

401**

66,1 %

Noord-Amerika

135

20,0 %

78

12,9 %

Afrika

70

10,3 %

56

9,2 %

Latijns-Amerika

34

5,0 %

27

4,4 %

Azië

31

4,6 %

22

3,6 %

Oceanië

26

3,8 %

23

3,8 %

677

100, 0 %

607

100,0 %

Totaal

* Europa: EU/EER en overige Europese landen ** 317 via Socrates

<< Lustrumgala, 17 juni 2004

4 rug

Instroom

Ten opzichte van 2003 is het totaal aantal uitgaande RUGstudenten in 2004 afgenomen met 70. Het aantal toegekende Socrates-beurzen nam toe met 45. Het aantal toegekende Marco Polo-beurzen nam echter af met maar liefst 117. Het is opvallend dat het aantal studenten dat voor uitwisseling in Europa studeert nog wel toeneemt, terwijl het aantal studenten dat voor uitwisseling buiten Europa studeert afneemt. Het aantal uitgaande studenten ligt onder het RUG-streefpercentage van 30%. De invoering van de BaMa-structuur zou hierbij een rol kunnen spelen.

De instroomtabel van uitwisseling- en degree studenten in 2004 ten opzichte van 2003 ziet u in tabel 4.3. In absolute cijfers is vooral het aantal studenten vanuit Europa en Azië toegenomen en in mindere mate het aantal studenten uit Afrika. De instroom vanuit Zuid-Amerika bleef gelijk. Opvallend is de teruglopende instroom vanuit NoordAmerika en overig Europa. Gezien de uitbreiding van de EU per 1 mei 2004 valt dit laatste wel te begrijpen. Naast eigen middelen van studenten en inzet uit RUG-fondsen werden onder meer ook middelen uit het DELTA-programma van het Ministerie van OCW aangewend om studenten en jonge stafleden uit China, Taiwan, Indonesië en Zuid-Afrika aan de RUG te laten studeren of promotieonderzoek te laten doen. Met behulp van DELTA-beurzen studeerden in 2004 totaal

Ten opzichte van 2003 neemt bij de volgende faculteiten de uitgaande mobiliteit in absolute zin af: Bedrijfskunde (-13), Economische Wetenschappen (-16), Ruimtelijke Wetenschappen (-18), W&N (-40!), Godgeleerdheid (-1). Bij de andere faculteiten neemt de uitgaande mobiliteit (enigszins) toe: Letteren (+8), Rechten (+2), PPSW (+1), Medische Wetenschappen (+3), Wijsbegeerte (+2).

Tabel 4.2 Uitgaande mobiliteit RUG-studenten in 2004 per faculteit Faculteit

Aantal

Socrates

Marco Polo beurs

212

124

88 26

Letteren Bedrijfskunde

82

56


59

48

11


31

14

17

Wiskunde en Natuurwetenschappen

52

15

37

Rechten

54

38

16

PPSW

32

16

16


81

4

77

Wijsbegeerte

3

2

1


1

0

1

607

317

290

Totaal aantal:

Tabel 4.3 Instroom buitenlandse studenten RUG 2003 en 2004 Werelddeel

Aantal 2003

Percentage 2003

Aantal 2004

Percentage 2004

Europese Unie

549

45,1 %

571

Overig Europa

162

13,3 %

149

12,2%

Azië

337

27,7 %

355

29,1%

Noord-Amerika

101

8,3 %

62

5,1%

Afrika

39

3,2 %

50

4,1%

Zuid-Amerika

25

2,1 %

25

2,0%

4

0,3 %

10

0,8%

1217

100,0 %

1222

Oceanië

Totaal

46,7%

100%

23 studenten aan de RUG voor een master-degree. Via het Huygens-beurzenprogramma studeerden 17 studenten aan de RUG. Uitgesplitst naar de verschillende categorieën buitenlandse studenten en Aio’s/Oio’s gaat het bij de instroom om de volgende aantallen: Tabel 4.4 Categorieën buitenlandse studenten en promovendi 2004 Gast- en uitwisselingsstudenten

461

Studenten in degree programma’s op bachelor- en masterniveau 761 Beurspromovendi

206

Aio’s/Oio’s

86

Totaal

1614

Niet opgenomen in deze tabel zijn 9 studenten met kort verblijf. Opmerkelijk is de afname van gasten uitwisselingsstudenten, in 2003 nog 539. Het aantal buitenlandse studenten in degree-programma’s op bachelor- en masterniveau is gegroeid ten opzichte van 2003 met 114 studenten. Economie, Bedrijfskunde en Letteren hebben de meeste buitenlandse studenten in hun degree programma’s. PPSW, Rechten en FWN volgen. Medische Wetenschappen vormt de brug met de kleinere faculteiten: Ruimtelijke Wetenschappen, Filosofie en Theologie. Hierbij moet opgemerkt worden dat bij PPSW een groot aantal buitenlandse studenten (vooral Duitse studenten) een Nederlandstalig programma volgen. Het aantal beurspromovendi en Aio’s/Oio’s is ten opzichte van 2003 gegroeid met 82.

4.3 Engelstalig onderwijs Het Engelstalige onderwijsaanbod aan de RUG is in 2004 behoorlijk uitgebreid en verbreed over de faculteiten. De invoering van research/topmasters (in totaal 15) is hier voor een belangrijk deel de oorzaak van. Het aanbod van internationale masterprogramma’s breidde zich uit tot in totaal 59 (plus 1 die niet bij het CROHO is geregistreerd). De onderverdeling hiervan is als volgt: 37 ‘reguliere’ masterprogramma’s (1 niet-CROHO), 15 topmasterprogramma’s en 8 Joint Master-programma’s. Op bachelorniveau worden met ingang van het academische jaar 2004/2005 vier volledig Engelstalige internationale programma’s aangeboden, alle bij de faculteiten Bedrijfskunde en Economie. Verder is er 1 Joint Bachelor-programma. Bij de negen zogenaamde Joint Programmes die de RUG aanbiedt (8 master en 1 bachelor), wordt een deel van het programma gevolgd bij de buitenlandse partner en een deel aan de RUG. Ze worden geflankeerd door intensieve samenwerking op stafniveau en gezamenlijke onderzoeksprogramma’s. Vijf hiervan zijn Double Degree Master programma’s met Gadjah Mada universiteit in Yogyakarta (UGM) en het Institut Teknologi Bandung (ITB) in Indonesië. Met de Fudan universiteit in Sjanghai is in januari 2004 een overeenkomst getekend voor een Joint Bachelor-programma. Drie Joint Programmes worden uitgevoerd in Europees consortiumverband (zie ook tabel 4.5).

4.4 Strategische allianties De Universiteit van Uppsala in Zweden werd in 2003 door het College van Bestuur aangezocht als strategische partner van de RUG. In 2004 werden intensief de mogelijke vormen van

Tabel 4.5 Internationale programma’s Faculteit

Internationale programma’s

Joint programmes

Bedrijfskunde

7

1 (UGM)

Economie

7

1 (Fudan)*

Filosofie

1

FWN

20

3 (ITB)

Letteren

13

3 (Europees consortium)**

PPSW

3

Rechten

4


3

Theologie

1

* Bachelors International Economics and Business ** Twee Erasmus Mundus programma’s

1 (ITB)


samenwerking verkend en werd een begin gemaakt met de invulling. Vrijwel alle faculteiten zetten één of meer gezamelijke (top) masterprogramma’s op met Uppsala, met financiële ondersteuning vanuit zowel Uppsala als de RUG. De samenwerking met Duitse universiteiten zette zich in 2004 voort. Met de universiteit van Hamburg werd een overeenkomst gesloten, onder meer ten behoeve van opleidingen die onder de sectorplannen vallen. In Azië werkt de RUG op intensieve wijze samen in onderwijsen onderzoeksprogramma’s met prestigieuze universiteiten als ITB in Bandung en Gadjah Mada in Yogjakarta, Indonesië. Tijdens de China-reis in januari 2004 van de Nederlandse Minister van Onderwijs tekenden de RUG en de Fudan University in Sjanghai een overeenkomst voor het instellen van een Chair Dutch Studies, te starten tijdens het eerste eeuwfeest van Fudan in september 2005.

4.5 Dienstverlening Aan de kwaliteit van voorlichting, opvang en begeleiding worden internationaal steeds hogere eisen gesteld. De in 2002 gestarte International Service Desk (ISD) bleek in 2003 al in een duidelijke behoefte te voorzien. In 2004 nam het aantal gasten en soorten werkzaamheden snel toe. Op verzoek van de faculteiten FWN en PPSW heeft de ISD in 2004 ook MVV/TWV-aanvragen (Machtiging Voorlopig Verblijf / Tewerkstellingsvergunning) behandeld voor buitenlandse werknemers van deze faculteiten. In voorkomende gevallen geeft het ISD advies over de kwaliteit van buitenlandse vooropleidingen bij admission procedures. Samen met studentenvereniging WINGS organiseert de ISD een intensief sociaal programma voor buitenlandse studenten en organiseert zij halfjaarlijkse welkomstceremonies. De belangrijkste ISDtaken blijven het geven van generieke voorlichting aan (aspirant) buitenlandse studenten, doorverwijzen van specifieke vragen, en behandelen van MVV aanvragen. In 2004 behandelde de ISD 328 MVV aanvragen (in 2003 nog 280), 56 TWV aanvragen, werden 4335 e-mails beantwoord, 2349 telefoontjes beantwoord en 2820 studenten aan de balie te woord gestaan.

4.6 Internationale marketing De RUG intensiveerde haar internationale-marketinginspanningen in 2004 aanzienlijk. Zoals gezegd zijn de streefgetallen voorlopig vastgelegd op een instroom van minimaal 15% buitenlandse studenten op masterniveau en 5% op bachelorniveau in 2010. Hoewel Indonesië, China, Taiwan en Duitsland de belangrijkste aandachtsgebieden van de RUG bleven voor de werving, intensiveerde de RUG haar inspanningen en breidde die in Azië uit naar India en Thailand.

Daarnaast richtte de RUG zich meer op Europa en LatijnsAmerika. De primaire instrumenten in de internationale marketing zijn voor de RUG: strategische partners, internet, alumni en beurzenprogramma’s. Secundaire instrumenten die een aanvullende, versterkende werking hebben, zijn: internationale onderwijsbeurzen, advertenties, brochures, agenten en voorlichting aan bij de RUG aanwezige uitwisselingsstudenten. In totaal nam de RUG in 2004 deel aan 20 internationale onderwijsbeurzen, waarvan 3 in Duitsland, 11 in overig Europa, 4 in Azië, 2 in Latijns-Amerika. Meer dan 15.000 studenten bezochten de RUG-stands en spraken met vertegenwoordigers van Bureau Internationale Samenwerking en de faculteiten Wiskunde en Natuurwetenschappen, Rechten, Economie, Bedrijfskunde en Letteren. De RUG combineerde de onderwijsbeurzen met instellingsbezoeken in de betrokken landen, met het oog op bestaande of toekomstige strategische partnerships. In totaal bezocht de RUG op deze wijze ongeveer 25 universiteiten, waar in veel gevallen door RUG-hoogleraren gastcolleges werden gegeven en PhD-onderzoekers begeleid. In 2004 werden enkele algemene brochures herzien en opnieuw uitgebracht, dit in aanvulling op de opleidingsspecifieke brochures van de faculteiten.

4.7 Regio’s I Europa De meeste mobiliteit van studenten en docenten vindt nog steeds plaats binnen Europa, maar ook veruit de meeste promovendi (Aio’s, Oio’s en bursalen) komen uit de EU/EER: in totaal 172 (66,7%). Uit de overige Europese landen komen daar nog eens 73 promovendi bij (28,3 %) Door toetreding van tien nieuwe landen tot de EU is het aantal partners verder uitgebreid. Twee joint degree-opleidingen van de RUG, de masteropleidingen Humanitarian Assistance en Clinical Linguistics bij Letteren, ontvingen het prestigieuze Erasmus Mundus-label van de EU. Hierdoor worden zij beter zichtbaar op de wereldmarkt en kunnen via een beurzenprogramma studenten van buiten de EU worden aangetrokken. De RUG werkt universiteitsbreed met het European Credit Transfer System (ECTS) en heeft belangrijke vorderingen gemaakt met de invoering van het Diploma Supplement, twee EU-maatregelen die het vertrouwen in Europese universiteiten moeten vergroten. De Coimbra Group is voor de RUG het belangrijkste netwerk van Europese partners en biedt een permanent reservoir aan partners voor gezamenlijke projecten inzake internationalisering van het onderwijs en innovatie. Het voortschrijdende Bologna-proces en het effect hiervan op de inrichting en kwaliteit van het onderwijs en de positie van universiteiten in Europa vormde het hoofdthema voor de discussie tussen rectoren en stafleden. De Coimbra Group

organiseerde verschillende seminars en workshops, vaak samen met niet-Europese universiteiten.

Duitsland Het aantal Duitse studenten aan de RUG is in 2004 toegenomen tot 286. Hiervan studeren 193 studenten in reguliere Nederlandstalige en Engelstalige bachelor- of masterprogramma’s. Daarnaast verbleven in 2004 76 uitwisselingsstudenten, 16 beurspromovendi en 1 postdoc aan de RUG. De Duitsers vormen hiermee de grootste groep buitenlandse studenten aan de RUG. De RUG was aanwezig op meerdere onderwijsbeurzen voor doelgroepen variërend van Bachelor/Master (Keulen, Hamburg, Berlijn) tot PhD (Frankfurt, München)en begeeft zich daarbij inmiddels ook buiten de oorspronkelijke wervingsgebieden Niedersachsen en Bremen. De universiteiten van Oldenburg, Bremen (jaarlijks), Münster (tweejaarlijks) en Hamburg (nieuw in 2004) nodigden de RUG uit voor deelname aan hun voorlichtingsdagen en/of het houden van een lezing over studeren in Groningen. Vier scholen uit de Noord-Duitse regio brachten in klassenverband een bezoek aan de RUG. In samenwerking met verschillende faculteiten werd voor deze scholieren een programma op maat gemaakt. Duitse aspirant-studenten wisten in 2004, mede dankzij de geheel vernieuwde Duitstalige webpagina’s, de weg naar de voorlichtingsevenementen goed te vinden. Ruim 70 Duitse geïnteresseerden bezochten op de Voorlichtingsdag de lezingen ‘Studieren in Groningen’ en waardeerden deze met een 8,5. De projecten van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen in het kader van het grenslandenprogramma werden afgesloten met een Europees congres over producttechnologie.

Midden- en Oost-Europa In 2004, het jaar waarin de Midden-Europese landen tot de EU toetraden, gaven veel faculteiten te kennen (opnieuw) geïnteresseerd te zijn in wetenschappelijke samenwerking met Midden- en Oost-Europa en in instroom van studenten voor hun Engelstalige masteropleidingen. Er zijn niet veel nieuwe Socratesovereenkomsten afgesloten naast die met de al ruim dertig bestaande Socrates-partners. Het realiseren van studentenuitwisseling verloopt stroef. De uitstroom blijft gering, onder meer door de beperkte mogelijkheden voor RUG-studenten om in de nieuwe EU-landen vakken in het Engels te volgen. In 2004 kwamen 60 uitwisselingsstudenten uit Oostelijk Europa naar Groningen. De meesten kwamen dit jaar uit Tsjechië en Polen (15 uit beide landen), gevolgd door Hongarije met 11 studenten. Ze gingen vooral naar de faculteiten W&N, Letteren, en PPSW. Uit Groningen gaan gemiddeld ongeveer 10 studenten per jaar op uitwisseling, de

meesten naar Hongarije en Tsjechië. Het aantal onderzoekers uit Oostelijk Europa ligt boven de 100; dit is 30% van het totaal aan buitenlandse onderzoekers aan de RUG. Zij zijn vooral afkomstig van de universiteiten waarmee RUG al sinds 1990 universiteitsbreed samenwerkt in Polen, Hongarije, Slowakije, Estland, Rusland en Roemenië. Via het Coimbra Group-netwerk en de zogenaamde Task Force for Eastern Neighbouring Countries was de RUG betrokken bij activiteiten in de nieuwe grenslanden en regio’s (vooral in de voormalige Balkanlanden). Uit de projectaanvragen die in het kader van het Tempusprogramma werden gedaan bleek interesse om deel te nemen in projecten met Tacis-landen als Georgië en Kirgizië.

