Jaarverslag IVN Hoensbroek Weer een jaar genoten van de natuur
2012
IVN Hoensbroek Heerlerweg 141 6433 HR HOENSBROEK 045-7074055
[email protected]
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Voorwoord Beste dames en heren, leden van IVN Hoensbroek en andere belangstellenden, Voor mij persoonlijk was 2012 een jaar om snel te vergeten. Voor onze vereniging was het echter een goed jaar. De diverse activiteiten werden weer goed bezocht. Natuurlijk het een wat meer dan het ander maar dat mag de pret niet drukken. Wat ons naar de toekomst wel zorgen baart zijn de financiële ontwikkelingen. We merken dat de overheid steeds meer de knip op de beurs houdt. Het landelijk IVN praat zelfs over contributie verhoging van de afdelingen. Dit is te begrijpen daar zij ook minder subsidie ontvangt. Wij als IVN Hoensbroek zullen echter proberen om nog meer op onze kosten te letten en zullen ook kijken of we activiteiten kunnen organiseren om opbrengsten te genereren. U allen zult zeker gehoord hebben van onze zeer goed lopende jaarlijkse snuffelmarkt. Deze organiseren we nu een paar jaar en is zo’n initiatief dat extra inkomsten oplevert. Ook de roofvogelcursus die dit jaar voor het eerst wordt gegeven is een succes. Er zijn een aantal mensen op een wachtlijst geplaatst moeten worden omdat het maximale aantal deelnemers snel bereikt was. Misschien hebt u zelf nog ideeën. Laat het dan een van de bestuursleden weten. Voor komend jaar zijn weer diverse leuke activiteiten georganiseerd. Neem hieraan deel en geef uw mening. Wij kunnen hier dan een volgende keer rekening mee houden. Weet u niet meer welke activiteiten wanneer georganiseerd worden, kijk dan op onze website of in ons infoblad. Dit blad wordt bij onze leden aan huis of per mail bezorgd maar bent u geen lid of bent u het kwijt neem dan even contact op met een bestuurslid. Deze zal u altijd een kopie kunnen bezorgen. Ook wil ik hierbij iedereen bedanken die zich afgelopen jaar weer geheel belangeloos heeft ingezet voor onze mooie vereniging. Als afsluiting wil ik u een plezierig en leerzaam jaar bij IVN Hoensbroek wensen.
Martin Deguelle Voorzitter
2
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Werkgroep AudioVisueel Korte samenvatting De werkgroep Audiovisueel verzamelt en archiveert materiaal verzameld door de leden en maakt boeiende, informatieve en op maat gesneden lezingen en diavoorstellingen rond natuur en landschapsthema’s in onze directe omgeving, in Zuid-Limburg en Nederland. Doelen AV werkgroep Belangrijk doel van de AV werkgroep is het publiek kennis te laten maken met de vele boeiende facetten van de natuur middels audiovisuele presentaties (analoge en digitale dia’s) en tegelijkertijd financieel bij te dragen aan het budget van de vereniging. Tevens tracht de AV werkgroep de grote bron aan digitaal natuurmateriaal onder leden beschikbaar, te archiveren, voor algemeen gebruik en als bron voor nieuwe presentaties. Hierbij is digitalisering van oude dia’s een belangrijk hulpmiddel, hetgeen het zoeken naar geschikte dia’s en het samenstellen van een presentaties volgens een gewenst thema faciliteert. 2012 is het eerste jaar dat Peter Geurts de werkgroep heeft geleid. De werkzaamheden bestaan vooral uit het voorbereiden en geven van presentaties. Het streven is een breed scala van presentaties samen te stellen die de natuur dicht bij huis en verder weg in beeld brengen. Dit jaar heeft de werkgroep de AV folder geactualiseerd met een geheel nieuw aanbod lezingen, gecombineerd met een aantal bestaande lezingen van Jo Hermens. Beschikbare presentaties Zuid-Limburg: een land vol dalen. Ooit was Zuid-Limburg een uitgestrekt delta gebied waarin diverse rivieren een weg naar zee zochten. Door opheffing van het Rijnlandse leisteengebergte en de Ardennen gevolgd door insnijdingen door rivieren ontstonden de dalen. Noord Limburg: een ander stukje Limburg. Weer en wind zijn de vormgevers van een verrassend landschap tussen Mook en Venlo. Door de wind werd zand opgeblazen tot hoefijzervormige duinen. Maar ook de rivieren en beken speelden een rol. De historie van de wijnbouw in Zuid-Limburg. In een boeiende presentatie wordt u door de geschiedenis van de druif en wijnstok geleid vanaf 60 miljoen jaar geleden tot heden. De presentatie is te combineren met een veldexcursie. De Geleenbeek. De Geleenbeek is de langste beek van Nederland en ontspringt in Benzenrade op 120 m boven zeeniveau aan de rand van het Bekken van Heerlen. De natuur in het beekdal was rijk en gevarieerd. Echter door de mijnbouw en grote infrastructurele werken zoals de A76, de spoorlijn Heerlen - Sittard is de natuur ernstig verstoord. Ook werden grote delen gekanaliseerd. Ondertussen is veel natuur weer hersteld. De presentatie neemt u mee door het landschap en de tijd vanaf de oorsprong van deze beek tot aan de monding, haar rijke natuur en cultuurhistorie. Bruinkool- en zilverzandwinning in de mijnstreek. Wij wonen in de oostelijke mijnstreek, waar eind 1974 de laatste steenkool naar boven werd gebracht. In dit gebied won men ook bruinkool. Opvallend is dat ook in ditzelfde gebied veel zilverzandgroeven te vinden zijn, waar men tot op de dag van vandaag zilverzand wint. De presentatie laat zien hoe de winning van delfstoffen duidelijke sporen achter heeft gelaten in ons gebied.
3
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Het ontstaan van het Zuid-Limburgse landschap: oude en jonge getuigen. In ons ZuidLimburgse landschap vinden we oude getuigen die tot 300 miljoen jaar terug gaan in de tijd, zoals steenkool, mergel, bruinkool en zilverzand. De presentatie laat u zien en ervaren hoe de winning van deze grondstoffen heeft geleid tot natuurvernietiging, maar ook tot verrassende nieuwe natuur.
Externe presentaties 2012 In 2012 zijn een viertal externe presentaties gegeven, met een mooie opbrengst. Wijnmakersgilde Kinrooi, België: De historie van de wijnbouw in ZuidLimburg (23 deelnemers) Vrouwengroep Landgraaf, februari 2012: Zuid-Limburg, land vol dalen (31 deelnemers) Vrouwengroep Landgraaf, oktober 2012: De historie van de wijnbouw in ZuidLimburg (28 deelnemers) Blinden en slechtziendenvereniging Den Haag, september 2012: Het ontstaan van het ZuidLimburgse landschap: oude en jonge getuigen (27 deelnemers)
AV promotiefolder Het ligt in de bedoeling deze folder te verspreiden onder potentiële opdrachtgevers voor presentaties, zoals vrouwengroepen, zorginstellingen en personeelsverenigingen. Dit nieuwe aanbod zal ook op de website geactualiseerd worden.
Landschap en cultuurhistorie De coördinator AV werkgroep heeft ook nog de wens om een werkgroep landschap en cultuurhistorie op te richten of in ieder geval presentaties of excursies te maken rond dit thema samen met geïnteresseerden.
4
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Werkgroep Milieu en Ruimtelijke ordening Zoals gebruikelijk kwam de technische commissie in 2012 tweemaal voor overleg (beheer en onderhoud) bijeen. Het jaarprogramma 2012 werd besproken. Verder kwam aan de orde: -
Stand van zaken Bloesemlint Ontwikkeling gebied Imstenrade/Benzenrade Stadslandbouw en Gebrookerbos Vrijwilligerswerk Landelijke Natuurwerkdag, Werkgroep Natuurbeheer IVN Hoensbroek: Knotactie Laar Groenbeleidsplan Heerlen Beheer gemeentelijk groen en beheer hoogstambomen en heggen. Aanleg vlindertuin Begraafplaats Eikenweg Beheer hoogstam en heggen Stand van zaken Groenblauwe diensten regeling Loket IKL Concept Jaarprogramma 2013 Dag van het Park 2012 Omgeving van Kasteel Hoensbroek bij gerenatureerde Caumerbeek CorioGlana: Nieuwe uitgave van Geleenbeek Gazet Euregionaal cultuurlandschap i.r.t. Maastricht Culturele hoofdstad 2018 Voorstel IVN Heerlen: adoptieproject Iepenpage door Gemeente
Met de komst van B. Braecken als wethouder is het reguliere overleg in het platform Natuur en Milieu weer hervat. In 2012 waren er drie bijeenkomsten met de volgende onderwerpen: -
Caumerbeekdal CorioGlana Imstenrade/Benzenrade Terworm Stadsmoeras en omgeving Kasteel Hoensbroek Tijdelijke invullingen van “nieuwe openbare ruimten” Koumenpark en Koumenvijvers Groenbeleidsplan Adoptieproject beschermde diersoorten: Iepenpage
Renaturering Caumerbeek In het voorjaar heeft de officiële opening plaatsgevonden van de eerste fase van de renaturering van de Caumerbeek. Er zijn nog een aantal werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd, met name de beekloop en de aanleg van een poelenstructuur bij Kasteel Hoensbroek.
Buitenring Parkstad Limburg Na afkeuring van het eerste provinciaal Inpassingsplan Buitenring Parkststad door de Raad van State is een nieuw herzien plan gepresenteerd. Ook hierop is beroep mogelijk. Hiertoe was er enige malen overleg met Stichting Milieufederatie Limburg en Natuurmonumenten. Gezamenlijk wordt weer via volmacht beroep aangetekend tegen het nieuwe plan.
5
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Ook hebben Natuurmonumenten en Stichting Milieufederatie Limburg in hun alternatieve plan: “Bereikbaar, Leefbaar en Groen” laten zien dat er wel degelijk alternatieven zijn voor de ietwat overdreven knelpuntenproblematiek. In het voorjaar van 2013 wordt een uitspraak van de Raad van State verwacht.
Regio Parkstad overleg IVN en Stichting Milieufederatie Limburg. In 2012 waren er twee reguliere vergaderingen, met als onderwerpen: -
Buitenring Parkstad Limburg Herbegrenzing EHS Hier Opgewekt Nacht van de nacht Regionale samenwerking Lidmaatschap en Contributie IVN Juridische bijstand door Stichting Milieufederatie Limburg
De geuroverlast van Componenta blijft ook in 2012 nog een groot probleem. Na een protestactie begin 2011 en overleg tussen provincie en Componenta is in december een aangepaste vergunning vastgesteld. Componenta zal uiterlijk 31 december 2012 maatregelen moeten nemen om de geuroverlast tot een acceptabel niveau terug te brengen. Zoals het nu uitziet, zijn deze maatregelen niet genomen en blijft de vraag of er nu gehandhaafd zal worden. Wordt vervolgd.
Overige zaken in 2012: -
Koumenpark en Koumenvijvers Op initiatief van enkele buurtbewoners is in de Koningsbeemd een overleg gestart met de gemeente over het aanpakken van problemen (vervuiling, vandalisme, overlast) en het opknappen en onderhoud van vijvers en park. Bewoners hebben toegezegd een actiegroep te willen beginnen. Wethouder Aarts zegt namens de gemeente toe dat in 2013 de Koumenvijvers zullen worden opgeknapt en dat ook het onderhoud zal worden aangepast.
-
Ledendag Stichting Milieufederatie Limburg. Programma: Bezoek en rondleiding aan Windmolenpark Neer. Bezoek aan de biologische boerderij Heijerhof in Baexem Avondsymposium: Limburgse windenergie: Kans of Schrikbeeld?