Turkije Het NUFFIC-focusland van 2003, Turkije, kreeg binnen de RUG veel vervolg in 2004. In april brachten de rectoren van vier vooraanstaande Turkse universiteiten een bezoek aan de RUG. In april en oktober nam de RUG deel aan onderwijsbeurzen in Istanbul en Ankara. Tevens namen de faculteiten Economie, Bedrijfskunde, Letteren en W&N in oktober deel aan instellingsbezoeken waar de mogelijke vormen van samenwerking verder werden verkend. In 2004 werden de eerste studenten over en weer uitgewisseld binnen het Socrates-programma, dat voor Turkije in september 2004 van start ging.

II Azië

Indonesië en China In 2004 kwam 10% van de internationale studenten in degree-programma’s uit Indonesië (84 studenten) en 21% uit China (179 studenten). Opmerkelijk is dat het aantal studenten uit Indonesië en China in 2004 landelijk sterk terug loopt, terwijl het aantal aan de RUG voor China gelijk blijft en voor Indonesië zelfs groeit. Dit blijkt het resultaat van intensieve samenwerking met sterke partners. Het intensieve, gerichte beleid van de RUG in Indonesië en China werd voortgezet. Er vonden tientallen reizen van stafleden en studenten naar Indonesië en China plaats. In januari nam de RUG deel aan vier onderwijsbeurzen in Indonesië. Verder werden in Indonesië de institutionele strategische relaties met Universitas Gadjah Mada, Insitut Teknologi Bandung (ITB) en Universitas Indonesia (UI) door middel van nog meer PhD-onderzoek versterkt. In 2004 studeren 24 Indonesische PhD-studenten aan de RUG. Het Asia Linkprogramma van de EU verleende subsidie aan een driejarig project voor het ontwikkelen van een gedeeltelijk op internet gebaseerd curriculum in Biomedical Engineering. In China werden vooral de institutionele strategische relaties met Fudan University versterkt, naast de samenwerking met Tjinghua en Beijing University en met de Chinese Academy


of Sciences. Met Fudan tekende, zoals vermeld, de RUG een belangrijke overeenkomst om binnen de afdeling European Studies een chair Dutch Studies op te zetten. Genoemd is ook al het gezamelijk bachelorprogramma in International Economics & Business, met de mogelijkheid voor zowel Chinese als Groningse studenten in Sjanghai en Groningen te studeren. In totaal liepen in 2004 zes gezamenlijke onderwijsen onderzoeksprogramma’s (zogenaamde ‘double degree programmes’) in Indonesië en China. Sinds de start van deze programma’s in 2000 zijn ruim 90 studenten afgestudeerd, waarvan velen zijn doorgegaan als PhD-onderzoeker, vooral in de bètafaculteit. In 2004 zijn door de RUG in totaal 18 Bernoulli-beurzen aan PhD-studenten van partnerinstellingen in China en Indonesië toegekend. Dit onderzoek vindt veelal plaats in zowel eigen land als in Groningen. In totaal verblijven in 2004 27 Chinese PhD-onderzoekers aan de RUG.

India en Thailand In 2004 is de RUG begonnen met een marktverkenning in India en Thailand. In beide landen nam de RUG deel aan onderwijsbeurzen, in Mumbai, New Delhi en Bangkok. Er bleek vooral in India veel belangstelling voor PhD-onderzoek. Dat gegeven is ook weerspiegeld in de aantallen Indiase PhDonderzoekers, dat zijn er in 2004 in totaal 25. Dat is bijna evenveel als uit China en Indonesië. De RUG bracht een eerste bezoek aan de Jawarlal Nehru University in New Delhi en een tegenbezoek van de Vice-Chancellor aan Groningen ter bekrachtiging van de samenwerking is voorbereid. Tevens is het Institute of Technology in New Delhi bezocht, waarmee het Asia Link programma Biomedical Engineering wordt uitgevoerd. Zowel in India als in Thailand wordt de RUG gesteund door succesvolle alumni en PhD-studenten.

Vietnam Sinds 1995 werkt de RUG samen met Can Tho University (CTU) in de Mekong River Delta in Vietnam in het kader van MHO, een Nederlands ontwikkelingssamenwerkingsprogramma dat in december 2004 werd beëindigd. In totaal behaalden 28 stafleden van CTU een masterdiploma (het merendeel van hen bij de RUG) en rondden 8 stafleden hun promotieonderzoek af. Met hulp van de Economische Faculteit heeft CTU het curriculum van haar School of Economics and Business Administration (SEBA) volledig kunnen moderniseren en programma’s opgezet om het lokale bedrijfsleven te trainen. De Groningse Rechtenfaculteit heeft een grote rol gespeeld in het opzetten van een volledig nieuwe Faculty of Law in Can Tho. Inmiddels coördineren de RUG en CTU een nieuw ontwikkelingssamenwerkingsproject op het gebied van economie en milieu. Tot 2008 volgen opnieuw 12 stafleden van SEBA een

masteropleiding of onderzoeksprogramma aan de RUG. Met hulp van RUG experts zal SEBA onderzoek opzetten dat relevant is voor de Mekong River Delta. Daarbij staan economische groei en duurzaamheid centraal. Een in juni 2004 getekende overeenkomst weerspiegelt de intentie van CTU en RUG om instellingsbreed samen te blijven werken op het gebied van studenten- en stafuitwisseling, onderzoek en versterking van het gezamenlijke (inter)nationale netwerk.

Japan De verzelfstandiging van staatsuniversiteiten in Japan heeft ertoe geleid dat de Japanse partners van de RUG, Tokyo en Osako, zich pro-actief opstellen in hun internationaliseringsbeleid. Individuele ‘research courses’ voor studenten en PhD’s zijn het geijkte middel om de contacten tussen onderzoeksgroepen aan te halen, zo bleek in 2004. De Universiteit van Osaka heeft in 2004 haar plan voorgelegd om in 2005 een Osaka University Centre te vestigen in Groningen. Doelstelling is: voorlichting over Osaka University, bevorderen van studentenmobiliteit, aanbieden van onderwijs via e-learning en het leggen van contacten met bedrijfsleven.

III Ontwikkelingslanden Academische ontwikkelingssamenwerking maakt integraal deel uit van het internationaliseringbeleid van de RUG. Maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef en academische relevantie vallen samen in deze vorm van samenwerking. Samenwerkingsverbanden geven staf en instellingen in ontwikkelingslanden toegang tot hoogwaardige wetenschap, terwijl ontwikkelingsrelevante problematiek structureel onderwerp van studie is aan de RUG. Voor veel wetenschappelijk onderzoek aan de RUG vormt de samenwerking met ontwikkelingslanden een noodzakelijk element, gezien de sterke globalisering van het onderzoeksterrein. In dit kader onderhoudt de universiteit langdurige samenwerkingsrelaties met instellingen voor hoger onderwijs in Afrika en Azië. Voor een substantieel deel worden deze samenwerkingsrelaties gefinancierd uit externe fondsen. Wat de Nederlandse overheidsfondsen betreft werd een belangrijke verandering doorgevoerd in 2004. Het lopende programma Medefinanciering Hoger Onderwijs (MHO) liep per 1 juli definitief af en eindrapportages van de projecten in Vietnam, Mozambique en Burkina Faso moesten op 1 oktober worden ingediend. De projecten in Eritrea mochten nog tot 31 december doorlopen. Tevens stopte het CENESA Programma (Co-operation in Education between the Netherlands and South Africa) op 31 december. De RUG had hierin samen met haar samenwerkingspartner Limpopo University (de voormalige University of the North) een project voor de ontwikkeling van alternatieve onderwijsprogramma’s voor jong volwassenen.

In 2004 werden in totaal 10 MHO samenwerkingsprojecten afgesloten. De omzet was in dit laatste jaar nog € 1,9 miljoen. Eind 2004 studeerden nog 14 PhD-kandidaten aan de RUG. In 2004 draaide voor het eerste jaar het nieuwe overheidsprogramma voor samenwerking met instituten in het post-secundaire onderwijs in ontwikkelingslanden: The Netherlands Programme for Institutional Strengthening of Post-secondary Education and Training Capacity (NPT). Daarnaast werd het Netherlands Fellowship Programme (NFP) nieuwe stijl volledig ingevoerd. In dit programma zijn ook korte cursussen (Tailor-Made training) mogelijk op instituutsbreed niveau. Er werd in dit eerste jaar van de nieuwe programma’s al direct succesvol getenderd op twee korte NFP-TM en twee omvangrijke vierjarige NPT-projecten. De totale omvang van deze projecten bedraagt 5,6 mln euro. Daarnaast maakt de RUG deel uit van twee consortia die twee NPT-projecten hebben binnengehaald. Het aantal NFPbursalen voor 2004 voor de RUG was 12.

4.8 Onderzoeksamenwerking


Centre for Development Studies (CDS) Ontwikkelingsrelevant onderzoek aan de RUG vindt plaats binnen de verschillende gevestigde onderzoekscholen en wordt binnen het CDS thematisch samengebracht en gekoppeld aan onderzoekers in ontwikkelingslanden. Ontwikkelingsrelevant onderzoek en onderwijs krijgen hierdoor een extra stimulans. In 2004 waren door het CDS onderzoeksprogramma 54 RUG-onderzoekers met elkaar verbonden. Per 1 oktober werd een nieuwe directeur aangesteld, tevens houder van de nieuwe leerstoel ‘International Development Studies’ aan de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen, Peter Ho. Het penvoerderschap van het interfacultaire Centre for Development Studies is daarmee overgegaan van Economische Wetenschappen naar Ruimtelijke Wetenschappen. Nieuwe initiatieven van het CDS betroffen in 2004 de opzet van het landelijke ‘Academisch China Overleg’. Het CDS startte in 2004 een universiteitsbrede contactgroep op het gebied van Ontwikkeling & Gender met een eigen seminarserie en webpresentatie. De KNAW honoreerde een onderzoek samen met de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen naar genetisch gemanipuleerd katoen, risicomanagement en risicoperceptie.

rug

B e d r i j f s vo e r i n g 5.1 Personeel Ontwikkeling in de personele bezetting De omvang van het personeelsbestand van de RUG (inclusief student-assistenten) vertoont vanaf 1999 een lichte stijging en is ook in 2004 weer licht gegroeid en wel met 26 fte (0,6%) ten opzichte van 2003. Ook het aandeel vrouwen is toegenomen: van 37,6% in 1999 naar 39,9% in 2004. De grootste stijging (1%) vond plaats in 2003, toen 75 van de 77 fte’s groei voor rekening kwam van vrouwelijke medewerkers. Ook in 2004 groeide het aantal vrouwen sterker dan het aantal mannen (15 van de 26 fte).

CAO Op 27 januari 2005 is het overleg tussen VSNU en vakbonden over een nieuwe CAO geopend. De huidige CAO, die afliep op 31 augustus 2004, blijft formeel van kracht zolang er geen nieuw akkoord is bereikt. In de meest recente CAO is bepaald dat de universiteiten met ingang van 1 januari 2005 een bepaald systeem van flexibele werkduur moeten invoeren. Gelijk met deze invoering werden de ADV (arbeidsduurverkorting) afgeschaft en vervangen door verlofdagen. In 2004 is met het Lokaal Overleg intensief gepraat over deze verandering. Het heeft ertoe geleid dat in het najaar 2004 alle medewerkers voor het jaar 2005 konden kiezen voor een 36-, 38- of 40-urige werkweek. Hierbij is 38 uur de standaard. Werkt men 40 uren, dan worden 12 extra verlofdagen opgebouwd. Bij 36 uur werken worden 12 verlofdagen ingeleverd. Het standaard aantal verlofdagen is verhoogd met 7. Bij parttimers geldt dit alles naar evenredigheid. Daarnaast is de verlofregeling aangescherpt op het punt van de overgang van niet opgenomen verlofdagen naar een volgend jaar. Dit is cumulatief nog slechts mogelijk voor 120 uren (ook hier weer parttimers naar evenredigheid).

Strategisch personeelsbeleid Naar aanleiding van het strategisch plan 2003-2010, getiteld ‘De uitdagende universiteit’ van het College van Bestuur, is in 2004 een plan opgesteld voor het strategisch personeelsbeleid. In nauwe samenspraak met de faculteiten is in mei 2004 een nota voor het personeelsbeleid tot stand gekomen, getiteld ‘Differentiatie & Professionalisering - De uitdagende universiteit: de uitgedaagde medewerker’. Het uitgangspunt van deze nota is de kwaliteit van medewerker en organisatie. De RUG wil de kwaliteit verhogen door medewerkers uit te dagen zich verder te ontwikkelen, zowel WP als OBP. De RUG wil der<< Venusovergang, 8 juni 2004

5

halve nadrukkelijk investeren in de ontwikkeling van mensen. Daartoe dient ook de RUG als organisatie zich verder te ontwikkelen om de benodigde condities te bieden. De belangrijkste thema’s voor het realiseren van het strategisch personeelsplan zijn differentiatie in loopbaanontwikkeling en professionalisering van personeelsbeleid, leidinggevenden en wetenschappelijk personeel.

Positie van vrouwen Om het aantal vrouwelijke wetenschappers met een vaste aanstelling te bevorderen heeft het College in 2004 besloten een deel van de gelden uit de universitaire beleidsruimte vrij te maken voor een stimuleringsprogramma. Dit universiteitsbrede programma is opgezet naar voorbeeld van het succesvolle Rosalind Franklin fellowship programma van de FWN. Verdeeld over de faculteiten is het mogelijk met dit geld te werven voor 20 vrouwelijke onderzoekers die voor 5 jaar een aanstelling kunnen krijgen op een Tenure Track positie. Bij de aanstelling worden vooraf heldere afspraken gemaakt over te leveren prestaties. De kandidaten krijgen een vaste aanstelling als hoogleraar in het vooruitzicht gesteld als deze prestaties worden gehaald.

Universitair functieordenen In het jaar 2004 is het nieuwe systeem voor universitair functieordenen (UFO) bij de RUG ingevoerd. De voorbereidingen hiervoor zijn reeds in 2003 begonnen. De invoering is per faculteit of universitaire dienst doorgevoerd. Op 31 december 2004 hadden 273 medewerkers bedenkingen ingediend bij het College over de voorgenomen indeling. Het College heeft zich laten adviseren over de bedenkingen door de commissie Heroverweging UFO RUG. Per 31 december 2004 is het niet gelukt om alle bedenkingenprocedures af te ronden. De verwachting is dat per september 2005 het mogelijk is om de balans op te maken omtrent de invoering UFO. De invoering van UFO is een zeer arbeidsintensief proces geweest. De indruk is dat het allerlei onduidelijkheden opgehelderd heeft over de opgedragen taken en wellicht in de toekomst ook een stimulans is om meer gerichte taakafspraken te maken tussen leidinggevende en medewerker. Daarnaast kan het een stimulans zijn voor allerlei uitwerkingen op het gebied van het te voeren personeelsbeleid.

Kinderopvang In 2004 bedroeg het aantal bedrijfsplaatsen voor kinderopvang van kinderen van 0-4 jaar 106 en voor kinderen van 4-12 jaar 84. Per bedrijfsplaats werden ongeveer 2 kinderen opgevangen. Ten opzichte van 2003 is er een uitbreiding van de kinderopvang voor kinderen van 4-12 jaar geweest,


gefinancierd uit de arbeidsvoorwaarden-convenantsgelden. Verder is de RUG meegegaan in de ontwikkeling om de kosten voor kinderopvang te delen met de werkgever van de eventuele partner van de RUG-medewerker. Dit is gedaan ter voorbereiding op de invoering van de Wet Kinderopvang op 1 januari 2005. Voor deze wet is in 2004 een regeling opgesteld die in navolging van de Wet kinderopvang een werkgeversbijdrage in het vooruitzicht stelt van 1/6 van de opvangkosten per kind per ouder. Voor deze bijdrage komt er indien nodig een wachtlijst, aangezien het RUG budget voor kinderopvang beperkt is.