-
6
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Werkgroep Natuurbeheer De werkgroep natuurbeheer van IVN Hoensbroek houdt zich het hele jaar door bezig met beheer van natuurlijke elementen in Hoensbroek of de directe omgeving en onderhoud van het Natuurleerpad, van het Zintuigenvoetpad en van het IVN-verenigingslokaal KONINGSBEEMD. Het woorddeel ‘werk’ in het woord werkgroep wordt in deze werkgroep heel letterlijk opgevat. De leden van de werkgroep komen hiervoor vast iedere eerste zaterdag van de maand bij elkaar om samen een klus aan te pakken. Er wordt gewerkt van tien uur in de ochtend tot ongeveer drie uur in de middag. De werkzaamheden worden onderbroken door een koffiepauze en een pauze voor de lunch. Samen wordt dan genoten van koffie en thee met een lekker stukje vlaai en tijdens de lunch van een kopje soep bij de zelf meegenomen boterham. Dit zijn de goede momenten om de werkzaamheden te bespreken, te plannen en om uit te wisselen welke mooie planten en dieren tijdens de werkzaamheden gezien zijn. De mooiste en sterkste verhalen gaan dan soms over tafel en maken dat het altijd gezellig is. Op warme zomerdagen wordt na afloop samen nog een glaasje fris gedronken om de activiteiten van de dag na te bespreken. Tussen de leden van de werkgroep heerst een gezellige sfeer van saamhorigheid en dat komt ook tot uiting door elkaar te helpen als iemand thuis een grotere klus te klaren heeft, of speciale vakkennis nodig heeft. Voor dat stukje vriendendienst wordt geen vergoeding gevraagd, maar meestal doneert de geholpene een bedrag aan het IVN voor de ontvangen hulp. Zo wordt iedereen er beter van en niet op de laatste plaats de vereniging. Leden van deze werkgroep zorgen ook voor het sorteren en afvoeren van de ingezamelde oude metalen en zorgen zo voor een mooi bedrag aan extra inkomsten voor de vereniging. In de praktijk blijkt dat de leden van de werkgroep natuurbeheer vaker per jaar actief zijn dan alleen op die twaalf eerste zaterdagen. Er moet dan ook heel wat werk verzet worden.
7
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Hier volgt een overzicht van de werkzaamheden die in 2012 verricht zijn. 7 januari 14 januari 4 februari 3 maart
17 maart
14 april 21 april 2 juni 5 juni 7 juli 17 juli 4 augustus 8 september 6 oktober 21 oktober 23 oktober 3 november 1 december
Klussen rondom het verenigingsgebouw. Het dak schoon gemaakt en gemaaid op het Natuurleerpad. Geholpen bij het snoeien van een boom bij een van de leden. Snoeien en maaien op het Natuurleerpad. Voorbereiding voor de aanleg van een kruidentuin. Tegels oppakken en grond afgraven. Materialen gehaald voor de kruidentuin die tijdens de nationale vrijwilligersdag zal worden aangelegd en een begin gemaakt met de aanleg van de eerste plantenbak. Nationale vrijwilligersdag van NL Doet! Twee bakken gebouwd voor de kruidentuin, de eerste kruiden aangeplant en een grote hoeveelheid kruiden gezaaid. Plastic van de vijver in het Zintuigenvoetpad vervangen. Snoeien en onderhoud in de vlindertuin. Laatste bak in de kruidentuin geplaatst, tegelpaden tussen de plantenbakken aangelegd en de deur van de buitenberging vernieuwd. Onderhoud op het Natuurleerpad en het Zintuigenvoetpad. Overtollige materialen naar het milieupark gebracht. Heg rond het Natuurleerpad geknipt. Kast gerepareerd. Een aantal verzakte en kapotte stoeptegels rond het verenigingslokaal opnieuw gelegd en vervangen. Gras gemaaid en snoeiwerk op het Natuurleerpad. Kleine onderhoudswerkzaamheden en partytent opgezet en meegeholpen met voorbereiding van de barbecue voor de leden. Diverse onderhoudswerkzaamheden en voorbereiding voor de snuffelmarkt. Partytent opgezet en inrichten en sorteren van de spullen voor de snuffelmarkt. Overgebleven spullen van de snuffelmarkt uitgezocht en afgevoerd naar het milieupark en andere inzamelpunten. Geplande wilgenknotactie in het kader van de nationale natuurwerkdag gaat niet door vanwege zware regen. Hiervoor in de plaats gemaaid op het Natuurleerpad. Boom gesnoeid en bladeren en hooi van de grote composthopen aan de straat gelegd voor afvoer door de gemeente.
Gedurende het jaar is meerdere keren oud metaal opgehaald bij leden en na sorteren afgevoerd naar de metaalhandel.
8
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Werkgroep natuurverkenning Natuurverkenning in 2012 Zelden hebben wij in de geschiedenis van het IVN een jaar gekend met zo’n extreme verschillen in weersgesteldheid tijdens onze buitenactiviteiten. Het varieerde in 2012 van de warmste dag in het hele jaar tijdens de dagfietstocht tot geheel verregend bezoek aan een mergelgroeve. Dit is er mede oorzaak van dat het aantal deelnemers het afgelopen jaar nogal verschillend geweest is bij de diverse activiteiten. Toch hebben we ook in 2012 weer volop kunnen genieten van alle moois dat de natuur ons te bieden heeft en de deelnemers aan wandelingen, excursies en fietstochten hebben weer heel wat bijgeleerd over de schoonheid en de samenhang van al het leven in de natuur. IVN Hoensbroek is er ook in 2012 weer in geslaagd om een gevarieerd aanbod aan natuuractiviteiten neer te zetten en zo de leden aan ons te binden en het publiek van buiten te interesseren voor het werk van het IVN. Tijdens zo’n achttien activiteiten mochten onze natuurgidsen een groep belangstellenden meenemen voor enkele uurtjes aangenaam vertoeven in de natuur. Hieronder volgt een kort overzicht van de verschillende wandelingen, excursies en fietstochten. Korte wandeling en stamppotavontuur Op zaterdag 21 januari kwam een grote groep leden bij elkaar om eerst te genieten van een kop koffie of thee met iets lekkers en daarna onder leiding van Jo Hermens op stap te gaan voor een korte wandeling in een van de groene longen van Heerlen, het natuurgebied De Koumen. Jo heeft tijdens deze wandeling verteld over de rijke mijnhistorie van deze regio en zijn toehoorders meegenomen in de fascinerende geschiedenis van de prehistorie. Na de wandeling schoven de deelnemers aan om samen te genieten van verschillende soorten Oudhollandse stamppotten die door een groep leden bereid waren. Het was hiermee niet alleen een leerzame, maar vooral ook gezellige dag voor de leden die hadden ingeschreven voor deze activiteit. Op deze manier kan IVN Hoensbroek ook iets betekenen voor de oudere leden die wat minder goed ter been zijn en niet meer kunnen deelnemen aan lange wandelingen of fietstochten. Vroege voorjaarswandeling Tudderenderbos Zondag 29 januari lokte het vooruitzicht op een lekkere Aziatische lunch een grote groep belangstellenden naar het Duitse Wehr. Het genieten van al dat lekkers moest echter wachten tot er eerst een flink stuk gewandeld was langs de Rode Beek in de bosrijke omgeving tussen Wehr en Tuddern. Deze tijd van het jaar leent zich vooral om iets te leren over knoppen van bomen en struiken en het ontluikende groen. Enkele weken later zou blijken dat de winter met soms extreem koude temperaturen nog heel laat van zich doet spreken. Ook nu konden de liefhebbers van niet al te lange wandelingen gevolgd door een gezellige afsluiting volop aan hun trekken komen. Ommetje Swier Het is de laatste jaren traditie geworden dat IVN afdelingen ommetjes beschrijven en publiceren. Een ommetje is een relatief korte wandeling in de directe woonomgeving van mensen. Een wandeling zoals die vroeger toen mensen nog vrije tijd hadden op een zondag, vaak gelopen werden door hele gezinnen al dan niet met bezoekende familieleden. Dat waren altijd hele gezellige momenten die niet in het minst bijdroegen tot versterking van de familieband en waarbij volop genoten werd van alles wat om je heen te zien was. Zo ook op zondag 12 februari toen drieëntwintig wandelaars onder leiding van natuurgidsen Jo Hermens en Pierre Leblanc vertrokken voor een ommetje van kasteel Hoensbroek naar Swier en terug.
9
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Wandeling door het dal van de Platsbeek Zondag 25 maart was een mooie voorjaarsdag waarop de natuurgidsen Emil, Nico, Pierre en Johan ons naar het dal van de Platsbeek voerden. We konden lekker genieten van een lentezonnetje en van de vele voorjaarsflora die na de korte maar felle vorstperiode nu in ruime mate de bodem bedekte. De Platsbeek ontspringt op het plateau van Schimmert nabij Aalbeek en mondt nabij Kathagen (gemeente Nuth) uit in de Geleenbeek. De voorjaarsflora en allerlei interessante weetjes die daarover te vertellen zijn vormde natuurlijk voor de gidsen de rode draad tijdens deze wandeling. Voor de deelnemers niet alleen een heel aangename, maar ook leerzame dag. Een van de wandelaars wilde zelfs graag aan den lijve ervaren hoeveel ruimte er ontstaat als het kernhout van een knotboom helemaal verdwijnt en de boom alleen nog leeft op zijn spinthout en schors. Leren van de natuur doe je niet alleen met je oren maar met al je zintuigen. De natuur moet je ervaren en beleven. Wandeling Euverem Bert, Ans en Gerard hadden het plan opgevat om een wandeling te organiseren speciaal voor die natuurliefhebbers die wat minder goed ter been zijn. Het moest een tocht worden die niet al te lang was en er zou in een rustig tempo gelopen worden. Hier en daar een helling werd echter niet geschuwd. Zo trokken zij op zondag 22 april met zeventien belangstellenden naar Euverem om daar in het dal van Gulp de natuur te bewonderen. Als een van de natuurgidsen een voormalige schooljuf is mag je erop vertrouwen dat de deelnemers niet klaar waren met alleen genieten van de natuur, maar dat er natuurlijk ook iets geleerd moest worden. Zo worden talenten van mensen ingezet om de doelstelling van het IVN iedere keer weer voor het voetlicht te brengen. Wandeling Gronsveld De lente was al weer een heel eind gevorderd toen wij op zondag 20 mei onder leiding van Albert Loef op verkenning gingen in de omgeving van Gronsveld. Diverse holle wegen werden hier stijgend of dalend bedwongen. We kunnen wel stellen dat het leven van de das en alles wat daarover te weten valt de rode draad van de wandeling was. De deelnemers waren deze keer echter niet alleen klaar met luisteren naar de gids, maar ze werden met opdrachten ook zelf aan de slag gezet om elementen uit het leven van de das te ontdekken en hierover te vertellen aan de andere wandelaars. Natuurgidsen gaan op deze manier steeds op zoek naar middelen om hun publiek te betrekken bij de natuur die zij beleven om zo er meer over op te steken. Avondfietstochten Ook dit jaar werden er weer drie avondfietstochten georganiseerd. De leden van de fietsgroep hadden dit jaar gekozen voor thematochten. De eerste tocht werd een ‘beek’-tocht, de tweede een ‘daal’- en de derde een ‘rade’-tocht. Dat betekende dat de eerste tocht ging langs plaatsen met het woordje ‘beek’ in de naam (Aalbeek, Merkelbeek etc.) en de andere tochten dus langs plaatsen met ‘daal’, of ‘rade’ in de naam. Vooral de tocht naar Ransdaal viel bij de deelnemers weer bijzonder in de smaak. Zeker niet in het minst vanwege de geweldige ontvangst bij groepsaccommodatie Auwershoes door bestuurslid Bella de Weerd. Fietsers kijken hier ieder jaar weer naar uit.