5.2 Arbo en milieu In maart 2004 is de vacature hoofd AMD ingevuld. Tevens is in 2004, op contractbasis, een arbeidshygiënist aan de AMD verbonden. Er is afscheid genomen van de drie flex-artsen en de AMD heeft een bedrijfsarts in vaste dienst aangesteld. Dit betekent dat de AMD in 2004 volledig is toegerust met benodigde personele kwantiteit en kwaliteit. In 2004 is ook opnieuw de certificering door de internationale onderneming DNV verzekerd. Met de meeste faculteiten en diensten is in 2004 een gesprek gevoerd over de inhoud van de af te sluiten Service Level Agreements (SLA). Daartoe heeft de AMD een producten- en dienstencatalogus ontwikkeld waarin niet alleen alle producten en diensten duidelijk staan beschreven, maar ook de servicelevels waarop het niveau van dienstverlening kan worden verwacht.

Arbobeleid In het verslagjaar 2004 heeft het College van Bestuur besloten tot de overgang van de Universitaire Veiligheids Organisatie (UVO) naar een Bedrijfshulpverleningsorganisatie (BHV). Kort gezegd houdt dit in, dat deelnemers aan de organisatie op termijn niet meer ‘alleen’ EHBO-er of brandwacht zijn, doch in het bezit moeten zijn van een combinatie van deze twee certificaten, waardoor men het certificaat BHV krijgt. In het 4e kwartaal van 2004 zijn alle faculteiten en diensten bezocht voor het maken van een BHV-RIE. Vanuit deze BHVRIE komen er plannen van aanpak voor het daadwerkelijk invullen van de BHV-organisatie. In 2004 is er in samenwerking met het Facilitair Bedrijf RUG en de Brandweer bepaald welke aanpassingen er daadwerkelijk aan de RUG-panden noodzakelijk waren om te voldoen aan de eisen voor een gebruiksvergunning. In het vierde kwartaal van 2004 zijn alle aanpassingen doorgevoerd en afgerond. Waar nodig wordt er een (uitbreiding van de) gebruiksvergunning aangevraagd. Het ziekteverzuim binnen de RUG (3,6%) is in het verslagjaar gelijk gebleven aan dat van 2003. De diagnose RSI wordt op

het verzuimspreekuur niet vaak gesteld. Voordat het tot verzuim komt, nemen de meeste medewerkers contact op met de AMD voor een werkplekonderzoek en een advies. In 2004 is de procedure van het werkplekonderzoek aangepast. Op indicatie van de ernst van de gezondheidsklachten worden medewerkers ook op het open spreekuur van de bedrijfsarts gezien; in de advisering wordt met deze gezondheidsklachten rekening gehouden door het aangeven van de urgentie van het advies voor een oplossing. Voor de functiebeperkte student is een spreekuur ingericht, waarin een diagnose gesteld wordt, die kan bijdragen aan materiële aanpassingen of aanpassing van studievoorwaarden. In 2004 is een Universitaire Commissie inzake Functiebeperkte studenten ingesteld, waarin een bedrijfsarts participeert. De ergotheek binnen de AMD is geëvalueerd en blijkt in een behoefte te voorzien.

Milieubeleid In 2004 zijn in verband met de geplande nieuwbouw op de locatie Antonius Deusinglaan 1 van de faculteit der Medische Wetenschappen en de afdeling Farmacie van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen voor het hele complex revisievergunningen in het kader van de Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren aangevraagd. Verder is in het verslagjaar voor het Facilitair Bedrijf RUG een gecertificeerd milieuzorgsysteem in gebruik genomen. De zorgstructuur ten behoeve van het werken met genetisch gemodificeerde organismen is in 2004 uitgebreid met de zorg voor het werken met biologische agentia. De uitgebreide biologische veiligheidsorganisatie draagt zorg voor het veilig en verantwoord werken met zowel genetisch gemodificeerde organismen als biologische agentia en ontwikkelt daarnaast het biologisch veiligheidsbeleid. De AMD voert de coördinatie van de biologische veiligheid uit.

Stralingshygiënebeleid De RUG vroeg in 2004 tweemaal een wijziging van haar complexvergunning Kernenergiewet aan. Eenmaal vanwege aanpassingen bij het AGOR-cyclotron van het Kernfysisch Versneller Instituut en eenmaal vanwege het voornemen van het Centrum voor Isotopenonderzoek om ioniserende straling in veldstations te gaan toepassen. De laatste wijziging was ultimo 2004 nog niet vergund. De Stralingsbeschermingseenheid (SBE) is in 2004 voortgegaan met werkzaamheden in het kader van de implementatie van het nieuwe Besluit Stralingsbescherming en de daaraan gerelateerde regelgeving. Zo werd aan de hand van een globale risico-inventarisatie van alle radiologische ruimtes in beginsel vastgesteld of zij als ‘bewaakte’ of ‘gecontroleerde’ zone moeten worden aangemerkt. Aan de herziening van het Handboek en Voorschriften Stralingshygiëne RUG werd in 2004 begonnen voorzover dit in relatie stond tot de wijzigingen van de

Complexvergunning. De in 2004 gehouden reeks werkbezoeken aan houders van een Interne Toestemming heeft geen belangrijke knelpunten aan het licht gebracht. In november 2004 werd de RUG door de Arbeidsinspectie bezocht in het kader van een inspectieproject ‘grote vergunninghouders’. Er werden geen grote overtredingen van weten regelgeving geconstateerd.

5.3 Financieel beleid De doelgerichte en doelmatige aanwending van de middelen is een taak van het universitaire management. De verantwoordelijkheid voor de inzet van middelen ten behoeve van onderzoek en onderwijs is door het College van Bestuur grotendeels gemandateerd aan de besturen en directies van faculteiten en diensten. Twee belangrijke instrumenten die ingezet worden bij de beheersing van de financiële processen zijn begrotingen en verslagen. Het financiële beleid op centraal niveau richt zich onder meer op het monitoren van de financiële positie van de instelling en haar onderdelen, het verdelen van de rijksbijdrage en overige centrale inkomsten over de diverse onderdelen van de universiteit, het beheer van de liquide middelen en niet in de laatste plaats: het zorgdragen voor een betrouwbare administratieve organisatie en interne controle om aan alle verantwoordingseisen te voldoen. Belangrijk onderdeel van het financiële beleid op centraal niveau is ook het stimuleren van vernieuwingen op het terrein van onderzoek en onderwijs. De daartoe gevormde centrale fondsen kennen een structurele omvang van gemiddeld € 10 mln jaarlijks, voor zowel onderzoek en onderwijs. Daarbij komen nog circa € 5 mln aan decentrale fondsen. Om het aantal promoties te doen stijgen is met ingang van 2004 een oplopende reeks middelen uit de genoemde fondsen beschikbaar gesteld voor het Ubbo Emmius bursalenprogramma. In 2004 zijn alle 40 beschikbare plaatsen opgevuld. De ronde van 2005 bestaat uit 50 plaatsen. In het kader van de ICT-Strategie RUG was in 2004 € 1,5 mln beschikbaar. Het totale centrale budget voor het ICT-Strategieplan 2000-2004 was € 13,5 mln, de totale omvang inclusief decentrale matching bedroeg € 22 mln. Dit plan wordt opgevolgd door een volgend ICT-Strategieplan 2005-2009. De aanbevelingen uit het nieuwe plan betreffen onder andere aansluiting voor High Performance Computing en visualisatietoepassingen bij internationale projecten en nieuwe ontwikkelingen in de elektronische leeromgeving.

Inkomsten Traditioneel onderscheiden universiteiten de inkomsten in eerste, tweede en derde geldstroom. Grofweg worden daarmee

bedoeld: 1) de rijksbijdrage van OCW en collegegelden; 2) de middelen voor fundamenteel onderzoek (NWO, KNAW); en 3) op contractbasis verworven middelen voor onderzoek en onderwijs. De hoogte van de rijksbijdrage hangt in hoofdzaak samen met het aandeel van de RUG in het landelijke macrobudget voor het WO. De inkomsten onder 2 en 3 moeten competitief worden verworven; dit betreft ongeveer 30% van de totale inkomsten van de RUG. De in competitie verworven inkomsten vloeien rechtstreeks naar de desbetreffende eenheden. De rijksbijdrage en de collegegelden worden als geheel verdeeld met behulp van een intern allocatiemodel. Dit model komt voor een groot deel overeen met het ministeriële verdeelmodel. Het hanteert als parameters de aantallen eerstejaars, diploma’s en promoties per faculteit. In 2004 heeft het interne verdeelmodel enkele aanpassingen ondergaan in verband met de invoering van de bachelor-masterstructuur. De ondersteunende eenheden, zoals Universiteitsbibliotheek en Rekencentrum, kennen in principe alleen vaste toewijzingen die niet gebaseerd zijn op variabele parameters. De financiering van vastgoed en groot onderhoud is centraal gelegd. Faculteiten dragen hieraan bij op basis van afspraken of in samenhang met contractonderzoek en -onderwijs. Vermelding verdient dat het Ministerie van OCW in 2004 extra huisvestingsmiddelen aan de universiteiten heeft toegewezen om te komen tot een oplossing van de huisvestingsproblematiek. Het gaat hier om projecten die op grond van regelgeving van landelijke en lokale overheden moeten worden uitgevoerd. In de jaren 2004 tot en met 2008 volgen de toewijzingen het gezamenlijke verdelingsvoorstel van de universiteiten. Dat verdelingsvoorstel is gebaseerd op noodzakelijke en urgente investeringen om te voldoen aan de eisen die diverse overheidsvergunningen stellen, zoals gebruiksvergunningen, bouwvergunningen, milieuvergunningen, de arbowet en de warenwet. Met ingang van 2009 wordt jaarlijks landelijk € 39 mln aan de reguliere huisvestingsbudgetten toegevoegd. De RUG ontvangt gemiddeld 10% van de extra huisvestingsmiddelen. De RUG zal de extra middelen in de genoemde periode voor de geplande projecten en activiteiten inzetten en verantwoorden.

Uitgaven De verantwoording van de uitgaven vindt in dit verslag integraal plaats conform de ministeriële richtlijnen voor de jaarverslaggeving, waarbij van oudsher onderscheid wordt gemaakt in hoofdkostenplaatsen en kostensoorten. Binnen de RUG verantwoordt men echter in toenemende mate op projectniveau. De projectmatige financiering komt hoofdzakelijk voor waar opdrachten voor derden worden uitgevoerd. De uitgaven in het kader van investerings- en onderhoudsprojecten worden altijd projectmatig verantwoord.


Vermogenspositie en exploitatieresultaat De vermogenspositie van de RUG heeft een stabiel karakter. De solvabiliteitsratio per ultimo 2004 is 70%. Het eigen vermogen bedraagt € 331,9 mln; dit is € 4 mln hoger dan per ultimo 2003. De balanswaarde van de gebouwen en terreinen per ultimo 2004 bedraagt € 261,2 mln, dit is ongeveer gelijk aan per ultimo 2003. Een en ander betekent dat de algemene reserves en bestemmingsreserves met € 4 mln zijn toegenomen. De bestemming van deze reserves van in totaal € 70,7 mln ligt voor een groot deel reeds vast. € 34,5 mln is geoormerkt voor toekomstige investeringen in vastgoed en apparatuur, en € 24,3 mln moet worden ingezet voor aangegane projectverplichtingen. Het totale exploitatieresultaat 2004 bedraagt € 4 mln. Zeven van de in totaal tien faculteiten hebben het jaar 2004 met een tekort afgesloten. Het netto resultaat van alle faculteiten bedraagt € 9 mln negatief; dit was in 2003 € 4,9 positief. Nagenoeg het gehele tekort is toe te rekenen aan de reguliere onderwijsen onderzoekactiviteiten. Afgezien van incidentele oorzaken zoals het betreffen van een reorganisatievoorziening, zijn de tekorten bij faculteiten – en ook bij ondersteunende diensten – vooral te wijten aan ministeriële kortingen die nu in de volle omvang doorwerken. Het accommoderen van deze kortingen – zoals efficiency-taakstellingen – blijkt in de praktijk van toenemende studentenaantallen bijzonder lastig. De personeelslasten zijn met € 12,8 mln gestegen in 2004. Twee onderdelen hiervan zijn een stijging van de salarissen van € 6,5 mln en een stijging van de pensioenen en sociale premies van € 4,6 mln. Op grond van de toename van het gemiddeld aantal personeelsleden – circa 55 – zou een lastenstijging van € 2,8 mln te verwachten zijn. Tegenover de extra stijging staat een ministeriële loonbijstelling van in totaal € 2,7 mln. Het verschil tussen de stijging in de personeelslasten en de loonbijstelling heeft mede bijgedragen aan de tekorten bij de faculteiten en overige eenheden. Daarnaast heeft er geen ministeriële prijsbijstelling voor 2004 plaatsgevonden, waardoor wederom geen prijscompensatie aan eenheden kon worden uitgekeerd. Omdat dit sinds 2001 het geval is ontstaan er ook steeds meer tekorten op de materiële budgetten. Gevreesd moet worden dat in de komende jaren nog grotere tekorten ontstaan, onder meer door de sterke stijging van de energieprijzen en door het niet meer uitkeren van de incidentele looncomponent door OCW. Sinds 2002 kennen de ministeriële kortingen een prominente plaats in de begroting van OCW en dus ook in de instellingsbegroting. Het gaat hier onder andere om de efficiencykorting, korting incidentele looncomponent, taakstelling subsidies, taakstelling WW, prestatieafspraken en doelmatig aanbesteden. De nieuwe kortingen in 2004 bedragen € 1,9 mln. Deze worden voor een groot deel centraal opge-

vangen, maar het is evident dat hierdoor minder uitgedeeld kan worden aan de decentrale eenheden ten behoeve van onderzoek en onderwijs. De stand van de liquide middelen en effecten is in 2005 licht gegroeid. De komende jaren wordt een daling van de liquide middelen verwacht vanwege geplande vastgoedinvesteringen. Er zijn grootschalige ver- en nieuwbouwprojecten gepland op het Zerniketerrein. De planning van de investeringen wordt afgestemd op de beschikbare liquide middelen, waarbij gestreefd wordt naar volledige financiering van de investeringen uit eigen middelen.

Instellingsbegroting Bij de vergelijking van de cijfers uit de jaarrekening met die van de begroting dient men te bedenken dat de Instellingsbegroting 2004 opgesteld is op het salaris- en prijsniveau van 2003. Afwijkingen in de realisatie ten opzichte van de begroting zijn te herleiden tot loon- en prijsverschillen en tot verschillen als gevolg van nieuw beleid en wijzigingen in de omvang van de activiteiten. Over deze afwijkingen leggen de eenheden verantwoording af in de besturingsrapportage en de analyse van de jaarrekening.

Thema’s Notitie Helderheid De RUG besteedt geen middelen uit de Rijksbijdrage voor private activiteiten, behoudens aan voornoemde in het kader van kennisoverdracht. De RUG besteedt geen onderwijsprogramma’s van in het CROHO geregistreerde opleidingen aan private organisaties uit. Ook organiseert de RUG geen maatwerktrajecten voor bedrijven of organisaties. De RUG beschikt over een noodfonds. Aan dit noodfonds wordt jaarlijks € 1 per ingeschreven student gedoteerd. De middelen worden ten laste van de ontvangen collegegelden gereserveerd.