10
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Midzomeravondwandeling De midzomeravondwandeling naar het Eiken-, Huls, Burg. Booiebos viel dit jaar letterlijk in het water. De twaalf deelnemers onder leiding van gids Math Diederen werden deze avond getrakteerd op extreme regen en een hevige onweersbui. Toch waren zij het erover eens dat dit gebied de moeite waard is om te bezoeken en dat zal in het nieuwe jaar dan ook gebeuren, hopelijk onder wat betere weersomstandigheden. Wandeling in Groeve ’t Rooth Weer zo’n wandeling met de hele dag stevige regen. Toch wist de externe gids die door Peter Geurts en Bella de Weerd was ingeschakeld de wederom twaalf deelnemers te boeien met zijn uitleg over het ontstaan van de groeve en de prehistorische schatten die er te vinden zijn. Hoeveel mooier moet zo’n ontdekkingstocht in ‘het krijt’ (geologische periode) niet zijn bij mooi weer. Dagfietstocht Toen kwam onze dagfietstocht door de dalen van de Geleen- en Caumerbeek op de warmste dag van het jaar. Gelukkig was het een fietstocht en geen wandeling, zodat de deelnemers konden genieten van de verfrissende rijwind en gelukkig ging de tocht ook regelmatig door gebieden die in de koele schaduw van de talrijke grote bomen lagen. Geweldig was het om te ervaren dat je in dit drukke stedelijke gebied 45 kilometer kunt fietsen zonder veel tussen de bebouwing te zijn. De tocht werd in twee delen gereden; zeg maar in een buiten- en een binnenring. In de middagpauze genoten de deelnemers van een heerlijke lunch in het IVNverenigingsgebouw KONINGSBEEMD. Bijzonder was dat wij tijdens de ochtend tocht zelfs twee deelnemers uit Malta mochten meenemen en vertellen over ons Limburgse land. Ondanks de extreme warmte ging de groep ’s middags weer met veel enthousiasme van start met zelfs een nieuwe deelnemer. Wandeling Aubel De gidsen Bella, Mia, Jan en Wiel hadden zich bij de voorbereiding nog zo verheugd in de prachtige zomerflora waar ze over zouden gaan vertellen. Flora’s en andere literatuur werden geraadpleegd om mooie verhalen paraat te hebben. Ook over het landschap waren zij vol lof en ze maakten al weken van te voren mensen enthousiast om mee te gaan genieten van de prachtige uitzichten. Helaas mocht het weer niet zo zijn. Ook deze keer werd het weer een zwaar verregende dag. Toch hebben de deelnemers erg genoten en vertelden achteraf aan de thuisblijvers dat ze zeker iets gemist hadden, maar ook dat ze thuis gekomen waren met hun kleding tot op het laatste draadje nat. Het leven van een natuurgids gaat niet altijd over rozen. Wandeling op De Koumen Als onderdeel van een gezellige activiteit voor leden ging Jo Hermens met een vijfentwintigtal leden op stap op de Koumenberg. Het is steeds weer verbazingwekkend hoe je kunt genieten van dit nieuwe stukje natuur op een oude mijnsteenberg en dat zo vlak naast ons verenigingsgebouw. De mooie wandeling en de activiteiten voorafgaand en na de wandeling maakten het geheel voor de deelnemers een geweldige dag.
11
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Wandeling Strijthagen en bezoek Botanische Tuin In het kader van de groene maand werd een wandeling gemaakt in het waterrijke natuurgebied Strijthagen. Daarna bezochten de deelnemers de herfstfair in de Botanische Tuin van Terwinselen. De weergoden werkten mee deze dag en er was veel te zien en te genieten. De deelnemers leerden onder andere hoe ze de kornoelje kunnen herkennen aan zijn blad en hoe ze dit kunnen demonstreren aan het publiek. Nacht van de nacht De activiteiten in de nacht van de nacht kregen een bijzonder tintje door het bezoek aan de boerderij van Jos Sogelee in Ransdaal. Eerst werd er gewandeld door het Ransdalerveld met onder andere een bezoek aan een grote kunstige stoel die in het kader van Rundje ’t Hieëmelriek (een in het najaar in gebruik genomen wandelroute) geplaatst is. Terug bij de boerderij wachtte er koffie en vlaai en toen was het de beurt aan de mensen van de sterrenkundevereniging Galileo om ons aan de hand van beelden uit een computerprogramma over het heelal mee te nemen op een ontdekkingstocht naar de sterren, planeten en melkwegstelsels. Daarna konden de deelnemers naar buiten om op deze heldere avond te genieten van de sterren en planeten die met behulp van telescopen van Galileo getoond werden. Jos zorgde ondertussen nog voor een lekker glaasje glühwein terwijl op de achtergrond de runderen in de stal nieuwsgierig rondscharrelend zich afvroegen wat al die mensen zo laat op de avond nog op het erf uitspookten. De deelnemers waren enthousiast over de warme ontvangst op deze mooie boerderij in het Ransdalerveld. Wandeling Tudderenderbos Deze wandeling was in het voorjaar zo goed bevallen dat we ze in het najaar nog een keer herhaalden. Wel werd ze deze keer in omgekeerde richting gelopen wat toch meteen een heel ander beeld geeft. Net of het een nieuwe wandeling is. Prachtig was te zien hoe saprophytische paddenstoelen korte metten maken met het kernhout van in het voorjaar gekapte populieren. Misschien was het ook wel het wokrestaurant dat na de wandeling bezocht werd dat de 24 deelnemers naar dit mooie natuurgebied rond de Rode beek trok. Wandeling ‘van stok naar slok’ Deze wandeling die aansluit bij de rijke wijnhistorie van Limburg was bedoeld om de deelnemers iets te leren over de wijnbouw in Limburg zoals die vroeger geweest is en de laatste tijd weer sterk in opkomst is. Er zou niet alleen een bezoek gebracht worden aan enkele wijngaarden, maar ook aan een wijnboerderij alwaar de wijn geproefd zou worden. Dus letterlijk van stok naar slok. Helaas voor onze gids Peter bleek dit bij IVN-ers toch weinig belangstelling op te wekken en moest hij slechts begeleid door enkele vrienden en familieleden deze wandeling maken en de wijn proeven. Blijkbaar zijn IVN-ers toch niet zo’n wijnliefhebbers. Midwinterwandeling Doenrade Weer waren Miep en Wiel erin geslaagd om een wandeling dicht bij huis te vinden en toch over paden waarvan zelfs doorgewinterde wandelaars die toch bijna ieder paadje al belopen hebben zeiden dat ze hier nog nooit geweest waren en dat ze zeker nog een keer terug zouden komen. Wat heeft onze directe omgeving toch veel moois te bieden.