Bijzondere gebeurtenissen In het afgelopen boekjaar heeft de RUG twee deelnemingen afgestoten. Het gaat om de deelnemingen in Hycail BV en Science Vastgoed II BV. Ten aanzien van Hycail BV is op 9 januari 2004 het Cancellation Agreement getekend tussen o.m. DFA en de RUG, waarbij DFA de aandelenparticipatie van de RUG in Hycail BV heeft overgenomen. Daarnaast is onze minderheidsparticipatie in Science Vastgoed II BV op 15 september 2004 verkocht aan de meerderheidsaandeelhouder SIG in deze BV.

Treasury Op 4 maart 2002 heeft de Raad van Toezicht het geactualiseerde treasury-statuut van de RUG goedgekeurd. In dit statuut zijn de spelregels voor het treasury-management en het financieringsbeleid voor het College van Bestuur en de

Aanbestedingen Bij de diverse aanbestedingen bij projecten in de aan-, ver- en nieuwbouw binnen de RUG hanteert de centrale afdeling Vastgoed en Investeringsprojecten een gedragslijn in overeenstemming met de (Europese) regelgeving. Voor de nieuw gestarte bouwprojecten in 2004 is de vigerende regelgeving in acht genomen. Bij het Facilitair Bedrijf is in 2004 het lopende reprocontract met minimale Europese aanbestedingsomvang op contractuele grond vervallen. Het reprocontract is opnieuw Europees aanbesteed. In het najaar 2004 is een werkgroep Europese aanbesteding gestart met een integraal onderzoek van alle mogelijke trajecten, die voor aanbesteding in aanmerking komen. De werkgroep zal de instellingsbrede bundeling van inkoop nader inventariseren en hierover rapporteren aan het College van Bestuur in juni 2005.

de totale omvang met € 2,5 mln toegenomen. In 2004 heeft de werkgroep Derde Geldstroom 220 nieuwe contractonderzoekprojecten behandeld. De totale omzet van deze projecten bedraagt € 28,3 mln. Hoewel het aantal nagenoeg gelijk is gebleven ten opzichte van 2003, is de gemiddelde omzet per project met € 11,2 toegenomen, van € 117,4 naar € 128,6. Het aantal nieuw afgesloten projecten met bedrijven is fors afgenomen, zowel in aantal als in omzet (van € 7,8 mln in 2003 naar € 4,2 mln in 2004). Het merendeel bestaat uit clinical trails, uitgevoerd door het AZG. De omvang van projecten gefinancierd door collectebusfondsen is in 2004 toegenomen, na een periode van stagnatie. Het lijkt erop dat deze fondsen zich financieel hersteld hebben van de beursverliezen en de negatieve publiciteit. Het aantal nieuwe projecten dat door de overheid wordt gefinancierd is vrijwel gelijk gebleven ten opzichte van 2003. De afname van inkomsten is grotendeels te verklaren uit de wijze van afrekenen. De omzet uit EU-projecten is relatief constant gebleven. Werd in 2003 de omzet nog gevormd door de definitieve afrekening van het Vijfde Kaderprogramma EU, in 2004 zijn de inkomsten gerealiseerd door de start van projecten van het nieuwe Zesde Kaderprogramma EU. De toename van de omzet uit de tweede geldstroom met € 2,3 mln is primair behaald door de FWN. In de eerste plaats door de realisatie van 20 extra NWO-projecten ten opzichte van 2003, en in de tweede plaats door de honorering van een STW Nano-impulssubsidie van € 1,4 mln. Onder verbonden partijen is de stichting AOG vertegenwoordigd met een totale omzet van € 12,9 mln, hetgeen voor het eerst een daling betekent ten opzicht van voorgaande jaren. De omzet van Fondsen en reserves wordt vooral gevormd door de reservering van de aan B.L. Feringa (FWN) toegekende Spinoza-premie 2004 van € 1,5 mln. Figuur 5.1 Omvang contractonderzoek en -onderwijs 90 85 80

omvang

FED vastgelegd. Het uitgangspunt voor het treasurymanagement en het financieringsbeleid is de strategische planvorming op het gebied van onderwijs en onderzoek, om zo het proces van sturen, beheersen en bewaken van toekomstige geldstromen mogelijk te maken. Het doel is een optimaal rendement binnen het risicobeleid van het College van Bestuur. Hiervoor wordt onder meer in de komende vijftien jaar ruim € 390 mln geïnvesteerd in nieuwe (her-) huisvesting op het Zernikecomplex (West, Oost en Zuid), de huisvesting op de locatie Antonius Deusinglaan (FMW) en de hortusbuurt. In het statuut is expliciet vastgelegd welke richtlijnen de RUG in acht moet nemen bij het beleggingsbeleid, het financieringsbeleid, de participaties in rechtspersonen en leningen aan rechtspersonen. Verder wordt in de uitgangspunten van het statuut aangesloten op de ‘Regeling beleggen en belenen door instellingen voor onderwijs en onderzoek’, die door de Minister van OCW op 12 juli 2001 geformaliseerd is. Ten aanzien van beleggingen schrijft de Minister een minimale A-rating voor en verbiedt zij de aankoop van aandelen in de kader van beleggingen (speculeren). De RUG heeft in haar statuut beschreven dat de aankoop van aandelen (ter deelneming in) slechts is voorbehouden aan de RUG Houdstermaatschappij BV in activiteiten die voortvloeien of ter ondersteuning dienen van de primaire processen van onderwijs en onderzoek bij de RUG. Onder meer om deze reden heeft de RUG haar minderheidsparticipatie in Science Vastgoed II B.V. op 15 september 2004 verkocht.

75 70 65 60 55 50 2002

2003 jaar

Contractactiviteiten In 2004 is voor € 86,3 mln omgezet aan contractactiviteiten, waarvan € 70,6 mln betrekking heeft op contractonderzoek en € 15,7 mln op contractonderwijs. De jaarlijkse omzet vertoont nog steeds een lichte toename. Ten opzicht van 2003 is

2004


Figuur 5.2 Inkomsten uit projecten contractonderzoek en -onderwijs (bedragen x € 1 mln)

Bedrijven

Stich-

Overheid

E.U.

tingen

Tweede

Contract-

geldstroom

onderwijs

Godgeleerdheid en

Overige

Totaal

0,2

0,2

Godsdienstwetenschap Wijsbegeerte

0,3

Rechtsgeleerdheid

0,1

Letteren

0,3

0,3

0,3

0,3

1,0 4,7

0,4

1,1

0,5

1,9

0,6

0,2


0,1

0,1

0,3

0,2

0,2

0,3

0,3

1,5

PPSW

0,1

0,6

0,4

0,2

2,2

0,9

0,3

4,7

0,3

0,8

1,3

0,4

1,4

UCLO

0,2

Bedrijfskunde

0,1


0,1

0,2

2,1

0,1

0,2


3,8

10,2

1,4

0,9

1,9

1,6

19,8


3,2

1,0

3,6

4,2

10,1

2,4

24,5

0,3

0,5

0,4

1,6

1,0

0,1

0,8

0,3

2,7

4,9

2,6

0,8

0,8

4,2

Kernfysisch Versneller Instituut Centrale begrotingseenheden

0,4

Overige begrotingseenheden Bestuurs en Beheersactiviteiten Fondsen en reserves

2,4

Verbonden partijen

2,4

12,9

8,2

13,0

Figuur 5.3 Verdeling inkomsten uit projecten 2003

10,7

7,5

17,6

12,9

15,7

13,6

86,3

De procentuele verdeling van de inkomsten is gewijzigd, zoals blijkt uit onderstaande tabel.

Bedrijven 10% Stichtingen 15%

Figuur 5.4 Contractonderzoek en -onderwijs naar financiers (in procenten)

Nederlandse Overheid 13% Europese Unie 9 % Tweede geldstroom 20%

2004

2003

2002

10

10

10

Contractonderwijs 18% Overige 15%

Bedrijven Stichtingen

15

15

18

Nederlandse Overheid

13

16

12

Europese Unie

9

9

11

Tweede geldstroom

20

19

18

Contractonderwijs

18

23

16

Overige

15

8

15

100

100

100

5.4 Huisvesting

Realisatie doelstellingen

Ook in 2004 zijn de eerder in het Huisvestingsplan 2001 geformuleerde doelstellingen met betrekking tot het huisvestings- en bouwbeleid van de RUG verder vorm en inhoud gegeven. Het huisvestingsbeleid van de RUG is gefundeerd op drie pijlers:

Samengevat zijn in het kader van het vigerende universitaire huisvestingsbeleid in dit verslagjaar in hoofdlijnen de navolgende zaken aan de orde geweest: > Het Universiteitsmuseum heeft een upgrading ondergaan en is uitgebreid met een paviljoen, dat op 2 juni 2004, de openingsdag van de 78e lustrumviering van de universiteit, feestelijk in gebruik is genomen. > De ver-/nieuwbouw van de panden Oude Boteringestraat 48/50 en 52 is gereedgekomen, terwijl de Faculteit der Wijsbegeerte is ingehuisd. Het door haar uithuizing vrijkomende pand A-weg 30 wordt tot onderwijsgebouw verbouwd ten behoeve van de faculteiten Letteren, Rechten en PPSW. De ingebruikname wordt in februari 2005 voorzien. > Het CvB is met de Kraus Groenveld Stichting overeengekomen dat de Faculteit W&N voor een nieuwe periode van 25 jaar het Landgoed Vosbergen kan gebruiken voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. > Voor realisatie van huisvesting van buitenlandse studenten, promovendi en gastdocenten is op het Zerniketerrein een perceel grond aangewezen. Gestart is met de planuitwerking voor deze huisvestingsvoorziening. > Verdere voortgang is gemaakt met de nadere uitwerking van de nieuwbouw voor Levenswetenschappen en het Faculteitsgebouw W&N in het Plangebied Zernike Oost. > De herhuisvesting en upgrading binnen het Plangebied Zernike West voor de gammafaculteiten (exclusief PPSW), Rekencentrum en UOCG is nader uitgewerkt. In het najaar van 2004 is de renovatie van de onderwijsvleugel van start gegaan en zijn de plannen voor de upgrading van de WSN-hoogbouw verder geconcretiseerd. > In het plangebied Antonius Deusinglaan e.o. is het RUGdeel van het Voorzieningengebouw-A opgeleverd en in gebruik genomen. Voorts is verder gewerkt aan het ontwerpproces van de nieuwbouwprojecten Onderwijsgebouw en Research Laboratorium. > Het CvB heeft overlegd met Staatsbosbeheer over het gebruik van de Allersmaborg in Ezinge voor onderwijsen alumni-activiteiten van de RUG. > Het CvB heeft het RUG-beleidsplan Functiebeperkte Studenten vastgesteld, waarvan de toegankelijkheid van gebouwen onderdeel is. > Dit verslagjaar gingen de verzekeringspremies voor het universitaire onroerend goed flink omhoog. Een reden is de verschuiving van een vraaggestuurde naar een aanbodgestuurde markt. Naast een stijging van de premielast zijn ook de preventie-eisen van de verzekeraars sterk toegenomen. De RUG en verzekeraars hebben werkafspraken over nieuwbouw en bestaande bouw gemaakt.

1 Strategisch middel Huisvesting creëert belangrijke voorwaarden om de doelstellingen van de universiteit te realiseren. Bij nieuw te realiseren projecten staan eigenschappen als uitstraling, ook in de architectuur tot uitdrukking komend, identiteit, duurzaamheid, kwaliteit en levendigheid hoog op de lijst van eigenschappen waaraan een gebouw moet voldoen. Ook moet het huisvestingsbeleid bijdragen aan het stimuleren van kennisuitwisseling, onder meer door de ontwikkeling van bedrijventerreinen te ondersteunen.

2 Kwaliteitsverbetering Een kwalitatief hoogwaardige werkplek kan leiden tot productiviteitsverhoging en kan bijdragen aan het aantrekken en vasthouden van hoogwaardig personeel. De kwaliteit van de werkplek wordt hierbij medebeïnvloed door de omgevingskwaliteit, bebouwd en onbebouwd. Veranderende eisen aan de kwaliteit van onderwijs en voorzieningen, bijvoorbeeld onderwijs aan kleinere groepen, elektronische leeromgeving etc., zijn mede bepalend in de huisvestingsplannen. Voorts is het verbeteren van de kwaliteit gericht op aanpassingen ten gevolge van de toenemende milieu- en overige regelgeving. Ook het inlopen van de achterstand van groot vervangend onderhoud is een kwaliteitsverbeterend middel waarvoor middelen worden vrijgemaakt.

3 Concentratie Het geïntegreerd huisvesten van verwante disciplines en functies binnen een beperkt aantal vestigingsgebieden is vanouds een pijler van het huisvestingsbeleid.

Vestigingsgebieden Het concentratiebeleid wordt gerealiseerd binnen vier vestigingsgebieden: > Binnenstad: alfa faculteiten, het College van Bestuur, het Bureau van de Universiteit en de Universiteitsbibliotheek. > Hortuskwartier: Faculteit der PPSW. > Antonius Deusinglaan e.o: Medische Wetenschappen (inclusief Tandheelkunde en Mondhygiëne) en Farmacie. > Zernikecomplex: Bèta- en gammafaculteiten (exclusief PPSW), het KVI, het Rekencentrum, het UOCG en het Facilitair Bedrijf, evenals aan de universiteit gelieerde bedrijven op het gebied van hightech en informatietechnologie


Verslaglegging per vestigingsgebied

Binnenstad Om te voorzien in de groeiende ruimtevraag van onderwijsen stafruimten bij de faculteiten Letteren en Rechten is het huisvestingsproject Uit- en Inbreiding Harmoniecomplex gerealiseerd, evenals de aanpassingsverbouwing van het pand Pelsterstraat 23. Plannen zijn ontwikkeld en uitgewerkt om het pand A-weg 30 te verbouwen tot onderwijsgebouw voor Letteren, Rechtsgeleerdheid en de PPSW. In het collegejaar 2004-2005 wordt het gebruik van bioscoopzalen gecontinueerd om te voorzien in collegeruimten voor grote groepen studenten.

Hortuskwartier De additionele nieuwbouw voor de PPSW in het westelijk deel van de voormalige Hortustuin is nog niet aangevangen wegens het uitblijven van een bouwvergunning. In de knellende ruimtebehoefte van de PPSW wordt tijdelijk voorzien door het terughuren van het verkochte Theologiecomplex dat in deze wijk is gelegen.

Antonius Deusinglaan e.o. In 2004 is de realisatie van het RUG-deel van de nieuwbouw van het Voorzieningengebouw-A (Combigebouw) afgerond en door onderdelen van de medische faculteit in gebruik genomen. Voorts is door een architectenbureau verder gewerkt aan de nieuwbouw Onderwijsgebouw FMW. Hiervoor is het voormalige Anatomiegebouw deels gesloopt, toren en trapportaal zijn behouden en worden in de nieuwbouw geïntegreerd. Een ander architectenbureau heeft verder gewerkt aan het ontwerp voor het Research Laboratorium. Beide gebouwen worden gerealiseerd op de hoek Antonius Deusinglaan/Oostersingel. Met het gereedkomen van de verbouw van een kantoor- in een laboratoriumbestemming van de vierde verdieping van de hoogbouw is voorzien in de kortetermijnbehoefte aan researchruimte bij de medische faculteit.

Zernikecomplex De uitbreiding van KVI, bestaande uit een dakopbouw, is in het voorjaar van 2004 in gebruik genomen. Plannen zijn uitgewerkt voor uitbreiding van het UB boekendepot. In deze plannen is tevens opgenomen de huisvesting van startende studenten bedrijfjes, waarvoor de tijdelijke overmaat wordt aangewend. De voorbereidingen van een bestemmingsplanwijziging op basis van de door de RUG ontwikkelde stedenbouwkundige visie (West 8) bevinden zich in een afrondend stadium. Inhoudelijk zitten de RUG, de HG en de gemeente op één lijn, waaronder de doorgaande ontsluiting via het Blauwborgje in plaats van de Zernikelaan. De afronding krijgt naar verwachting begin 2005 zijn beslag.

Het ontwerpproces ten behoeve van de nieuwbouw van het facultair centrum Levenswetenschappen vordert gestaag. In december is de eerste fase van het schetsontwerp aan alle betrokkenen ter beoordeling voorgelegd. De oplevering van het gebouw zal in april 2009 plaatsvinden. Het voorlopig ontwerp van het Faculteitsgebouw, waarin onder meer de FWNbibliotheek, de centrale restauratieve voorziening en enkele grote collegezalen zijn ondergebracht, is eveneens in december gepresenteerd. Het Faculteitsgebouw is eind 2006 gereed. De aanleg van een grootschalig ondergronds energieopslagsysteem, waarmee een substantiële energiebesparing zal worden bereikt, is een stap dichterbij gekomen. Dit jaar zijn door middel van een Europese selectieprocedure zes partijen geselecteerd. Zij doen een aanbieding om het opslagsysteem aan te leggen en gedurende een periode van 15 jaar te beheren en te onderhouden. Op dit opslagsysteem wordt niet alleen alle geplande nieuwbouw en renovatiebouw van de RUG aangesloten, maar ook die van de HG. In het kader van de upgrading van het Plangebied Zernike West is de verbouw van de onderwijsvleugel van de WSNhoogbouw ter hand genomen. Ook is het ontwerpproces voor upgrading en verbouw van het entreegebied en eerste verdieping van de WSN-hoogbouw opgestart. De (voormalige) afdelingen UCLO en ECCO zijn opgegaan in het UOCG, waarvoor een verbouwingsplan is gekomen op het adres van Landleven 1. Het bedrijfsverzamelgebouw IDEA Center op het Zernikecomplex is ingehuurd om tijdens de verbouwactiviteiten en, in afwachting van aanvullende nieuwbouw binnen het plangebied Zernike West, dienst te doen als interim onderwijsvoorziening voor de faculteiten Economie, Bedrijfskunde en Ruimtelijke Wetenschappen.

Financiering huisvesting in meerjarenperspectief De minister van OCW heeft dit jaar de RUG voor de planperiode 2004– 2008 € 12,9 mln aan extra huisvestingsmiddelen beschikbaar gesteld. Deze extra dotatie dient te worden aangewend om te voldoen aan wettelijke eisen die diverse overheidsvergunningen stellen, zoals gebruiksvergunningen, bouwvergunningen, milieuvergunningen, Arbo-wet en warenwet. In de financiering van het universitaire huisvestings- en bouwbeleid voorziet de RUG zelf. Daardoor zijn de hiermee gepaard gaande kosten een essentieel onderdeel van de instellingsbegroting. Beleidsregel bij de financiële planning voor de bouw is dat alle investeringen met eigen middelen gefinancierd worden. Uitgaande van de huidige beschikbare liquide middelen betekent het dat het investeringsfonds van de RUG in de huidige planperiode 2005-2019 jaarlijks maximaal € 80 mln tekort mag lopen.

Tabel 5.5 Financiering Investeringen in gebouwen (bedragen x 1 mln) 2005

2006

2007

2008

2009

2010 t/m 2019

Beginstand

30,9

6,0

-23,5

-45,5

-78,9

-85,6

rijksbijdrage

137,7

10,4

12,1

14,5

12,8

13,2

algemene middelen

6,6

3,8

1,6

3,2

2,9

8,7

overige inkomsten

2,8

2,0

3,0

1,2

2,8

26,1

44,8

47,4

41,0

50,6

25,7

124,1

6,0

-23,5

-45,5

-78,9

-85,6

-37,2

investeringen

Bron: vastgoedstaten per 31/12/04

5.5 Facilitair Bedrijf RUG Het Facilitair Bedrijf heeft medio 2004 een klantbelevingsonderzoek laten uitvoeren. De algemene aanbevelingen uit dit onderzoek zijn: – het verbeteren van de informatie over de diverse diensten en producten en – de communicatie over en terugkoppeling van de dienstverlening naar de klant. Met de afdelingshoofden zijn deze twee aanbevelingen uitvoerig doorgesproken. Ook is naar aanleiding van dit onderzoek een accountteam opgericht, waarin iedere afdeling een afgevaardigde heeft. Hierin worden zowel afspraken en voortgang van opdrachten geëvalueerd als vragen, wensen, problemen en klachten van gemeenschappelijke klanten afgestemd. Verder is er een aanvang gemaakt met het afsluiten van Dienstverleningsovereenkomsten met de faculteiten en diensten op het terrein van Schoonmaakmanagement, Technisch Beheer, Groenvoorziening, Restauratieve Voorzieningen en Printermanagement. De Servicedesk krijgt een prominentere rol in klantcontacten. Zijn bereikbaarheid is vergroot en de diensten zijn uitgebreid. In 2004 is eveneens gewerkt aan de uitbouw van Planon als (gebouw)informatiesysteem en het ontwerpen van Digitale Diensten’. Dit is een nieuwe website, waarop klanten medio 2005 eenvoudige bestellingen en orders digitaal kunnen plaatsen. Verheugenswaardig is dat het Facilitair Bedrijf in oktober 2004 geslaagd is voor het herexamen ISO-9001. Dit is een ondersteunend instrument om klantprocessen beter te monitoren. Financieel gezien heeft het Facilitair Bedrijf een moeilijk kalenderjaar achter de rug. Mede door het langdurig uitvallen van enkele staffunctionarissen zijn ontwikkelingsprocessen vertraagd. Het ziekteverzuim is in 2004 gestegen van 6,2% naar 7,2%. Hierbij dient te worden aangetekend dat de meerjarentrend een sterke daling vertoond. Mede als gevolg daar-

van is het budget voor adviseurs en uitzendkrachten fors overschreden. De kosten, in verband met vroegtijdig uitdiensttreding van vooral leidinggevenden binnen de units GrafiMedia en Restauratieve Voorzieningen drukken zwaar op het resultaat van deze twee units. Binnen de unit GrafiMedia zijn het afgelopen jaar afdelingen samengevoegd en onder een eenhoofdige leiding geplaatst. De administratieve en financiële processen van de unit zijn doorgelicht. De Danka kopieer- en printapparatuur is vervangen door hoogwaardige Océ-printers. De forse verliezen over 2004 worden naar verwachting in 2005 omgebogen naar een klein positief resultaat. De levering van 400 laagvolumeprinters aan de faculteiten en diensten is niet zonder problemen gegaan. In september is met de uitrol gestart. In verband met software en driverproblemen is het installeren van de printers sterk vertraagd. In goed overleg met het Rekencentrum moeten de problemen in het eerste kwartaal van 2005 zijn opgelost. Alle afdelingen binnen de unit Gebouw & Terreinbeheer laten een positief financieel resultaat zien. Ondanks een omzetdaling van 20% heeft ook de afdeling Projecten een positief resultaat gerealiseerd. De unit logistiek laat ook een positief resultaat zien. De dalende omzet bij de RUG wordt voldoende gecompenseerd door de samenwerking met de HG. In december 2004 is het rapport over het Medewerkersmotivatieonderzoek gepresenteerd aan de leidinggevenden. De directie gaat, per afdeling, met de medewerkers de uitslag van het rapport bespreken. Per 1 januari 2005 wordt de afdeling IT-Beheer uitbesteed aan het Rekencentrum. De verwachting is dat de anticipatie op de technologische ictontwikkelingen hierdoor beter en sneller kan. Alle contractgerelateerde activiteiten worden per 1 januari 2005 ondergebracht in de nieuwe unit Services. Hierdoor wordt de expertise op het gebied van inkoop en Europese aanbestedingsregelgeving gebundeld en kan een betere dienstverlening naar onze klanten worden gegarandeerd.


De taakverdeling binnen de directie is aangepast. Het model van een driehoofdige directie met collegiale verantwoordelijkheid is verlaten. De algemene directeur is nu eindverantwoordelijke. De twee adjunct-directeuren kunnen zich hierdoor sterker richten op de bedrijfsvoering van hun units.

5.6 ICT-voorzieningen In 2000 is door de RUG de ICT-strategie voor de periode tot 2005 vastgesteld. Als de belangrijkste doelen golden: > een toonaangevende positie van de RUG op het gebied van de High Performance Computing; > inrichting van een visualisatiecentrum, dat voor alle wetenschappelijke disciplines bruikbaar is; > ontsluiting van (gegevens over) wetenschappelijke literatuur via de elektronische werkplek van onderzoeker, docent en student; > verhoging van de capaciteit en verbetering van het beheer van het RUG-netwerk; > gebruik van webtechnologie voor onderwijs, wetenschappelijke informatievoorziening en communicatie binnen en buiten de RUG. Eind 2004 is het RUG ICT-Strategieplan afgelopen. Een RUGbrede commissie heeft voor de periode tot 2009 een nieuw RUG ICT-Strategieplan geformuleerd, dat voor alle primaire processen van de RUG aanbevelingen voor de toepassing van ICT bevat.

RUGnet II Een ander succesvol afgerond project is de installatie van RUGNET II. Dit project heeft tot effect dat de netwerkinfrastructuur van de RUG volledig up-to-date is. Belangrijk is ook dat overal aan de RUG toegangspunten aanwezig zijn, waar laptopbezitters draadloos contact kunnen leggen met het netwerk. Via deze weg kan de gebruiker het internet opgaan en zijn of haar gegevens op het RUG-netwerk benaderen. Ook is het mogelijk via deze weg in te loggen op de netwerken van andere universiteiten. Behalve binnen de muren van de RUG zelf wordt op diverse plaatsen in de stad draadloze toegang tot het RUG-netwerk aangeboden.

hebben. De cijfers over het gebruik illustreren dat: het aantal bezoeken aan Nestor blijft stijgen en maakt het nodig op korte termijn naar krachtiger servers om te schakelen. Het in 2004 opgerichte Universitaire Onderwijscentrum Groningen (UOCG) zal de Elektronische Leeromgeving in de komende jaren samen met de faculteiten en de docenten verder vorm geven. Ook het nieuwe webplatform van de RUG is in het begin van 2004 definitief opgeleverd. De ontwikkelaar (het ECCOO) heeft het systeem overgedragen aan de gebruiker (IEB).

RUG-brede ICT-voorzieningen De toenemende interne en externe mobiliteit van medewerkers en studenten heeft in 2004 meer druk gelegd op de standaardisatie en beschikbaarheid van de RUG ICTInfrastructuur, ICT-applicaties en toegang tot het netwerk. Veel basis ICT-voorzieningen zoals e-mail, de elektronische leeromgeving en toegang tot wetenschappelijke bronnen worden inmiddels RUG-breed aangeboden. Voor de optimale inzet van ICT binnen de organisatorische en onderwijsprocessen zijn in 2003 en 2004 RUG-brede ICT projecten opgestart om applicaties en administratieve dienstverlening te standaardiseren.

Standaardisatie werkplek Een voorbeeld van standaardisatie is de invoering van een RUG-brede studentenwerkplek. Binnen de faculteiten der Wiskunde en Natuurwetenschappen en Medische Wetenschappen is een begin gemaakt met de invoering van een nieuwe studentenwerkplek. Alle gegevens en programma’s voor deze werkplek worden op centrale servers opgeslagen en beheerd. In de loop van het volgende verslagjaar zal dit project door alle faculteiten van de RUG overgenomen worden. Een dergelijk initiatief is ook genomen bij de werkplekken voor medewerkers: hier zijn de faculteiten Bedrijfskunde, Economie en Ruimtelijke Wetenschappen voortrekkers. Ook geldt dat de werkzaamheden in het volgende verslagjaar doorlopen. Tevens is het project medewerkermail gestart, dat in het jaar 2005 tot effect zal hebben dat alle medewerkermail via een centrale mailserver binnenkomt en verstuurd wordt.

Nieuwe e-mailvoorzieningen Webtechnologie Het project-Nestor liep officieel op 1 januari 2004 af. Met de afronding hiervan beschikt de RUG over een Elektronische Leeromgeving. Deze leeromgeving moet uiteraard verder ontwikkeld: docenten van alle faculteiten zullen begeleid worden bij het gebruik van de omgeving. Voor studenten geldt dat ze in grote meerderheid de weg naar het programma gevonden

In 2004 is tevens de derde en laatste fase van het EMAPproject gestart. Het gaat hier om de opzet van het beheer en de uitrol van de e-mail voor alle medewerkers van de RUG, verder RUGmail genoemd. De basis van deze nieuwe dienst is dat de identiteit van medewerkers wordt gestandaardiseerd op instellingsniveau, met @rug.nl als standaard e-mailadres in plaats van op basis faculteit of dienst. De nieuwe dienst is

gezamenlijk ontworpen door facultaire en RC medewerkers. In de maanden november 2004 tot juni 2005 wordt elke maand een cluster van faculteiten en diensten uitgerold. Voor de zomer van 2005 is iedereen voorzien van een gestandaardiseerd RUGmail-mailadres.

Eén centrale helpdeskapplicatie In de loop van 2004 is een centrale applicatie voor de helpdesks van de RUG in gebruik genomen: MAGIC genaamd. De ontwikkeling van enkele universiteitsbrede diensten heeft geleid tot het initiatief om de dienstverlening vanuit alle lokale helpdesks door middel van één helpdeskapplicatie. Doelstelling van het MAGIC-project was voor alle studenten en medewerkers een transparante registratie- en afhandelwijze in te richten, zodat zij met al hun vragen, opmerkingen en storingen over de ICT voorzieningen binnen de RUG op elk gewenst punt terecht kunnen om geholpen te worden. Een ander doel was de bevordering van de onderlinge samenwerking en de uitwisseling van gegevens en kennis tussen de helpdesks. Omdat de werkprocessen bij de verschillende helpdesks zeer divers waren, zijn deze daar waar nodig aangescherpt en gestandaardiseerd. Alle meldingen worden nu geregistreerd en afgehandeld in MAGIC, zodat er beter inzicht ontstaat in de omvang en de aard van de meldingen. De kennis over de meldingen tussen de verschillende faculteiten en afdelingen kan nu gedeeld worden en bovendien wordt de uniformiteit, de kwaliteit en de effectiviteit van de dienstverlening aan eindgebruikers vergroot. Vanaf september 2004 zijn de eerste helpdesks naar volle tevredenheid met MAGIC gaan werken en in de loop van 2005 zal MAGIC bij alle Helpdesks ingevoerd zijn.

Reorganisatie van ICT De stormachtige ontwikkelingen op het gebied van de ICT (steeds meer en grotere centrale applicaties en steeds krachtiger en betrouwbaarder servers en steeds meer netwerk-bandbreedte) hebben de RUG ertoe gebracht de organisatie van het beheer van de standaardvoorzieningen onder de loep te nemen. Vraag was of het nog altijd wenselijk is dat dit beheer over een groot aantal facultaire groepen verspreid is. In april 2004 stemde het College in met het voorstel van de Stuurgroep Universitair Beheer ICT om al het beheer van de standaard voorzieningen onder één (nieuwe) organisatie te brengen, tezamen met het RC. Deze verandering zal een reorganisatie van het Universitair ICT-beheer en het RC nodig maken, die in de loop van 2005 haar beslag krijgt.