12
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Na afloop gingen de deelnemers graag mee voor een lekkere kop erwtensoep met brood en spek en een warme kop koffie. Samen konden we tevreden terug kijken op een dag die met veel regen was begonnen, waarop het rond twaalf uur droog werd en de wandeling om één uur onder een stralend zonnetje kon starten en waarbij het op de terugweg naar ons verenigingsgebouw weer begon te regenen. Je moet soms gewoon geluk hebben. Verrijkt met knoppenzoekkaarten om bomen in de winter te herkennen en historische verhalen over Doenrade en Bingelrade gingen de deelnemers tevreden naar huis. Gidsenoverleg Op maandag 24 september kwamen dertien natuurgidsen van IVN Hoensbroek bij elkaar om het wandel-, fiets- en excursieprogramma voor 2013 te bespreken. Twee gidsen waren verhinderd. Ondanks het feit dat de groep actieve gidsen jaarlijks kleiner wordt, lukte het ook deze keer weer om voor het nieuwe jaar een volledig gevuld en interessant programma in elkaar te zetten. Tijdens het gidsenoverleg werd de aandacht gevestigd op een viertal boekjes van de hand van Ton Lommers van de DKV-IVN Zuid Holland waarin hij op zeer inspirerende wijze een grote hoeveelheid doeactiviteiten voor natuurgidsen beschrijft. Deze boekjes zouden een prima basis voor een natuurgidsencursus kunnen zijn en eigenlijk tot de bagage van alle natuurgidsen moeten behoren. De boekjes behandelen de volgende onderwerpen: “Dat prikt!”; stukjes verwondering aan wilde planten. “Tochten met een tintje”; een keuzemenu bij het ontdekken van je omgeving. “Schrikdraad!”; ideeën voor een actieve, avontuurlijke natuurbeleving. “Takkenwerk”; stukjes verwondering aan bomen en struiken. De boekjes zijn door de afdeling aangeschaft en beschikbaar voor gebruik door de gidsen die er hopelijk in 2013 bij de voorbereiding van hun activiteit een stuk inspiratie in zullen vinden.
13
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Werkgroep Vogels Een terugblik van het afgelopen jaar…. 15 januari 2012 Om 8.00 uur vertrokken we met 11 personen voor een vogelexcursie naar de Cranenweyer in Kerkrade. Het was helder, zonnig weer en de temperatuur was rond het vriespunt. De Cranenweyer, ook wel bekend onder de naam "Groene Long" of "Erenstein", is een 20 hectare groot beekdal, waar op de hellingbossen bronbeekjes ontspringen. Een journalist en een fotograaf van het Limburgs Dagblad/Dagblad de Limburger liepen met ons mee tijdens de vogelexcursie. We zagen 31 vogelsoorten o.a. bergeend, tafeleend, kuifeend, wintertaling, brandgans, grote Canadese gans, ijsvogel, grote bonte specht ♂ (foto). Een dag later stond dit grote artikel in de krant.
14
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
26 februari 2012 Op deze grauwe, regenachtige morgen vertrekken we om 7.30 uur voor een vogelexcursie naar de Eijsder Beemden. De Eijsder Beemden is een 61 hectare groot natuurgebied en ligt langs de Maas. Het bestaat voornamelijk uit graslanden, plassen, wilgenbos en grindgaten. In deze grindgaten overwinteren vele watervogels, soorten die in de winter uit het hoge noorden naar deze omgeving afzakken, omdat hier voldoende voedsel aanwezig is. De futen waren al aan het baltsen, dit doen ze door synchroon hun koppen te schudden en het mannetje biedt het vrouwtje plantenresten aan. Zo laat hij zien wat een zorgzame man hij is. We zien en horen 38 vogelsoorten o.a. knobbelzwaan, 13 grote zaagbekken, 3 grote zilverreigers, kleine zilverreiger, krakeend, kuifeend, tafeleenden en dodaars (foto).
11 maart 2012 Met 7 liefhebbers vertrekken we om 6.30 uur naar de Ospelse Peel. Dit gebied is een internationaal erkend "wetland" en is heel belangrijk voor watervogels. Er broeden een kleine honderd vogelsoorten en talloze trekvogels strijken er neer voor een kortere of langere stop in het voor- of najaar. Zeldzame broedvogels in dit gebied zijn roerdomp, bruine kiekendief, porseleinhoen en de sterk in aantal teruggelopen zwarte stern. Helaas deze zeldzame vogels hebben we niet gezien, maar wel dodaars, geelgors, 2 grote zilverreigers, 3 holenduiven, kievit, roodborsttapuit, torenvalk, wulp, grauwe gans, nijlgans, krakeend, kuifeend, tafeleend en zanglijster. 7 april 2012 In deze tijd zijn de meeste zomergasten weer terug in ons land en hopelijk zullen we weer veel vogels te zien krijgen tijdens de vogelexcursie naar Millen. Ze maken zich immers op voor een nieuw voortplantingsseizoen. In deze excursie willen we hun zang en hofmakerij observeren.
We vertrekken om 6.30 uur. Het is behoorlijk fris met 2°C, bovendien is het bewolkt en regent het. Gelukkig breekt na een uur af en toe de zon door. We zien en horen 42 soorten o.a. boerenzwaluw, boomkruiper, fitis, zwartkop, tjiftjaf, boomleeuwerik, fazant, graspieper, gaai, grote lijster, grote zilverreiger, witte kwikstaart en grote Canadese gans (foto boven). (foto kijkgat, waardoor mensen met een besmettelijke ziekte vroeger via dit gat de mis bij konden wonen op het kerkhof).
15
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
20 mei 2012 Om 6.00 uur vertrekken 10 personen voor een vogelexcursie naar het Nationale Park de Meinweg, bij Herkenbosch. Het is bewolkt, later komt de zon door en wordt het 14 tot 18°C.
De diverse soorten biotopen (eiken- en berkenbossen, broekbossen, droge en natte heide, vennen en beekdalen) zijn gunstig voor een diversiteit aan vogelsoorten. Er zijn hier inmiddels ca 160 vogelsoorten waargenomen, waaronder regelmatig kraanvogels. Minimaal broeden hier 60 soorten vogels, o.a. boomleeuwerik en roodborsttapuit.