High Performance Computing en Visualisatie Het bieden van geavanceerde, locale en laagdrempelige ICTonderzoeksfaciliteiten zoals rekenkracht, dataopslag capaciteit, visualisatiefaciliteiten en actieve ondersteuning van wetenschappers en docenten bij het gebruik van HPC/V is voor onderzoek essentieel. De rekenen visualisatievoorzieningen zijn in 2004 door zowel alfa, bèta- als in toenemende mate door gammarichtingen in het onderzoek aan de RUG gebruikt. Het rekencluster en de supercomputer zijn erg populair en worden onder meer gebruikt door verschillende groepen van het KVI (theory group, heavy ion physics en de nuclear geophysics division), Alfa-informatica, Astron, Theoretische chemie, Theoretische natuurkunde, Technische fysica (micromechanica), Wiskunde, Informatica, Medische genetica, Sterrenkunde, Molecular Dynamics, Biochemie, Kunstmatige intelligentie, en een paar externe gebruikers van de universiteiten in Leiden, Delft en Utrecht. In 2004 is het Linux cluster van het Centrum voor HCP/V vervangen door een 200 dual compute system. ja a rv e r s l a g

LOFAR

2004 rug

Als gevolg van de investeringen die naar aanleiding van het ICT-Strategieplan gedaan zijn ten behoeve van HPC/V, is de RUG erin geslaagd in 2004 deel te nemen aan het prestigieuze, internationale sterrenkundige project LOFAR. In het kader van dit project wordt een ‘virtuele telescoop’ gebouwd, die bestaat uit duizenden sensoren die dag en nacht hun gegevens via een supersnelle glasvezelverbinding doorsturen naar het Rekencentrum (RC) van de RUG. De investeringen door de RUG zijn reeds gedeeltelijk gekapitaliseerd door ze als matching in te zetten voor het LOFAR project in de vorm van technische kennis en geavanceerde HPC/V faciliteiten. Begin 2005 zal bij het RC een IBM BlueGene/L supercomputer geplaatst worden met een capaciteit van 35 Tflops (35 duizend miljard berekeningen per seconde). De verwachting is dat als gevolg van deelname aan het LOFAR-project er veel spin-off naar andere disciplines zal zijn. BlueGene is niet alleen een zeer krachtige computer, maar zal tevens nieuwe dataverwerkingsmethodes introduceren. De expertise die in het kader van LOFAR wordt opgedaan zal aangewend kunnen worden in andere onderzoeksgebieden die voor vergelijkbare uitdagingen staan.

5.7 Wetenschappelijke informatievoorziening Beleid en organisatie Aan het begin van het jaar werd de nota ‘Strategisch Beleid Wetenschappelijke Informatievoorziening RU Groningen 2004–2010’ vastgesteld en met adviezen van de Klankbordgroep Bibliotheekgebruikers, de Faculteitsbibliothecarissen en de Dienstraad aan het College van Bestuur toegezonden. In de nota staan voor de komende jaren drie hoofdlijnen van beleid: 1) Collectievorming en licentiebeleid, 2) Dienstverlening en 3) De bibliotheek als (elektronische) uitgeverij. De hoogste prioriteit wordt toegekend aan de collectievorming en het licentiebeleid vanuit de gedachte dat toegang tot wetenschappelijke informatie een kritische succesfactor is voor zowel het onderwijs als het onderzoek van de universiteit. Toegang tot informatie rendeert onvoldoende, indien deze geen ondersteuning krijgt van een goede dienstverlening. Verder wil de bibliotheek de komende jaren een infrastructuur ontwikkelen voor het elektronisch openbaar maken van de resultaten van het universitaire onderzoek, waarover hieronder meer. De afdelingshoofden van de UB werd gevraagd naar aanleiding van de strategienota werkplannen op te stellen, waarin wordt uiteengezet hoe de verschillende UB-afdelingen inspelen op de uitvoering van het geschetste beleid. Vervolgens wordt in 2005 op basis van deze werkplannen een nieuw formatie- en personeelsplan van de UB opgesteld. Op verzoek van de studenten werd eind 2004 besloten de openingstijden van de UB te verruimen. Met ingang van 2005 is de UB voortaan ook op vrijdagavond tot 22.00 uur geopend. In de periodes van tentamenvoorbereiding worden de openingstijden van de UB op de zaterdagen en zondagen verruimd tot 22.00 uur. Na de zomer van 2004 werd de voorbereiding begonnen van de in 2005 te houden LIBER-conferentie. LIBER (Ligue des Bibliothèques Européennes de Recherche) is de Europese associatie van wetenschappelijke bibliotheken en houdt eens per jaar een conferentie in een Europese stad; in 2005 is Groningen gastvrouw. De verwachting is dat circa 200 leden van LIBER de conferentie bezoeken. De UB participeerde in de werkzaamheden van de universitaire ICT-commissie, die tot taak had het ICT-beleid van de RUG te herformuleren. De UB leverde de input voor het gedeelte van ICT en wetenschappelijke informatievoorziening. Bovendien droeg zij bij aan de formulering van het ICTwerkplekkenbeleid. De ICT-cie deed de aanbeveling het aantal ict-werkplekken te vergroten, vooral in de bibliotheekvoorzieningen van de RUG in de binnenstad gelet op de ruime openingstijden.

De UB diende als bèta-site voor de vernieuwing van de lokale bibliotheeksoftware van OCLC PICA. Eind 2004 werd de nieuwe versie van het PICA Uitleensysteem (OUS4) door de UB in gebruik genomen en de nieuwe versie van het acquisitiesysteem (ACQ4) voor ingebruikname goedgekeurd. Het Uitleenbureau en de afdeling Administratie speelden hierbij onder leiding van de UB-applicatiebeheerders en de Onderbibliothecaris Bedrijfsvoering een belangrijke rol. Eind 2004 werd een landelijke presentatie van de nieuwe systemen mede door de UB verzorgd. De bibliothecaris werd in 2004 benoemd tot lid van de Members Council van OCLC, waaronder OCLC PICA ressorteert en als zodanig tevens benoemd tot lid van de Europese OCLC PICA Advisory Board. Hoewel in februari 2004 een nieuwe, driejarige, overeenkomst van samenweking op het gebied van de wetenschappelijke informatievoorziening was gesloten met Gastransport Services van de NV Nederlandse Gasunie, gaf het bedrijf eind 2004 onder een nieuw management te kennen weer van deze overeenkomst af te willen. Afgesproken werd de overeenkomst voor de afgesproken contractperiode tot 1 juli 2006 te laten voortduren.

Collectievorming In 2004 werd door de UB een bedrag van € 1,7 mln aan collectievorming uitgegeven. De faculteiten schaften voor € 2,3 mln aan boeken, tijdschriften en elektronische publicaties aan. De totale uitgaven voor de collectievorming bedroegen in 2004 € 4 mln. De gedrukte collectie van de RUG nam met 49.157 banden toe tot in totaal 3.124.182 banden. In 2004 werden vele nieuwe licenties afgesloten met grote en kleine uitgeverijen en informatieleveranciers. Geconstateerd kan worden dat de rubriek Elektronische informatiedragers in financieel opzicht die voor de monografieën begint te benaderen en die voor gedrukte tijdschriften reeds verre te boven gaat. Ook was 2004 het jaar waarin de pakket-licenties ‘big deals’ met de grote commerciële uitgevers moesten worden verlengd. Met Wiley en Springer/Kluwer was in landelijk overleg relatief snel een aanvaardbare overeenkomst mogelijk, waardoor de RUG ook de komende drie jaar toegang tot het volledig fonds van deze uitgevers behoudt. Met Elsevier verliepen de onderhandelingen moeizaam. Hoewel deze eind augustus reeds van start waren gegaan, moest eind 2004 worden geconstateerd dat nog er geen gemeenschappelijke basis voor verlenging is. In 2004 ontving de RUG van de stichting Vrienden van het filmarchief te Nijmegen een filmcollectie van meer dan 2000 titels van 16 en 35 mm kopieën van klasssieke speelfilms. Daarnaast werd tevens de cinematografische collectie-De Vries-Mul, bestaande uit films en documenten over deze

films, alsmede een grote verzameling apparatuur, van het Filmmuseum te Amsterdam in bruikleen verkregen. De collecties komen in beheer van de UB, die zorg draagt voor de bewaring en, in de nabije toekomst, beschikbaarstelling aan studenten en onderzoekers van de RUG. Dankzij financiële ondersteuning van de Vereniging van Vrienden van de Bibliotheek der Rijksuniversiteit Groningen werden in 2004 enkele zeer bijzonder, oude en kostbare werken aangeschaft. Ook heeft de Universiteitsbibliotheek, met grote erkentelijkheid, belangrijke schenkingen ontvangen van enkele particulieren.

Dienstverlening De bibliotheekvoorzieningen van de RUG hebben hun dienstverlening in 2004 verbeterd door de implementatie van nieuwe hulpmiddelen of de modernisering van oude. Zo werd UGlinks, een linkingtool dat de navigatie naar gewenste informatie optimaliseert, uitgebreid naar diverse elektronische (bibliografische en full text) bestanden. RUGcombine werd verder ontwikkeld. Met dit softwarepakket kunnen diverse database in één zoekactie gelijktijdig worden doorzocht met ontdubbeling van de resultaten. Een pilot werd gestart binnen de medische faculteit. Eind 2004 viel het besluit deze pilot uit te breiden naar de Letterenfaculteit. De proxyserver die het mogelijk maakt voor studenten en personeelsleden van buiten de universiteit geautoriseerd toegang te krijgen tot de informatiebestanden van de RUG bleek blijkens het intensieve gebruik te voorzien in een grote behoefte. Verder hebben de faculteitsbibliotheken en de UB in 2004 verschillende nieuwe bibliotheekinstructies ontwikkeld of bestaande instructies aan nieuwe ontwikkelingen aangepast.

Digitale bibliotheekfaciliteiten In 2004 werden belangrijke vorderingen gemaakt met de inrichting van het e-depot, een elektronisch depot voor de full-textopslag van publicaties die door medewerkers van de RUG worden geschreven. Daarmee participeert de RUG in landelijke en internationale ontwikkelingen: bijna alle Nederlandse en Angelsaksische universiteiten zijn bezig met vergelijkbare activiteiten. Einddoel is om de resultaten van het universitaire onderzoek zo volledig mogelijk elektronisch openbaar en daarmee algemeen toegankelijk te maken in aanvulling op het publicatiecircuit via wetenschappelijke uitgeverijen. De RUG deed in 2004 mee aan een tender van SURF op het gebied van local repositories, dat wil zeggen de inrichting van universitaire digitale depots voor de full text opslag van publicaties. SURF bleek bereid twee projecten waarvan het pen-

voerderschap bij Groningen ligt financieel te ondersteunen. Het ene project, Northsee genaamd, is gericht op de opslag en informatiedienstverlening op het gebied van energie, milieu en duurzaamheid en het andere project, Truth or DARE, op de elektronische openbaarmaking van publicaties van juridische aard. Tevens doet de RUG mee aan het Leidse SURFproject DARC, dat betrekking heeft op de Afrikanistiek. De UB speelde een actieve rol bij de beraadslagingen over het in licentie nemen van METIS, een landelijk onderzoekinventarisatiesysteem. Eind 2004 werd besloten METIS aan te schaffen en algemeen binnen de RUG in te zetten. In 2005 begint de implementatie, waarbij de UB een centrale ondersteunende rol speelt, mede omdat METIS het mogelijk maakt universitaire publicaties na registratie in METIS direct op te nemen in het elektronische depot van de RUG.

Overige activiteiten In maart 2004 vond de laatste missie van de UB plaats naar de Universiteit van Ouagadougou in Burkina Faso. Nieuwe software werd geïnstalleerd voor de bedrijfsvoering van de universiteitsbibliotheek van deze universiteit. Cursussen werden gegeven in het gebruik van de catalogus-, de uitleenen de acquisitiemodules. Helaas loopt de samenwerking tussen de RUG en de Universiteit van Ouagadougou eind 2004 af. Voor de periode daarna gaat de UB Groningen een jumelage met de UB Ouagadougou aan. In 2004 werden ook acht verschillende tentoonstellingen georganiseerd.

5.8 Duurzaamheid Copernicus In 1993 heeft de RUG het Copernicushandvest ondertekend. In dit kader heeft de RUG sinds mei 2000 een coördinator voor het project duurzame ontwikkeling. Dit project is in 2003 met vier jaar verlengd. De universitaire gemeenschap als geheel ondersteunt op hoofdlijnen de aanbevelingen van het Copernicushandvest. Uitvoering en monitoring berusten bij een samenwerkingsverband van de projectgroep en de AMD. Via dit samenwerkingsverband wordt geprobeerd de RUGbedrijfsvoering duurzaam te laten verlopen. De RUG kent een grote verscheidenheid aan oude en nieuwe gebouwen, evenals (duurzame) nieuwbouwprojecten, waarin verschillende functies zijn te onderscheiden. Aan een totaal plan voor een duurzaam gebruik van bestaande en nieuwe gebouwen wordt gewerkt, waarbij de nadruk ligt op de nieuwbouwprojecten in Paddepoel. De AMD heeft met de projectgroep het voortouw genomen om een duurzaamheidmeetinstrument te ontwikkelen. Deze ‘Milieu Prestatie Indicatoren’-methodiek (MPI) is geschikt voor een landelijk brede inzet. Ook in 2004 leverde


de RUG een bijdrage aan een landelijke serie vakreviews over vakspecifieke duurzaamheid. Het extern beter presenteren van de resultaten van het huidige duurzaamheidonderzoek en onderwijsaanbod krijgt nadrukkelijke aandacht. De stuurgroep Duurzame Ontwikkeling, de duurzaamheidcoördinator en de AMD blijven het aanspreekpunt voor landelijke Copernicus-activiteiten. In het project ligt het zwaartepunt op onderwijs; dit steunt voor een belangrijk deel op lopend duurzaamheidonderzoek dat op veel plaatsen in de RUG al dan niet in de EDReC verband wordt uitgevoerd. Belangrijke elementen zijn ondersteuning en verbetering van (bestaand) milieuonderwijs en ontwikkeling van nieuw onderwijs binnen BaMa. Dat geldt vooral voor Economische Wetenschappen, Rechtsgeleerdheid, Ruimtelijke Wetenschappen, Wiskunde en Natuurwetenschappen. Dat uit zich in zowel docentenondersteuning als begeleiding van studentenonderzoek. Het onderwijsproject Green Campus wordt gecontinueerd. Belangrijk zijn in dit kader de voortzetting en verdere uitbouw van onderwijsmodules bij de opleiding Technische Bedrijfskunde en bij de faculteiten Bedrijfskunde en Medische Wetenschappen. Het duurzaamheidsproject beoogt concrete, heldere, korte- en middellange termijnstappen die gericht zijn op de volgende actiepunten: > Betere integratie en presentatie van bestaand en nieuw te ontwikkelen onderwijs (gerelateerd aan duurzaamheid); eerst voornamelijk in de bachelorfase, later met een verdieping in de masterfase. > Verbetering externe presentatie duurzaamheidgerelateerd onderzoek in samenwerking met EDReC. > Facilitering onderwijsprojecten vanuit expertisecentrum IVEM. > Algemeen duurzaamheidonderwijs toegankelijk maken via aanbod van algemeen vormende vakken. > Opzetten van minors in specifieke opleidingen en van nieuwe onderwijspilots onder andere bij Bedrijfskunde en Medische Wetenschappen. > Continuering (nationale en internationale) netwerken en bijdragen aan (netwerk)publicaties. > Doorlopende aandacht voor duurzame(re) bedrijfsvoering en duurzaam bouwen. > Doorlopende aandacht voor veiligheid en arbo. > Continuering (intern instellings)overleg in algemene en specifieke zin. > Verbetering langetermijn waarborging project duurzame ontwikkeling.

Milieuprestatie-indicatoren Bij de Arbo- en Milieudienst is een methodiek ontwikkeld om de milieuprestatie- indicatoren (MPI) te bepalen. Deze biedt de RUG een goed functionerend systeem om de eigen milieu-

prestatie in beeld te brengen. De milieuprestatie-indicatoren geven op overzichtelijke wijze inzicht in het energieverbruik, het waterverbruik en de afvalproductie van de organisatie. Het doel van het instrument is RUG-medewerkers en studenten te confronteren met hun milieugedrag en hiermee de duurzaamheid van de RUG te bevorderen. Met de methodiek kunnen tevens de financiën die met het energie- en waterverbruik en de afvalproductie gepaard gaan in beeld worden gebracht. De methodiek geeft een direct beeld van de kosten in euro’s per vierkante meter voor het energieverbruik of de afvalproductie. De uitkomsten zijn bij uitstek geschikt als communicatiemiddel om medewerkers en studenten te informeren en het milieubewust en duurzaam handelen te bevorderen.