Die ochtend zagen en hoorden we 36 vogelsoorten o.a. boerenzwaluw, braamsluiper, goudhaan, grasmus, groenling, koekoek, veldleeuwerik en putter. Geelgors (foto) en een koppel roodborsttapuiten lieten zich lang en goed bekijken door de telescoop. De zwartkoppen waren overal aanwezig, een spreeuwenouder probeerde zoveel mogelijk voer in zijn bek te krijgen voor zijn jongen, we zagen buitelende kieviten en een ree. Maar ook andere dieren krijgen onze aandacht, zoals deze mooie rups van de rietvink. 1 juli 2012 We krijgen de mogelijkheid om een privégebied te bekijken en hier een eventuele vogelexcursie in de toekomst te houden. Het gebied in het Litscherveld bij Rennemig Heerlen, lekker dicht bij huis. Het blijkt een leuk gebied waar we zeker in het voorjaar verschillende zangers zullen zien en horen. Nu hoorden we een bosrietzanger zingen, maar ook zwartkoppen, zanglijsters en vinken. Roofvogelcursus:
IVN Hoensbroek vereniging voor natuur- en milieueducatie In 2010 is de cursus Roofvogels wegens gebrek aan belangstelling niet door gegaan. Dit jaar deden we een nieuwe poging om de cursus te kunnen starten. Hierop reageerden zoveel belangstellenden (34), dat we een wachtlijst hebben moeten aanleggen. De cursus is bedoeld voor iedereen die belangstelling heeft in roofvogels en het is niet noodzakelijk om al kennis over vogels te hebben. cursus roofvogels 2012-2013
16
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
In de cursus, die bestaat uit 6 lessen, leren deelnemers alles over het leven van roofvogels en specifiek over “onze” 15 Europese roofvogels. Bij de cursus hoort een cursusboek en CD met de PowerPointpresentatie, inclusief de foto’s en de videofragmenten. De eerste les startte in oktober dit jaar en de laatste les is op 8 april 2013.
Nestkasten: Er zijn geen nestkasten voor kleine zangers meer gecontroleerd, hiervoor waren te weinig vrijwilligers. Torenvalkkast IVN Natuurleerpad Vanaf 29 maart werd op ons Natuurleerpad regelmatig in en op de nestkast een koppel torenvalken gespot. Maar na een maand waren ze ineens verdwenen en we hebben ze niet meer terug gezien. De oorzaak hebben we niet kunnen achterhalen. Torenvalkkast Overbroekstraat Hoensbroek Er is dit jaar veel bouwactiviteit geweest in de omgeving van deze nestkast en zodoende zijn de valken niet tot broeden gekomen. Nu de oude boerderij vernieuwd is hopen we dat de torenvalken de kast in 2013 weer zullen accepteren.
Bent u ook enthousiast over vogels in de vrije natuur, dan bent u van harte welkom bij onze werkgroep! Wilt u ook mee op “vogelavontuur”, dat kan bij onze vogelexcursies in 2013! 3 februari een Vogelexcursie naar het Kasteelpark Elsloo en omgeving. 24 februari een Vogelexcursie naar de Teverenerheide 7 april een Vogelexcursie naar het Litscherveld bij de Rennemig in Heerlen. Vorig jaar tijdens een proefronde op dit privéterrein zag dit natuurgebiedje er veelbelovend uit wat betreft vogels. We gaan nu kijken of de voorspelling klopt! We vertrekken om 6.30 uur bij parkeerplaats Kasteel Hoensbroek. 26 mei een Vogelexcursie naar de Muldersplas, Schinnen. Volop in het broedseizoen, dus hopen we weer veel zangvogels te zien en te horen, maar misschien ook de kleine karekiet, oeverloper en kleine plevier. We vertrekken om 6.00 uur bij parkeerplaats Kasteel Hoensbroek.
17
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Bestuur Het bestuur van IVN Hoensbroek bestond in 2012 uit dezelfde personen als het jaar daarvoor. Het bestuur vergaderde twaalf keer bijna in alle gevallen op de eerste maandag van de maand. Vrijwel iedere maandagavond is een aantal bestuursleden en andere geïnteresseerden aanwezig in het verenigingslokaal KONINGSBEEMD om lopende zaken te bespreken en af te handelen. Uiteraard zijn leden en andere bezoekers op deze maandagavonden van harte welkom. In 2012 werd ook een aantal activiteiten uitgevoerd die niet specifiek bij een bepaalde werkgroep horen of waaraan meerdere werkgroepen deelnamen. Deze activiteiten worden beschreven onder het hoofdstuk bestuur. Nieuwjaarsreceptie Zaterdag 7 januari kwamen eenenvijftig leden van onze afdeling bij elkaar om elkaar de beste wensen voor 2012 toe te wensen, om vooruit te kijken naar een mooi nieuw IVN-jaar, om te kijken naar een korte film over een wolf en vooral om gezellig bij elkaar te zijn en door deze ontmoeting inhoud te geven aan het begrip vereniging. Stamppotavontuur Dit stamppotavontuur beleefden wij op zaterdag 21 januari. Nadat de deelnemers rond drie uur arriveerden in ons verenigingsgebouw KONINGSBEEMD en genoten hadden van een lekkere kop koffie of thee met cake gingen ze eerst onder leiding van natuurgids Jo Hermens op verkenning in het mooie natuurgebied op de Koumenberg. In de tijd dat de wandelaars van Jo een heleboel leerden over de natuur dichtbij huis ging een groep van kookliefhebbers aan de slag om diverse stamppotten te bereiden. Hierbij werd dankbaar gebruik gemaakt van de hulp van een aantal andere IVNvrijwilligers. Tegen vijf uur waren de wandelaars terug en kon het avontuur beginnen. Eerst kwam er een lekkere bouillonsoep voorbij met breekbrood en kruidenboter. Daarna volgden stamppotten van boerenkool, wortelen en zuurkool ieder met hun eigen vleesgerecht. Als toetje volgde nog ijs met advocaat. Als dat geen avontuur voor de tong is, dan weten we het ook niet meer. Deze activiteit is niet alleen heel belangrijk voor het versterken van de verenigingsband, maar heeft natuurlijk ook een educatieve functie niet alleen wat betreft de natuurwandeling, maar ook waar het gaat om het genieten van traditionele ouderwetse streekgerechten en het uitwisselen van bereidingswijzen. Er was dan ook veel lof voor de kookploeg. Niet minder dan zesendertig IVN-leden namen deel aan deze activiteit. NL-Doet! Door het bestuur in de persoon van de penningmeester werd subsidie aangevraagd voor NL-Doet! een activiteit van het Oranje Fonds. Deze subsidie van vijfhonderd euro werd ook ontvangen. Daarna was het aan de werkgroep natuurbeheer die op zaterdag 17 maart met veel enthousiasme aan de slag ging met het aanleggen van een kruidentuin naast ons verenigingsgebouw. Een van de leden zorgde ondertussen voor het bereiden van een heerlijke lunch met pittige Surinaamse worstjes, zodat ook de inwendige mens niet vergeten werd. Tweeëntwintig IVN-vrijwilligers samen met een vrijwilligster die zich gemeld had via de website van NL-Doet! hebben zich ingezet om van deze dag een succes te maken.