Resultaten Uit nevenstaande tabel 5.6 en figuur 5.7 blijkt dat de MPI voor het energieverbruik (MPI energie) een wat grillig verloop laat zien met een gemiddelde MPI van 2.28. Opvallend is de piek van 2.41 in 2000. Dit is des te opvallender, daar 2000 een relatief warm jaar is geweest. Dat is af te leiden uit de temperatuurgegevens van 2000 en het lage aantal graaddagen in 2000 (graaddagen worden bij het berekenen van MPI’s toegepast om het energieverbruik te corrigeren op de invloed van de buitentemperatuur). De MPI voor water geeft een duidelijke neerwaartse trend te zien die is ingezet naar aanleiding van het toepassen van een intern waterkoelsysteem in Nijenborgh 4. In 2002 is er wederom een daling van meer dan 25% te zien ten opzichte van 2001. Dit kan onder meer voortkomen uit het afstoten van een relatief groot pand van Medische Wetenschappen. De neergaande trend in het waterverbruik lijkt tevens een positief effect te hebben op de totale kosten voor het waterverbruik. Ook hier is een daling in euro’s per m2 waarneembaar. De hoeveelheid geproduceerd papierafval (MPI papier) in 2004 lijkt helaas iets toe te nemen ten opzichte van de twee voorgaande jaren. Het totaal niet-gevaarlijk afval geeft in 2001 een toename van 18% ten opzichte van de voorgaande jaren te zien. Deze toename is geheel te wijten aan de eenmalige afvoer van een grote partij (600 ton) groenafval van een terrein van de RUG. De daarmee samenhangende kostentoename bedroeg 13%. In 2004 is er een scherpe daling van de totaal afgevoerde hoeveelheid niet gevaarlijk afval (44%). Deze daling wordt onder meer veroorzaakt doordat de hoeveelheid afgevoerd hout en bouwen sloopafval afneemt. Dat heeft tevens een gunstig effect op de totale kosten voor afvoer van het niet gevaarlijk afval. De MPI voor gevaarlijk afval geeft tot en met 2000 een redelijk constant verloop te zien in de productie van de hoeveelheid gevaarlijk afval. In 2001 is er een daling van circa 36% waarneembaar die vooralsnog gehandhaafd blijft. Dit is deels

te verklaren door de verhuizing van chemische syntheses naar een pand buiten de RUG. In het algemeen lijkt het erop dat de totale milieuprestatie voor energie en afval van de RUG een gunstiger beeld geven dan de voorgaande jaren.

Tabel 5.6 MPI’s RUG-totaal 1999 – 2004** 1999

2000

2001

2002

2003

2004

parameter MPI energie GJ/m2

2.25

2.41

2.26

2.18

*

*

MPI water m3/m2

0.77

0.81

0.61

0.45

*

*

papier kg/m2

MPI

1.25

1.07

1.27

0.73

0.90

0.97

MPI restafval kg/m2

1.11

1.14

1.56

1.09

1.22

1.14

MPI totaal niet-gevaarlijk afval kg/m2 ***

5.88

5.64

6.85

4.64

5.35

3.01

MPI gevaarlijk afval kg/m2

0.34

0.37

0.24

0.23

0.24

0.25

16.30

16.70

18.10

17.70

*

0.91

0.96

0.93

0.90

*

0.76

0.92

1.04

1.19

1.15

1.07

0.41

0.20

0.24

0.26

0.32

0.35

financieel Kosten energie euro/m2 Kosten water euro/m2 Kosten

totaal niet-gevaarlijk afval euro/m2

ja a rv e r s l a g

Kosten gevaarlijk afval

rug

Euro/m2

* De MPI’s voor energie en water voor 2003 en 2004 kunnen nog niet bepaald worden aangezien de hiervoor benodigde gas, electra en watergebruiksgegevens nog niet bekend zijn door administratieve problemen bij het energiebedrijf. ** Uit evaluatie van de gebruikte gegevens voor het bepalen van de juiste oppervlaktegetallen in m2 blijkt dat de tot nog toe gebruikte oppervlakte gegevens 19% hoger zijn dan waarvan oorspronkelijk werd uitgegaan. Dit betekent dat alle berekende MPI-waarden ongeveer 19% te laag zijn geweest. Alle bovenstaande MPI’s zijn herberekend met de nieuwe oppervlakten. *** Uit de evaluatie bleek tevens dat de tot nog toe gebruikte gegevens in kg voor het bepalen van de MPI voor totaal niet-gevaarlijk afval niet goed waren berekend. Een en ander is gecorrigeerd en aangepast in alle hierop van toepassing zijnde berekeningen.

Figuur 5.7 Milieuprestatie-indicatoren RUG, 1999-2004 6,00

5,00

mpi

4.00

3,00

2,00

1,00

0,00 energie 1999

2004

water 2000

2001

gevaarlijk afval 2002

2003

niet-gevaarlijk afval 2004

papier

restafval

Jaarrekening 2004 (bedragen x € 1 mln)

Algemeen

De jaarrekening 2004 is opgesteld volgens de 'OCenW-Richtlijn Jaarverslaggeving Hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek'. De balans is opgesteld volgens het systeem van oplopende liquiditeit. In de Jaarrekening 2004 zijn de uitkomsten van vier andere rechtspersonen geconsolideerd. Het betreft de Stichting Academische Opleidingen Groningen, Stichting University Guesthouse, Applied Nano Systems BV en RUG Houdstermaatschappij BV.

Exploitatierekening

De exploitatierekening bestaat uit een totaaloverzicht van baten en lasten, alsmede specificaties naar hoofdkostenplaatsen en opbrengsten- en kostencategorieën. De investeringen in apparatuur en gebouwen zijn verantwoord ten laste van de Investeringsfondsen. Afschrijvingen komen ten laste van de exploitatierekening en worden ten gunste van de investeringsfondsen geboekt.De baten en lasten zijn verantwoord volgens het prestatiebeginsel, hetgeen wil zeggen dat als de prestatie is geleverd, de opbrengsten c.q. de kosten als gerealiseerde baten c.q. lasten zijn verantwoord. Indien de daadwerkelijke ontvangst c.q. betaling nog niet heeft plaatsgevonden op verslagdatum, dan is hiervoor een vordering c.q. schuld opgenomen. Begroting

Exploitatierekening

Rekening

Rekening

2004

2004

2003

Baten

452,8

494,2

488,7

Lasten

446,5

490,2

479,7

6,3

4,0

9,0

Exploitatieresultaat

De rekening 2004 sluit met een positief saldo van € 4,0 mln. Het resultaat is voor een belangrijk deel het gevolg van de reservering vooraf van € 7,3 mln voor de financiering van aanschaf van inventaris en apparatuur en de investeringen in gebouwen.

6 De exploitatierekening gespecificeerd naar faculteiten en hoofdkostenplaatsen is als volgt. Specificatie naar faculteiten en

2004

2003

hoofdkostenplaatsen

Baten

Lasten

Exploitatie

Baten

Lasten

Exploitatie

resultaat

resultaat

Faculteiten

Taal en cultuur – Godgeleerdheid

2,9

3,0

-0,1

2,9

2,8

– Wijsbegeerte

2,4

2,6

-0,2

2,3

2,3

31,4

33,7

-2,3

30,3

31,4

92,7

97,7

-5,0

92,3

90,3

2,0

9,2

9,5

-0,3

10,0

10,4

-0,4

84,1

83,8

0,3

81,7

78,6

3,1

– Letteren

0,1 -1,1

Techniek en natuur – Wiskunde en Natuurwetenschappen – Kernfysisch Versneller Instituut Medische wetenschappen Economie – Economische Wetenschappen

14,8

15,2

-0,4

15,5

14,4

1,1

– Bedrijfskunde

17,6

17,4

0,2

16,6

15,6

1,0

Rechtsgeleerdheid

16,4

16,8

-0,4

16,2

17,0

-0,8

25,2

26,1

-0,9

25,5

25,8

-0,3

– Universitair Centrum Lerarenopleiding

3,8

4,0

-0,2

2,9

2,9

– Ruimtelijke Wetenschappen

4,6

4,3

0,3

4,2

4,0

0,2

305,1

314,1

-9,0

300,4

295,5

4,9

Bestuur- en beheer

45,5

38,3

7,2

42,8

44,6

-1,8

Ondersteunende eenheden

56,0

49,5

6,5

56,5

50,6

5,9

Academisch Ziekenhuis Groningen

66,5

66,5

65,6

65,6

Gedrag en maatschappij


– PPSW

Totaal faculteiten

Overige kostenplaatsen

Overige eenheden

6,8

6,6

0,2

5,2

5,0

0,2

Verbonden partijen

14,3

15,2

-0,9

18,2

18,4

-0,2

494,2

490,2

4,0

488,7

479,7

9,0

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat bij vrijwel alle onderdelen de resultaten over het boekjaar 2004 verslechterd zijn ten opzichte van de resultaten over het boekjaar 2003.

rug

De exploitatierekening gespecificeerd naar opbrengsten en kostencategorieën is als volgt. Overzicht baten en lasten soort Baten

Boekjaar

Boekjaar

2004

2003

Lasten

Algemene inkomsten

Boekjaar

Boekjaar

2004

2003

Personeelslasten

– Rijksbijdragen

327,1

318,2

– Overige overdrachten

0,5

0,9

– Collegegelden

31,5

28,3

– Lonen en salarissen

192,7

186,2

47,5

42,9

– Sociale lasten – Wachtgelden

6,2

6,4

35,0

33,1

281,4

267,6

– Overige personele lasten

Inkomsten van derden

Materiële lasten

– Contract onderwijs

15,7

19,4

– Afschrijvingen

26,5

26,1

– Contractonderzoek

70,6

64,4

– Inkomstenoverdrachten

68,2

67,0

– Overige baten

44,1

47,6

– Overige instellingslasten

114,1

109,8

208,8

202,9

490,2

479,7

Financiële baten Totaal baten

4,7

9,9

494,2

488,7

Financiële lasten

8,2

Totaal lasten

Van het resultaat 2004 is € 3,8 mln in mindering gebracht op de algemene reserves en € 7,8 mln toegevoegd aan de bestemmingsreserves.

Onderstaand een specificatie van de bestemming van het resultaat naar hoofdkostenplaatsen. Bestemming resultaat

Exploitatie

Algemene reserves

Bestemmingsreserves

resultaat

Centrale

Decentrale

Decentrale

Reserve

reserve

reserves

reserves

investeringen investeringen bestemde

RUG

regulier

projecten

inventarissen gebouwen

Reserve

Overige reserves

en apparatuur Faculteiten

-9,0

-0,6

-9,3

0,4

0,5

Bestuur- en beheer

7,2

3,1

0,6

2,0

0,1

Ondersteunende eenheden

6,5

0,2

-0,4 0,1

Overige kostenplaatsen -0,1

1,4 6,8

AZG Overige eenheden

0,2

0,1

Verbonden partijen

-0,9

0,0

4,0

2,8

-0,9 -9,0

2,4

0,5

6,8

0,5

kasstroom

De korte-termijnliquiditeiten zijn in 2004 afgenomen met een bedrag van € 24,2 mln. De kasstroom uit operationele activiteiten nam t.o.v. 2003 af met € 15,4 mln. De oorzaak hiervan is het teruglopen van het resultaat (2004 € 4,0 mln; 2003 € 9,0 mln) en de in de rekening begrepen toename van de afschrijvingen (2004 € 26,5 mln; 2003 € 26,1 mln). In 2004 is voor € 25,2 mln geïnvesteerd in gebouwen en apparatuur en voor € 33,0 mln in meerjarige beleggingen.

Kasstroomoverzicht

2004

2002

34,3

49,7

52,2

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-58,3

-53,1

-26,6

-0,2

-0,4

1,1

-24,2

-3,8

26,7

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Toename liquide middelen

balans

2003

Kasstroom uit operationele activiteiten

De geconsolideerde balans per 31 december 2004 ziet eruit als volgt:

A C T I VA

PA S S I VA 2004

2003

2004

2003

Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa

3,9

4,4

261,2

262,0

81,0

48,0

346,1

314,4

Vlottende activa Voorraden

3,0

3,0

Vorderingen

66,8

60,5

Liquide middelen

61,0

85,2

130,8

148,7

476,9

463,1

Totaal vlottende activa

331,9

327,9

Voorzieningen

17,9

16,7

Langlopende schulden

0,5

0,8

Eigen vermogen

Vreemd vermogen

Kortlopende schulden Totaal vreemd vermogen

126,6

117,7

145,0

135,2

476,9

463,1

Toelichting op de balans Immateriële vaste activa

Betreft een in de balans van de Stichting AOG opgenomen goodwill als gevolg van de overname van IBO BV. De goodwill wordt in een periode van maximaal 10 jaar afgeschreven.

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs minus de afschrijving. De afschrijvingstermijn voor het onroerend goed is gebaseerd op ministeriële voorschriften. De afschrijvingstermijn voor inventarissen en apparatuur is bepaald op de verwachte economische levensduur. Gebouwen

Werk in

Totaal

Inventaris

Totaal

en

uitvoering

onroerend

en

vaste

goed

apparatuur

activa

terreinen Verkrijgingsprijs t/m 2003 Afschrijvingen t/m 2003 Boekwaarde per 31/12/2003 Investeringen 2004

357,2

43,7

-180,6

400,9

88,5

489,4

-180,6

-46,8

-227,4

176,6

43,7

220,3

41,7

262,0

36,4

-19,2

17,2

8,0

25,2

-13,7

-12,3

-26,0

24,5

223,8

37,4

261,2

Desinvesteringen 2004 Afschrijvingen 2004

-13,7 199,3

Op wetenschappelijke boekwerken wordt niet afgeschreven en zijn als p.m. op de balans gewaardeerd. De verkrijgingsprijs van de in bezit zijnde wetenschappelijke boekwerken bedraagt per ultimo 2004 ca. € 69,8 mln.


Financiële vaste actia

De deelnemingen in rechtspersonen zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De langlopende leningen aan rechtspersonen worden gewaardeerd op nominale waarde. De langlopende beleggingen in obligaties en deposito's zijn gewaardeerd tegen aflossingswaarde. Het verschil tussen de aankoop en aflossingswaarde van de obligaties is op de balans geactiveerd en wordt gelijkmatig over de periode tussen aankoop en aflossing afgeschreven. Boekwaarde

Investeringen Verstrekte

Aflossingen

per

/ dotaties

leningen

/ afwikkeling per

2004

2004

2004

01/01/2004 Deelnemingen in rechtspersonen Leningen aan rechtspersonen

2,1

Obligatieleningen / deposito's

45,5

Voorzieningen FVA

Voorraden

1,6

0,2

Boekwaarde 31/12/2004

-0,2

1,6

-0,2

1,9

33,2

-1,2

-0,9

48,0

32,5

78,7 0,0

0,9

-1,2

0,5

81,0

De activiteiten van de RUG kunnen worden opgesplitst in BTW-plichtige en vrijgestelde activiteiten. Voor de uitvoering van beide activiteiten beschikt de RUG over enkele magazijnen. De waardering van de voorraad is afhankelijk van de activiteit. Is de activiteit BTW-plichtig, dan is de voorraadwaardering exclusief omzetbelasting. Is de activiteit vrijgesteld dan is de voorraadwaardering inclusief omzetbelasting. De voorraden zijn opgenomen tegen de laatste inkoopprijs. De voorraden zijn op de balans gewaardeerd voor € 1,3 mln (2003 € 1,8 mln). Bij de vaststelling van het onderhanden werk is onderscheid gemaakt tussen projecten, waarbij de RUG wordt geacht op basis van een voortgangsrapportage de prestatie te hebben geleverd en projecten waarbij duidelijk sprake is van de levering van een eindproduct. De 1e categorie projecten wordt integraal in de exploitatierekening verantwoord. De investeringen van de 2e categorie projecten, worden (voorzover nog geen eindproduct is opgeleverd), als onderhanden werk op de balans geactiveerd.De investeringen voor onderhanden werk bedragen per 31/12/2004 € 38,5 mln (2003 € 31,5). Hierop is voor € 36,8 mln (2003 € 30,3 mln) aan termijnen ontvangen.