18
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Jaarvergadering Jaarvergaderingen van IVN-Hoensbroek zijn traditiegetrouw altijd druk bezocht. Zo ook op vrijdag 30 maart. Tweeënveertig leden waren aanwezig om met het bestuur terug te kijken op een goed verlopen 2011 en vooruit te kijken naar 2012. Helaas moest onze voorzitter tijdens deze jaarvergadering wegens ziekte verstek laten gaan en gelukkig vonden wij oud-voorzitter Jo Ridderbeks bereid om zijn honneurs waar te nemen. Tijdens deze vergadering konden wij Anny en Niek Noppert in het zonnetje en de bloemetjes zetten vanwege hun 25-jarig lidmaatschap van IVN Hoensbroek. De jaarrekening en de begroting werden goedgekeurd en de aftredende bestuursleden werden alle drie herkozen. Na de pauze konden de aanwezigen genieten van een film die door Emil Bernardi gemaakt was over de IVN-activiteiten van het afgelopen jaar. Gezellige activiteit In de zomermaanden probeert IVN Hoensbroek iedere keer een gezellige activiteit te organiseren voor de leden. Dit jaar was zaterdag 8 september hiervoor de uitgekozen dag. Tweeëndertig leden genoten eerst van koffie en vlaai, gingen daarna lekker een stukje wandelen en genieten van de natuur en konden toen ze hongerig terug kwamen aanschuiven voor een lekkere barbecue bereid door de chef-koks Martin en Lei met de nodige ondersteuning van diverse dames die zorgden voor salades, stokbrood en alle andere zaken die hiervoor nodig zijn. De wandeling heeft voor de deelnemers weer de nodige natuurbeleving opgeleverd en dat werd nog eens aangevuld door het bewonderen van de rups van de ligusterpijlstaart (een vlinder) die door Bella meegenomen werd. De rups heeft helaas het dessert niet afgewacht en is tot groot verdriet van Bella er stiekem tussenuit geknepen. Het was mooi geweest als we de vlinder hadden zien uitkomen, maar ook nu hebben heel wat mensen geleerd hoe een ligusterpijlstaart en zijn larve er uitzien. Snuffelmarkt Op zondag 21 oktober was het weer tijd voor onze inmiddels bijna traditionele snuffelmarkt. De eerste snuffelaars waren al weer lang voor openingstijd aanwezig om de beste stukken eruit te halen. Een grote groep IVN-vrijwilligers was de hele dag in de weer om verkoopstands te bemannen, te zorgen voor koffie en thee, wafels te bakken en soep te koken. De hele dag door was het gezellig druk met uitschieters dat er eigenlijk geen kip meer bij kon. De opbrengst bleek dan ook na afloop weer boven verwachting en nog net iets hoger dan verleden jaar. Na afloop maakten vele handen licht werk en was het gebouw aan het begin van de avond weer gebruiksklaar voor de roofvogelcursus die de dag erna op het programma stond. Het is iedere keer weer verbazingwekkend om te zien welke hoeveelheid werk de vrijwilligers van IVN Hoensbroek kunnen verzetten op momenten dat het er echt op aan komt.
19
Jaarverslag IVN Hoensbroek 2012
Ontmoetingsavond Zaterdag 15 december was het moment waarop vijfentwintig leden bij elkaar kwamen om in een gezellige en ontspannen sfeer het afgelopen IVN-jaar door te nemen. Enkele korte presentaties met mooie natuurplaatjes wisselden momenten van informeel overleg en uitwisseling van ervaringen en ideeën af. Later op de avond werden zelfs enkele sjoelbakken en een grote toren van Pisa uitgehaald en was er gelegenheid om de sportieve krachten met elkaar te meten. Kerstbrood, lekkere hapjes en drankjes zorgden ervoor dat iedereen met een voldaan gevoel naar huis kon gaan, vol goede moed om komend jaar z’n beste beentje weer voor te zetten voor onze vereniging. Groen Lintje Op Wereld Milieudag reiken de locale afdelingen van GroenLinks altijd een Groen Lintje uit aan organisaties die zich op positieve wijze inzetten voor behoud van natuur en milieu. Dit jaar was het de beurt aan IVN Hoensbroek om dit Groene Lintje in ontvangst te nemen van de afdeling Heerlen van GroenLinks. Wij beschouwen het als een eer en een blijk van waardering voor het werk dat wij de afgelopen 36 jaar in Hoensbroek verricht hebben.
Bestuur IVN Hoensbroek Het bestuur van IVN Hoensbroek bestond in 2012 uit: Atie Caenen Mieke Cörvers Martin Deguelle, voorzitter Lei Frolichs Peter Geurts Wiel Jehae Albert Loef Wiel Pieters, penningmeester Bella de Weerd
Bijdragen voor dit jaarverslag werden geleverd door: Mieke Cörvers Jan Cörvers Martin Deguelle Lei Frolichs Peter Geurts Wiel Jehae Wiel Pieters
20