Vorderingen

31/12/2004

31/12/2003

Debiteuren

11,8

11,9

Ministerie van OC&W inz. kasbeperkingen

9,5

10,6

Studenten

9,7

8,3

Overige vorderingen

5,3

5,0

Overlopende activa

30,5

24,7

66,8

60,5

Op de vorderingen is een voorziening ad € 0,8 mln wegens dubieuze debiteuren in mindering gebracht. Liquide middelen

31/12/2004

31/12/2003

Kassen

0,1

0,1

Banken

37,3

14,3

Ministerie van Financiën

8,2

0,4

Deposito's (kortlopend)

12,5

68,5

Verbonden partijen

2,9

1,9

61,0

85,2

Eigen vermogen

Saldo

Exploitatie

Mutaties

Saldo

per

saldo

2004

per

01/01/2004 Kapitaal

2004

31/12/2004

262,0

Algemene reserve

39,9

3,5

Fondsen in beheer

2,2

1,4

Eigen vermogen verbonden partijen

-0,3

-0,9

Investeringsfondsen

24,1 327,9

Voorzieningen

-0,8

261,2

-7,2

36,2 3,6 -1,2

4,0

Saldo

Dotaties

OnttrekkingenVrijval

per

2004

2004

8,0

32,1

0,0

331,9

Saldo

2004

per

01/01/2004

31/12/2004

Wachtgelden / ontslaguitkeringen Reorganisatievoorzieningen

8,0

-1,4

0,1

4,8

-0,1

6,6 4,8

ADV-dagen / Stuwmeerverlof

5,6

0,6

-0,5

Afstudeerregeling

1,7

1,2

-1,2

Overige voorzieningen

1,3

0,1

-0,3

16,7

6,7

-2,1

-2,0

3,7 1,7 1,1

-3,4

17,9

Toelichting Ten behoeve van de ultimo 2004 lopende wachtgeldverplichtingen is een voorziening opgenomen van € 6,6 mln. In deze voorziening is opgenomen de totale verplichting inzake de z.g. oude wachtgelden

ja a rv e r s l a g

en ca. 50% van de jaarlijkse last van de nieuwe gevallen. Vanwege een verwachte reorganisatie bij de

2004

faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en de voorgenomen opheffing van de PC-shop bij het

rug

Rekencentrum is per ultimo 2004 een voorziening opgenomen van € 4,8 mln. In de universitaire arbeidsvoorwaarden is opgenomen, dat medewerkers onder bepaalde voorwaarden hun ADV-dagen mogen opsparen om ze in de vorm van vroegtijdig vertrek te mogen opnemen. Gedurende deze periode loopt de bezoldiging door en zal de vervanging van deze medewerkers door de desbetreffende eenheden moeten worden geregeld. Voor de hieruit voortvloeiende financiële verplichtingen is in de jaarrekening een voorziening opgenomen. De afstudeervoorziening is berekend op basis van het huidige aantal studenten en de vanaf 1/9/2000 geactualiseerde afstudeerregeling.

Langlopende schulden

Ter financiering van de overname van IBO BV door de AOG Contractonderwijs BV heeft de laatste een lening afgesloten bij de ABN-AMRO voor een bedrag van € 1,0 mln. Hierop is op 31/12/2004 reeds € 0,5 mln afgelost.

Kortlopende schulden

31/12/2004

31/12/2003

Vooruitgefactureerde en -ontvangen termijnen OHW

42,3

39,6

Crediteuren

11,4

11,8

Belastingen en premies sociale verzekeringen

12,1

12,5

Overige kortlopende schulden

17,7

17,8

Overlopende passiva

43,1

36,0

126,6

117,7

Accountantsverklaring Ex artikel 2:395 lid 2 BW Wij hebben de in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening over 2004 van de Rijksuniversiteit Groningen gecontroleerd. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2004 van de Rijksuniversiteit Groningen. Bij deze jaarrekening hebben wij op 10 mei 2005 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De verkorte jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Bestuur. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring bij deze verkorte jaarrekening te verstrekken. Wij zijn van oordeel dat deze verkorte jaarrekening op alle aspecten die van materieel belang zijn in overeenstemming is met de jaarrekening waaraan deze is ontleend. Voor een beter inzicht in de financiele positie en in de resultatenvan de universiteit alsmede in de reikwijdte van onze controle dient de verkorte jaarrekening te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij verstrekte accountantsverklaring. Groningen,10 mei 2005 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.


Lijst van afkortingen AOG ADV AGIKO AGIO AGOR AIO AMD ASAP Astron AZG AZIS A&F BA BaMa BCN BHV BIG BMSA BO BSIK

CAO CBN CBO CBS CDS CEES CEFR CENESA CFI CIO CLCG COWOG CPB CPP CRBS CROHO CTN CTU CvB CWTS

Academische Opleidingen Groningen (stichting) Arbeidsduurverkorting Assistent geneeskundige in opleiding tot klinisch wetenschappelijke medewerker Assistent geneeskundige in opleiding tot medisch specialist Accélérateur Groningen-Orsay Assistent in opleiding Arbo- en Milieudienst Atomic and Sub-Atomic Physics (opleiding) Astronomisch Onderzoek in Nederland Academisch Ziekenhuis Groningen Academische Zaken en Internationale Samenwerking (stafdienst) Alumnirelaties en Fondswerving Bachelor of Arts (titel van academische graad) Bachelor-Master(structuur) Behavioural and Cognitive Neurosciences (onderzoekschool) bedrijfshulpverleningsorganisatie Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet) Biomedical Materials Science and Application (onderzoekinstituut) Bestuurlijk Overleg Besluit Subsidies Investeringen in de Kennisinfrastructuur Collectieve Arbeidsovereenkomst Centre for Behaviour and Neurosciences (onderzoekinstituut) Centraal Bestuursorgaan voor de Studentenvoorzieningen Centraal Bureau voor de Statistiek Centre for Development Studies Centre for Ecological and Evolutionary Studies (onderzoekinstituut) Common European Framework of Reference Co-operation in Education between the Netherlands and South Africa Centrale Financiën Instellingen Centrum voor Isotopenonderzoek Centre for Language and Cognition Groningen Centrum Onderzoek en Ontwikkeling van Hoger Onderwijs Groningen Centraal Planbureau Citaties per Publicatie Centrum voor Recht, Bestuur en Samenleving (onderzoekschool en -instituut) Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs Centrum voor Theoretische Natuurkunde Can-Tho Universiteit (Vietnam) College van Bestuur Centrum voor Wetenschap en Technologie Studies

DARE DELTA DFA DNV

Digital Academic Repositories Dutch Education: Learning at Top-level Abroad Dairy Farmers of America (zuivelcoöperatie) Det Norske Veritas (onderneming voor verificatie en certificatie)

ECCOO

Expertisecentrum voor Computer-Ondersteund Onderwijs Erkenningscommissie Onderzoekscholen

ECOS

ECTS EDP EDREC EER EFQM ELO EPP ESO EU EUR EZ FANTOM FB FBK FE FIGON FWE FGG FLet FMW FOM FRG FRW fte FWB FWN G2010 GBB

European Credits Transfer System Electronic Data Processing Energy Delta REsearch Centre Europese Economische Ruimte European Foundation For Quality Management Elektronische Leeromgeving Interuniversitaire onderzoekschool Experimentele PsychoPathologie European Southern Observatory Europese Unie Erasmus Universiteit Rotterdam Economische Zaken (ministerie) Fundamental and Applied Nuclear and Atomic Physics (onderzoekschool) Facilitair Bedrijf Faculteit der Bedrijfskunde Functional Ecology (onderzoekschool) Federatie voor Innovatief Geneesmiddel Onderzoek Nederland Faculteit der Economische Wetenschappen Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap Faculteit der Letteren Faculteit der Medische Wetenschappen Fundamenteel Onderzoek der Materie (Stichting) Faculteit der Rechtsgeleerdheid Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen fulltime equivalent Faculteit der Wijsbegeerte Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen

GESP GIA GGC GMP GRIP GRIPh GUIDE G&M

Geneeskundecurriculum 2010 Groningen Biomolecular Sciences and Biotechnology (onderzoekinstituut) Genomics Ethics, Society and Philosophy Groningen Institute for Archeology Groningen Genomics Centre Good Manufacturing Practice Groningen Research Institute for Pharmacy Groningen Reserach Institute for Philosophy Groningen University Institute for Drug Exploration Gedrag en Maatschappij

HAN HBO HES HIS HG HO HOOP HPC/V

Hogeschool Arnhem-Nijmegen Hoger Beroepsonderwijs Higher Education Supplement Hanze Instituut voor Sportstudies Hanzehogeschool Groningen Hoger Onderwijs Hoger Onderwijs- en Onderzoeksplan High Performance Computing (Visualisation)

IBG ICOG

Informatie Beheer Groep Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek Groningen Interuniversitair Centrum voor SociaalWetenschappelijk Onderzoek (onderzoekschool) Informatie- en Communicatietechnologie Interne en Externe Betrekkingen (stafdienst RUG) International Service Desk Institute of Scientific Information International Organisation for Standardisation Institut Teknologi Bandung Centrum voor Energie- en Milieukunde

ICS ICT IEB ISD ISI ISO ITB IVEM

IWI

Instituut voor Wiskunde en Informatica

QANU

Quality Assurance Netherlands Universities

KCF KNAW KP6 KU KUO KUOZ KVI k€

Kennis Conversie Fonds Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen Zesde Kaderprogramma (EU) Katholieke Universiteit Kengetallen Universitair Onderwijs Kengetallen Universitair Onderzoek Kernfysisch Versneller Instituut kilo-euro (100.000 euro)

RC RIE RSI RU RUG R&D

Rekencentrum Risico-inventarisatie en -evaluatie Repetitive Strain Injury Radboud Universiteit (Nijmegen) Rijksuniversiteit Groningen Research & Development

LO LOFAR

Lokaal Overleg Low Frequency Array

SJD SLA SNN SOM STAG

Sociaal-Juridische Dienstverlening Service Level Agreement Samenwerkingsverband Noord-Nederland Systemen, Organisatie en Management (onderzoekschool) Studentenadviesbureau Groningen

MA MHO MKB mln MPI MSc MSC MSC+ MUB MVV m€

Master of Arts (titel van academische graad) Medefinanciering Hoger Onderwijs Midden- en Kleinbedrijf miljoen Milieu Prestatie Indicatoren Master of Science (titel van academische graad) Materials Science Centre Materials Science Centre plus Modernisering Universitaire Bestuursorganisatie (wet) Machtiging Voorlopig Verblijf miljoen euro (1.000.000)

TCNN TU TUD TUE TLG TNO TWV

Technologie Centrum Noord-Nederland Technische Universiteit Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Transfer & Liaison Groep Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek Tewerkstellingsvergunning

NAM NBIC NCG NCCG

Nederlandse Aardolie Maatschappij Netherlands Bioinformatics Centre Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken Nederlands Centrum voor Contemporaine Geschiedenis Netherlands Centre for Society and Genomics Netherlands Graduate School of Housing and Urban Research Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute Nederlands Instituut voor Onderzoek aan Katalyse Nederlands Instituut Rome Nederland Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie Netherlands Proteomics Centre Netherlands Programme for Institutional Strengthening of Post-secondary Education and Training Capacity Netherlands Universities Foundation for International Cooperation Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

UB UBR UCLO UD UGM UE UEF UFO UHD UHG

Universiteitsbibliotheek Universitaire Beleidsruimte Universitair Centrum voor Lerarenopleiding Universitair Docent Universiteit Gadjah Mada Ubbo Emmius Ubbo Emmius Fonds Universitair Functie Ordenen Universitair Hoofddocent Universiteit-Hanzehogeschool Groningen (samenwerkingsverband) Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Onderwijscentrum Groningen Urban and Regional Studies Institute (onderzoekinstituut) Universitaire Stichting Vormingsactiviteiten Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Universitaire Veiligheidsorganisatie Universiteit van Tilburg

NCSG NETHUR NIDI NIOK NIR NL NOVA NPC NPT NUFFIC NVAO NWO

OBP OCW OECD OER OGWG OIO OSF O&O PABO PhD PPSW PRC

Ondersteunend en Beheerspersoneel Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ministerie) Organisation for Economic Cooperation and Development (Ned. OESO) Onderwijs- en Examenreglement Onderzoekschool Geesteswetenschappen Groningen Onderzoeker in opleiding Onderwijsstimuleringsfonds Onderzoek en Onderwijs Pedagogische Academie van het Basisonderwijs Doctor of Philosophy (graad) Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen (faculteit) Peer Review Commissie

UL UM UMCG UOCG URSI USVA UT UU UvA UVO UvT VO VROM VSNU VU VWO WHW WINGS WO WOPI WP WUR

Voortgezet Onderwijs Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (ministerie) Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten Vrije Universiteit Voortgezet Wetenschappelijk Onderwijs Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek Workgroup Internationalization Groninger Students Wetenschappelijk Onderwijs Wetenschappelijk Onderwijs Personeels Informatie Wetenschappelijk Personeel Wageningen Universiteit en Researchcentrum


Samenstelling centrale organen

(per 31 december 2004)

Raad van Toezicht

Managementberaad

Universiteitsraad

G.H.B. Verberg voorzitter mw. G. Cramer O. von der Gablentz R.J. Hoekstra vacature

S.K. Kuipers College van Bestuur, voorzitter M.A. Kooyman College van Bestuur F. Zwarts Rector Magnificus mw. M.C. Buigel-de Witte Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap H. Riddersma Universitair Onderwijscentrum Groningen K. Duppen Rekencentrum G. Eling Facilitair Bedrijf mw. G. Groen Ruimtelijke Wetenschappen M.N. Harakeh Kernfysisch Versneller Instituut mw. J. Janssen Wijsbegeerte T. van Duinen Economische Wetenschappen A.J. Kee Medische Wetenschappen M. Klomp Rechtsgeleerdheid A.C. Klugkist Universiteitsbibliotheek J. Poutsma Wiskunde en Natuurwetenschappen mw. A. Schockman-Sannes Bedrijfskunde L. Verveld Bureau van de Universiteit F.D.A. Vleeskens Psychologische, Pedagogische en Sociale Wetenschappen T.H.J. Waterbolk Letteren

G. Joosten voorzitter D.J. Roelofsen vice-voorzitter mw. B.H. Pier griffier

College van Bestuur S.K. Kuipers voorzitter M.A. Kooyman vice-voorzitter F. Zwarts rector magnificus

College van Decanen F. Zwarts voorzitter J.N. Bremmer Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap L.J.A. Damen Rechtsgeleerdheid S. Poppema Medische Wetenschappen D.A. Wiersma Wiskunde en Natuurwetenschappen G.J. de Haan Letteren T.J. Wansbeek Economische Wetenschappen H.P.M. Creemers Psychologische, Pedagogische en Sociologische Wetenschappen M.R.M. ter Hark Wijsbegeerte G.J.J. Linden Ruimtelijke Wetenschappen H.G. Sol Bedrijfskunde

Personeelsfractie J.P. van Dijk (voorzitter) mw. E.C. Entzinger L.W. Gormley mw. A. Hausdorf B.J. Hoenders mw. E.P.W.A. Jansen G. Joosten H. Jordens L.B. Kroes mw. H.J. Mast H.J.D. Oude Lenferink T.A. Wassenaar

Studentenfractie Vooruitstrevend Overleg Studenten (VOS) P. de Boer J. Bulthuis N. Hermans mw. L. Meijerink D.J. Roelofsen mw. E.E. van der Vaart (voorzitter) Studenten Organisatie Groningen (SOG) mw. M.D. Gorissen (voorzitter) F. van Leeuwen A.L. Neeteson E.W.J. Netjes D.J. Stegink mw. M.M. van Zwet

jaarverslag Rijksuniversiteit Groningen

Recommend Documents